2.1.1 Değerlik elektron sayısı ve Lewis Yapısı

Bir atomun son katmanındaki toplam elektron sayısına değerlik elektron sayısı denir. Değrlik elektronların atomların etrafında noktalar şeklinde gösterilmesine de LEWİS yapısı diyoruz. Aşağıdaki tabloda A grupları elementlerinin lewis yapıları gösterilmiştir. (İnceleyiniz?)

(:) çiftleşmiş elektronu, (.)çiftleşmemiş elektronu göstermektedir.

Mg+2 O-2 MgO

ÖRNEK: Mg Cl2 bileşiğinin oluşumu:

12Mg: 2)8)2 ve Magnezyum 2 elektron vererek Mg+2

iyonunu oluşturur.

17Cl: 2)8)7 ve Klor 1 elektron alarak Cl- iyonunu oluşturur. Görüldüğü gibi bir Mg atomunun verdiği 2 elektronu, 2 Cl atomu alabildiğinden MgCl2 bileşiği oluşmuş olur.ÖRNEK: MgO bileşiğinin oluşumu:

12Mg: 2)8)2 ve Magnezyum 2 elektron vererek Mg+2

iyonunu oluşturur.

8O: 2)6 ve Oksijen 2 elektron alarak O-2- iyonunu oluşturur. Görüldüğü gibi bir Mg atomunun verdiği 2 elektronu, 1 tane O’atomu alabildiğinden MgO bileşiği oluşmuş olur.

Mg+2 Cl- MgCl2

2.1.2 İyonlarda Bileşik Oluşumu

Kat yon ve anyonların yükseltgenme basamakları bulunur. Katyonun değerliğinin anyonun altına yazılması ve anyonun değerliğinin katyonun altına yazılması ve en sade biçimde sadeleştirilmesiyle oluşacak bileşiğin formülü bulunmuş olur. Bu olaya “Çarprazlanma Kuralı” diyoruz. Çaprazlama yapılırken + ve – dikkate alınmaz.

X+m Y-n Xm Yn

NOT: Genellikle önce pozitif yüklü iyon yazılır

2.1.3 İyonlarda Bileşik Oluşumu (Çaparazlama Kuralı)

2.2.1 Metal ametal bileşiklerinin İsimlendirilmesiMetalin adı+ Ametal iyonunun adı

ÖRNEK:CaF2 : Kalsiyum Florür NaCl : Sodyum KlorürAlBr3 : Alüminyum Bromür MgI2 : Magnezyum İyodür

NOT: Her ametal iyonu sonuna –ür eki almaya bilir.CaH2 : Kalsiyum Hidrür Ca2C : Kalsiyum KarbürCa3N2 :Kalsiyum Nitrür Ca3P2 : Kalsiyum FosfürCaO : Kalsiyum Oksit CaS : Kalsiyum Sülfür

Eğer metal değişik değerlik alabiliyorsa;Metalinadı + Metalin Yükü + Ametalin iyonunun adıCuCl : Bakır –I-klorür CuCl2 : Bakır –II-klorürFeO :Demir –II-oksit Fe2O3 :Demir –III-oksit

2.2 İyonik Bileşiklerin İsimlendirilmesi

2.2.7 İyonik Bileşiklerde Örgü Yapısı: İyonik kristallerİyonik bileşikler denildiğinde, iyonların oluşturduğu bileşikler akla gelmektedir. Ancak NaCl bileşiği tabiatta NaCl şeklinde bulunmaz. Na ve Cl iyonları belli sayıda bir araya gelerek bir “kristal örgü” yapısı oluştururlar. Krıstal Örgüde; genellikle anyonların hacmi daha büyük olduğundan, anyonların aralarına katyonlar girerek belli geometrik yapıda kristal örgü oluşur.

NaCl de Na+ iyonları 6 adet Cl- iyonu tarafından sarılmıştır. Her Cl- iyonu da 6 adet Na+ iyonu tarafından sıkıca çekilerek “Birim Hücre” dediğimiz iyonik kristaller oluşur. Na6Cl6 şeklindeki bu kristalin formülü sadeleştirilerek NaCl şeklinde ifade edilir.

ÖRNEK:

CsCl de ise, Cl- iyonları Basit Kübik birim hücrelerin köşelerinde, Cs+ iyonu ise bu kübün merkezinde bulunmaktadır. Her katyon 8 anyon tarafından sarılmaktadır. Cs8Cl8 şeklindeki bu bileşiği sadeleştirerek, CsCl şeklinde förmülüze ederiz.

ÖRNEK:

2.2.8 İyonik Bileşiklerde Örgü Yapısı: İyonik kristaller

İyonik Bileşiklerin Özellikleri:•İyonik bağlı bileşikler oda şartlarında katı halde bulunurlar.•İyonik bileşiklerde katyon ve anyonlar, diğer katyon ve anyonlar tarafından sıkıca çekildikleri ve istiflendikleri için elektrik akımını iletmezler. Ancak kristal bozuklukları olan iyonik bileşikler elektrik akımını iletirler.•İyonik yapılı maddeler suda genellikle iyi çözünürler.• İyonik yapılı maddelerin sulu çözeltileri ve eriyikleri yukarıdaki sebeplerden dolayı iletkendir.

Örnek: İyonik yapılı maddelerin suda çözünme denklemleri

NaCl(katı) → Na+(suda)+ Cl-

(suda) (Suda=aq)

Ca3(PO4)2 → 3Ca+3(suda)+ 2PO4

-2(suda)

CaCO3 → Ca+2(suda)+ CO3

2(suda)

2.2.9 İyonik Bileşiklerde Örgü Yapısı: İyonik kristallerin suda çözünmesi

2.2.10 İyonik Bileşiklerde Örgü Yapısı: İyonik kristallerin suda çözünmesi

NaOH → Na+ +OH- KBr → K+ +Br-

Na2CO3 → NaNO3 →

ZnSO4 → Ca3(PO4)2 →

Al2(SO4)3→ Mg3(PO4)2 →

K2C2O4→ Al(NO3)3 →

Na2Cr2O7→ KAl(SO4)2 →

Ca3(PO4)2→ Fe3[Fe(CN)6]2 →

Fe4[Fe(CN)6]3 FeCrO4→

2.ÜNİTEIII.BÖLÜMKovalent Bileşiklerin Oluşumu

A metallerin elektronlarını ortaklaşa kullanarak oluşturdukları bağa kovalent bağ denir.Şekilde oksijen atomunun Lewis yapısı gösterilmektedir. Tek noktayla gösterilen elektronlar, çiftleşmemiş elektronları, iki noktayla gösterilen elektronlara da çiftleşmiş elektronlar denir. Çiftleşmeemiş elektronlara “bağlayıcı” elektronlar denir. Kovalent bağlar bu bağlayıcı elektronların girişimiyle oluşur.

2.3. Kovalentbağ ve ve kovalent Bileşiklerin Oluşumu

Kısaca; bir atomun yapa bileceği maksimum bağ sayısı eşlenmemiş elektron sayısı kadardır. Bu açıdan bakıldığında; 1A: 1 kovalent bağ, 2A:2 kovalent bağ, 3A: 3kovalent bağ, 4A: 4kovalent bağ, 5A: 3 kovalent bağ, 6A: 2 kovalent bağ, 7A: 1 kovalent bağ, 8A: 0 kovalent bağ

Ametaller, dubletlerini (son yörüngelerindeki elektron sayılarını 2 ye tamamlama) ya da oktedlerini (son yörüngelerindeki elektron sayılarını 8 e tamamlama) tamamlayarak kovalent bağ oluştururlar.

ÖRNEK: H2 molekülünün yapısının incelenmesi? Şekilde de görüldüğü gibi her iki hidrojen atomunun da 1 er elektronu var. Bu sebeple hidrojen atomları 1 er elektron verip, alabileceği gibi, 1 er elektronlarını ortaklaşa da kullana bilirler.Şekilde her iki atom elektronlarını ortaklaşa kullanarak, dubletlerini tamamlamış ve He soygazına benzemişlerdir.

ÖRNEK: F2 molekülünün yapısının incelenmesi? Şekilde de görüldüğü gibi her iki Flor atomunun da 7 şer değerlik elektronu var. Bu sebeple flor atomları 1 er elektron alabileceği gibi, 1 er elektronlarını ortaklaşa da kullana bilirler.Şekilde her iki atom, elektronlarını ortaklaşa kullanarak, oktedini tamamlamış ve Ne soygazına benzemişlerdir.

2.3. 1 Kovalentbağ ve ve kovalent Bileşiklerin Oluşumu

ÖRNEK: O2 molekülünün yapısının incelenmesi? Şekilde de görüldüğü gibi her iki oksijen atomunun da 6 şar değerlik elektronu var. Bu sebeple oksijen atomları 2 şer elektron alabileceği gibi, 2 şer elektronlarını ortaklaşa da kullana bilirler.Şekilde her iki atom, elektronlarını ortaklaşa kullanarak, oktedini tamamlamış ve Ne soygazına benzemişlerdir.ÖRNEK: H2O molekülünün yapısının incelenmesi? Şekilde de görüldüğü gibi oksijen atomunun 2 adet bağlayıcı elektronu vardır. Bu bağlayıcı elektronlar H atomunun bağlayıcı elektronlarıyla bağlanarak 2 adet kovalent bağ oluşturmaktadır. Sı molekülünde oksijen atomu oktetini, H atomu dubletini tamamlamaktadır.

2.3.2 Kovalentbağ ve ve kovalent Bileşiklerin Oluşumu

2.3.4 Molekül oluşumunun Lewis yapısıyla gösterilmesi

Ortaklaşmış ve bağlayıcı elektronların molekül üzerinde gösterilmesine, Lewis Yapısı denir. Şekilde de görüldüğü gibi bağlayıcı elektronlar “-“ ile gösterile bilir. “-“ 2 elektronu ifade etmektedir.

2.3.5 Molekül oluşumunun Lewis yapısıyla gösterilmesi

OO2 2 nin Lewis yapısınin Lewis yapısı

NN2 2 nin Lewis yapısınin Lewis yapısı

HCl HCl nin Lewis yapısınin Lewis yapısı

COCO2 2 nin Lewis yapısınin Lewis yapısı

CC22HH4 4 ün Lewis yapısıün Lewis yapısı

CC22HH2 2 nin Lewis yapısınin Lewis yapısı

2.3.6 Molekül oluşumunun Lewis yapısıyla gösterilmesi

MgCl2 molekülünün yapısının incelenmesi? Şekilde de görüldüğü gibi bir magnezyum atomu 2 elektron verir. Bu 2 elektronu ancak 2 klor atomu alır. Bu sebeple bir molekülde 1 magnezyum, 2 klor atomu bulunur. MgCl2 şeklinde ifade edilir.

ÖRNEK:

2.3.7 Bileşik oluşumunun Lewis yapısıyla gösterilmesi

BİLEŞİK

ATOMLARIN LEWİS YAPILARI

MOLEKÜLÜN LEWİS YAPISI

BİLEŞİKATOMLARIN

LEWİS YAPILARI

MOLEKÜLÜN LEWİS YAPISI

H2O C2H2

CaCl2 SO2

CO2 NH3

C2H4 CH4

CaOCCl4

2.3.8 Molekül oluşumunun Lewis yapısıyla gösterilmesi (Etkinlik)

Sayı eki+ Element adı + Sayı eki+ II.Elementin iyon adı +ür eki

ÖRNEK:NO :Azot Monoksit N2O :Di Azot MonoksitNO2 : Azot Di Oksit N2O4 : Di Azot Tetra OksitN2O5 : Di Azot Penta Oksit OF2 : Oksijen Di FlorürSF6 : Kükürt Hekza Florür ClF7 : Klor Hepta Florür

1: Mono 2:Di 3:Tiri 4:Tetra 5:Penta 6:Hekza 7:Hepta 8:Okta 9: Nona 10:Deka

2.3.9 Ametal ametal bileşiklerinin isimlendirilmesi

Karbon monoksit

Azot monoksit

Azot dioksit Diazot monoksit

Azot monoksit Diazot trioksitFosfor diklorür Fosfor

triklorürAzot triklorür Azot

hekzaflorürKarbon tetrahidrür

Karbon monoksit

Karbon tetrhidrür

Kükürt trioksit

Kükürt dioksit Kükürthekzaflorür

İyot triflorür İyot heptaflorür

2.3.9 Ametal ametal bileşiklerinin isimlendirilmesi

Kovalent bağlı bileşiklerin erime kaynanama noktaları genellikle düşüktür. Bununla beraber bazı kovalent yapılı maddeler oda şartlarında katı halde bulunurlar. Bu tür katılara “Kovalent Örgülü Katılar” denir. Periyodik tabloda 4A grubu elementleri ağ örgülü katıları oluştururlar. Ağ örgülü katılarda çok sayıda atom zincirleme kovalent bağ oluştururlar. Bu sebeple erime ve kaynama noktaları çok yüksektir.

NOT:Bir atomun uzayda farklı dizilişlerine Allotropi, bu tür maddelere de Allotrop Maddeler denir. Allotrop maddelerin bağ yapısındaki farklılıktan dolayı fiziksel özellikleri farklıdır. Kimyasal özellikleri ise genellikle aynıdır. Örnek; Elmas-Grafit gibi. (Karbon atomlarının belli bir geometrik yapısı yoksa, Amorf Karbon diye isimlendirilir), Oksijen-Ozon, Beyaz fosfor- Kırmızı fosfor, Rombik kükürt-Monuklin kükürt

2.3.10 Kovalent Örgülü Katılar Ağ

örgü

lü ka

tılar

a

en gü

zel ö

rnek

,

elmas

ve gr

afitti

r.

2.3.11 Polarlık ve Moleküller Arası Etkileşim (Kovalent Bağlarda PolarlıkELEKKTRONEGATİFLİK: Bir atomun bağlayıcı elektron çiftini çekme kabiliyetine denir. •Periyodik tabloda soldan sağa doğru gidildikçe A metallerin elektro negatiflikleri artar. (N < O < F) (P < S < Cl)

•Aynı periyotta yukarı doğru gidildikçe a metallerin elektro negatifliği artar. Bu durum tabloda da gösterilmiştir. (P < N) (S < O) (I < Br < Cl < F)

Elektro negatifliği ip çeken farklı insanlar olarak düşüne biliriz. Ancak burada galip baştan bellidir. Çünkü bu yarışmalar fazla ölçülmüş ve galipler ilan edilmiştir. Buna göre elektronu an çok çekebilen atom FLOR, ardından OKSİJEN… şeklinde dir. Ametallerin elektronegatiflik sırasını: (F > O > Cl > N > Br > S > C > I > P) şeklinde düzenlemek mümkündür.