164-Антропогени утицај

Antropogeniuticaj

Način delovanja antropogenog faktora

Uticaj antropogenog faktora može biti:

NEPOSREDAN – direktno utiče na biljke POSREDAN – čovek (ne)svesno vrši izmenu drugih

faktora sredine, klimatskih, zemljišnih ... koji su od neposrednog značaja za biljke.

Način delovanja antropogenog faktora

POZITIVNO

NEGATIVNO – nažalost, ovaj drugi vid je mnogo češći jer čovek svojom delatnošću destruktivno deluje na živu i neživu prirodu i uništavanje ekosistema.

NEPOSREDNI uticaj čoveka

• Uništavanje pojedinih biljnih vrsta, populacija određene vrste ili čak biljnih zajednica u određenom području radi dobijanja poljoprivrednog zemljišta, izgradnje puteva, naselja ...


Gajenje i selekcija kulturnih biljaka

Prirodna staništa kulturnih biljaka su samo ona koja im potpuno klimatski i edafski odgovaraju.

Ipak, delovanjem čoveka kulturne biljke prelaze ove granice i dobro uspevaju i u drugim klimatskim zonama.


Prenošenje biljnih vrsta u područja koje ne pripadaju njihovom prirodnom arealu

AKLIMATIZACIJA – prilagođavanje biljaka novim podnebljima koji za datu vrstu nisu tipični


Najteže se prilagođavaju biljke sa uskom ekološkom valencom tzv. stenovalentne, koje su navikle na stabilne uslove života. Suprotno njima najlakše je prilagoditi biljke koje su živele u kolebljivim uslovima tj. eurivalentne.

Najbolje je prenositi semena.


Prenošenje određene biljne vrste u nov reon u kojima su životni uslovi slični onima iz kojih biljka “dolazi”- NATURALIZACIJA

Prenošenje određene biljke iz jedne oblasti u drugu - INTRODUKCIJA


ANTROPOHANTROPOHORIORIJA JA -- prenoprenoššenje semena i plodova enje semena i plodova kulturnih biljakakulturnih biljaka


Tako su se prenele mnoge vrste: kukuruz, krompir, Tako su se prenele mnoge vrste: kukuruz, krompir, ppššenica...koje se danas gaje na svim kontinentima a enica...koje se danas gaje na svim kontinentima a inainačče su poreklo iz Amerike i Evroazije.e su poreklo iz Amerike i Evroazije.

KOROVSKE biljke

Zajedno sa kulturnim biljkama prenete su i mnoge korovske vrste: Agrostemma githago, Avena fatua, Camelina sativa...

Agrostemma githago

KOROVSKE biljke

Avena fatua

KOROVSKE biljke

Camelina sativa

POSREDNI uticaj čoveka

Kako bi olakšao život, čovek menja prirodu oko sebe. Na taj način dovodi do klimatskih i edafskih

promena, koje negativno deluju na biljni (životinjski) svet.

To podrazumeva izgradnju saobraćajnica, industrije, gradskih naselja, eksploataciju ruda, degradacija zemljišta, zagađenje vode...

Saobraćajnice

Na primer, svaki drum širine od 6 m sa bankinama i deponijama, predstavlja potpuno izmenjeni biotop (asfaltna podloga, nagib, otpaci, ulje, naftna isparenja...)

Koje su dimenzije ovih izmena, primer je put Beograd-Novi Sad, koji zahvata površinu od 900 000 m2.

Industrija

Najznačajniji gasovi za aerozagađenje su SO2 i CS2.

Sumpor-dioksid nastaje pri skoro svakom sagorevanju. U atmosferi podleže oksidaciji stvarajući sumporastu i sumpornu kiselinu.

Sva ova jedinjenja su vrlo toksična za biljke.Npr. koncentracija od 1 ppm može dovesti do

potpunog uništenja biljaka.

Industija

Koliki je obim delovanja ovog štetnog gasa na Zemljinoj površini može se videti iz procene da je u našem borskom području od početka eksploatacije izbačeno u atmosferu 82 000 000 m3 SO2 (5,5 000 000 000 m3 ukupno gasova).

Nastanak kiselih kiša

Gradska naselja

U ljudskim naseljima, naročito u gradovima, dolazi do bitne izmene uslova za život biljaka.

U njima je velika koncentracija toksičnih gasova i mehaničkih čestica (čađ, prašina), što ima direktnog uticaja na fiziološke procese biljaka (fotosinteza, transpiracija).

Gradska naselja

U urbanim sredinama zemljište je, gaženjem i na drugi način, bitno izmenjeno.

Gradska naselja

Gradska naselja

Kao rezultat reflektovanja o stambene blokove, Sunčeva radijacija je znatno povećana.

Za vreme sunčanih i vrlo toplih dana temperatura ispod kore drveća može biti viša od 50°C. Zbog toga može doći do sušenja kambijuma, opadanja kore itd.

Degradacija zemljišta

Degradiranje zemljišta nastaje uništavanjem biljnog pokrivača, a nastavlja se uticajem vodenih bujica, vetra i dr.

Degradacija zemljišta

U početku dolazi do odnošenja plodog zemljišnog pokrivača, a zatim i svih ostalih elemenata podloge.

Ovaj proces može teći brzo, ali su posledice dugotrajne (za obnavljanje površinskog sloja od 2,5 cm potrebno je 300 – 1000 godina i to pod uslovima postojanja vegetacije).

Zagađenje vode

Pod čovekovim uticajem se danas nalaze skoro svi oblici vode na Zemljinoj površini.

Naročito je značaj ekološki problem sposobnosti samoprečišćavanja voda.

Zagađenje vode

Npr. ako se uzme i odnese 1 m3 vode tada se smanjuje, za istu količinu, raspoloživa rezerva.

Ali, ako se na istom mestu sipa 1 m3 otpadne vode zagađuje se 15 – 20 m3, što znači da se rezerva upotrebljive vode smanjuje za 15 – 50 puta.

Zagađenje vode

99,5% sveže vode na Zemlji nalazi se u ledenim bregovima i glečerima.

Uticaj na pedosferu Uticaj na pedosferu

Značajniji zahvati čoveka koji dovode do krupnih promena u pedosferi su:

1.Melioracija (odvonjavanje i navodnjavanje)2.Agrotehničke mere (mehanička obrada zemljišta)

i fertilizacija (korišćenje veštačkih đubriva)3.Kontaminacija zemljišta (pesticidima i drugim

toksičnim materijama)4.Erozija zemljišta

MELIORACIJA

Navodnjavanje

-Pozitivni efekti: Navodnjavanjem pustinjskih i drugih sušnih predela

dolazi do toga da se Sunčeva energija koristi u daleko većoj meri jer se povećava organska produkcija biljaka.

Navodnjavanjem poljoprivrednih površina ukupna produkcija biljaka može se povećati 10 puta.

MELIORACIJA

Navodnjavanje

-Negativni efekti:Ne adektvatno navodnjavanje može dovesti do

zaslanjivanja zemljišta, zabarivanja terena i osiromašenja zemljišta hranljivim materijama ...

MELIORACIJA

Odvodnjavanje – isušivanje močvarskih oblasti i delova mora u cilju dobijanja obradivnog zemljišta.

MELIORACIJA

Npr:Isušivanje močvarnih terena u oblasti južnog dela

Panonske nizije, koji je do početka ovog veka predstavljao oblast močvara, ritova i bara.

Odvodnjavanjem, danas je to područje isušeno i pretvoreno u obradivo zemljište.Time su životi uslovi u ovoj oblasti znatno izmenjeni, a u skladu sa tim, došlo je i do izmene autohtonih biocenoza.

Tako su nastale livadske, stepske, šumske ... Životne zajednice, a ostatak tog terena danas čine pančevački i koviljski rit

AGROTEHNIČKE MERE I FERTILIZACIJA

Našle su primenu u poljoprivredi, ratarstvu, voćarstvu, vinogradarstvu ... i remete prvobitne osobine zemljišta (strukturu, vodni i vazdušni režim, hemijski sastav) koje se odražavaju na biljni i životinjski svet.

KONTAMINACIJA

Podrazumeva zagađenost zemljišta različitim pesticidima (herbicidima, insekticidima, fungicidima, rodenticidima ...), otpadnim materijama, različitim đubrivima ...

KONTAMINACIJA

Ukupna površina litosfere je oko 149.000.000 km2, od toga je oko 32.000.000 km2 obradivo zemljište, koje je izloženo agrotehničkim merama i pesticidima.

.

KONTAMINACIJA

Računicom dolazimo do podatka da se godišnje upotrebi oko 4.000.000.000 t pesticida godišnje.

Površine koje se tretiraju pesticidima su ogromne, tako u Evropi te površine iznose na desetine miliona hektara.

KONTAMINACIJA

Veliku opasnost predstavljaju pesticidi koji se NE transformišu u zemljištu, imaju kumulativan efekat, ulaze u lance ishrane čime se širi krug zagađivača.

KONTAMINACIJA

EROZIJA

Posledica uništavanja biljnog pokrivača, pre svega šumskog, ali i ostalih tipova vegetacije.

Može biti: Eolska Fluvijalna

Eolska erozija Fluvijalna erozija

Borneo - deforestacija

Svake godine uništi se 9 000 000 hektaraekvatorijalnih prašuma.To je površina veličinedržave Ohajo, i toiznosi 24700 hektaradnevno, odnosno 1000hektara na sat, 17 hektara u minuti.

Destrukcija tropske kišne šume Uticaj na hidrosferu

Uticaj na hidrosferu- zagađenje vode -

Svi oblici vode na Zemlji danas su pod uticajem čoveka, kako površinske, tako i podzemne vode.

Puštanjem otpadnih voda, nafte, gasova, teških metala, hloroorganskih jedinjenja, radioaktivnih i drugih toksičnih materija ... u vodene ekosisteme, čovek je izmenio ekološke uslove u njima, a samim tim i floru i faunu tih ekosistema.


Svetsko more

-termoregulator Zemlje.-proizvođač hrane. -fitoplankton stvara više od polovine O2 pa se, pored

šuma, i on smatra “plućima Zemlje” .

-i ... korpa za otpatke civilizacije.


Razlivena nafta truje fitoplankton, uništava živi svet, ometa razmenu gasova između hidrosfere i atmosfere, sprečava isparavanje vode ...


Oko 20 000 000 000 t otpadaka se godišnje baci u svetsko more.


U poslednjih 20-ak godina život u okeanu smanjio se za oko 40%.

Tokom 50 godina nestalo je više od 1000 vrsta morskih životinja – njih više nema i nikada ih više neće biti.


OKEAN JE “BOLESTAN”, KRIVICOM ČOVEKA!!!


Kada okean, kolevka života, bude mrtav i čitava planeta će biti mrtva.

Uticaj na hidrosferu- potrošnja vode -

Uticaj na hidrosferu- potrošnja vode -

Rezerve pitke vode na Zemlji su 1% od ukupne slobodne vode.

Voda se ne racionalno troši, otpadne materije se direktno ili indirektno uključuju u vodene tokove, koje zatim postaju kolektori.

Uticaj na atmosferu Uticaj na atmosferu

Atmosfera se smatra zagađenom kada se u njoj nalaze supstance koje ne ulaze u njen prirodni sastav.

Na taj način se narušava odnos osnovnih komponenti.

Uticaj na atmosferu

Najveće zagađenje je u velikim gradovima i industrijskim zonama (velike koncentracije čađi, smoga, radioaktivnih materija, SO2 , CO, CO2, NO3 ... )

Uticaj na atmosferu

Zagađenje može biti: Lokalno – urbana naselja, industrija Globalno – zagađivači atmosfere ne poznaju

teritorijalne granice (različite otrovne materije prenose se vazdušnim strujama – Černobil)

Uticaj na atmosferu-globalno zagađenje-

1. Kisele kiše – Do sada je uništeno već 50% evropskih šuma.

Kisele kiše


2. Ozonski rupe – nastaju delovanjem CFC-a (hlorofluorokarboni) i drugih hemikalija, koje se razlažu u stratosferi (od 9 do 50 km iznad nas), oslobađajući atome koji uništavaju ozon.

Što je više ozonskih rupa to je veće UV zračenje (rak kože, mrena, smanjene imunološke sposobnosti ljudi ...)


3. Efekat staklene bašteKada funkcioniše normalno, održava toplotu na

planeti.Danas, različiti gasovi (CO2, CFC, azotni oksidi ...)

zgušnjavaju omotač staklene bašte, zadržavajući sve više toplote.

Temperatura se može povećati od 2 do 5° C tokom sledećih 5 decenija.

Uticaj na atmosferu

Toksične materije zagađuju vazduh koje izrazito negativno deluju na biljke – listovi i korenov sistem posebno su ugroženi.

Uticaj na atmosferu

LIST-Narušena funkcija stoma-Narušen proces transpiracije-Destrukcija hloroplasta-Smanjen intenzitet fotosinteze

Uticaj na atmosferu

KOREN-Smanjena masa-Smanjena funkcija-Ubrzan proces starenja

Uticaj na atmosferu

Različite vrste biljaka su različito otporne na toksične materije.

Najosetljiviji su lišajevi i četinari: bor, jela, kedar ...

Uticaj na atmosferu

Manje osetljivo je listopadno drveće – zbacuje lišće svake godine, pa se u jednom delu oslobađa apsorbovanih toksičnih materija.

Uticaj na biosferu Uticaj na biosferu

Tokom XX veka, zahvaljujući naučno tehničkim dostignućima u oblasti poljoprivrede, vodoprivrede, energetike, transporta, urbanizma ... došlo je do narušavanja prirodnog, autohtonog okvira i njegovo pretvaranje u “kulturni okvir”

Uticaj na biosferu

Za relativno kratko vreme, izmenjeni su svi tipovi ekosistema ... čovek je uspeo da izmeni “lice Zemlje” i stvori kulturni predeo (LANDSCHAFT).

Uticaj na biosferu

Nema mesta na planeti, a da čovekova ruka nije uspela da ga dotakne!

Najbolji dokaz za to je prisustvo DDT-a u jetri pingvina na južnom polu.

NE PONAŠAJMO SE PREMA ZEMLJI, KAO DA SMO U GOSTIMA!

Stavi prst na čelo i razmisli

Prosečna američka porodica svake nedelje izbaci oko 50 kg đubreta.


Procenjeno je da se 7 000 000 t đubreta baca u more svake godine.


Za brzinu kojom se smeće proizvodi u SAD, treba 500 novih deponija godišnje.


Koliko smeća bacite tokom života?-Količinu tešku kao 600 odraslih ljudi!


Svaka tri meseca u Americi se baci dovoljno aluminijuma da se ponovo izgradi avio-flota.


Preko 1 000 000 000 stabala poseče se svake godine za proizvodnju pelena za jednokratnu upotrebu.


Amerika godišnje proizvede 4,5 kg plastike po svakom stanovniku Zemlje


Kad bi samo 25% američkih domaćinstava koristilo 10 plastičnih kesa manje svakog meseca, uštedele bi se preko 2,5 000 000 000 kesa godišnje, jer se plastične kese mogu prati i ponovo koristiti.


Čišćenjem dvorišta metlom, a ne crevom, štedi se na hiljade litara vode!

I najmanja kap iz slavine koja curi može da odnese preko 200 l vode dnevno.

Stavi prst na čelo i razmisli Stavi prst na čelo i razmisli

Samo u Kaliforniji upotrebi se više od 200 000 000 t pesticida godišnje.


Pesticidi koji su zabranjeni u SAD prodaju se zemljama iz kojih se uvozi kafa, za čije su uzgajanje korišćeni isti ti pesticidi.


Prosečno američko domaćinstvo godišnje potroši energije koliko bi dalo 4750 l nafte.


Potrebna je cela šuma, preko 500 000 stabala, da bi amerikanci dobili svoje dnevne novine.


Više od polovine fosfata u našim jezerima i potocima potiče od deterdženata.


Prilikom pranja zuba i brijanja potroši se ista količina vode koja se potroši za tuširanje, a 40% vode koja se koristi u domaćinstvu odlazi u nužnik.


1 litar benzina može da zagadi 750 000 l pitke vode.


Danas, u prosečnom američkom domaćinstvu ima više hemikalija nego što je bilo u hemijskoj laboratoriji pre 100 godina.


Jedno istraživanje u SAD, Organizacije za ribe i floru i faunu, na ptićima albatrosa otkrilo je plastiku u njihovim organima za varenje u 90% slučajeva.

Korovske biljke

Pratioci gajenih vrsta, ali ne slučajni.

Karakteristike korovskih biljaka

Visoka sposobnost prilagođavanjaPrilagođene životu kulturnih biljaka, a često i

podsećaju na njih.Npr:Lanik (Camelina sativa) – raste u usevima lana i

toliko mu je prilagođen da se u drugim kulturama ne javlja.Morfološki podseća na lan (Linaceae) iako su taksonomski udaljeni (Brasicacceae)

Camelina sativa


Takve biljke se nazivaju i SEGETALNE biljke – prilagođene za život samo na poljoprivrednim površinama, često samo u određenim kulturama.

Papaver rhoeas


Kukolj (Agrostemma githago)Bulka (Papaver rhoes)Različak (Centaurea cyanus)

Centaurea cyanus

Značaj ruderalnih biljaka

Producenti kiseonika u gradskoj sredini Biofiltri Bioakumulatori Biodetoksikatori

Korovsko – ruderalne biljke

Vrste koje često prelaze na poljoprivredne površine i na taj način zakorovljuju useve gajenih biljaka.

Sambucus ebulus

“Genocid” novogodišnje noći

Procenjuje se da se svake godine uzima iz prirode oko 1.252.000.000 stabala jelki za božićne i novogodišnje praznike od šega više od 900.000.000 jelki bez korena koje su osuđene na smrt, dok se oko 250.000.000 vrati u prirodu. ? (102.000.000)

ZAKLJUČAK

164-Антропогени утицај

Documents