154 kapital 29 10 2010

NA ZATVORAWE, ETVRTOK, 28.10.2010, 13.00~.

MBI 10 0,22%MBID 0,32%OMB 0,63%

EVRO/DENAR 61,59DOLAR/DENAR 44,62EVRO/DOLAR 1,38

NAFTA BRENT 83,45EURORIBOR 1,54%

2.108

2.113

2.118

2.123

2.128

2.133

22.10 24.10 26.10 28.10

MBI 10

DENES, VO

INDEKS NA MAKEDONSKA BERZA (28.10)

...samo idejata e kapital, sè drugo e pari... ~len na grupacijata KAPITAL MEDIA GROUP

petok / weekend

vike

nd |

peto

k-29

| sa

bota

-30

| ned

ela

-31.

okto

mvr

i. 2

010

| br

oj 1

54 |

godi

na 1

| ce

na 2

0 de

n. |

tel.

2 5

5 14

41

| fa

ks. 2

58

14 4

0

DR@AVNITE ZJAAT PRAZNI, A PRIVATNITE SE POLNI I ÊKAAT PODDR[KA

� STRANA 2-3

IAKO POSTOJAT 20 OPASNI RUDNICI I INDUSTRISKI OTPAD VO MAKEDONIJA

BUXETOT ZA ZA[TITA NA @IVOTNATA SREDINA E NAMALEN ZA 10% � STRANA 4

VOVEDNIKVERICA JORDANOVA

REALNI I VIRTUELNI� STRANA 2

KOLUMNAXOZEF STIGLIC

NE E PAMETNO CELA DOVERBA DA SE STAVI NA MONETARNATA POLITIKA � STRANA 8

...POGLED NA DENOT...QUPÔ ZIKOV

SPOT!� STRANA 4

0

83

KOI SE NOVITE PAZARI ZA VINARNICITE

MAKEDONSKOTO VINO ]E VLEZE NA PAZAR OD 150 MILIONI POTRO[UVA IPROSE^NATA POTRO[UVA KA VO Ê[KA, GERMANIJA I HOLANDIJA E POVE]E OD 20 LITRI PO @ITEL. POTRO[UVA KATA VO POLSKA E OKOLU [EST LITRI, NO KONTINUIRANO RASTE, [TO GO PRAVI OVOJ PAZAR EDEN OD NAJPERSPEKTIVNITE VO ISTO^NA EVROPA

� STRANA 11

REALNI I VIRTUELNI INDUSTRISKI ZONI 0 0

00

Kamatite za {tedewe vo Makedonija najvisoki vo Evropa� STRANA 10

Samo 59 farmi vo Makedonija se evropski rentabilni� STRANA 6-7

KEDONIJAD ODLO@ENA VÊRA[NATA SREDBA VO BRISEL

GRUEVSKI I PAPANDREU SE DOGOVORIJA DA SE "DOGOVORAT" DENESKA?!� STRANA 5

NAVIGATOR2 29.10.2010 PETOK

Velat deka so sila ne moè{ nekomu da dade{ ne{to, moè{ samo da mu zeme{. Nie uporno se obidu-vame da im tutneme edno~udo pogodnosti na stranskite inves-titori, koi nikako da dojdat vo slobodnite ekonomski zoni {to gi kreiravme specijalno za niv. Ubavi se, da, no pove}e se virtuelni, otkolku realni. Zoni ima, fabriki i lu|e nema. Vo isto vreme, se slu~uvaat in-vesticii na drugo mesto. Moèbi mali, no gi ima. Doma{ni kompanii investi-raat, gradat realni pogon~iwa, fabriki, magacini. Se ma~at so nikakva infrastruk-tura, so slab napon na struja, so lo{i pati{ta... Zo{to? Za-toa {to se locirale tamu kade {to im e najpogodno za biz-nisot, no, za àl, taa lokacija ne e onaa za koja dràvata re{ila da dava poddr{ka. Vo Vizbegovo se locirani fabrikite Svislion, Fitofarm, Fejdom i mnogu drugi kompanii, prete`no izvozno naso~eni. Stotina uspe{ni kompanii, so vkupen godi{en promet od okolu 300 milioni evra i 3.000 vrabo-teni, sekojdnevno se soo~uvaat so problem od tipot - nema voda, naponot na struja ne

prikazni za slobodni, ekonomski, tehnolo{ki, razvojni i kakvi li ne zoni, ne moè da go vidi toa {to {to & se slu~uva pred o~i: in-vesticii i poriv za in-vesticii kaj doma{nite firmi. Porivot na dràvata da go odvrze svoeto }ese za da im pomogne na odredeni industrii, kompanii ili dejnosti e navistina za pozdravu-vawe. Preku pove}e investicii, pogolemo proizvodstvo, pogolem izvoz, pogolem devizen priliv taa }e pribere pove}e danoci. Po taa logika se vodi i Vladata na Nikola Gruevski, koja vo izmi-natite nekolku godini gi zgolemi subvenciite vo zemjodelstvoto, no i drugite formi na poddr{ka na kompani-ite. Nedostiga analizata i konkretnite pokaza-teli dali, kolku i kakvi efekti dale vladinite poddr{ki za ekonomija-ta. A, site znaeme deka analizata, ne efektite, sluì za korekcija na politikite, dokolku se pokaè deka ne davaat ili ne davaat dovolno rezultati.

REALNI I

VIRTUELNI

GLAVEN I ODGOVOREN UREDNIKQup~o Zikov

ZAMENICI NA GLAVNIOT UREDNIKSpasijka Jovanova, Verica Jordanova, Biqana Zdravkovska Stoj~evska

POMO[NICI NA GLAVNIOT UREDNIKIgor Petrovski, Maja Bajalska Georgievska, Aleksandra Spasevska

GRAFI^KI I IT DIREKTORNikolaj Toma{evski

GRAFI^KI PRELOM I WEB ADMINISTRACIJANade Toma{evska, Igor Toma{evski

FOTOGRAFIJAAleksandar Ivanovski

Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo Skopje, ul: Romanija bb (fabrika Gazela) 1000 Skopje, p.fah: 503, Republika Makedonija; PRETSEDATEL NA ODBOROT NA SODRU@NICI: Qup~o ZikovIZVR[EN DIREKTOR: Gordana Mihajlovska

OFFICE MANAGER I FINANSII: Aleksandra Nikolova: ++389 2 2551 441/ lok:[email protected]

PRETPLATA NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL I NA MAGAZINOT KAPITAL:Sawa Savovska: ++ 389 2 551441 /lok: [email protected]

REKLAMAAleksandra Stojmenova: ++389 2 2551441/ lok:[email protected]; [email protected]

OGLASIDijana Gulakova: ++389 2 2551441/ lok: [email protected]

SPECIJALNI PRILOZI:Jasmina Savovska Tro{anovski: ++389 2 2551 441/ lok: 102, [email protected]

Prviot broj na dnevniot vesnik Kapital se pojavi na 17 mart 2010telefon: ++ 389 2 2551 441; faks: ++ 389 2 2581 440; e-mail: [email protected]

Pe~ati: Grafi~ki Centar SkopjeSpored misleweto na Ministerstvoto za kultura za dnevniot vesnik “Kapital” se pla}a povlastena dano~na stapka. Tekstovite i fotografiite ne se vra}aat. Site objaveni tekstovi, fotografii i druga grafi~ka oprema se avtorski za{titetni i moàt da bidat preobjaveni, ili na drug na~in koristeni samo so dozvola na izdava~ot.Dano~en broj: MK 4030999366644; @iro smetki: Eurostandard banka: 370011100019555

PETOK 29 OKTOMVRI 2010PRVIOT BROJ NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL IZLEZE NA 17 MART 2010 g.

VERICA [email protected]

I pokraj povolnostite koi gi nudat, najgolemite lokalni industriski zoni vo zem-java postojat samo na harti-ja. Namalenite komunalni

tro{oci, pompeznite najavi i prese~enite lenti ne bea dovolen stimul za doma{nite investitori da otvorat novi pogoni, nitu, pak, da prefrlat del od svojot biznis na ovie prostori. Za razlika od niv, zonite koi ne se registrirani kako “in-dustriski” rabotat so polna parea niz cela dràva, a posebno vo Skopje, i otvoraat iljadnici rabotni mesta. Me|utoa, i pokraj toa, se

soo~uvaat so brojni tehni~ki i adminis-trativni problemi, a sekoga{ koga ba-

APSURDI VO FUNKCIONIRAWETO NA IND

Iraat pomo{, od Vladata im ve-lat deka {tom ne se proglaseni za industriski, ne se vo nejzina nadle`nost. Klasi~en primer za takva raz-viena zona e skopskata lokacija Vizbegovo. Tamu ve}e nekolku godini rabotat stotina renom-irani kompanii koi ostvaruvaat vkupen godi{en promet od 300 milioni evra i dosega vrabotile pove}e od 3.000 lu|e. I ne samo {to nemaat nikakvi olesnuvawa vo delot na komunaliite, tuku se soo~uvaat i so dotraena in-frastruktura i ekstremno slab napon na elektri~na energija.“Redovno pla}ame komunalii,

e dobar, pati{tata se izre{etani od dupki, nema javen prevoz za vrabotenite?! Vo 21 vek! Ovie lu|e, i pokraj vakvite seriozni prob-lemi so koi sekojdnevno se spravuvaat, rabotat, proizveduvaat i izvezu-vaat, bez nikakva pomo{ od dràvata. Od istata taa dràva koja se deklarira kako partner na biznisot. Premierot, koj neodamna gi poseti, im objasni deka Vladata ne moè da im pomogne. Zonata vo koja se locirani ne bila registrirana kako “industriska”? Demek, imeto na zonata e problem. Ne, problemati~en e pristapot. S$ drugo se re{ava. Vladata ne smee da bide zaro-bena vo sopstvenite zakoni koi gi donela na hartija. Ako lokaci-jata, koja e dobra za kompaniite da rabotat i da profitiraat, ima problemati~en naziv, koj ne dozvoluva tie da koristat beneficii, so koi u{te pove}e }e po-rasnat, toga{ pod itno neka se preimenuva! Da ne bideme zalo`nici na nefunkcionalnata terminologija. Na kraj na den, se merat efektite od zakonite i vladinata poddr{ka, a ne samite zakoni. Se meri izvozot, proiz-vodstvoto, brojot na vraboteni i brojot na novoizgradeni fab-riki. Se meri efektot i odr`livosta na slobod-nite zoni. Vo sprotivno, samo }e pra{ame: “êmu sve to?”.Od prikaznite na in-vestitorite edinstveno moè da se zaklu~i deka dràvata, izgubena vo svoite virtuelni

V

Zonata Vizbegovo vo Skopje, vo ~ii ramki uspe{no rabotat stotina kompanii so vkupen godi{en pro-met od okolu 300 milioni evra, sekojdnevno se soo~uvaat so brojni tehni~ki problemi. Od Vladata velat deka ne moàt da im pomognat zatoa {to zo-nata ne bila registrirana kako “industriska”

ilioni evra bil o{teten buxetot od izre~eni i zastareni predmeti za prekr{o~ni postapki vo patniot prevoz. Spored ministerot za transport i vrski, Mile Janakieski, del od sudovite vo dràvata nosat odluki so koi gi zapiraat prekr{o~nite postapki za prekr{oci vo patniot prevoz poradi zastarenost ili, pak,

drasti~no gi namaluvaat kaznite na prevoznicite {to gi izrekle inspektorite za transport, so {to o{tetuvaat buxetot. Spored analizata koja ja napravil Dràvniot inspektorat za transport, po barawata za poveduvawe prekr{o~na postapka nadle`nite pr-vostepeni studovi donele 451 odluka so koi se zapira postapkata zaradi zastarenost. Analizata pokaàla i deka kaznata za polovi-na od povedenite prekr{o~ni postapki zna~itelno se namaluva, odnosno od 3.000 evra na 200 ili 50 evra, a ima i slu~ai koga prevoznicite se osloboduvaat celosno so izrekuvawe opomena.1,1

ZORAN ZAEVGRADONAÂLNIK NA STRUMICA

“Strumi~kata zona e vistinska {ansa za na{ite investitori. Po toj povod, po~esto }e se sre}avame so strumi~kite biznis-meni koi bi bile zainteresirani da investiraat tamu.”

VIKTORIJA [email protected]

DR@AVNITE ZJAANITE SE POLNI I

TERMINOLOGIJATA GI ZBUNI BIZNISMENITE?!Lokalnite industriski zoni se razlikuvaat od tehnolo{ko-industriskite zoni (TIRZ) po toa {to vo vtorite se predvideni mnogu dano~ni i carinski olesnuvawa i kompletno osloboduvawe od tro{oci i pla}awe komunalii. Vo lokalnite industriskite zoni, pak, ima namalu-vawe ili celosno osloboduvawe od komunaliite, samo vo zavisnost od ocenkite na lokalnata vlast vo odnos na toa kolku }e pridonese investicijata za razvoj na op{tinata, osobeno kolku novi rabotni mesta }e otvori.

Industriska zona “@abeni” �

M

3NAVIGATOR 29.10.2010PETOK

� NE IM BE[E DENOT� LIDERI � POBEDNIK

AKO A E USPEH VO @IVOTOT, TOGA[ A E EDNAKVO NA H PLUS U PLUS Z. RABOTATA E H, U E ZABAVATA, A Z E DR@I SI JA USTATA ZATVORENA.

ALBERT AJN[TAJNNAU^NIK

nemame nitu eden zaostanat dolg, no nemame ni struja. Toa ja ko~i rabotata na na{ite pogoni, a dupkite po pati{tata gi uni{tuvaat na{ite vozila”, veli za “Kapital” sopstvenik na firma ~ie sedi{te se nao|a vo Vizbegovo.Neodamna, firmite od ovaa zona formiraa i zdruènie koe }e se zalaga za nivnite prava.

VO IDNINA POGOLEMI BENEFICII ZA STRAN-SKITE INVESTITORI

Na vakvite poplaki od kompani-ite, premierot Nikola Gruevski neodamna izjavi deka Vladata dosega ne investirala tamu zatoa {to Vizbegovo ne bila formalna industriska zona, a toa ja prefrlalo celata nadle`nost vo racete na op{tinata Butel. Gruevski, vo isto vreme najavi deka razmisluvaat da im dadat

pogolemi beneficii na idnite zainteresirani stranski in-vestitori.Vladata, soglasno Progra-mata za prioritetna izrabotka na urbanisti~ki planovi za 2009 godina, predvide okolu 35 milioni denari samo za urbanisti~kite planovi vo koi prete`no se predvideni industriski zoni.Od op{tina Butel, pak, se

DUSTRISKITE ZONI

�

�

Lobirawe za otvorawe na fondovite za lokalnata vlast, podobar pristap do evropskite fondovi i pre-zentirawe na programite i proektite na edinicite na lokalnata samouprava na Makedonija i na Grad Skopje }e bide celta na kancelarijata koja v~era vo Brisel ja otvori pretsedatelot na ZELS i gradona~alnik na Skopje, Koce Trajanovski.Trajanovski na ovoj na~in uspea da go napravi prviot ~ekor kon polesen pristap za op{tinite do evropskite sredstva nameneti za raz-voj na lokalnata samou-prava, a koi dosega re~isi nikoga{ ne bea dovolno iskoristuvani. Toj e prviot skopski gradona~alnik koj }e se obide da go povrze gradot so 280 pretstavnici

KOCE TRAJANOVSKI

Iako bea najglasni koga idejata be{e obelodeneta, sepak, ne se ~u ni glas od opozicijata koga to~kata dojde na glasawe, zatoa {to nema{e koj da sedne na opoziciskite fotelji vo Sobranieto.Odli~nata kondicija koja ja nabi vlasta za nosewe zakoni vo rekordno vreme, o~igledno se dolì na otsustvoto na konkurencijata. A koga nema dosledna konkurencija, nema ni motiv za podobruvawe! Ostanuva samo da se nad-mine rekordot vo discipli-nata “izglasuvawe na site to~ki na dnevniot red za edna minuta” i potoa da se kvali-fikuvaat za disciplinatata “pari vo xeb bez rabota”. ]e se otkaè li opozicijata od v~era{nite dnevnici, koi ne si gi zaraboti?

Kade bea v~era pratenicite na opoziciskata SDSM za da u~estvuvaat na sobraniskata sednica i da diksutiraat za eden kup zakoni koi bea iz-glasani so po 12 glasa “za” od vladeja~kata partija VMRO-DPMNE? Koordinatorot na prateni~kata grupa na SDSM, Cvetanka Ivanova, ne uspea da gi sobere svoite sopartijci na v~era{nata sednica, na ~ij dneven red bea desetina zakoni koi se podlo`ni na izmeni i dopolnuvawa.Eden od zakonite koj pomina na vtoro ~itawe e Zakonot za Upravata za javni prihodi, so koj se ovozmoùva UJP da vr{i naplata na radiodifuznata taksa, no i se sozdava pravna osnova Upravata da gi napla-}a pari~nite kazni, odnosno globite i tro{ocite izre~eni vo parni~ni, prekr{o~ni, krivi~ni i upravni postapki koi se vo korist na zemjava.

CVETANKA IVANOVA

na regioni preku stotici vakvi kancelarii koi se svoevidni ambasadi za kontakt na razli~ni nivoa i seto toa nema da ~ini pove}e od sedum iljadi evra mese~no.Aktivnosta na Trajanovski treba da bide pottik i za ostanatite makedonski politi~ari da gi naso~at svoite aktivnosti kon Bri-sel i svoeto dejstvuvawe da go koordiniraat so ev-ropskite tekovi. Integraci-jata na dràvata se pravi na site nivoa i sekoj vakov poteg e za pofalba, oti ja izrazuva èlbata na Makedonija i nejzinata cvrsta opredelba za vlez vo evropskoto semejstvo.

ZELS OTIDE VO EVROPA

L

� GUBITNIKKADE BE[E OPOZICIJATA VÊRA?

L

� MISLA NA DENOT

BUJAR OSMANI

Finansiskata policija otkri kriminal na

Klinikata za endokri-nologija, a ministerot tvrdi deka ne znael, pa, koj toga{ gi kontrolira direktorite

MITKO PANOV

I gi podari na Makedonija site

svoi filmovi so {to se zbogati kine-matografijata na zemjata

VLADIMIR PUTIN

Ruskiot premier naide na nesrde~en pre~ek

od javnosta vo Ukraina, koja otvoreno mu pora~a deka ne ja sakaat nego-vata “ruska” politika

LIDIJA GAVRILOVSKA

Kone~no odluka za kaznuvawe na direktor

na zatvor poradi begstvo – razre{uvawe go ~eka direktorot na tetovskiot zatvor

100uspe{ni kompanii se del od zonata

Vizbegovo vo Skopje

35milioni denari se

predvideni za izrabot-ka na urbanisti~ki

planovi na industris-kite zoni samo vo 2009 godina

ZORAN ALEKSOVGRADONAÂLNIK NA [TIP “Kaj nas problem be{e visokata po~etna cena na zemji{teto i poradi toa be{e namalen in-teresot kaj kandidatite. No, po novata odluka na Ministerstvoto za finansii, se nadevam deka ovoj problem }e bide nadminat.”

ograduvaat od komentari vo ovoj del. Tie velat deka tamo{nite firmi odam-na trebalo da formiraat zdruènie koe }e se bori za nivnite prava. Vo delot na komunalnite olesnuvawa, koi sekoja op{tina gi nudi za investitorite vo svoite industriskite zoni, od Butel velat deka ne znaat ni{to za toa.“Nie s$ u{te ne sme stig-nale do taa lekcija, a i sigurno op{tinata nema da im pla}a voda i struja na firmite”, veli za “Kapi-tal” portparolkata Sneàna Klin~arova.Stopanstvenicite tvrdat deka ovaa zona funkcionira daleku podobro od site onie koi se narekuvaat “indus-triski”.“Vizbegovo e ogromna zona i nejziniot uspeh nikoj ne moè da go ospori. Rezul-tatite se o~igledni”, velat od Fitofarm.

ZO[TO SO GODINI NE PRORABOTIJA “INDUS-TRISKITE ZONI”?

Do pred nekolku meseci gradona~alnicite na nekolku op{tini pri~inata za “vege-tiraweto” na lokalnite industriski zoni ja lociraa vo previsokata po~etna cena na zemji{teto. No, nitu sega, koga Ministerstvoto za fi-nansii ja promovira{e programata edno evro za eden kvadraten metar, bi-znismenite ne pokaàa interes za neisko-

ristenoto zemji{te.Gradona~alnicite neodamna ja pozdravija vladinata odluka za niska po~etna cena na zemji{teto.“Kaj nas problem be{e visokata po~etna cena na zemji{teto i poradi toa be{e namalen interesot kaj kandidatite. No, po novata odluka na Minis-terstvoto za finansii, se nadevam deka ovoj problem }e bide nadminat”, izjavi {tipskiot gradona~alnik Zoran Aleksov.I gradona~alnikot na Stru-mica, Zoran Zaev, ja poz-dravi odlukata.“Ova e vistinska {ansa za na{ite investitori. Po toj povod, po~esto }e se sre}avame so strumi~kite biznismeni koi bi bile zainteresirani da investi-raat vo strumi~kata zona”, istakna toj.Za razlika od grado-na~alnicite, biznismenite izleguvaat so sprotiven stav.“Ovaa merka voop{to ne ja menuva situacijata na teren. Zemji{teto s$ u{te e skapo, zatoa {to edno evro iznesuva samo po~etnata cena po metar kvadraten. So naddavawe ~estopati se dostignuva i realnata pazarna cena, pa i povisoka od nea”, veli dolgogodi{en biznismen.Vo ramkite na industris-kite zoni vo ovie gradovi postojat nekolku fabriki koi rabotat, no tamu se vgnezdile u{te pred zonite da go dobijat epitetot “in-dustriski”.

c r jvo Brisel japretsedatelogradona~alnKoce TrajanTrajanovski uspea da go ~ekor kon pza op{tinitsredstva navoj na lokalprava, a konikoga{ ne iskoristuvak k

ristenoto ze jmji{te.Gradona~alnicite neodamnaja pozdravija vladinataodluka za niska po~etna

AT PRAZNI, A PRIVAT-I ÊKAAT PODDR[KA

KOLKU PARI SE POTRO[ENI ZA INDUSTRISKITE ZONI?Vladata, soglasno Programata za prioritetna izrabotka na urbanisti~ki planovi za 2009 godina, predvide okolu 35 milioni denari samo za urbanisti~kite planovi prete`no na industriskite zoni.-Bitolskiot gradona~alnik, Vladimir Taleski, pred nekolku godini najavi deka izgradbata na @abeni op{tinata }e ja ~ini 140 milioni denari, a Vladata minatata godina dodeli 80 milioni denari za elektrifikacija.-Minatata godina @abeni ima{e zaguba od eden milion denari, spored podatocite od Izve{tajot po zavr{nata smetka na ova javno pretprijatie. -Za izgradba na ~etiri tehnolo{ko-industriski zoni Vladata pred nekolku godini odvoi 7,2 milioni evra, {to be{e ~etirikratno zgolemuvawe na dràvnite pari za ovaa namena. Se izdvoija i 3,2 milioni evra za privleku-vawe stranski investicii.

Зона Vizbegovo �

IK

KOCE TRAJANOVSKI

CVETANKA IVANOVA

IK?

4 NAVIGATOR29.10.2010 PETOK

IAKO POSTOJAT 20 OPASNI RUDNICI I INDUSTRISKI OTPAD VO MAKEDONIJA �

BUXETOT ZA ZA[TITA NA @IVOTNATA SREDINA E NAMALEN ZA 10%

�� 3 FAKTI ZA... PROCENKI...

80%MO@NO E DA SE NA-MALAT PRINOSITE NA ZEMJODELSKITE KULTURI VO NAREDNITE 40 GO-DINI, KOI ZAVISAT OD NIVOTO NA DO@DOVITE

]E SE NAMALI PROSE^-NOTO KOLIÊSTVO VRNE-@I VO ISTIOT PERIOD, [TO ]E ZNA I POGOLEM RIZIK ZA ZEMJODELST-VOTO I PODLO@NOST SO BOLESTI NA POSEVITE5%1,8

STEPENI CELZIUSOVI ]ESE ZGOLEMI SREDNATA GODI[NA TEMPERATURA VO MAKEDONIJA DO 2050 GODINA, PREDVIDUVA SVETSKA BANKA

vropskata banka za obnova i razvoj vo najnoviot izve{taj gi revidira proekciite za rastot na BDP na Makedonija za 2010 godina od 0,5% na 0,8%. Za 2011 godina EBOR predviduva rast na makedonskata ekonomija od 2,5%, namesto prethodnata proekcija od 2,3%. Bankata predviduva

pozitiven rast za pove}eto zemji na Balkanot. Najvisok rast godinava }e ima Albanija od 3%, po nea e Srbija so 1,6%, Makedonija i BIH }e imaat rast od 0,8%, Bugarija 0,4%, a Crna Gora i Romanija }e bidat vo minus od 0,6% i 2%. Vkupnata ekonomija na dràvite vo JIE godinava }e bide minus 0,6%, namesto prethodnata proekcija od minus 1,5%.EBOR ja revidira proekcijata i za vkupniot rast na ekonomiite vo Evropa vo 2010 godina od 3,5% na 4,2%, kako i za 2011 godina od 3,9% na 4,1%.

QUPÔ ZIKOV

15...POGLED NA DENOT...

SPOT!

[

...ZABODETE ZNAMENCE I OSVOJTE GO MESTOVO AKO MISLITE DEKA STE NAJDOBRI...

E

[to li saka da kaè spo-tot koj denovive se vrti po provladinite mediumi vo koj odi edna “polumisla”, parafraziram - “...sega moème da si kupime po edna grutka zemja i da ostavime na na{ite pokolenija...”, pa, odi

ne{to “...alal da im e na onie {to si kupile stanovi, ku}i...”! Seto toa so dikcija koja ukaùva na toa da si zaklu~i{ deka – site {to imaat kupeno avtomobili, stanovi i ku-}i do deneska, ednostavno, “slobodno neka se ubijat”, oti ne gi zasluùvaat. Vo polo{a varijanta “...izgleda deka gi ukrale...”!Nekolku raboti:Prvo, smetam deka proda`bata na dvornoto zemji{te e odli~na vest. Toa treba{e da se slu~i mnogu odamna. Sekoja ~est na onie {to smislija edna vakva merka. Proda`bata za 1 evro po kvadrat e u{te poubava vest, i za golema pofalba.Vtoro, no na{ata “filmska zvezda” od spotot, a u{te pove}e scenaristot na spotot, mora da razberat deka e krajno idiotski da se misli deka so otkupot na dvorno-to zemji{te sega “site nie }e ostavime grutka zemja na svoite pokolenija”. Gol populizam bez pokritie. [to }e im e ovaa grutka zemja na na{ite pokolenija? Verojatno e podobro da im ostavime mnogu zemja, da se zanima-vaat so zemjodelstvo i farmerstvo, da proizveduvaat i prodavaat, da bidat va`ni i bogati. No, vo toj slu~aj, treba nov spot, a za nov spot verojatno e potreben nov scenarist.

Treto, pra{uvam zo{to bi se ~uvstvuval vinoven, i bi nosel grià na sovest, sekoj {to kupil avtomobil, stan ili ku}a vo sive ovie godini nanazad? Zarem e toa zlostorstvo? Zarem krajnata smisla na ìvotot ne e da rabotime, da sozdavame, da gradime, da pravime prihodi, i profiti sekako, i da ìveeme ubavo? Koj ja {iri ovaa “sramna smrdea” vo koja site nie treba da ja delime siroma{tijata, bedata na duhot i nesposob-nosta da mislime so svoite glavi, da gradime i sozda-vame. Zo{to treba da mrazime!? Se se}avam na dedo mi, koj po~ina mnogu odamna, no mi ima raskaàno kako izgledalo koga mu gi “lapale” ovcite so nacionalizacija vo 1947 godina (dedo mi poseduva{e 14.000 grla ovci i gi pase{e na nekolku planini niz Makedonija). A be{e i partizan (i parti-zanite i fa{istite mu izele mnogu jagniwa)!Komunistite vo 1947 godina mu do{le edno utro i mu rekle ... “kako ne ti e sram, bre, voen profiteru... Narodot nema {to da jade i raboti, a ti ima{ 14.000 ovci, 80 kowi, 10 magariwa i 30 ku~iwa... Kako ne ti e sram...” Koga dedo mi se obidel da im objasni deka za seto toa da funkcionira e potrebna silna organizaci-ja, trud i mnogu fizi~ka rabota, i deka golem del od stadoto go nasledil od negovite roditeli... a negoviot dom deneska se planinite, e na toa dobil {lakanica od pretstavnikot na mesniot komitet na KPM (nekoe gradsko dete od Bitola na svoi 35 godini). Toj den mu gi zele ovcite, kowite, magariwata i ku~iwata, a otkako gi natovarile vo kamion, mu izele i edno jagne (baba mi bila prinudena da go ispe~e dobro, no ne od nato-varenite ovci, tuku od onie 246 ovci koi po zakon mu sleduvale na dedo mi, kolku da ostane da bide farmer i zemjodelec i da hrani èna i sedum deca!?) Zna~i, dedo mi ostanal so plus edna ovca pomalku!? E, toa se vika omraza! Po 1947 godina do 1990 godina vidovme {to se slu~i! Zemjata i narodot “procvetaa”! Mladiot “komunist” – “kopiq” od Bitola, stanal nadeèn “omladinac”, pa golem funkcioner vo Skopje! Negovoto semejstvo se sudii, direktori i bankari koi sproveduvaa ekonomski politiki! Moite predci, od golemi farmeri i gazdi, ostanaa “so prstot vo usta”! [teta, dragi prijateli, {to komunizmot e s$ u{te na scena vo “na{ata mila i nikoga{ nepreàlena tatko-vina”! Ovde s$ u{te jagniwata se jadat bez pari...!?

Dràvata nedovolno odvojuva za sanirawe na “ekolo{kite bom-bi” vo zemjava, {to se gleda i od faktot {to buxetot na Minis-terstvoto za ìvotna sredina za 2011 godina e namalen za 10% vo odnos na lani

D

TOMAS MIROU �pretsedatel na EBORMAKEDONSKIOT BDP ]E PORASNE 0,8%, A NE 0,5%

Dràvnite institucii ja pri-znavaat vinata {to ìvot-nata sredina so godini nebila me|u prioritetite ko-ga se vo pra{awe “è{-kite to~ki” - jalovi{tatana rudnicite i industris-kiot otpad vo Makedonija. Dr-àvata nedovolno odvojuva za sanirawe na “ekolo{kite bombi” vo zemjava, {to se gleda i od faktot {to buxetot na Ministerstvoto za ìvo-tna sredina za 2011 godina e namalen za 10% vo odnos na lani. A, za da gi otstrani dosega{nite {teti od indus-triskiot otpad, zemjava treba da obezbedi 80 milioni evra, pokaùva analizata na Obedinetite nacii. Godinava, Vladata predvide-la deka za za{tita na ivo-tnata sredina se dovolni 7,1 milioni evra, od koi zamonitoring na opasnite zoniotpa|aat samo 531.707 evra. Lani, pak, dràvata za za{-tita, unapreduvawe i inves-tirawe vo ivotnata sredina

odvoila 7,9 milioni evra. Dràvni inspektori za ivo-tna sredina se àlat deka imaat finansiski problemi za da gi realiziraat predv-idenite aktivnosti. Spored neoficijalnite informacii na “Kapital”, te{ko se pre-frlale pari za inspektorite da moàt da izlezat na teren vo kontrola so celokupnata oprema {to im bila neophod-na za efikasno izvr{uvawe na monitoringot. “Nie odime i vo jalovi{ta, kade {to se mo`ni eksplozii, rabotime so te~en hlor ili so hemikalii koi ne smeat da se dopiraat, vdi{uvaat i sli~no. Potrebni se pove}e napori i vloùvawe vo ivo-tnata sredina. Saniraweto na {tetite e dolgogodi{en proces”, izjavi za “Kapital” dràven inspektor za ivo-tna sredina. Toj problemot so nedovol-nata grià na dràvata za sanirawe na jalovi{tata na rudnicite i industriskiot otpad go locira i vo nedo-volnoto implementirawe na zakonite.Direktorot za investicii vo rudnikot Sasa, Maksim Pro-horov, smeta deka treba da se iskoristat site mehanizmi za dràvata da se spravi so ovoj problem. Spored nego, re~isi sekoj rudnik ili negovoto jalovi{te, koi

se nadvor od eksploatacija i soodveten monitoring, se golema opasnost.“Ministerstvoto za ìvo-tna sredina ima alterna-tiva – da tro{i pari za monitoring, ako gi ima, ili ~ekor po ~ekor da gi sanira jalovi{tata i zatvorenite rudnici. Kolku {to znam, vo Ministerstvoto se raboti vo taa nasoka. Treba so zakon da se definira i odgovor-nosta za zatvorenite rudnici i jalovi{tata. Dosega, osven Ministerstvoto za ìvotna sredina, nikoj nema odgovor-nost. Ako ima jasna defin-icija vo zakonite, moè da se razmisli i za dràvna agencija, koja vo sorabotka so stranski fondovi }e po~ne da gi re{ava problemite”, objasnuva Prohorov.Toj dodava deka postoi i nedorazbirawe vo legis-lativata. Spored Zakonot za mineralni surovini, jalovi{tata se potenci-jalen izvor na mineralni surovini, a spored Zakonot za ìvotna sredina, toa e tehnolo{ki otpad i nikoj ne moè da garantira deka nema da se slu~i problem so ekolo{ki posledici. Zamenik-ministerkata za ìvotna sredina, Sowa Lep-itkova, tvrdi deka rabotat na sanirawe na problemite i obezbeduvawe na potrebnite

pari, no deka ~isteweto na otrovite dlaboko vo zemjata, vo vodata ili vo vozduhot e dolgotraen proces. Lepitkova ne e zadovolna od toa kako dràvata vo poslednite 20 godini go tretira problemot so remedijacija na indus-triskiot otpad.“Mnogu malku e naprave-no. No, site subjekti treba da bidat op{testveno odgov-orni: centralnata i lokalna-ta vlast i stopanstvenicite. Koga ekonomijata i ekologi-jata }e odat raka pod raka, toga{ moè da zboruvame za celokupen napredok“, veli Lepitkova.Od {vajcarskata Vlada vo Veles, gradot na topilnicata Zletovo, dobile pomo{ za da se posadat hortikulturni rastenija koi go izvlekuvaat olovoto od po~vata i da se napravi pro~istitelna stanica za voda.“Vo tek e i proekt za po-krivawe na jalovi{teto vo Probi{tip. Vo Lojane, pak, poradi itnata potreba za namaluvawe na opasnosta vrz zdravjeto na decata, se izvr{i remedijacija na delot na jalovi{teto. Vo Bu~im se izgradi sistem za zafa}a-we i tretman na vodite od rudni~kite zoni i se rekultiviraa 20 hektari na hidrojalovi{teto”, dodava Lepitkova.

KATERINA [email protected]

“...Ovde s$ u{te jagniwata se jadat bez pari...”

5POLITIKA 29.10.2010PETOK

Poslednite kavgi vo Ustavniot sud, koga sudijata Zoran Sulej-

manov si zamina od sednica, procesot na lustracija pro-tiv pretsedatelot Trendafil Ivanovski i postojanite pritisoci so koi se soo~uvaat sudiite }e vlijaat pri iz-borot na noviot pretsedatel na Sudot, smeta porane{niot sudija na Ustavniot sud, Bajram Poloàni. Sepak se o~ekuva izborot da pomine

vo smirena atmosfera. Dali }e se primeni xentlmen-skiot dogovor koj, kako {to veli Poloàni, predviduva na pretsedatelskoto mesto da se menuvaat sudii-èni, su-dii od zaednicite, isto taka e neizvesno, bidej}i dosega se opfateni i tie kriteriumi, koga pretsedatel be{e Lil-jana Ingilizova-Ristova i Mahmut Jusufi. Sudiite Vera Markova, Branko Naumovski, Ismail Darli{ta, Nata{a

Gaber-Damjanovska i Gzime Starova, kako i Sulejmanov i Spirovski imaat ednakva mo`nost za izbor. Pravo na izbor nemaat samo Ivanovski i Ingilizova koi bile pretse-dateli. Izborot e zakaàn za denes, preku predlagawe na kandidati od strana na sekoj sudija, koi moàt i samite sebesi da se predloàt, a se biraat so tajno glasawe i poddr{ka od dvotretinsko mnozinstvo.

RASKARANITE USTAVNI SUDII DENES IZBIRAAT NOV PRETSEDATEL! Novo prodolènie na

slu~ajot "Nade`" izleze na portalot Youtube,

kade {to se otkriva {to mu sugerirale Slovencite: ori-entirawe kon novi mediumi, angaìrawe na evropski NVO na tema nedovolna slo-boda na mediumite i nivna zloupotreba za vladini celi, vospostavuvawe mediumska alternativa vo pe~atenite i elektronskite mediumi so pomo{ na Soros ili evrop-skite fondovi za pluralizaci-ja na mediumite. Predloèni

bile dve sredbi od serijata “Dijalozi za Makedonija” na tema “Pluralizacija na mediumite i slobodata na govorot” i "Makedonski nacio-nalni interesi”, aktivnosti vo vrska so vladinite merki, idei i predlozi vo kontekst na ekonomijata i stopanst-voto i pretstojnata kriza. Strategijata predviduvala zacvrstuvawe na izbornata baza i aktivnosti so koi }e se spre~at eventualni ustavni promeni na na~inot na izbor na pretsedatel.

Kabinetot na aktuelniot pretsedatel, \or|e Ivanov, soop{ti deka kabinetot na porane{niot {ef na dràvata Crvenkovski sklu~il dogovori za sorabotka, obezbeduvawe na razvoj i istraùvawe so tri lica od Republika Slo-venija, za {to se isplateni 340.394 evra.Na prviot konsultant od Slo-venija, kako {to se poso~uva, mu bile isplateni 136.157 evra, na vtoriot 84.417 evra, a na tretiot konsultant 119.818 evra.

NOVA EPIZODA OD "PR KAMPAWATA" NA CRVENKOVSKI

ODLO@ENA VÊRA[NATA SREDBA VO BRISEL

GRUEVSKI I PAPANDEREU SE DOGOVORIJA DA SE “DOGOVORAT” DENESKA!?�� Premierot Nikola Gruevski vo Brisel za dva dena se sre}ava so prvite lu|e na site evropski

institucii. Vo uslovi koga se ~uvstvuva neverojaten poritisok za brz kompromis so Atina, dvajcata premieri oficijalno insistiraat na “posu{tinski” sredbi

KATERINA SINADINOVSKA [email protected]

Ekspresno zakaàna – ekspresno odloèna, najavenata sredba me|u premierite na Makedonija i na Gr-cija, Nikola Gruevs-

ki i Jorgos Papandreu, vo Brisel namesto v~era, }e se odrì denes na barawe na gr~kata strana.Navodno, gr~kiot premier, koj vo Brisel e poradi Ev-ropskiot samit na {efovi na dràvi i vladi, u~estvuval na sostanok na Socijalisti~kata internacionala koj trael podolgo od predvidenoto. Sredbata so Gruevski be{e zakaàna za 15 ~asot i 30 minuti, a i dvajcata lideri ve}e vo 16 ~asot treba{e da bidat na novi sostanoci.Pove}e oficijalni infor-macii za odloùvaweto i za o~ekuvawata od sredbata nema ni od dvete strani, no gr~ki vladin funkcioner za “Kapital” otkriva deka Papandreu kaàl oti saka da ima pove}e vreme za podgotovka na sredbata za od istata da ima i pogolemi o~ekuvawa.Visok evropski diplomat za “Kapital” brifira deka na novata, sedma po red, sredba kumuval li~no pretsedatelot na Evropskata komisija, @ose Manuel Baroso, koj zav~era se sretna so Gruevski. Baroso, koj po sredbata najavi deka

~elnicite na Gruevski so ~elnicite na Unijata ne se slu~ajni. Se zboruva deka premierot e “rastr~an” vo Brisel baraj}i poddr{ka za situacijata vo koja se nao|a. Gruevski otide vo Brisel neo~ekuvano. Sredbata so Baroso sleduva{e samo edna nedela po doa|aweto na pretsedatelot na Evropskiot sovet, Herman Van Rompuj, vo Skopje, kade {to toj naj-direktno pora~a deka imeto e glavnata pre~ka na zemjata za integracija vo EU. Deka se raboti za seriozen pritisok vrz Gruevski zboruvaat i sredbite so visokiot pret-stavnik na EU za nadvore{na politika, Ketrin E{ton i so komesarot za pro{iruvawe [tefan File, najaveni za denes, kako i v~era{nata sredba na Gruevski so prviot ~ovek na NATO alijansata, Andres Fog Rasmusen. Gruevs-ki na Rasmusen mu kaàl deka Makedonija e podgotvena i ima silna volja za nadminu-vawe na bilateralniot spor i nao|awe re{enie {to }e bide prifatlivo za dvete strani. Rasmusen minatata nedela vo Atina, na sredba so gr~kiot premier Papandreu i minis-terot za nadvore{ni raboti, Dimitris Drucas, be{e de-ciden deka vo nikoj slu~aj nema da se dozvoli vlez na Makedonija vo NATO pod ref-erencata FIROM, ideja {to makedonskiot dràven vrv ja propagira{e vo posledniot period.

Makedonija }e dobie pozi-tiven izve{taj od Komisijata za nejziniot napredok vo mi-natata godina, ja potencira{e zagriènosta na Unijata {to sporot me|u dvete zemji s$ u{te ne e re{en. Gruevski, pak, vedna{ po sostanokot so Baroso kaà deka }e ima nova sredba so Papandreu, od koja, kako {to re~e, se nadeva deka }e proizleze i su{tinski napredok:“]e ima nova, sedma po red, sredba i se nadevam deka za

razlika od prethodnite, ovaa }e donese konkretni pomes-tuvawa vo procesot”, izjavi premierot Gruevski. Deka Brisel intenzivno i silno pritiska za zbliùvawe na poziciite zboruva i izjavata na samiot Baroso, koj prizna deka Unijata se trudi na site na~ini da se izdejstvuva kompromis.“Upotrebiv s$ {to moèv li~no da gi pottiknam dvete strani da dojdat do re{enie”, izjavi Baroso, dodavaj}i

deka ne e od korist da gi iznesuva detalite za napo-rite {to dosega bile vo tek. #Identitetskite pra{awa se va`ni, no e va`no minatoto da ne ja drì kako zalo`nik idninata na zemjata”, izjavi Baroso.[to se odnesuva do gr~kata strana, tamo{nite poznava~i se jasni – vo presret na lokalnite izbori, na koi Papandreu gleda na svo-eviden referendum za sop-stvenata politika, nemu vo

momentot najmalku mu e do re{avawe na dvodeceniskiot spor. Papandreu, koj najavi predvremeni parlamentarni izbori ako doìvee poraz na lokalnite izbori, spored izvori vo gr~kata Vlada, vo momentov e preokupiran so kampawata, pa zaludno e da se o~ekuva kakvo bilo krupno pridviùvawe na procesot pred da se do~eka ishodot na glasaweto. Izvori vo Makedonija, pak, velat deka sredbite so

FOKUS: ZO[TO TREBA DA SE REFORMIRA I MODERNIZIRA MLE^NAT6 29.10.2010 T

REGIONOT LO[O STOI SO KVALITETOT NA

GORAN [email protected]

Poznava~ite na sostojbite komentiraat deka zemjite od porane{na Jugoslavi-ja }e go odat “gor~liviot mle~en pat” niz koi pominaa Bugarija i Romanija pred pet godini koga pravea reformi

za vlez vo EU. Sostojbata so mlekoto i so mle~nite proizvodi vo ovie zemji e katastro-falna, bidej}i golem del od niv se dobivaat po hemiski pat. Vo Bugarija golemite mlekarnici vlegoa nekolku godini pred vlezot vo EU i gi post-avija visokite higienski standardi za otkup na surovo mleko. Pri vlezot na Bugarija vo EU, vo 2007 godina, samo 10% od mlekoto gi ispolnuva{e ovie standardi. Najdobro mleko me|u isto~noevropskite zemji ima{e Polska, kade {to 40% od surovoto mleko gi ispolnuva{e evropskite standardi. Denes Bugarija se pretvori vo najgolem uvoznik na

mleko.Za razlika od novite ~lenki, vo Germanija i Danska, na primer, 99% od mlekoto gi ispol-nuva ovie standardi. Problemi so obezbeduvawe na kvalitetno mleko ima i vo Srbija, koja ve}e ~uvstvuva golem nedostig od mleko i minatata nedela ja krena zabranata za uvoz. Golemite mlekar-nici se àlat deka i pokraj dolgogodi{nata tradicija za proizvodstvo na mleko, pred s$ vo Vojvodina, tamo{nite farmeri imaat prob-lemi da obezbedat kvalitetno mleko.Na ovaa odluka na srpskata Vlada & prethode{e golem nedostig od mleko vo su-permarketite i obvinuvawa na smetka na najgolemiot proizvoditel na mleko vo Srbija, Imlek, pod ~ija kontrola se u{te ~etiri drugi mlekarnici od Srbija. Grupacijata Imlek kon-trolira okolu 60% od vkupniot pazar so mleko

Pove}e od 90% od proizvoditelite na mleko vo zemjava imaat pomalku od 10 kravi i investiciite vo osovremenuvawe na farmite im se previsoki. Makedonskite farmeri mora da go smenat na~inot na proizvodstvo na mleko, bidej}i vo sprotivno }e propadnat pred naletot na mlekoto od evropskite farmeri, koi preku akviziciite na Danone, Parmalat, Megle i drugi mnogu polesno }e pristignuvaat na na{iot pazar

��

Makedonskite farmeri mora da go smenat na~inot na proizvodstvo na mleko, bidej}ivo sprotivno

}e propadnat pred naletot na mlekoto od evropskite farmeri, koi preku akviziciite na Danone, Parmalat, Megle i drugi mnogu polesno }e pristignuvaat na na{iot pazar. Dopolnitelen problem za niv vo narednite {est godini }e bide izvoznata stimulacija {to ja dava Evrop-skata unija za mlekoto koe }e izleguva ottamu. EU ima dogovor so Svetskata trgovska orga-nizacija za dodeluvawe izvozni stimulacii za odredeni proiz-vodi koi bi se pojavile kako vi{ok na nejzinite pazari do 2016 godina. Ovie raboti treba da gi ima predvid i dràvata

vo odnos na politikata {to ja vodi kon mle~nata industrija vo zemjava, vo koja golemo zna~ewe imaat subvenciite.Koga }e se povrzat ovie fakti, sosema e jasno zo{to postojano raste uvozot na mleko vo zem-java. Kako opomena treba da ni bide rastot na uvozot vo vtoriot kvartal godinava za okolu 60% vo odnos na prviot. ûdno e {to ovoj rast e napraven vo april, maj i juni, koga i laktacijata na kravite e najgolema. No, toga{ se pojavuva i vi{ok na mleko i vo Evropa, pa na sila stapuvaat i izvoznite subvencii na EU i

logi~no e da nastradaat na{ite farmeri.

KVALITETOT NA MLEKOTO VO ZEMJAVA - DR@AVNA TAJNA

Mal del od mlekoto vo zemjava gi ispolnuva higienskite stan-dardi za kvalitet. Evropskite standardi se 100.000 bakterii i 400.000 somatski kletki na eden mililitar mleko. Make-donija treba da gi ispolni ovie standardi do 2012 godina, no, spored procenkite na ekspertite, zemjava ni oddaleku ne gi ispol-nuva ovie standardi, na {to se àlat i mlekarnicite. Krste Georgiev, sopstvenik na

najnovata mlekarnica, Mle~na industrija Georgievi, smeta deka na{ite farmeri treba pove}eda rabotat na higienata na {talite i na molzeweto na mlekoto.“Mlekoto {to go otkupuvame od na{ite kooperanti sodrì mnogu pove}e bakterii, koi na krajot davaat mnogu pomal randman na sirewe pri prerabotkata. Potrebna e pogolema koli~ina mleko za proizvodstvo na eden kilogram sirewe”, dodava Geor-giev.Toj potencira deka dokolku mlekoto ima pomalku bakterii i

somatski kletki, toga{ pomalku }e se obrabotuva termi~ki i }e ima pogolema hranliva vred-nost.Podatokot za kvalitetot na mlekoto se ~uva kako dràvna tajna. Pavle Sekulovski, profe-sor na Veterinarniot fakultet vo Skopje i rakovoditel na Institutot za hrana, poten-cira deka mora da se zgolemi kvalitetot na mlekoto.“Ne sum obvlasten da kaùvam kolkav procent od mlekoto koe go testirame gi ispolnuva ev-ropskite standardi. No, dokolku sakame da gi dostigneme, na{ite

GORAN [email protected] Pove}e od 90% od proizvoditelite na mleko vo zemjava imaat pomalku od

10 k f kr j u

10 kravi i investiciite vo osovremenuvawe na farmite im se previsoki. 10 kravi i investiciite vo osovremenuvawe na farmite im se previsoki. r j u��

SAMO 59 FARMI VO MAKEDONIJA SE EVROPSKI RENTABILNI

TA INDUSTRIJA? 729.10.2010PETOK

45.217farmi se registrirani

vo Makedonija

A MLEKOTO

farmeri mora da investiraat vo modernizacija na farmite. Mlekoto koe sega se proizveduva vo Makedonija vo idnina moè da ima problemi so ispolnu-vaweto na potrebnite standardi”, veli Sekulovski.Toj dodava deka ne e va`no za kolku e pogolem brojot na bak-terii i somatski kletki vo eden mililitar mleko, tuku e neophod-

vo zemjata.Srpskite proizvoditeli na mleko zadovolu-vaa najgolem del od potrebite so mleko vo porane{na Jugoslavija i zemjata be{e na-jgolem izvoznik na mleko vo regionot, no po-radi nametnatiot otkup na kvalitetno mleko se namali koli~inata koja se prerabotuva vo mlekarnicite. Ostatokot od mlekoto ostana neotkupen, cenata na nekvalitetnoto mleko ostana niska i golem del od farmer-ite gi uni{tija kravite. Isto kako kaj nas, i vo Srbija podatocite za kvalitetot na mlekoto ne se javno objaveni.Nedostigot od mleko vo Srbija moè da predizvizvika seriozni naru{uvawa na pazarot na mleko vo porane{na Jugoslavija. Srbite }e pobaraat mleko od drugite zemji vo regionot, bidej}i so niv nemaat carini, {to }e gi ostavi ostanatite zemji bez mleko.

farmerite koi proizveduvaat kvalitetno mleko, davaj}i im po-visoki subvencii, a zemjodelcite koi imaat pomalku kvalitetno mleko logi~no e da primaat i pomali subvencii”, veli Sowa Srbinovska, profesorka na Fakultetot za zemjodelski nauki i hrana.Taa dodava deka e daden pre-oden period za zadovoluvawe na evropskiot kvalitet na surovo mleko, no, za àl, s$ u{te ne sme gi ispolnile ovie krite-riumi.Mlekarnicite ne go pla}aat surovoto mleko spored kvalitetot. Pove}eto mlekarnici pravilno ne go kontroliraat kvalitetot na mlekoto i se trudat da prezemat pogolemi koli~ini. Na ovoj na~in se destimuliraat proizvoditelite. I dobriot farmer stanuva lo{. Pred pove}e godini ima{e obidi vo bitolskata mlekarnica IMB za pla}awe na mlekoto spored kvalitetot, no analizata se vr{e{e vo laboratorijata na mlekarnicata, po {to farmerite se posomnevaa vo verodostojnosta na analizata i taa praktika se napu{ti. Sega se o~ekuva ova da se re{i so noviot Zakon za kvalitet na zemjodelski proizvo-di, koj treba za brzo vreme da ja zavr{i sobraniskata procedura.Otkupot na mleko vo zemjava go vr{at okolu 90 mlekarnici. Samo IMB ima izvozen broj za EU i u{te 3-4 mlekarnici imaat za treti zemji. Site drugi proizvedu-vaat mleko i mle~ni proizvodi za doma{niot pazar. Ekspertite potenciraat deka tre-ba da se okrupni proizvodstvoto i da se ispolnat standardite za higienska ispravnost. Vo zemjava, od 45.000 registrirani farmi, samo okolu 11.000 predavaat mleko vo industriski kapaciteti, a ostanatiot del gi odgleduvaat ìvotnite za zadovoluvawe na sopstvenite potrebi na mleko.

90mlekarnici se registrirani

vo zemjava

59farmi imaat pove}e od

100 kravi

100.000bakterii na eden mililitar mleko e standardot koj treba da go

postignat makedonskite farmeri do 2012 godina

3.000litri godi{no e

prose~nata mle~nost po krava vo Makedonija

Broj na kravi Broj na farmi u~estvo vo %1 do 9 41,241 91.2068469810 do 19 2,757 6.09726430320 do 49 992 2.19386513950 do 99 168 0.371541677100 do 499 52 0.115000995nad 500 7 0.015480903Vkupno 45,217 100

STRUKTURA NA FARMITE VO MAKEDONIJA

GodinaBroj na

bakteriiBroj na

somatski kletki

2010 400,000 400,000

2011 200,000 400,000

2012 100,000 400,000

STANDARDI ZA KVALITETOT NA MLEKOTO

PORAZITELNI PODATOCI ZA MLE^NOSTA NA KRAVITE

Porazitelni se rezultatite za koli~inata na mleko dobi-eno po krava. Spored podatocite na Ministerstvoto za zemjodelstvo, {umarstvo i vodostopanstvo, vo zemjava ima

270.700 kravi, a godi{no vo mlekarnicite se predavaat samo okolu 150 milioni litri mleko. Ova e premnogu mala koli~ina mleko {to se prerabotuva.Spored ekspertite, prose~nata mle~nost po krava ne nadminuva 3.000 litri godi{no, a vo Germanija i Holandija iznesuva 6.000-7.000 litri mleko godi{no. Najvisoki prinosi postignu-vaat japonskite mlekoproizvoditeli, koi dostignuvaat i po 9.000 litri mleko godi{no.“Mora da se podobri ishranata na ìvotnite. Istata krava vo Holandija dava dvojno pove}e mleko otkolku kaj nas. Farmer-ite mora da obrnat pogolemo vnimanie na kvalitetot na hranata”, veli Pavle Sekulovski. Toj dodava deka ne moème da o~ekuvame konkurentno proizvodstvo na mleko koga zapad-nite farmeri imaat dvojno pogolema produktivnost po grlo i, logi~no, imaat poniska cena.Cenata na surovoto mleko vo zemjava i vo EU e re~isi ista i se dviì od 25 do 30 evrocenti za litar.

SOWA SRBINOVSKAPROFESORKA NA FAKULTETOT ZA ZEMJODELSKI NAUKI I HRANA“Vladata treba da gi stimulira farmerite koi proizveduvaat kvalitetno mleko, davaj}i im povisoki subvencii, a zemjodelcite koi imaat pomalku kvalitet-no mleko logi~no e da pri-maat i pomali subvencii.”

no toj da se namali.Pri vlez na Makedonija vo EU }e mora da se po~ituvaat standard-ite za higienska ispravnost na mlekoto. “Mlekoto {to se otkupuva kaj nas gi zadovoluva evropskite stan-dardi vo odnos na maslenosta i drugi materii, no pogolem del s$ u{te gi nema dostignato evrop-skite kriteriumi za higienska ispravnost”, veli Dejan Runtevski, direktor na Veterinarnata up-rava na Makedonija.Toj potencira deka so pravilnic-ite za kvalitet na hranata ne e utvrdeno kolkava treba da bide otkupnata cena na mlekoto, iako se pravea obidi da se regulira vo 2002 godina.Dopolnitelen problem e {to mal del od farmerite vo zemjava imaat kapacitet da gi primenat evropskite standardi, zatoa {to okolu 60% od vkupnite vraboteni vo zemjodelstvoto vo Makedonija se so osnovno obrazovanie i neo-formeno osnovno obrazovanie.

PROIZVODSTVOTO NA MLEKO E BIZNIS, A NE HOBI

Proizvodstvoto na mleko e seriozen biznis i mora da se postigne nivo na proizvodstvo koe }e bide odr`livo. Najgolem del od farmite vo zemjava se mali semejni farmi koi imaat pomalku od tri kravi. Spored oficijalnata klasifikacija, na grupata od edna do devet farmi otpa|aat 92%. Ovie farmi ni oddaleku ne moàt da postignat niski ceni na proizvodstvo na mleko, kako {to postignuvaat evropskite farmeri. Za da se ispolnat higienskite standardi, farmerite treba da investiraat mnogu vo osovremenuvawe na odgleduvali{tata na ìvotni. Spored podatocite na Evrostat, pragot na rentabilnost na edna farma postojano se zgolemuva. Porano ovoj prag be{e 60 kravi po farma, no poslednive godini toj e zgolemen na 100 kravi. Vo Makedonija, samo okolu 59 farmi, odnosno 0,11% od regis-triranite pravni subjekti koi proizveduvaat mleko, moàt da go postignat ovoj prag na rentabil-nost. Re{enieto na ovoj prob-lem se gleda vo naso~uvawe na subvenciite kon zgolemuvawe na kvalitetot na mlekoto. “Vladata treba da gi stimuliraa

Poznava~ite na mle~nata industrija velat deka najgolem profit leì

vo proizvodstvoto na trajni mle~ni proizvodi. Profitnite marì kaj trajnoto mleko se dviàt okolu 100%, dodeka kaj pasteriziranoto se 1%-2%. Na makedonskiot pazar samo dve mlekarnici proizveduvaat trajno mleko, bitolskata i Alpi od Polog. Tie pokrivaat okolu 65% od pazarot so trajno mleko vo dràvata, a ostanatite 35% se od uvoz. Vo Makedonija postoi eden paradoks vo potro{uva~kata na mleko. Golem del od gra|anite kupuvaat trajno mleko bidej}i smetaat deka e pozdravo od ona {to e za va-rewe. Trajnoto mleko e dva-pati termi~ki obraboteno i ima mnogu pomalku hranlivi materii otkolku mlekoto koe go varime doma. Evropejcite se dokaz za ova. Vo zemjite na EU mnogu pove}e se tro{i sveò mleko, otkolku trajno.Edna kompletna ma{inska linija za proizvodstvo na

pasterizirano mleko, so kapacitet za prerabotka do 50 toni dnevno, ~ini okolu 500.000 evra, dodeka ma{inite za proizvodstvo na sterilizirano (trajno) mleko ~inat okolu 1,5 milioni evra. Na pazarot ima {irok pros-tor za novi proizvodi, od ti-pot na specijalnite sirewa i ka{kaval, koi imaat golema dodadena vrednost i prof-itni marì za 25% do 30% povisoki od tie na tradicio-nalnite sirewa i ka{kaval. Spored poznava~ite, na-jgolemi profiti i do 100% od krajnata cena se pravat od proizvodstvo i proda`ba na ovo{ni jogurti. Vo Makedonija cenata na tra-jnoto mleko vo maloproda`ba e 50 denari, a otkupnata cena na surovoto mleko e 15 den-ari za litar. Ekspertite po-tenciraat deka ova e previ-soka cena za litar mleko. Ce-nata na litar sterilizirano mleko vo Evropa e okolu 65 evrocenti vo maloproda`ba, a kaj nas e 85.

KOI SE NAJPROFITABILNITE PROIZVODI?

8 KOMENTARI I ANALIZI29.10.2010 PETOK

AGENCIJATA ZA @ELEZNI^KI SOOBRA]AJ ODBI VE]E DVE BARAWA

U{te eden neuspe{en obid da se liberal-izira èlezni~kiot transport vo zemjava. Otkako Ministerst-

voto za transport ja odbi aplikacijata na kompanijata Delta reil kargo za prevoz na tovar i stoka po prugite na makedonskata eleznica, sega i Agencijata za regulirawe na elezni~kiot soobra}aj go odbi baraweto na firmata Eling za istata dejnost. Sta-nuva zbor za eden sopstvenik i na dvete firmi, koj tvrdi deka so vtorata kompanija gi ispolnil site uslovi {to gi barale vo Agencijata, no namerno mu se odbivalo baraweto so cel da se elim-inira konkurencijata na M@-Transport. Sega podgotvuva àlba do Upravniot sud.“Ova e kako nekoja neumesna {ega. Prvo konkurirav so Delta reil kargo i mi rekoa deka e mlada kompanija, pa zatoa ne sum gi ispolnuval uslovite, iako imav kapital.Toga{ konkurirav vo Min-isterstvoto za transport, zatoa {to s$ u{te ne be{e formirana Agencijata. Koga se formira{e, konkurirav so firmata Eling i povtorno me

odbija pod izgovor deka ne sum imal finansiski kapital, a vo momentov zaedno so ban-karskata garancija Eling ima kapital od 7,5 milioni evra. Potoa ni baraa rakovoden kadar, a ne ni kaàa brojka kolku treba da vrabotime”, veli Ivan Ilieski, direktor na Eling.Spored nego, normalno e deka treba da se vrabotat lu|e. “Za edna lokomotiva mene mi treba eden ma{inovoza~ i so nego u{te najmalku 25 lu|e, taka {to pove}e od sigurno e deka uslovite ne se problem, tuku samata èleznica ne saka konkurencija”, dodava Ilievski.

NADLE@NITE OTFRLAAT ODGOVORNOST

Agencijata za regulirawe na èlezni~kiot sektor se formira{e minatata godina, tokmu za da gi kontrolira interesite na privatnite transportni kompanii koi so sopstveni vozovi }e vo-zat po makedonskite prugi. Ottamu velat deka ne se raboti za namerno odbivawe na pristignatite aplikacii. Tie tvrdat deka pravilata za vlez vo ovoj biznis se jasno propi{ani i ne moè da se dobie dozvola bez nivno ispolnuvawe na istite.“Ne ja prifativme aplikaci-

jata na Eling zatoa {to fi-nansiski ne gi ispolnuva{e uslovite. Znaeme deka nejzin-iot sopstvenik ne smeta taka, me|utoa, moè da se àli dokolku smeta deka e vo pra-vo”, veli Nikola Dimitrov, direktor na Agencijata za regulirawe na èlezni~kiot soobra}aj. Spored Zakonot za elezni~ki sistem, donesen godinava, se-koja privatna, doma{na, no istranska kompanija moè da

bara dozvola za da vr{i ja-ven elezni~ki prevoz. Osven golemiot broj uslovi koi tre-ba da se ispolnat, kompanija-ta mora da poseduva i serti-fikat za sigurnost za vr{ewe javen èlezni~ki prevoz. Otkako privatnata kompanija }e dobie mo`nost da operira, vo prvite tri godini }e pre-vezuva samo stoki i tovar, a potoa moè da podnese barawe za zakup na trasi za prevoz i na patnici. So ova,

M@-Transport definitivno }ego zagubi monopolot.

NEMA RAZVOJ BEZ EFIKASNA @ELEZNICA

No, biznismenite smetaat deka dràvata stravuva od liberalizacijata zatoa {to toa }e zna~i vlez na pove}e igra~i i M@-Transport }e izgubi mnogu klienti. “Ministerstvoto za transport i Vladata odlu~ija da se vklu~at privatni operatori vo èlezni~kiot transport.

Fer{ped kako kompanija gi ispolnuva site uslovi. Konkuriravme za dozvola, no s$ u{te nemame odgovor od Vladata. No, jas gi razbiram, zatoa {to M@-Transport ima 1.500 vraboteni i ako vlezat privatni kompanii socijalnite problemi }e bidat golemi. Sepak, liberalizaci-jata }e mora da se napravi, zatoa {to po primerot od drugite zemji, privatnite kompanii so mnogu pomali tro{oci i so pomalku vrabo-teni }e ja realizirat istata dejnost. Nie ponudivme i obezbedivme lokomotivi i vagoni, vrabotivme i lu|e, no ne insistirame”, izjavi [terjo Nakov, pretsedatel na Upravniot odbor na Fer{ped vo intervjuto za “Kapital”.Ekspertite ukaùvaat deka bez liberalizacija na è-lezni~kiot transport }e nema razvoj vo industrijata. Od zemjite vo regionot na-jnapredna na ova pole e Romanija, kade {to funk-cioniraat duri 30 privatni èlezni~ki operatori. Vo Bugarija ima devet, a vo Srbija neodamna se izdadeni tri licenci za koristewe na srpskite prugi od privatni kompanii, iako Zakonot za liberalizacija e donesen vo 2005 godina.

Otkako Ministerstvoto za transport ja odbi aplikacijata na kompanijata Delta reil kargo za pre-voz na tovar i stoka po prugite na makedonskata èleznica, sega i Agencijata za regulirawe na èlezni~kiot soobra}aj go odbi baraweto na firmata Eling za istata dejnost

��

XOZEF STIGLICXOZEF STIGLIC

NE E PAMETNO CELA DOVERBA DA SE STAVI NA MONETARNATA POLITIKA

Vo odredeni krugovi stana moderno da se razgovara za monetar-

nata politika kako pomo}en, popredvidliv, pobrz i bez opasni dolgotrajni posledici (koi proizleguvaat od pogole-mata zadolènost) instru-ment od fiskalnata politika. Navistina, nekoi nastapuvaat tolku entuzijasti~ki {to gi poddrùvaat neodamne{nite obidi za asketizam vo mnogu evropski zemji, tvrdej}i deka dokolku postojat nesakani efekti, tie moàt da se is-pravat so monetarnata poli-tika. Kakva i da e korista od ovaa pozicija, toa e ludo vo momentalnite ekonomski okolnosti.Pred ~etvrtina vek zastapni-cite na monetarnata politi-ka tvrdea deka so zaedni~ka volja, vo presret na moneta-rizmot, najsigurna interven-cija vo ekonomijata e da se odrì stabilna stapka na porast vo snabuvaweto so pari. Nekoi }e go poddràt toa sega, koga brzinata na cirkulacijata se pokaà kako pobavna od taa {to ja o~ekuvaa monetaristite. Zemjite privle~eni od navod-nata sigurnost na moneta-rizmot se najdoa vo mnogu nesiguren svet.Kako i obi~no, monetarnata vlast politikata ja fokusira

vrz kratkotrajnata vladina kamatna stapka. No, nastrana od faktot deka so kamatni stapki od blizu nula ne ostanuva mnogu prostor za manevar, vlijanieto na re-alnata ekonomija vrz prome-nite na kamatnite stapki ostanuva mnogu nesigurno. Osnovnata pri~ina treba da e o~igledna: {to se odnesuva do pove}eto kompanii (ili potro{uva~i), pozajmuva~ite ne treba da ja platat nomi-nalnata kamatna stapka, tuku dostapnosta na sredstvata i uslovite. Ovie promenlivi ne gi od-reduva centralnata banka. Federalnite rezervi na SAD moè da zemaat sredstva koi se dostapni za bankite so re~isi nula kamatna stapka, no ako bankite gi ovozmoàt tie sredstva za malite i sredni pretprijatija, toga{ kamatnata stapka e mnogu povisoka. Navistina, vo poslednata recesija vo SAD namaluvaweto na kamat-nite stapki od Federalnite rezervi ja stimulira{e ekonomijata, no na na~in koj dolgoro~no se pokaà kako katastrofa. Kompaniite ne odgovorija na niskite stapki so zgolemeno investi-rawe. Monetarnata politika (zaedno so nesoodvetnoto regulirawe) na golemo ja

stimulira{e ekonomijata so duewe na doma{niot meur, koj predizvika potro{uva~ki bum.Treba da e o~igledno deka monetarnata politika ne funkcionirala da ja izvadi ekonomijata od momental-nata depresija. Najdobro e {to spre~i dopolnitelno vlo{uvawe na rabotite. Taka {to monetarnata vlast se naso~i kon kvantitativno olesnuvawe. Duri i pove}eto lica koi ja zastapija monetarnata politika se soglasija deka vlijanieto od ova ne e sigurno. Sepak, ona {to retko go zabeleùvaat se mo`nite dolgotrajni tro{oci. FED donese pove}e od edna mili-jarda dolari vo hipoteki i dolgotrajni obvrznici, vred-nost koja }e se zagubi koga ekonomijata }e zakrepne. To~nata pri~ina poradi koja nikoj od privatniot sektor ne e zainteresiran. Vladata moè da se preprava deka ne po~uvstvuvala golema zaguba, bidej}i, za razlika od bankite, ne mora da ko-risti mark-to-market smetko-vodstvo. No, nikoj ne treba da se zalaùva.Nasproti toa, ako gi prodol-ìme pridobivkite od nev-rabotenosta, kolku od tie pari }e se potro{at. Licata

koi se somnevaat vo efikas-nosta na fiskalnata poli-tika se griàt deka takvoto tro{ewe ednostavno }e go preplavi drugoto tro{ewe, kako {to pozajmuvaweto na Vladata gi prisiluva kama-tnite stapki da se ka~uvaat. Moè da se slu~i nekoga{ da dojde do takvo prepla-vuvawe, no, ova ne e takvo. Kamatnite stapki ostanuvaat na rekordno nisko nivo. Osven toa, sekoj koj veruva vo mo}ta na monetarnata politika, mora da veruva deka monetarnata vlast }egi popravi ovie efekti. Pos-tojat drugi, duri i pomalku ubeduva~ki argumenti, deka dano~nite obvrznici gi kompenziraat idnite odgov-ornosti so namaluvawe na potro{uva~kata. ]e be{e dobro ako toa se slu~e{e koga na sila stapi namalu-vaweto na danocite na Bu{ od 2001-2003 godina. Namesto toa, {tednite stapki padnaa u{te ponisko dodeka ne stignaa do nula.Posledniot argument koj go spomenuvaat kriti~arite na fiskalnata politika e toa {to taa ne e fer za idnite generacii. No, monetarnata politika moè da ima isto tolku lo{i me|ugeneraciski efekti. Pos-tojat mnogu zemji kade {to

slabata monetarna politika ja stimulira{e ekonomi-jata preku potro{uva~ka finansirana od dolg. Ova e na~inot, se razbira, na koj “funkcionira{e” mon-etarnata politika vo pos-lednata decenija vo SAD. Nasproti toa, fiskalnata politika moè da se naso~i kon investirawe vo obra-zovanieto, tehnologijata i infrastrukturata. Duri i ako se zgolemi dolgot na Vladata, sredstvata na drugata strana od bilansot na sostojba srazmerno se zgolemuvaat. Navistina, istoriskite zapi-si pokaùvaat deka vra}aweto na ovie investicii vo mnogu golem stepen gi nadminuva tro{ocite vo kapital. Koga, kako sega, ima vi{ok na kapacitet vo privatniot sektor, takvite javni investicii gi zgol-emuvaat ishodot i prihodot na danoci kratkoto~no i dolgoro~no. Ako pazarite bea razumni, takvite in-vesticii duri }e dovedea da se namali tro{okot od pozajmuvawe na zemjata.Imaj}i ja predvid sloènosta na ekonomskiot sis tem, te{kotiite vo predvidu-vaweto kako }e se menu-vaat o~ekuvawata i mo}nite nerazumnosti na pazarot,

KOJ JA KOÎ LIBERALIZACIJATA NA @ELEZNI^KIOT TRANSPORT?

Da se bara asketizam vo nade`ta deka monetarnata politika moè verodostojno da se koristi za popravawe na kakvi bilo nesakani efekti, nakratko, e vistinski budalesto

��

nema {ansa so sigurnost da se zagarantira vlijanieto na ekonomskata politika. Moèbi postojat odredeni okolnosti kade {to efektite od monetar-nata politika moè precizno da se izmerat. No, dokolku dlabokite recesii nastanuvaat edna{ na 75 godini. Ona {to e sigurno vo normalno vreme moè da ne e va`no sega, osobeno bidej}i centralnite banki primenuvaat neobi~ni merki kako {to e QE.Da se bara asketizam vo na-de`ta deka monetarnata poli-tika moè verodostojno da se koristi za popravawe na kakvi bilo nesakani efekti, nakratko, e vistinski budalesto.

Avtorot e profesor na univerzitetot vo Kolumbija

i dobitnik na Nobelova na-grada po ekonomija

SOWA [email protected]

17.03.2010 9

9KOMPANII PAZARI I FINANSII 29.10.2010PETOK

Pla}awe na smet-ki za telefon, Internet, struja, voda, pla}awe na rata za kredit i prefrlawe na

pari od edna na druga smetka vo bankite preku bankomat – ova e nova funkcija {to od 1 noemvri ja voveduva Stopanska banka. Menaxmen-tot na bankata objavi deka ova e revolucioneren poteg vo makedonskiot bankarski sektor, koj ja zacvrstuva pozicijata na bankata kako lider na pazarot.“Ovaa novina vo raboteweto na Stopanska banka }e im ovozmoì na na{ite klienti sekoga{ da bidat prvi na red, ne samo pri podigawe na gotovina, tuku i za pla}awe na svoite smetki, ot-plata na rati za krediti ili prefrlawe na pari od edna na druga smetka vo bankata. So toa, prakti~no se zgolemuva brojot na fili-jalite na na{ata banka i se zgolemuva efikasnosta na na{eto rabotewe”, izjavi pretsedatelot na Upravniot odbor na Stopanska banka, Gligor Bi{ev.Spored nego, sekoj bankomat na Stopanska banka stanuva eden vid mala filijala na bankata kade {to klien-tite }e moè brzo da si gi zavr{uvaat obvrskite bez da ~ekaat redovi na {alteri. Edinstven uslov e klientot

BERZANSKI INFORMACII

2.108

2.113

2.118

2.123

2.128

22/10/10 23/10/10 24/10/10 25/10/10 26/10/10 27/10/10 28/10/10

MBI 10

2.360

2.365

2.370

2.375

2.380

22/10/10 23/10/10 24/10/10 25/10/10 26/10/10 27/10/10 28/10/10

MBID

111,60

111,70

111,80

111,90

112,00

112,10

112,20

112,30

112,40

22/10/10 23/10/10 24/10/10 25/10/10 26/10/10 27/10/10 28/10/10

OMB

ПОКАЗАТЕЛИ ЗА КОМПАНИИ - ЕЛЕМЕНТИ НА ИНДЕКСОТ МБИ10 28.10.2010

ALK (2009) 1.431.353 3.600,09 390,18 9,23 0,82

BESK (2009) 54.562 6.500,00 341,43 19,04 0,19

GRNT (2009) 3.071.377 479,83 105,83 4,53 0,48

KMB (2009) 2.014.067 3.107,81 533,81 5,82 0,90

MPT (2009) 112.382 21.500,00 / / 0,60

REPL (2009) 25.920 37.500,00 5.625,12 6,67 0,75

SBT (2009) 389.779 2.458,22 211,39 11,63 0,56

STIL (2009) 14.622.943 154,81 0,11 1.399,99 2,16

TPLF (2009) 450.000 3.115,68 61,42 50,73 0,91

ZPKO (2009) 271.602 1.900,00 / / 0,25

P/BВкупно

издадени акции Просечна ценаНето добивка

по акција P/EХВ

ПРОМЕТ ПО ПАЗАРНИ СЕГМЕНТИ 28.10.2010

Промет во ЕВРА

Број на трансакции

% на промена

обврзници 9.827 15 -95,55

обични акции 44.560 47 0,30

Вкупно Официјален пазар 54.387 62 -79,48

обични акции 3.364 4 -88,86

Вкупно Редовен пазар 3.364 4 -98,86

ВКУПНО 57.751 66 -80,44

28.10.2010

Име на компанијатаПросечна

цена (МКД)%

Износ (МКД)

Хотели Метропол Охрид 205,00 2,5 41.000

Реплек Скопје 37.500,00 1,08 187.500

Комерцијална банка Скопје 3.107,81 0,92 935.450

Цементарница УСЈЕ Скопје 15.450,00 0,59 123.600

Алкалоид Скопје 3.600,09 0,15 626.415

Македонски Телеком Скопје 433 -2,84 12.990

ЗК Пелагонија Битола 1900 -2,56 190.000

Гранит Скопје 479,83 -2,08 173.220

Макстил Скопје 154,81 -2,02 83.750

Стопанска банка Битола 2.458,22 -1,71 154.868

Име на компанијатаПросечна

цена (МКД)%

Износ (МКД)

Комерцијална банка Скопје 3107,81 0,92 935.450

Алкалоид Скопје 3600,09 0,15 626.415

ЗК Пелагонија Битола 1900 -2,56 190.000

Реплек Скопје 37500 1,08 187.500

Гранит Скопје 479,83 -2,08 173.220

АКЦИИ СО НАЈГОЛЕМ ПОРАСТ

28.10.2010АКЦИИ СО НАЈГОЛЕМ ПРОМЕТ

28.10.2010АКЦИИ СО НАЈГОЛЕМ ПАД

Име на компанијата

Просечна цена (МКД)

%Износ (МКД)

ПРИНОС НА ОТВОРЕН ИНВЕСТИЦИСКИ ФОНД

Отворен инвестициски фондНето-имот на

фонд (ден.) 1М 3М 6М YTD 1YПодатоците се однесуваат за

ILIRIKA JIE 29.408.885,17 1,71% -1,22% -10,44% -4,52% -15,80% 25.10.2010

ILIRIKA GRP 25.655.065,45 1,99% 6,89% 2,18% 8,05% 5,20% 25.10.2010

Иново Статус Акции 17.460.747,16 -1,82% -6,64% -14,27% -18,09% -34,46% 27.10.2010

KD Brik 24.719.913,55 1,70% 2,21% 0,58% 8,87% 11,02% 26.10.2010

KD Nova EU 22.875.010,45 0,31% 1,47% -6,87% -4,08% -24,51% 26.10.2010

КБ Публикум балансиран 28.341.489,07 1,12% 0,31% -4,65% -1,39% -2,69% 27.10.2010

28.10.2010

(Podatocite vo tabelite i graficite gi obezbeduva Makedonskata berza za hartii od vrednost. Vrednostite koi gi gledate deneska, se od posledniot den na trguvawe, ~etvrtok - 28.10.2010)

ALEKSANDAR [email protected]

PLA]AWE NA SMETKI I KREDITI PREKU BANKOMAT

STOPANSKA BANKA NUDI NOVINI VO RABOTEWETO

Stopanska banka vovede nova usluga za pla}awe smetki, rati za krediti i prefrlawe pari preku bankomat. Od bankata velat deka so toa }e se zgolemi efikasnosta vo raboteweto

MBID E SOSTAVEN OD 15 NAJLIKVIDNI AKCII NA KOMPANII �KOTIRANI NA PAZAROT NA JAVNO POSEDUVANI DRU[TVA

MBI 10 E SOSTAVEN OD 10 NAJLIKVIDNI AKCII NA KOMPANII KOTIRANI �NA OFICIJALNIOT PAZAR NA MAKEDONSKA BERZA

OMB E SOSTAVEN OD NAJLIKVIDNITE OBVRZNICI �KOTIRANI NA MAKEDONSKA BERZA

MAKEDONSKA BERZA

BERZANSKIOT PROMET NAMALEN ZA PET PATI

Berzanskiot promet v~era zabeleà pad od re~isi pet pati vo odnos na

prethodniot den. Vkupno be{e ostvaren promet vo iznos od 3,55 milioni denari, za raz-lika od sredata koga istiot iznesuva{e 18,18 milioni denari. Nitu edna hartija od vrednost ne uspea da go zavr{i denot so promet od eden milion denari. Najblisku do ovaa brojka be{e akcijata na Komercijalna banka, od koja bea istrguvani 301 akcija, pri {to e ostvaren promet od okolu 935.000 denari. Akcijata na Alkaloid be{e vtora po istrguvanite akcii vo vrednost od 626.000 den-ari. Drugite akcii denot go zavr{ija so daleku poniski iznosi na promet.Lo{ den imaa i obvrznicite. So ovie hartii od vrednost be{e ostvaren vkupen promet od okolu 605.000 denari, {to e mnogukratno poniska vrednost od 13,58 milioni denari promet realizirani den prethodno.Po nekolkudneven rast v~e-ra{niot den osnovniot berz-anski indeks go zavr{i so pad na svojata vrednost od 0,22%. Novata poniska

vrednost so koja ovoj in-deks }e go po~ne dene{noto berzansko trguvawe sega iznesuva 2.126,67 indeksni poeni. Istata nasoka na dvièwe ja zadrà i MBID indeksot koj povtorno beleì pad na svojata vrednost od 0,32%, spu{taj}i se na nivo od 2.364,48 indeksni poeni. Edinstveno indeksot na ob-vrznici prokniì pozitiva na svojata vrednost. Istata v~era porasna za 0,63%, so {to vrednosta na OMB pred po~etokot na dene{noto trguvawe iznesuva 112,37 indeksni poeni.Sepak, i pokraj vakvoto dvièwe na indeksite, kaj berzata se registrirani vo pogolem broj hartii od vrednost ~ii ceni zabeleàa porast. Vkupniot broj dobitnici iznesuva{e osum hartii od vrednost, predvodeni od rastot vo iznos od 2,5% na akcijata na Hoteli Metropol. Sedum hartii od vrednost denot go zavr{ija vo grupata na gubitnici, predvodeni od padot vo iznos od 2,84% na akcijata na Makedonski Telekom. Bez promena osta-naa cenite na pet hartii od vrednost.

da ima debitna ili kreditna karti~ka. “Voveduvaweto na novite funkcii na bankomatite, kako i brojnite promeni vo raboteweto na bankata, go zacvrstija na{eto mesto na lideri na pazarot vo Makedonija, no isto taka, Stopanska banka moè da se nosi ramo do ramo i so najgolemite evropski ban-ki. Veruvame deka mnogu brzo na{ite klienti }e gi po~uvstvuvaat pridobikite od novinite {to gi vove-dovme”, izjavi Konstantina Panajotopolu, ~len na UO na Stopanska banka.Osven pla}aweto na smetkite, ratite za krediti i prefr-lawe na pari od smetka na smetka, so uslugata I-bank gra|anite moè da dobijat i uvid vo svojata smetka. Od bankata najavuvaat deka naskoro, za prv pat na pazar-

ot }e vovedat mo`nost za izvr{uvawe na bankarski uslugi preku telefon. Spored procenkite, modern-iziraweto na raboteweto so prefrlawe na del od bankar-skite uslugi od {alterite na bankomatite }e sozdade mal del na vi{ok vraboteni. Komentiraj}i gi aktuelnite trendovi vo bankarstvoto, Bi{ev oceni deka porastot na spornite krediti od 10,1% nema da ja zagrozi stabil-nosta na bankarskiot sektor. Spored nego, vo kreditno-to portfolio na Stopanska banka ima za 2 procentni poeni pomalku nenaplatlivi krediti, a najvisoka stapka na adekvatnost na kapitalot na bankata od 18%.Neodamna i Nacionalnata banka na Grcija (NBG) kako sopstvenik na Stopanska banka, objavi deka vo ok-tomvri uspe{no go zgolemi

GLIGOR BI[EVPRETSEDATEL NA UO NA STOPANSKA BANKAOvaa novina vo rabo-teweto na Stopanska banka }e im ovozmoì na na{ite klienti sekoga{ da bidat prvi na red, ne samo pri podigawe na gotovina, tuku i za pla-}awe na svoite smetki, otplata na rati za krediti ili prefrlawe na pari od edna na druga smetka vo bankata. So toa, prakti~no se zgol-emuva brojot na fili-jalite na na{ata banka i se zgolemuva efikasnosta na na{eto rabotewe.

akcionerskiot kapital za novi 1,8 milijardi evra preku proda`ba na hartii od vrednost na svoite postojni akcioneri na finansiskite pazari. Generalniot direktor na Stopanska banka, Bi{ev, iz-javi deka so zgolemuvaweto na akcionerskiot kapital, NBG se iska~i na pettoto mesto vo Evropa spored stapkata na adekvatnost na kapitalot.

10 KOMPANII PAZARI I FINANSII29.10.2010 PETOK

Рочности преку ноќ 1 нед. 1 мес. 3 мес.

Благајнички записи 4,50% СКИБОР 2,91% 3,85% 4,74% 5,61%

Ломбарден кредит 6,00% МКДОНИА

Извор: НБРМ

КУРСНА ЛИСТА Банка

Среден курс 3м 6м 12м 24м 36м

во денари Стопанска 6,20% 7,00% 7,20% 10,00% 10,40%

ЕМУ евро 61,5983 Комерцијална 6,00% 6,90% 7,30% 10,10% 10,50%

САД долар 44,6267 НЛБ Тутунска 6,00% 6,80% 7,20% 10,00% 10,20%

В.Британија фунта 70,6119

Швајцарија франк 45,1634

Канада долар 43,3486 EUR USD GBP CHF

Австралија долар 43,3974 61,6 44,8 70,2 46Извор: НБРМ

РочностКАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕНАРСКИ ДЕПОЗИТИ КАЈ ДЕЛОВНИ БАНКИ

ОСНОВНИ КАМАТНИ СТАПКИ НА НБ

ДЕВИЗЕН КУРС ВО МЕНУВАЧНИЦИ

МЕЃУБАНКАРСКИ КАМАТНИ СТАПКИ

Држава Валута

Bankite, za da privle~at pove}e depoziti, gi zgolemuvaat kamatite za {tedewe. Na Svetskiot den na {tedeweto Makedoncite moè da gi vloàt parite vo banka i da ostvarat pogolem prinos vo sporedba so {teda~ite vo drugite evropski zemji

Kamatite za {tedewe vo banka vo Make-donija s$ u{te se me|u najvisokite vo Evropa, i toa e edna od glavnite

pri~ini {to ne pa|aat nitu kamatite na kreditite. Dodeka evropskiot prosek na kamati za oro~eni depoziti se dviì od 1,3% do najmnogu 4%, vo Makedonija so takov vlog moète da ostvarite dvojno pogolem prinos - od 6% do 9%. Kamatite na depozitite duri i se zgolemuvaat. Nekolku banki vo presret na Svetskiot den na {tedeweto dopolnitelno gi zgolemija pasivnite kamati so cel da privle~at {to pove-}e {teda~i.Visokite kamati na depozitite rapidno ja zgolemija depozit-nata baza, koja, spored posled-nite podatoci od Narodnata banka (NBM), beleì porast od 13,5% na godi{no nivo. Bankarite velat deka visokite pasivni kamati gi odrùvaat visoki i kamatite na kreditite i toa gi odvra}a klientite da baraat zaemi. Za sporedba, porastot na kreditiraweto e dvojno pomal vo sporedba so porastot na depozitite i iznesuva samo 7,1%. Bankarite velat deka rizikot za pozajmuvawe pari s$ u{te ne e namalen i tie, vo obid da privle~at pove}e depoziti, nudat atraktivni kamati za {tedewe. “Koga dominanten izvor za finansirawe na bankite vo Makedonija e depozitnata baza, osobeno vo postkriz-ni uslovi, koga pristapot do me|unarodnite izvori e ograni~en ili namalen, bankite nastojuvaat da zadràt {to e mo`no pogolem udel

MAKEDONIJA ]E GO ODBELE@UVA SVETSKIOT DEN NA [TEDEWETO

KAMATITE ZA [TEDEWE VO MAKEDONIJANAJVISOKI VO EVROPA

ALEKSANDAR [email protected]

Komercijalna banka za tri kvartali godinava ostvari dobivka od okolu

12,7 milioni evra. Ovoj profit e za 10,3% povisok od ostva-reniot finansiski rezultat za istiot period lani, koga do-bivkata na bankata iznesuva{e okolu 11,56 milioni evra. So toa, planot na bankata vo devette meseci e realiziran so 95%.Bankata beleì zgolemuvawe od 4,7% kaj neto-prihodite od

kamati vo odnos na lani, so {to planot e realiziran vo celost. Isto taka, bankata ima rast od 78,1% i na neto-pozitivnite kursni razliki, koi dostignaa iznos od 1,72 mil-ioni evra. Rast od 11,2% ima kaj neto-prihodite od provizii i nadomestoci, koi iznesuvaat okolu 9,52 milioni evra.Kaj rashodnite stavki, Komer-cijalna banka prijavi zgolemu-vawe od 11,4% na zagubite nas-tanati poradi o{tetuvawe na

sredstvata kaj dadeni krediti i vloùvawe, a namaluvawe od 3,5% na administrativnite rashodi. Vo naredniot period, Ko-mercijalna banka ja o~ekuva dokapitalizacija. [vedskiot fond East Capital Explorer Invest-ments AB so 12 milioni evra e zainteresiran da vleze vo akcionerskata struktura na bankata. U{te eden milion evra }e vloì slovene~ki investiciski fond.

Komisijata za hartii od vrednost, KHV, }e ja or-ganizira vtorata obuka

za investicisko sovetuvawe. Spored informaciite od KHV, za ovaa obuka dosega e zabeleàn golem interes sporedeno so prethodniot pat, za {to zboruva i fak-tot {to dosega interes za ovogodine{nata obuka pro-javija pove}e od 150 lica. Od Komisijata o~ekuvaat interesot za investicisko sovetuvawe i ponatamu da raste.

Komisijata za hartii od vrednost za prvpat odrà obuka za investicisko sovetu-vawe vo 2007 godina. Toga{ interes projavija golem broj lica, a obukata ja zavr{ija okolu 95 investiciski sovet-nici.Vo periodot koga se orga-nizira{e ovaa prva obuka za investiciski sovetnici be{e i najgolemiot bum vo pogled na investiraweto kaj doma{nata berza, pa pokraj vakva obuka, KHV organizira{e posledovatelno

i nekolku obuki za ovlas-teni brokeri. Vo toj pogled, dosega se izdadeni okolu 550 uverenija za brokeri, od koi dozvoli za rabota pobarale i dobile okolu 178 lica.

KHV ]E ORGANIZIRA OBUKA ZA INVESTICISKI SOVETNICI KOMERCIJALNA BANKA SO DOBIVKA OD 12,7 MILIONI EVRA ZA TRI KVARTALI

od depozitniot potencijal vo svoite bilansi. Nie gi odreduvame kamatnite stapki na depozitite vo soglasnost so monetarnata politika, spored osnovnata kamatna stapka na NBM i Euribor, kako osnova za deviznite depoziti. Veruvam deka treba da postoi prirod-na i razumna ramnoteà me|u aktivnite i pasivnite kamatni stapki za zdrav balans me|u kreditite i depozitite na dolg rok. Moèbi ovaa politika na visoki kamatni stapki vo Makedonija moè da ja zagrozi stabilnosta na dolgi pateki”, veli pretsedatelot na Upravniot odbor na Ohridska banka, Jitka Pantu~kova.

KAMATITE ]E PA\AAT BAVNO

Prviot ~ovek na Zdruènieto na bankari, \or|i Jan~evski, komentira deka kamatite na depozitite, sepak, se poniski od lanskite i o~ekuva vo na-redniot period da pa|aat.“O~ekuvawata za dopol-nitelno namaluvawe na ka-matite na blagajni~kite i na dràvnite zapisi, kako osnova za odreduvawe na kamatite na depozitite, kako i visokata likvidnost, }e gi nateraat bankite da izvr{at nadolna korekcija. No, toj proces }e odi mnogu bavno vo sporedba so o~ekuvawata. Nedostigot od podolgoro~ni izvori na finansirawe vo strukturata na depozitite ne dozvoluva pogolemo namalu-vawe na pasivnite kamati, bidej}i na bankite im trebaat dolgoro~ni depoziti za da moàt da gi plasiraat parite vo dolgoro~ni krediti”, veli pretsedatelot na Upraviot odbor na NLB Tutunska banka, Jan~evski.

VO MAKEDONIJA SE [TEDI POMALKU OTKOLKU VO DRUGITE ZEMJI

So depozitna baza od 3,2

JITKA PANTU^KOVAPRETSEDATEL NA UO NA OHRIDSKA BANKAVo uslovi koga domi-nanten izvor za fin-ansirawe na bankite vo Makedonija e depozitnata baza, os-obeno vo postkrizni uslovi, bankite nas-tojuvaat da zadràt {to e mo`no pogolem udel od depozitniot potencijal vo svoite bilansi. Nie gi odreduvame kamat-nite stapki na depoz-itite vo soglasnost so monetarnata poli-tika, spored osnov-nata kamatna stapka na NBM i Euribor. Veruvam deka treba da postoi prirodna i razumna ramnoteà me|u aktivnite i pasivnite kamatni stapki. Moèbi ovaa politika na visoki kamatni stapki vo Makedonija moè da ja zagrozi stabilnos-ta na dolgi pateki.

\OR\I JANÊVSKIPRETSEDATEL NA UO NA NLB TUTUNSKA BANKAO~ekuvawata za dopolnitelno namaluvawe na kamatite na blagajni~kite i dràvnite zapisi kako osnova za odreduvawe na kamatite na depozitite, kako i visokata likvidnost, }e gi nateraat bankite da izvr{at na-dolna korekcija. No, toj proces }e odi mnogu bavno. Nedostigot od podologoro~ni depoziti ne doz-voluva pogolemo namaluvawe na pasivnite kamati, bidej}i na bankite im trebaat dolgoro~ni depoziti za da moàt da plasir-aat dolgoro~ni krediti.

KOMERCIJALNA BANKA OBUÛVA ZA KORISTEWE NA BANKOMATITEKomercijalna banka na 29 i 30 oktomvri dobrovolno }e se vklu~i vo akcijata “[tedete vreme, vremeto e pari” i na komitentite vo ekspoziturite vo Skopje }e im obezbedi obuka za poefikasno koristewe na bankomatite. Odgovornite lica od filijalite niz zemjata }e se obratat preku lokalnite mediumi za da gi pretstavat prednostite i na~inot na rabota so internet-banka.

TTK BANKA GI ZGOLEMI KAMATITE ZA [TEDEWE TTK banka od 1 noemvri }e gi zgolemi kamatnite stapki za {tedewe. Pasivnite kamatni stapki za de-pozitite vo denari dostignuvaat do 10,30%, a za evra do 5,5%. Po povod Denot na {tedeweto, vo ekspozi-turite na TTK banka }e bide organizirana edukacija na najmladite za pridobivkite od {tedeweto i }e bidat prezentirani prakti~ni soveti kako da se za{tedi.

milijardi evra, Makedonija, sepak, spa|a vo zemjite kade {to {tedeweto vo banka e na nisko nivo. Makedoncite pomalku oro~uvaat pari vo bankite vo sporedba so nekoi drugi zemji. Analizata na depozitniot potencijal na ban-karskite sektori kako udel vo vkupnata ekonomija pokaùva deka nivoto na {tedewe vo zemjava e tri pati ponisko od prosekot vo EU.Udelot na depozitite vo bruto-doma{niot proizvod iznesuva 46,2%, a vo Slova~ka toj sood-nos e 62,2%, vo Bugarija 63,1%, vo ×e{ka 67,3% i duri 330,5% vo Kipar. Iako {tedeweto

vo bankite vo poslednite nekolku godini postepeno se zgolemuva, vo sporedba so drugite zemji od regionot, ova e u{te eden pokazatel deka na{ata ekonomija e nedovolno razviena. Ako se analizira valutnata struktura na depozitnoto portfolio, s$ u{te dominiraat depozitite vo evra, no ban-karite velat deka vo posledno vreme raste interesot za {tedewe vo denari poradi poatraktivnite kamati. Od vkupnata depozitna baza, 1,5 milijardi evra se oro~eni vo denari, a vo evra se ~uvaat 1,7 milijardi.

17.03.2010 11

11KOMPANII PAZARI I FINANSII 29.10.2010PETOK

1,4milijardi litri vino

godi{no se tro{i na ger-manskiot pazar

160milioni dolari minatata godina potro{ila ê{ka

za uvoz na vino

Prose~nata potro{uva~ka vo ê{ka, Germanija i Holandija e pove}e od 20 litri po ìtel. Potro{uva~kata vo Polska e okolu {est litri, no kontinuirano raste, {to go pravi ovoj pazar eden od najperspektivnite vo Isto~na Evropa

Pazarite vo ê{ka, Ger-manija, Holan-dija i Polska, na koi naskoro planira da na-

stapi i najgolemoto vinsko zdruènie vo zemjava, Vina od Makedonija, imaat oko-lu150 milioni potencijalni konzumenti na makedonskoto vino. Pazarot na starite ~lenki na EU, Holandija i Germanija, se karakter-izira so golem izbor na vina od razli~ni zemji, no qubitelite na vino vo ovie zemji sekoga{ se podgotveni da probaat ne{to novo. Toa, za ekspertite, e {ansa za probiv na kvalitet-noto makedonsko vino. Za razlika od starite, novite evropski ~lenki, Polska i ê{ka, preferiraat beli vina, {to se smeta za pred-nost za na{ite vinarnici, bidej}i polovina od lozo-vite nasadi vo zemjava se zasadeni so grozje nameneto za beli vina.Ekspertite potenciraat deka izborot na zemji e odli~en i deka vo idnina moème da o~ekuvame i dobri re-zultati. Sa{o Velkov, vins-ki konsultatnt i porane{en direktor na Tikve{, smeta

KOI SE NOVITE PAZARI ZA VINARNICITE

MAKEDONSKOTO VINO ]E VLEZE NA PAZAR OD 150 MILIONI POTRO[UVA I

GORAN [email protected]

Nema nitu edna makedonska kompanija me|u pette kon-zorciumi koi se mo`ni

koncesioneri na pati{tata. Na poslednata sednica na Vladata, ministerot za trans-port i vrski, Mile Janakieski, izjavi deka na javniot povik za u~estvo na tenderot za konc-esija na pati{tata se prijavile osum kompanii, a samo pet od niv gi ispolnuvale uslovite za da odat vo vtorata faza od tenderot. Eden konzorcium

ve}e se kvalifikuval, a osta-natite ~etiri do sredinata na sledniot mesec treba da dosta-vat dopolnitelna dokumentacija, po {to i oficijalno }e bidat objaveni nivnite imiwa. Iako od Ministerstvoto za transport i vrski informiraat deka se raboti za zvu~ni imiwa na kompanii vo grade`ni{tvoto, neoficijalno, kako {to doznava "Kapital", nema nitu edna make-donska kompanija kako partner vo ovie konzorciumi.

“Do Ministerstvoto za trans-port i vrski, na javniot povik za dostavuvawe barawa za u~estvo vo postapkata za dode-luvawe koncesija na pati{tata, barawa za u~estvo vo po-stapkata dostavija vkupno 8 kompanii. Po prolongiraweto na rokot od eden mesec imi-wata na kompaniite koi }e se kvalifikuvaat vo vtorata faza }e bidat objaveni na 16 oktomvri”, informiraat od Ministerstvoto.

Metalur{kata kom-panija Makstil trite kvartali od

godinava gi zavr{i so rast na operativnite prihodi od 31% vo odnos na istiot period lani. Vkupnite prihodi za ovoj period od godinava izne-suvaat okolu 67 milioni evra. Lani bea okolu 51,3 milioni evra. Najgolem rast kaj pri-hodite od proda`ba kom-panijata beleì kaj tie ostvareni na stranskite

pazari. Godinava tie se zgole-meni za 35% i dostignaa vrednost od okolu 55,59 milioni evra. Rast od 18% vo odnos na lani beleàt i prihodite ostvareni od proda`ba na doma{niot pazar, koja dostigna vrednost od okolu 11,46 milioni evra.Operativnite rashodi na kompanijata za prvite devet meseci se zgolemeni za okolu 26% vo odnos na lani. Kone~niot bilans

na uspeh na kompanijata pokaùva deka Makstil za trite kvartali od godi-nata ostvaril neto-zaguba vo iznos od okolu 429.000 evra, za razlika od lani koga iznesuva{e okolu 1,38 milioni evra. Pazarot na ~elik, kade {to e prisuten Makstil, s$ u{te ne e stabiliz-iran. Do krajot na godi-nata se o~ekuva namalena pobaruva~ka, a pozitivni dvièwa se najavuvaat za 2011 godina.

MAKSTIL GI ZGOLEMI OPERATIVNITE PRIHODI ZA 31%NEMA MAKEDONSKI KOMPANII KAJ MO@NITE KONCESIONERI NA PATI[TATA

deka od klu~na va`nost e da se promeni percepcijata za makedonskoto vino.“Na{ite vina vaàt za evtini vina. Takvata per-cepcija treba da se smeni. Prednost za nas e {to dve od targetiranite zemji se vinski pazari vo podem, kade {to dobro }e se pro-dava i evtino vino”, dodava Velkov, koj o~ekuva idnata godina da vlezeme na ovie pazari, no za podobro pozi-cionirawe }e treba vreme.

POTENCIJALITE NA NOVITE PAZARI

Karakteristi~no za polskiot pazar e {to ima niska potro{uva~ka na vino po ìtel so samo 5-6 litri godi{no, {to e desetina pati pomalku za razlika od golemite vinski zemji kako Francija ili Italija. No, ima 40 milioni ìteli i lesno }e go apsorbira na{eto vino, smetaat ek-spertite.Za razlika od Polska, êsite se mnogu pogole-mi #vinopijci#. Iako se edna od najpoznatite nacii za proizvodstvo na pivo, ê{ka, so okolu 20 litri potro{uva~ka na vino po ìtel godi{no e vo rang so pogolemite potro{uva~i na vino, kako Germanija ili Holandija. Do 2005 godina zemjata zabeleùva{e stapki na

rast na potro{uva~kata na vino od 10% godi{no. Vo ê{ka godi{no se tro{at okolu 150 milioni litri vino, pri {to okolu 30% e so visok kvalitet. Minatata godina za uvoz na vino ê{ka izdvoi 160 milioni dolari. Direktorite na na{ite vinarnici o~ekuvaat deka na holandskiot pazar }e pominat dobro, zatoa {to Holan|anite sekoga{ se podgotveni da probat novo vino. Za toa zboruva i faktot {to vo izminative 10 godini dvojno porasnal udelot vo potro{uva~kata na vino vo Holandija od zemjite koi ne se ~lenki na EU.“Dosega dobro pominuvame na pazarite vo Holandija

i Polska. Tie se golemi pazari i o~ekuvam da plasirame {to pogolemi koli~ini vino ve}e nared-nata godina”, veli Jani Bogevski, direktor vo Bo-vin, vinarnica koja dosega izvezuvala na ovie pazari vo mnogu mali koli~ini.Toj se nadeva deka preku zdruènieto Vina od Make-donija mnogu polesno }e se probijat na toj pazar i deka Makedonija ne e nekoj golem proizvoditel na vino {to moè da go naru{i nivniot pazar.

Pazarot so vino vo Holan-dija raste so godi{na stap-ka od 1,2%. Vo 2008 godina vo zemjata se potro{eni 423 milioni litri vino ili ~etiri pati pove}e od na{eto godi{no proizvodst-vo. Najgolem del od vinoto na holandskiot pazar doa|a od zemjite-~lenki na EU kako Francija, [panija i Italija, dodeka okolu 25% od potro{uva~kata ili oko-lu 100 milioni litri doa|a od zemjite koi ne se ~lenki na EU. Doma{noto proizvod-stvo na vino vo Holandija

e zanemarlivo na samo 105 hektari i registrirani 68 lozari.Na germanskite qubiteli na vinoto na{ite vina im se odamna poznati. Celata bescarinska kvota za uvoz na vino od 33 milioni litri {to ja imame so EU zaminuva na ovoj pazar. Germanskiot pazar za vino e eden od najgolemite vo svetot so potro{uva~ka na 1,4 milijardi litri vino godi{no. Germancite kosum-iraat pove}e od 24 litri vino godi{no.

12 KOMPANII PAZARI I FINANSII29.10.2010 PETOK

EMA NIKOLOVSKA

TOP 100

VO SKOPJE SE ODR@A MAKEDONSKO-TURSKIOT BIZNIS-FORUM

TRGOVIJATA ME\U MAKEDONIJA I TURCIJA ]E DOSTIGNE 1 MILIJARDA DOLARI?!

Od Sojuzot na stopanskite komori na Makedonija, doma}in na forumot, velat deka e potrebna pogolema budnost i na dvete zemji vo odnos na ekonomskata sorabotka

Trgovskata razmena me|u Makedonija i Turcija da se zgole-mi i da ja dostigne brojkata od edna milijarda dolari

vo slednite dve godini - re~isi ednoglasno baraat i makedonskite i turskite biznismeni. Tie potenciraa deka so ova nivo na trgov-ska sorabotka realno bi se otslikala sorabotkata me|u dvete zemji. “Nasproti sumata od 300 milioni dolari nadvore{no-trgovska razmena, koja se dostigna vo 2009 godina, bi bilo dobro zna~itelno da se zgolemi ovaa brojka so {to Turcija }e bide me|u prvite tri zemji so koi Makedonija }e ima najgolem obem na trgovska razmena”, objasnuva Mitko Aleksov, izvr{en direktor na Soju-zot na stopanski komori na Makedonija.Spored Aleksov, vo periodot od 2006-2009 godina Turcija postojano e na listata na 20 najgolemi trgovski partneri na Makedonija. “Turcija mora da se tre-tira kako vaèn ekonomski partner na Makedonija i zatoa smetam deka treba da

se zasili sorabotkata me|u kompaniite od Sojuzot i turskite kompanii. Ovaa go-dina, nadvore{no-trgovskata razmena me|u dvete zemji e mnogu niska. Za samo osum meseci dostigna 140 milioni dolari, iako smetam deka razmenata treba da bide daleku pogolema za da ja pretstavi sorabotkata me|u zemjite vo vistinsko svetlo”, objasnuva Aleksov. Pretstavnikot, pak, na tur-skata komora, MERSIN, ]amil Ku~iroglu, veli deka sekojd-nevno gi motivira nivnite

biznismeni da ja zgolemat ekonomskata sorabotka so zemjite od Balkanot, no s$ u{te ne se zadovolni od rezultatite.“Iako Makedonija i Turcija imaat odli~na sorabotka na poleto na politikata, ne moàm da se pofalam so poz-itivna ekonomska sorabotka. Nie sakame da gi pottikneme na{ite biznismeni na toj plan, pa izrabotivme proekt koj MERSIN go primenuva vo pove}e balkanski zemji. Najm-nogu se realizira vo Kosovo, pred s$ zatoa {to so ovoj

proekt se opfa}aat mladite lu|e koi zboruvaat turski jazik”, veli Ku~iroglu.Spored nego, celta na obukite na MERSIN e da se obu~at mladite biznismeni vo site sektori za koi tie se in-teresiraat.Agencijata za stranski in-vesticii pred turskite bi-znismeni gi iznese uslovite i potencijalite kade {to turskite biznismeni moàt da investiraat vo Makedonija, a gi pretstavija i turskite kompanii koi ili ve}e in-vestiraat vo makedonskite

industriski zoni ili, pak, gi o~ekuvaat da investiraat. “Prv sektor kade {to vle-goa turskite kompanii e avtomobilskata i ma{i-noprerabotuva~kata industri-ja, i toa so avtomobilskata kompanija TAISAD, kako i vo oblasta na zemjodelstvoto i prehranbenite produkti. So prerabotkata na jagne{koto meso u{te pove}e se zgolemi sorabotkata”, izjavi Viktor Mizo, direktor na Agencijata za stranski investicii.Spored Mizo, vo zemjava ve}e ima nekolku turski in-

vesticii, me|u koi najgolema e turskata aviokompanija TAV, koja od mart godinava za 200 milioni evra stana koncesioner na aerodromite vo Skopje i vo Ohrid. "Kompanijata za staklo [i{e xam e edna od tie koi odbraa da se {irat na balkanskiot pazar, pa dosega imaa obid da se stacioniraat i vo edna od industriskite zoni vo Makedonija", veli Mizo.Kako druga va`na turska investicija vo Makedonija Mizo ja poso~i kompanijata Xeveq holding, koja najavila investicii od okolu 150 milioni evra za izgradba na 40 visokokatnici vo op{tina Aerodrom. Kompanijata koja ve}e kupila zemji{te vo Sko-pje, najavuva deka visokokat-nicite }e gi zavr{i najdocna za {est godini.Podatocite na Dràvniot zavod za statistika vo oblas-ta na trgovskata razmena pokaùvaat deka Makedonija za samo osum meseci ovaa godina ima realizirano iz-voz od 43 milioni kilogrami proizvodi vo vrednost od 25 milioni evra. Naproti toa, od Turcija uve-zla 204 kilogrami proizvodi vo vrednost od 123 milioni evra. Spored podatocite, na tur-skite pazari Makedonija najmnogu izvezuva tekstil i prehranbeni proizvodi.

1329.10.2010PETOKKOMPANII PAZARI I FINANSII

Ekspresno i bez mnogu dis-kusija na v~era{nata ple-narna sednica vo Sobrani-

eto pominaa okolu 10 izmeni i dopolnuvawa na aktuelni zakoni. Me|u niv bea i izme-nite na Zakonot za Upravata za javni prihodi vo koi na UJP & se ovozmoùva da napla}a ra-diodifuzna taksa. So ovoj zakon se sozdava i pravna osnova UJP da gi napla}a pari~nite kazni izre~eni vo parni~nite, prekr{o~nite, krivi~nite i upravnite postapki koi se vo korist na Makedonija. Sobrani-eto so brzina na svetlinata gi "pro~ita" i izglasa i predlog-

izmenite na Zakonot za platen promet, Zakonot za na~inot i postapkata na isplata na de-poniranite devizni vlogovi na gra|anite za koi kako garant se javuva dràvata. Ekspresno pomina i vtoroto ~itawe na predloènite dopolnuvawa vo Zakonot za dano~na postapka i izmenite na Zakonot za zadolùvawe na zemjava so kredit od EBRD po finansiski dogovor za globalno finan-sirawe na mali i sredni pretprijatija i infrastruk-turni proekti od lokalnata samouprava vo iznos od 20 milioni evra.

Predloènite izmeni i do-polnuvawa na zakonite koi go reguliraat platniot pro-met, kako i zadolùvaweto na dràvava, ne bea dovolno primamlivi za opozicijata. Otkako edna{ ja prezakaà sednicata, v~era pretsedate-lot na sobranieto, Trajko Veljanovski, u{te polovina ~as gi ~eka{e pratenicite da se soberat, so {to }e ima kvorum da se odrì sednicata. Opoziciskite fotelji ostanaa prazni. Ima{e samo po nekoj pretstavnik od partiite koi se deklariraat kako protivteà na vlasta.

Rudnikot za olovo i cink od Makedonska Kameni-ca, Sasa, ovaa nedela

dobi koncesija za eksploat-acija od Ministerstvoto za ekonomija, so {to rakovod-nite najavuvaat investicija od okolu osum milioni evra za da po~ne eksploatacijata na novi ~etiri milioni evra. Novoto nao|ali{te, so povr{ina od 0,8 kilome-tri kvadratni, za Sasa }e

zna~i i novi vrabotuvawa i 12 godini ìvot na olovo-cinkoviot rudnik.“Potrebni se okolu dve go-dini za podgotovka i izgradba na podzemnata infrastruk-tura, na novi tuneli, hodnici vo samata jama, kako i da se obezbedi voda i struja, no i transporten sistem. Nie rabotime vo toj pravec i za dve godini }e bideme podgotveni da po~neme so ek-

sploatacija na rudata”, veli direktorot na Sasa, Maksim Prokorov. Od Sasa objasnuvaat deka postojano rabotat na novi istraùvawa vo nasoka da se prodolì vekot na ovie “profitabilni” rudnici. Ovoj rudnik minatata godina ostvaril dobivka od 26,7 mil-ioni evra, {to go vbrojuva me|u najprofitnite rudnici vo Makedonija.

Prviot nastan TEDx vo Makedonija }e se odrì utre vo kinoto Frosina,

pri Mladinskiot kulturen cen-tar vo Skopje. Na TEDxSkopje }e se pretstavat 12 govornici, koi }e zboruvaat vo ~etiri sesii pred publika od 100 lu|e. Programata }e bide do-polneta so videoprezentacii od TED konferenciite. Celiot nastan }e bide prenesuvan vo ìvo na Internet preku servisot livestream.com, a pr-ezentaciite potoa }e bidat ti-tluvani i }e bidat postaveni na oficijalniot TEDxSkopje YouTube kanal. TED e neprofitna organizaci-ja posvetena na mototo “Idei

vredni za spodeluvawe”. Po~na vo Kalifornija pred 25 godini kako konferencija koja zbliì lu|e od tri sveta: tehnologijata, zabavata i dizajnot, a ottamu doa|a i imeto na TED (Technology, Entertainment, Design). Niz godinite ovaa konferen-cija prerasna vo poddrùva~ na idei koi go menuvaat svetot preku golem broj inicijativi. Godi{nata konferencija e srceto na TED. Taa gi po-kanuva svetskite lideri vo mislata i inovacijata da gi prezentiraat svoite idei vo 18 minuti.Vo duhot na “idei vredni za spodeluvawe”, TED sozdade

programa nare~ena TEDx – lokalni samoorganizira-ni nastani, preku koi se zbliùvaat lu|e koi sakaat da go doìveat TED iskustvoto.TEDxSkopje e nezavisno i sa-mostojno organiziran nastan i pretstavuva inicijativa na neformalna grupa gra|ani koi se zalagaat za potkrevawe na intelektualnoto nivo na javnite diskusii vo na{ata sredina. Kako govornici na TEDx-Skopje }e nastapat na{i univerzitetski profesori, etablirani profesionalci, kako i talentirani mladi lu|e koi se na po~etokot od svojata kariera.

PRATENICITE EKSPRESNO GI "ÎTAAT I GLASAAT" ZAKONITE

RUDNIKOT SASA ]E INVESTIRA OKOLU OSUM MILIONI EVRA

PRV NEZAVISNO ORGANIZIRAN TED NASTAN VO MAKEDONIJA

BIZNISMENITE ÊKAAT DA SE OBJAVI TENDEROT ZA PRODA@BA NA [ESTE PARCELI

IMA INTERES ZA IZGRADBA NA OTKUPNI AGRO - CENTRI

Do krajot na godinata treba da bide objaven tender za proda`ba na parceli nameneti za izgradba na {est otkupno-distributivni centri za zemjodelski proizvodi. Centrite }e bidat locirani vo Gevgelisko-valandovskiot region, Rosoman, Bitola, Sveti Nikole i Ko~ani

ZDRAVKO [email protected]

K O M E R C I J A L E N O G L A S

Ima interes za izgradba na otk-upno-distributiv-ni centri za zem-jodelski proizvo-di niz dràvata.

Otkako Ministerstvoto za zemjodelstvo najavi deka na {est lokacii e predvidena izgradba na vakvi kapaciteti, investitorite ~ekaat da bide objaven tenderot za da gi vi-dat uslovite i da po~nat so planirawe na investiciite. Spored informaciite, oglasot za proda`ba na parcelite na koi e predvideno da se gradat otkupni centri bi trebalo da bide raspi{an do krajot na godinata.Od Ministerstvoto za zem-jodelstvo informiraat deka ve}e se utvrdeni lokaciite kade {to treba da se izgradat ovie kapaciteti i deka pove-}e kompanii dosega se javile kako zainteresirani za da investiraat vo ovoj sektor.Izgradbata na otkupni centri treba kone~no da go re{i problemot so otkupot na

zemjodelski proizvodi i so toa }e se sozdade podobra konkurencija za da se nadmine neramnoteàta na ponudata i pobaruva~kata na pazarot na zemjodelskite proizvodi.Nekoi zainteresirani in-vestitori ve}e imaat izgot-veno proekti za izgradba na vakvi distributivni centri i ~ekaat Vladata da gi postavi uslovite za da gi planiraat svoite investiciiHolandskiot biznismen Piter Imanse, sopstvenik na kom-panijata NL Agro Invest DOO, e zainteresiran za izgradba

na otkupen centar vo Ko~ani. Toj o~ekuva do krajot na godi-nata Vladata da objavi tender za izgradba na otkupen centar za da gi vidi uslovite koi se baraat i vrz osnova na toa da re{i dali }e investira vo vakov kapacitet.“Zainteresirani sme za gradewe na Zelen park vo Ko~ani, koj go zamislivme kako baza za distribucija na zemjodelski proizvodi za site balkanski zemji. Ova nema da bide samo centar za distribucija, tuku na proizvoditelite }e im po-

nudi i pomo{ vo tehnolo{ki re{enija i znaewe vo odnos na pouspe{no menaxirawe i postignuvawe na podobri prinosi”, veli Imanse. Osven vo Ko~ani, i vo Resen e planirana lokacija za izgradba na otkupen centar. Gradona~alnikot na Resen, Mihail Volkanovski, veli deka ve}e e utvrdena lokaci-jata za izgradba na otkupen centar. "Vo narednite 15 dena, otkako }e se kompletira celata dokumentacija za parcelata, }e bide raspi{an tender za

AGROKOR NASKORO ]E PO^NE SO IZGRADBA NA OTKUPNIOT CENTAR VO STRUMICAHrvatskata kompanija Agrokor vo Strumica naskoro treba da ja po~ne izgradbata na prviot otkupen cen-tar od vakov vid vo zemjava. Od ovaa kompanija velat deka e zavr{ena izgradbata na infrastrukturata i dobivaweto na potrebnite dozvoli i im ostanuva u{te izbor na izveduva~ na grade`nite raboti za da moàt da po~nat so izgradba. Vo izgradbata na infrastruktu-rata za ovoj centar Vladata investira{e 73 milioni denari. Od Agrokor procenuvaat deka celata inves-ticija za izgradba na objektot }e ja ~ini kompanijata 14 milioni evra.

zainteresirani kompanii koi bi sakale da gradat otkupen centar vo Resen", veli Vol-kanovski.Od Ministerstvoto za zem-jodelstvo velat deka ima nekolku subjekti koi se zain-teresirani za investirawe vo ovoj sektor."Ima interes za izgradba na vakvi kapaciteti. Na prviot oglas na IPARD ima{e pri-javeno nekolku kandidati za izgradba na otkupni centri,

{to zboruva za zgolemenata svesnost na biznismenite vo ovoj sektor deka nema uspe{no zemjodelsko proizvodstvo bez razviena marketing-in-frastruktura", veli zamenik-ministerot za zemjodelstvo, Perica Ivanovski.Kako objasnuva toj za izgradba na otkupni centri se predv-ideni lokacii vo Gevgelisko-valandovskiot region, Roso-man, Bitola, Sveti Nikole i Ko~ani.

14 BALKAN BIZNIS POLITIKA29.10.2010 PETOK

Za razlika od proce-sot na privatizacija vo Crna Gora, koj, spored nadle`nite in-stitucii, gi ispolnuva

postavenite celi, srpskata Agencija za privatizacija samo vo tekot na ovaa godina raskina 117 kupoproda`ni dogovori. Vo Srbija pove}e od ~etvrtina od novite sop-stvenici ne gi ispo~ituvale prezemenite obvrski, nitu, pak, donele podobri denovi na kompaniite. Restrukturiraweto na crno-gorskite pretprijatija preku privatizacija, kako {to ocenuva crnogorskiot pre-mier, Milo \ukanovi}, pret-stavuvalo golem predizvik. Privatizacijata stavila vo funkcija mnogubrojni proiz-vodni kapaciteti, obezbedila postojan anga`man za vrabo-tenite i redovno pla}awe na obvrskite kon dràvata. “Toa e pat za da se sozdadat uslovi za efikasno rabotewe, pove}e rabotni mesta, podo-bar menaxment na kompaniite i pogolema konkurentnost.

Privatizacijata izvadi na povr{ina mnogubrojni prob-lemi, koi, poradi razli~ni potrebi, ideolo{ki ili soci-jalni, gi stavavme pod tepih”, izjavi \ukanovi}.Crnogorskiot premier ob-jasni deka po sprovedenata privatizacija na Telekom i Jugopetrol bile generirani 200 milioni evra, a rabo-teweto na dvete firmi go karakteriziraat stabilni op-erativni finansiski rezultati i dobra pazarna pozicija, dodeka preku programata za restrukturirawe uspe{no e re{en problemot so vi{ok vraboteni.

Toj potseti deka noviot sop-stvenik na Telekom, Maxar Telekom, investiral 65 mil-ioni evra vo tehnolo{ko unapreduvawe na sistemot, dodeka Helenik Petroleum ne ja ispolnil obvrskata za investirawe 35 milioni evra vo Jugopetrol, poradi problemi vo odnosite so mal-cinskite akcioneri. Vkupniot efekt od privatizacijata e

delo na elektroenergetskiot sistem od pove}e od 416 milioni evra, realizirani vo uslovi na kriza. Od druga strana, vo Srbija brojot na neuspe{no priva-tizirani pretprijatija se iska~il na 595, otkako od 2002 godina do denes se prodadeni vkupno 2.277 kom-

panii. Vo ovoj moment, Agen-cijata za privatizacija ja kontrolira privatizacijata na 700 kompanii, prodadeni po pat na javni aukcii ili tenderi.“Dogovorite vo nekoi pret-prijatija }e bidat raskinati, no se nadevam deka nema da bidat raskinati vo nekoi

golemi kompanii”, neodamna izjavi direktorot na Agenci-jata, Vladislav Cvetkovi}.Najmnogu dogovori se raski-nati vo tekot na 2009 godina i ovaa godina. Cvetkovi} istak-na deka mora mnogu seriozno da se posvetat na podgotovka na tie pretprijatija za idna privatizacija.

SRBITE PONI[TUVAAT PRIVATIZACII, CRNOGORCITE ZASEGA ZADOVOLNI

PRESTRUKTUIRAWETO NA DR@AVNIOT KAPITAL ODI TE[KO

Privatizacijata na crnogorskite pretprijatija, koja e na samiot start, e golem predizvik za zemjata. Procesot vo Srbija e vo ponapredna faza, no vo edna ~etvrtina od slu~aite sopstvenicite ne gi ispo~ituvale obvrskite i vetenite planovi

��

VESNA [email protected]

595srpski kompanii

neuspe{no privatizirani


Evropskata komisija & dozvoli na Atina da ja ukine dano~nata tajna i dozvoli objavuvawe na dohodite na

site Grci i kolkav danok pla}aat.Prethodno, gr~kiot minister za fin-ansii, Jorgos Papakonstantinu, najavi deka na Internet }e bidat objaveni smetkite na 8,5 milioni gr~ki dano~ni obvrznici.So objavuvaweto na dano~nata tajna }e bide staven kraj na dano~nite izmami, koi iznesuvaat okolu 30% od bruto-doma{niot proizvod (BDP).Gr~kite industrijalci i Sojuzot na trgovci soop{tija deka minatata godina godi{nata zaguba poradi dano~nite iz-mami dostignala 30 milijardi evra.

Vo odnos na dano~nite obvrski, Min-isterstvoto za finansii najavi konsti-tuirawe na pet rabotni grupi koi }ego nabquduvaat sproveduvaweto na dano~nite reformi.

VO GRCIJA SE UKINUVA DANO^NATA TAJNA

Potpretsedatelot na Vladata na Srbija, Boìdar \eli}, v~era so pretstavnicite na germanskata Vlada

potpi{a zapisnik za pregovorite na dvete vladi vo oblasta na razvojnata sorabotka za 2010 godina.Vkupnata vrednost na germanskata pomo{ za 2010 godina iznesuva 123,65 milioni evra i }e bide koristena za realizacija na proekti vo narednite godini.Vo ramkite na bilateralnata razvojna sorabotka, Germanija na Srbija & nudi dva oblici na pomo{: finansiska (don-acii i zaemi) i tehni~ka (ekspertska) pomo{.Sredstvata }e bidat iskoristeni za realizacija na proekti vo tri oblasti:

unapreduvawe na javnata infrastruk-tura, unapreduvawe na kapacitetot na dràvnata administracija i odr`liv ekonomski razvoj i pottiknuvawe na vrabotuvaweto.

GERMANIJA I POMAGA NA SRBIJA SO 123 MILIONI EVRA

ZAMRENA PRIVATIZACIJATA VO BIHOvaa godina zamre procesot na privatizacija na kompanii vo Bosna i Hercegovina. Podatocite na Agencijata za privatizacija na FBiH pokaùvaat deka od devet planirani kompanii vo 2010 godina pro-daden e del od dràvniot kapital na saraevskata metaloprerabotuva~ka industrija Unis, a proda`bata na Energoinvest, Hidrogradba, remonten zavod Travnik, Bosnalijek i fabrikata za tutun Mostar be{e neuspe{na. Nadle`nite vo Agencijata kako glavni pri~ini za nedostigot od investitori gi naveduvaat ekonomskata kriza i nedostigot na politi~ka volja da se izvr{i privatizacijata.

15BALKAN BIZNIS POLITIKA 29.10.2010PETOK

Slovene~kiot trgovski sinxir Merkator prodolùva da se {iri vo regionot, ovojpat otvoraj}i

nov trgovski centar vo Sofi-ja, a vo narednite dva meseci planira da go pro{iri svojot biznis so otvorawe na novi proda`ni mesta vo Varna i Stara Zagora. Vo narednite dve godini Merkator vo Bu-garija planira da investira 80 milioni evra. Vo noviot mega trgovski centar vo Bu-garija e pretstavena trgov-skata marka Roda, ~ii glavni karakteritiki se niskite ceni, {irokata i raznovid-na ponuda na proizvodi prilagodeni za potrebite i èlbite na kupuva~ite vo site dràvi kade {to rabotat, kako i partnerstvo so lokalnite proizvoditeli. Roda e trgovska marka koja slovene~kata kompanija ja koristi vo Srbija i Crna Gora, a sega ja prenese i vo Bugarija. Merkator svojot prv trgovski centar vo Bugarija go otvori vo oktomvri mina-tata godina."Prodolùvame so razvivawe

na na{iot biznis vo Bugarija so otvorawe na prviot mega trgovski centar Roda vo Sofija. Investiravme pove-}e od ~etiri milioni evra, {to e samo del od vkupnite investicii koi planirame da gi investirame vo Bugarija do krajot na ovaa godina, a koi }e iznesuvaat pove}e od 10 milioni evra. Planirame da prodolìme so investiciite i vo godinite koi sleduvaat, a celta ni e da postigneme

pazaren udel od 3% do kra-jot na 2012 godina", izjavi glavniot izvr{en direktor na Merkator, Branko Mici}.Toj istakna deka ne se pla{at od konkurencija i deka se natprevaruvaat so site glav-ni evropski maloproda`ni sinxiri, a Bugarija za ne-govata kompanija e mnogu interesen pazar."Za nas, {ireweto na bugar-skiot pazar so osum milioni ìteli e dobra mo`nost

za rast", naglasi @iga De-beqak, izvr{niot direktor na Merkator.Merkator minatata godina bila najgolema biznis-gru-pacija vo Slovenija so neto-prihod od 2,64 milijardi evra.Slovene~kata kompanija isto taka planira da se ra{iri i na pazarot na Kosovo, so cel da ja zgolemi proda`bata i da ja zacvrsti pozicijata na najgolem trgovski sinxir

na Balkanot."Vo narednite dve godini planirame da otvorime trgov-ski centri i vo Kosovo. Moè da se kaè deka }e rabotime na teritorijata od Triglav do Crno More", izjavi izvr{niot direktor na Merkator, @iga Debeqak.Najgolemata slovene~ka kom-panija po prihodi vo 2005 godina rabotela na ~etiri pazari vo jugoisto~na Evropa, no celta & e do 2013 godina da ja zgolemi svojata zastap-enost na devet dràvi od ovoj region. Merkator minatata godina otvori trgovski centri nadvor od teritorijata na porane{na Jugoslavija (vo Albanija i Bugarija), a so agresivno {irewe nastojuva

da gi sovlada posledicite od recesijata i silnata konkurencija od hrvatskata kompanija Agrokor, srpskata Delta holding i vo idnina francuskiot Kerfur. "Uslovite pod koi rabotime se te{ki, a ovaa godina ne o~ekuvame zna~itelno zazdra-vuvawe", izjavi Debeqak, koj smeta deka za celosno zazdravuvawe na regional-nata ekonomija se potrebni u{te tri godini.Slovene~kata kompanija mi-natata godina vo Srbija in-vestirala 45 milioni evra i otvorila pove}e od 30.000 kvadratni metri trgovska povr{ina."Osven pad na pazarot, vo Srbija minatata godina dojde do agresivno razvivawe na diskontniot format, poradi toa {to padna kupovnata mo} na gra|anite", izjavi pretse-datelkata na upravata na Merkator za jugoisto~na Ev-ropa, Stanka urovi}. Spored nea, najgolema te{kotija za raboteweto vo Srbija pret-stavuva devizniot kurs, bidej-}i koga se rabotele planovite za Srbija devizniot kurs iznesuval 95 dinari za edno evro, a sega dostignuva 107 dinari za edno evro.

MERKATOR INVESTIRA 80 MILIONI EVRA VO BUGARIJA

VO OSVOJUVAWE NOVI PAZARI

VESNA [email protected]

Slovene~kata trgovska kompanija prodolùva so ostvaruvawe na zacrtanata cel da bidat vode~ki trgovski sinxir na Balkanot. Osven otvorawe na mega trgovskiot centar vo Sofija, Merkator go merka i kosovskiot pazar

��

Najgolemata privatna ruska naftena kompanija, Lukoil, ima namera vo slednite tri godini da investira

pove}e od 100 milioni dolari vo razvojot na biznisot vo Turcija, izjavi pretsedate-lot na kompanijata, Vagat Alekperov. Toj naglasi deka kompanijata go pro{iruva petrohemiskiot sektor vo Turcija, privlekuva novi dileri i gi pro{iruva i modernizira fabrikite za maslo i masti.Lukoil Euroasia Petrol, filijalata na Lukoil, vo 2008 godina za 555 milioni dolari ja kupi kompanijata Akpet, vo ~ija sopstvenost se okolu 700 benzinski stani-ci na turska teritorija, kako i fabrikata za proizvodstvo na motorni masla.

Alekperov u{te pred dve godini izjavuva{e deka Lukoil, perspektivno, nema da posvetuva posebno vnimanie na proizvodstvoto na nafta, tuku na nejzinata prerabotka, i toa ne na ruskiot, tuku na svetskiot pazar, potsetuvaat ruskite mediumi.

LUKOIL VLO@UVA 100 MILIONI DOLARI VO TURCIJA

Evropskata banka za obnova i razvoj (EBRD) na kompanijata Adriatik Prop-ertis od Budva & odobri zaem od 37

milioni evra za zavr{uvawe na rekon-strukcijata na hotelot Milo~er na Sveti Stefan vo Budva.Baraweto na gr~kiot biznismen Viktor Restis, koj e sopstvenik na kompanijata Adriatik Propertis, dobi zeleno svetlo i dogovorot za kreditot naskoro treba da bide potpi{an.Rekonstrukcijata na hotelot Milo~er bi trebalo da zavr{i do 2012 godina, a }e ~ini 90 milioni evra.Mediumite vo Crna Gora tvrdat deka

gr~kiot biznismen Restis e blizok so otfrleniot premier na Tajland, Taksin [inavatra, koj sega ìvee vo Crna Gora, a voTajland e osuden na zatvorska kazna

EBRD GO KREDITIRA SVETI STEFAN

Srpskata energetska kompanija Sr-bijagas bi moèla da prezeme 175 kompanii (na koi im se zakanuva

ste~aj poradi golemi neplateni dolgovi), za da gi naplati svoite pobaruvawa.Srbijagas ima namera da se presmeta so dol`nicite preku vodewe nova delovna politika, koja }e vklu~uva osnovawe na sektori: rizik-menaxment, pu{tawe na menici, podignuvawe na hipoteki i ban-karski garancii.“Vo momentov postojat okolu 175 kom-panii koi moème vedna{ da gi preze-meme poradi dolgovi. Vo sekoj slu~aj, podobro e kompanijata da ja prezeme Srbijagas, otkolku da otide vo ste~aj”, izjavi direktorot na Srbijagas, Du{an

Bajatovi}.Ova, kako {to se najavuva, }e bide del od novata delovna politika na srpskiot snabduva~ so gas.

SRBIJAGAS PREZEMA 175 PRETPRIJATIJA


� Slovene~kata kompanija planira vlez i na pazarot na Ko- sovo, so {to }a ja zacvrsti pozicijata na najgolem trgovski sinxir na Balkanot.

2,64 milijardi evra ostvaren prihod minatata godina

10 milioni evra investicii

vo Bugarija godinava

17SVET BIZNIS POLITIKA 29.10.2010PETOK

Dogovorenite ispora-ki na gas od ruskiot Gasprom kon Evropa vo narednite godini }e dostignat okolu

180 milijardi kubni metri, a dokolku Evropa ima pogolema potreba od gas, isporakata }e se zgolemuva kontinuirano, veli zamenikot na izvr{niot direktor na Gasprom, Stan-islav Cigankov. Toj dodava deka Gasprom, najgolemata ruska kompanija i najgolemiot ekstraktor na priroden gas vo svetot, isto taka e zainteresirana da razvie sorabotka so zemjite od Azisko-pacifi~kiot re-gion. Toj smeta deka pazari koi najmnogu vetuvaat se kineskiot i indiskiot. Cigankov isto taka naglasuva deka Gasprom e podgotven da raboti spored novite evropski pravila, koi {to gi sproveduva EU.Zamenikot na izvr{niot menaxer isto taka dodade deka germanskite kompanii naskoro }e im se priklu~at na ostanatite akcioneri od gasovodot Juèn potok.Imeno, Gasprom ima planovi da dostavuva gas do Evropa preku Polska. Ruskiot gigant i negovite polski partneri minatata nedela se sretnaa vo Moskva za da razgovaraat za ponatamo{niot del od dogovorot me|u dvete zemji, za tranzitot na gas do Evropa - via Polska. Spored noviot dogovor, Rusija postepeno

}e ja zgolemuva dostavata na gas, do 11 milioni kubni metri, do 2012 godina. Na ovoj sostanok prisustvuvaa i vladini pretstavnici od dvete zemji.

RUSIJA I AL@IR JA PREDIZVIKUVAAT ZAPADNA EVROPA

Rusija i Alìr, dvata na-jgolemi izvoznici na gas vo Evropa, jasno & stavija do znaewe deka principot “zemi ili plati” vo vrska so os-novnite dolgoro~ni dogovori treba da ostae nedopren i da ne bide predmet na revizija, kako {to neodamna pobara

Evropskata unija. Istoto go naglasi i pretsedatelot na Rusija, Dmitrij Medvedev, za vreme na negovata poseta na Alìr.Ona od {to najmnogu se pla{i Zapadna Evropa e deka Rusija }e po~ne pregovori so Alìr, Katar i Libija i drugite golemi proizvoditeli i distributeri na gas, so cel napravat cenoven zagovor. No, dosega ni{to od ova ne e dogovoreno, bidej}i reguliraweto na izvozot na gas na evropskiot energetski pazar ne be{e na agendata na poslednata sredba me|u

Rusija i Alìr. Oficijal-nite pretstavnici od Alìr naglasile deka }e baraat od evropskite partneri da platat za dogovoreniot volu-men na isporaka na gas po ve}e utvrdenite ceni. Zaradi toa {to Evropa bavno zazdravuva od globalnata fin-ansiska kriza, pobaruva~kata za gas opa|a. Sepak, proizvoditelite na gas, vo ovoj slu~aj ruski-ot Gasprom i alìrskiot Sonatra~, baraat garancii za izvoznite prihodi. Ovie garancii se klu~ni vo gradeweto na dolgoro~nata investiciska politika. Vo posledno vreme, Gasprom s$ poza~esteno investira vo stranskite nafteni i gasni proekti. Steknuvaweto novi sredstva isto taka }e mu go ras~isti patot na Gasprom i ruskoto prisustvo na ener-getskiot pazar vo Latinska Amerika. Spored dogovorot potpi{an vo Moskva mi-natata nedela, francuskiot proizvoditel na gas, Total, otstapuva od svoeto u~estvo vo proektot za razvoj na dve gasni poliwa vo Bo-livija, koi treba da po~nat so rabota vo 2013 godina. Na sli~en na~in na koj Gasprom ja gradi sorabotkata so Zapadna Evropa, ruskiot gigant planira da izgradi infrastrukturna mreà za distribucija na gas kon is-tokot na Azija. Iako Evropa e protiv ovie planovi na Rusija, tvrdi deka e za do-broto na liberalizacijata na energetskiot pazar.

Kako {to Gasprom sorabotuva so Zapadna Evropa, gigantot planira da gradi distributivnata mreà na gas kon isto~na Azija.

��

RUSKIOT GIGANT SO GOLEMI INVESTICISKI PROEKTI

GASPROM ]E JA ZGOLEMI ISPORAKATA NA GAS ZA EVROPA

� DVA, TRI ZBORA“Sekoj den eden tekoven masoven {trajk ja ~ini dràvata od 160 do 400 milioni evra. Samo vo izminatite dve nedeli, od koga traat {trajkovite, po-radi nezadovolstvoto na vrabotenite i mnogu drugi gra|ani od noviot Zakon, Francija e o{tetena za pove}e milijardi evra.”

KRISTINA LANGARDminister za ekonomija na Francija

“Objavuvaweto na tajnite dokumenti na Pentagon za Irak na internet-stranicata Vikiliks pret-stavuva propaganden podarok za teroristite. Nema opravduvawe za kakvo bilo nasilstvo ili za tortura vrz zatvorenici, no go osuduvam objavuvaweto na ednostranite informacii {to sega gi doveduvaat vo opasnost i britanskite vojnici na terenot.”

VILIJAM HEJGminister za nadvore{ni raboti na Velika Britanija

“Slabeeweto na dinarot vo odnos na evroto e posledica na nedovolniot priliv na devizi vo Srbija. Na{ata stopanska struktura, kako posledica na desetgodi{nite tranziciski promeni, vo ovoj moment so svojot izvoz ne moè da obezbedi dovolen devizen priliv.”

DEJAN [O[KI]guverner na Narodna banka na Srbija

� SVET 0-24 �

...OSVOJUVAWE NOV PAZAR Wall Mart vleguva na “crniot” kontinenta

Ve}e podolgo vreme amerikanskiot sinxir na prodavnici e vo prgovori za vlez na pazarot vo Ju`na Afrika. Wall

Mart planira da go osvoi ovoj pazar preku akvizicijata na Masmart, vredna okolu pet milijardi dolari.

...TEHNOLO[KI PRIMAT NA KINA Kina e pobogata za eden superkompjuter

Novoizgradeniot superkompjuter, koj e podgotven da go prezeme svetot so svoite performansi, a go dizajnira Kineskiot

nacionalen univerzitet za odbranbena tehnologija, pretstavuva u{te eden dokaz za tehnolo{kiot rast na Kina.

...ZA HARMONIÊN @IVOT Konferencija za biodiverzitet

Japonskiot premier, Natao Kan, v~era odrà govor na konferencijata organizirana od Obedinetite nacii za

biodiverzitetot vo Nagoja, vo centralna Japonija.

VASE [email protected]

180 milijardi kubni metri }e dostigne volumenot za isporakata na gas

do Evropa

18 FEQTON 29.10.2010 PETOK

ôvekot doa|a od zemja i vo zemja }e zavr{i, a vo me|uvreme, dobro e da se napie

nekoja ~a{ka votka”. So ovaa stara ruska pogo-vorka avtorkata Linda Himel{tajn ja po~nuva nejzinata kniga koja ja raskaùva biznis-prika-znata za Pjotr Smirnov, tatkoto na Smirnof. Za da ja napi{e knigata, Himel{tajn, porane{na novinarka na ekonom-skiot magazin “Biznis-vik”, preturala niz pove}e od 500 dokumenti vo arhivite na Rusija i amerikanskite vesnici od predminatiot vek, s$ so cel da otkrie pove-}e raboti za najdobro prodavaniot brend na destiliran alhohol vo svetot. Smirnof (Smirnoff) e brend na votka koj sega go proizveduva britan-skata kompanija Diageo. Moskovskiot pronajdok denes se distribuira vo 130 zemji vo svetot. I bidej}i “za vkuso-vite ne se diskutira”, a o~igledno Smirnof moè da se najde so mnogu razli~ni vkusovi, da pogledneme kakva isto-rija krie ovoj brend, koj poleka, no sigurno, sta-nuva sinonim za votka.

RUSKOTO NASLEDSTVOPjotr Smirnof ja osnoval svojata kompanija za destilacija na votka vo Moskva vo 60-te godini na predminatiot vek, pod imeto Smirnof koe go smislil za trgov-ska upotreba. Po ne{to pomalku od deset godini Smirnof napravil pi-onerski ~ekor vo jagle-nata filtracija i stanal eden od prvite korisnici na reklamni prostori vo vesnicite. Iako bez obrazovanie, toj se dokaàl kako genij za marketing. A koga po~nal da ja pravi votkata, vo

NAJSKAPOCENITE SVETSKI BRENDOVI SMIRNOFF

1864 godina, brendiraweto bilo “mra~en” koncept. Rusija ne ponudila za{tita na trgovski marki s$ do 1896 godina, a Smirnof imal èlba i ideja negovata votka da stane najpresti`na vo zem-jata. Taka, vo po~etokot, Pjotr razvil nov sopst-ven recept od naj~istite sostojki {to moèl da gi najde i se pojavil so nov na~in za zgolemuvawe na pobaruva~katata. Vo nekoe moskovsko siroma{no predgradie }e gi sobrel pita~ite i }e gi odnesel doma da gi nahrani i napie. Potoa }e im platel za da se pojavat, da ja pobaraat i da ja pijat votkata “smirnof” na mosk-ovskiot plo{tad. Za krat-ko, proda`bata po~nala da cveta, a “smirnof” uspeva da osvoi dve tretini od moskovskiot pazar.Celi osum godini Smirnof zarabotuval 600 iljadi rubqi godi{no, re~isi 7 milioni dokolku se pretvorat vo dene{nite dolari. Za da go “prosvet-li” svojot imix, Smirnof stanal i istaknat ~len na Ruskata pravoslavna crkva i filantrop. Seto toa bilo del od negoviot uspe{en napor da stane oficijalen snabduva~ na votka za carot, titula {to ja dobil vo 1886 godina.“Kralot na Votkata”, Smirnof, osnoval famili-jarna prodavnica nasproti zadninata od burni nas-tani koi ja tresele Rusija. Iako Smirnof nikoga{ ne se soo~il so {trajk vo negovata fabrika (vero-jatno poradi dobriot odnos kon vrabotenite), negoviot biznis se soo~il so zakana od antialkoholnata kam-pawa predvodena od Lav Tolstoj i Anton êhov, koi

veruvale deka votkata ja uni{tuva nacijata. Carska-ta vlast ja prezela kontro-lata vrz proizvodstvoto na votka vo Moskva vo 1901 godina, {to pretstavuvalo teòk udar za biznisot. Koga Pjotr po~inal, negova uspe{na zamena }e stane tretiot sin, Vladimir Smirnof. Vo toa vreme, biznisot procvetal, a kompanijata proizvedu-vala pove}e od 4 milioni {i{iwa votka godi{no. Za vreme na Oktomvr-iskata revolucija, famili-jata Smirnof morala da zamine. Vladimir Smirnof

povtorno ja osnoval fab-rikata vo 1920 godina vo Istanbul. êtiri godini podocna toj se premestil vo gradot Lavov (toga{ vo Polska, a denes ukrain-ski grad) i po~nal da ja prodava votkata pod (toga{ sovremeniot) fran-cuski izgovor na imeto “smirnof”. Noviot proiz-vod bil uspe{en i do krajot na 30-te godini bil izvezuvan vo pogolem broj od evropskite zemji. Druga dopolnitelna fabrika bila otvorena vo Pariz, 1925 godina. Vo 30-te godini Vladi-

mir se sretnal so Rudolf Kunet, Rusin koj emigriral vo SAD vo 1920 godina. Semejstvoto Kunet bilo dostavuva~ na ~ist alkohol (kako resurs za proizvodot) za kompanijata Smirnof vo Moskva pred Revolucijata. Vo 1933 godina Vladimir mu go prodal pravoto na Kunet za proizvodstvo na votkata vo Severna Ameri-ka. Kako i da e, biznisot vo Amerika ne bil tolku uspe{en kako {to se nadeval na Kunet. Vo 1938 godina toj ne bil vo mo`nost sam da gi pla}a li-cencite potrebni za proda`ba, pa ostvaril razgovor za zdelka so Xon Martin, pretse-datelot na kom-panijata Hublein, koj se soglasil da gi kupi pravata za “smirnof” za

�� Za da go “prosvetli” svojot imix, Pjotr Smirnof stanal istaknat ~len na Ruskata pravoslavna crkva i filantrop. Seto toa bilo del od negov-iot uspe{en napor da stane oficijalen snabduva~ na votka za carot, titula {to ja dobil vo 1886 godina

PRIKAZNI OD WALL ST

Mail.ru Group, inter-net -kompani jata od Rusi ja , ko ja poseduva del od

akciite na socijalnata mreà Facebook, naskoro }e pravi IPO vredno okolu 5,7 milijardi dolari preku bankite Goldman Sachs i JP Morgan, koi }e treba da bidat globalni menaxeri na celokupnata ponuda. Vo soop{tenieto koe denovive be{e objaveno od strana na ovaa internet-kompanija se veli deka od idnite inves-

titori }e se bara povisoka cena od prvi~no objavenata cena za akciite koi }e bidat dadeni na proda`ba preku ovaa prva inicijalna javna ponuda na kompanijata.Spored analizite na “Vol Strit ùrnal”, novite povi-soki ceni na akciite }e & ovozmoàt na Mail.ru da ost-vari pazarna kapitalizacija od 5,7 milijardi dolari. Od objaveniot prospekt na kompanijata stanuva jasno deka ovaa internet-kompani-ja, koja ja drì najpoznatata

PETAR [email protected]

�� Ruskata internet-kompanija planira da gi ponudi svoite akcii po cena koja bi se dvièla vo interval me|u 23,7 i 27,7 dolari za akcija

MAIL.RU ]E PRAVI IPO O

CARSKATA VOTKA

� Del od prihodite, vo iznos od 876 milioni dolari, koi }e bidat sobrani od napravenata javna ponuda na akcii, se planira da bidat iskoristeni za da se zgolemi u~estvoto vo najgolemata socijalna mreà vo Rusija, vKontakte.

19FEQTON 29.10.2010PETOK

“Kapital” zapo~na so serija napisi za toa kako nasta-nale i se razvivale najgolemite svetski brendovi-kompanii. Doznajte gi prika-znite za nivnite podemi i padovi, za toa koi se tajnite {to gi odrùvaat na vrvot na ska-lata na najpoznati i najomileni svetski brendovi so decenii

TREET

ruska elektronska po{ta, }e ponudi na proda`ba 3,03 milioni novi akcii, no i 28,59 milioni ve}e iz-dadeni akcii po cena koja bi trebalo da se dviì vo interval me|u 23,7 i 27,7 dolari za akcija.Kako kompanija koja beleì brz i dinami~en razvoj vo ovoj biznis-sektor, se o~ekuva najgolem interes za akciite na kompanijata da proja-vat stranskite investitori. Isto taka, o~ekuvawata na analiti~arite se deka vakvo-to IPO na kompanijata so sigurnost }e pomine daleku podobro od prethodnite na-meri, kako i obidi za IPO na ostanatite ruski kompanii.Ispituvawata na ameri-kanskata kompanija za ana-lizi comScore, pokaùvaat

deka internet-korisnic-ite vo Rusija pominuvaat pove}e vreme vo koristewe na socijalnite mreì, ot-kolku internet-korisnic-ite vo drugite delovi na svetot. Vremeto koe Rusite go pominuvaat na Internet e duri za dva pati pogolemo od svetskiot prosek na ko-ristewe na Internet.Sepak, spored analiti~arite, ovaa cena na akciite na Mail.ru e premnogu visoka, {to ja pravi ovaa kompanija poskapa od koja bilo druga vakva internet-kompanija vo svetot, izzemaj}i gi internet-kompaniite vo Kina.Del od prihodite, vo iznos od 876 milioni dolari, koi }e bidat sobrani od napravenata javna ponuda na akcii, se planira da

bidat iskoristeni za da se zgolemi u~estvoto vo na-jgolemata socijalna mreà vo Rusija, vKontakte. Plano-vite na Mail.ru se da bidat kupeni 7,5% od kapitalot na kompanijata vo iznos od 112,5 milioni dolari, del koj na pazarot na kapital se ocenuva na iznos od 1,5 milijardi dolari. Grupaci-jata na Mail.ru e sostavena od elektronskata po{ta za koja ve}e kaàvme deka e edna od najpopularnite vo Rusija, po-toa stranica za onlajn-igri, mesinxer ICQ, socijalnata mreà Odnoklasniki.ru, kako i del vo socijalnata mreà vKontakte i sistemot za onla-jn-pla}awa Qiwi. Isto taka, grupacijata poseduva i del od kapitalot na Facebook, Zynga i Groupon. Ruskata

socijalna mreà vKontakte, vrz osnova na ispituvawata na amerikanskata kompanija za analizi comScore, ima za {est pati pogolem broj posetiteli otkolku globalno popularniot Facebook, iako brojot na ~lenovite na ovaa socijalna mreà vo Rusija s$ pove}e se zgolemuva. Akcionerskata struktura na samata internet-kompanija Mail.ru ja vo najgolem del ja so~inuvaat akcioneri od Rusija, Kina i Ju`na Af-rika. Me|u imiwata na ovie akcioneri se spomenuvaat ruskiot miljarder Ali{er Usmanov, ju`noafrikanskata mediumska kompanija Naspers Ltd, investiciskata banka od SAD Goldman Sachs i fondot za delovno investirawe Tiger Global Management.

�� Iako Smirnof nikoga{ ne se soo~il so {trajk vo ne-govata fabrika (verojatno po-radi dobriot odnos kon vrabotenite), negoviot bi-znis se soo~il so zakana od antialkohol-nata kampawa predvodena od Lav Tolstoj i Anton êhov, koi veruvale deka votkata ja uni{tuva nacijata

OD 5,7 MILIJARDI DOLARI PREKU GOLDMAN SACHS I JP MORGAN

SMIRNOF I SMIRNOV Votkata “smirnov” moè da se smeta za ruska ver-zija na “smirnof”. Ja proizveduva Smirnov Trejding Haus (Smirnov Trad-ing House), kom-panija-podru`nica na ruskata Alfa Grup i Diageo, sopstvenikot na brendot Smirnof. Vodkata “smirnov” e lansirana vo 1991 godina, a po mnogu zakon-ski raspravii, koi rezultiraa so zabrana za brendot od strana na toga{nata ruska dràvna formacija, ZND (Zaednica na nezavisni dràvi), ruskiot brend stana “sestrinski” proizvod na “smirnof”.

� Bestselerot za Pjotr Smirnof

vrednosta na opremata za destilacija. Bordot na kompanijata bil na mislewe deka pret-postaveniot poludel. Iako na po~etokot proda`bata te~ela bavno, najposle po~nale ubavite denovi. Vo Kentaki, distributerot po~nal so reklamirawe na “smirnof” kako “belo vis-ki, bez vkus, bez miris”. Vo 1982 godina Hub-lein be{e akviziran od kompanijata RJ Rejnolds Tobako (R.J. Reynolds To-bacco) za 1,4 milijardi dolari. Vo 1987 godina taa be{e preprodadena na Grand Metropolitan. Golemata kompanija se

spoila so Gines (Ginness) pa go formirale Diageo vo 1997 godina, koj denes e glavniot potpisnik za profitot.

RUSKITE VOJNICI I SMIRNOF

Vo poslednata dekada na vekot padna Ber-linskiot yid, a Helmut Kol napravi dogovor so Gorba~ov ovozmoùvaj-}i povtornoto soedinuvawe na Germanija da obezbedi sovetskata armija da se vrati vo Isto~na Ger-manija i tri godini da

bide platena od Zapadna Germanija. Naedna{, 500 iljadi sovetski vojnici bea “te{ko” plateni i nemaa ni{to drugo {to da pravat osven da pijat. Golemite pari gi tro{ea na cigari “marlboro”, farmerki “levis” i votka “smirnof”. Amerikanskite verzii na “smirnof” bea osobeno popularni. Kancerlariite na Hublein vo London bea preplave-ni so nara~ki. Spored podatocite, vo mestata kade {to se nao|ale vojnicite se tro{elo po 200 litri votka vo edna no}. Sovetskite sili stanaa najgolemiot pazar za Smirnof vo Evropa, nadvor od granicite na Britanija. Okolu 20 iljadi {i{iwa dnevno iznesu-val izvozot za Germanija. Pazarot za “moskovskaja” i “stoli~naja” padnal za re~isi 100%.Vo tie godini, eden od naslendicite na Pjotr Smirnof po~na so proiz-vodstvo na votka vo Rusija, tvrdej}i deka toa e “edinstveniot vistinski Smirnof”. Po mnogu za-konski presmetki, britan-skiot Smirnof uspe{no ja vospostavi svojata za{titna marka, otkako vo 2006 godina, kompani-jata Diageo odlu~i da se pridruì na brendot. Vo naredniot broj na “Kapital” doznajte pove}eza najpoznatiot brend na baterii, Duracell

� Bankite od SAD }e bidat globalni menaxeri za proda`ba na akciite od prvoto IPO na Mail.ru.

20 29.10.2010 PETOK RABOTA / MENAXMENT / OSIGURUVAWE / PRODA@BA / SMETKOVODSTVO

SMETKOVODSTVO I REVIZIJAIzvor: Dnevnik

Objaveno: 22.10.2010-05.11.2010EL-TE inènering ima potreba od: Smetkovoditel CV, kratka biografija i fotografija ispratete na e-mail:[email protected] i [email protected], ili na adresa:ul.@elevo br.2/2-10 Skopje. Tel.022033453,2033473 i faks 2033-454 Kraen rok na dostavuvawe na dokumenti: 05.11.2010 god.

OSIGURUVAWE, Izvor: DnevnikObjaveno: 27.10.2010 - 31.10.2010KROACIA OSIGURUVAWE - @IVOT AD objavuva oglas za Pomlad Interen zastapnik za proda`ba vo redoven raboten odnos so skrateno rabotno vreme. Adresa za aplicirawe: [email protected] i [email protected] Oglasot e objaven vo Dnevnik na 27.10.2010 i trae do 31.10.2010god.

MENAXMENT, UPRAVUVAWEIzvor: Vest

Objaveno: 22.10.2010Tineks-Mt ima potreba od popolnuvawe na slednive rabotni pozicii: -Grafi~ki dizajner (1 izvr{itel) Rok za prijavuvawe:31.10.2010 Zainteresiranite kandidati potrebno e da ispratat molba za priem, kratka biografija i zadolìtelno portfolio (vo PDF) na: email:[email protected] ili ul.Treta Makedonska Brigada b.b. 1000 Skopje -Menaxer na market (10-deset izvr{iteli) Rok za prijavu-vawe 27.10.2010 Zainteresiranite kandidati potrebno e da ispratat molba za priem, kratka biografija kako i kontakt telefon na: Ul.Treta Makedonska Brigada, b.b. 1000 Skopje ili na email: [email protected]

KOMERCIJA, PRODA@BA, DISTRIBUCIJAIzvor: VremeObjaveno: 22.10.2010Avon ima potreba od: Kreativen preveduva~ na tekstovi i slogani na na{ite pe~ateni materijali. Ispratete go va{eto CV so motivacisko pismo na angliski jazik, ne podocna od 5-ti noemvri 2010 na e-mail:[email protected]

ITIzvor: Vreme Objaveno: 27.10.2010 - 05.11.2010ONE Telekomunikaciski uslugi AD raspi{uva otvoren oglas za pribirawe na aplikacii za slednite rabotni pozicii: Biling Inèner; Softver Inèner; Ekspert za informa-ciska bezbednost i Agent za delovna proda`ba. Detalnite informacii se navedeni vo oglasot objaven vo Vreme na 27.10.2010 koj trae do 05.11.2010god.

ZDRASTVO I NEGA, FARMACIJA, STOMATOLOGIJAIzvor: Ve~erObjaveno: 21.10.2010JZU Centar za javno zdravje Veles raspi{uva: Javen Konkurs za imenuvawe na direktor na JZU Centar za javno zdravje Veles kako rabotodaven organ Prijavite so potrebnata dokumentacija da se dostavuvaat do JZU Centar za javno zdravje Veles ul.„Lazo Osmakov” br.14 Veles, so naznaka „Za Komisija za sproveduvawe na postapka za imenuvawe na direktor, vo rok od 15 (petnaeset) dena, smetano od nared-niot den od denot na objavuvaweto.

ZDRASTVO I NEGA, FARMACIJA, STOMATOLOGIJAIzvor: Ve~erObjaveno: 21.10.2010-04.11.2010JZU „Centar za javno zdravje” [tip raspi{uva konkurs za imenuvawe na direktor na JZU „Centar za javno zdravje” [tip Rok za podnesuvawe na prijavite e 15 dena od denot na objavuvawe na konkursot vo dnevnite vesnici.Prijavite so potrebnata dokumentacija da se dostavat do JZU „Centar za javno zdravje” [tip, ul.Hristijan Karpo{ bb [tip so naznaka za konkursna komisija

Izbor na aktuelni oglasi

Izbor na aktuelni oglasi

Javete se na: 02/2551441 lok. 105 ili kontaktirajte ne na: e-mail: [email protected]

R � ABOTATENDERI �

REVIZORSKI I DRUGI FINANSISKI IZVEШTAI �

SOOPШT � ENIJAPO PROMOTIVNI CENI!

SAMO VO OBJAVETE GI VA[ITE OGLASI ЗА:

2129.10.2010PETOKOBUKI / BIZNIS / IT / FINANSII I SMETKOVODSTVO

Sostavuvaweto na HACCP (AOKKT) tim vo sekoja kompanija e eden od klu~nite elementi za ispolnuvawe na ovoj sistem. Timot treba da bide multidisciplinaren i da vklu~uva razli~en personal (proizvodstvo, laboratorija, sanitacija, inèneri, lica odgovorni za kvalitet i dr). Poèlno e vo timot da ima i ~len od upravata, osobeno koga se re{ava za investicii neophodni za implementacija na ovoj sistem.

CELI NA OBUKATAU~esnicite vo obukata se zdobivaat so prakti~ni znaewa koi }e im ovozmoàt:

Da vovedat HACCP vo svoeto pretprijatie �Da go odrùvaat vovedeniot sistem �Da vr{at modifikacii na vovedeniot sistem �Da gi obu~at ostanatite vraboteni kako da go odrùvaat sistemot �Da bidat vnatre{na kontrola vo drugi pretprijatija. �

SODR@INA NA OBUKATASodrìnata e zasnovana vrz generalniot model na Vodi~ za pri-mena na sistemot za Analiza na Opasnosti i Kriti~ni Kontrolni To~ki (AOKKT), na Komisijata na Codex Alimentarius. Predavawata se prosledeni so prakti~ni ve`bi od strana na site u~esnici. Sekoj HACCP tim izrabotuva HACCP plan za svoeto pretprijatie, pri {to se diskutiraat razli~ni fazi od negovata izrabotka i od voveduvaweto na HACCP sistemot.VREMETRAEWE I MESTO NA ODR@UVAWE NA OBUKATA

3 - dnevna intenzivna obuka (09 - 16 ~asot) vo prostoriite na �Konsalting i trening centar KLU^, Ul. Mito Haxi-Vasilev Jasmin, 52-1/3 - Skopje..

02 / 3211 - [email protected] I TRENING CENTAR KLU^Va{iot klu~ za uspeh!

OBUKA ZA VOVEDUVAWE, ODR@UVAWE I MODIFIKACIJA NA HACCP SISTEMZO[TO OBUKA NA HACCP TIM?

ALEKSANDRIJA EDUKATIVEN CENTAR

OBUKA NA TEMA COMPTIA SECURITY+

OBLAST: IT- KOMPJUTERSKI MRE@ITermin: vtora polovina na oktomvri 2010 �

Vremetraewe : 40 ~asa

Veb link (internet stranica so pove}e detali): http://www.alexandria.com.mk/ProfesionalniKursevi.aspOpis na obukata: Kako avtoriziran provajder na CompTIA® re{enija za obuka, Aleksandrija nudi kursevi koi{to vi gi razvivaat onie ve{tini koi{to vi se potrebni dokolku sakate da rabotite kako kompjuterski serviseri i profesion-alci za mreì vo bilo koe mesto. Nastavnata programa na CompTIA, e od golema pomo{ za site profesionalci koi {to sakaat da se sertificiraat preku CompTIA programata za testirawe. CompTIA Network+ za mre`ni profesionalci, opfa}a: bez-bedost na sistemi, mre`na infrastruktura, kriptografija, procenki i proverki.

DINAMIKA: dva pati nedelno po 4 {kolski ~asa vo ve~erni terminiVklu~eno vo cenata

Obuk � a vo laboratorija pod vodstvo na sertificiran instruktor (Instructor Led Training), Literatura koja po zavr{uvaweto na kursot ostanuva � vo sopstvenost na posetitelot, Edno besplatno testirawe na steknati znaewa po zavr{uvaweto �na kursot, Diploma za uspe{no zavr{en kurs so osvojuvawe na minimum �75% bodovi.

www.alexandria.com.mk

Aleksandrija Edukativen CentarAtinska 12, 1000 Skopje tel. (02) 307 3443,

e-mail: [email protected]

Na 12.11.2010 godina prezentacija na belgiskata kompanija „KOVANER„ vo Stopanskata komora na Makedonija

SOVREMEN ALAT NA IDNINATAStopanskata komora na Makedonija, vo sorabotka so makedonsko-belgiskata kompanija „Kovaner Balkan„ DOOEL, koja e del od belgiskata kompanija „KOVANER„ organizira prezentacija na ra~en alat so vrven kvalitet. Ovoj alat nao|a primena vo grade`ni{tvoto, drvnata industrija, obrabotkata na mermer i kamen i kaj zanaet~iskite raboti.Prezentacijata, na koja{to }e bidat postaveni alatite i }e bide objasneta nivnata primena, }e se izvr{i pod mototo „Sovremen alat na idninata”. Predvidena e interaktivna razmena na iskustva i soznanija od primena na ra~niot alat.Prezentacijata }e se odrì na 12.11.2010 godina, so po~etok vo 10:00 ~asot, vo Stopanska komora na Makedonija, sala 1 na 5-ti kat. Od 11– do 11.30 ~asot }e ima koktel-pauza, a potoa se predvi-deni bilateralni razgovori.Stopanskata komora na Makedonija gi pokanuva site makedonski kompanii zainteresirani za u~estvo na prezentacijata da go prijavat svoeto u~estvo najdocna do 3.11. 2010 godina. Prijavniot list moè da se prezeme od veb-portalot na Stopanskata komora na Makedonija: www.mchamber.mkKONTAKT:

Mirjana KocevaE-adresa: [email protected]:3244-035; Faks: 3244-088

EDNODNEVEN SEMINAR NA TEMA

„E-BIZNIS STRATEGII ZA PODOBRUVAWE NA EFIKASNOSTA

I EFEKTIVNOSTA VO RABOTEWETO NA KOMPANIITE VO GLOBALNOTO

OKRUЖUVAWE”3 noemvri 2010 godina (sreda)

Stopanska komora na Makedonija, sala 3 na 3 kat

9:30-16:00 ~asot

Konkurentnosta na makedonskata ekonomija e 79-ta od 139 ekonomii. Spored apsorbcijata na tehnologiite od strana na kompaniite Makedonija e na 113-to mesto, spored sofisticiranost na proizvodniot proces na 90-to mesto, a spored sofisticiranosta na biznisot na 96-to mesto od 139 ekonomii vo svetot. (http://www.weforum.org/).

PREDAVA^ NA SEMINAROT:

MIJALE SANTA, � Ekonomski fakultet pri Univerzitet „Sv. Kiril i Metodij„ vo Skopje.

Izlagawa na pretstavnici na firmi koi �implementirale elektronski biznis.

Zainteresiranite za u~estvo na ovoj seminar moàt da se prijavat najdocna do 1 noemvri 2010 godina.

Poop{irno na veb-portalot na Stopanskata komora na Makedonija, od kade {to moè da se prezeme i prijavniot list: www.mchamber.mkKONTAKT:Len~e Zikova Elizabeta Eftimova: tel: 02 32 44 054 tel: 02 32 44 074 faks: 02 32 44 088 faks: 02 32 44 088 e-mail: [email protected] e-mail: [email protected]

KURS ZA FINASISKO SMETKOVODSTVO (72 ÂSA)

Kursot e dizajniran za po~etnici – za zdobivawe na kvali-fikacija i prekvalifikacija odnosno celosno osposobuvawe za rabota vo finansiskoto smetkovodstvo.Kursevite se nameneti za kandidati so SSS I VSS.Nastavata se realizira vo mali grupi od eksperti od dadenite oblasti sledena so soodveten raboten materijal.Upisot e vo tek.Informacii sekoj raboten den od 09 – 20 ~asot.Ruzveltova 6, 1000 Skopjetel/ faks 02/ 3213-409 , 02/ 3215-026 e-mail: [email protected];

[email protected] www.kds.com.mk

ZO[TO ITIL?ITIL � dava adaptiven i fleksibilen plan za upravuvawe so IT servisite i ohrabruva da se razmisluva logi~ki, otkolku da se sledat nekoi strogi pravila. ITIL � kreira vzaemno razbirawe pome|u IT personalot, nabavuva~ite, izveduva~ite i korisnicite vo biznisot. ITIL ima golema uloga vo za{teduvaweto na organizacijata, bidej}i obezbeduva optimalen broj na kadar, procesi i tehnologija. Proaktivniot manage-ment i postojaniot napredok na servisite pomagaat vo zgolemuvaweto na kvalitetot i namaluvaweto na celokupnite tro{oci.

ITIL PRIDOBIVKI:Namaleni tro{oci �Usovr{uvawe na � IT servisite so upotreba na dokaàni, najprakti~ni procesi Podobruvawe na zadovolstvoto na korisnicite preku poprofesionalen pristap kon obezbeduvaweto na servisotUsovr{uvawe vo obezbeduvaweto na � third party servisi preku ITIL specifikaciiteStandardi i vodstvo �

Podobrena produktivnost �Usovr{uvawe na ve{tinite i iskustvoto �

AD EuroKompjuter Sistems – ECS vo sorabotka so ITSM CENTER Slovenija zapo~na so organizacija na obuki za ITIL, koi se pove}e stanuvaat realnost i neophodnost na kompaniite vo Republika Makedonija. Obukite {to se planirani da se odràt vo naredniot period se:

Za pove}e informacii obratete se na: Suzana Xepi} +389 (0)2 3114 568 [email protected]

AD EuroComputer Systems-ECSITIL Education center

Information Technology Infrastructure Library OBUKIInformation Technology Infrastructure Library (ITIL) pretstavuva mnoèstvo na koncepti i tehniki za upravuvawe na

IT infrastrukturata, razvojot i operaciite. ITIL e izdaden vo niza od knigi, taka {to sekoja od niv pokriva odredena tema od oblasta na IT management.

ITIL V3 Foundation

Po~etok na obukata Oktomvri 2010

Vremetraewe 3 dena

Broj na slu{ateli min. 10 slu{ateli; maks.14 slu{ateli

Cena na obukata 510,00 EUR

Cena na ispit 140,00 EUR

Vo cenata e vklu~eno Originalni ITIL sertifikati za zavr{ena obuka, originalna literatura na angliski jazik, ru~ek, kafe i osveìtelni pijaloci.

Lokacija na odrùvawe Vo prostoriite na AD EuroKompjuter Sistems-ECS Skopje (Belasica Br.2 1001 Skopje, Administrativna zgrada na Skopski saem ERA City)

Rok za prijavuvawe Najdocna 7 dena pred po~etokot na kursot, po telefon

Otkaùvawe na prisustvo Najdocna 7 dena pred po~etokot na kursot, po faks

Pla}awe 7 dena od dostavuvawe na fakturata

22 29.10.2010 PETOK MAGISTERSKI STUDII / EU

OBUKA ZA APLIKACIJA NA EU FONDOVIEU - otvoren pazar koj gi o~ekuva Va{ite proizvodi.

Sekojdnevno iljadnici proekti apliciraat za finansiska poddr{ka vo fondovite na EU.

Nekoi ja dobivaat, nekoi ne. Samo mal del od proektite se realiziraat i privlekuvaat povtorni investicii od donatorite.

Kako va{ata ideja da ja napravite uspe{en �i konkreten proekt?[to e RSM – rakovodewe so proekten ciklus �– cel i znaewe?Kako da podgotvite proekt koj }e gi zadovoli �EU standardite?Koj treba da ja poseti obukata? �

Proekt menaxeri i IT menaxeri, �menaxment konsultantiInèneri koi prevzemaat menaxerski obvrski, �vraboteni vo dràvna i op{tinska administracijaSite koi sakaat da apliciraat za dobivawe na sred- �stva od pretpristapnite fondovi na EU

Po~etok: 4 Noemvri 2010

Trener: Irena BojaxievaVremetraewe 16 [email protected] 02/ 24 61 477

SEMINARUSPE[NO UÊSTVO NA 7.

RAMKOVNA PROGRAMA NA EUSkopje, petok 19 noemvri 2010 godina

Vo ramkite na evropskiot proekt WBC-INCO.NET, Slovenian Business & Research Association, SBRA od Brisel, organizira seminar na tema: Kako da se pridobijat sredstva od 7. ramkovna programa za istraùvawe i razvoj na EU (FP7)?. Se pokanuvaat site zainteresirani pretstavnici na pretprijatijata, nau~nite ustanovi, lokalnite zaednici i nevladinite organizacii, da ja iskoristat mo`nosta, besplatno da se informiraat za prednostite na EU-programata i uslovite, kako da bidat uspe{ni na konkursite. FP7 programata }e trae u{te 3 godini, me|utoa ve}e zapo~naa prvite diskusii za predlozite za 8. OP – za {to isto taka }e bidete informirani. Na seminarot, pokraj makedonskite pretstavnici, }e zemat u~estvo i zainteresirani od sosednite zemji vo regionot na JI Evropa.

Vo organizacijata na seminarot sorabotuvaat ECPD Regionalniot institut za razvojni studii od Skopje, i Stopanskata komora na Makedonija, vo ~ii prostorii i }e se odrùva seminarot. Raboten jazik e angliskiot na koj treba da se popolnat i prijavite.

Zainteresiranite se povikuvaat da se prijavat na slednata e-adresa [email protected] so kopija do [email protected] do 3 noemvri 2010 godina.

KONTAKT:Len~e Zikova tel: 02 32 44 054 faks: 02 32 44 088 e-mail: [email protected]

U~ewe so pomo{ na Power reading30.10 - 31.10.10In Optimum MakedonijaOnline kursevi po angliski jazik non stopGo! EnglishMak

Podgotvitelni obuki za TOEFL/ GMAT/ GRE/ SATsekoj 1vi i 15ti6 sedmiciObrazoven Informativen CentarEmocionalna inteligencija na rabotno mesto30.10 – 31.10.10

CS GlobalPrezentaciski ve{tini30.10.10ESPKonferencija TEDxSkopje30.10.10TEDxSkopje

Online kursevi po angliski jaziknon stopGo! EnglishMak

Kurs za kancelarisko rabotewe31.10.2010Aleksandrija Edukativen Centar

Psihodramavo tek400 ~asaTrinova MPMFinansiska edukacija za kred-itni òngleriOktomvri 2010Sinergija +Nau~i i zbogati se!Oktomvri 2010Sinergija PlusOsnovi na finansiska pismenostOktomvri 2010

Sinergija PlusObuka za Eklekti~na psihologijavo tek400 ~asaTrinova MPMBusiness & Personal Coaching Oktomvri 2010Ksantika, Agencija za komunikaciiCreative communication (Tailor Made Training)Oktomvri 2010Ksantika, Agencija za komunikaciiNLP Nevro Lingvisti~ko pro-

gramiraweOktomvri 2010Ksantika, Agencija za komunikaciiPodgotvitelni obuki za TOEFL/ GMAT/ GRE/ SATsekoj 1vi i 15ti6 sedmiciObrazoven Informativen CentarKorporativno Op{testvena Odgovornost01.11 – 02.11.10CS GlobalTrgovija i marketing menaxment02.11. 10

30 ~asa/ 2 mesKosmo Inovativen CentarGermanski jazik02.11. 1060 ~asa/ 4 mesKosmo Inovativen CentarUspe{ni sostanoci04.11.10CS GlobalBrzo ~itawe (Power Reading)05.11 – 10.11.10In Optimum Makedonija

Za pove}e informacii odete na www.no.net.mk

Vodi~ za neformalno obrazovanie- Aktuelni obuki

2329.10.2010PETOKKONFERENCII

24 29.10.2010 PETOK KONFERENCII I SAEMI

Od 10 do 13.11.2010 godina vo Republika BugarijaINTERFOOD & DRINK

VO SOFIJAOd 10 do 13 noemvri 23010 godina vo Sofija vo prostoriite na Inter Ekspo Centarot }e se odr`i saemskata manifestacija INTERFOOD & DRINK.Vo nejziniot sklop }e ima posebni specijalizirani izlo`bi kako MESOMANIJA, SVETOT NA VINOTO, BULPEK, SALON NA VINOTO I HRANA I PIJALOCI.Detalni informacii kako i prijavuvawe (vklu~itelno i formulari i uslovi za pri-javuvawe) mo`e da se dobijat na oficijal-nata veb strana na saemot- http://www.iec.bg/ i vo Stopanskata komora na Makedonija.

KONTAKT LICE :Vasko Ristovski Tel: (02) 3244014 Faks:(02) 3244088Call Centar : (02) 15015 E-adresa: [email protected]

SEKOJ DEN VO

OBJAVUVAJTE GI VA[ITE:

Oglasuvajte gi Va{ite soop{tenija po najpovolni uslovi!Odberete go najefektivniot na~in za komunicirawe so javnosta!Na{ata ~itatelska publika e na{a najgolema prednost. Tokmu taa ni go dava pravoto da veruvame deka oglasuvaweto vo Kapital e efektivno.LICE ZA KONTAKT:DIJANA GULAKOVA tel. 02/ 2551 441 lok.105e-mail: [email protected]

� OGLASI ZA VRABOTUVAWE

� REVIZORSKI IZVE[TAI

� SITE VIDOVI FINANSISKI IZVE[TAI

� TENDERI

� POVICI ZA SVIKUVAWE AKCIONERSKI SOBRANIJA

� SEMINARI, OBUKI, SOVETUVAWA I KONFERENCII

� SITE OSTANATI SOOP[TENIJA KOI SAKATE DA GI KOMUNICIRATE SO JAVNOSTA

25FUN BUSINESS 29.10.2010PETOK

Desettoto diskografsko izdanie na Kaliopi, koe go nosi imeto “Po-raka”, svojata ofici-

jalna promocija }e ja doìvee utre (sabota, 30 oktomvri) na eden poinakov na~in. Namesto tipi~na promocija vo ka-fule ili nekoj lokal, Kali-opi na svoite oboàvateli }e im podari besplaten koncert, koj na nekoj na~in pretstavuva obeleùvawe na desetgodi{ninata na nejzi-nata producentska ku}a Kali-opi mjuzik prodak{n, koja ja osnova{e po vra}aweto od [vajcarija vo Makedonija. Koncertot }e se odrì na skopskiot plo{tad, so po~etok vo 20 ~asot. Pokraj novite kompozicii od albumot, Kal-iopi }e gi izvede i nejzinite najgolemi hitovi, bez koi ne moè da se zamisli nieden nejzin koncert.Noviot album na Kaliopi e pu{ten vo proda`ba od 19 oktomvri i sodrì 11 kompozicii od koi osum se sosema novi. Za kompozici-ite na albumot se veli deka samiot naslov kaùva pove-}e od site zborovi, sekoj po-rakata ja sfa}a na svoj na~in i samiot se pronao|a vo nea. Glaven muzi~ki producent i supervizor na albumot e Darko Juranovi} - D Nok od Zagreb, dodeka Tihomir Preradovi} e koproducent. Materijalot e snimen vo nekolku studija vo Hrvatska, a finalnata obrabotka e napravena vo

[vedska. Pokraj Kaliopi, Juranovi} i Preradovi}, kako avtori na albumot se potpi{ani i Miroslav Rus i Rambo Amadeus, koj e gostin, tekstopisec i koaranèr na pesnata “Dojdi”. Vo pesnata “Ako nekoga{ padne sneg” (“Ako jo{ ikad padne snijeg”) gostin e Edin Karamazov, a na albumot se nao|a i pes-nata “Zasekoga{“, koja be{e napi{ana od To{e Proeski i izvedena vo ramkite na proektot “To{e i prijatelite”.

Albumot e snimen na makedon-ski, srpski i hrvatski jazik i }e bide objaven i vo zemjite od regionot. Vo Makedonija ova e prva pro-mocija na album i obeleùvawe na jubilej od vakov tip, so be-splaten koncert na skopskiot plo{tad, poteg koj ne moè da si go dozvoli sekoj. Toa e dokaz za goleminata i mo}ta na Kaliopi koja ve}e odamna e brend i primer za vistinski muzi~ar, koi s$ poretko gi ima na na{ite prostori.

PORAKA VO KOJA SEKOJ SAM SE PRONAO\A

KALIOPI - KONCERT I PROMOCIJA

Na 1 noemvri, po povod 20-godi{ninata od postoeweto na Tobako, }e bide objavena sorabotkata me|u Make-donskata opera i balet i

Tobako. “Vo idnina, dokolku sakate da pose-tite nekoja operska ili baletska pretstava ili, pak, sakate da dobiete dopolnitelni informacii i raspored na pretstavi, toa }e moète da go napravite vo site proda`ni saloni i kiosci na Tobako niz republikata”, izjavi Bo{ko Janev, sopstvenik na Tobako. Toj pojasni deka ovoj memo-randum podrazbira proda`ba na bi-leti za site nastani organizirani od strana na MOB, so {to se poednosta-vuva procesot na kupuvawe bileti za

nivniot repertoar. Prostranata maloproda`na mreà na Tobako }e ovozmoì lesen pristap do biletite za repertoarot na MOB, pa, taka, ìtelite na Makedonija mnogu polesno }e moàt da gi prosledat aktuelnite pretstavi od repertoarot na MOB.Nivnata sorabotka vo idnina pred-viduva i donirawe na sredstva za rekonstrukcija na del od rabotnite prostorii od MOB.Ovaa sorabotka na Tobako so MOB e samo del od brojnite aktivnosti koi gi prezema kompanijata grade-j}i visoka svest za op{testvena odgo-vornost, kontinuirano vloùvawe i pridones za razvojot na kulturata vo Makedonija.

USPE[NA MAKEDONSKA KOMPANIJA INVESTIRA VO KULTURATA

MOB POTPI[A MEMORANDUM ZA SORABOTKA SO TOBAKO

K O M E R C I J A L E N O G L A S K O M E R C I J A L E N O G L A S

HUMANITAREN MJUZIKL VO ZAGREBDenovive, dodeka se podgotvuva{e za skopskiot koncert, Kaliopi nastapi ~etiri pati vo mjuziklot “Plesni ko-rak” (“Tancov ~ekor”) vo poznatiot teatar Gavela vo Zagreb. Vo mjuziklot Kaliopi izvede dve pesni: “So maki sum se rodila”, vo aran`man na Duke Bojaxiev, kako i Koenovata “Aleluja” (Hallelujah) vo pridru`ba na hrvatskata gitaristka Ema [tajn. Ovaa pretstava imala humanitarna cel - sobranite sredstva od prodadenite vleznici }e bidat nameneti za da se plati zaminuvawe-to na decata na evropskoto i svetskoto prvenstvo vo show dance i step dance.

� Scena od “Sevilskiot berber”

FAN BUSINESS26 29.10.2010 PETOK

Filmot vo dve prodolènija, ”Hobiti”, koj }e go reìra Piter Xekson,

sepak, }e bide sniman vo Nov Zeland, potvrdil pre-mierot na ovaa dràva, Xon Ki, koj ne go kriel zadovolstvoto poradi vakvata odluka na eki-pata donesena po dolgi ubeduvawa.“Voodu{even sum {to doj-dovme do vakov rezultat”, rekol Ki po dvonedelnoto pregovarawe so holi-vudskite pretstavnici, prenesuva Bi-Bi-Si. Negovoto zadovolstvo proizleguva od faktot {to snimaweto na ovie dva filma za Hobitite ne samo {to }e obezbedi rabotni mesta za iljadni-ci ìteli na Nov Zeland, tuku i na nekoj na~in }e zna~i prodolènie na uspehot postignat so trilogijata “Gospodar na prstenite”, kako i promo-cija na ovaa dràva vo svetot.Inaku, realizacijata na filmot bila dovedena vo pra{awe so najavite na

sindikatot na akterite deka }e go bojkotiraat bidej}i se nezadovolni od rabotnite uslovi. Me|utoa, koga produ-centite se zakanile deka }e ja preselat produkcijata vredna 500 milioni dolari na druga lokacija, sindikatite nabrzina gi otkaàle protes-tite. Vo ramkite na dogo-vorot koj e postignat so producentite novo-zelandskata Vlada se obvrzala deka }e donese zakon koj }e gi razjasni ob-vrskite i pra-vata na nezavisnite rabotodava~i i na vrabotenite vo film-skata industrija. Nezadovolstvoto po-radi preseluvaweto na “Hobiti” na drugo mesto minatata nedela rezultiralo so protes-ti niz pove}e gradovi vo Nov Zeland.Inaku, ”Hobiti”, filmot vo dve prodolènija, tre-ba da govori za

slu~uvawata koi & pre-thodele na prikaznata za “Gospodarot na prsten-ite”. Hobitite se specifi~na rasa od romanite na britanskiot pisatel Tolkin, mali su{testva so ~ove~ka visina koi ìveat vo zemjeni dupki. Noviot Hobit }e bide britanskiot akter Martin Frimen, poznat po komi~nata serija “Kancelarija”. Toj }e bide noviot akter vo likot na Bilbo Bagins, koj vo prviot i tretiot del na “Gospodar na prstenite” go igra{e Jan Holm. Snimaweto e najaveno za po~etokot na fevruari 2011 godina, a vo kino-salite treba da po~ne so prikaùvawe vo dekem-vri 2012 godina, poto~no dekemvri 2013 godina.“Gospodarot na prsten-ite” e fantasti~no–avanturisti~ki serijal vo tri dela koj se prikaùva{e vo svetskite kino-sali od 2001 do 2003 godina. Serijalot e filmska

adaptacija na nau~no-fantasti~niot roman “Gospodar na prstenite” na Tolkin. Prviot del e “Druìnata na prstenot”, vtoriot ”Dvete kuli” i tretiot ”Vra}aweto na kralot”. Vo filmot glavnite ulogi gi tolkuvaat Ilajxa Vud, kako Frodo Bagins, nos-itelot na prstenot, potoa Ian Mekkelen kako Gan-dalf, Orlando Blum kako Legolas, Kejt Blan{et kako kralicata Galadriel i mnogu drugi.Spored podatocite na kino-blagajnite, prviot del od trilogijata vo svetski ramki zaraboti 870 milioni dolari. Vtoriot del 925 milioni dolari, dodeka posled-niot, tret del, vkupno milijarda i 119 mil-ioni dolari, ili, vkupno, trilogijata ima zarabotka od 2 milijardi i 915 milioni amerikanski dolari. Najpresti`nata filmska nagrada Oskar ne ja odmina trilogijata. Od vkupno 30 nominacii, vo nivni race zaminaa 17 zlatni mom~iwa.

FILM

VRA]AWE NA POÊTOKOTZa qubitelite na “Gospadar na prstenite” po~nuva u{te edna nova avantura - vra}awe na po~etokot, ne{to {to se slu~ilo pred trilogijata za prstenot. “Hobiti”, najnovoto filmsko ostvaruvawe na Piter Xekson, vredno 500 milioni dolari, ostanuva na tloto na Nov Zeland

��

� Filmskata adaptacija na knigata “Hobit”, vredna 500 milioni dolari

KADE @IVEAT SOLUNSKITE VIP

PANORAMA NA LUKSUZOT

�

Dokolku sakate da napravite fantasti~na zabava za va{eto se-mejstvo i prijateli, a pritoa da ne

rizikuvate deka moèbi }e vi nedostiga nekoj produkt ili, u{te polo{o, mraz za pijalakot, nemojte da pani~ite. Imame re{enie i za toa. Vi go prepora~uvame najdobriot na~in kako da imate mraz vo sekoe vreme.Best Countertop Ice Maker - ovoj ured moè da napravi 56% mraz pove}e otkolku pomal ured od vakov tip. Isto taka, stanuva zbor za mnogu tivok aparat koj ne pravi bu~ava. S$ {to treba da napravite e da go napolnite so voda i da ja odberete goleminata na kockite mraz. Ovoj korisen aparat }e ve ~ini 250 dolari.

GADGETSMRAZ VO SEKOE VREME

NAJDOBRO TAKSIWWW.POTRCKO.MK

DA GI OSTAVI[ SITE ZAD SEBE, NE E SAMO BRZINA

Pra{awe na status e za sekoja tele-viziska yvezda, poznata li~nost,

politi~ar ili biznismen od Solun da imaat ku}a vo naselbata Panorama. Se nao|a vo isto~niot del od gradot, srede borova {uma i gleda nakaj gradot i morskiot zaliv Termai-kos. Ima okolu 20 iljadi ìteli. Naselbata e edna od naj-luksuznite, so najskapite imoti vo severozapadniot del na Grcija.Vo ovaa naselba luksu-zna ku}a ima voditelkata

Viki Haxivasiliu, vo koja prestojuva so soprugot i dvete deca koga ne e na snimawe vo Atina. Ku}ata ima spektakularen pogled, bazen i ogrom-na gradina, kade {to voditelkata prireduva zabavi.Peja~kata Hrispa nekolku meseci pred svadbata so biznismenot Panajotis Nikolau brza{e da najde soodvetna ku}a za niv vo solunskiot Beverli Hils. Ovaa naselba dobi u{te eden nov bra~en par, akterkata Elena Asimako-pulu i fudbalerot Bruno

Kirilo, koi o~ekuvaat prinova. Po toj povod podgotvuvaat specijalna luksuzna detska soba.I voditelot Antonis Ka-nakis ìvee vo periferi-jata na naselbata. Toj uspea da ja izgradi ku}ata na negovite soni{ta do studioto kade {to se snima negovoto {ou. Oboàva da gi kani svoite prijateli vo svojot dom, koi znaat da ostanat kaj nego i po nekolku dena. Toj duri napravil i fit-nes-centar vo podrumot.Luksuzen apartman vo Panorama ima i pret-sedatelot na fudbal-skiot klub PAOK, Todoris Zagorakis, koj tamu ìvee so svoite dve deca i soprugata. Toj ima bazen i

igrali{te za negovite deca. Janis Raptopolus, sopstvenikot na Ekspres servis, iako na osigu-ritelnata kompanija IKA & dolì 40 milioni evra,

ima svoja palata koja e najluksuznata ku-}a vo Solun. Stanuva zbor, bukvalno, za zamok lociran vo centarot, so mnogu zelenilo i drva.

Poznatiot novinar Makis Triandafilopolus ja napravi svojata svadba vo ku}ata na biznismenot. So godini vo centarot na naselbata vo topla i golema ku}a ìvee srpskiot ko{arkar Bane Prelevi}, ~ija }erka Ana ja osvoila titulata “Yvezda na Grcija 2010”. Dvete }erki na porane{niot ko{arkar studiraat vo London, no koga se na odmor sekoga{ doa|aat vo ku}ata na tatko im. Ana po pobe-data na natprevarot ima mnogu obvrski vo Atina i postojano e na relacija Solun-Atina-London.U{te edna vila vo Pan-orama e onaa na Canta-lis, poznatiot proizvedu-va~ na uzo, potoa, tuka e domot na ministerot za nacionalna za{tita, Evangelos Venizelos i, sekako, gradona~alnikot na Solun, Vasilis Papa-georgopulus.

27

SPORTSPORTSPORT 29.10.2010PETOK


Iako mnogumina ne se nadevaa deka so-glasno mo`nostite,

ekipata na Feni Industri e sposobna da ostvari us-peh na gostuvaweto vo Bu-garija, sepak, ko{arkarite na aktuelniot makedon-ski prvak se vratija so pobeda od duelot protiv Rilski Sportist, edna od najsilnite ekipi vo {ampionatot na na{iot isto~en sosed.Na duelot vo Samokov, vo ramkite od redovnoto kolo na balkanskata BIBL liga, Kavadar~ani pobedija so 86:76, no slobodno moè da se kaè deka pobed-nikot be{e re{en u{te vo prvoto poluvreme koga Feni Industri ima{e prednost od 20 poeni razlika, odnosno na po-luvreme se otide so 53:33. Doma}inite vo vtoriot del uspeaja samo da ja prepolovat ubedlivata prednost na makedonskiot {ampion.Dime Tasovski so 20 poeni be{e najefikasen igra~ vo pobedni~kiot tim. Po 13 poeni realiziraa Xarid Fraj i Ognen Stojanovski, Vojdan Stojanovski dade 12, a po 10 postignaa Du{an Kneèvi} i Goran

Samarxiev.Ekipata na Emil Rajkovi} s$ e u{te neporazena po ~etiri kola vo doma{noto prvenstvo, a po posled-niot uspeh vo regional-noto natprevaruvawe e so izgledni {ansi za visok plasman vo grupata, vo koja {to }e treba da se baraat {to e mo`no podo-bri rezultati vo presret na eliminaciskata faza. Minatata godina Feni igra{e vo golemoto fi-nale na BIBL ligata.Naredniot natprevar na{iot pretstavnik go ima na 11 noemvri, koga vo Kavadarci }e gostuva ekipata na Mure{ od Romanija.

SR\AN IVANOVI][email protected]

Supremo Uno, kako {to mnogumina go narekuvaat Berni Eklstoun, nitu na 80-godi{na voz-rast nema namera da go predade svo-

eto upravuvawe so najpoznatata trka vo svetot, Formula 1. Sopstvenikot na komercijalnite prava na {ampionatot, kako i glavniot promotor na trkite pora~uva deka nema namera da bara naslednik na negovata pozicija i ima namera da ja predvodi organizacijata i vo narednite deset godini.Iako e te{ko da se zamisli deka nekoj e sposoben na 90 godini da bide na ~elo na eden tolku dinami~en i brz sport, sepak, lu|eto {to dobro go poznavaat Eklstoun se uvereni deka vo toa deka toj ednostavno & prkosi na prirodata, uveru-vaj}i ja javnosta deka kusiot

Pobedata nad Es-tonija na startot od kvalifikaci-ite za narednoto evropsko prven-

stvo o~igledno gi zale~i ranite vo redovite na makedonskata rakometna reprezentacija, predizvi-kani od neodamne{niot {trajk na del od repre-zentativcite i ostavkata na selektorot Qubomir Savovski.Ubedlivata pobeda izraze-na so pette gola prednost nad autsajderot Estonija vetuva deka vo ovoj obid, Makedonija, sepak, ima {ansi da obezbedi u{te edno u~estvo na evrop-skite prvenstva, {to samo po sebe }e zna~i ogromen uspeh za na{iot rakomet.Verojatno klu~en natpre-var e onoj vo nedela, koga na gostinski teren }e treba da se ostvari povo-len rezultat vo duelot so respektabilnata selekcija na Bosna i Hercegovina.

RAKOMET

BALKANSKA LIGA

ESTONSKO ZAGREVAWE ZA BOSANSKIOT “LONEC”

“Mora da kaàm deka Bosna i Hercegovina ima kvaliteten sostav so koj }e bide navistina te{ko da se natprevaruva. Normalno deka odime na pobeda vo Saraevo, no duri i da ne go ostvarime toj uspeh, nema da bide stra{no. Po ovie dva natprevari sleduva podolga pauza, koja }e ja iskoristime za da se podobrime i vo revan{ite da nadomestime dokolku sega propu{time ne{to”, izjavi v.d. selektorot Yvonko [undovski, koj im se oddolì na reprezenta-tivcite za nivnata golema poddr{ka pri izborot na funkcijata.Sepak, eventualniot poraz od selekcijata na BiH bi moèl da bide mnogu nezgoden vo uslovi koga najgolem favorit za osvojuvawe na prvoto mesto vo na{ata kvali-fikaciska grupa e repre-zentacijata na Ungarija. Ungarcite raspolagaat

KAVADARÂNI SE VRATIJA NA POBED-NI^KITE PATEKI

So pobedata �na gostin-ski teren, ko{arkarite na Feni pot-vrdija deka i godinava se seriozen kan-didat za visok plasman vo regionalnoto natprevaru-vawe.

so isklu~itelno kvaliteten sostav, koj nekolku pati dosega bil pre-silen za na{iot nacionalen tim. Ottamu, edinstve-no so podobar me|useben rezultat vo duelot so bo-sanskata selekcija Makedonija moè da se nadeva na dobar plasman na tabelata vo kvali-fikaciskata grupa.Natprevarot vo Saraevo e zakaàn v nedela so po~etok od 20 ~asot.

Toj }e bide del od Formula 1 s$ dodeka moè da se dviì i da razmisluva. Neverojatno e seto toa {to ovoj 80-godi{nik moè da go napravi vo eden den. Veruvajte mi deka Berni }e bide postojano tuka i vo narednata decenija. Ednostavno, toa e negoviot ìvot

Eventualniot poraz od selekci-jata na BiH bi moèl da bide mnogu nezgoden vo uslovi koga najgolem favorit za osvojuvawe na prvoto mesto vo na{ata kvalifikaciska grupa e repre-zentacijata na Ungarija

Britanec }e bide sposoben so golem uspeh da ja predvodi Formula 1 i vo vtorata de-cenija od 21-ot vek. “Toj }e bide del od Formula 1 s$ dodeka moè da se dviì i da razmisluva. Neverojatno e seto toa {to ovoj 80-godi{nik moè da go napravi vo eden den. Veruvajte mi deka Berni }e bide postojano tuka i vo na-rednata decenija. Ednostavno, toa e negoviot ìvot”, smeta Martin Vitmar{, timskiot {ef na timot na Meklaren.Iako pred nekolku meseci Ekl-stoun gi prodade svoite akcii od prvenstvoto na britanskata kompanija CVC, sepak, nekolku

klauzuli vo kupoproda`niot dogovor mu dozvoluvaat toj da se odnesuva kako sopstvenik do krajot na ìvotot. Toj prego-vara za TV-pravata, gi odredu-va doma}inite na trkite i im gi propi{uva standardite na klubovite. Nitu eden predlog {to se odnesuva na Formula 1 ne moè da pomine bez ne-govo odobruvawe. Vo momentov, golem broj negovi sorabotnici go ~ekaat negoviot predlog za naslednik, koj, ako ni{to drugo, bi sednal vo negovata “fotelja” za nekoi deset godini.“Poznavaj}i go Berni, mislam deka toj e poslednata li~nost vo svetot koja bi sakala da

govori za svojot naslednik. Ednostavno, toj ne razmisluva taka. Prepoln e so energija i ìvot, rabotej}i so istata dinamika kako i vo mladosta”, veli pretsedatelot na Interna-cionalnata avtomobilisti~ka federacija (FIA) i porane{en {ef na timot na Ferari, Francuzinot @an Tod.Za tie {to mislat deka Berni e prestar, vistinski {ok be{e i podatokot deka ovoj 80-godi{nik e vo intenziv-na potraga po nova ìvotna sopatni~ka, otkako pred edna godina od nego se razvede soprugata Slavica.

FORMULA 1

SR\AN IVANOVI] Toj }e bide del od Formula 1 s$ dodeka moè

“DEDO BERNI” NE JA PREPU[TA FORMULA 1

Berni �Eklstoun stavi do znaewe deka i na 80-godi{na vozrast e kadaren da ja predvodi Formula 1

Kire Lazarov - i so �limitirana minutaà povtorno najefikasen vo reprezentacijata

TOP 100

Za site informacii i pra{awa okolu oglasuvaweto obratete se do marketing sektorot na e-mail: [email protected] tel: 02 2551 441lice za kontakt: Jasmina Savovska Tro{anovski

Kapital Media Group vo sorabotka so doma{ni analiti~ari i eksperti ja podgotvuva vtorata godi{na edicija KAPITAL 100.Po nekolkute uspe{ni edicii posveteni na bankite, izvoznicite, kompaniite, podgotvuvame nova edicija koja }e bide posvetena na liderite na makedonskata ekonomija.

Vo edicijata }e bidat vklu~eni pove}e rangirawa i analizi:� 100 najgolemi kompanii vo

Makedonija za 2009 � 100 najprofitabilni kompanii

vo Makedonija za 2009 � Koi se najgolemite rabotodava~i

vo Makedonija� Najgolemite problemi vo vremena

kriza i kako da se re{at� O~ekuvawa na najgolemite za 2011 godinaSite rangirawa }e bidat izraboteni vrz osnova na oficijalni i revidirani podatoci obezbzedeni od oficijalni institucii.

19. NOEMVRI, NOVA EDICIJA

Vo edicijata vo posebni tekstovi }e bidat analizirani nekolku sektori preku obrabotka i izjavi na najgolemite i najsupe{nite kompanii koi rabotat vo slednive sektori:� Energetika i nafta i nafteni derivati� Crna i oboena metalurgija � Telekomunikacii � Grade`na industrija i grade`ni materijali � Prehranbena industrija � Trgovija

Vo ramki na rangiraweto }e bidat vklu~eni u{te dve rangirawa:� TOP 100 najgolemi kom-

panii vo Adriatik re-gionot (rangirani spored vkupni prihodi ostvareni vo 2009) i

� TOP 100 najgolemi kompanii vo Central-na Evropa (rangirani spored vkupni pri-hodi ostvareni vo 2009).

KAPITAL 100 NAJGOLEMILiderite na makedonskata ekonomija

TOP 100 K O M E R C I J A L E N O G L A S

154 kapital 29 10 2010

Documents