Унутрыпалітычнае становішча ВКЛ у

першай палове ХVІ ст.

Барацьба за ўладу ў пачатку XVI ст.

Пач. XVI ст. – узмацніўся ўплыў маршалка дворнага Міхаіла Глінскага.Кароткая біяграфія:Жыў у Італіі, Іспаніі, Германіі;Служыў у германскага

імператара;Атрымаў ад Аляксандра шмат

земляў і пасадаў;1506 г. – перамог татар у

бітве пад Клецкам.

Барацьба за ўладу ў пачатку XVI ст.Набліжанасць Глінскага да князя

Зайздрасць літоўскай знаці

Асабліва – Ян Забярэзінскі (страціў з-за Глінскага пасаду троцкага ваяводы)

Смерць Аляксандра

Князь – Жыгімонт І Стары

Праціўнікі Глінскага кажуць Жыгімонту, што Глінскія жадаюць захапіць уладу

Міхаіл жадаў апраўдацца перад Жыгімонтам

Не атрымалася

Пач. 1508 г. – забіў Забярэзінскага.

Пайшоў у Тураў

Там сабраў 2 тыс. прыхільнікаў, выступіў супраць Жыгімонта

Мэта паўстання:• Вярнуць сабе і свайму роду

былы ўплыў;• У выпадку няўдачы –

самастойнае княства з цэнтрам у Кіеве.

Імкнуўся перацягнуць да сябе праваслаўных (хоць сам – каталік)

Прапанова маскоўскага князяВясна 1508 г. – да Глінскага – паслы маскоўскага князя Васіля ІІІ.Прапанова:• Глінскаму – ваенная падтрымка, усе

заваяваныя землі ВКЛ;• Узамен – Глінскі прызнае залежнасць ад

Масквы.

Глінскі згадзіўся

Войска злучылася з маскоўскім

Вайсковыя дзеянніАсадзілі Мінск, дзейнічалі пад Слуцкам, Навагрудкам, Слонімам, каля Вільні.

Пад Лідай – войска ВКЛ

Глінскі – на ўсход, да Оршы

Ліпень 1508 г. – туды – войска ВКЛ

Васіль ІІІ ухіліўся ад бітвы

Глінскі – ў Мазыр

Заканчэнне паўстанняКастрычнік 1508 г. – мір ВКЛ і

Масквы

Глінскі без падтрымкі

Выехаў з братамі і аднадумцамі ў Маскоўскае княства

Вынікі паўстання

• Паражэнне Глінскага;• Паляпшэнне стану

праваслаўнай знаці.

XVI ст. – “залаты век” ВКЛІдэалізавана аўтарамі ХVII ст. Ф. Еўлашоўскім (мемуары) і І. Мялешкам (“Прамова Мялешкі”)

Прычыны:1. Адносны грамадскі спакой, няма зацятага ўнутранага супрацьстаяння

Хаця!Былі супярэчнасці:Шляхта хацела больш

вольнасцяў (як у Польшчы);Магнаты не жадалі аддаваць

уладу;Магнацкія роды варагавалі між

сабой.

Узвышэнне шляхтыШмат войнаў

Шляхта адчувае сваю значнасць

Князь вымушаны прыслухоўвацца да яе1562 г. – сойм пад Віцебскам.

Патрабаваў агульнага караля, сойма і правоў з Польшчай.

Улада ўраўноўвае шляхту з магнатамі

Павятовыя суды і павятовыя соймікі (і для шляхты, і для магнатаў)

2. Поспехі ў пераадоленні рэлігійных супярэчнасцяў

Вышэйшыя пасады – не толькі каталікам:У радзе – праваслаўныя Астрожскія, Глябовічы, Ільінічы, Сапегі і г.д.У вузкім складзе рады:• Канстанцін Астрожскі

(гетман);• Рыгор Хадкевіч (троцкі

кашталян)

Уплыў РэфармацыіМногія прадстаўнікі каталіцкіх

родаў сталі пратэстантамі

Не хацелі губляць палітычныя правы

З 1563 г. – вярхоўныя пасады ў дзяржаве – шляхце любога

веравызнання

Кіраванне Жыгімонта І Старога (1506-1548)

“Стары”, бо падчас кіравання забяспечыў перадачу трона сыну;Спакойны, не ваяўнічы, адукаваны.Спачатку – падаўленне

паўстання Глінскага;Пасля – пошук

паразумення з феадаламі.

ПалітыкаУнутраная• Канчаткова аформіўся сойм;• Прыняты Статут 1529 г.

ЗнешняяoСпынены войны з Масквой;oАрганізавана абарона ад

крымскіх татар

Росквіт культуры• Дзейнасць Ф. Скарыны;• Адкрыццё школ;• Запрашэнне мастакоў,

скульптараў і г.д. з Еўропы;• Пранікненне Рэнесансу.1518 г. – ажаніўся з Бонай Сфорцай з міланскага рода.Разам з ёй прыехалі італьянцы, у т.л. дзеячы культуры;Распаўсюджанне пратэстантызму і рэлігійнай талерантнасці.