08 ақпан 2016 ж | № 03 (153) «СИҚЫРЛЫ ҚЫС» СУРЕТ · pdf...

РЕСПУБЛИКАНСКАЯ АКЦИЯ «ЗАБОТА»

В период с 10 января по 10 февраля 2016 годапроводится традиционная республиканская акция«Забота»

Цель акции: Оказание социальной помощи детямиз малообеспеченных, многодетных инеблагополучных семей, детям – сиротам, детям,оставшимся без попечения родителей и инымкатегориям детей, имеющим право на социальнуюпомощь. Дети- будущее не только их родителей, но ивсего нашего общества.

В настоящее время любая помощь и поддержка,оказываемая социально незащищен-ным группамнаселения, имеет большое значение.2 февраля 2016 года ИП «Нуриком» оказал помощь 3учащимся КГУ ШГ № 144 г Алматы, которыеполучили помощь, в виде канцелярских товаров. Этоне первый раз, когда ИП «Нуриком» оказывает помощьучащимся КГУ ШГ № 144. Администрация школыблагодарит всех неравнодушных людей, оказывающихпомощь нашим детям.

Замдиректора по ВР КГУ ШГ №144Исбулаева Г.Т. Бугыбаева Г.М.

Старшая вожатая Мусаева А.С.

ІІМ-НІҢ ӘПК ӘЛЕУМЕТТІК ЖЕЛІГЕ ШЫҒУДА

Жол қауіпсіздігі сұрақтары бойынша ҚР ІІМ-ніңӘкімшілік полиция комитеті Facebook әлеуметтікжелісінде өзінің ресми парақшасын ашты. Комитеттіңресми сайтында интернет-қауымы жол қозғалысықауіпсіздігін қамтамасыз етудегі сұрақтар бойыншаөзікті ақпараттарды таба алды, Комитеттіңбөлімдерінің қызметімен таныса алады, өз ойларынжеткізе алады, өзекті мәселелер бойыншатүсіндірмелер алады. Сонымен қатар, тұтынушыларКомитеттің және өңірлік бөлімдерінің қызметерінқамтитын суреттермен, жол қауіпсіздігінің негізгімәселелері бойынша бейнероликтермен таныс болаалады.

Facebook желісінде ресми парақшаның ашылуы,Комитеттің қызметі мен Қазақстанда жол қозғалысықауіпсіздігін қамтамасыз етудегі сұрақтар бойыншаөзікті ақпараттарды таратудың қосымша көзі ғанаболмай, сонымен қатар, азаматтардан жедел керібайланыс алу болып табылатынын атап өтті.

Facebook желісіндегі парақшаның ашық және еркіналаң екенін ескере отырып, парақшаның әкімшілігітөмендегідей ережелерді ұстануға шақырады: бір-біріне қатысты балағат сөздер айту мен жекешабуылдар жасаудан, арандатушылық өтініштерді,жарнамалық хабарландыруларды, ұятсызсөздердіжариялаудан бас тартуға. Корсетілгенкритерилерге сәйкес келмейтін пікірлер, жойылатынболады.

Сондай-ақ, бұған дейін хабарланғандай, Интернетжелісінде жол қозғалысы қауіпсіздігін қамтамасызетудегі сұрақтар бойынша өзікті ақпараттаржарияланатын ІІМ ӘПК-нің «ҚР ІІМ. Жолқауіпсіздігі» ресми порталы қызмет жұмысынжалғастыруда, оның «Сұрақ-жауап» бөлігіндеазаматтар, жол қауіпсіздігіне байланысты туындағансұрақтар бойынша Комитеттің мамандарыныңпікірлерін ала алады.

Ақпарат: http://mvd.gov.kz/

«СИҚЫРЛЫ ҚЫС» СУРЕТ БАЙҚАУЫ

28.01.2016 жылы бастауыш сынып аралығында«Оқушының тұлғалық болмысын дамытуда оқытудыңұтымды технологисын пайдалану» тақырыбындағысеминарға оқушыларды тәрбиелеу мен оқытусаласында бейнелеу өнерін ұштастыра отырып,сұлулыққа тәрбиелеу. Айнала қоршаған ортаныбақылау арқылы қыс мезгілінің көз тоймасқызықтарын, табиғаттың әсемдігін көріп қана қоймайтамаша көріністерін бейнелеу мақсатында «Сиқырлықыс» атты сурет байқауын бейнелеу пәнінің мұғаліміҮмбетбаева Мейрамгүл өткізді. Байқау 2-4 сыныпоқушылары арасында 4 кезеңнен тұратын тапсырмаларорындады.

Бірінші «Сурет салу» кезеңі: бұл кезеңде 4 сыныпоқушылары алдымен өздерін таныстырып өтіп, суретсалу орындарына жайғасып «Сиқырлы қыс»тақырыбына сурет салуға кірісті.

Екінші кезеңі «Ойлан тап» кезеңі: 3 сыныптан екіоқушыдан бөлініп төрт топ қатысты. Топтар өздерінтаныстырып, берілген төрт түсті ұяшықты таңдады.Ұяшық жауаптарын қағаз бетіне сурет салу арқылыжауап берді.

Төртінші «Сурет көрмесі» 2 сынып оқушыларыныңсалған суреттерінен көрме ұйымдастырылды. Жалпыоқушылардың белсенділігі, бейнелеу пәнінеқызығушылықтары жоғары деңгейде өтті. Әділқазылар мен ұйымдастырушылар белсенділік танытқанүміткерлерге арнай дипломдар мен алғыс хаттартабыстады.

Ш.Т.Еркінов атындағы орта мектебініңмұғалімі Казиева Салтанат Оржановна

«ОҚЫТУ ПРОЦЕСІНТЕХНОЛОГИЯЛАНДЫРУ – ӨМІР ТАЛАБЫ »

28.01.2016 жылы мектебімізде мектепалды даярлықпен шағын орталық бірлестігінде ИзимоваГүлбаршынның ұйымдастыруымен «Оқыту процесінтехнологияландыру –өмір талабы» атты семинар өтті.Семинар барысында тәрбиешілер көрнекі сабақтар меншаралар өткізді. Жазықбаева Айнұр «Менің отаным –Қазақстан» тақырыбында, Қалуова Рузия «Есепқұрылымы, оны шешу жолдары» тақырыбында,Изимова Қарлығаш «Ы дыбысы және әріпі»тақырыбында сабақ өткізді. Семинар соңында мектеппсихологы Хамзина Гүлжамал «Тәрбиеші мен балаарасындағы байланыс» атты тренинг өткізді. Бұлсеминардың ұстаздарға беретін үлгілі жақтары өте көпболды. Ата – аналар семинарға қатысып, балаларыныңсабакқа қызығушылық танытқанын көріп, тәнті болды.Семинар соңында оқу ісінің меңгерушісі НұртілесоваНазгүл қортынды жасап, тәрбиешілер алғыс хаттартапсырды. Қазіргі жас ұрпақ үшін шағын топпендаярлық сыныптың тигізер пайдасы көп екенікөпшілікке мәлім болды.

БІЛІММЕКЕМЕЛЕРІНЕХАБАРЛАНДЫРУ

Республикалық45minut.kz басылымыбілім мекемелеріндеөткізілетін семинарлар мен ғылымиконференцияларға ақпараттық қолдау (фото,видео, мақала жариялау) көрсетеді және топтамажинақ, материалдар жинағын баспаданшығарады.

Топтама журнал: Ұстаздардың кәсібилігі меншығармашылық тәжірибесін, материалдарынРеспублика көлемінде тарату үшін бірлесеқұрастырылып, топтама ретінде баспаданшығарылатын кітап. Ұстаздардың авторлыққұқығы толықтай сақталады. Топтамаға тапсырысберетін ұстаздардың барлығы да қатыса алады.

Алматы қаласындағы БАҚ өкілдеріАймурзинТемірбек

8 7077717675

Керимбаев Ғабит

87023356632

Оқушылар шығармашылығыАтырау обл Атырау қаласы

М. Әуезов атындағы №7 орта мектепСынып жетекшісі: Зейнова Гүлжамал Жәңгірқызы

2 «Ә» сынып оқушысыДжангалиев Бекзат Саматұлы Анамыздың ақ сүтімен бойымызға дарыған тілімізді ұмыту-бүкіл ата- бабамызды,тарихымызды ұмыту. Тіл ұлттың тарихы, тағдыры,тәрбиесі. Тіл болмаса

сөз болмайды. Тілдің адам өмірінде орны бөлек.Егер тіл жоғалатын болса, халықта жоғалады. Ана тілімізді кішкентайымыздан бері ата-анамыз бізгеүйретеді. Өзінің ана тілі, мәдениеті жоқ халықмемлекет бола алмайды. Біздің тіліміз, біздіңбайлығымыз. Қазіргі кезде көп адамдар ана тілінқұрметтемей, өзге тілді меңгеріп, ана тілін ұмытыпкетіп жатады. Олай дұрыс емес, ана тілді ұмытуға,құрметтемеуге болмайды. Өзге тілдің бәрін білгенмен,өз тіліңді құрметтей біл.

СҮЙІКТІ ҰСТАЗЫМ

2 «Ә» сынып оқушысы Меңдеш Мирас Болатұлы

Білімнің сара жолында,Еркелеп өсіп келеміз.Білімімді бізге береді деп,Ұстаздарға сенеміз.

Тәрбие беріп терлеген,Шәкіртін жек көрмеген.Ұстаздар көп мектепте,Еңбек етіп ерлеген.

Сүйікті менің ұстазым,Білім берген мәпелеп,Екінші анам ұққаным.Үйретіп тілін қазақтың,

Тіл білуге үйреткен.Жақсылықты үлгі етіп,Жамандықтан жиренткен.Сүйікті менің ұстазым,

Өткізген бізбен қыс-жазын, Жақсы шәкірт қашандаҰмытпайды ұстазын. Білімді болам өскенде,Кәмелетке жеткенде. Ұстаздарға қарызбын,

Білімнің дәнін сепкенге.

08 ақпан 2016 ж | № 03 (153)

http://mvd.gov.kz/

------------------------------------------------- «Республикалық 45minut.kz» газеті – 08 ақпан 2016 ж | № 03 (153)

ЗАҢ ТАЛАБЫ КӨПКЕ ОРТАҚ

Ақтөбе облыстық мамандандырылған физика−математикалық мектеп− интернатының тәрбиешісі Туреханова Рахила

Қазақстан Республикасының жаңа Конституциясы мемлекеттік және қоғамдық өмірдіңнегізгі ережелері қатарына оқу мен тәрбиені,жастарды еңбек пен қоғамдық қызметкебаулуды, сондай−ақ балалар мен жасөспірімдердің мүдделері мен құқығын қорғауды енгізді.Бұл Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылдың 21−маусымындағы «ҚазақстанРеспубликасында Жалпыға міндетті құқықтық оқуды ұйымдастыру шаралары туралыҚаулысында» қөрініс тапты. Бүгінгі таңда жалпыға бірдей құқықтық тәрбие беру, оқушылардың құқықтық сана−сезімінқалыптастыру өзекті мәселеге айналып отыр. Оқушыны жеке тұлға ретінде тәрбиелеу үшіназаматтық тәрбие беру,өз құқықтарын білуге және басқа адамдардың құқықтарынсыйлауға, құрметтеуге баулу керек. Әрине,бүгінгі мектеп оқушысы−ертеңгі Қазақстаназаматы.Әрбір азамат өз мемлекетінің заңына жауапкершілікпен қарап,оны орындауды өзміндеті деп есептеуі керек. Тәуелсіз мемлекетіміз өз егемендігін алып,небір қиыншылықтарды артқа тастап, бүгінгікүні экономикасы дамыған мемлекетке айналған тұста да елімізде ақсап жатқан кейбіркелелі мәселелер бар екендігі де жасырын емес. Жасөспірімдердің құқықтық санасыныңтөмендігі олардың қылмысты көп жасауына, заң талаптарына өз талаптарын қарсы қоюынаәкеліп соғуда. Заңды сауатты білген оқушы әділетті, парасатты, турашыл болса, заңдыбілмеген оқушы жағымсыз да жасқаншақ, қорқақ болатындығы күнделікті өмірдедәлелденуде.Сондықтан, оқушылар арасындағы қылмыстың алдын алып, құқықтық тәрбиеберу қоғам алдында тұрған маңызды міндеттердің бірі. Құқықтық тәрбие – кәмелеткетолмағандар арасында заң ұғымдарын насихаттай отырып, жас өспірімдерді қажеттізаңдылық біліммен қамтамасыз етуді мақсат етеді және заңның негізгі принциптерін біліпқана қоймай оны меңгеруге үйретеді.. Әрбір адамзат баласы заң нормаларын үнемі сақтапжүрсе,онда қоғамда адам қалыпты өмір сүретін болады. Мектептерде құқықтық тәрбиежұмыстары шәкірттің өзіне−өзі қызмет ету құқығынан басталады.Құқықтық міндеттерсәлемдесу,аялаған ананы, әлпештеген әкені сыйлау, ұлағатты ұстазға инабатты шәкірт болабілу, әдеппен сөйлеп әрекеттену арқылы орындалады. Осындай жағымды әдеп−әдеттердіқалыптастыру, яғни баланы дұрыс тәрбиелеу өз қолымызда. Сондықтан да «Тәрбие талбесіктен», «Баланы бесіктен...» деген халық даналығы текке айтылмаған. Қорыта айтқанда,еліміздегі мектептердің құқықтық тәрбие беру міндеті−жас ұрпаққасапалы білім,саналы тәрбие беру және олардың әрқайсысына өмірде өз жолын табуғакөмектесу.

ҰСТАЗДЫҚ ЕТКЕН ЖАЛЫҚПАС

Ашимова Бейбиткул ДаукабаковнаАлматы қаласы ЖББ №167 мектеп, тарих пәнінің мұғалімі

Өмірдегі көп мамандықтардың ішінде жан-жақты білімділікті, икемділікті, шеберлікті,ерекше шәкіртжандылықты, мейрімділікті қажет ететін мамандық та – ұстаздық мамандық.Мектептегі ұстаз – баланың екінші ата-анасы, болашаққа айқын жол сілтер ақылшысы.Оның мейрімге толы жүрегі шәкірт бойындағы талай ағаттықты кешіре біледі. Оныңбойындағы білім мен ақыл, ойының қуаты талай тентекті жуасытып, небір еркені сабасынатүсіреді, тәртіпке баулап, есейтіп, ержеткізеді. Сондықтан, әрбір шәкірт өзіне үлгі-өнегеболған сүйікті мұғалімін ұстазым деп айтады. Дутбаева Назигуль Биляловна – Алмалы ауданы № 167 жалпы білім беретін мектепте 1997жылдан бастап еңбек етіп келеді. Еңбек өтілі 23 жыл. Жас ұрпаққа саналы тәрбие, сапалыбілім беруде интерактивті тақта қолдану арқылы жаңа технология элементтерін паидаланаотырып, әр сабағын қызықты өткізетін ұстаз. Оқыту процессінде ақпараттандырутехнологиясын толық меңгерген. Алға қойған мақсаты: «Сыни тұрғыдан ойлау элементтерінпайдалана отырып, оқушылардың ой-өрісін дамыту». Сабақ барысында оқушының жекебасынын қабілетін дамытып, шығармашылығын шыңдауға тапсырмалар беріп отырады.Сабақта сын тұрғысынан ойлау жана тәсілдерді пайдаланады. 2014жылы біліктіліктіарттыру «Орлеу» ұлттық орталығында деңгейлі бағдарламалар аясында екінші деңгейлікбағдарламасы бойынша курсты аяқтады. Екінші базалық курстардың бағдарламасынмеңгеруде жоғары жетістіктер көрсетті. Осы жылдар ішінде ұстаздық жолында аянбайеңбек етіп, шығармашыл жаңашыл ұстаз екенін бүгінгі таңда мектеп, аудан, қала,республика көлемінде көрсетіп жүр. № 167 жалпы білім беретін мектепте өткендиректорлық оқу-тәрбие ісі жөніндегі орынбасарларына арналған республикалық семинардаашық сабақ берді. Тақырыбы: «Согласованные и несогласованные определения» 8 класс,аудандық ашық сабақ берді. Тақырыбы: «Второстепенные члены предложения» 11 класс.Үнемі шығармашылық ізденіс үстінде жүретін еңбекқор ұстаз. Сонымен қатар мектепдиректорының мақтау қағаздарымен, аудандық Құрмет грамоталарымен марапатталды.Баспа бетінде бірнеше мақаласы жарық көрді: «Қазақстанда Болон процессінің енгізубағдарламасындағы шет тілінің ролі» (халықаралық ғылыми-практикалық конференция.Астана, Алматы, 2011ж.), «Дала» халықаралық журнал. 2011ж., «Өнер әлемі»(Республикалық ғылыми-әдістемелік педагогикалық журнал.2012ж.), «Үш тұғырлы тіл:Қазақстан Республикасында тілдік білім беру мәселелері» (Халықаралық ғылыми-практиқалық конференция материалдары. 2012ж.) 2014 жылы Қазақстан РеспубликасыБілім Министрлігінің ұйымдастыруымен жарық көрген «Шәкірт жүрегіне жол тапқанұстаз» үздік ұстаздар жинағына жарияланды. Мұғалімнің жетекшілік ететін № 323 орыс тілікабинеті талапқа сай жабдықталып, бүгінгі таңда жұмыс істеп тұр. Барлық оқу әдістемелікқұралдары заман талабына сай жүйеленген .Кабинеті таза, бөлінген әр мүлікұқыптылықпен күтіліп ұсталған.

Осындай жүйелі жұмыс нәтижесіз емес:

1. Диплом 1 степени Саламатовой Айсаре (11 класс) победителю международного конкурса «Русский медвежонок – языкознание для всех» 2012ж. 2. Диплом 1 степени Сериккызы Диляре (10класс) победителю международного конкурса «Русский медвежонок – языкознание для всех» 2012ж. 3. Диплом 1 степени Тураровой Жулдыз(10 класс) победителю международного конкурса «Русский медвежонок – языкознание для всех» 2012ж. 4. Диплом 1 степени Алдибековой Маржан, Сакеновой Анель, Калиевой Таншолпан(9 класс), Тапия Фатиме победителю международного конкурса «Русский медвежонок – языкознание для всех» 2012ж. 5. Лучший результат города / района в Республиканской дистанционной олимпиаде для школьников по русскому языку. Мукашев Ерасыл (11класс) (г. Астана, 2013 год) 6.Свидетельство участника в Международном конкурсе-игре по русскому языку «Ёж». ( Кудайберген Е., Нысанов А., Есенкелди Ж., Сайлауханкызы Г., Турарова Ж., Картанбаев Б.,Умбетова А., Мейрамбек Д., Кали А., Тустикбаев М., Даулеткалиева М.) 7. 3 место в районной олимпиаде по русскому языку (Сайлауханкызы Г. (2014г.)8. 3 место в районной олимпиаде по русскому языку (Сагайбаева А. ( 2015г.)

9.

ШӘКІРТ ЖҮРЕГІНЕ ЖОЛ ТАПҚАН ҰСТАЗ

БҚО, Ақжайық ауданы, Бітік ОЖББМ-балабақшасыныңмұғалімі А.Б.Кайсакова

Ұстаз – қай ұрпақтың болмасын жанынан өшпейтін ең бірқадірлі, қастерлі есім. Ұстаз мәртебесі қай уақытта да биік, қайкезеңде де асқақ. Сондай құрметті есімге лайық жандардың бірі -Батыс Қазақстан облысы, Ақжайық ауданы, Бітік орта жалпыбілім беретін мектеп-балабақшасының қазақ тілі мен әдебиетіпәнінің мұғалімі Тапенова Ақбөпе Мұхамбетқызы. Ол өзі оқып,

тәлім алған мектебінде 20 жылдай еңбек етіп келеді. І санатты тәжірибелі мұғалімніңалдына қойған көкейтесті тақырыбы «Қазақ тілі мен әдебиет сабағында жаңаша оқытутәсілдерін қолдану арқылы оқушыларды тиянақты, сапалы білім алуға жетелеу». Қазіргі ақпараттық технология қарқынды дамып келе жатырған қоғамда өмір сүретін жекетұлғаны тәрбиелеу – мейлінше қырағы көзқарасты қажет етеді. Айналасындағы әрбіржаңалық пен өзгерістерді қалт жібермейтін Ақбөпе Мұхамбетқызы бұл талап биігінен декөрініп жүрген ұстаз. Ол әр шәкіртінің сапалы білім мен саналы тәрбие алуына қатты көңілбөледі және жан-жақты қадағалайды. Ұстаздың бұндай өз жұмысына дегенжауапкершілігін, ұрпақ ертеңіне деген шынайы жанашырлығын әріптестері де, ата-аналармен оқушылары да жоғары бағалайды. Өйткені, оның тынымсыз еңбегі оқушылардың білімнәтижелерінен көрінуде. Оның әр жыл сайынғы ҰБТ қорытындысы аудан бойыншаалдыңғы бестіктен түскен емес. Оқушылары білім сайыстарында жүлделі орындарға иеболып жүр. Солардың бірі 2015 жылы Ұлы Жеңістің 70 жылдығына орай өткізілген «Өшпесерлік ұмытылмайды» атты аудандық шығарма жазу сайысында шәкірті Шайхолла Бану ІІІорынды иеленді.Өзі де осы жылы аудандық тамыз маслихатының «Білім беру мазмұнынжаңарту: болашаққа бағдарлану» тақырыбындағы қазақ тілі мен әдебиеті пәнімұғалімдерінің секция жұмысында«Оқушыларды ҰБТ-ға дайындаудың тиімдітәсілдері» баяндамасы үздік шыққаны үшінмарапатталды. Бүгінде кәсіби білімі жоғары маман өзініңбілімін үздіксіз жетілдіріп, шығармашылықпен даму іс-әрекеттерін үнемі жүзегеасырып отырады. Ол 2015 жылы әлемдікоқыту жүйесіне көшу мақсатындатаратылып жатырған Кембридждік жаңашаоқыту тәсілін игеруге өз ниетін білдіріп,мектептегі көшбасшылық арқылы ІІІ деңгейбағдарламасын меңгеріп шықты.Ал, осы2016 жылдың қаңтар айында қазақ тілі мен әдебиеті пәні бойынша «Өрлеу» біліктілікарттыру курсынан өтті.Ақбөпе Мұхамбетқызы сынып жетекші ретінде де шәкірттерінің ұлтжанды, табанды, ерік-жігері мықты азаматтар мен азаматшалар болып қалыптасуы үшін талмай еңбектеніп келеді.Өзі жетекшілік ететін 11-сыныбында өткізген «Тәуелсіздік – теңдесі жоқ байлығым»,«Заңды білу – заман талабы», «Жайықтың Жұбаны» атты тәрбие сағаттары мектебімізде өтежоғары бағаланып, таратуға ұсынылды. Сонымен қатар, ол «Тілің – тұғырың», «ҚазақтыңҚадірі», «Биіктей бер тәуелсіздік байрағы» сынды түрлі сыныптан тыс іс-шараларды жиіұйымдастырады. Өз мамандығының құнарымен сусындатқан талай шәкірттері бүгіндееліміздің әр аймағында өзімен бірдей қызмет атқаруда. Олар: Абдирова Бақытгүл - Оралқаласындағы Назарбаев зияткерлік мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі,Айтілесова Мөлдір - Ақсай қаласындағы 1-мектептің қазақ тілі мен әдебиеті пәнініңмұғалімі т.б. Осындай тынымсыз ізденісі мен ұқыпты еңбегінің арқасында АқбөпеМұхамбетқызы білім жүйесіндегі педагогикалық шеберлігі, шығармашылық ізденісі жәнеөскелең ұрпақты оқыту мен тәрбиелеудегі табыстары үшін аудандық білім бөлімінің құрметграмотасымен марапатталды. Шәкірт алғысынан артық марапат жоқ, - деп білетін әріптесіміз – бала жүрегіне жолтапқан жаңашыл, шығармашыл ұстаз ғана емес, сонымен қатар, 1 ұл мен 2 қыз тәрбиелеп,олардың бойына өнеге дәнін сіңіріп отырған асыл ана. Тұңғыш ұлы Берік бүгінде Алматықаласындағы «Энергетика және байланыс» университетінің «Автоматтандыру жәнебасқару» бөлімінің І курсында оқиды. Ал, қыздары Бану мен Көркем мектебіміздіңмақтаныштары. Біз де осындай шәкіртке сүйікті, елге елеулі, ісі абыройлы Ақбөпедейәріптесімізді мақтан тұтамыз.

Қарағанды облысы, Қарқаралы ауданыЖББ №3 ОМ биология пәнінің мұғалімі

Нұртаза Гүлзат Алпысбайқызы

Бұлшық еттер,бұлшық ет типтері, олардың құрылысы мен маңызы

Сабақтың мақсаты: 1. Оқушыларға бұлшық еттің негізгі топтарын, бұлшық еттердің маңызын түсіндіру 2. Бұлшық еттердің атқаратын қызметін салыстыра отырып, оқушылардың ойлау қабілеттерін қалыптастыру. 3. Адамгершіліке, ұйымшылдыққа тәрбиелеу.Сабақтың түрі: Аралас сабақ.Құрал –жабдықтар: интерактивтік тақта, үлестірме қағаздар, маркер, ватман.Пәнаралық байланыс: қазақ әдебиеті, география, салауаттану, сурет.Ұйымдастыру кезеңі: Үй жұмысын тексеру: Үлестірме қағаз арқылы үй тапсырмасын тексеру.- Адам қаңқасы қанша сүйектен құралған? (200 ден аса)- Кеуде қуысында қандай ішкі мүшелер болдады? (Өкпе, жүрек)- Сүйектің пішініне қарай атап жаз?А (жалпақ) Ә (Ұзын) Б (Қысқа)- Сүйектің қозғалмалы байланынысы ... дейміз (буын)- Сүйектер байланысының түрлері А (Қозғалмалы) Ә (Қозғалмайтын) Б (Аз қозғалатын)- Сүйек қандай ұлпадан тұрады? (Дәнекер)- Тірек – қимыл апаратын не құрайды? (Сүйек, бұлшық ет)- Қысқа сүйектерді ата (Омыртқа, білезік, алақан)- Жалпақ сүйектерді ата (жауырын, бас сүйектің ми және бет сүйектер, қабырғалар,жамбас)- Ұзын сүйектерді ата (жіліктер)- Сүйек тұтастығының бұзылуын не деп атайды? (сыну)- Сүйек сынуының түрлерін ата? (ашық, жабық) І Қызығушылығын ояту Бұлшық ет деген сөзді естігенде ойымызға не түседі?(әр оқушы жеке жұмыс жасап, дәптерлеріне түсіреді және жұппен, топпен талқылайды) Бұлшық ет туралы не білгіміз келеді? сұрағына жауап жазады.

---2 --


Білемін Білгім келді Үйрендім

ІІ Мағынаны тану Мәтінмен жұмысІ. Мәтінді бөлікке бөлу1. Жеке жұмыс 5. Жұппен жұмыс6. Топпен жұмыс7. Ортаға ой салуБұлшық еттердің маңызы. Біздің организміміздің енжар бөлігі – қаңқаны бұлшық еттерқимыл – қозғалысқа келтіреді. Бұлшық еттер тірек – қимыл жүйесінің белсенді бөлігінқұрайды. Олар біздің денемізді тік бағытқа ұстайды және денеміздің әр түрлі қалыпқакелуіне мүмкіндік береді. Құрсақ бұлшық еттері ішкі мүшелерді бірқалыпты ұстайды жәнеқорғайды. Көкет (диафрагма) кеуде қуысын құрсақ қуысынан бөледі. Көлденең жолақтыбұлшық еттер көз алмасының қозғалуын, жұтуды; қабырғааралық бұлшық еттер тынысқозғалыстарын т.б. қамтамасыз етеді. Адамда 600 –ден астам қаңқа бұлшық еттері бар жәнеолар көлденең жолақты ұлпадан түзілген.Бұлшық еттің құрылысы. Біріңғай салалы, көлденең жолақты қаңқа, көлденең жолақтыжүрек (миокард) бұлшық еттері болады.Біріңғай салалы бұшық еттер көптеген ішкі мүшелер, тамырлар қабырғасын құрайды.Біріңғай салалы бұлшық ет ұлпасы бір ядролы, ұршық тәрізді жасушалардан тұрады. Оларарқылы қозу баяу, яғни адам еркінен тыс жүзеге асырылады. Көлденең жолақты (қаңқа) бұлшық еттер көлденең жолақты талшықтардан тұрады.Талшықтар ішінде нәруыз жіпшелері өтеді, оларға байланысты бұлшық еттержиырылады .Талшықтардан бұлшық ет шоғырлары, ал бұлшық ет шоғырларынан бұлшықет түзілген. Бұлшық еттер сіңірге айналатын дәнекер ұлпасымен жабылған. Олар сіңірарқылы сүйек ойысына, төмпешігіне бекиді және қаңқаны қозғалысқа келтіреді. Бұлшықеттерде көптеген қан тамырлары болады. Олар арқылы бұлшық еттер қоректік заттарменжәне оттекпен қамтамасыз етіледі. Сонымен қатар осы тамырлар арқылы алмасу өнімдері –тіршілік әрекетінің зиянды заттары сыртқа шығарылады.Бұлшық еттердің негізгі топтары. Бұлшық еттерді орналасуына қарай бас және мойын,дене және аяқ – қол бұлшық еттері деп бөледі. Бас бұлшық еттеріне мимикалық және шайнау бұлшық еттері жатады. Шайнау бұлшықеттері үстіңгі және астыңғы жақ сүйектері арасында орналасады. Олардың бір ұшыастыңғы жақ сүйекке, екінші жағы бас сүйектеріне бекиді. Олардың жиырылуынабайланысты тамақты шайнағанда және сөйлегенде астыңғы жақ сүйектері қозғалады. Мимикалық бұлшық еттер бетке белгілі бір көрініс – мимика береді: көз және ауызайналасындағы бұлшық еттер, күлкі бұлшық еттері. Олар теріге, не бір ұшы теріге, екіншіұшы бас сүйектің бет сүйегіне бекиді. Мойын бұлшық еттері басты тепе – теңдікте ұстайды, бас пен мойын қозғалысына, сондай –ақ жұтуға қатысады.Дене бұлшық еттері. Қабырғааралық бұлшық еттер және көкет тыныс қозғалыстарынқамтамасыз ететін кеуде қуысы көлемін өзгертеді. Құрсақтың алдыңғы қабырғасы құрсақбұлшық еттерінен түзілген. Бұл бұлшық еттер жиырылып омыртқа жотасының иілуіне,тыныс алу қозғалыстарына, ішкі мүшелердің жұмысына қатысады. Сонымен қатар құрсаққуысының мүшелерін қорғайды. Арқада бас, кеуде қуысы мен қолдың қозғалуынақатысатын арқаның трапеция тәрізді, жалпақ бұлшық еттері орналасады.Аяқ – қол бұлшық еттері. Дельта тәрізді бұлшық еттер иық белдеуінде қолды қозғалысқакелтіреді. Бицепс (екі басты бұлшық ет) қолды шынтақ буынында бүгеді, ал трицепс (үшбасты бұлшық ет)қолды жазады. Сан арқылы тігінші бұлшық еті өтеді. Бұл – ең ұзын бұлшық ет. Санның алдыңғы жағындасанның төрт басты бұлшық еті - – тізе буынын жазатын бұлшық ет орналасады. Олсонымен қатар санды жамбас – сан буынында бүгуге қатысады.Мәтінмен танысып, қорғап болған соң кестені толтырады.ІІІ Ой толғаныс Мақалдың жалғасын табуІ топ Шымиырдың сезім..... (Сергек)ІІ топ Білім баста ------------------ (Күш білекте)ІІІ топ Білек сүріндіре алмағанды ----------------------- (Білім сүріндіреді) ІҮ топ Білегі күшті бірді жығады -------------------------------- (Білімі күшті мыңды жығады)Тест арқылы білімдерін бекітуҮйге тапсырма: Бағалау: Бағалау парағы бойынша оқушыларды бағалау

КОНСПЕКТ ОРГАНИЗОВАННОЙ УЧЕБНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ

Воспитатель по рисованию в средней группе ДОЦ №33 «Нұрсәт» Умарова И.Х.

Образовательная область: Творчество Раздел: РисованиеТема: «Весёлые цыплята»Задачи: Продолжать обучать детей нетрадиционной техникеизображения предметов при помощи штампов. Расширятьпредставления детей о домашних птицах и их детёнышах,особенностях их внешнего вида, учить рисовать предмет,состоящий из двух частей одинаковой формы, но разногоразмера; использовать различные материалы при изображениидеталей (рисование фломастерами, аппликация); проявлятьсамостоятельность в поиске творческого подхода (при выборе

вариантов изображения травки и червячков). Развивать силу руки, ловкость,переключаемость с одного вида движения на другой, целенаправленные координированныедвижения кистей и пальцев, глазомер, пространственную ориентировку. Воспитыватьчувство переживания, желание помочь игровому персонажу. Поощрять проявлениесамостоятельности при выполнении практической работы.Предварительная работа: Рассматривание иллюстраций с изображением домашних птиц,отгадывание загадок, заучивание физминутки «Вышла курочка гулять», пальчиковойгимнастики «Курочка», комплекса самомассажа «Ветерок».Оборудование: Магнитофон, аудиозаписи (голос курицы, песня «Вышла курочка гулять»,композиции для релаксации), игрушка курицы, перо, шапочки курицы и цыплят, д/игра«Ищем цыплёнка», образец, схема последовательности работы, дорожки для пальчиковойгимнастики, карандаши, фломастеры, стаканчики, подставки для карандашей, гуашь,клеёнки, тарелочки, пластилин, заготовки крыла.Ход организованной учебной деятельности: (Звучит в записи голос курицы.)- Ребята, вы слышите кто то кричит.- Чей же это голос? (Это голос курицы)- Как кричит курица? (Ко-ко-ко)- Где же она?(Воспитатель достаёт игрушку курицы и показывает детям.)- Ребята, давайте поздороваемся с курочкой. (Здравствуй курочка.)

- Почему ты так кричишь? Наверное что-то случилось?(Воспитатель подносит курицу к уху, как будто слушает, что она говорит.)- Ребята, курочка потеряла своего сыночка и никак не может его найти.- Давайте мы с вами поможем его найти.- А как называют детёныша курицы? (Цыплёнок)- Как кричит цыплёнок? (Пи-пи-пи)- Курочка приготовила для нас пёрышко своего цыплёнка, оно не простое, а волшебное.Пёрышко поможет нам и укажет дорогу к цыплёнку.Стоит на него подуть,И оно укажет путь,В какую сторону идти,Чтоб хозяина найти.(Дети дуют на пёрышко и идут в том направлении, куда оно полетело.)- Кажется мы с вами пришли во двор. Может быть здесь спрятался цыплёнок?- Вы его видите? (Нет)- И я его не вижу.2.2. Самомассаж «Ветерок».- Давайте попросим ветерок нам помочь.Ветер, ветер, ветерок Всеми пальцами провести по лбу от середины к вискам. Помоги скорей, дружок. Кулачками проводить по крыльям носа сверху вниз.Нам цыплёнка покажи, Перебирая пальчиками помассировать щёки вверх-вниз.Что случилось, расскажи. Указательными пальцами делать круговые движения перед ушами.2.3. Дыхательное упражнение «Ищем цыплёнка».- Посмотрите, что вы видите во дворе? (Дом, забор, лужа, лавочка, дерево.)- Где-то здесь и прячется цыплёнок.- Может быть он возле дома. Данил, подуй сюда.(Ребёнок дует на магнитофонную ленту, которая наклеена возле дома, но под ней ничегонет.)- Здесь прячется цыплёнок? (Нет.)- Может быть он спрятался рядом с деревом. Соня, подуй сюда.(Ребёнок дует на магнитофонную ленту, которая наклеена рядом с деревом, но под ней ничего нет.)По аналогии дети дуют на ленту возле каждого предмета и находят цыплёнка околозабора.- Так вот где прятался наш цыплёнок.- Оказывается он пошёл искать себе друзей и потерялся.- Ребята, скажите, разве можно убегать от мамы.- Вы так не делаете? Молодцы.3. Сообщение темы.- Сегодня на занятии я предлагаю вам нарисовать друзей для нашего цыплёнка.4.Показ и анализ образца.- Посмотрите на рисунок. Кто это? (Это цыплёнок.)- Какого цвета цыплёнок? (Цыплёнок жёлтый.)- Что ещё можно сказать о цыплёнке, какой он? (Красивый, пушистый.)- Чем покрыто тело цыплёнка? (Тело покрыто перьями.)- Назовите части тела цыплёнка. (Голова, туловище, крыло, лапы, хвост, клюв, глаз.)- Какие части тела у него красного цвета? (Лапы и клюв.)- Какого цвета глаз у цыплёнка? (Глаз чёрный.)- Какой формы голова у цыплёнка? (Голова круглая.)- Какой формы туловище у цыплёнка? (Туловище круглое.)- Что больше? (Туловище больше.)- Что меньше? (Голова меньше.)- Какой формы глаз? (Глаз круглый.)- Какой формы клюв? (Клюв треугольный.)- Сколько голов у цыплёнка? (Голова одна.)- Сколько лап у цыплёнка? (Лап две.)- Давайте посчитаем их. (1, 2)- Сколько хвостов у цыплёнка? (Хвост один.)- Сколько крыльев вы видите у цыплёнка? (Одно крыло.)- А на самом деле сколько крыльев у цыплёнка? (Два крыла.)5. Обьяснение и показ последовательности выполнения работы.- Рисовать цыплёнка мы будем способом штампования в такой последовательности.- У вас на листах нарисованы два круга.- Сначала мы нарисуем контур верхнего круга. Вот так. (Показ воспитателя на доске.)- Что мы нарисовали? (Мы нарисовали круг.)- Теперь внутри заполним круг отпечатками. Вот так. (Показ воспитателя на доске.)- Что у нас получилось? (Получилась голова.)- Теперь нарисуем отпечатками контур второго круга. Вот так. (Показ воспитателя на доске.)- Что у нас получилось? (Получился круг.)- Теперь внутри заполним круг отпечатками. Вот так. (Показ воспитателя на доске.)- Что у нас получилось? (Получилось туловище и хвост.)- Затем нам понадобятся фломастеры. Чёрным фломастером, что будем рисовать? (Лапы иглаз.)- А красным? (Клюв.) Вот так. (Показ воспитателя на доске.)- Осталось приклеить крыло. Вот так. (Показ воспитателя на доске.)- Для тех детей, кто быстро справится с заданием я предлагаю по выбору или нарисоватьтравку, или из пластилина скатать червячков для своего цыплёнка.6. Физминутка «Вышла курочка гулять».(Дети надевают шапочки и под музыку за воспитателем выполняют движения по тексту.)Вышла курочка гулять,Свежей травки пощипать,А за ней ребяткиЖёлтые цыплятки.- Ко-ко-ко-ко-ко-ко-ко,Не ходите далеко,Лапками гребите,Зёрнышки ищите.Съели толстого жука.Дождевого червяка.Выпили водицыПолное корытце.7. Повторение последовательности выполнения работы.- Давайте ещё раз повторим, как мы будем рисовать цыплёнка.- Что нарисуем сначала? (Нарисуем круг.)- Потом что будем делать? (Заполним круг отпечатками.)- Что у нас получилось? (Получилась голова.)- Что нарисуем потом? (Нарисуем другой круг.)- Потом что будем делать? (Заполним круг отпечатками.)

---3 --


- Что у нас получилось? (Получилось туловище и хвост.)- Что дальше? (Фломастерами нарисуем клюв, глаз и лапки.)- Что осталось сделать? (Осталось приклеить крыло.)- А те, кто быстро справятся с работой дорисуют травку или сделают червячков.8. Пальчиковая гимнастика «Курочка».Детям поочерёдно сначала указательным, а затем средним пальцем правой руки провести подорожке из наждачной бумаги, сопровождая движения словами:Курочка в саду гулялаИ цыплёнка потеряла.Куд-кудах, куд-кудахИщет малыша в кустах.9. Самостоятельная работа.Звучит спокойная музыка.Дети выполняют задание по схеме. В процессе работы побуждаю детей к сопряжённомупроговариванию речевого материала, провожу индивидуальную коррекционную работу,обращаю внимание на правильный захват карандаша тремя пальцами.Вопросы к детям:- Серёжа, какой круг нарисуешь сначала верхний или нижний? (Верхний круг.)- Что находится вверху у цыплёнка? (Вверху голова.)- Соня, что ты нарисовала? (Я нарисовала голову.)- Данил, туловище больше или меньше чем голова? (Туловище больше.)- Ксюша, что ты рисуешь? (Я рисую туловище.)- Какого цвета лапки у цыплёнка? (Лапки красные.)-Данил, сколько лапок? (Две лапки.)- Соня, что нужно нарисовать цыплёнку, чтобы он мог клевать зёрнышки и червячков?(Надо нарисовать клюв.)- Серёжа, какой формы клюв? (Клюв треугольный.)- Ксюша, сколько глаз ты нарисовала? (Один глаз.)- А на самом деле сколько глаз у цыплёнка? (Два глаза.)- Данил, что осталось приклеить твоему цыплёнку? (Осталось приклеить крыло.)10. Анализ детских работ.- Давайте посмотрим, какие цыплята у нас получились. Отмечаю правильность выполнения работы; сравниваем готовые рисунки с образцом:хвалю тех, у кого части тела цыплёнка имеют правильную форму, соблюдены размеры ивзаимное расположение деталей; делаю замечания, если есть какое-либо не соблюдениеформы, размера или взаимного расположения частей; уточняем цвет, форму, название иколичество деталей.11. Окончание занятия. Итог. - Ребята, кого мы рисовали сегодня на занятии? (Мы рисовали цыплят.)- Какие цыплята у нас получились? (Пушистые, красивые, жёлтые.)- Давайте посчитаем, сколько цыплят вы нарисовали. (1, 2, 3, 4, 5.)- Посмотрите, как обрадовался наш цыплёнок, что у него теперь так много друзей.Цыплёнок хочет сказать вам спасибо. Теперь он будет играть вместе со своими друзьями иникогда не будет убегать от мамы.

HEALTH PROBLEMS

Жамбыл облысы, Т. Рысқұлов ауданы Каменка ауылы Б. Момышұлы атындағы шағын орталықты орта мектеп

Ағылшын пәні мұғалімі Валиева Сәрсекүл Ерсайынқызы 7th gradeThe objectives of the lesson: 1) to develop pupils writing, reading, speaking skills, oral speechand ability to understand the texts. 2) to develop creativity doing exercises. 3) to talk about pasthabits and eating regularly.Aids: proverbs, puzzles, the table: “5 types of food”.The type of the lesson: mixed.The procedure of the lesson:I. Org. moment8. Routine talk.9. Talking with pupils about the winter, the season and winter games.II. Warm up.Teacher: Children, we will continue to speak about winter. You know that Great Abai loved thenature and wrote about it. Abai loved the nature and wrote about it. Abai was one of the greatestpersons in the social and literary life of the 19 th century of Kazakhstan. He devoted his poems tofour seasons of the years. Let’s see how Abai described winter in his poem. Broad-shouldered, with coated, powdered with snow, Blind and dump, with a great big silvery bread,Granddad winter plods with a flown on his browBy everything living hated and feared.Kazakh variant:Ақ киімді, денелі, ақ сақалды,Соқыр, мылқау танымас тірі жандыҮсті-басы ақ қырау, түсі суықБасқан жері сықырлап келіп қалды.III. Brainstorming.Teacher: Children, I have got a puzzle for you. Here it is. If you solve this puzzle, you’ll name thetheme of your home task.Hat ” 'Tea Lamp´” 3´” (health) Teacher: You see, children, today we’ll speak about Health problems. And your home task was thetext “Health Farm”. Let’s read it and work with it.- reading- translationIV. Creation work (топтастыру).Teacher: Now, girls and boys, the next kind of our work is to make diagrams of Karen’s new habitsand old habits. ↑ ↑← Karen’s new habits → ← Karen’s old habits → ↓ ↓

V. Presentation. Teacher: Children, that’s nice of you. Let’s go on talking on our theme. Food is a from of fuel. Weeat in order to be healthy and strong. There are 5 types of food a person should eat. What do youthink are they? Do you eat them all?

Meat group Help you have a strong and healthy body byproviding with protein

Dairy Builds strong teeth and bones by providing withcalcium

Fruit/vegetable Help you have healthy gums, good eyesight by

providing with vitamins A and CBread/cereal group Gives you energy by providing with protein, iron

and B vitaminsFat/sugar Fast sources of energy

What should you do to keep fit?Teacher: To be healthy is not only to eat proper food, but it means go in for sports, get fresh air,keep to a diet, not to drink alcohol, never smoke and take drugs.Children, let’s do the exercises.Match English words with their Kazakh translation.1) patient a) кеңес беру2) suggest b) сырқат адам3) surgery c) көмей4) swallow d) хирургия5) examine e) тамақ ауру6) sore throat f) тексеру7) cough g) тіс ауру8) toothache h) жөтелVI. In conclusion of our lesson we’ll take the proverb “Health is above wealth”.Translate please. Do you know any Kazakh and Russian proverbs about health?«Дені саудың – жаны сау» «Денсаулық – зор байлық» «Здоровье – лучшее богатство»VII. Home task: Make up a dialogue on the theme “Sport and Health”.VIII. Evolution for the work at the lesson.IX. Saying good-bye.

ТРЕНИНГ : «БІЗ БІР КОМАНДАМЫЗ!»

«Қырғауылды ауылындағы қазақ орта мектебі мектепке дейінгі шағын орталықпен» коммуналдық мемлекеттік мекемесі

Мектеп психологы Мусабекова Шакизат Дуанбаевна

Мақсаты :• Хроматикалық түстердің ұнамдылығына байланысты топтағы қарым-қатынасты

бағалау. • Қарым-қатынасқа түсу барысында көңіл-күйді, эмоцияны сезіне білуге

жұмылдыру.• Топтағы белсенділікті арттыру.

Қажетті құралдар: плакат, 7х3 см тіктөртбұрышты түрлі түсті қағаз дайындау, маркерлер, лента, газет орамдары.I Ұйымдыстыру кезеңі: Қатысушылар бүгінгі күнгі жаттығуға дайындықтарын шартты белгілермен көрсетуді өтіну. А) екі алақанын ашып жүргізушіге көрсету. Бұл белгі «мен бүгін белсенді жұмыс істеуге дайынмын». Б) екі алақанын өзіне қаратса, «мен бүгін белсенді жұмысқа дайын емеспін» - белгісін білдіреді. В) егер де бір алақанын ашық, екінші алақанын өзіне қаратса, бұл белгі: «мен жаттығуғадайынмын, бірақ көңіл-күйім онша емес» - дегенді білдіреді. II Негізгі бөлім:

«Көңіл – күй түстері»Нұсқауы: Үлкен плакатқа тіктөртбұрышты түрлі – түсті қағаз ретімен жабыстырылады.

Плакаттың жоғарғы жағына белгілі бір көңілді білдіретін сандар жазылады, яғни Өте-өте ұнайды – 5Өте ұнайды – 4Ұнайды – 3Кейде ұнайды – 2 Кейде ұнайды, кейде ұнамайды – 1 Әрбір топ мүшесі түстер маңындағы сандарды қалауы бойынша ретімен «Х»белгісі арқылы белгілеп шығады. Жүргізуші әрбір қойылған белгілерді есептеп, сатылық деңгей түрінде нәтижені шығарады. Тиісті мінездемелерді қалыптастырады (мысалы күлгін түс көпұпай жинаса, онда топта эмоционалдылық, көтеріңкі көңіл-күй орнаған).

Плакат үлгісіӨте-өте ұнайды – 5

Өте ұнайды– 4

Ұнайды – 3 Кейде ұнайды – 2

Кейде ұнайды,кейде ұнамайды – 1

Көк түсҚызыл түсҚызғылт түсЖасыл түсСары түсКүлгін түс

Қолданылатын түстер:

1. Көк - тұрақтылық, суықтық2. Қызыл - ашушаңдық, белсенділік3. Қызғылт сары – суықтық, сенімділік, тұрақтылық 4. Жасыл – зейінділік, топтық сезу5. Сары – эмоционалды тұрақтылық, жылулық6. Күлгін – эмоционалдылық, көтеріңкі көңіл-күй.

« Атыспақ»Нұсқау: Бөлменің ортасын лента арқылы немесе қандайда бір белгімен екіге бөлеміз. Қатысушылар екіге бөлініп белгінің екі жағына шығады. Алдын ала дайындалған газет орамдары (қарды дөңгелектегендей газетті скочпен орап дөңгелектеу) екі топқа бірдей көлемде беріледі. Қатысушыларға тапсырма өз жағындағы газет орамдарын арғы бетте тұрған қатысушыларға лақтыру. Ойын соңында қай бетте аз газет орамдары қалса сол топ жеңіске жетеді.

III Қорытынды: Жанды анкета Бүгін өзіңізге не алдыңыз? Не ұнады?Әр қатысушымен талдау жасай отырып, қажеттілігінің деңгейі қандай еді, қандай нәтиже берді, салыстыру.

---4 --


«МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРҒА АДАМГЕРШІЛІК ТӘРБИЕ БЕРУ»

Жамбыл облысы, Т. Рысқұлов ауданы, Құлан ауылы «Балапан» балабақшасы Әдіскер: Ағыбаева Саламат Кушикбаевна

«Еліміздің ертеңі бүгінгі жас ұрпақтың қолында, ал жас ұрпақтың тағдырыұстаздардың қолында» Н.Ә.Назарбаев

Білім мен тәрбие бастауын балалар балабақшадан алады. Бүгінгі таңда қоғамымыздыңдаму бағытында мектепке дейінгі тәрбие саласы мамандарының алдында жан - жақтыдамыған, сауатты, саналы, өзіндік орыны бар үлкенге құрмет көрсетіп, кішіге қамқор болабілетін азаматты тәрбиелеу мәселесі жүктеліп отыр.

Мектепке дейінгі балаларға адамгершілік тәрбие беру. Балалар бақшасында адамгершіліктәрбие берудің жалпы сипаттамасы. Адамның моралдық сапа негіздері мектепке дейінгібалалық шағында қалыптасады. Мектепке дейінгі жылдарда бала ересектердіңжетекшілігімен жақын адамдарымен, құрдастарымен, заттармен, табиғатпен қарым-қатынасжасаудың, тәлім-тәрбие алудың бастапқы тәжірибесіне ие болады. Балалардың іс-әрекеттерін басқара отырып, тәрбиші олардың бойында Отанын сүю, айналадағыларғаықыласпен қарау, шамасы келгенше оларға көмектесуге ұмтылу, дербес іс-әрекеттебелсенділік және белгілі бір іске бастама (инициатива) көрсету сияқты адамның маңыздысипаттарын қалыптастырады. Дұрыс тәрбие балаларда теріс тәжірибе көбеюіне жолбермейді, баланың адамгершілік сапасының қалыптасуына қолайсыз әсер ететін мінез-құлықтағы теріс дағдылар мен әдеттердің дамуына кедергі жасайды. Адамгершіліктәрбиесінің міндеттері Мектепке дейінгі балаларды адамгершілікке тәрбиелеудің негізгіміндеттері – балалардың адамгершілік сезімдерін, мінез-құлықтың ізгі дағдылары менәдеттердің адамгершілік ұғымдары мен мінез-құлық түрткілерін қалыптастыру. Баланыңтәрбиелеуде оның өмірінің алғашқы жылдарынан бастап-ақ адамгершілік сезімдерінқалыптастыру үлкен орын алады. Үлкендермен қарым-қатынас жасау процесінде оларғаүйір болу, оларды жақсы көру сезімі, олардың нұсқауларына сай әрекет жасауға, оларғақуантуға, жақын адамдарын ренжітетін қылықтар жасамауға ұмтылу пайда болады. Балаөзінің тентектік, қателік жасаған кездегі ренішті немесе наразылықты көргенде толқудыбастан кешіреді, ал өзінің жақсы қылықтарына жылы шыраймен қараса оған қуанып, жақынадамдарының ризашылдық білдіруінен рақат алады. Эмоциялық әсерлену: жақсықылықтарына, үлкендердің мақтауына риза болу, өзінің орынсыз қылықтарынан:үлкендердің ескертуінен, наразылығынан ұялады, қапалану, уайым жеу оның адамгершіліксезімдерін қалыптастырудың негізіне айналады. Мектепке дейінгі шақта баладақайырымдылық, жанашырлық, қуанышқа ортақтасу сезімдері қалыптасады. Сезімбалаларды белсенді іс-әрекетке: көмек көрсетуге, қамқорлық жасауға, көңіл аударуға,жұбатуға, қуантуға итермелейді. Патриоттық сезімге: туған өлкесін, Отанын сүюге, басқаұлттардың адамдарын құрметтеуге тәрбиелеудің ерекше маңызы бар. Мектепке дейінгібалалардың ерекшелігі еліктеу қабілеттілігінің айқын көрінуі болып табылады. Тәрбиешібалаларда үлкендерге құрмет көрсетуді, өз қатарларымен дұрыс қарым-қатынас жасауды,заттарға ұқыпты қарауды білдіретін сан алуан мінез-құлық дағдыларын қалыптастырады.Бұлар әдет бола отырып, мінез-құлық нормасына айналады: сәлемдесу мен қоштасу,біреудің көрсеткен қызметіне рақмет айту, алған затын орнына қою, қоғамдық орындардаөзін мәдениетті ұстау, өтінішін ізеттілікпен білдіру әдеті. Мектепке дейінгі естияр жастаүлкендермен, өз қатарларымен мәдениетті қарым-қатынас жасау, шын айту, тазалық, тәртіпсақтау, пайдалы іс-әрекет жасау, еңбек ету әдеті қалыптаса береді. Мектепке дейнігі ересекжаста балалар қылығының адамгершілік мазмұнына ой жүгірте қарау негізінде дамығанадамгершілік дағдылар мен әдеттер неғұрлым берік болады. Тәрбиеші балалардыңадамгершілік нормаларына бағынатын, саналы түрде меңгерілген мінез-құлыққатәрбиелейді. Адамгершілік нормалары: қайырымдылық, сыпайылық, әділдік,қарапайымдылық, қамқоршылық, және т.б. ұғымдарды тәрбиеші бірте-бірте балаларғатүсіндіру арқылы меңгертеді. Мектепке дейінгі балалардың адамгершілік тәрбиесініңмазмұны «Балалар бақшасында тәрбиелеу бағдарламасында» көрсетілген. Оған мыналар:Отанға, өз ұлтына деген сүйіспеншілік, оларды және олардың еңбегін құрметтеу, ұлтаралық,ұжымдық және адамгершілік бастамасы, мінез-құлық тәртіптілігі мен мәдениеті, мінездіңерік-жігер белгілері, жеке адамның жағымды адамгершілік сапалары кіреді. Адамгершіліктәрбиесінің заңдылықтары Адамгершілік тәрбиесінің маңызды заңдылығы балалардыұжымда тәрбиелеу заңдылығы. Ұжым – бұл баланың жеке басын қоғамдық бағыттақалыптастыру мектебі. Мұнда оның жеке қасиеті, қабілеттілігі және адамгершілік сапаларынеғұрлым айқын көрінеді. Адамның адамгершілік тазалығы ең алдымен оның әрекетіндекөрініс табады. Ұжымда бала өзінің білімін, айналадағы дүниеге, іс-әрекетке көзқарасын:көмек көрсетуге, нәтиже шығаруға, құрбыларына қамқорлық жасауға, рахымдылыққа,қарапайымдылыққа, еңбек етуге ұмтылуын көрсете алады. Ұжымда тәрбиелеу заңдылығытәрбиешілерді әр баланың мінез-құлқына ізгі ықпал жасауы үшін балалады бірлесіп қызметжүргізудің алуан түрлеріне біріктіруді міндеттейді. Н. К. Крупская ұжымда тәрбиелеудіңмаңызды екенін атап көрсете отырып, былай деп жазды: «... Мектеп балаларды бірігуге,ортақ мақсат, ортақ міндеттер қоюға және ол міндеттерді жұмыла күш жұмсай отырыпшешуге үйретуі тиіс. Бұл заңдылықты іс жүзінде қолдану тәрбиешінің мейірімділіктібалалардың жеке ерекшеліктерін, адамгершілік тәжірибесін, дамуы мен мүмкіншіліктерінескере отырып талап қоя білумен ұштастыра білуінен көрінеді. Мұның өзі олардың істібастау қабілеттерін (инициатива), ұсыныстарын, идеялары мен ұмтылыстарын басыптастамай, адамгершілік мінез-құлықтың, тәртіптіліктің негізін қалыптастыруға, топтаорнатылған тәртіпті құрметтеуге мүмкіндік береді. Өз кезінде тәрбиешіден ұстамдылық,шыдамдылық, орынды қатаңдық, тәрбиеленушілерге құрметпен қараушылық талап етіледі.Сезімге, санаға және мінез-құлыққа ықпал жасау бірлігі заңдылығы жеке адам дамуыүдерісінің біртұтастығы ұғымынан туады. Ол адамгершілік тәрбие құралдары мен әдістерінтаңдап алуда кешенді қатынасты талап етеді. Тәрбиелік ықпал жасаудың мазмұнын белгілейотырып, ол балада эмоциялық әсер тудыра ма, түсінікті бола ма, айналадағы өмірқұбылыстары туралы белгілі бір ұғымдарды, сондай-ақ іс-әрекет түрткілерін қалыптастырама, саналы мінез-құлыққа тәрбиелей ме деген мәселелерді ескерген жөн. Балаларбақшасында және жанұяда балаға қойылатын талаптардың жүйелілігі, бірізділігі жәнебірлігі мінез-құлық дағдыларын бекем меңгеруді, баланың жеке басының адамгершілікқасиеттерінің қалыптасуын қамтамасыз етеді. Бұл заңдылық тәрбиешіден барлық тәрбиежұмысын жүйелі түрде, тәрбие міндетін бүкіл топқа тұтас және әр балаға өз алдына (оныңерекшеліктерін және енгізілген адамгершілік ережелерді меңгеруін, мінез-құлықтәжірибесін есепке ала) біртіндеп күрделендіре отырып жүзеге асыруды талап етеді.Сондай-ақ тәрбие міндетін неғұрлым толық шешуді қамтамасыз ететін жағдай жасау қажет:қандай да болса адамгершілік қасиетті қалыптастыру үшін баланың сол қасиетібейнеленетін ылықтарын жүйелі жаттықтыру қажет, сонымен бірге оны тәрбиелеушіадамдардың талаптарының бірдей болуын қамтамасыз ету керек. Әйтпесе балаларда өзмінез-құлқын саналы басқару емес, тек үлкен адамдардың бұйрығына бағына білу ғанақалыптасады. Бейімделгіш болу қаупі туады. Балаларды құрбы-құрдастар ұжымындатәрбиелеу жеке-дара тәсіл заңдылығымен де жүзеге асырылады, мұнда жас ерекшеліктерін,адамгершілік түсінік дәрежесін және баланың мінез-құлық тәжірибесін есепке алу керек.Бұл заңдылықты жүзеге асыру үшін тәрбиешіден әр жастағы баланың психо-физиологиялықерекшеліктерін және әрбір тәрбиеленушінің дамуының жеке-дара ерекшеліктерін тереңбілуді талап етеді. Әрбір топта тәрбиеші балалардың жас жағынан мүмкіндіктерін есепкеала отырып еңбекке дұрыс көзқарас қалыптастырады. Мысалы, сәбилердің алғашқы еңбек

әрекетін басқара отырып, тәрбиеші олардың жұмысқа қосылу жөніндегі қандай тілектерінболса да қолдайды, оның сапасы мен нәтижесіне кешіріммен қарайды. Естияр топта олжұмысты мақсатты бағыттауды қалыптастырады, сондықтан ол балалардың басқа жаққакөңіл аудармауына қатаң талап қояды және балалардың назарын істеген ісінежұмылдырады. Ересек топта тәрбиеші жұмыстың сапасына, әсіресе балалардың қатысутәжірибесі көп еңбек түрлеріне жоғары талап қояды, мұндағы мақсат – олардыңынталылығын қалыптастыру, қойылған міндетке сай нәтижеге жету.

Осы тұста ұлт педагогы Мағжан Жұмабаевтың мына сөзін келтіре кеткен орынды:«Жасбала – жас бір шыбық, жас күнде қай түрде иіп тастасаң, есейгенде сол иілген күйіндеқатып қалмақ. Теріс иіліп қалған шыбықты артынан түзеймін десең, сындырып аласың.«Баланы бастан» деген сөздің мәнісі осы. Тәрбие деген – баланы бетке қақпай, бетіменжіберу емес. Яки отырса басқа, тұрса аяққа ұрып, көп бала қылып өсіру де емес. Баланытәрбиелі қылу – тұрмыс майданында ақылмен, әдіспен күресе білетін адам шығару дегенсөз. Қалса – өзін, асса – барлық адам баласын адал жолмен өрге сүйрейтін ер шығару дегенсөз. Ендеше, баланы жастайынан ізгілікке, мейірімділікке шақырып, тал бойынаадамгершіліктің дәнін егуде, өз-өзіне деген көңілінде сенім ұялатуда отбасылық тәрбиеүлкен маңызға ие. Ата-ананың ұрпақ тәрбиесі үшін жауапкершілігі заманнан-заманғажалғасуда. Себебі, «ұяда не көрсе, ұшқанда соны іледі» деген халық нақылы бекерайтылмаған.Ендігі жерде ізгі ұрпақтар тәрбиелеу басты парызымыз.

Жамбыл облысы, Т. Рысқұлов ауданы,

Құлан ауылы «Балапан» балабақшасы Тәрбиеші: Сарсенбаева Айжан Кестебаевна

Тақырыбы: «Әдепті бала арлы бала»

Мақсаты: Балаларды әдептілікке тәрбиелеу

Білімділігі: Балалардың коммуникативтік әдетін қалыптастыру.

Жақсы мен жаман әдет қалыптарын ажырату.

Дамытушылығы: Тіл байлығын, логикалық ойлау, көру, сезіну қабілеттерін дамыту. Халқымыздың салт – дәстүріне деген қызығушылығын арттыру.Тәрбиелілігі: Адамгершілікке, кішіпейілдікке, ұқыптылыққа баулу.Көрнекіліктер: Суреттер. Дидактикалық ойын: «Жақсы, жаман».Әдіс тәсілдері: Әңгімелеу, ойын ойнату,тапсырмалар,көрсету.Іс-әрекет кезеңдері: Тәрбиешінің іс-әрекеті Балалардың іс-әрекетіМотивациялық қозғаушы -Сәлем сөздің анасы, адамгершіліктің,әдептіліктің баспалдағы.Ал балалар алдымен бір бірімізмен сәлемдесіп, жақсы лебіздерімізді білдірейікші. Шаттық шеңбер Армысың асыл күн! Армысың көк аспан! Армысың жан досым! Жылуыма жылу қос! Міне менің қолым бос!Тәрбиеші: Балалар мәдениетті бала қандай болады? Балалар: Ұқыпты, таза, ақылды, жақсы.Тәрбиеші: Біз қандай баламыз?Балалар: Ұқыптымыз, ақылдымыз, жақсымыз.Тәрбиеші: Біз азанда тұрғанда біріншіден бетімізді жуамыз, шашымызды тараймыз, таза киім киеміз содан соң балабақшаға келеміз.Есік тоқылдайды: Әже кіреді. Амансыңдар ма балалар! Қалдарың қалай ! Ауырмай жүрсіңдер ме ? Мен қай балабақшаға келдім ? Немеремді іздеп жүредім! Маған көмек бересіңдер ме? Сендер қандай сабақ өтіп жатсыңдар?Тәрбиеші: Сәлеметсіз бе әже! Біз бүгін тәрбие сабағын өтіп жатырмыз! Тәрбие біріншіден сәлемдесуден басталады! Келіңіз отырыңыз! Біздің балалар сізге тақпақтарын тамашалап берсің!Тақпақтар:Аңсар: Біз әдепті баламыз! Айтқан тілді аламыз! Анам нанға кеткенде, Жыламай үйде қаламыз!Ақзере: Кітаптарды шашпаймыз! Терезені ашпаймыз! Далаға ойынға шыққанда, Қаздан қорқып қашпаймыз!Жансая: Нан қоқымын шашпаймыз! Жерде жатса баспаймыз! Теріп алып қастерлеп, Торғайларға тастаймыз!Дулат: Азанда біз тұрамыз! Беті қолды жуамыз! Тап-таза боп киініп, Бақшамызға барамыз!Әже: Жарайсыңдар балалар! Өркендерің өссін! Әдемі, әдепті, ақылды, жақсы бала болып өсіңдер! Сау болыңдар!Сергіту сәті: Бала бала балақан Кәне қайсы алақан Саусақтарын әйбат Былай былай ойнат Топ-топ басайық Жалаудан күн жасайықТеледидар арқылы дастархан басында, тәртіп сақталатын мультфилімін тамашалайды.Тәрбиеші: Мақал мәтелдер:1.Биік төбеге шықсаң, көзің ашылады. Жақсымен сөйлессең, көңілін ашылады.2.Жақсының жүрген жері базар,Жаманның жүрген жері азар.3.Отанды сүю отбасынан басталады.4.Әдепті бала ата- анасын мақтатар,Әдепсіз бала ата- анасын қақсатар.5.Адамның ұяты бетінде,Адамгершілігі ниетінде.6.Адам туа жаман болмайды,Жүре жаман болады.Тәрбиеші: Балалар ойын ойнайық! Л/О «Жаман – жақсы»Сурет арқылы жақсы мен жаманды ажырата отырып, балалар әңгіме құрастырады. Қорытынды: Балалар бүгіні тәрбие сағатымызда не үйрендік? Бізге қонаққа кім келді? Біз қандай бала боламыз? Балалар: Мәде әже келді. Ақылды, әдепті, жақсы.

---5 --


МАТЕМАТИКА ӘЛЕМІНДЕ

Ақтөбе қаласы Мұғалжар ауданы Жем қаласы«Балбөбек» балабақшасының тәрбиешісі

Бисембаева Жадыра Серікқалиқызы

Білім саласы; Таным.Ұйымдастыру оқу іс - әрекеті: Қарапайым математикалық түсініктерін қалыптастыру.Тақырыбы. «Математика әлемінде»Мақсаты: 10 көлемінде сандық есептеуге үйрету. Сандарды тура және кері санау,. Балалардың тілін дамыту жұмыстарын жалғастыру, іс - әрекет дағдыларын меңгерту, әлемнің тұтас

бейнесін түсініп, ойлауға ауызша қосып - алу және геометриялық пішіндер туралы ұғымдарын тиянақтап, түстерді ажыратуға, қарым - қатынас, көмек көрсету, сыйластықты қалыптастыру Балаларды тапқырлыққа, ізденімпаздыққа тәрбиелеу.Әдіс тәсілі: түсіндіру, сұрақ - жауап, сергіту сәті, « Қай сан жоғалды?» дидактикалық ойыны, манема - жұмбақтар.Құрал жабдық ретінде суреттер, кілем, шар, геометриялық пішіндер, үшбұрыш, төртбұрыш, сандар, үлестірмелі материалдар пайдаланыладыБилингвизм..Іс - әрекет кезеңдері;Тәрбиешінің іс - әрекеті;Балалардың әс - әрекеті;Мотивациялық – қозғаушылық- Саламатсыздар ма, балалар!Саламатсыз ба!- Балалар, бүгін бізге қонақтар келіпті, қане амандасайық!Қайырлы таң достарым,Қайырлы таң апайым,Қуанайық достарымБугін ерекше күндеЖылулық шеңбер. - Қане, балалар барлығымыз бір - біріміздің қолымыздан ұстап күн жасайықшы. - Балалар, мынау ненің суреті? (күннің)- Күн жарқырап шыққан кезде адамдарға шуағын шашады.- Таңертең тұрған кезде аналарың қайырлы таң деп айта ма?Кәне, бізде қайырлы таң тілейік.- Қайырлы таң !!!- Қайырлы таң !!!- Қайырлы таң !!! Шапалақтайды.- Жарайсыңдар, балалар, бүгінгі күніміз жақсы болсын, орнымызға отырып.- Бүгін бізде қарапайым математикалық ұғымдар туралы ашық оқу - іс әрекеті.Ұйымдастырушылық ізденіс кезеңі.- Балалар, мен сендерге құр қол келген жоқпынМына шарларды ала келдім.- Бір жылда неше мезгіл бар?- Төрт мезгіл. Кәне, атап шығайық... (қыс, көктем, күз, жаз)Бұл шарлардың түсі де сол төрт мезгілді белгілейді.Мына шардың түсі қандай?(ақ)- Бұл шардың түсі қай мезгілді білдіреді?Қыс. қыста жер қандай болады (ақ)Сары шарды көрсетуБұл түс қандай жыл мезгілін білдіреді.(күз)- Себебі күзде ағаштардың жапырақтары сарғайып жерге түседі.Жер беті сары кілемге ұқсайды.Жасыл шарды көрсету.Бұл түс шөптердің түсі сияқты.- Табиғат көктемде оянып, жер беті жасыл шөпке толады..Ағаштар бүршік жара бастайды.(көктем)Қызыл шарды көрсету.- Қызыл түс қандай жыл мезгілін білдіреді.?Қай уақытта гүлдер қызыл түске боялады?.(жаз)- Балалар, түстерін білдік, енді сиқырлы шардың ішінде не бар екенін білгілерің келе ме? Кәне, шарды кім жарады.Бір бала шығып шарды жарады, Балалар, бізге тапсырмалар берілген, осы тапсырманы дұрыс орындасаңдар, мына сиқырлы кілемшеге отырып «Ғажайып математика» еліне саяхатқа барамыз1 - тапсырма. 1 - ден 10-ға дейін тура және кері санау. Екі тілде санау.2 - тапсырма. Дидактикалық ойын. Сандардың көршісін табу. «Жоғалған сан».(1 - ден 5 - ке дейін сандар бойынша ретімен тұрады.)3 - тапсырма. Логикалық есептер- Дүкеннен анам төртбұрышты 2 допты алып келді, оның біреуін ініме бердім. менде неше доп қалды? (1)- Қоянда неше құлақ бар?(қоянның суретін көрсету)Мынау ненің суреті?- Қолда қанша саусақ бар?2. Ағашта 5құс отыр, оның 2 - уі ұшып кетті, ағашта қанша құс қалды?3. Себетте 2 алма, табақта 3 алма қосқанда барлығы болады неше алма4 - тапсырма Жұмбақтар.Адамға серік, күзетке берік. (ит)Жүрегі бар, ізі жоқ,Қанатты бар, ұшпайды.Су астында қыстайды. (Балық)Мен атамнан қаштым,Мен әжемнен қаштымТаба алмадым атамды, әжемді.Үйімді сағындым. (Бауырсақ)Сергіту сәті: «Бала, бала, балапан» әні: Бір серігіп алсаңдар одан әрі жалғастыру.Балалар, ақылмен ойлап әр түрлі нәрселер жасауға болады екен.Мынау түрлі - түсті пішіндерді қараңдаршы. Оларды қалай атаймыз.Балалар: Тіктөртбұрыш, төртбұрыш, үшбұрыш, дөңгелек.Тәрбиеші: Шуақ шашқан күнге ұқсаймын көбірек, менің атым (дөңгелек)Барлық шатыр ұқсайды тек өзіме, бірден білер құлақ асқан сөзіме. (үшбұрыш)Теледидар таныс екен баршаға, ал пішінім ұқсайды ғой (шаршыға)Үлестірме материалдармен жұмыс.Балалар, геометриялық пішіндерді ажырата білсек, енді «Ғажайып математика» еліне

саяхатқа баратын кілемшемізге қарап геометриялық пішіндерді орналастырайық!Қараңдаршы, балалар, қандай әдемі кілемшелер жасадыңдар. Ал осы кілемдегі оюлар қандай пішіннен құралған (үшбұрыш, төрбұрыш, дөңгелек)Қорытынды: Геометриялық пішіндерді кілемшеге орналастырдық.1 - ден 10 - ке дейін тура және кері санадық.Жұмбақтар шештік.Балалар, келесі оқу іс - әрекетінде осы кілемшеге отырып «Ғажайып математика» еліне саяхатқа барамыз.- Жарайсыңдар, балалар, бәріміз келген қонақтармен қоштасайық.Көріскенше күн жақсы, Сау саламат болайық.

Күтілетін нәтиже:Қолынан келу:- Балалар, біз бүгін геометриялық пішіндерді ажыраттық және кілемшеге орналастырдық.Білуі қажет: Сандарды тура және кері санау, логикалық есептер, жұмбақтар шешу.Болу керек: зейінді, ұқыпты, мейірімді, есте сақтау, ойлау қабілеттері, дамыған.

КЕНЕСАРЫ ҚАСЫМОВ ЖӘНЕ ҚАЗАҚСТАН ТАРИХНАМАСЫНЫҢ КЕЙБІР СҰРАҚТАРЫ

Ш. Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университеті«Тарих» мамандығының 4 курс студенті Билялова Салтанат

Ғылыми жетекшілер: Жапарова Кульша Ғабдуллақызы, Абдрахманова Сәуле Ахметжанқызы

Қазақстанның тәуелсіздікке ие болуы оның алдына мемлекеттіктің саяси, әлеуметтік-экономикалық, құқықтық және мәдени негізін қалыптастырудың күрделі міндеттерін қойды.Барлық өзгерістердің арқасында қазақстандық тарихшылар өз тарихын ой саласынан қайтаөткізуге тырысты. Бүгін Ресей империясының қазақ даласын өзіне бағындыру тарихынжәне XIX ғ. екінші жартысында - XX ғ. басында қазақ халқының оған қарсыбағытталған ұлттық-азаттық қозғалысын ғылыми тану - замануи Қазақстанда ғылымизерттеудің басты бағыттарының бірі болды. Революцияға дейінгі тарихшылардыңеңбектерінде Кенесары Қасымовтың көтерілісі, негізінде, Қазақстанда және бүкіл ОрталықАзияда Қоқан хандығының жаулауын екі онжылдыққа кері жылжытқан, ресейдің әскери-саяси әсерін бекітуге күтпеген кедергі ретінде қаралып келді. Сондықтан кеңестікисториографияда ХХ ғ. 20-шы және 30-шы ж.ж. патша езгісіне қарсы бағытталған КенесарыҚасымов көтерілісінің және басқа да қазақ көтерілістерінің тақырыбы ең өзектілердің біріболды, себебі тарихтың негізгі қозғау күші ретінде тап күресі туралы тезистің дұрыстығынкөрсетуге арналып еді. Кеңестік кезеңге дейінгі барлық орыс зерттеушілерінің ішіненКенесары ханды мейлінше толық сипаттаған Н. Середа. 1837-1847 жж. халық соғысыныңсебептерін, басталуын және соңын баппен көрсетіп, Кенесарының батылдығына,батырлығына, жоғары ұйымшылдық қабылеттігіне ерекше назар аударып, ол оны «кез-келген еуропалық әскер қолбасшыларына» үлгі еткен.

К. Қасымовтың көтерілісіне арналған алғашқы еңбектердің арасынан А.Ф. Рязановтыңшығармаларын атаған жөн. Ол көтерілісті Орынбор тарихы мен Кіші жүздің саяси тарихықырынан қараған. Орынбор мұрағатының жаңа құжаттарын пайдалана отырып, тарихшысолардың негізінде Ресейдің колониалдық езгісінің күшеюіне қазақтардың жауабы дегентұжырым жасайды. А.Ф. Рязанов Кенесарының басты мақсаты – бабасы Абылай билегенбұрынғы жерлер аясында тәуелсіз Қазақ хандығын құру деп топшылайды. ҚазақтардыңКенесарыны қолдауының басты себебі – дала қоныстарын жоғалту, олардың орныналинейлік бекеттер салынуы, оның үстіне жердің бір бөлшегі келімшілердің пайдалануынаберілуі, деп атады. Көтеріліс оқиғаларын А.Ф. Рязанов 1845 жылға дейін және негізіненОрынбор губерниясы аумағында зерттеген, себебі оның қолында Батыс-Сібіргуберниясының құжаттары болмаған. Көтерілістің маңызды себебін ол сондай-ақ 1822-1824 ж.ж. Кіші және Орта жүзде жасалған реформалардан көрген, сол хан билігін жоюғаәкелген деп есептеген. Еңбекте көтеріліске қатысушыларға қарсы орыс әскерлеріжасақтарының әскери әрекеттері толыққанды талданған. Бұл көтерілісті Рязанов А.Ф.колониалдыққа қарсы, қазақ жерін ресейлік колонизацияға бермеу деп сипаттады. Олсондай-ақ Хивин хандығының Кенесарыны қолдағанын, себебі олар да ресейдің шығысқақарай аяқ басқанын қаламағанын атады. 1935 ж. С.Д. Асфендиаровтың авторлығыменалғашқы рет шыққан «История Казахстана с древнейших времен» атты кітапта К.Қасымовтың көтерілісі патша үкіметіне қарсы ұлттық-азаттық факті ретінде көрсетілген.

30-ж.ж. соңына колониялыққа қарсы көтерілістер прогресстивтік ретінде ғана қаралабасталмады. Бұған А.Ф. Якуниннің мақаласы дәлел – ол Ресейдің Қазақстандағы саясатынжергілікті тұрғындарды «орыстандыруға» бағытталған әскери-колониялдық әрекет депбағалады. Көтерілістің басты себептерін А.Ф. Якунин қазақтардың приказдар, бекеттергеқарсы болғанынан, ал Қасымовтардың наразылығын орыс билігінің оларды сұлтан етіптағайындамағанынан көрді. Зерттеушінің айтуынша, Кенесары Қасымов зорлық пенланкестікті тек қана феодал шонжарларына ғана емес, қатардағы қазақтарға да кеңіненқолданған. А.Ф. Якуниннің тұжырымдары қарама-қайшы еді. Оның ойынша, Кенесарыжеке мүддесін алға қойып, хан билігін жаңартуды аңсап, халыққа ешқандай прогрессивтік,жалпыұлттық мақсат ұсынбады, сондықтан барлық қазақтардың басын қоса алмады, соныңсалдарынан сұлтанның қозғалысы бұқарадан шеттеліп, өз басын жойды. Екінші жағынан,А.Ф. Якунин қазақ шонжарларының арасында ауызбірліктің болмағанын, бір бөлшегі орысүкіметін жақтағанын айтады. Негізінен, бас көтерген қазақтар мен Ресей империясыныңкүштерінің орасан зор теңсіздігінен көтеріліс жеңіліске тап болды, дегенмен, ресейлік билікпен К. Қасымовтың арасында, егер де сұлтан тірі болса, небір мәміленің болу мүмкіндігінжоққа шығармайды. Сөйтіп, А.Ф. Якунин орыстардың колониялдық саясатына қарсыкүресті прогрессивті деп санап, Кенесарының қозғалысын прогрессивті деп бағалаудан бастартты, себебі оны жеке мүддесін жоғары қойды, хан билігін жаңартуға ұмтылды деді.

Тарихшылар Н. Тимофеев пен Е. Федоров Кенесарының көтерілісін қалың бұқарадан тысқалды, жалпыхалықтық талаптар қоя алмады, жеке мүддесін көздеді деп бағалау дұрыс емесдеп санады. Ресейдің Қазақстандағы саясаты қазақ феодал билігімен одақтасып үнеміжергілікті тұрғындарды тонау, зорлық-зомбылық көрсету деп қаралды. Кенесарыныңкөтерілісі Ресейдің Қазақстанды жаулап алуына қарсылық ретінде, қазақ халқының өзтәуелсіздігі үшін күрес ретінде бағаланды. Н. Тимофеев пен Е. Федоров ЯкунинніңКенесары қозғалысын қалың бұқара қолдамады деген әділетсіз пікірін жоққа шығаруғатырысты, себебі қазақ халқына қазақ Жүздерінің Ресейден тәуелсіз болу идеясы жақын еді.Кенесарыны хан деп жариялауды авторлар қазақтарды біріктіруге және мемлекеттік құруғақажет мәжбүрлік шара еді деді. Авторлар сондай-ақ Кенесарының қырғыз манаптарынақарсы жасаған іс-әрекеттерін дұрысқа шығарады. Н. Тимофеев пен Е. Федоров 1837-1847жж. көтерілісті қазақ халқының патша үкіметіне қарсы өз тәуелсіздігін сақтап қалу үшінашқан соғысы ретінде белгіледі. Кенесары Қасымов қазақтың ұлттық мүддесін шынайықорғаушы, ал ол бастаған көтеріліс прогрессивті тарихи оқиға ретінде қаралды.

1941 жылы М.П. Вяткин жазған «Очерки по истории Казахской ССР» еңбегінде біртарауы Кенесарының көтерілісіне арналған [6, б.135]. Мұнда Қасымовтар наразылығыныңбасты себебі олардың Орта жүздегі ықпалын шектейтін 1822-1824 жж. реформалар депаталды. «История Казахской ССР» атты кітапта Кенесары Қасымовтың көтерілісі қазақхалқының азат күресінің шыңы ретінде қаралды.

---6 --


Белгілі кеңес тарихшысы, т.ғ.д., профессор А.М. Панкратова Ресейдің Қазақстандағысаясатын басқыншылық, колониалдық, «барып тұрған қиянаттық» деп сипаттады.

Отандық тарихи ғылымды дамытуда, қазақтардың тәуелсіздік үшін азаттық күресмәселелерін және ондағы Кенесарының рөлін зерттеуде негізгі оқиға әйгілі зерттеуші Е.Б.Бекмаханов жариялаған монографиялар болып табылды.

ХIХ ғ. 20-40 ж.ж. қазақ қоғамының экономикалық және саяси ахуалын жан-жақты зерттеу,ханның жеке басын кеңінен қамту, өз еңбегі үшін автордың жапа шеккен тағдыры, осыуақытқа дейін қалың бұқараның назарын аударуда. Бекмаханов ғылыми айналымға жаңамұрағаттық материалдар енгізді, көтерілістің бүкіл жолын зерттеп,Кенесары көтерілісініңкең сипат алғанын, Қазақстан тарихында прогрессивтік рөлге ие болғанын дәлелдеп берді.Е.Б. Бекмаханов Кенесары көтерілісін Қазақстан тарихында болған ең ірі антиколониалдықбас көтеру деп қарады. Е.Б. Бекмаханов қолында болған құжаттар негізінде алғашқы болыпсол кездегі қазақ қоғамының, тіпті Қазақстан бойы емес, Орталық Азиядағы күрделі, сынкезеңдегі жалпы ахуалының тұтас суретін көрсете білді.

Соңғы жылдары қырғыз тарихшыларының бірқатар еңбектерінде Кенесарытрагедиясының соңы объективті сипатталып жүр. Осы тұста профессор Т. Кенесариевтіңмонографиясын атап өтуге болады, мұнда ол қазақ-қырғыз теке-тіресінің басты себебіцаризмнің колониалдық пиғылынан өңірдегі ахуалдың жалпы өршігені деп қарады.

Қазақстан тәуелсіздікке ие болғаннан бері Кенесары Қасымовтың ұлт-азаттық күресінзерттеу бойынша құжаттар негізі кеңейді. Кенесары Қасымов туралы жыраулардың,әндердің, толғаулардың көптеген саны жария етілді. К. Қасымовтың 200 жылдығынаарналған ғылыми-тәлім конференцияның материалдарында проф. Қ.Қ. Абуевтің, Ж.К.Қасымбаевтың, В.З. Галиевтің еңбектері көрсетілген, онда Кенесары және Наурызбайбатырдың қозғалысы, қазақ-қырғыз қатынастарының мәселелері және КенесарыҚасымовтың қаза болғаны зерттелген.

Кенесары Қасымовтың көтерілісі XIX ғ. қазақ халқының ең ірі халық-азаттық көтерілісіболды, ол ханның феодалдық мемлекеттікті жаңғыртуын көздеді, бірақ сәтсіздіккеұшырады, дегенмен Орта Азия және Қазақстан халықтарының есінде өшпейтін ізқалдырды. Кенесарының күресі, оның халық мүддесіне деген жанкештілігі, қолбасшылықөнері, керемет саясаткерлік қасиеттері сонау XIX ғ. халықтың сүйіспеншілігіне ие болған.

ГРИГОРИЙ ПОТАНИН МЕН ШОҚАН УӘЛИХАНОВ

ТОҒЫСҚАН ТАҒДЫРЛАР

Ш. Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университеті«Тарих» мамандығының 2 курс студенті Избасар Нұргүл

Ғылыми жетекшілер:Абдрахманова Сәуле Ахметжанқызы, Жапарова Кульша Ғабдуллақызы

Қазақ және Ресей тарихнамасындағы Г.Н. Потаниннің және Ш. Уәлихановтың орныерекше, қазақ және орыс ғалым интелектуалдарының қызметтестігінің негізін қалағантұлғалар болып табылады, оның ішінде әйгілі –шығыстанушы Г.Н. Потаниннің қазақ ауызәдебиеті тарихы мен Шығыстануға, қазақ фольклористикасының қалыптасып, дамуынасіңірген еңбегі зор.

Шынында Қазақстан мен Сібірді, Орталық Азияны мекендейтін ондаған халықтыңтарихын, этнографиясын, фольклорын жинау, жариялау және зерттеу – оның өмірлік ізденісіболды десе, артық емес.Г.Н. Потанинді ХХ ғ. басындағы қазақ зиялы қауымының өзініңжанашыр-қамқоршысы әрі ақсақалы ретінде тануы көп нәрсені аңғартады. Ол ғалымболумен қатар Сібір мен Қазақстанның қоғамдық-саяси өміріне белсене араласқан қоғамқайраткері. Сол себепті де ол Алашорданың құрылтай жиналысының құрметті қонағыретінде шақырылған еді. Ғұлама ғалым, шығыстанушы-этнограф, фольклорист, Қазақстанмен Ресейдің ХІХ-ХХ ғғ. ірі қоғамдық-саяси қайраткерінің есімі, қазақ-орыс халықтарыныңрухани-мәдени тарихындағы ерекше орны бар екі халыққа да ортақ өнегелі - феномен тұлғаболып қала бермек.

Григорий Потанин Омскідегі кадет корпуысында оқып жүрген кезінен-ақ қазақ халқыныңтарихына ерекше қызығушылық танытқан. Он жасар Потанин корпусқа оқуға түскенненкейін екі жылдан соң тағдыр оған болашақта қазақ халқының мақтаны, ғалым-этнограф,саяхатшысы, ағартушысы болатын «кішкентай қырғыз баласын, атаманның ұлы ШоқанУәлихановты жіберді,олар бірден достасып кете қойған жоқ. «Шоқан орысша, мен қазақшабілмейтінмін. Ол орысша сөйлеп үйрене бастағанда мені... қырғыз даласының географиясықызықтыра бастаған еді, сөйтіп мен Шоқанмен жақынырақ таныса бастадым» деп жазды Г.Потанин - осы кезден біз жақсы дос бола бастадық, әсіресе біздің ақыл-ой,қызығушылығымыз ажырамастай еді, екеумізді де Қырғыз даласы мен Орта Азия мәселесіқызықтыратын. Палластың кітабын, әсіресе біздің туған жеріміз суреттелген беттерін асқанқызығушылықпен оқыдық. Осы қызығушылық біздің болашағымызды анықтап бергендейболды». Достардың бірлескен қызығушылығына қазақ халқының поэзиясымен, тарихымен,этнографиясымен әуестеніп жүрген орыс тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі НиколайФедоровия Костылевский назар аударады. Кадет корпусын бітіргеннен кейін, ШоқанУәлиханов пен Потанин кездесіп, этнографиялық материалдармен алмасу үшін әрбірмүмкіндікті жібермеуге тырысады. Достар Н. Костылевскиймен де хабарласып тұрады. Көпұзамай олардың портфелінде ортақ мәтіндер, жинастырған мақал-мәтелдер, ұзақ уақытҮлкен Орда қырғыздары Алатау округі бастығының аудармашысы болған И. Бардышевтыңжинап, аударған дүниелері жинақталады.

«Біз Шоқан екеуміз жиі кездесіп тұрдық – деп жазады Г. Потанин Шоқан екеуміздіңПетербургке барып университетте лекция тыңдауымызды жоспарлап жүрді. Универсиеттеншығысымен Орта Азияға саяхат жасауды армандадық». 1856 жылы Потанин Омбығаауысқан кезде, Шоқанның өтініші бойынша ол Омбы облыстық мұрағатынан он сегізіншіғасырға байланысты орыс шекара басшыларының көршілес жоңғар хандығындағыкняздармен байланысы, Сібір және Шығыс Түркістан қалаларының арасындағы саудақатынасы туралы мәліметтер алып береді.Потанин университетте оқып жүргенде достарПетербургте кездеседі. Олар бірлесіп Потаниннің қазақ даласының батыс шекарасына, Оралқаласына барған сапары жайлы «Отрывок из письма к издателю» атты мақала жазады.Мақала 1862 жылы «Колокол» журналында басылып шығады. 1863 жылы Г. Потанин менШ. Уәлихановтың жолдары тағы да Омбы қаласында тоғысады. Екеуінің де сапарыПетербургтегі Сібір үйірмесінің жұмысына қатысты болатын. Олар Потаниннің астыртынжұмысының қызған кезінде кездесіп, астроном Карл Струвенің экспедициясыныңжұмысымен қосарлана атқарылды. 1864 жылы ауыр науқастанған Шоқан Омбыға келеді.Достар қысқа ғана кездесіп, қазақтық халық поэзиясы туралы материалдармен алмасады.Шоқан қағаздарының ішінен Потаниннің қолжазбасы табылған, онда «Қозы Көрпеш» эпосыжәне Потаниннің Тарбағатай сапарында жазып алған «Итыгиль» ертегісі туралыайтылады.Шоқан өлімі мен 1865 жылы Потаниннің тұтқындалуы сібір үйірмесініңшығармашылығына байланысты олардың ортақ істерін тоқтатқанмен, Потанин қазақфольклорын зерттеуді тоқтатқан жоқ. Қазақтың ауыз әдебиеті нұсқаларын жинауды Г.Потанин кейінгі экспедициялар кезінде де жалғастырды.

Екі халықтың тамаша өкілдері – Г. Потанин мен Шоқан Уәлихановтың достығы - қазақағартушысы мен еркін ойлы орыс интеллигентінің одағы ретінде үлгі болып, қазақхалқының зерттелуі «тек орыс білімін толықтыру үшін ғана емес, сонымен қатар, қазақхалқының сана-сезімінің оянуына ыкпал етті».

Г.Н. Потанин сияқты зерттеушінің есімі оның өз өмірінде атқарып кеткен үлкен ғылыми-интелектуалдық мұрасының арқасында жылдар мен ғасырлар өткен сайын жаңа

қырларымен жарқырай көріне бермек. Ұлы даланың билеуші әулиетінен шыққан Ш.Уәлиханов пен қарапайым казак офицері отбасының өкілі Г.Н. Потаниннің достығы менөмір жолы,ғылым мен болашақ ұрпақтар үшін қалдырған мұрасы бүгінгі жастар үшін молрухани қазына. Олардың есімдері қазақ-орыс тарихында, қала берді әлемдік – шығыстанудаалтын әріптермен жазылған.

Оның есімін тарихта қалдыру үшін біраз игілікті істер атқарылған. Г. Потанин есіміменТянь-Шань тауындағы жота, Моңғол Алтайындағы мұздық аталған. Г. Потанинің заңғартұлғасын тану, зерттеу бүгінгі күнде өз жалғасын табуда. 2005 ж. Г. Потаниннің 170 ж. орайПавлодар облыстық өлкетану мұражайы мен С.Торайғыров атын. Павлодар мемлекеттікуниверситетінің ғалымдары бірлесіп оның таңдамалы шығармаларының 3 томдығыншығарды және халықаралық ғылыми конференция өткізілді. Г. Потани мұрасын зерттеумақсатында Павлодарлық зерттеуші ғалымдар Омбының, Томскінің, Мәскеудіңмұрағаттарын зерттеп, жаңа деректерді ғылыми айналысқа енгізді. Г.Н Потанин екі елге деортақ тұлға, оның ғылыми және рухани мұрасы Қазақстан мен Ресей үшін ортақ қазына.Жиһангез жерлес ғалымға бүгінгі Тәуелсіз Қазақстанда Павлодар қаласында бюст ескеркішқойылған болса, Алматы, Көкшетау, Павлодар қалаларында Г. Н. Потаниннің құрметінекөшелер берілген.

Г. Н. Потанин қазақ ұғымындағы көп жанашырлардың бірі емес, Асан-Қайғыдайболашақты болжағыштығы таңдандырады. Ол қазақ деген елдің, оның дарынды халқыныңзор болашағына кәміл сенді. Оның бұл арманы осы заманда іске асып, қазақ қабырғалыелге, тәуелсіз жұртқа айналды.

Галижапарова Эльвира Кабиденовна

№63 МГ тарих-география мұғалімі

Сынып:7 АСабақ тақырыбы: Оңтүстік Американың өзендері мен көлдеріСабақ мақсаты: 1.Білімділігі: «БжС» технологиясының ««Ауызша сабақ-2»картасы бойынша Оңтүстік Американың ішкі суларыментаныстыру, алған білімдерін сабақта қолдана білу.2. Дамытушылық: Сөздік қорды байыту, сұрақтарға жауап беру,қарама-қарсы сұрақтар дайындау, тест тапсырмаларымен , «Эссе» жазуға дағдыландыру3.Тәрбиелік мәні: Білімді, өнерлі болуға, еңбексүйгіштікке тәрбиелеу, әдептілікке баулу, сауатты жазуға дағдыландыру.Экологиялық білім беру.Сабақ типі: Жаңа тақырыпты түсіндіруТехнология: «БиС» технологиясының «Ауызша сабақ-2» картасыӘдістер: түсіндіру, сұрақ-жауап, қайталау, жазу, бекіту.Көрнекілік: матрица, сын тұрғысынан сұрақтар, тірек сөздер.I.Ұйымдастыру бөлімі: а) амандасу; б) сабақ тақырыбы мен мақсатын айту;Көшбасшы сөзі. Оқушылардың зейінің шапалақ ұру арқылы аудару.ІІ. Үй тапсырмасы

1-тапсырма. «Қисын сұрақтар» Оңтүстік Америка материгінің негізгі ерекшелігі?ең суы мол материк Батыс жағалауындағы суық ағыс. Перуан ағысы Жер сілкіну қай жерде жиі байқалады? Перуан ағысы Бразилияның астанасы- Бразилия Пайдалы қазбаларын қай елдерге экспорттайды? АҚШ Қандай пайдалы қазбаларға бай?темір, марганец , уран. Қандай мұхиттар қоршап жатыр? Атлант, Тынық мұхиты Ежелгі платформасы қалай аталады? Гондвана Анд тауларын инктер қалай атаған? «мысты таулар» Картоп, қызанақ, жүгері отаны. Оңтүстік Америка Америкада жойылып кеткен халық- инктер Рио-де –Жанейро деген сөздің мағынасы- «Қаңтар өзені» Америго Виспучи деген кім? саяхатшы Х.Колумб О.А. неше рет саяхат жасады. ( 4 рет саяхат жасады) Материктің жағалауын кім ашты? Х.Колумб Материктің ең төмен нүктесі. Валдес түбегі Теңіз деңгейінен ең биік нүктесі- Аконкагуа 6960м Анд тауларынының ұзындығы-9000км Титикака көлінің тереңдігі- 304м Дүние жүзінде Оңтүстік Америка көлемі жөнінен нешінші орын алады?төртінші орын алады Оңтүстік Американың жерінің ауданы? 18,3 млн. км² Оңтүстік Америкада жауын аз жауады немесе мүлдем жаумайтын шөл- Атакама Материкке қандай мұхиттың әсері мол- Атлант мұхиты Қандай климаттық белдеулер бар?экваторлық,субэкваторлық, торпиктік, субтропиктік, қоныржай. Оңтүстік Американың байырғы халқы- үндістер Дүние жүзіндегі ең биік сарқырама- Анхель сарқырамасы Анд қай таудың жалғасы- Кордильера Байырғы халқы не себепті үндістер деп аталады? Х.Колумб Үндістанға баратын батыс жол деп ойлады.Матицаға белгіленеді.Бірінші баға қойылады.

ІІІ.Жаңа тақырыпқа кіріспе.1) Оңтүстік Америка басқа материктерден қандай айырмашылықтары бар?Балалар Біз сіздермен Оңтүстік Американың өзендері мен көлдерімен танысамыз. Слайд суреттері 21 тірек сөзге түсінік беріледі

2-тапсырма.Оқушылардың өз бетінше тірек сөздерді ірі қабылдауды ұйымдастыру бөлімі.

Оқушылардың мәтінмен жұмысы: өз беттерінше кілтті сөздерді табу. Кілтті сөздер жазылған тақта жабулы тұрады, сынып деңгейіне қарай 21 сөз беріледі.

1.Анд тауы 2.Амазонка өзені 3.Ла-плата ойпаты4.Валдес түбегі 5.Атакама шөлі 6.Анхель сарқырамасы7.Игуасу сарқырамасы 8.«ақ өзендер» 9.«амазуну»10.«қара өзендер» 11.Виктория-регия 12.Парана 13.Ориноку 14.Иния дельфині 15.Кайман қолтырауыны16.Титикака көлі 17.Поопо көлі 18. «қалайы алаңы»19.Маракайбо 20. пиранья биіктігі 1054м

---7 --


Жұмыс уақыты: оқулықтың бір парағына 3 минут беріледі. Оқушылар өздері таңдаған кілтті сөздерді дәптерлеріне жазады.Уақыт бойынша жұмысты аяқтау. Оқушылар кілтті сөздерді жазып болған соң, тақта ашылады, оқушылар кілтті сөздерді тексеріп, сәйкес келген сөздер санын санайды, мәліметтер оқушылардың отыру матрицасына енгізіледі, екіші баға қойылады, пайызы көрсетіледі. ( ООМ- оқушылардың отыру матрицасы бойынша ) Екінші баға қойылады.

3-тапсырмаТүсінікті алғашқы тексеру. Сын тұрғысынан сұрақтарСұрақтарды қою үшін таңдаған ұяшықты көрсетеді, жауап беруге 3 секунд уақыт беріледі. Мәліметтерді ООМ-на енгізіледі. Оқушылар бір-біріне сын тұрғысынан сұрақ қойып, қаншалықты түсінгендерін бақылайды. Оқушы сұрақты кімге қоятынын өзі таңдайды. Жауап беруге 3 секунд уақыт беріледі. Бағасы матрицаға қойылады.Мұғалім оқушылардың тақырыпты түсіну деңгейін бақылайды, егер түсіну пайызы төмен болса, онда қайтадан түсіндіріліп, толықтырылады. 1. Оңтүстік Американың өзендері Атлант мұхитына құяды.ия2. Амазонка ең ірі, суы мол өзен-ия3. Амазонка өзенің саласы жоқ- жоқ 500 саласы бар4. Игуасу сарқырамасы Солтүстік Америкада орналасқан. Жоқ Оңтүстік Америкада орналасқан5. Игуасу сарқырамасы 300 дей тармағы бар. ия6. Анд тау аралығында тұйық алаптар бар.ия7. Амазуну- Амазонка деген мағына береді. Ияинктер солай атаған8. Парана- Бразилия таулы үстіртінің оңтүстік беткейінде орналасқан ия9. Оңтүстік Америка ең суы мол материк- ия10. Титикака тектоникалық көл- ия11. Маракайбо тектоникалық көл- жоқ лагуналық көл12. Амазонка өзені тіршілікке бай-ия13. Оңтүстік Америкада әлі де зерттелмеген жерлер барма-ия14. Поопо тұзды көл жоқ тұшы көл15. Оңтүстік Американы экватор сызығы басып өтеді. ия16. Пиранья жыртқыш балық ия17. Оңтүстік Американың Рио- де- Жанейро ең ірі қаласы.ия18. Оңтүстік Америка көлемі жөнінен 1 орын алады жоқ 4орын алады19. Оңтүстік Американың жер көлемі (18,3 млн км квадрат)ия20. Александр Гумбольдт Оңтүстік Америка табиғатын зерттеді. ия21. А.И.Войеков 1874 жылы О.А. климатын зерттеді.ия22. О.А. мәдени өсімдіктері: картоп,қызанақ, жүгерінің отаны.ия23. О.А. ішкі жазықтары Гран-Чако,Маморе,Пантал-ия24. Патагония жазық па ия25. О.А.асыл тастарға бай ия26. Африка Оңтүстік Америка елдерінің ең басты сауда серіктестері. АҚШ,Еуропа27. Оңтүстік Амеркада көбінесе ағылшын тілінде сөйлейді. Жоқ португал28. Жанартаулар жоқ .бар жас қатпарлы таулардаҮшінші баға қойылады

4-тапсырмаТест Оқушылар тест тапсырмаларын дайындайды. 2-сұрақтан және үш нұсқасы болуы тиісТөртінші баға қойылады.Матрицаға белгіленеді

ІV.Рефлексия.Оқушылар сабақта оқыған, білгендерін, сұрақтарға берген жауаптарын естеріне түсіріп, «Эссе» жазадыТақырыбы: « Оңтүстік Америкаға саяхат» 63 сөзден тұруы тиіс. Тексеру: Оқушылар «Эссе» құрамындағы сөздерді санап, астына сөздер санын жазып қояды. Кімнің жазған «Эссесі» көп сөзден құралған болса, сол оқушы бірінші болып оқиды.Бесінші баға қойылады.Матрицаға белгіленеді

V.Бағалау: Әр берілген дұрыс жауапқа «+» қойылып, матрица толтырылып отырады, сол нәтиже бойынша оқушы бағаланады . «5» - ++++; «4» - +++; «3» - ++; «2» - +;

VІ.Қорыту : мұғалім тақырыпты қорытындылайды, сапалы жұмыс жасаған балаларды мадақтайды, матрица бойынша нәтижесін шығарып, баға қояды.

VІІ.Үйге тапсырма: 4 белгіден кем алған оқушылар үйге тапсырма алады. «Оңтүстік Америка өзендері мен көлдері» туралы қосымша мәлімет беру.

«ТОЛЫМСЫЗ КВАДРАТ ТЕҢДЕУЛЕР»

Жезқазған қаласы №133 негізгі орта мектебі

Математика пәнінің мұғалімі Кулмагамбетова Кумис Елтаевна

Ашық сабақ. 8 сынып. АлгебраСабақтың тақырыбы: Толымсыз квадрат теңдеулерді шешу. 8 «А» сыныпСабақтың мақсаты:1.Білімділік: толымсыз квадрат теңдеулерді шешудің жолдарын, әдіс-тәсілдерін меңгерту, олардың коэффициенттерін анықтай білу бейімділіктерін қалыптастыру.2.Дамытушылық: өз бетімен ойлау қабілеттерін арттыру, әр оқушының білім деңгейлерін ескере отырып,тақырыпты қайталау.3.Тәрбиелік: математика пәнінің нақтылығына көз жеткізу,оқушының пәнге деген қызығушылығын арттыру, математикалық мәдениетке тәрбиелеу. Жүйелі түрде жұмыс істеуге, өз ойын тиянақты жеткізе білуге үйрету.Сабақтың түрі: білімдерін жинақтау, жүйелеу, қорытындылау сабағы.Сабақтың типі: практикалық сабақ.Көрнекілігі: сызбалар, деңгейлік тапсырмалар жазылған үлестірме қағаздар.Сабақтың барысы:І кезең:1.Ұйымдастыру кезеңі (оқушылармен амандасу, түгендеу)2.Үй тапсырмасын тексеру.3. Сұрақтар арқылы өтілген материалды қайталау:- Қандай теңдеуді квадрат теңдеу деп атайды? (а≠0) түріндегі теңдеуді квадрат теңдеу деп атайды. Мұндағы а, в және с-берілген сандар, ал х-айнымалы. а-бірінші коэффициент, в- екінші коэффициент, ал с- бос мүше.

1. Квадрат үшмүше дегеніміз не?Квадрат теңдеудің сол жақ бөлігін , яғни көпмүшесін квадрат үшмүше деп атайды.- Келтірілген квадрат теңдеу дегеніміз не? Егер а=1 болса, онда квадрат теңдеуді келтірілген квадрат теңдеу деп атайды.-Қандай теңдеулерді толымсыз квадрат теңдеулер деп атайды?-Теңдеуді 4 топқа бөліп жаз: ; ; ; ; ; ; ; Жауабы: Квадрат теңдеулер: а≠0, ; ; Толымсыз квадрат теңдеу: с=0, ; ; Толымсыз квадрат теңдеу: в=0, Толымсыз квадрат теңдеу: в=0, с=0, ; ;

Теңдеулердің коэффициенттерін жаз:Теңдеу а в с

-5 2 45 -1 0-1 0 39 1 04 0 0

ІІ кезең. Білім алғанын байқау. Бекіту мысалы.Коэффициенттері арқылы квадрат теңдеу құр:

а в с Квадрат теңдеу3 -5 42 0 -38 -3 0-7 0 0

Осы үш теңдеудің шешімінен қандай оқиғаны суреттеуге болады? (Оң түбірлері арқылы)=8;=0; = 98;Дұрыс жауабын тапқанда ЕХРО 2017 сөз шығады. ЕХРО 2017 жайлы қысқаша айтып өту

керек. Дүниежүзілік көрме (2017)

Экспо 2017 — 2017 жылдың 10 шілдесінен бастап 10 қыркүйегіне дейін Қазақстанның елордасы Астана қаласында Халықаралық көрмелер бюросымен (ХКБ) ұйымдастырылатын Халықаралық көрме. Экспо 2017 иесі 2012 жылдың 22 қарашасында Францияның астанасы Париж қаласында ХКБ-нің EXPO халықаралық бюросы Бас ассамблеясының 152-ші сессиясы барысында белгілі болды. Жасырын дауыс беру қорытындысы бойынша Астана үшін ХКБ-ның 103 мүше-мемлекет дауыс берген, ал бельгиялық Льеж қаласы 44 дауыс жинады.

Келтірілген квадрат теңдеу түрінде жаз: =0; =0;Жауабы: 1.12.13ж 1-желтоқсан президент күнін айтып өту .1 Желтоқсан – Президент күні

Былтыр 2012 жылы Қазақстан халқы 1 желтоқсан күні еліміз үшін елеулі оқиға – алғаш рет Тұңғыш Президент күнін атап өтті. Бұл Тәуелсіз Қазақстанның іргетасын қалап, шекарасын бекітіп, болашаққа бағыт – бағдар берген елбасының халық алдындағы ұшан – теңіз еңбегі үшін көрсетілер құрметтің бір бөлігі ғана. Яғни, жаңа мемлекет қалыптасуыныңөтпелі кезеңінде сенімді басшыға өз тағдырын тапсырған халқының жауапты таңдауы еді.ІІІ кезең Деңгейлік тапсырмалар (үлестірме қағаздар) (3А+2В+1С) Ж.А.Қараевтың саралап-деңгейлеп оқыту технологиясын қолданамыз. (Ж.А.Қараев жайлы айтып өту )І деңгей (5 ұпай) (танып – білу, анықтама, ереже білгендіктен үлгі бойынша есеп шағарады) Теңдеулерді шешіңдер: 2х2-32=0 3х2-6х= 0 (х-2)2= 25 2х2=32 3х(х-6)=0 х-2=5, х-2=-5Х2=16 х1=0, х2=6 х1=7, х2=-3Х1=4Х2=-4

ІІ деңгей: (10 ұпай)(Түсініп, пайдаланып, талдау, өзгертілген жағдайда оқушылардың ойлау қабілетін жетілдіру.Өз бетінше ізденуге ойлануға мүмкіндік туғызу, проблемалық жағдай туғызу)Квадрат теңдеулерді екімүшенің квадратын айыру тәсілімен шешу :а) х2-2х-3= 0 б) х2+3х-10=0 х2-2х=3 х2+3х=10 х2-2х*1+12=3+12 х2+2*(х-1)2=4 (х+)2=1) х-1= 2 2) х-1=-2 1) х+ 2) х+ х1=1+2

х2=1-2 х1= х2=-

х1=2 х2=-5Ж: 3; -1 Ж: -5; 2

ІІІ деңгей (15 ұпай) (Алған білімдерін жетілдіру мақсатында қорытынды жасауға келетін есеп беру. Ішінара

---8 --


іздену, зерттеу, анализ-синтез салыстыру)Тік төртбұрышты жер алқабының ені ұзындығынан 6 есе кем, ал ауданы 1014 м2.Оның ені мен ұзындығын табыңдар.х*6х=10146х2=1014х2=1014:6х2=169х1=13, х2=-13Ж: а=78м, в=13м

Кітаппен жұмыс: №247 Теңдеуді шеш:Сабақты қорыту.Оқушыларды бағалау.Үйге тапсырма:

Оқушыны бағалау парағы:Оқушыныңаты-жөні3А+2В+1С 1 2 3

I-деңгей (5 ұпай)II-деңгей (10 ұпай) //////////////III-деңгей (15 ұпай) //////////////// //////////////

Деңгейлік тапсырмалар (3А+2В+1С)І деңгей (5 ұпай) Теңдеулерді шешіңдер: 2х2-32=0 3х2-6х= 0 (х-2)2= 25 ІІ деңгей: (10 ұпай) Квадрат теңдеулерді екімүшенің квадратын айыру тәсілімен шешу :а) х2-2х-3= 0 б) х2+3х-10=0ІІІ деңгей (15 ұпай) Тік төртбұрышты жер алқабының ені ұзындығынан 6 есе кем, ал ауданы 1014 м2. Оның ені мен ұзындығын табыңдар.

Қостанай облысы Қостанай ауданы Заречный ауылы

Мемлекеттік тілде оқытатын Заречный орта мектебіБастауыш сынып мұғалімі: Бижанова Бибигуль Салимовна

Күні 27. 01.2016 ж Сынып: 3 «А» сыныпСабақтың тақырыбы: «Екітаңбалы санды біртаңбалы санға көбейту мен бөлу».Сабақтың мақсаты:Екі таңбалы санды бір таңбалы санға көбейту және бөлу туралы білімдерін пысықтау,есептер шығару Күтілетін нәтижелерА. Екі таңбалы санды бір таңбалы санға көбейту,бөлу тәсілдерін пайдаланатын болады;Ә. Көбейту кестесін басшылыққа ала отырып, екі таңбалы санды бір таңбалы санға көбейтуге,бөлуге берілген есептерді шығара алатын болады.Керекті жабдықтар: Оқулық Математика 3-сынып

Мектептегі тәжірибе кезеңінде орындауға арналған тапсырмаларЫнтымақтастық атмосферасын қалыптастыру. Өзін-өзі реттеу.Жұптық жұмыс. Бірлескен оқу.Топтық жұмыс. Сын тұрғысынан ойлауды бағалау. Түсіну дәрежесін бағалау.

Сабақ барысы:Ұйымдастыру кезең Псих-қ дайындық «Таза тақта» әдісі 1 мин «Иә-жоқ» математикалық диктант 2 мин - 29 бен 3-тің көбейтіндісі 87-ге тең; - 5 санын 19 есе арттырғанда 85 шығады; -8 бен 5 көбейткенде 40 шықты. -56-ның жетіден бір бөлігін 12-ге арттырғанда 96 болады. - Бірінші көбейткіш 25-тің бестен бір бөлігіне тең, екінші көбейткіш 11-ге тең. Көбейтіндінің мәні 55. - 12 мен 8-дің көбейтіндісі 100-ден кіші. - 57 мен 37-нің айырмасын 4 есе арттырғанда 90 шықты 3.«Жұбыңмен тексер» әдісі арқылы үй тапсырмасын тексеру, өзара бағалауЖұптар көршілерінің үйден шығарған есептерін тексереді, өзара басбармақ арқылы бағалайды..Негізгі бөлім №2. 30 мин28х2 13х3 56: 2 39 :3 Оқулықпен жұмыс. № 3 Сөз есеп 3 амалмен шығады Әр қатардан бір оқушы тақтаға орындайды. «Кім шапшаң» ойыны №6 Теңдеу шеш с х 2 = 140 сх2= 160 Х : 2 =70 «Шапалақ» әдісімен бағалау.Сергіту кезең 1 мин «Тапқыр болсаң тауып көр!» ойыны 1 мин

57:3=11∙4=64:2=2∙16= т.б. №4 Өрнектің мәнін табу х = 2, 5,1035 х Х 90 : Х Оқушылар жеке жұмыстанады. Жеке оқушылардың дәптерін тексеріп, Жас ерекшеліктеріне байланысты Үлгірімі төмен оқушымен жұмыс 20+5= 2х2 = 8+3 = 7 + 4 = 10 – 6 = 9 : 9 = Математикалық тест 1. (20+20) нешеге тең?а) 40 ә) 39 б) 492. 18:18 өрнегінің мәні нешеге тең?а) 0 ә) 1 б) 183. 7х2 нешеге тең?а) 14 ә) 7 б) 124. 120 – 20 өрнегінің мәні нешеге тең?а) 100 ә) 80 б) 905. 180 х 0 өрнегінің мәні нешеге тең?а) 180 ә) 0 б) Дарынды оқушымен жұмыс 7 7 7 7 7 7 7 7 =100

Математикалық мақал-мәтелдер 2 мин Қорытынды 2 минСәйкестендіру тест желімдеу Әр қатарға әртүрлі тапсырма

450+125 = 575 565 655Х х 9 = 81 8 9 10 46 : 2 = 32 23 25Үлестірімділік қасиетін көрсет: 4 + 4 + 4 + 4

( 4 + 4 ) х 2 = 16 (4+4+4+4) = 16

Басбармақ әдісі арқылы бағалау Мадақтаулар 2 қатар 124 құрамын тап3 қатар 715 – 25 81 Дұрысын сызба арқылы белгіле163 х 2 690162 : 2 18Тіктөрт.ұзынд. 5см, ені 4см Р-?см 326 «Гармошка» әдісі арқылы сабақты қорытындылау 3 мин Мұғалімнің жиынтық бағалауы. 1 мин Үйге тапсырма: 1 минБүгінгі сабақ сендерге ұнады ма? -Қандай қиындықтар болды? Үй тапсырмасын күнделікке белгілейді.«Сәлемдеме» әдісі арқылы кері байланыс орнатады. Оқушылар сабақта не ұнады, не қиын болғанын айтып, өздерін Тілек ағашына белгілейді. 1 мин

РЕФЛЕКСИВНОЕ ОБОСНОВАНИЕ И МЕТОДИКА ВНЕДРЕНИЯ

ПОСЛЕДОВАТЕЛЬНЫХ ЗАНЯТИЙ «ДИАЛОГИЧЕСКОЕ ОБУЧЕНИЕ»

Дуйсенбаева К.К. Преподаватель спецдисциплин многопрофильного колледжа «Болашак» г.Актобе

Обучение в начальной школе направленно на всестороннее развитие ребенка, в томчисле, немаловажно и развитие речи каждого дошкольника . К сожалению, этому видудеятельности на занятия уделяется мало внимания. Практически все время и все силывоспитателя затрачиваются на проведение работы по усвоению детьми определеннойинформации, а проблемы развития речи остаются на втором плане. Данный вопрос оченьактуален, так как дошкольник является частью социума , а умением правильно говорить,общаться владеет не каждый. ,Таким образом, развитие связной речи не только играетважную роль в развитии человека, но и является одним из важнейших общеучебныхумений. В будущем это позволит ему безболезненно войти в коллектив ,чувствовать себясвободно в умении налаживать общение с окружающими. Проблема коммуникации усовременного школьника действительно существует. Причинами могут быть бедныйсловарный запас, малая начитанность, узкий кругозор, неумение выразить свои мысли,сложность в выборе слов. Социальные сети, глобальная мобилизация также приводят ксокращению речевого запаса детей, к неумению вести диалог. Этого можно избежать,сформировав у дошкольника уверенность в том, что он умеет общаться с окружающими, чтоон - хороший собеседник. Для этого необходимо вести учебный процесс через диалоговоеобучение. Считается, что преподавание в форме диалога позволяет использовать силуразговора для стимулирования и развития воспитанникоов. (Руководство для учителястр.145)

Планируя свои занятия, я следовала модели обучения по Выготскому, которыйпредполагает, что знания приобретаются в результате вовлечения дошкольника в диалог.Передо мной стояла цель: включение и применение диалогового обучения на занятиях. Длятого, чтобы диалогическое обучение состоялось мною на занятиях организовываласьиндивидуальная, парная и групповая работа.

На диалог со мной я вызывала детей создавая проблемные ситуации: на занятии «Ктоживет в воде?» дети искали слова, которые спрятались в слове «круговорот», после чего ониговорили значение этих слов и формулировали тему занятия . Диалог мог возникать и вовремя беседы, через которую я выявляла знания дошкольников по пройденному материалу.Для создания диалога «воспитатель-воспитанник» или «воспитанник-воспитанник» мызачастую прибегали к вопросам, которые наталкивали детей на «односложные» ответы. Ноэто не давало возможности учащимся раскрыться. Применяя на практике кумулятивнуюбеседу и исследовательскую беседу(Руководство для учителя,стр.156), было видно, какучащиеся с живым интересом включались в работу, делились имеющимися знаниями,выражали свою точку зрения и ,конечно же, общались с учителем и друг с другом. Изучивучебный материал по теме «Реки и озёра» , дети принялись активно вести обсуждениепрочитанного, они внимательно выслушивали друг друга, дополняли и вели комментариипо услышанному от своих одноклассников. После длительного диалога внутри группы,учащимися готовились вопросы и заданиядля других групп. В ходе этой работыразвернулась настоящая дискуссия, где каждый выступающий говорил о том, что узнал, освоем мнении к прочитанному. Вопросы для своих сверстниковбыли различны посодержанию и сложности, это говорит о том, что детей при подготовке пользовалисьпринципом «от простого к сложному» .«Мозговой штурм» является одним из способовпобуждения детей к диалогу. Такой вид работы я применила на уроке по теме «Мой домЗемля». Здесь дети могли продемонстрировать правильность выбранного ответа, которыйдолжен быть содержательным, объемным и верным.

Развитие младших дошкольников 21 века кардинально изменилось, по сравнению с веком20. Возросла потребность в информированности детей.

Для дошкольного возраста характерны яркость и непосредственность восприятия,легкость вхождения в образы. Они легко вовлекаются в игровую деятельность. Самоеглавное, что в играх на занятиях участвовали все дети, никто не остался в стороне. Игра«Заморочки из бочки» позволила участникам групп самим выбирать вопросы. Это оживилои увлекло детей. Каждый из них переживал за свою группу, прилагал все усилия, чтобыименно его группа дала точный ответ. Во время игры дошкольник незаметно для себявыполняет те задания, ту работу, которые в обычном виде кажутся ему скучными,неинтересными, трудными. Учащиеся играя, обучаются. Именно через игру можетпроисходить самовыражение, самоутверждение, саморегуляция, самореализациядошкольника

---9 --


Игры могут быть интеллектуальными, познавательными, деловыми, ролевыми.В своиуроки я включала разные виды игр,которые направляли и способствовали тому, чтобы детимогли активно принимать участие в работе, учились самостоятельности в действиях,способности управлять собой в сложных ситуациях.Через комплекс игр учащиеся смеловысказывали свое мнение и отношение к действительности. Так на уроке «Подземныеводы» я выбрала игру «Доскажи словечко», где каждому ребенку предоставляласьвозможность говорить о том, что он думает, как видит данную проблему. Замечу, что ответыучащихся отличались друг от друга, были ответы, где учащиеся сходились в точке зрения.Вурок «Реки и озёра» я включила игру «Ты –мне, я - тебе» По правилам, с каждой командывыходили по одному участнику и задавали друг другу вопросы. В процессе этой игрыможно было проследить, как учащиеся самостоятельно, доказывали, рассуждали инаходили ответы на сложные вопросы. Игры применялись на разных этапах занятия идаже, как минутка отдыха. Такая игра была включена в урок «Охрана воды», где учащиесявесело ,с азартом хлопали в ладоши, если слышали, что в слове спряталась «вода»,такимобразом показывая сплоченность и согласие в группе. Ролевая игра « Маленькие экологи»позволила детям проявить себя с творческой стороны. Каждой группе было даноиндивидуальное задание :найти причины загрязнения водоемов; что необходимо сделатьдля охраны воды; роль воды в жизни. Вначале диалог состоялся внутри группы, это было иобсуждение по теме, выяснение хода работы, распределение обязанностей. Когдапроходила презентация работы, каждый член группы выступал по принципу «Аквариум».После выступления обязательно задавались вопросы, учащиеся дополняли друг друга,обменивались опытом и знаниями, таким образом организовывался диалог междугруппами. Я для себя сделала вывод, что диалог – является важным инструментом врешении многих задач. Диалоговое обучение позволяет нам педагогам раскрыть вучащихся ораторские качества, развить и обогатить их речь, сделать так, чтобы речьвоспитанников была красочная и лаконичная, ответы содержательные и точные.

Кроме этого применялась исследовательская работа. При проведении занятия «Кто живетв воде?» учащиеся выясняли, какие существуют целебные источники в Казахстане,пользуясь возможностями Интернета. После исследования группы создавали«рекламу»,через которую доказывали полезные и целебные качества источника. Значимуюроль занимают и задания творческого характера. При проведении занятия «Круговорот водыв природе» дети выступили в качестве сказочников. Им предстояло сочинить в группесказку «Путешествие Капельки». Дошкольники с удовольствием принялись за работу. Ведьименно здесь они могут выплеснуть всю свою фантазию. Содержание, сюжет,эмоциональная окраска созданных произведений отличались друг от друга. С интересомзаслушивались работы групп, а потом путем сравнения учащиеся искали общее, чтообъединяло все сказки. Цель подобной работы: развитие письменной речи учащихся,умение рассуждать, комментировать происходящее. Так как у меня предмет познание мира,то на протяжении всего урока дети пользуются учебниками, тестовым материалом, чтоявляется источником учебной информации, наглядным пособием являлась интерактивнаядоска, в работе с карточками ученики оценивали свои работы и работы своиходноклассников ,также при рефлексии были использованы ТСО, прослушивали музыку.

Я считаю, что диалогическое обучение оказывает благоприятное воздействие на учебныйпроцесс, способствует всестороннему развитию учащихся, помогает учащимся обогатить ипополнить словарный запас.

В заключение своего рефлексивного отчета о важности диалога в группе я хотела быпорекомендовать себе, более развернуто составлять планы занятий, включая в них разныеситуации, в том числе игровые моменты. Внедрение модуля диалогового обучения даетдошкольников самим понимать цели занятия и достичь ее в конце занятия. У детейпоменялся взгляд и отношение к предмету «Познание мира». На уроках они сталиувереннее в своих действиях, выводах, обменивались опытом и знаниями.Самостоятельность позволила им быть немного взрослее, они учились сами строить своюработу, добывать знания, тем самым самоутверждаясь . А самое главное это то, что я виделав глазах детей огонёк радости, значит занетия им нравятся .

Результаты, которые я ожидала получить следующие: дошкольник сможет свободно выражать свою точку зрения; умение прислушиваться к мнению других членов группы; дошкольник сможет непринужденно общаться с педагогом, со сверстниками.

В целом ожидаемые результаты оправдались. Мне удалось создать благоприятныйпсихологический климат, дети активно участвовали в обсуждении тем и вопросов, они судовольствием высказывали и отстаивали свою точку зрения. Усвоение материала сталоболее эффективным, осознанным.Занятиями оставались довольны и дети, и я.

ИГРОВЫЕ УПРАЖНЕНИЯ ДЛЯ РАЗВИТИЯ

ФИЗИОЛОГИЧЕСКОГО И РЕЧЕВОГО ДЫХАНИЯ

Садикова З.Т. Преподаватель спецдисциплин многопрофильного колледжа «Болашак» г.Актобе

"Охота" - закрыть глаза, по запаху определить, что за предмет перед вами (апельсин, духи, варенье и т.д.)"Шарик" - представить себя воздушными шариками; на счет 1, 2, 3, 4 сделать четыре глубоких вдоха и задержать дыхание. Затем на счет 1 - 5 медленно выдохнуть."Каша" - вдыхать через нос, на выдохе произнести слово "пых". Повторить не менее 6 раз."Ворона" - сесть прямо, быстро поднять руки через стороны вверх - вдох, медленно опустить руки - выдох. Произнести: кар-р-р!"Покатай карандаш" - вдохнуть через нос и, выдыхая через рот, прокатить по столу круглый карандаш."Греем руки" - вдыхать через нос и дуть на озябшие руки, плавно выдыхая через рот, как бы согревая руки."Пилка дров" - встать друг против друга парами, взяться за руки и имитировать распиливание дров; руки на себя - вдох, руки от себя - выдох."Дровосек" - встать прямо, ноги чуть уже плеч; на выдохе сложить руки топориком и поднять вверх. Резко, словно под тяжестью топора, вытянутые руки на выдохе опустить вниз, корпус наклонить, позволяя рукам "прорубить" пространство между ногами. Произнести "ух". Повторить 6 - 8 раз."Сбор урожая" - встать прямо, поднять руки вверх, чтобы достать яблоки - вдох (пауза 3 сек). Опустить руки, наклонить корпус вперед и вниз - выдох. Повторить 3 - 4 раза."Комарик" - сесть, ногами обхватить ножки стула, руки поставить на пояс. Вдохнуть, медленно повернуть туловище в сторону; на выдохе показать, как звенит комарик - "з-з-з"; быстро вернуться в исходное положение. Новый вдох - и поворот в другую сторону."Сыграем на гармошке" - встать прямо, ноги слегка расставить, руки на поясе. Вдохнуть (пауза 3 сек). Наклон в левую сторону - медленно выдохнуть, растянув правый бок. Исходное положение - вдох (пауза 3 сек). Наклон в правую сторону - медленно выдохнуть. Повторить 3 - 4 раза."Трубач" - поднести к губам воображаемую трубу. Имитируя движения трубача, нажимать пальцами на воображаемые клавиши, на выдохе произнося "ту-ту-ту" (10 - 15 сек)."Жук" - сесть, руки развести в стороны, немного отведя их назад - вдох. Выдыхая, показать, как долго жужжит большой жук - "ж-ж-ж", одновременно опуская руки вниз."Задуй упрямую свечу" - в правой руке держать цветные полоски бумаги; левую ладонь

положить на живот; вдохнуть ртом, надуть живот; затем длительно выдыхать, "гасить свечу"."Паровоз" - ходить по комнате, имитируя согнутыми руками движения коле паровоза, произнося при этом "чух-чух" и изменяя скорость движения, громкость и частоту произношения."Пастушок" - подуть носом в небольшую дудочку как можно громче, чтобы созвать разбежавшихся в разные стороны коров; показать ребенку, что необходимо вдохнуть через нос и резко выдохнуть в дудочку."Гуси летят" - медленно и плавно ходить по комнате, взмахивая руками, как гуси; руки-крылья на вдохе поднимать, на выдохе опускать, произнося "гу-у-у" (8-10 раз)."Кто громче" - выпрямить спину, сомкнуть губы, указательный палец левой руки положить на боковую сторону носа, плотно прижимая левую ноздрю, глубоко вдохнуть правой ноздрей (рот закрыть) и произносить (выдыхать) "м-м-м", одновременно похлопывая указательным пальцем правой руки по правой ноздре (в результате получается длинный скандированный выдох); звук [м] надо направлять в нос, он должен быть звучным; выполнить такие же действия, прижимая правую ноздрю."Аист" - стоять прямо, поднять руки в стороны, одну ногу, согнув в колене, вынести вперед и зафиксировать положение на несколько минут, удерживая равновесие; на выдохе опустить ногу и руки, тихо произнося "ш-ш-ш" (6-7 раз)."Маятник" - сесть по-турецки, руки на затылке; спокойно вдохнуть (пауза 3 сек), наклониться вперед - выдох, возвратиться в исходное положение - вдох. Повторить 3 - 4 раза.

Махметова Айымгүл Мұратқызы. Дефектолог

БҚО, Жаңақала ауданы Жаңақала жалпы орта білім беретін мектебі

Сыныбы ТДО 1-4

Пәні Жеке,топтық

Сабақтың тақырыбы

Отан отбасынан басталады

Сабақтың мақсаты Отанға деген сүйіспеншілікке ынтымақтастыққа шақыру.Отбасына деген сыйластыққа тәрбиелеу

Сабақтың әдіс тәсілдері

Аралас

Сабақтың көрнекілігі

Суреттер , сөзжұмбақтар

Ұйымдастыру кезеңі

1.Оқушылармен амандасу,түгендеу2.Ынтымақтастық атмосферасын құру

Үй тапсырмасын тексеру

Сыз және боя тақырыбы арқылы суреттерін қарау

Сабақтың тақырыбы

Мұғалімнің іс-әрекеті Оқушының іс-әрекеті

1.Қызығушылықтарын оятуБілу

1.Психологиялық дайындық2.Сөзжұмбақ3 Сұрақ-жауап

Оқушыларға сұрақ беріледі

2.Түсіну Отан туралы түсінік беру Тындау

3. Оз білімдерін шындау

Мақал-мәтел Отан туралы білетін мақал-мәтелдерін айту

4.Ой тастау 1.Сұрақ-жауап2. Ассосация «Отбасы»

Оқушыларға сұрақтар беріледі

5 Ой тастау.Кім тапқыр

Туыс атауларын білеміз бе? Сұрақ - жауап

6. Кім тапқыр Ойын түрінде Оқушылар ойын арқылы берілген тапсырмаларды орындайды

Қолдану Дәптермен жумыс Оқушылар берілген тапсырмаларды дәптерге орындайды

Сергіту сәті Ұсақ қол маторикасыЖинақтау Бүгінгі тақырып бойынша не

үйренгендерін сұрау. Оқушылардың жауаптары тындау

Үйге тапсырма Шешіре ағашының суретін салу

Бағалау Сабаққа жақсы қатынасқан оқушыларды жұлдызша арқылы мадақтау

Кері байланыс Бүгінгі сабақтан алған әсерің

Маңғыстау обл. Ақтау қаласы №16 мектептің бастауыш сынып мұіалімі

Мамутова Сайлаугул Сабидуллина

Сабақтың тақырыбы: 5 санын қосу және азайту Мақсаты: Білімділік: Ондықтан аттап 5 санын қосу жане азайтутәсілдерімен танысу. 5 санын қосудың кестелік жағдайларын , азайтудың сәйкес жағдайларын қалыптастыруДамытушылық: Оқушылардың ой өрісін,байқағыштығын қабілеттерін өз бетімен жұмыс істеу, қиялын ұштауТәрбиелілігі: Ұқыптылыққа,ұйымшылыққа арттыруға тәрбиелеуКөрнекілігі: кеспе өрнектер,оқулықӘдісі; сұрақ-жауап,түсіндіру.Сабақ барысы 1.Ұйымдастыру кезеңіАл, балалар қанекейБері қарай қарайықАлаңдамай басқағаСабаққа назар салайық2.Үй тапсырмасын сұрау36+2 45+30 60+4087-5 98-50 100-303.Жана сабақ А 1+5 2+5 3+5 4+5 5+5Санамақ арқылы жана сабағымды бастаймын

---10 --


Сонымен, бүгінгі сабағының тақырыбы 5 санын қосу,азайту6+5 түсіндіру 11-5Ә Түсіндіре отырып шығар: 7+5 12-5 8+5 13-5 9+5 14-5№2 т бестас ойыны арқылы6+5 11-5 5+6 11-6 7+5 12-5 5+7 12-7№3 Математикалық диктант(7+3)+2 (8+2)+3 (9+1)+4(12-2)-2 (13-3)-2 (14-4)-1№4 Сергіту сәтіОң қолымда 5 саусақСол қолымда 5 саусақЕкі қолды жинасамБолады сонда 10 саусақ№5 Есеп Шешуі:24+(24-4)Кел,ойнайық Сөз құрастыруШығармашылық жұмыс: Суретте бесбұрыш бар ма?№5 Уй тапсырма 67бет №6 №7 Қорыту Жеті қайқы,бес жүйрік (Абайдың 5 жүйрігі )атауАбыл,Ақтан,Нұрым,Қашаған,Сәттіғұл...Абай атамыздың өлең жолдарында да қасиетті сөздер атаған№8 Бағалау

ПЛАН УРОКА ПРОИЗВОДСТВЕННОГО ОБУЧЕНИЯ

Специальность: 1114042 – «Электрогазосварщик»Мастер п/о: Оразымбетова Акжаркын УсенгалиевнаТема урока: Сборка под сварку пластин в уголВид урока: комбинированныйТип урока: выполнение упражений, тренировка навыковЦели урока: обучающая: научить обучающихся самостоятельно производить сборку и

сварку пластин в угол;развивающая: развивать навыки самостоятельной работы, внимание, координацию

движений, скорость и технику при выполнении дуговой сварки, производить подбор режимасварки и сварочных материалов;

воспитательная: воспитывать у студентов аккуратность, трудолюбие, бережное отношение к сварочному оборудованию и инструментам, формировать у обучающихся профессиональные навыки при выполнении сварки.

Методические приемы: объяснение нового материала; учебно-производственные работы:Материально-техническое обеспечение урока:1. Плакаты,«Иллюстрационные пособия сварщика», образцы сварки, схемы поясняющие

технику сварочных работ сборки и сварки пластин в угол, карточки-задания. Компьютеризированный тренажер сварщика

2. Сварочный трансформатор, электродержатель, электроды, стальные пластины, молоток,зубило, стальные щетки, защитные щитки, Угольник металлический, Линейка металлическая L – 150 – 500 мм, Чертилка спецодежда.

Межпредметные связи:1. Материаловедение.2. Техническое черчение.4. Технология сварочных работ.ХОД УРОКА:I.Организационная часть. (5 минут)1.1. Проверка студентов по списку.1.2. Проверка готовности студентов к уроку.II.Вводный инструктаж.Актуализация опорных знаний.Что называется сварочным соединением?Какую роль выполняет зазор при сборке под сварку?Какие типы сварных соединений вы знаете?Покажите эти соединения на пластинах.В чем особенности таврового соединения? Как удобнее его выполнять? В чем вы видите

сложность этой операции?Выполнение проверочного упражнения учащимися на компьютеризированном тренажере2. Сообщение новой темы и цели урока на сегодня.3. Изучение нового материала.3.1. Типы сварных соединений.3.2. Выполнение углового соединения под прямым углом.3.3. Выполнение углового соединения под острым углом.3.4. Сборка и сваривание трубных элементов.3.5. Сборка и сваривание трубного и плоского элемента.3.6. Манипулирование электродом, чтение чертежей.4. Основные требования безопасности труда при ручной дуговой сварке.5. Закрепление материала вводного инструктажа.№п/п

Вопрос Предполагаемый ответ

1. Что называется сварочным соединением?

Неразъемное соединение, выполненноесваркой.

2. Что называется угловым соединением?

Сварное соединение двух элементов, размещенных под углом и сваренных в местепримыкания их краев.

3. Как выполняется угловое соединенияпод острым углом?

Сварное соединение, в котором свариваемые

элементы расположены параллельно ичастично перекрывают друг друга.

4. Как выполняется угловое соединенияпод острым углом?

Сварное соединение, в котором торцевыеповерхности элементов примыкают друг кдругу.

5 Какие опасности существуют для здоровья людей при выполнении сварочных работ?

Поражение электрическим током.Поражение глаз и открытых поверхностей

кожи рук.Отравление вредными газами и пылью.Ожоги от разбрызгивания электродного

расплавленного металла и шлака.Ушибы, порезы в процессе подготовки

изделия под сварку и во время сварки.6 Как определяем диаметр электрода? Как определяем диаметр электрода?

7 Как проверить величину угла? Угольником.

5.1. Демонстрационный показ приемов сборки под сварку пластин 1. Сборка под сварку пластин под прямым углом.2. Сборка под сварку пластин под острым углом.

Последовательность выполнения и правила техники безопасности:Называют этапы, мастер при необходимости делает уточнения:

1. Выбираем пластины, удобно располагаем2. Производим зачистку от загрязнений, ржавчины, заусенцев3. Устанавливаем сборку на плиту стола4. Выбираем электрод5. Выбираем значение сварочного тока на источнике питания6. Закрепляем электрод в зажиме электродержателя7. Включаем вытяжку8. Включаем источник питания сварочной дуги9. Опускаем маску10. Производим опробование и настройку сварочного тока на вспомогательной

пластине 11. Выполняем шов12. Надеваем защитные очки, производим зачистку сварного шва13. Определяем качества сварного шва внешним осмотром14. Обсуждаем качество сварного шва с мастером15. Во время работы: 16. Придать устойчивое положение свариваемой детали17. Не разрешается смотреть на сварочную дугу без защитной маски со

светофильтром18. При смене электродов для огарков используем металлический ящик19. При кратковременных перерывах в работе электродержатель необходимо вешать

на специальный штатив20. Нельзя оставлять без присмотра сварочный аппарат включенный в сеть21. Швы очищать от шлака металлической щеткой в защитных очках

III. Текущий инструктаж. Самостоятельная работа студентов по закреплению и совершенствованию знаний и умений, формирование навыков выполнения процесса сборки и сварки соединения

1. Научить студентов электродуговой сварке пластин в угол.2. Обход студентов по рабочим местам.3. Проверка правильности организации рабочего места.4. Соблюдение правил безопасности труда.5. Обход рабочих мест с целью оказания помощи слабоуспевающим студентам.6. Правильность выбора питания.7. Выбор режима сварки.8. Технология сварки.9. Контроль за правильностью выполнения заданий.10. Проверка качества кончного результата труда.

IV. Заключительный инструктаж.I. Анализ выполненного задания и разбор допущенных ошибок.2. Анализ ошибок допущенных работ студентов.3. Сообщение оценок по итогам урока и выполненной работы студентов.4. Уборка рабочих мест мастерской.5. Сдача спецодежды, инструментов.6. Выдача заданий на дом.

Диагностическая карта Тема: Сборка под сварку пластин в угол

ӨНДІРІСТІК ОҚУ САБАҒЫНЫҢ ЖОСПАРЫ

Мамандығы: Автокөлікті жөндеуші слесарьӨ/О шебері: Мамажанов Жасұлан БугенбаевичСабақтың тақырыбы: Газ тарату механизмін бөлшектеу

Мақсаты: а) Білімділік: Білімгерлерге газ тарату механизмін бөлшектеу реттілігімен таныстырып,

тәжірибе түрінде машықтау.б) Дамытушылық: Теория білімдерін іс-жүзінде дамыту, шығармашылық іскерліктерін,

ойлау қабілеттерін дамыту.в) Тәрбиелік: Бірігіп топпен жұмыс жүргізуге дағдыландыру, тазалыққа және

ұқыптылыққа,еңбек сүйгіштік дағдыларын қалыптастыру. Материалды – техникалық жабдықталуы: а) Ваз – 2101 автокөлігінің газ тарату механизміб) Құрал – саймандар қорапшасы, қолғап, сүрткі, арнайы киімв) «Газ тарату механизмін бөлшектеу» тақырыбы бойынша плакат, технологиялық карта, г) Слайд Әдебиеттер: П.Ж.жүнісбеков «Автомобильдің құрылысы және пайдалануы»

- Б.А.Алиев «Автомобильдер менқозғалтқыштар теориясы»- А.Ордабаев «Автокөлік құрылымы»- М.Дартаев «Автокөлік қозғалтқышының теориясы мен құрылысы»

САБАҚТЫҢ БАРЫСЫ I. Ұйымдастыру бөлімі 5(мин.)

1. Журнал бойынша білімгерлерді тексеру;2. Білімгерлердің зейінін сабаққа аудару;

II. Үй тапсырмасы: «Қозғалтқыштың қосиінді-бұлғақты механизмі» Өткен тақырып бойынша білімгерлер бір-біріне сұрақтар қою арқылы білім

деңгейлерін тексеру.ЖАҢА САБАҚ

I.Кіріспе. Сабақтың тақырыбы және мақсатымен таныстыру.II. «Ой шақыру» әдісі. Газ тарату механизмі туралы сұрақтар қойып пысықтау:Газ тарату механизмінің қызметі қандай?

Газ тарату механизмі ол цилиндрлерге дер кезінде ауа немесе жанғыш қоспа жеткізу жәнецилиндрдегі пайдаланылған газды шығару қызметін атқарады.Газ тарату механизмінің қанша түрі бар?

III. Түсіндірме жазба: ГТМ ол цилиндрлерге дер кезінде ауа (дизельді қозралтқышта)немесе жанғыш қоспа (бензинді қозғалтқышта) жеткізу және цилиндрдегі пайдаланылғангазды шығару қызметін атқарады. Клапандар енгізу және шығару тесіктерін ашып-жауыптұрады, ал бұлар цилиндрлердің енгізу және шығару түтіктерімен жалғастырады.

Газ тарату механизмінің екі түрі бар: жоғары және бүйірге орналасқан клапандар.Оқулықтағы автомобиль қозғалтқыштарында газ тарату механизмінің клапаны жоғары

---11 --


орналасқан. Газ тарату механизмінің құрамына енгізу және шығару клапандары, таратқышбіліктен клапандарға қозғалыс бергіш бөлшектер, таратқыш білік пен шестернялар кіреді.

1,22-клапан, 2-бастиек (головка), 3-өзекше (стержень), 4,20-төлке (втулки), 5-қалпақша (колпачок), 6-шайба (шайбы),

7,8,17-серіппе(пружины), 9-қақпақ (тарелка), 10-сухарь, 11-тұтқа (рычаг), 12-фланец қорапшасы (фланец корпуса), 14-таратқыш білік

(распределительный вал), 15-мойын (шейка), 16-жұдырықша (кулачок), 18-бұрана (болт), 19-гайка, 21-тілімше (пластина), 23-сақина (кольцо), 24,27,28-жұлдызша (звездочки), 25-шынжыр (цепь), 26-тыныштаныру (успокоитель), 29-саусақ (палец), 30-башмак, 31-тарту құрылымы (натяжное устройство) Ашылу реттілігі:1. Қозғалтқыштың қақпақшасын(крышка) алу үшін, 8 бұранданы 10-шы қалпақша кілтін

пайдаланып шешіп аламыз.2. Газ тарату механизмінің алдыңғы қақпақшасын 10-шы кілтің көмегімен 9бұрандасын шешіп аламыз.

3. Газ тарату білігінің жұлызшасын 17-шы кілтің көмегімен 1 бұрандасын шешіп аламыз.4. Қозғалтқыш қорапшасынан газ тарату білігін алу үшін, 19-шы кілттің көмегімен 9

шпилькалы бұранданы шешеміз.5. Газ тарату білігін қорапшадан алу үшін, 10-шы кілтпен фланецтегі 2 бұранданы шешіп

аламыз.6. Жалпақ бұрауыштың көмегімен тұтқа серіппесін шешеміз.7. Клапанды алу үшін балғаның көмегімен серіппені басу немесе соққы беру арқылы

сухарьі аламыз. Клапан төмен қарай алынады.8. Серіппе мен тарелка босайды. IV. Газ тарату механизмін бөлшектеу кезінде техникалық қауіпсіздік ережелерінің

сақталынуы: Автокөлік жөндеу жұмыстары кезінде арнайы киім, қолғап кию қажет. Қауіпсіздік

техникасының ережелері қатаң сақталынуы керек, өйткені , ол оңай тұтанады. Майланғансүрткілерді арнайы жәшіктерге салу қажет. Бұзылған құрал –саймандармен жұмыс жасауғатыйым салынады. Құрал-саймандарды арнаулы қорапшаларда сақтау керек.

V. Жаңа сабақты бекіту:а) Газ тарату механизмін бөлшектеу реттілігін және техника қауіпсіздік ережелерін

білімгерлерден сұрау.ә) «Мағынаны тану» әдісі

Қызметі Ашылу реттілігі Техника қауіпсіздігі

Үйге тапсырма: П.Ж.Жүнісбеков «Автомобильдің құрылысы және пайдаланылуы» Газтарату механизмін бөлшектеу

Бағалау.

ПЛАНУРОКА ПРОИЗВОДСТВЕННОГО ОБУЧЕНИЯ

Мастер производственного обучения Каратауского колледжа №2Жарылкапова Нейля Мейрхановна

Тема: «Сварка угловых, тавровых и нахлесточных соединений в нижнем положении пластин»

Цели урока: А) обучающая: научить учащихся выполнять дуговую угловых, тавровых и нахлесточных соединений в нижнем положении пластин.Б) развивающие: развитие навыков самостоятельной работы, внимания, координации

движенийВ) воспитательная: воспатание у обучающихся аккуратности, трудолюбия, бережнего

отношения к сварочному оборудованию и инструментам; сознательности при выполнении работ. Пробуждение эмоционального интереса к выполнению работ.

Тип урока: изучение трудовых приемов и операций. Межпредметные связи: Предмет «Спец технология и Основы сварочного

производство»,«Техника выполнения ручной дуговой сварки», «Черчение» Материальное- техническое оснащение урока:

1. Оснащение: источники питания сварочной дуги; электрододержатель со сварочным кабелем; сварочные маски; перчатки брезентовые;

костюм сварочный брезентовый2. Инструменты: щетка металлическая; молоток-шлакоотбиватель;3. Пластины - 250*150*10 мм; электроды .

Ход урока Организационный момент (2мин.)1. Приветствовать обучающихся, проверить:

- готовность к уроку;- присутствие учащихся;- внешний вид и санитарное состояние2.Выполнить запись в журнале.Приветствовать мастера п/о, дежурный сдает рапорт о готовности обучающихся к урокуВводный инструктаж (50мин.)

1.Сообщение темы и цели урока(3мин.) Сообщение темы и цели урока, актуальность выбранной темы, объявить план проведения урока

«Сварка угловых, тавровых и нахлесточных соединений в нижнем положении пластин».

Повторение пройденного материала (5мин.)Проверка знаний обучающихся по материалу, изученному на уроках по «Спец технология

и Основы сварочного производства» и по технике безопасности.Проверить знание студентов по пройденным темам с помощью: Вопросы: 1. Как произвести уширенную наплавку валиков в вертикальном положении пластин горизонтальными швами? 2. В каком году была зажжена электрическая дуга? 3. Материал, из которого изготавливается сварочный кабель 4. Техника безопасности в сварочном цеху? Вопросы: «Кроссворд» 1. Вид операции применяющийся для сборки металлических деталей (прихватка) 2. На основание изделие для защиты его от коррозии или для наращивания и увеличения

его объема 3.Вид техники безопасности применяющися для защиты людей от напряжения

электрического тока

4. Инструмент сварщика для зажима электрода и подвода к нему тока: 5. Дефект,характеризирующийся отсутствием местного сплавления между наплавленным

и основным металлом 6. Металлический стержень при сварке 7. Усиливающая накладка, необходимого для устойчивого горения дуги, защиты от

окружающей среды, облегчение зажигания дуги 8.Со скоростью охлаждения металла связано возникновение такого дефекта, как? 3. Обобщение ответов по изученному материалу (2мин.)Обобщить полученные ответы, сделать заключение по теоретической подготовкой по

предметам: «Спец технология и Основы сварочного производство».Выслушать обобщение, принять к сведению. 4. Формирование практических знаний и способов действий (25мин.)4.1. Изложение нового материала Практические упражненияУпражнения 1: «Сварка углового и таврового соединения в нижнемположении пластин». Подготовить пластины к сварке в нижнем положении. Взять в

руки пластину, внимательно осмотреть ее. Произвести правку пластин молотком. Взять металлическую щетку и произвести зачистку поверхности на расстоянии не менее 200мм дометаллического блеска. Выполнить сварку углового

соединения в нижнем положении пластин при различном положении электрода.Выполнить сварку таврового соединения в нижнем положении при различном положении

электрода. Собрать пластины на прихватках, отступив от края пластин 30-40мм (расстояние между прихватками 100-200мм). Произвести сварку углового

соединения в нижнем положении пластин. Произвести сварку тавровогосоединения в нижнем положении пластин. Выполнить зачистку сварных швов.Осуществить контроль сварных швов путем внешнего осмотра.Упражнения 2: « Сварка нахлесточного соединения односторонним швом» Выполнить сварку нахлесточного соединения односторонним швом при различных

положениях электрода. Под углом 90 градусов. Под углом 30 градусов. Под углом 45 градусов. Подготовить пластины подсварку. Произвести правку пластин. Зачистить поверхность пластины металлической щеткой. Собрать пластины на прихватки отступив от края пластин 30-40 мм (расстояние от прихваток 100-200мм)

Упражнения 3: Зачистить сварной шов и произвести контроль путемвнешнего осмотра. Контроль путем внешнего осмотра. Сравнить с эталоном сварки

пластин угловым, тавровым и нахлесточным соединениями. 5. Инструктирование обучающихся по материалу урока. План объяснения: 5.1. Технологическая карта 5.2. Видеоролик 5.3. Правила безопасности при ведения электросварочных работ. 6. Закрепление материала вводного инструктажа (5мин.) Опрос учащихся, с последующим закреплением материала Вопросы:

1. Назовите виды сварных соединений?2. Во время сборки деталей на прихватках, сколько мм отступаем от края

пластины? (30-40мм)1. Расстояние между прихватками (100-200мм)2. Сварной шов, выполняемый с одной стороны (односторонный)3. Сварной шов, выполняемый с двух стороны (двусторонний)4. Правила техники безопасности при ведении электросварочных работ.

6. Выдача заданий обучающимся для работы на текущем инструктажеb. Текущий инструктаж (4ч. 30мин.)

Дать задание студентам. : «Сварка углового и таврового соединения в нижнем положении пластин»

• Провести инструктаж по технике безопасности• Непосредственная работа на рабочем месте• Контроль за соблюдением правил по технике безопасности• Оказать индивидуальную помощь проверяя работу каждого

б.Заключительный инструктаж (20 мин)• Проверить и оценить работу каждого• Обьвить студентам полученную оценку по практической части занятия и занести в

журнал• Домашнее задание• Уборка рабочего места

ИСПОЛЬЗУЕМАЯ ЛИТЕРАТУРА1. Рыбаков В.М. «Дуговая и газовая сварка». 2. Фоминых В.П.«Методика практического обучения сварщиков ручной дуговой

сварки»3. Чернышов Г.Г. «Сварочное дело: Сварка и резка металлов»4. Шебеко Л.П. Производственное обучение электрогазосварщиков

--------------------------------------------------------------------------------------------------------Батыс Қазақстан облыстары

бойынша редакция : Ақтөбе қаласы. Завод көшесі 21 үй. 2-

этаж. 13-кабинет E-mail: [email protected] Тел/Whatsapp:

8 777 087 6843 (Редакция)----------------------------------------------

МББ аты: «Республикалық45minut.kz» газеті

МББ тілі: қазақша, орысша, ағылшынша Шығу жиілігі: аптасына 1 рет Тарату аумағы: Қазақстан Республикасы

Меншік иесі: «Нагиева Ш. Б» ЖК (Ақтөбе облысы)Бас редакторы: Нагиев И. Б.

Негізгі тақырыптық бағыты: білім беретін, ғылыми, танымдық, жарнамалық

----------------------------------------------«Республикалық 45minut.kz» газетіне жарияланған ақпараттардың авторлық құқы

ақпарат авторына тиесілі, редакция жауапты емес. Жарияланған ақпаратавторларының пікірлері редакция көзқарасын білдірмейді.

Апталық Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Ақпаратжәне мұрағат комитетінде тіркеліп,

2012 жылғы 19 наурызда № 12341-Г куәлігі берілді.Тапсырыс: 562 Таралымы: 3000 дана.

Газет «Хабар-Сервис» ЖШС-ның баспаханасында басылды.

---12 --

mailto:[email protected]

08 ақпан 2016 ж | № 03 (153) «СИҚЫРЛЫ ҚЫС» СУРЕТ · pdf...

Documents