tittel: rapportnr: kartlegging og verdivurdering av landskap, naturmiljø og kulturmiljø i luster...

Kartlegging og verdivurdering av landskap, naturmiljø og kulturmiljø

i Luster kommune

Fagrapport Del I Grunnlag for tematisk kommunedelplan for småkraftverk i Luster kommune Morten Clemetsen Ingunn B. Skjerdal

Aurland Naturverkstad BA Rapport nr 7a - 2006

Tittel: Rapportnr:

Kartlegging og verdivurdering av landskap, naturmiljø og kulturmiljø i Luster kommune

Fagrapport Del I Grunnlag for tematisk kommunedelplan for småkraftverk i Luster kommune

Aurland Naturverkstad Rapport 7a /2006

Vurdering av konfliktpotensial for landskap, naturmiljø og kulturmiljø i 43 små vassdrag i Luster kommune

Fagrapport Del II Grunnlag for tematisk kommunedelplan for småkraftverk i Luster kommune

Aurland Naturverkstad Rapport 7b /2006

Forfattar: Morten Clemetsen Ingunn Bårtvedt Skjerdal

Oppdragsgjevar: Luster Energiverk AS

Referanse: Clemetsen M. & Skjerdal I.B.; 2006, Kartlegging og verdivurdering av

landskap, naturmiljø og kulturmiljø i Luster kommune, Fagrapport Del I Grunnlag for tematisk kommunedelplan for småkraftverk i Luster kommune Aurland naturverkstad, Rapport 7a – 2006, 113s

Clemetsen M. & Skjerdal I.B.; 2006, Del II Vurderings av konfliktpotensial for landskap, naturmiljø og kulturmiljø i 43 små vassdrag i Luster kommune, Fagrapport Del II, Grunnlag for tematisk kommunedelplan for småkraftverk i Luster kommune Aurland naturverkstad, Rapport 7b – 2006, 72s +vedl

Dato: Mai 2006

Referat: Del I – rapporten gjev ei skildring av landskap, naturmiljø og kulturmiljø i Luster kommune. Dette vert gjort gjennom ei skildring av 36 delområde basert på REGINE-einingar. Det er gjeve ei vurdering av verdiane knytt til landskap, naturmiljø og kulturmiljø i kvart eiskild delområde. Og kvart einskild delområde er gjeve ei samla vurdering. Del II – rapporten presenterer 43 vassdrag peika ut av ”småkraftprosjektet i Luster kommune”. Kvart av vassdraga vert presentert gjennom kart og bilete. Vassdraget vert skildra og aktuelle registreringar knytt til vassdraget eks, naturtype eller fornminne er oppførd. For kvart vassdrag er det gjeve ei vurdering av konfliktpotensial i høve framtidig utbygging. Framsidefoto: Fortunsdalen, parti Tverrdalen, foto: Ingunn B. Skjerdal Emneord:

Små kraftverk Landskap Kulturmiljø Biologisk mangfald

Produsert av: Aurland Naturverkstad BA Postboks 27 5741 Aurland Tlf. 57633025, Fax: 57633516 e - post: [email protected]

mailto:[email protected]

Føreord Luster kommune etablerte Småkraftprosjektet i 2003 for å arbeide med problemstillingar knytt til utnytting av utnytting av kraftressursane i små vassdrag. I samband med dette har det med støtte frå Norges vassdrags- og Energidirektorat blitt gjennomført kartlegging, verdsetjing og vurdering av konfliktpotensial knytt til miljøverdiar i nedbørfelt og vassdragsmiljø i Luster kommune. Aurland Naturverkstad har hatt oppdraget med å utgreie deltema naturmiljø, kulturmiljø og landskap. Prosjektet starta opp i oktober 2005 og ligg her føre som to delrapportar. Formell oppdragsgjevar har vore Luster Energiverk AS, med prosjektansvarleg Torbjørn Tuften. Prosjektansvarleg hjå Luster kommune har vore plansjef Arne Lerum, og i NVE Jan Slapgard. Naturforvaltar Magnus Snøtun, prosjektleiar i Småkraftprosjektet i Luster, har vore ein viktig kontaktperson og fagleg diskusjonspartnar under utarbeidinga av rapporten. Han fortener og stor takk for grundig og konstruktiv gjennomlesing av manus. Prosjektansvarleg hjå Aurland Naturverkstad har vore landskapsarkitekt Morten Clemetsen, med planleggjar Ingunn Skjerdal som fagleg leiar av prosjektet. Medverkande elles har vore Siri W. Bøthun, Marte Tørud Håland og Anne Engh. Aurland 30.05.2006 Morten Clemetsen / Ingunn Bårtvedt Skjerdal

Innhald 1 Innleiing ______________________________________________________________ 8

1.1 Bakgrunn og problemstilling _________________________________________ 8

1.2 Målsetjing og rammer for prosjektet. __________________________________ 9

2 Metode_______________________________________________________________ 10

2.1 Verdsetjing av miljøverdiar _________________________________________ 10

2.2 Skala - frå overordna vurderingar til spesifikke vassdrag.________________ 10

2.3 Evalueringskriterium ______________________________________________ 15 2.3.1 Landskap _____________________________________________________ 15 2.3.2 Naturmiljø ____________________________________________________ 17 2.3.3 Kulturmiljø og kulturminne ______________________________________ 19 2.3.4 Samla verdivurdering for kvart delområde ___________________________ 21

2.4 Kunnskapsgrunnlag og datainnsamling _______________________________ 21

2.5 Avgrensing _______________________________________________________ 22

3 Overordna skildring av landskap, natur og kulturmiljø i Luster _________________ 23

3.1 Landskapets hovudformer og kulturpreg______________________________ 23 3.1.1 Landskapsregionar i Luster kommune ______________________________ 24 3.1.2 Landskapstypar ________________________________________________ 26

3.2 Naturmiljø _______________________________________________________ 26

3.3 Arealbruk________________________________________________________ 33

3.4 Kulturmiljø og kulturminne_________________________________________ 34

4 Verdsetjing av natur-, kultur- og landskapsverdiar i delområde _________________ 37

4.1 Presentasjon av delområde__________________________________________ 37

4.2 Oppsummering av verdivurderingar for delområda____________________ 111

Kjeldeliste: ______________________________________________________________ 112

Kartlegging og verdivurdering av landskap, natur, kultur. Del I rapport 7a/2006 Aurland Naturverkstad BA

7

1 Innleiing

1.1 Bakgrunn og problemstilling NVE har gjennomført ressurskartlegging av små vassdrag på landsbasis for å dokumentere kraftpotensialet som ligger i dette. Grense for vurderingane er satt ved ein utbyggingskostnad på kr 3.- pr kwh. Det totale potensialet på landsbasis er vurdert til 25 Twh, inkludert 7Twh som tidlegare er kartlagt i samla plan. For Sogn og Fjordane utgjer potensialet 6200 Gwh. Luster kommune er desidert største kommunen i fylket med eit kartlagt potensial på vel 750Gwh, eller meir enn 12% av potensialet i fylket. Det er registrert 97 potensielle vassdrag i kommunen med forventa utbyggingskostnad under 3 kr pr kwh. Den førre regjeringa ønskte å stimulere til bygging av fleire små kraftverk for å styrke energiforsyninga i landet (St.prp. nr 75 2003-2004 Supplering av verneplan for vassdrag). Vi har i dei siste åra sett ein aukande aktivitet med utarbeiding av søknader, konsesjonsbehandling og bygging av små kraftverk i store deler av landet. For små kraftverk er det ikkje lagt sentrale føringar for samordna vurderingar. Kvart prosjekt vert fremja som einskildsak og handsaminga i tråd med dette. Sjølv om dei miljømessige verknadene av kvart anlegg vil vere innafor tolegrenser, kan likevel godkjenning og utbygging av ein serie anlegg i eit landskapsområde ha større negative verknader for til dømes landskapsbilete og biologisk mangfald enn det som er mogleg å dokumentere gjennom konsekvensvurderingar av einskildanlegga. I kommunar med mange potensielle anlegg vil det både av omsyn til strategiske, heilskaplege vurderingar på kommuneplannivå og i høve sakshandsaming av einskildanlegg, vere tenleg å utarbeide tematiske kommunedelplanar for små kraftverk. I Olje- og energidepartementet sitt dokument ”Strategi for økt etablering av små vannkraftverk” frå desember 2003 står det (henta frå prosjektplanen for kommunedelplan for små kraftverk i Luster):

Når NVE har avsluttet arbeidet med å kartlegge mulige mikro-, mini- og småkraftverk, vil kommunene kunne benytte disse oversiktene i sin planlegging. Dersom kommunene i arbeidet med kommuneplanen setter av vassdragsområder hvor det er ønskelig med små kraftverk, vil det være lettere å se flere prosjekter i sammenheng og kommunene vil bli trukket mer med i etableringen. En kartlegging av denne typen vil også kunne medføre en raskere avklaring av enkeltsaker, da flere prosjekter vil være i tråd med kommunens egen planlegging.

Hittil er det berre Rauma kommune som har gjennomført samla kartlegging av miljøverdiar i nedbørfelt utan vern, som underlag for kommunedelplan (Miljøfaglig Utredning, 2005). I tillegg er det under utarbeiding ein tilsvarande rapport som underlag for kommunedelplan for små kraftverk i Sirdal kommune. Luster kommune vedtok i 2003 å etablere ”Småkraftprosjektet” for å bygge opp lokal kompetanse i høve utbygging av mindre kraftverk i kommunen. Det er tilsett prosjektleiar for prosjektet. Prosjektet skal mellom anna greie ut problemstillingar knytt til konsekvensar for biologisk mangfald, kulturminne/kulturmiljø, friluftsliv, landbruk og reiseliv.


8

1.2 Målsetjing og rammer for prosjektet. Det skal gjennomførast overordna miljøkartlegging, rapportering og verdivurdering av potensielle vassdrag for utbygging av små kraftverk i Luster kommune. Føremålet med prosjektet er å gje eit fagleg grunnlag for korleis kommunen kan vurdere krav til miljøkonsekvensvurderingar i samband med søknad om bygging av små kraftverk i ulike delar av kommunen. Samstundes vil det vere tenleg at rapporten kan gje nokre signal om kva konfliktpotensial som kan forventast i einskild prosjekt. Dette vil vere nyttig rådgjeving både til dei som vurderar utbygging og til kommunen som søknadsinstans. I dette prosjektet er det presentert eit utval på 43 aktuelle vassdrag, utpeika av ”Småkraftprosjektet i Luster”. For å løyse utfordringane forbunde med vurderingar knytt til einskilde vassdrag og landskapsområde, har ein vald å gjennomføre analyser og verdivurderingar på fleire geografiske skalanivå. Utgreiinga gjeld fylgjande tema:

Landskap Naturmiljø Kulturmiljø og kulturminne

Utgreiinga skal gjennomførast på to nivå:

1. Overordna verdivurdering av landskapsområde i heile kommunen, med unnatak av område som er underlagt vern etter Naturvernlova og Rikspolitiske retningslinjer for Verna vassdrag etter Plan- og bygningslova.

2. Med utgangspunkt i overordna områdevurderinga, skal det gjennomførast ei situasjonsskildring og vurdering av sårbarheit og konfliktpotensial i høve landskap, naturmiljø og kulturminne i 43 utvalde vassdrag i Luster kommune


9

2 Metode

2.1 Verdsetjing av miljøverdiar Rapporten omfattar ei fagleg vurdering av deltema landskap, naturmiljø og kulturmiljø. Dei ulike deltema er vekta likt ut frå verdsetjingskriteriar det vert gjort greie for i dette kapitlet. Verknader av utbyggingstiltak vil for dei einskilde tema likevel vere gjeldande på særs ulike skalanivå, frå punktverknad knytt til faste kulturminne til innverknad på landskapsbilete over store område. Ei utbygging med framføring av anleggsveg og plassering av røyrgate kan ha små verknader for biologisk mangfald i eit område, men ha stor innverknad på landskapsbilete. Likeins kan reduksjon av vassføring ha konsekvensar for biologisk mangfald i elvemiljøet, mens det i liten grad påverkar eit kulturminne langs den same elva.

2.2 Skala - frå overordna vurderingar til spesifikke vassdrag. For å fange opp variasjonane og gje tilfredsstillande vurderingar til dei tre utgreiingstema, er det gjort val av ulike skalanivå for å kunne gjenomføra vurderingar av miljøverdiarverdiar og verknader av potensielle tiltak innan dei einskilde tema. Ein har difor vald å nærme seg Luster kommune ”ovanfrå”. Det vil seie å skildra natur- kultur- og landskapsmiljø og samanhengar mellom dei med utgangspunkt i kommunen som heilskap. Rapporten byggjer på områdeavgrensa omtale og vurderingar på tre nivå:

- Hovudområde (skildring) - Delområde (verdsetjing av natur-kultur og landskapsverdiar) - Vassdrag (vurdering av konfliktpotensial i høve utbygging)

REGINE sidenedbørfelt som arealmessig grunneining. Sjølv om landskap, natur og kulturmiljø er tema for vurderingane, er det knytt opp mot potensial for vasskraftutbygging. Som arealmessig grunneining for verdsetjingar er det difor teke utgangspunkt i dei eksisterande nedbørfeltgrensene som finnast i REGINE-systemet, utarbeidd av NVE. REGINE-systemet er bygd opp kring ein stadig større detaljeringsgrad avgrensa av nedbørfelt. Omfanget av Regine-sidenedbørfelt er stort. Det er difor føreteke ei samanslåing av nedbørfelt på hovudområde- og delområdenivå.

Hovudområde Ut frå dei landskapsmessige hovudtrekka, kan ein skilje ut 6 overordna landskapsområde i dei delane av Luster kommune som er undersøkt. I desse områda er det igjen identifisert eit større utval landskapsområde, eller einskaplege delområde der det er mogleg å skildre landskap, natur, kultur og opplevingsmessige samanhengar i ein relevant målestokk.


10

Figur 1 Inndeling i 6 hovudområde. Kvart område har karaktertrekk som gjer det mogleg å identifisere dei. Ytre avgrensing fylgjer Regine-delfeltgrenser. Gjennomgangen av delområde (kapittel 4) og einskildvassdrag (kapittel 6) fylgjer nummereringa av hovudområda.

Einskaplege delområde. I eit oppbrote, men storskala landskap med innslag av fjordar og gjennomgåande, større dalområde, kan det vere vanskeleg å gjere ei avgrensing av området som skal vurderast på ein meiningsfull måte. I denne utgreiinga nyttar ein omgrepet ”delområde” for å synleggjere at t.d. eit dalføre vil vere samansett av fleire delområde som folk flest vil kunne oppfatte å ha ein indre samanheng (einskap) som skil det frå eit naboområde. Delområda tek utgangspunkt i ei romleg avgrensing og fungerer på eit landskapsmessig skalanivå som samsvarer med landskapsformer og arealstorleik som folk orienterar seg etter og opplever når dei ferdast gjennom landskapet. Grender vil ofte kunne utgjere eit delområde. Jostedalen er til dømes samansett av 14 delområde (sjå figur --). Alle delområda har ein indre samanheng, ein framtredande landskapskarakter som er mogleg å identifisere og skildre. I mange tilfelle vil det ut frå skalaforhold og topografi ikkje vere mogleg å få overblikk over heile området medan ein er ute i terrenget. Ein vil likevel kunne oppfatte og forstå overgangar mellom delområde når ein rører seg gjennom eit dalføre eller langs ei fjordside.

Samanstilling av REGINE einingar til delområde. Innanfor utgreiingsområdet i Luster er det i alt 241 REGINE einingar. I vassdrag med eksisterande kraftutbygging og andre terrenginngrep kan sidenedbørfelta vere særs mange og små. For å kunne gjennomføre vurderingane på ein tenleg måte, er sidenedbørfelta slått saman til 36 delområde. Vi har kome fram til denne inndelinga ved hjelp å slå saman REGINE einingar på ein slik måte at i hovudregelen har eit delområde same vassdragsnummer og første bokstav eller tal, eks 1.7. Høyheimsvik består av REGINE einingar innanfor 075.6 (075.60, 075.6A, 075.6B). Delområda er nummerert etter inndeling i landskapsområde.


11

Unnatak. Grensene mellom delområda fylgjer grenser mellom REGINE einingar, med unntak av eit delområde:

• 6.3a og 6.3b presenterar 077.D, grensa mellom områda er satt av landskapsmessige omsyn.

For enkelte av delområda er det gjort tilpassingar i forhold til REGINE einingane av landskapsmessige omsyn. Dette er gjort på to ulike måtar:

• REGINE einingar i eit delfelt er slått saman med REGINE einingar i tilgrensande felt. Dette gjeld fylgjande delområde:

o 1.4 Regine eining 075.31 er vurdert saman med 075.2 områda. o 1.8 Regine eining 075.51 er vurdert saman med 075.40 o 2.6 presenterar 075.E tom. 075.L o 4.14. presenterar 076.H og 076.J

• REGINE einingar er først slått saman opp til eit nivå og så delt i to eller tre større

område. Dette gjeld fylgjande delområde: o 2.3 og 2.7 presenterar til saman alle 075.C områda. o 2.4 og 2.5 presenterar til saman alle 075.D områda o 4.7, 4.8 og 4.9 presenterar til saman alle 076.D - områda o 4.11 og 4.12 presenterar til saman alle 076.F – områda o 6.1. og 6.2 presenterar til saman alle 077.C – områda.


12

Der dei einskaplege delområda, basert på romleg/visuell avgrensing avvik frå REGINE delfelt systemet, vert dei romlege vurderingane tilpassa delfelta. Det visar seg å vere stor grad av samsvar mellom dei to måtane å dele inn landskapet på. Det inneber mellom anna at dei delfelta som er skildra, oppfattast som einskaplege. Tabell 1 Inndeling av vurderte nedbørfelt i forhold til identifiserte landskapsområde. REGINE nummer med grå skrift indikerar at delar av området ligg innanfor område verna etter naturvernloven.

Område Delområde Tal delfelt Regine nummer

1. Lustrafjorden 1.1. Almenningen 1 076.4 1.2. Kinserdalen 3 075.11, 075.12, 075.1Z 1.3. Solvorn 1 076.3 1.4. Kroken 4 075.21, 075.2Z, 075.22, 075.31 1.5. Marifjøra 1 076.20 1.6. Sørheim 2 075.320, 075.32Z 1.7. Høyheimsvik 3 075.60, 075.6A, 075.6B 1.8. Fjøsne 2 075.51, 075.40 2 Fortunsdalen 2.1. Skjolden/Fortun 13 075.A0, 075.AB1, 075.AB2, 075.AB3, 075.AB4, 075.ABA, 075.ABB,

075.ABC, 075.AC1, 075.AC2, 075.AC3, 075.AC4, 075.AD 2.2. Bergsdalen 30 075.B0, 075.BA0, 075.BAA, 075.BAB, 075.BAC, 075.BAD, 075.BB1,

075.BB21, 075.BB22, 075.BB2A, 075.BB2B, 075.BBA, 075.BBB, 075.BC11, 075.BC12, 075.BC1A, 075.BC1B, 075.BC2, 075.BCA, 075.BCB, 075.BD11, 075.BD12, 075.BD1A, 075.BD1B, 075.BD21, 075.BD22, 075.BD3, 075.BD4, 075.BD5, 075.BD6,

2.3. Fortunsdalen 2 075.C0, 075.CA0, 2.4. Tverrdalen 1 075.D0 2.5. Nørdstedalen 12 075.DA11, 075.DA12, 075.DA21, 075.DA22, 075.DA2A, 075.DA2B,

075.DB, 075.DC0, 075.DCA, 075.DCB, 075.DCC, 075.DD 2.6. Vetledalen,

Middalen 14 075.E11, 075.E12, 075.E1A, 075.E1B, 075.E1C, 075.E1D, 075.E21,

075.E22, 075.F0, 075.FA, 075.FB, 075.G, 075.H, 075.J 2.7. Sognefjellet 19 075.CAB, 075.CB, 075.CC11, 075.CC12, 075.CC1A, 075.CC1B,

075.CC1C, 075.CC1D, 075.CC2, 075.CC9, 075.CCA, 075.CCB, 075.CD11, 075.CD12, 075.CD1A, 075.CD1B, 075.CD2, 075.CE, 075.CAA

3 Dalsdalen 3.1 Luster med Dalsdalen

8 075.5A0, 075.5AA, 075.5AB, 075.5AC, 075.5AD, 075.5AE, 075.5B, 075.52

4 Jostedalen 4.1. Gaupne 2 076.10, 076.1Z 4.2. Rånnøy 6 076.A0, 076.AB, 076.AC, 076.AA0, 076.AAA, 076.AAB 4.3. Leirmo med

Leirdalen og Rydøla 4 076.B1, 076.B20, 076.B2Z, 076.BA,

4.4 Tunsbergdalsvatnet 2 076.BB, 076.BC 4.5. Alsmo - Husøy 1 076.C0 4.6. Vigdalen 7 076.CA0, 076.CAB, 076.CB1, 076.CB2, 076.CB3, 076.CB4, 076.CAA 4.7. Jostedalen 7 076.D10, 076.D1A, 076.D1B, 076.D2, 076.D30, 076.D4, 076.D6 4.8. Krundalen 1 076.DZ 4.9. Krekane/

Geisdalen 14 076.D3A, 076.D3B, 076.D51, 076.D52, 076.D5A0, 076.D5AB,

076.D5AC, 076.D5B0, 076.D5BZ, 076.D5C, 076.D5D, 076.D5AA0, 076.D5AAA, 076.D5AAB

4.10.Elvekrok 1 076.E0 4.11.Fåberg 16 076.F110, 076.F11A, 076.F11B, 076.F12, 076.F1A0, 076.F1AB1,

076.F1AB2, 076.F1AB3, 076.F1AB4, 076.F1AC, 076.F1B, 076.F1C, 076.F1AA0, 076.F1AAA, 076.F1AAB, 076.F2

4.12.Fåbergstølen 11 076.F31, 076.F32, 076.F3A0, 076.F3AB, 076.F3B1, 076.F3B2, 076.F3B3, 076.F3B4, 076.F3AA, 076.F4, 076.FZ

4.13.Øy 24 076.G10, 076.G1A, 076.G1B, 076.G21, 076.G22, 076.G2A0, 076.G2AB, 076.G2B1, 076.G2B2, 076.G2B3, 076.G2B4, 076.G2AA, 076.G30, 076.G3A, 076.G3B, 076.G4, 076.G5, 076.G610, 076.G61A, 076.G61B, 076.G620, 076.G62A, 076.G62B, 076.G63

4.14. Styggevatnet 4 076.H1, 076.H2,076.H3, 076.H4, 076.J 5 Hafslo 5.1. Hafslo 1 077.B 5.2. Indre Hafslo 1 076.2Z 6 Veitastrond 6.1. Veitastrondvatnet,

nedre 4 077 C1, 077.C21, 077.C22, 077.C2Z

6.2. Veitastrondvatnet, øvre

4 077.C3, 077,C41, 077.C42, 077.C4Z

6.3.a. Veitastrond 1 077.DZ 6.3.b Tungestølen 1 077.DZ


13

Figur 2 Oversikt over inndelinga i 36 delområde.


14

2.3 Evalueringskriterium I dette avsnittet er det gjort greie for korleis landskaps-, natur, og kulturverdiar er vurdert i høve aktuelle tiltak i samband med utbygging av små kraftverk. Potensielle tiltak vil vere knytt til vassdraget, men verknaden av dei vil høyre til i eit landskapsområde. Grunnlaget for evalueringa er difor naturleg avgrensa landskapsområde. I denne samanhengen er og framføring av linjenett teke med i vurderingsgrunnlaget.

2.3.1 Landskap Metodegrunnlaget som er nytta i landskapsvurderingane er henta frå NIJOS sitt evalueringssystem knytt til romleg landskapskartlegging. Metodikken bygger på identifikasjon av arealeiningar (delområde) som kan skillast frå kvarandre ut frå romlege eigenskapar og samspelet mellom naturgjevne og kulturskapte faktorar, slik dei trer fram i landskapet. For kvart delområde (samansett av REGINE-delfelt) vert det gjort ei vurdering av verdiar og kvalitative eigenskapar (landskapskarakter) Vurderingane bygger på metodikk utvikla ved NIJOS og Institutt for landskapsplanlegging, Ås (US Forest Service 1974,Nordisk Ministerråd 1987, NIJOS 1997): Fylgjande kriterium vert nytta:

• Heilskap eller samsvar. Dette vil vere eit samlande uttrykk for i kva grad dei ulike landskapskomponentane dannar ein harmonisk samanheng. Dette omfattar og kontinuitet over tid i bruk av landskapet.

• Variasjon eller mangfald. Uttrykker omfanget av element og uttrykk i

landskapsbiletet. Stor variasjon vil vere opplevingsmessig positivt dersom dei vert oppfatta å ha ein indre samanheng, ein visuell og økologisk orden.

• Intensitet eller inntrykksstyrke. Kontrastverknader i landskapet, einskilde natur-

eller kulturelement som utmerkar seg på ein positiv måte. Særskilde klimatiske tilhøve vil og kunne gje stor inntrykksstyrke.

• Urørtheit. Oppleving av stille, ro og urørt natur vil ha ein viktig funksjon i eit landskap.

Denne vurderinga er gjort på grunnlag av inngrepsfridom etter klassifikasjon føreteke av Direktoratet for Naturforvalting, slik det er framstilt i kartform (INON).

Inngrepsfrie naturområde er definert som område som ligg meir enn 1 km frå tyngre tekniske inngrep. Det vert nytta 4 sonar, der fordelinga på kvar sone er oppgjeve i prosent.:

- Inngrepsnære område Mindre enn ein km frå tyngre tekniske inngrep

- Inngrepsfri sone 2 1-3 km frå tyngre tekniske inngrep - Inngrepsfri sone 1 3-5 km frå tyngre tekniske inngrep - Villmarksprega område. Meir enn 5 km frå tyngre tekniske inngrep


15

Figur 3 Kart over inngrepsfrie område i Luster, kopla med kart over delområde.

Evaluering av landskapsområda - kvalitetsklasser Områdets generelle omtale og utgreiing av landskapskarakter er vidare knytt opp mot ein samanfattande landskapsklassifisering, uttrykt i ein fem-delt skala. Vurderingar gjort i ein regional samanheng og vert delt inn i tre klassar , der klasse A og B er delt i to underklassar (NIJOS 1997):

Som hovudregel vil det vere samsvar mellom landskapsklassifiseringa (A, B eller C) og samla verdi for landskapstemaet ( ***, **, *).Nokre delområde vil likevel ha så store sprik i landskapsutforminga innan området, at det er funne riktig å gje ei individuell tilpassing. Dette er kommentert i det einskilde delområdet der det førekjem.


16

2.3.2 Naturmiljø Metodegrunnlaget for denne delen av rapporten er Handbok 140 for konsekvensutgreiingar (Statens vegvesen, 1995). Denne vert lagt til grunn sjølv om det ikkje skal utarbeidast ei konsekvensutgreiing. Dette er ein mykje brukt metode i samband med små kraftverk, og den er brukt i NVE sin rettleiar nr.1/2004 ”Dokumentasjon av biologisk mangfald ved bygging av småkraftverk (1 – 10 MW)”

Datagrunnlag Vurdering av status for det biologiske mangfaldet i delområde er gjort på bakgrunn av gjennomgang av litteratur og tilgjengelege databasar og samtale med kommunen og miljøvernavdelinga hjå fylkesmannen. Kartleggingsgraden innanfor ulike tema på naturmiljø er varierande og kunnskapsgrunnlaget innanfor alle tema er ikkje like godt. Det er vurdert til å være tilstrekkelig for å vurdere verdien av ulike delområde. Naturmiljøet i kvart delområde er presentert gjennom plassering i vegetasjonssone og –seksjon (Moen, 1998). Dette kan indirekte fortelja om variasjon, sjeldsyn og produktivitet. Vidare er alle registrerte naturtypar, fiskeførekomst, verna område, førekomst av raudlisteartar, dyreliv og kvartærgeologiske førekomst lista opp. Underpunkt er berre teke med der ein har kjente opplysningar.

Verdikriterium Desse vurderingane er basert på ein standardisert og systematisk tretrinnsprosedyre for å gjere analysar, konklusjonar og anbefalingar meir objektive lettare å forstå og lettare å etterprøve. Verdsetting av tema naturmiljø er gjort ut i frå ulike kjelder(sjå tabell neste side). Unntaket er inngrepsfrie naturområde (INON) som vert omtala under tema landskap.( Jfr metode Rauma – rapporten, Miljøfaglig Utredning AS, 2005)

Samla vurdering Delområda er vurdert i verdiklassane stor verdi, middels verdi og liten verdi ut i frå ei samla vurdering av kvalitetane i delfeltet. Inndelinga er gjort skjønnsmessig utan noko form for tal eller vektorbasert oppsummering av ulike verdikriterium. Både generelle trekk ved delområdet og dei spesielle kvalitetane er tillagt vekt. Dei ulike kriteria er i stor grad basert på regionale og nasjonale verdiperspektiv. Dette er vidareført i verdivurderinga for delområda. Status for ein del av dei registerte områda kan vere endra etter at dei var dokumentert. Det kan vere verdiar knytt til naturmiljø i delområda utover det som er kjent eller som har kome fram gjennom innhenta informasjon om delområda i samband med dette prosjektet.


17

Tabell 2 Kriterium for verdsetting av enkeltobjekt, basert på modifisert utgåve av bla. verdsettingssystem for små kraftverk. (etter Gaarder 2003, NVE 2004)

Kjelde Stor verdi Middels verdi Liten verdi

Naturtypar (Kjelde: DN- handbok 13 - 1999 og St.meld 8 (1999-2000).

Store og/eller intakte område med naturtypar som er trua.

- Små og/eller delvis intakte område med naturtypar som er trua

- Større og/eller intakte område med naturtypar som er omsynskrevjande

- Små og/eller delvis intakte område med naturtypar som er omsynskrevjande

- Andre registrerte naturområde/ naturtypar med ein viss (lokal) betydning for det biologiske mangfaldet

Vilt (Kjelde: DN handbok 1996-11) Svært viktige viltområde Viktige viltområde Registrerte viltområde med ein

viss (lokal) betydning Ferskvatn (Kjelde: DN handbok 2000-15)

Sjå detaljert skildring i handboka. Prioriterte lokalitetar er: • viktige bestandar av ferskvassfisk (som laks og storaure) • lokalitetar som ikkje er påverka av utsett fisk • lokalitetar med opprinneleg plante- og dyresamfunn

Raudlista artar (Kjelde: DN-rapport 1999-3)

Artar i kategoriane "direkte trua", "sårbar" eller "sjeldan", eller der det er grunn til å tru at slike finst.

- Artar i kategoriane "omsynskrevjande " eller "bør overvakast", eller der det er grunn til å tru slike finst

- Artar som står på den regionale raudlista

Leveområde for artar som er uvanlege i lokal samanheng.

Trua vegetasjonstypar (Kjelde: Fremstad & Moen 2001) Store og/eller intakte område

med vegetasjonstypar i kategoriane "akutt trua" og "sterkt trua"

- Små og/eller delvis intakte område med vegetasjonstypar i kategoriane "akutt trua" og "sterkt trua"

- Store og/eller intakte område med vegetasjonstypar i kategoriane "noko trua" og " omsynskrevjande "

Små og/eller delvis intakte område med vegetasjonstypar i kategorien "noko trua" og " omsynskrevjande "

Lovstatus (Kjelde: Ulike verneplanarbeid, særleg vassdragsvern)

Område som er verna eller foreslått verna.

Område som er vurdert, men ikkje verna etter naturvernloven, og som har regional verdi - Lokale verneområde (Pbl.)

Område som er vurdert, men ikkje verna etter naturvernloven, og som er funne å ha berre lokal naturverdi

Geologi kvartærgeologi

Område av stor/nasjonal verdi

Område av middels/ regional verdi

Område av lokal verdi/registrerte geologiske område


18

2.3.3 Kulturmiljø og kulturminne Dette utgreiingstemaet fokuserar både på einskild objekt som gravrøyser eller verneverdige bygningar, og på samanheng mellom kulturobjekt og arealbruk i eit landskapsområde.

Verdiar Kulturminneobjekt Kulturminne er definert slik i Lov om kulturminnar av 9. juni 1978, (pgf. 2): ”Med kulturminner menes alle spor etter menneskelig virksomhet i vårt fysiske miljø, herunder lokaliteter det knytter seg historiske hendelser, tro eller tradisjon til.” Oversikt over einskilde kulturobjekt er henta frå offentleg tilgjengelege registre (SEFRAK, registre over vedtaksfreda kulturminne, Askeladden, kommunale registreringar, skogbruksregistreringar etc) I tillegg er det gjennomgått temavise planar og registreringsprosjekt der kulturminne inngår. (t.d. registrering av verdfulle kulturlandskap, gjennomført av Høgskule i Sogn og Fjordane. Kulturmiljø Kulturmiljø er definert slik i Kulturminnelova: ”Med kulturmiljø menes områder hvor kulturminner inngår som del av en større helhet eller sammenheng” Kulturmiljøtemaet vil i ein viss grad kunne vere samanfallande med landskapstemaet. Eit tradisjonelt kulturmiljø, t.d. ei stølsgrend, vil vere eit viktig element i landskapsbiletet og utgjere ein større samanhengande struktur i landskapet. For å skilje mellom desse tema, er det difor her lagt større vekt på å skildre kulturbetinga faktorar som tidsdjupne og kontinuitet. Dv.s at området framstår som heilskapleg, intakte miljø der det er mogleg å lese ei historisk utvikling. Dette vil mellom anna ha stor pedagogisk verdi. Hendingar og kollektive minne Viktige delar av kulturarven som vedkjem landskapet er ikkje av materiell karakter, slik det og er nemnt i Kulturminnelova.. Dvs at det ikkje alltid er synlege spor i landskapet som avgjer om eit område har verdi som kulturminne. Ofte vil slike minne vere knytt til markerte hendingar av lokal eller nasjonal kjennskap. Eit døme kan vere området ved Nigardsbreen, der historia om bretunga som øydela fleire gardstun er vel kjent også ut over lokalsamfunnet. Kulturmiljø og friluftsliv Kulturarven har stor verdi for dei opplevingane vi får i samband med friluftsliv og rekreasjon. Opplevingspotensial knytt til kulturminne og kulturmiljø er difor viktig å ta omsyn til i vurderingane, sjølv dei historiske spora i seg sjølv ikkje har særskild verneverdi. Friluftsliv er i tillegg eit eige utgreiingstema som vert handsama av Småkraftprosjektet i Luster.

Verdivurdering og evalueringskriterium For å tilpasse verdsettingsmetodikken av kulturminne og kulturmiljø til dei andre utgreiingstema, er det og her føreteke ei inndeling i tre verdiklassar. Det må understrekast at verdivurderinga i stor grad er føreteke ut frå kjende kjelder. Einskilde kulturminne vil i liten grad bli påverka på delområdenivå, så framt ei potensiell utbygging ikkje kjem i direkte inngrep med dei. Sidan det på dette nivået ikkje ligg føre konkrete utbyggingsplanar, vil det ikkje vere tenleg å knyte verdivurderingane opp til einskilde registrerte kulturminne.


19

I verdsettinga er det difor lagt størst vekt på verdien av heilskaplege kulturmiljø og i kva grad dei påverkar og pregar opplevinga av landskapsområdet. Stor tettleik og variasjon av førekomstar av faste kulturminne vil her bli vurdert i samanheng med kulturmiljøet. Verdi Vurderingskriteriar for landskapsområdet Høg verdi - Heilskaplege og verneverdige kulturmiljø av regional og

nasjonal verdi og som i stor grad pregar landskapsområdet. - I området finn ein kulturmiljø med lang tidsdjupne og

autentisitet - Kontinuiteten i kulturmiljø er utan visuelle brot og større

inngrep - Området har høg variasjonsrikdom i førekomst av

kulturminne - Kulturminne og kulturmiljø i området har høg opplevingsverdi - Kulturminna i området har høg symbolverdi regionalt og

nasjonalt Middels verdi - Heilskaplege og verneverdige kulturmiljø av lokal verdi som i

nokon grad pregar landskapsområdet - I området finn ein kulturmiljø som syner ein viss tidsdjupne

og autentisitet - Kontinuitet i kulturmiljø er påverka av nokre, men ikkje

vesentleg dominerande visuelle brot og inngrep - Området har noko variasjonsrikdom i førekomst av

kulturminne - Kulturminne og kulturmiljø i området har opplevingsverdi - Kulturminna i området har lokal symbolverdi

Liten verdi - I området finn ein ikkje heilskaplege og verneverdige kulturmiljø som pregar landskapsområdet

- I området finn ein ikkje kulturmiljø med lang tidsdjupne - Kontinuitet i kulturhistoriske utvikling er i stor grad påverka av

visuelle brot og større inngrep - Området har liten variasjonsrikdom i førekomst av

kulturminne - Kulturminne og kulturmiljø i området har avgrensa

opplevingsverdi - Kulturminna i området har liten symbolverdi


20

2.3.4 Samla verdivurdering for kvart delområde Denne fagrapporten skal vere med å danne utgangspunkt for dei vurderingane som Luster kommune skal legge til grunn i Kommunedelplanen for små kraftverk. Kvart utgreiingstema har ein tredelt vurdering knytt til kvart delområde. Dette er Aurland Naturverkstad si vurdering og vekting av dei tre tema naturmilø, kulturmiljø og landskap. Totalvurderinga for delområdet framkommer ved summering av deltema. Det vil seie at eit delområde kan maksimalt få 9 stjerner og minimum 3. For å få fram nyansering mellom verdsetting av deltema, er samla vurdering delt inn i 5 klasser1

Svært liten 3-4 stjerner Liten 5 stjerner Middels 6 stjerner Stor 7 stjerner Svært stor 8-9 stjerner I einskilde delområde er det funne riktig å føretaka individuelle tilpassing av samla verdsetting. T.d. er eit delområde som er gjeve to vurderingar av låg verdi og ein av høg, plassert i kategorien middels og ikkje i låg verdi.

2.4 Kunnskapsgrunnlag og datainnsamling Synfaringar - møter 10.10.05. Oppstartsmøte med Luster energiverk og Luster kommune, 18.10.05. Arbeidsmøte med ”Småkraftprosjektet i Luster” ved prosjektleiar Torbjørn Tuften. 13.12.05. Arbeidsmøte med Luster energiverk, Luster kommune, NVE og AN 18.01.05. Arbeidsmøte med ”Småkraftprosjektet i Luster” ved Magnus Snøtun. 30.01.06. Møte med Erling Bjørnetun, Luster kommune informasjon om kulturminne 18.,19. og 28.oktober, 1., 3. og 11. november 2005 vart det gjennomført synfaringar. Synfaringane er gjennomført av Morten Clemetsen, Siri W. Bøthun, Marte T. Håland. Anne C. Engh og Ingunn B. Skjerdal. Supplerande synfaringar er gjennomført i februar og mars, mellom anna i samband med utviding av talet på aktuelle vassdrag frå 39 til 43.. Opplysningane i rapporten er elles henta inn frå tidlegare registreringar gjennom litteratur og tilgjengelege databaser på internett. Sjå kjeldelista for oversyn over kjeldene. Kart Kart grunnlaget er stilt tildisposisjon av Luster kommune. Kart utarbeid i rapporten har brukt N250 kart som underlag. Kart opplysningar til utbyggingspotensial og Regine - einingar er stilt til disposisjon av NVE Opplysningar vedrørande INON-område og naturvernområde er henta frå DN. Det kan vere verdiar knytt til naturmiljø i delområda utover det som er kjent eller innhenta informasjon om i samband med dette prosjektet. Kunnskapsgrunnlaget er vurdert til å vere godt.

1 Jfr.metodopplegg nytta ved tilsvarade utgreiing av miljøverdiar i nedbørfelt utan vern, Rauma kommune. Miljøfaglig Utredning, rapport 2005:23.


21

2.5 Avgrensing Det er 3 verna vassdrag i Luster kommune (Mørkridsdalselva, Feigedalselva og Utla). Desse er ikkje vurdert i denne fagrapporten. Område verna etter naturvernlova er heller ikkje vurdert i rapporten, sjå figur 4.

Figur 4 Samla oversikt over vurderte delområde og verneområde som ikkje er inkludert i vurderingane.


22

3 Overordna skildring av landskap, natur og kulturmiljø i Luster

3.1 Landskapets hovudformer og kulturpreg Luster kommune er samla kring den inste , nordlege sidearmen til Sognefjorden. Frå Skjolden er det meir enn 200 km ut til ope hav, noko som plasserar kommunen (saman med nabokommunane inst i Sogn) i ein internasjonal særklasse. Kommunen er stor i utstrekning med 2700km2. Busetnaden er spreidd og knytt til mange grendesentra. Det er vel 4900 innbyggjarar i alt (2006). På overordna nivå kan landskapet karakteriserast ved tre primære element:

Fjord, dalføre, bre Både Lustrafjorden og breområda med Jostedalsbreen som den dominerande iskappa i vest, høyrer til dei mest særprega og inntrykksterke landskapa i Noreg. Dei mange dalføra, med Veitastrond, Jostedalen, Mørkridsdalen og Fortunsdalen som dei viktigaste, er individuelt særs ulike med kvar sitt særpreg. Vidare kan landskapet i kommunen karakteriserast ved store og dramatiske relieff, slik dei kjem til syne mange stader, t.d. ved Veitastrondvatnet, ved Mollandsmarki ved Lustrafjorden eller innover Fortunsdalen. Der landskapet dannar bratte klippeformasjonar og gjel finn ein ei rekkje større og mindre fossefall og stryk av vekslande mektigheit. Den mest framståande, Feigumfossen på sørsida av Lustrafjorden, bør nemnast særskild. Eit anna særtrekk er det nære samspelet mellom dramatiske naturformer og busette områder med gardstun og gardsdrift som har sett sitt særeigne preg på landskapet. Nokre stader gjev dette uvanleg sterke kontrastar og inntrykkstyrke, som t.d. i Veitastrond, inst i Jostedalen, og ved Ormeli i Fortunsdalen. Andre stader er det det harmoniske kulturlandskapet som gjev størst inntrykk. Hafslobygda står i ei særstilling i regionen med vide og frodige jordbruksområde med lang historisk kontinuitet prega inn i vegetasjonsmønster og grensestrukturar. Kulturlandskapsmiljøet frå Nes ved innlaupet til Gaupnefjorden og nordover langs fjordsida til Luster ber og i seg ein kulturell tyngde som gjer at ein umiddelbart oppfattar at området har vore busett og kultivert i særs lang tid. Elles er dei mange kyrkjene i kommunen viktige knutepunkt for det sosiale og kulturelle livet gjennom lang tid og er viktige landemerke i landskapet. Luster har og tettstadsmiljø som syner god historisk kontinuitet, der Solvorn er det fremste dømet.


23

3.1.1 Landskapsregionar i Luster kommune Noreg er delt inn i 45 landskapsregionar. Inndelinga tek utgangspunkt i dei store og samlande karaktertrekka i landskapet (Elgersma 1996). Desse landskapsregionane er skildra (Puschmann 2004) gjennom ei analyse av fleire landskapskomponentar, som hovudforma til landskapet, småformer i landskapet, vatn/ vassdrag, vegetasjon, jordbruksmark og busetnad/tekniske anlegg. Deretter vert samspelet mellom dei ulike landskapskomponentane som til saman dannar landskapskarakteren til regionen skildra. Landskapsregionar er først

og fremst ei referanseramme for å sjå kva for hovudtype ”lokallandskap” ein er i. NIJOS sitt landskapsregionsystem inkluderer og ei inndeling og skildring av underregionar. Dette er forsøksvis gjennomført og skildra i nokre spreidde område i landet. I Sogn og Fjordane er dette gjort av Elgersma og Sønstebø (1994). Underregionen er nemnt under kvar delområde i kapittel 4. I fylgje NIJOS sitt kartleggingssystem er 4 landskapsregionar representert i Luster kommune, sjå figur 5. Dette er ein indikasjon på stort landskapsmessig mangfald. Det vert her gjeve ein kort karakteristikk av kvar region, basert på utdrag frå NIJOS- rapport nr 10 ”Nasjonalt referansesystem for landskap. Beskrivelse av Norges 45 landskapsregioner” (Puschmann 2004).:
Figur 5 Landskapsregionar i Luster kommune, (kjelde NIJOS)
Landskapsregion 23. Indre bygder på Vestlandet. Regionen strekk seg frå nord i Rogaland til Nordmøre. Den kjenneteiknas ved at alle underregionar har ein monaleg nedskore hovudform som strekk seg djupt inn i landet og vert omgjeve av høge fjell. Mest ekstrem av dei ulike landskapa i regionen er dei djupt innskore og tronge fjordløpa som vert omkransa av høge fjell og tinder. I nokre underregionar vert fjorden erstatta av store fjordsjøer, men ”botnen” har fortsett same vide karakter. Sentralt i regionen er og dei omkringliggande fjellområda, som både kan utgjere sjølve silhuettavgrensinga rundt dal-/fjordtrauet, eller inkludere fleire små til mellomstore mellomliggande fjellområde. Ofte er dette høgfjellsterreng, men her inngår også nokre lågareliggande lågfjell og fjelldalar. Regionen har generelt lite lausmassar. Mest vanlig er eit


24

tynt og usamanhengande lausmassedekke med morene- eller skredavsetninger nedst i dal- eller fjordsidene, eller på meir høgtliggande hyller og slakere hellinger. Laumassedekket er likevel nok til at vegetasjonen dei fleste plasser gir lågareliggande regiondelar eit frodig preg.

Landskapsregion 15. Lågfjellet i Sør-Norge Regionen er ei samlegruppe for store snaufjellsområde opp til 1500 m.o.h, men her kan ein og finna enkelte toppar med høgfjellskarakter + smådalar under skoggrensa. Regionen har stor variasjon i landform og berggrunn. Karakteristisk her er at dei ofte vert gjennomtrengt av små og store U-dalar, noko som gjev fjella eit grovare relieff med store høgdeforskjellar. Vest for Langfjella er mange underregionar prega av bart fjell, eller av fjell med tynt eller usamanhengande lausmassedekke. Underregionar vest for vasskillet har ofte korte vassdrag, og på grunn av større høgdeforskjellar renn vatnet her ofte raskere. Førekomst av meir storslagne fossar og stryk er følgeleg vanlegare her. Svært mange vassdrag er berørt av kraftutbygging. Fleire stader kan ein sjå dette i form av store reguleringsmagasin eller ved at overføringstunnelar har tørrlagt ei rekke større elvestrekningar.

Landskapsregion 16. Høgfjellet i Sør-Norge Berre ein liten del av den sørnorske fjellheimen er verkeleg høgfjell, dvs med store samanhengande høgder over 1500 meter. Det er stort spenn i hovudformer i regionen, noko som bl.a. skuldast at alle underregionar og har ein del område i lågfjellet og høgtliggande fjelldalar inne blant sine høgfjellsmassiv. Det som likevel særpreger regionen er ruvande innslag, enten som markante vegger i dalrom og vidder, eller som høgtliggande isolerte fjelltoppar i høgfjellet, tindrekker og platå. Dei regionale forskjellane vert helst bestemt av dei ulike hovudformene til høgfjella. I dei meir midtre-/vestliggande områda, særleg i Jotunheimen, rundt Snøhetta og fjella til regionen i Møre og Romsdal er det derimot eit langt villere alpint preg. Her er høgfjellsformasjonane som oftast forma av lokale botnbrear som over tid har meisla ut stadig bratte fjellsider og tinder. Lenger aust, dvs. både langsetter Ottadalen og på Dovrefjell har fjella godt avrunda paleiske former, med innslag av område med storkuperte vidder.

Landskapsregion 17. Breane To hovudtypar brelandskap finnes; eit karakterisert av store platåbrear som dekker over store fjellhøgder, og eitt fjellandskap der mindre botn- og dalbreer, evt. små platåbreer, er sterke visuelle innslag. Regionens breer har begge typer. Kvar det finnes brear avhenger av glasiasjonsgrensa. Den faller i vestleg retning mot kysten og nordover. For Jostedalsbreen og Svartisen har paleiske fjellformer i øst og meir viltre glasiale tindefjell i vest. Alle breane i regionen har fleire brearmer. Desse er gjerne synlege i regionar som grenser til regionen. Jostedalsbreen, den største breen på det europeiske fastlandet (ca.480 km2), har bla. nær 50 bretunger (utløpere) som siger ned i omkringliggande dalar.


25

3.1.2 Landskapstypar Til forskjell frå ein underregion, som i stor grad gjenspeiler regionens landskapskarakter, vil breidda av ulike delområde kunne variere mykje innanfor ein enkelt underregion. For å lette oversikten over denne variasjonsbreidda, vil kvart delområde tilhøyre ein særskild landskapstype. Det presiserast at landskapstype ikkje er et eige geografisk nivå, men berre ei gruppering av like delområde. Normalt vil nokre få landskapstypar omfatte mange delområde. Desse landskapstypane vil da ofte gjenspegle underregionskarakteren. Enkelte landskapstypar kan også berre omfatte ein eller nokre få delområde, som på den måten vil vere sjeldan for ein underregion eller landskapsregion. Det er identifisert i alt 7 landskapstypar i utgreiingsområdet:

1. Middels breie fjordløp 2. Opne jordbruksbygder 3. U-forma låglandsdal utan vasspegel 4. U-forma låglandsdal med vasspegel 5. Låglandsdal med V-profil 6. Botndalar i låglandet 7. U-forma fjelldal med stølar

Aktuell landskapstype er kommentert for kvart delområde i kapittel 4.

3.2 Naturmiljø

Klima Luster har stor variasjon i klima. Områda som ligg inn mot Jostedalsbreen har mykje nedbør. Snøen kjem tidleg om hausten og ligg lenge utover våren. Regnskuggeeffekten gjer at det er lite nedbør i indre strok, eks. Fortun og Skagen Tabell 3 Nedbørnormalar for Luster i perioden 1961 – 1990 (kjelde: www.met.no).

Sted h.o.h. jan feb mar apr mai jun jul aug sep okt nov des år Veitastrond 172 171 115 135 60 65 80 85 111 198 214 184 202 1620 Fortun 27 72 43 51 22 34 46 57 65 90 99 80 80 739 Skagen 38 73 44 50 21 31 47 59 66 88 97 78 81 735 Luster Sanatorium 484 140 88 114 48 51 69 71 81 138 157 136 147 1240 Gaupne 6 112 70 86 37 45 58 65 80 130 140 125 132 1080 Leirdal 378 152 92 113 51 57 74 85 104 177 188 168 179 1440 Hafslo 246 109 70 84 39 45 57 62 76 123 132 123 128 1048 Fanaråken 2062 119 85 85 74 59 72 104 113 115 119 133 122 1200 Myklemyr 98 140 88 107 44 55 71 82 99 166 180 153 165 1350 Skålavatn 1014 83 53 66 34 48 69 72 87 122 114 90 92 930 Bjørkehaug i Jostedal 324 148 97 113 52 61 69 73 97 162 181 157 170 1380 Jostedal 370 146 94 109 47 60 66 71 96 159 175 152 155 1330

Fjordnære strøk er prega av nærleiken til Sognefjorden. Det er høge temperaturar om sommaren og vinteren er mild. Oppover dalføra mot fjellet vert klimaet gradvis mindre gunstig med heller låg gjennomsnittstemperatur både sommar og vinter.


26

Tabell 4 Temperaturnormalar for Luster i perioden 1961 – 1990 (kjelde: www.met.no).

Stad h.o.h. jan feb mar apr mai jun jul aug sep okt nov des år Fortun 27 -5,1 -4,9 -1,0 3,8 9,6 13,0 14,2 13,2 8,9 4,8 -0,4 -3,4 4,4 Luster Sanatorium

484 -3,8 -3,9 -1,6 2,0 7,5 11,5 12,6 12,0 7,9 4,4 -0,5 -3,0 3,8

Gaupne 6 -4,0 -3,8 -0,1 4,2 10,7 14,3 15,5 13,4 9,5 5,5 0,7 -2,5 5,3 Fanaråken 2062 -9,5 -9,7 -8,6 -7,3 -2,7 1,2 2,7 2,4 -1,3 -3,5 -7,2 -9,0 -4,4 Myklemyr 98 -7,1 -6,9 -2,5 2,4 8,7 12,9 14,0 12,9 8,6 4,5 -1,6 -5,3 3,4 Bjørkehaug i Jostedal

324 -4,9 -4,6 -1,9 1,9 8,0 12,3 13,4 12,5 8,2 4,4 -1,1 -3,8 3,7

Soltilhøva er svært varierande på grunn av topografien. I dalbotnane kan det mange stader vere sol berre om høgsommaren. Høg innstråling i sørvendte lier gir gunstige vekstvilkår.

Geologi og kvartærgeologi Omtalen av berggrunnsgeologi og kvartærgeologi er i hovudsak henta frå tilsvarande skildring i HaugeL. & Austad I. (1989)

Berggrunnsgeologien i Luster er variert, sjå figur 6. Kommunen ligg i overgangssona mellom grunnfjellområda i vest og skyvedekket i aust. Austsida av Lustrafjorden er dominert av grunnfjellsbergartar i Jotundekke. På aust og nordsida av Lustrafjorden er det fleire større område med kambro-siluriske bergartar, ma. nord og sør for Hafslovatnet og på begge sider av Mørkridsdalen. Veitastrond, Jostedalen og Breheimen ligg i det store grunnfjellsområdet, vesentleg bygd opp av granittiske gneisar. I nedre del av dalsystema finst grusterrassar etter ulike avsmeltingstrinn, maringrense i Luster er ca 130 m. Det er

VedaBode

FraFålande Lalaupla

Kar

Figur 6 Bergunnsgeologisk kart (kjelde: www.ngu.no)

breelvavsetningar i Solvorn, itastrond, Jostedalen, Skjolden, Fortun og Kroken. Det er mange mindre avsetningar i lføra. Dei største avsetningane er å finne i Jostedalen, Gaupne og Skjolden ved Eide og lstad. Det er mange randmorener som viser kor breen har vorte liggande ein periode før n har smelta vidare ned (Klakegg, O, m.fl.,1989).

mleis er det mange brear i Luster med aktive sedimentasjonsprosessar. bergstølsgrandane er eit spesielt fenomen i så måte som den største aktive sandursletta i det. Langs Jostedalsbreen er det fleire aktive sidearmar, med Nigardsbreen som kanskje n mest kjende. Nigardsbreen er oppretta som naturreservat med geologi som verneformål

ngs dalsidene er det gjennomgåande rasmark og bart fjell. Fjellområda har lite smassar, men det er eit tynt morenedekke nokre plassar og ein del forvitringsjord andre ssar.

tlegging og verdivurdering av landskap, natur, kultur. Del I rapport 7a/2006 Aurland Naturverkstad BA27

Vegetasjon Luster kommune ligg i to vegetasjonsseksjonar. Vegetasjonsseksjonar syner den geografiske variasjonen mellom kyst og innland. I Noreg stort sett variasjonen mellom vest og aust (moen 1998). Den vestre delen av kommunen ligg i svakt oseanisk seksjon. Denne seksjonen manglar dei mest typiske vestlige artane. Seksjonen er vestleg grense for blåbærskog med skrubbær utforming og fattigmyr med klokkelyng – rome utforming. Lustrafjorden og området aust for den, samt Fortunsdalen ligg i overgangsseksjonen, plantelivet er prega av austlege trekk, men svake vestlige innslag førekjem. Luster kommune ligg i fire vegetasjonssoner. Fordelinga av vegetasjonssoner er bestemt ut i frå klima og varierer med høgde over havet. Sørboreal sone finn vi i lisidene langs fjorden, i dalbotnane og lågare liggande område elles. Høgare liggande skog ligg i mellomboreal sone og fjellbjørkeskog opp mot alpine område ligg i nordboreal sone. Snaufjell ligg i alpin sone. (Moen 1998) - Sørboreal sone - Bestande av edellauvskog og tørreng vegetasjon, sterk innslag av arter

som krever høg sommar temperatur. - Mellomboreal sone - Barskog dominerer –høgdegrense for typisk lågurtskog og gråor-

heggeskog og ei rekke varmekjære samfunn og arter. - Nordboreal - dominert av bjørkeskog og lågvekst glissen barskog, hovudområde for

seterbruk frå gamalt av - Alpin sone - område over klimatisk skoggrense deles i tre:

- Lavalpin sone – dominert av blåbærhei, einer dvergbjørk kratt og viersamfunn. - Mellom alpinsone – dominert av grasheier og snøleier - Høyalpin sone – utan samanhengande dekke av karplanter.

Skoggrensa i Luster varierer mellom ca 800 – 1200 moh (pers med. Magnus Snøtun) med lågast grense i vest og høgast i aust. Det er gjennomført naturtypekartlegging i Luster kommune i 2002 (Larsen 2002) Alle dei sju hovudnaturtypane er representert i Luster kommune. Myr - utbreitt og lokalt vanlig naturtype, dei fleste førekomstane er små og fattige

og ligg i høgare liggande skog eller på fjellet. Berre rikmyrene i kommunen er kartlagt.

Berg, rasmark og kantkratt - under skoggrensa. Kommunen har ein del førekomstar, dei fleste truleg artsfattig, men rike lokalitetar er kartlagt.

Fjell - den mest utbredde naturtypen i Luster kommune. Flest trivielle og artsfattige lokalitetar, men nokre kalkrike fjellområde er kartlagt.

Kulturlandskapet - Ein viktig naturtype i som pregar landskapet i Hafslobygda, langs Lustrafjorden og i dei største dalane. Fleire verdifulle lokalitetar er kartlagt.

Ferskvatn og våtmark - Det meste er nærings- og artsfattige miljø som ikkje er fanga opp i naturtype kartlegginga. Enkelte stader har vatnet gjeve grunnlag for spesielle og verdfulle miljø, som fossefall , tronge elvegjel og flommarksmiljø med sandbankar langs elver, kroksjøar og flommarksskog. Slike miljø er best kjent frå Jostedøla og nedre delar av Fortunelva, men kan og førekomme andre stader. Kommunen har fleire svært viktige fossesprøytsoner, med forekomst av sårbare eller svært sjeldne mosar.

Skog - Dette er ein arealmessig viktig naturtype i kommunen og mange verdfulle miljø er registrert.

Havstrandmiljø - Einsarta miljø i heile kommunen som i hovudsak består av ei smal sone med svaberg eller grov rullesteinstrand.


28

Biologisk mangfald rapporten for Luster konkluderer med fylgjande i høve Luster kommune sitt ansvar for å ta vare på viktige naturtype:

”Luster kommune har et betydelig nasjonalt og regionalt ansvar for å ta vare på rike skogtyper (edellauvskog og rik, sesongfuktig furuskog), gammelskog (særlig med gammel osp, selje og furu), naturbeitemarker og hagemarkskog.”

”Det må forventes at mange verdifulle naturforekomster i Luster fortsatt ikke er kjent. Nye kartlegginger bør derfor prioriteres høyt. Inntil slike er foretatt, bør kommunen være varsom med å tillate potensielt skadelige arealinngrep uten forutgående kartlegginger.”

Det er registrert 31 forskjellige naturtypar fordelt på 145 lokalitetar. Av desse er 47 lokalitetar registert som svært viktige (regional og nasjonal verdi) og 45 registrert som viktige (regional og lokal verdi). Mange av dei svært viktige lokalitetane er plassert i den kategorien ut i frå førekomst av raudlisteartar. Det er registrert flest lokalitetar som naturbeitemark (31 lokalitetar) og rik edellauvskog (23 lokalitetar). Biologisk mangfald rapporten har peika på behovet for nye undersøkingar av biologisk mangfald. Nokre av punkta er svært viktig i høve utbygging av små kraftverk. - Systematisk kartlegging av flommarker langs Fortunselva, Mørkri og Jostedøla. Viktige

element er sandbanker (insekter), gråorskog (planter og sopp) og sumpområde (planter). - Generell kartlegging av verdfulle vassdragsmiljø, bl.a. av opne flommarker (insekter),

flommarksskoger (planter) og fossefall (moser). Sogn og Fjordane Skogeigarlag har gjennomført Miljøkartlegging i Skog (MiS) i Luster kommune. MiS har registret viktige livsmiljø i skog innanfor til saman 29 ulike livsmiljø, i tillegg er det registrert ståande hole tre. I Luster kommune er det gjort registreringar innanfor 15 forskjellige livsmiljø i tillegg er det registrert mange ståande hole tre.

Dyreliv Det er ikkje gjennomført viltkartlegging i Luster kommune. Opplysningane om dyrelivet er henta frå miljøstatus i Sogn og Fjordane og opplysningar frå kommunen. Hjortedyr Hjorten er det mest talrike av hjortedyra i Luster. Fellingsstatistikken tyder på ein jamn vekst

av hjortebestanden i Luster sidan 80-talet. Avskytinga har vore på ca 300 dyr dei siste 5 åra. Hjorten vandrar i løpet av året mellom definert sommar og vinterområde. Hodyra er som regel svært stadbundne medan hanndyra kan variere bruken av sommar-, vinterområde og trekkveier (www.miljostatus.no). Sett hjort registreringar frå hjortejakta syner flest registreringar på Indre Hafslo og i området Nes – Luster.

K

Figur 7 Observerte dyr per jaktdag (7,5 t) i utmark. Jegerane har i utmark registrert hjort i tilsaman 12110 timar, og dei har då sett 1109 dyr. (tal frå 2005) (www.luster.kommune.no)

artlegging og verdivurdering av landskap, natur, kultur. Del I rapport 7a/2006 Aurland Naturverkstad BA29

Det er i ferd med å bygge seg opp små bestandar av elg i indre Sogn. Det er opna for elgjakt i Luster kommune. Sidan 1998 er det felt 14 dyr. Rådyr er ein ny innvandrar til Vestlandet. Det er små faste bestandar av rådyr i Indre Sogn ma. i Luster. Dei er knytt til dei snøfattige fjordliene. Det er ikkje opna for rådyrjakt i Sogn og Fjordane. Luster kommune er leveområde for to villreinstammer. Den eine er stammen frå Ottadalsområdet, den andre er stammen i Vest-Jotunheimen. Villreinen er knytt til høgfjellet. Talet på felte villrein har variert mellom ca 50 og 70 dyr dei siste 8 åra. Ein finn sommarbeiteområde for begge stammane og yngleområde for stammen i Vest-Jotunheimen innanfor kommunegrensene. Fugl Det føreligg ikkje systematiserte opplysningar om fugl i Luster kommune. I norsk hekkefugl atlas er det registrert 115 ulike fugleartar i kommunen. Av desse er 11 artar på raudlista. Den vestre delen av Hafslovatnet er fuglefredingsområde og svært viktig for fugl knytt til våtmarksområde. I viktige naturområde i Sogn og Fjordane er det registrert seks område som lokalt viktige lokalitetar for våtmarksfugl. Lokalitetane ligg spreidd i kommunen. Fisk Jostedøla, Mørkridselva og Fortunselva fører både laks og sjøaure. Vassdraga er primært sjøaurevassdrag, sjølv om fangsten av sjøaure har vore minkande dei tre siste åra. I Mørkridselva er det ein liten og sårbar laksestamme som det fortida ikkje er opna for fiske på. Når det gjeld Jostedøla og Fortunsdalselva er det ikkje eigne laksestammer, og det er ikkje rapportert om fangst av laks dei siste åra (FM Sogn og Fjordane). Fylkesmannen har eit prosjekt gåande i regulerte vassdrag, ”Regulantprosjektet”. Prosjektet har som mål å betre tiltaka som vert gjennomført i regulerte vatn og vassdrag. I samband med dette er det utført undersøkingar i fleire vatn og elver i Luster. Mange av vatna er avhengige av utsett fisk fordi det ikkje er gode nok gytetilhøve i vatna eller i bekkane knytt til vatna. (www.miljostatus.no/sognogfjordane). I Jostedøla har vasstemperaturen gått ned i samband med kraftutbygginga. Årsaka til det er at det er meir smeltevatn og mindre overflatevatn i elva. Sideelvene/-bekkane vert difor endå viktigare gyteområde for fisken i elva, fordi vasstemperaturen i hovudelva er for låg til å få til suksessfull gyting. Dette gjelder tilsvarande for sidelevene/-bekkane til Veitastrondvatnet, Storelvi (Veitastrond) og Fortunselva. (pers med. C. Hillmann) Virvellause dyr I Luster er det gjort få kartleggingar av virvellause dyr. Opplysningane i det etterfylgjande er henta frå naturbasen. Men det er kjente funn av spesielle vasstilknytte artar i området knytt til dei brenære vassmiljøa i Jostedalen. Det er registrert fleire raudlisteartar av biller i ein edellauvskoglokalitet langs Lustrafjorden og sommarfuglar på Veitastrond. For insekt med vasstilknyting gjeld det artar som vart registrert på 80- og 90-tallet. Undersøkingar av soppmygg i Jostedalen førte til funn av ei rekke arter som tidligare ikkje var kjent frå Norden og/eller Vest-Europa, samt fleire ubeskrivne arter. Alle de mest sjeldne artene ble fanget på Øyastrondi i Fåbergstølsgrandane. Ferskvassfaunaen i Sprongdøla og vassførekomstane inntil har vist seg å være heilt unik, her er registert fleire fjærmyggartar som var nye for vitskapen. Der Breelvi renner ut i Jostedøla sør for Nigard er det fanga raudlista vårflue, næraste kjente utbredingsområde er Sør-Tyskland og dei britiske øyer. Det er muleg at også andre funn kan knytast til denne lokaliteten.


30

Raudlisteartar Raudlista er eit sentralt verktøy for å identifisere og klassifisere området viktige for biologisk mangfald (DN,1999). Artane på raudlista er rangert etter kor trua dei er

Ex – utrydda (extinct) E – direkte trua (endangered) V – sårbar (vulnerable) R – sjeldan (rare) DC – omsynskrevande (declining, care demanding) DM – bør overvakast (declining, monitoringspecies)

I Luster er førekomsten av mange arter dårlig kjent. Raudliste registreringane går fram av tabell 5 og 6.

Tabell 5 Registrerte raudliseartar i Luster, insekt, karplanter, sopp, lav og mose (kjelde: Larsen, 2003)

Ex E V R DC DM Insekter 2 3 5 Karplanter 1 3 4 Sopp, lav og mosar 3 16 36 43 7

Tabell 6 Utdrag av raudlista for fuglar i Sogn og Fjordane (www.miljostatus/sognogfjordane.no). Dette er raudlista fugleartar som er registret i Luster, tilstanden er beskrive for Sogn og Fjordane.

Fuglar Kategori Tilstand i Sogn og FjordaneFjellerke V Hekkar i indre fjellstrok, truleg spreidd og fåtalig Hubro V Bra bestand langs kysten, meir usikker situasjon i indre strok Kvitryggspett V Bra bestand i fylket Vendehals V Fåtalig, men lokalt temmeleg vanleg, som t.d. i Leikanger Hønsehauk R Sannsynlegvis ca 120 par Jaktfalk R Fåtalig hekkefugl Kongeørn R Sannsynlegvis ca. 80 par. Aukande bestand Dvergspett DC Vidt utbreidd i fylket, men bestandsutvikling usikker Gråspett DC Særleg knytt til kystnær skog, meir fåtalig i indre strok Storlom DC Hekkar spreidd i fylket Bergand DM Fåtalig hekkefugl


31

Naturvernområde I Luster kommune er det eit landskapsvernområde, to nasjonalparkar og fire naturreservat med ulike verneformål og eit fuglefredingsområde, sjå figur 8 og tabell 7.

Figur 8 Naturvernområde og verna vassdrag i Luster kommune.

Tabell 7 Naturvernområde i Luster kommune i 2005.

Navn på verneområde Kommuner Verneform Verneformål Hafslovatnet Luster dyrefredningsområde fugleliv Utladalen Luster, Årdal landskapsvernområde Jostedalsbreen Balestrand, Førde, Gloppen,

Jølster, Luster, Sogndal, Stryn nasjonalpark

Jotunheimen Lom, Luster, Vang, Vågå, Årdal nasjonalpark Bargarden Luster naturreservat barskog Luster Allmenning Luster naturreservat skog Nigardsbreen Luster naturreservat geologi Yngsdalen Luster naturreservat myr

Verneplan for vassdrag I Luster kommune er det 3 vassdrag omfatta av verneplan for vassdrag. Dette gjeld Mørkridsvassdraget, Feigumvassdraget og Utla.


32

Verneplanarbeid Fylkesmannen har kunngjort oppstart av verneplan arbeid for Breheimen – Mørkridsdalen. Arealet som vert omfatta av dette ligg i høgfjellsområda aust for Jostedalen og nord for Lustrafjorden. Mørkridsdalen inngår som ein viktig del av verneforslaget. Det er og kunngjort oppstart av verneplanarbeid i samband med vern av edellauvskog i Sogn og Fjordane. I Luster er det foreslått verna to område, Ytamoen i Jostedalen og Loi på ”Sørsida” av Lustrafjorden.

3.3 Arealbruk Luster kommune har omlag 4900 innbyggjarar(2006). Folk bur konsentrert til Gaupne og Hafslo, det er mange busette på strekninga mellom Gaupne og Hafslo, på Indre Hafslo. Luster har og ei rekke mindre tettstader som Solvorn, Luster, Skjolden, Fortun. På strekninga mellom Nes og Luster bur det mange. Elles bur folk spreidd i resten av kommunen i Jostedalen og på ”Sørsida”, Veitastrond, Dalsdalen, Mørkridsdalen, Fortunsdalen og Kinsedalen. Landbruksarealet i Luster er konsentrert til flatene i dalane på Veitastrond, i Jostedalen, Gaupne, Dalsdalen, Mørkridsdalen og Fortunsdalen. På Hafslo, Indre Hafslo og i Mollandsmarki er det mykje landsbruksareal i dei sørvendte sidene. Langs nordvestsida av Lustrafjorden er det og mykje landbruksareal. På sør austsida av Lustrafjorden er landbruksareala knytt til grendene Sørheim, Feigum, Kroken, Urnes og Kinsedalen. Det eldre kulturlandskapet i Luster viser restar etter langvarig og intensiv utnytting. Eit særtrekk ved bruksmønsteret i Luster er den langvarige utnyttinga av små og marginale bruk samt utmarksressursane. Det meste av fornybare ressursar i innmark, utmark og fjell vart nytta i næringssamanheng. (Hauge, L, Austad I., 1989)

- Vårstølane har vore nytta til beite og slått, dei er stadvis framleis i bruk og gjev mange heilskaplege kulturlandskapsmiljø.

- Luster har framleis eit høgt tal høgdegardar. (Bruaset, 2003)

- Luster har eit høgt tal styvings- og risingstre av edle lauvtre, dette er karakteristisk.

- Mange stølsmiljø er også oppretthaldne sjølv om dei har gått ut av bruk.

Eksisterande kraftutbygging Det har vore ei omfattande kraftutbygging frå 50-talet og fram til i dag i Luster kommune. Dette har medført

Kartlegging og verdivurdering av landskap, nat

Figur 9 Eksisterande kraftverk i Luster kommune i 2004, (kjelde: Luster energiverk AS, 2005)

ur, kultur. Del I rapport 7a/2006 Aurland Naturverkstad BA33

store tekniske inngrep i dei berørte områda i form av vegar, damanlegg osv. Utbygginga har og ført til auka tilgjenge til delar av fjellområda i Luster på grunn av anleggsvegane som vart etablert. Figur 9 viser energiproduksjonen i Luster i dag.

Eksisterande linjenett Linjenettet utbygd i Luster kommune har i varierande grad kapasitet til å ta i mot straum frå eventuelle nye små kraftverk. Luster Energiverk har utarbeid eit oversyn over kapasitet på eksisterande linjenett: Sørsida av Lustrafjorden: - Eksisterande 22kV linje langs fjorden har ikkje ledig kapasitet til overføring av meir

straum. Skjolden til Fortun - Eksisterande 22 kV linje har ikkje ledig kapasitet til overføring av meir straum. Fortunsdalen. - Eksisterande 22 kV linje frå Fivlemyrane til har ikkje kapasitet til overføring av meir

straum. Nordsida av Lustrafjorden - Ny 22 kV linje mellom Gaupne og Luster har ikkje ledig kapasitet til overføring av meir

straum enn det som kjem frå Sage kraftverk. - Ny 22 kV linje mellom Luster og Skjolden er under bygging og har kapasitet, men det er

ikkje kapasitet på linja vidare mellom Skjolden og Fortun jf. over. Jostedalen - Eksisterande 22 kV linje har ikkje kapasitet til overføring av meir straum. Eksisterande

trase er bygd for 66 kV linje og kan oppgraderast. Veitastrond - Eksisterande 22 kV linje har ikkje kapasitet til overføring av meir straum. Det er under

planlegging ny 66 kV linje.

3.4 Kulturmiljø og kulturminne I denne fagrapporten til bruk i samband med etableringa av små kraftverk er kulturminne og kulturmiljø med tilknyting til elvar og vatn spesielt interessante. Førekomst av vatn er lokaliseringsfaktor for etablering av gardar og stølar. Mange av stølane i Luster ligg nært opp til vatn i form av elver eller bekkar. Vatnet har vore brukt til kverner av ulike slag, kverner knytt til den einskilde garden og større bygdekverner. I Luster er det ingen fullstendig oversikt over kverner av ulike slag. Nokre stader kan stadnamn fortelje om bruken, .eks Kvernelvi (Myklemyr). Nokre av desse namna går fram av økonomisk kartverk. Elvene var viktige då sagbruksnæringa bygde seg opp i Luster frå slutten av 1500-talet. Det har vore sagbruk i Kinsedalen, Kroken, Marifjøra, Mordal, Feigum og Kvam (Kvitrud A. 1996). Det har vore fleire sagbruk i Jostedalen bla. på Gjerde og Espe . Det er og spor etter tidlege kraftverk i nokre av vassdraga, dette gjeld Døsagrovi (Luster sanatorium (1901/-02), Skageelvi (Fortun 1918), Fortundalselva (1918/19), Kolstadelva (1922) og Sagarøyelvi (Jostedalen 1946). (Luster kommune, 2000) Vatnet frå elvane og bekkene har og vore brukt til vatningsvatn, ved at det har blitt leda frå hovudløpet og utover innmarka. Andre kulturminne knytt til elver og bekkar er bruer, klopper og andre konstruksjonar for å krysse elver og bekkar.


34

Kulturminne knytt til vassdrag ligg utsett til. Mange plassar er det i dag namnet som kan fortelje om bruken før i tida. Oppigjennom åra har forfall og flaumar tæra på gamle konstruksjonar og tilslutt fjerna spora etter ”kvern” eller ”klopp” som låg der før i tida.

Førhistorisk tid I Luster er det mange kulturspor som syner at det har vore folk i området langt attende i tid. Automatisk freda kulturminne er knytt til områda langs Lustrafjorden på begge sider og Hafslo-området. Det er og gjort ein del funn i stølsområda. Funn frå førhistorisk tid i Luster er knytt til gravminne(gravhaugar og røyser) og bergkunst (skålgroper) (Askeladden). Den tidlegaste faste busetnaden i Luster går attende til eldre jarnalder, kring 500 år f.Kr. Dei lunaste og mest grøderike områda langs vest- og nordsida av Lustrafjorden og ved Hafslovatnet vart nok rydda fyrst. Gradvis vart også gardar i sidedalane opparbeidde. Mykje tyder på at ressursane i fjellet har vore nytta attende mot bronsealderen. I Breheimen er det mange funn av steinalderkarakter, m.a. hellerar, dyregraver, hustufter og kolavsetingar. (Kvamme og Randers, 1982, Bolstad og Kvamme, 1980) Ornes er kjend som eit stormannssete i mellomalderen og det er ikkje tilfeldig at det ligg ei stavkyrkje nettopp her. Urnes stavkyrkje vart etter alt å dømme bygd som ei privat kyrkje på storgarden til høvdingen. Ornesgodset var det største i indre Sogn i 1380. Også før kristninga må eigarane av Ornes ha vore mektige. Det vitnar dei to store gravhaugane og bautaen som står nord for kyrkja om. Urnes stavkyrkje er et sentralt verk i norsk kunst og historie. www.nrk.no/kanal/undervisning/1467021.html

Gardsmiljø Gardane og stølane i Luster utgjer kulturmiljø som saman fortel om livet og utnyttinga av naturressursane. SEFRAK-registreringane i Luster er ikkje nytta i denne samanhengen. Det er eit svært omfattande material med over 1700 registrerte bygningar, registreringane føreligg ikkje på digital form. I samband med registrering av kulturlandskap og kulturmarkstypar i Luster er det registrert 16 ulike lokalitetar. Heilskaplege kulturlandskap er representert på 7 lokalitetar og to lokalitetar er knytt til heilskapleg stølsmiljø (i Mørkridsdalen). Resten er knytt til kulturmarkstype i innmark og utmark. (urterik slåtteeng, slåtteeng – hagemark, våtmark utslåtter, almehage, bjørkehage, kulturpåverka edellauvskog og beitebakke støl) (Hauge og Austad, 1989). I regional samanheng er Hafslobygda, Bolstaddalen – Åsete, Ormeli og Feigum-Urnes registert som viktige kulturlandskap (Austad I, mfl. 1993). Hafslobygda er og registrert som nasjonalt viktig kulturlandskap (DN, 1994).

Kyrkjene Luster har mange kyrkjer samanlikna med andre kommunar med same innbyggjartal. Det er elleve kyrkjer og eit kapell. Den eldste kyrkja er Urnes Stavkyrkje frå ca 1150, som er ei spesiell kyrkje og som står på UNESCO si liste over verdas mest verneverdige kulturminne. Dale Kyrkje ei steinkyrkje frå 1250 skil seg frå dei andre kyrkjene i kommunen. Dei andre kyrkjene er av nyare dato, men ofte bygd på plasser kor det tidlegare har stått ei stavkyrkje, og fleire av kyrkjene har material frå eldre stavkyrkjer i seg. Fem av kyrkjene er frå slutten av 1800-talet eller byrjinga av 1900-talet medan 3 av kyrkjene er frå 1600 –talet. (Dyrdal O.M. 1995)


35

I Askeladden Riksantikvaren si database for kulturminne er det fem lokalitetar som er registrert som vedtaksfreda i Luster.

1. Vigdalstølen freda i 1923, sel og fjøs, loft flyttet til Heibergske samlingar på Kaupanger

2. Luster Prestegård freda i 1991. tre bygningar hovudbygning, loft og eit lysthus.

3. Skjolden bensinstasjon freda i 1995 Fredinga omfattar bensinstasjonsbygningen med eksteriør og interiør.

4. Flahamar freda i 1923 hovudbygning i gardstun. 5. Christianelyst Indre Sogn sorenskrivargard Christianeslyst – freda i

1968, med 8 store og små bygningar.


36

4 Verdsetjing av natur-, kultur- og landskapsverdiar i delområde

4.1 Presentasjon av delområde Landskap, natur- og kulturmiljø er omtalt og verdivurdert for kvart delområde. I kapitelet fylgjer ein gjennomgang av 36 delområde.

Delområde 1.1. Almenningen 4.3. Leirmo med Leirdalen og Rydøla 1.2. Kinsedalen 4.4 Tunsbergdalsvatnet 1.3. Solvorn 4.5. Alsmo - Husøy 1.4. Kroken 4.6. Vigdalen 1.5. Marifjøra 4.7. Jostedalen 1.6. Sørheim 4.8. Krundalen 1.7. Høyheimsvik 4.9. Krekane/ Geisdalen 1.8. Fjøsne 4.10.Elvekrok 2.1. Skjolden/Fortun 4.11.Fåberg 2.2. Fortun/Bergsdalen 4.12.Fåbergstølen 2.3. Fortunsdalen 4.13.Øy 2.4. Tverrdalen 4.14. Styggevatnet 2.5. Nørdstedalen 5.1. Hafslo 2.6. Vetledalen, Middalen 5.2. Indre Hafslo 2.7. Sognefjellet 6.1. Veitastrondvatnet, nedre 3.1 Luster med Dalsdalen 6.2. Veitastrondvatnet, øvre 4.1. Gaupne 6.3.a. Veitastrond 4.2. Rånnøy 6.3.b Tungestølen


37


38

Delområde: 1.1. Almenningen REGINE delfelt nr: 076.4 Aktuelle vassdrag (del II):

Samla miljøverdi: **** Stor Landskap Verdi: *** stor

Landskapsregion: 23 Indre bygder på Vestlandet, underregion 4 Fjordmøte Landskapstype: Middels breie fjordløp Omtale av området Landskapsområdet omfattar vestsida av Lustrafjorden frå Ombandsnes, i møtet med Sognefjorden, og nordover til Skophamarneset. Dette utgjer ei strekning på vel 10 km. Landskapsprofilen i denne fjordsida er bratt og i stor grad vanskeleg tilgjengeleg. Området har eit framtredande naturpreg, urørt av moderne inngrep. Terrenget stig bratt opp frå fjorden og flatar ut på fjellplatået 7-800 moh. I nord strekkjer fjordsida seg opp til nesten 1200 moh. Det er jamn helling i terrenget langs heile fjordsida. Einskilde sidebekkar og småelver er synlege i landskapet i nordlege delar av området. Vegetasjonsbiletet er dominert av lauvskog i veksling med furu på skrinne parti. Innslag av edellauvskog visast godt i landskapet. Landskapsrom: Ytre del av Lustrafjorden med begge fjordsidene og det framstikkande neset ved Urnes, utgjer eit mektig, landskapsrom av store dimensjonar og i stor grad urørt av større inngrep. Inngrepsstatus (INON) i delområdet Villmarksprega område (> 5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 1 ( 3-5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 2 (1-3 km frå inngrep) 85% Inngrepsnære område (< 1 km frå inngrep) 15% Landskapskarakter Mangfald: Området har karaktersterke landskapskomponentar med fjordløp og mektige fjordsider med bratt profil. Det overordna vegetasjonsbildet visar god variasjon. Inntrykkstyrke. Det urørte preget av det ytre innløpet til Lustrafjorden innramma av mektige fjellmassiv har stor inntrykkstyrke . Heilskap: Området har stor grad av heilskap med god samanheng. Ved Skophamarneset kryssar det eit luftspenn over fjorden som i nokon grad verker visuelt inn på opplevinga av landskapet. Landskapsklassifisering: A2

Naturmiljø Verdi: *** stor

Vegetasjonssone, -seksjon: Sørboreal vegetasjonssone langs fjorden, mellomboreal og nordboreal sone opp mot fjellet. Overgangsseksjon (OC). Registrerte naturtypar: 076.4 BN00016501 Helgja Gammal edellauvskog (R), innlemma i naturreservatet Luster allmenning. 076.4 BN00016536 Skogateigen Urskog/gammalskog (V), innlemma i naturreservatet Luster allmenning. 076.4 BN00016537 Skophamar Rik edellauvskog (R) Verna område: Luster Allmenning, verneformål skog, ca 11 000 daa Raudlisteartar 076.4 1426-68 Kvitryggspet og Dvergspett


39

Kultur-minne/ kulturmiljø Verdi: * liten

Registrerte kulturminne og kulturmiljø i delområdet Skophamar nedlagt og fråflytta gard ved fjorden. Stølar: 076.4,Skophamarstølen, ikkje stølshus i dag, berre namnet og eit par steinrøyser som vitnar om at det har vore støl og stølsdrift. Heilskaplege kulturmiljø Landskapet langs fjorden ber lite preg av synlege kulturspor og framstår som eit urørt område. Opplevings- og symbolverdi Minne om busetnad og skildringar av levemåten langs fjorden er ein del av lokalhistoria. Sjølv om det er lite som visast att, har desse minna verdi lokalt


40

Delområde: 1.2. Kinsedalen REGINE delfelt nr: 075.11, 075.12, 075.1Z Aktuelle vassdrag (del II): 1 Kinsedalselvi Samla miljøverdi: **** Stor Landskap Verdi: *** stor

Landskapsregion: 23 Indre bygder på Vestlandet, underregion 4 fjordmøte og 6 Lustrafjorden Landskapstype: Middels breie fjordløp Omtale av området Landskapsområdet dekker heile austlege fjordsida frå fjordmøtet mot Årdalsfjorden og nordover til det markerte neset på Ornes. Midt langs denne strekninga gjer strandlinja ein knekk der Kinsedalen munnar ut . Utanom opninga inn Kinsedalen, har fjordsidene ei regelmessig utforming motsvarande vestsida av fjorden. Terrenget stig bratt opp til fjellplatået som flatar ut på mellom 700 og 1000 moh. Det er fleire og meir markerte småelver i landskapet enn på vestsida, og dei er djupare innskorne i dei øvre partia av fjordsida. Vegetasjonen er dominert av lauvskog i veksling med til dels storvakse furuskog. Langs strandlinja sør for Kinsedalen ligg spor etter tidlegare husmannsplassar. Kinsedalen er eit om lag 4 km langt dalføre i austleg retning, rekna frå fjorden og inn til stølane ved Kveken, 600moh. Dalføret har ein skarp V-profil der elva i nedre del fylgjer eit djupt nedskore løp og dannar eit dramatisk gjel. Ved fjorden er det eit større kaianlegg. Busetnaden er knytt til gardsbruka som ligg på kvar side av elvegjelet, med kvar sin tilkomstveg. Nedre del av Kinsedalselvi er utnytta til kraftproduksjon. Landskapsrom: Ytre fjordløpet av Lustrafjorden utgjer eit særs tydeleg og storlinja landskapsrom der det framstikkande Urnes skapar markert avgrensing mot nord. Inngrepsstatus (INON) i delområdet Villmarksprega område (> 5 km frå inngrep) 10% Inngrepsfri sone 1 ( 3-5 km frå inngrep) 25% Inngrepsfri sone 2 (1-3 km frå inngrep) 40% Inngrepsnære område (< 1 km frå inngrep) 25% Landskapskarakter Mangfald: Få men karaktersterke landskapskomponentar. Kinsedalen og det framstikkande Urnes skapar variasjon i biletet. Inntrykkstyrke. Landskapsområdet har stor inntrykkstyrke der kombinasjonen av urørt natur og den busette og kultiverte Kinsedalen skapar ytterlege kontrastar. Heilskap: heilskapspreget i området er godt. Det er få skjemmande inngrep som verkar negativt inn på heilskapsopplevinga. Landskapsklassifisering: A2


41

Naturmiljø Verdi: ** middels

Vegetasjonssone, -seksjon: Sørboreal vegetasjonssone langs fjorden, mellomboreal sone opp mot fjellet og nordborealsone høgt til fjells. Overgangsseksjon (OC). Registrerte naturtypar: BN00016535 Kirsebærberga Hagemark (V) (karplante raudlistestatus DC) BN00016498 Ornes SØ Rik edellauvskog (SV) (5 biller raudlistestatus R, V og DC) BN00016499 Dalen Naturbeitemark (V) (2 arter sopp raudlistestatus DC) BN00016500 Kinsedal S Kalkskogar (V) (1 art mose raudlistestatus DM) Miljøregistreringar i skog Område med liggande daud ved, rikbarkstre, gamle tre, rik bakkevegetasjon, lokalitetane er knytt mest til lauvskog og noko til barskog. Raudlisteartar Fleire artar (mosar, beitemarkssopp og biller) er knytt til dei registrerte naturtypane. Kvartærgeologiske førekomstar: 075.1Z 1426-59 Terrasserte grusførekomstar (munningen Kinsedalen), 075.1Z 1426-48 Endemorene (Ingebjørgsvatn)

Kultur-minne/ kulturmiljø Verdi: ** middels

Registrerte kulturminne og kulturmiljø i delområdet 075.12 Ornes, Gravminne, gravhaug, eldre jernalder (AF) 25509 (Ragnvaldshaug ØK) 075.12 Ornes, Annen arkeologisk lokalitet, Bautastein, jernalder (AF) 45464 075.12 Kyrkjestad (ståande kyrkje) Urnes kyrkjestad (AF) 85729 Urnes stavkyrkje – ca år 1150, står på UNESCO si liste over verdas mest verneverdige kulturminne. I Kinsedøla har det vore sagbruk attende på 1600-talet. Ei ”øvre sag” omtala som bekkesag og ei nedre sag. Stølar: 075.11 Øystølen 075.1Z Dalastølen, Kveken, Nystølen Alle stølane har stølshus i dag, og er lokalisert med tilknyting til vatn (bekkar, elver) Heilskaplege kulturhistoriske miljø I Kinsedalen finn ein tydelege strukturar av det tradisjonelle kulturlandskapet med slåttenger, beitehagar etc. Kinsedalen ligg innanfor området Feigum – Urnes som er registert som viktig kulturlandskap i Sogn og Fjordane, strekninga er på 13 km. Området er ein relativt intakt fjordstrekning med eldre bygningsmiljø og varierte kulturmarkstype. Ornes, bjørkehage, registrert som lokalt viktig kulturmarkstype. Stavkyrkjemiljøet på Ornes vil i liten grad vere påverka av Kinsedalen, men tiltak i det store fjordlandskapsrommet som omgjev Ornes vil lett bli eksponert mot det kulturhistoriske miljøet. Opplevings- og symbolverdi Urnes stavkyrkje har ein eineståande plass i norsk kulturhistorie og er representert på Unesco si Verdsarvliste. Kyrkja og landskapsromma den tilhøyrer har difor både nasjonal og internasjonal verdi


42

Delområde: 1.3. Solvorn REGINE delfelt nr: 076.3 Aktuelle vassdrag (del II):

Samla miljøverdi: ***** Svært stor Landskap Verdi: *** stor

Landskapsregion: 23 Indre bygder på Vestlandet, underregion 6 Lustrafjorden Landskapstype: Middels breie fjordløp Omtale av området Landskapsområdet har ein uvanleg bogeform som saman med høge fjordsider dannar ei uvanleg sterk landskapsform. Sentralt i området ligg bygda Solvorn som strandstad og jordbruksbygd. Terrengformene kring bygda er noko neddempa slik at det vert ei opning i horisontlinja mot vest . Solvorn er ein viktig turiststad med overnatting, badeplass og ferjesamband til Urnes. Fjordsidene nord for Solvorn framstår som bratte stup med høgde på 5-600 moh. På dei flate partia på toppen ved Mollandsmarki ligg fleire store gardsbruk med bygningsmasse som visuelt står fram i fjordlandskapet på ein markant måte. Bekkar og småelver er relativt lite eksponert i landskapsrommet Eit særtrekk ved dette området er at det ikkje er bygd veg i strandlinja, utanom i tettstaden Solvorn. Landskapsrom: Solvornområdet høyrer til i eit større landskapsrom som inkluderar Urnes, der bukta i Solvorn og det framstikkande neset på Urnes er komplementære former som forsterkar romopplevinga. Inngrepsstatus (INON) i delområdet Villmarksprega område (> 5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 1 ( 3-5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 2 (1-3 km frå inngrep) 40% Inngrepsnære område (< 1 km frå inngrep) 60% Landskapskarakter Mangfald: Området har stor formrikdom i landskapet, bratte stup av store dimensjonar, skogkledde lier, frodig jordbruksbygder i forskjellige landskapssituasjonar. Inntrykkstyrke. Området mellom Solvorn og Urnes har spesielle opplevingskvalitetar av stor inntrykkstyrke. Dei bratte klippeformasjonane under Mollandsmarki , med busetnad på stupkanten skaper stor dramatikk i landskapsrommet. Heilskap: Området er utan skjemmande inngrep av vesentleg omfang. Busetnad er godt tilpassa landskapet. Landskapsklassifisering: A2


Vegetasjonssone, -seksjon: Sørboreal vegetasjonssone. Svakt oseanisk seksjon (O1). Registrerte naturtypar: 076.3 BN00016516 Molland (dam) Dammar (R) 076.3 BN00016519 Mollandsmarki Naturbeitemark (V) 076.3 BN00016551 Røyni Hagemark (V) 076.3 BN00016524 Solvorn Rik edellauvskog (SV) (22 artar sopp raudlistestatus 1 - E, 4 – V, 8 – R, 9 – DC) 076.3 BN00016523 Fevoll Slåtteenger (R) 076.3 BN00016518 Lægene Rik edellauvskog (R) 076.3 BN00016517 Molland Hagemark (V) Miljøregistreringar i skog Område med liggande daud ved, rikbarkstre, tre med hengelav, eldre lauvsuksesjonar, gamle tre, rik bakkevegetasjon, lokalitetane er knytt mest til lauvskog og noko til barskog. Raudlisteartar Fleire soppartar er knytt til ein av naturtypane registrert i området. Dyreliv 076.3 1426-14 Batatjørni – næringsfattig vatn, hekkeplass for våtmarksfugl


43

Kultur-minne/ kulturmiljø Verdi: *** stor

Registrerte kulturminne og kulturmiljø i delområdet 076.3 Eikum Ytre, Gravminne, gravhaug, (AF) 72992 076.3 Feivald, Gravminne, gravrøys, Bjørkehaugen, bronse – jernalder (AF) 6418 076.3 Øvrabø, Gravminne, gravrøys, Moadn, bronse- jernalder (AF) 6429 076.3 Kjeldedal, Gravminne, gravhaug, bronse – jernalder (AF) 66405 076.3 Sjøtun, Annen arkeologisk lokalitet, bautastein, jernalder (AF) 45467 076.3 Brekka, Gravminne, gravrøys, Artneset, bronsealder (AF) 15792 076.3 Kyrkjestad (ståande kyrkje) Solvorn kyrkjestad Listeført objekt 85525 Solvorn kyrkje - 1883 Indre Sogn sorenskrivargard Christianelyst – vedtaksfreda i 1968 med 8 store og små bygningar 87672 Stølar: Med stølshus: Øvrebøstølen, Skåro, Setålen, Siestølen, Svarthiller, Strupen, Bjørnetunstølen, Resalandstølen. Utan stølshus: Vedvikstølen, Kleivi, Mollandsstølen, Midtbatastølen, Fleto, Batastølen, Øygardsstølen, Tverrbergstølen. Heilskaplege kulturhistoriske miljø Råum, gard i Mollandsmarki ca 450 moh. er registrert som lokalt viktig kulturlandskap, eit heilskapleg kulturlandskap med slåtteng og hagemark. Strandstaden Solvorn viktig og intakt trehusmiljø av stor regional verdi. Sorenskrivargarden i Solvorn med hageanlegg er eit viktig kulturmiljø Opplevings- og symbolverdi Solvorn med sitt godt bevarte trehus- og strandmiljø har stor opplevingsverdi og utgjer ein viktig kulturhistorisk dokumentasjon om næringsliv, busetnad og ferdsle i dei indre fjordbygdene i Sogn


44

Delområde: 1.4. Kroken REGINE delfelt nr: 075.21, 075.2Z, 075.22, 075.31 Aktuelle vassdrag (del II): 2 Krokadalselvi

Samla miljøverdi: ***** Svært stor Landskap Verdi: *** stor

Landskapsregion: 23 Indre bygder på Vestlandet, underregion 6 Lustrafjorden Landskapstype: Middels breie fjordløp Omtale av området Kroken og Krokadalen som landskapsområde strekkjer seg frå den markante ryggen på Urnes og inn forbi busetnaden i Kroken. Både Kroken og Urnes er mindre, men viktige grender med stor visuell verknad i landskapet og med markant kulturhistorisk forankring. Frå Urnes og nordover er fjordsida dominert av lauvtrevegetasjon med stort innslag av edellauvskog. I delar av området har edellauvskogen tydeleg preg av å vere kultivert. Nokre bekkeløp er synlege, men har relativt liten verknad i landskapsrommet. Grenda Kroken med gardsbusetnad og dyrkamark ligg langs fjorden på lausmasseavsetnader på kvar side av utløpet av Krokadalselvi, men utan å danne eit tydeleg nes. Krokadalselvi er eit markert landskapselement med stor vassføring og fossestryk som er godt synleg frå vegen langs fjorden. Sjølve Krokadalen har ein markert V-profil der elveløpet ligg djupt nede, nærast utilgjengeleg i eit gjel. På kvar side finn ein stølsplassar, slåttemark og fint oppmura kløvvegar innover dalen. Edellauvskog med alm dominerar i vegetasjonsbiletet på nordsida av dalføret. Landskapsrom: Korken - Urnes er innlemma i eit stort landskapsrom som er avgrensa av fjordsidene på aust- og vestsida av Lustrafjorden. Det er utsyn inn mot Gaupnefjorden. Inngrepsstatus (INON) i delområdet Villmarksprega område (> 5 km frå inngrep) 40% Inngrepsfri sone 1 ( 3-5 km frå inngrep) 15% Inngrepsfri sone 2 (1-3 km frå inngrep) 20% Inngrepsnære område (< 1 km frå inngrep) 25% Landskapskarakter Mangfald: samanstillinga av fjord, frodige fjellsider, busetnad og kulturmark og lang historisk kontinuitet gjev stort mangfald. Området har høgt innslag av villmarksprega område. Inntrykkstyrke. Visuell kontakt mot dei store bremassiva forsterkar områdets inntrykkssterke kvalitetar. Heilskap: Det er godt samsvar mellom dei ulike landskapselementa i området. Veg og kraftlinjetrase langs fjorden er ikkje visuelt dominerande i høve samanheng mellom landside og fjorden. Landskapsklassifisering: A2


45


Vegetasjonssone, -seksjon: Sørboreal vegetasjonssone langs fjorden, mellomboreal sone opp mot fjellet og nordborealsone høgt til fjells. Overgangsseksjon (OC). Registrerte naturtypar: 075.21 BN00016496 Ytre Kroken Hagemark (SV) (1 karplante raudlistestatus DC) 075.21 BN00016497 Loi Rik edellauvskog (SV) (19 artar sopp, raudlistestatus 1 - V, 7 – R, 11 – DC), Foreslått verna i verneplan for edellauvsskog) 075.2Z BN00016495 Krokadalen, gamal edellauvskog (R) 075.31 BN00016491 Feigum Naturbeitemark (V) (1 art sopp raudlistestatus DC) Raudlisteartar Fleire artar vedboandesopp er knytt til dei registrerte naturtypane. Miljøregistreringar i skog Område med liggande daud ved, rikbarkstre, eldre lauvsuksesjonar, gamle tre, rik bakkevegetasjon, lokalitetane er knytt mest til lauvskog. Kvartærgeologiske førekomstar: 075.22 1426-60 Terrasse som viser maringrense ved Låen.


Registrerte kulturminne og kulturmiljø i delområdet 075.21 Ornes, Gravminne, gravhaug, jernalder (AF) 6428 075.21 Kroken Ytre, Gravminne, gravrøys, Langeloi, eldre jernalder (AF) 6422 075.22 Kroken Ytre, Gravminne, gravrøys, jernalder (AF) 35871 075.22 Kroken indre, Gravminne gravrøys, jernalder (AF) 73000 075.22 Låen, Gravminne, gravrøys, jernalder (AF) 66406 På Ytre Kroken har det vore to sager. Den eine var ei bekkesag og den andre var ei flaumsag som var avhengig av nedbør. Stølar: 075.21,Flatestølen (gamle stølshus), Loberg (gamle stølshus), Surnasete (tufter og eit sel) 075.22,Vikjastølen (ingen stølshus) 075.2Z,Nosi (forfalne stølshus), Ormedalen (forfalne stølshus), Åsete (nokre stølshus) Sippelhaug (med stølshus), Vassløysa (med stølshus), Heilskaplege kulturmiljø Feigum – Urnes er registert som viktig kulturlandskap i Sogn og Fjordane, strekninga er på 13 km. Området er ein relativt intakt fjordstrekning med eldre bygningsmiljø og varierte kulturmarkstype.(Loi, Feigumsgrenda, Kroken og Urnes stavkyrkje og tilknyting til Solvorn er viktig). Innanfor området er Loi (almelund) og Kroken (Heilskapleg kulturlandskap) registrert som lokalt viktige. Garden Ytre Kroken med det staselege herskapshuset (Munthe-huset) var ein viktig kulturell samlingsstad for kunstnarar kring 1800. Urnes stavkyrkje er oppført på UNESCO si verdsarvliste. Opplevings- og symbolverdi Urnes stavkyrkje er eit nasjonalt symbol på ein tidleg norsk kyrkjekultur og har internasjonale arkitektonisk verdi. Munthe-huset i Kroken er det knytt mange viktige personar og historie frå ei tid da Noreg som sjølvstendig nasjon var i støypeskeia.


46

Delområde: 1.5. Marifjøra REGINE delfelt nr: 076.20 Aktuelle vassdrag (del II): 30 Dalselvi

Samla miljøverdi: ** Liten Landskap Verdi: * liten

Landskapsregion: 23 Indre bygder på Vestlandet, underregion 6 Lustrafjorden. Landskapstype: Middels breie fjordløp Omtale av området Omfattar landskapet frå området frå neset ved Vedvik og nordover mot Gaupne, på vestsida av Gaupnefjorden. Marifjøra er eit naturleg knutepunkt som tradisjonsrikt tettstadmiljø med handelstradisjonar attende til 1600-talet. Marifjøra ligg der Marheimsgjelet møter Gaupnefjorden. Sør for Marifjøra har fjordsidene ein relativt slakare utforming med lauvskog heilt til topps. Langs fjorden er fleire buplassar med gamal kulturmark. Nord for Marifjøra er fjellsida brattare med stupkantar og bart fjell. Riksveg 5 fylgjer her fjorden. Det er lite synleg vatn i fjellsidene, eit bekkefar kjem ned ved den markerte fjellskrenten ved Svåi. Elles er Dalselvi ei markert elv med stor vassføring i periodar, som påverkar landskapsbiletet i det tronge gjelet ved utløpet i fjorden. Landskapsrom: Området utgjer ein del av landskapsrommet som vert danna kring Gaupnefjorden. Inngrepsstatus (INON) i delområdet Villmarksprega område (> 5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 1 ( 3-5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 2 (1-3 km frå inngrep) 0% Inngrepsnære område (< 1 km frå inngrep) 100% Landskapskarakter Mangfald: Området har relativt liten variasjon i landskapselement. Inntrykkstyrke. Møtet mellom fjord og bratte fjellsider aukar opplevingsverdien Heilskap: Området framstår utan vesentleg samlande karaktertrekk. Riksveg 5 bryt inn i strandsona ved Marheimsgjelet og nordover. Landskapsklassifisering: B2


Vegetasjonssone, -seksjon: Sørboreal vegetasjonssone langs fjorden, mellomboreal sone opp mot fjellet og nordboreal sone høgt til fjells. Overgangsseksjon (OC). Registrerte naturtypar: 076.20 BN00016515 Eikeberg Hagemark (R) 076.20 BN00016513 Stoveflåta Rik edellauvskog (R) 076.20 BN00016514 Ytre Eikjo Rik edellauvskog (SV) Miljøregistreringar i skog Område med liggande daud ved (svært mange), gamle tre og eldre lauvsuksesjonar.


47


Registrerte kulturminne og kulturmiljø i delområdet 076.20 Nes, Gravminne, gravrøys, bronse-jernalder, Dvergsdal, Dvergsteigen (AF) 6424 I Marifjøra har det vore to flaumsager. Stølar: 076.20 Blomdalen (tufter), Dalastølen (tufter), Indre Eikjastølen (tufter), Lyngsete (tufter) Heilskaplege kulturmiljø Marifjøra er trekt fram som eit viktig historisk kulturmiljø i kulturminneplanen for Luster. Mykje av det tradisjonelle miljøet er i dag borte, men det som står att har stor verdi. Opplevings- og symbolverdi Marifjøra har framleis att noko av karakteren av det tette bygningsmiljøet og er på same måte som Solvorn berar av ein kulturhistorisk utviklingsepoke i dei indre fjordbygdene.


48

Delområde: 1.6. Sørheim REGINE delfelt nr: 075.320, 075.32Z Aktuelle vassdrag (del II): 3 Sørheimselvi, 5 Mordalselvi

Samla miljøverdi: *** Middels Landskap Verdi: *** stor

Landskapsregion: 23 Indre bygder på Vestlandet, underregion 6 Lustrafjorden Landskapstype: Middels breie fjordløp Omtale av området Området strekkjer seg frå det verna Feigevassdraget i sør og inn til Skjolden. Fjordsida har stadvis ein særs dramatisk profil, med stupbratte fjellkantar opp mot 1400 moh. Vegetasjonsbiletet er dominert av lauvskog med eit stort tal markante felt med planta gran spreidd over heile området. Sørheim framstår som ei samla jordbruksgrend med omfattande gardsdrift med engareal og slåttemark og opne beiteareal i overkant mot dei bratte fjella. Det er elles spreidde busetnader og kulturmark langs store delar av strandsona nordover mot Skjolden. Ved Sørheim har vatnet ein framtredande plass i landskapsbiletet, gjennom fleire mindre elveløp som renn ut for bratte stup og visast att i dalsidene lenger nede. I særskild grad er hovudløpet til Sørheimselvi eit viktig innslag i landskapet. Mordalen er eit stutt og bratt dalføre nord for Sørheim som utmerkar seg i landskapet ved den mektige Mordølefossen som er synleg over store område, sett frå riksveg 5 på nordsida av Lustrafjorden. Landskapsrom: Området utgjer den sørlege avgrensinga av dei to innarste landskapsromma i Lustrafjorden. Sørheim ligg sentralt i det eine og Mordalen i det andre landskapsrommet. Inngrepsstatus (INON) i delområdet Villmarksprega område (> 5 km frå inngrep) 0 % Inngrepsfri sone 1 ( 3-5 km frå inngrep) 15% Inngrepsfri sone 2 (1-3 km frå inngrep) 35 % Inngrepsnære område (< 1 km frå inngrep) 50% Landskapskarakter Mangfald: Området har stor variasjonsrikdom av landskapskvalitetar, med eit balansert samspel med kulturmark og busetnad. Inntrykkstyrke. Fossefall både i Sørheim og Mordalen understrekar det bratte og høge relieffet i fjordsida. Heilskap: Dei ulike elementa som inngår i landskapsområdet dannar ein harmonisk samanheng der det ikkje er vesentlege brot, om ein vurderar vegen og kraftlinja som fylgjer strandsona i eit overordna perspektiv. Landskapsklassifisering: A2

Naturmiljø Verdi: * liten

Vegetasjonssone, -seksjon: Sørboreal vegetasjonssone langs fjorden, mellomboreal sone opp mot fjellet og nordborealsone høgt til fjells. Overgangsseksjon (OC). Miljøregistreringar i skog Område med liggande daud ved, rikbarkstre, eldre lauvsuksesjonar, gamle tre og mange lokalitetar med rik bakkevegetasjon, lokalitetane er knytt mest til lauvskog og noko til barskog.


49


Registrerte kulturminne og kulturmiljø i delområdet 075.320 Sørheim, Gravminne, gravrøys, jernalder (AF) 6432 075.320 Sørheim, Bergkunst 2 lok. Skålgroper, bronse-jernalder, Bruahaug (AF) 35878 075.320 Sørheim, Gravfelt, 3 gravrøyser, 1 lok for skålgrop, jernalder/ bronse-jernalder, (AF) 66411 075.320 Kjøtnes, Gravminne, gravrøys, bronse – jernalder, Geitavodlen (AF) 35870 Det har vore to bekkesager i Mordalen. Det har vore ei sag i Feigevassdraget. Stølar: 075.31 Brekka (tuftar) 075.320 Hankabrekka (restar etter sel og løe), Havrabergstølen (tufter), Hovden (2 sel), Kjøtnesstølen (nedfals), Lambamyri (2 sel + tufter), Li (1 sel ,1 løe), Nystølen (1 sel), Talsete, 075.32Z Innstølen (1 sel), Mordalen (gamle sel) 075.3Z Bergheimsstølen (1 sel), Feigedalen (1 sel), Sørheims-Feigedalen (sel), Øystølen (1 sel) Heilskaplege kulturmiljø Sørheim er eit samanhengande og i hovudsak ope kulturlandskap i eit område som elles er prega av gjengroing. Strekninga frå Feigum til Sørheim inngår som ein del av området Feigum – Urnes som er registert som viktig kulturlandskap i Sogn og Fjordane, den totale strekninga er på 13 km. Området er ein relativt intakt fjordstrekning med eldre bygningsmiljø og varierte kulturmarkstype. Opplevings- og symbolverdi Samanhengen mellom naturgrunnlag med lausmassar og næringsrikt jordsmon og gardsbusetnad er her tydeleg i landskapet, ikkje minst som fjernverknad frå andre sida av fjorden


50

Delområde: 1.7. Høyheimsvik REGINE delfelt nr: 075.60, 075.6A, 075.6B Aktuelle vassdrag (del II): 4 Døsagrovi

Samla miljøverdi: **** Stor Landskap Verdi: ** middels

Landskapsregion: 23 Indre bygder på Vestlandet, underregion 6 Lustrafjorden Landskapstype: Middels breie fjordløp Omtale av området Landskapsområdet dekker nordsida av Lustrafjorden frå det markerte landskapspunktet ved innløpet til Gaupnefjorden, og nord til Luster tettstad. Fleire markerte jordbruksgrender ligg tett langs fjorden; mellom anna Nes, Høyheim, Talla, Skildheim og For. Landskapet har her ein slakare profil enn mange andre stader langs Lustrafjorden. Busetnaden går opp til omlag 300 moh. Det gjev eit ytterlegare frodig preg på landskapet. Det er få eksponerte elver og bekkar i dette området. Den mest markerte er Døsagrovi i nærleiken av det store bygningsanlegget på Harastølen. Det gamle sanatoriet utgjer eit bygningsvolum utan samanlikningsgrunnlag i fjorden elles. Riksvegen passerar gjennom kulturlandskapet, ofte tett inn på strandsona. Landskapsrom: Området er delt i to landskapsrom delt av området ved Flahamar. Inngrepsstatus (INON) i delområdet Villmarksprega område (> 5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 1 ( 3-5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 2 (1-3 km frå inngrep) 5% Inngrepsnære område (< 1 km frå inngrep) 95% Landskapskarakter Mangfald: Området har god variasjonsrikdom med veksling mellom frodige jordbruksgrender og naturprega fjellside. Inntrykkstyrke. Landskapsformene er noko mindre karaktersterke enn andre stader i fjorden. Heilskap: Området har godt samsvar mellom ulike landskapskomponentar og utgjer ein harmonisk heilskap i eit overordna perspektiv Landskapsklassifisering: B1


Vegetasjonssone, -seksjon: Sørboreal vegetasjonssone langs fjorden, mellomboreal sone opp mot fjellet og nordboreal sone høgt til fjells. Overgangsseksjon (OC). Registrerte naturtypar: 075.6 BN00016431 Øvre Høyheim Naturbeitemark (V) 075.6 BN00016430 Høyheimshagane Kalkskogar (R) 075.6 BN00016457 Nes Naturbeitemark (V) (2 artar sopp, raudlistestatus R og DC) Raudlisteartar Dei registrert naturtypane har potensiale for funn av raudlisteartar. Det er registrert sopp i naturtypane. Miljøregistreringar i skog Mange og store lokalitetar med rik bakkevegetasjon, elles er det registrert område med liggande daud ved, tre med hengelav, eldre lauvsuksesjonar og gamle tre. I MIS registreringane er det registrert fleire ståande hole tre i delområdet. Kvartærgeologiske førekomstar: 075.6A 1426-51 Stordalen, tjukke moreneavsettingar med elveskjeringar, smeltevassdrenering og sprekker som truleg er postglasiale forkastingar.


51


Registrerte kulturminne og kulturmiljø i delområdet 075.6 Nes, Gravminne, gravhaug, jernalder (AF) 6425 075.6 Nes, Gravminne, gravrøys, yngre jernalder (AF) 35873 075.6 Nes, Gravminne gravrøys, yngre jernalder Piphaugen (AF) 66407 075.6 Nes, Gravminne, gravrøys, jernalder, Ongulsnes (AF) 25506 075.6 Kyrkjestad (ståande kyrkje) Nes kyrkjestad Listeført objekt 85115 Nes kyrkje – trekyrkjer frå 1836. 075.6 Høyheim, Gravminne, gravhaug, jernalder (AF) 15796 075.6 Høyheim, Gravminne, gravhaug, jernalder (AF) 45461 075.6 Flahamar, Gravfelt, 2 gravrøyser, bronse – jernalder, Skansen (AF) 6419 075.6 Saude, Bergkunst, skålgropstein, jernalder, Bjørkeflaten (AF) 6431 075.6 Saude, Gravfelt 4 gravrøyser, jernalder, Langeteigen (AF) 35876 075.6 Saude, Bergkunst, Skålgropstein, jernalder, Flekkaliflaten (AF) 45465 075.6 Saude, Gravminne, gravrøys, bronse- jernalder, Stygghamar (AF) 45466 075.6 Saude, Gravminne, gravrøys, jernalder, Stygghamar (AF) 55200 075.6 Saude, Kyrkjestad, kyrkjetuft, middelalder, Smiehaugen (Kyrkjehaugen) (AF) 55201 075.6 Saude, Gravminne, gravrøys, eldre jernalder (AF) 66408 075.6 Saude, Gravminne, gravrøys, jernalder, Langeteigen (AF) 66409 075.6 Saude, Gravminne, gravrøys, jernalder (AF) 66410 075.6 Hæri, Bergkunst 2 Skålgropsteiner, bronse – jernalder, Kvilebakken (AF) 25502 075.6 Hæri, Bergkunst, skålgropstein, jernalder, Jøng (AF) 45460 075.6 Talla, Gravminne, Gravrøys, bronse – jernalder, Vetahaugane (AF) 55202 075.6 Skildheim, Bergkunst skålgropstein, bronse – jernalder, (AF) 73006 075.6A Røssete Bergkunst, 2 skålgropsteiner, bronse – jernalder, (AF) 6420 075.6A Røssete Bergkunst, skålgropstein, bronse- jernalder, (AF) 35863 075.6A Røssete Bergkunst, skålgropstein, bronse- jernalder (AF) 72997 Flahamar hovudhus i gardstun, freda i 1923.(VF) 87365 Harastølen - Luster sanatorium med anlegg, bla. taubane, kraftverk i 1902, (det første i Luster). Vegen opp til Harastølen. Stølar: 075.60,Flatane (ikkje stølshus), Hallesåsen (1 sel, 1 fjøs), Hunarsete (tufter), Jøng (sel), Kolstad (3 sel), Langen (1 sel), Svea ( 1 sel med meir) 075.6A,Røssesete (fleire sel) Heilskaplege kulturmiljø Omfattande funn av gravminne og bergkunst vitnar om busetnad og stadbunden aktivitet langt tilbake i tida. Heile jordbrukslandskapet langs fjorden er soleis å sjå på som eit heilskapleg kulturmiljø. Det er oppført kyrkje på Nes som saman med Dale kyrkje (delområde 3.1) rammer inn eit variert kulturlandskap. Opplevings- og symbolverdi Busetnad og småskala landbruksdrift pregar landskapet og formar eit karakteristisk kulturlandskapsmiljø.


52

Delområde: 1.8. Fjøsne REGINE delfelt nr: 075.51, 075.40 Aktuelle vassdrag (del II): 6 Sagagrovi

Samla miljøverdi: *** Middels Landskap Verdi: **middels

Landskapsregion: 23 Indre bygder på Vestlandet, underregion 6 Lustrafjorden Landskapstype: Middels breie fjordløp. Omtale av området Landskapsområdet utgjer dei indre delar av Lustrafjordens nordside. Landskapet har her ein storforma U-profil som endar i bratte stup under fjellplatået mellom 1100 og 1300 moh. Områda ned mot fjorden er for ein stor del bratte og vanskeleg tilgjengelege, utan dyrkingsmoglegheiter. Slik sett er dette området ein kontrast til landskapet lenger ut mot Nes. Tre plassar med busetnad og kulturmark peikar seg ut; Ottom, Havhella og Fjøsne. Fjellsidene er prega av fleire mindre elveløp, som i periodar vil vere godt synlege landskapet. Riksvegen er meir framtredande i dette området grunna dei bratte fjellskrenten som ligg ned mot fjorden. Landskapsrom: Ved Havhella er det eit skilje mellom to landskapsrom. Inngrepsstatus (INON) i delområdet Villmarksprega område (> 5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 1 ( 3-5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 2 (1-3 km frå inngrep) 35% Inngrepsnære område (< 1 km frå inngrep) 65% Landskapskarakter Mangfald: Få landskapselement av særskild omfang, nokre busetnadsplassar i det bratte terrenget skaper variasjon Inntrykkstyrke. Nærleik til fjordbotnen og opninga mot Mørkridsdalen aukar inntrykkstyrken i området. Heilskap: Området er relativt einsarta, men heilskapen vert i nokon grad broten av framføringa av riksvegen. Landskapsklassifisering: B2


Vegetasjonssone, -seksjon: Sørboreal vegetasjonssone langs fjorden, mellomboreal sone og nordboreal sone opp mot fjellet. Overgangsseksjon (OC). Registrerte naturtypar: 075.40 BN00016477 Solheim SØ Rik edellauvskog (V) 075.51 BN00016416 Guttringen Artsrike vegkantar (R) 075.51 BN00016418 Kvålsviki Kalkrike enger (SV) (1 sopp art, raudlistestatus V) 075.51 BN00016478 Bargarden Kalkskogar (SV) (1 sopp art, raudlistestatus DC) 075.51 BN00016417 Kjerringhola Slåtteenger (V) (1 sopp art, raudlistestatus DC) Miljøregistrering i skog Mange og store lokalitetar med rik bakkevegetasjon, elles er det registrert område med liggande daud ved og gamle tre. Verna område: Bargarden, verneformål skog, ca 218 daa


53


Registrerte kulturminne og kulturmiljø i delområdet 075.40 Fjøsne, Gravminne, gravrøys, bronse – jernalder (AF) 72996 Stølar: 075.40 Fjøsnastølen (sel?) 075.51 Ferestad (sel/tufter?) Heilskaplege kulturmiljø Det er ikkje registrert særskilde kulturmiljø av større omfang. Opplevings- og symbolverdi Ingen særskilde vurderingar


54

Delområde: 2.1. Skjolden /Fortun REGINE delfelt nr: 075.A0, 075.AB1, 075.AB2, 075.AB3, 075.AB4, 075.ABA, 075.ABB, 075.ABC, 075.AC1, 075.AC2, 075.AC3, 075.AC4, 075.AD Aktuelle vassdrag (del II): 7 Legelvi Samla miljøverdi: *** Middels Landskap Verdi: ** middels

Landskapsregion: 23 Indre bygder på Vestlandet, underregion 6 Lustrafjorden Landskapstype: U-forma låglandsdal med vatn Omtale av området Området strekkjer seg frå fjordbotnen ved Skjolden og austover Fortunsdalen. Landskapsområdet har ein utprega U-profil med høge, bratte fjellsider og ein flat dalbotn med ur og rasmark i overgangen. Fortunsdalselva er eit framtredande landskapselement i området. Elva vert demt opp av morenemateriale ved Skjolden slik at Eidsvatnet er danna. Elveslettene i dalbotnen er delvis dyrka opp, delvis dekt av lauvskog, vesentleg gråor. Lengst aust i området, ved gardane Legene og Dregni, kryssar 3 større overføringslinjer for kraft dalrommet og fylgjer Berdalen sørover. Dette sidedalføret har karakter av ein hengedal der Berdalselvi skjer seg ned i berggrunnen i eit djupt gjel før den kjem til syne i hovuddalføret som strie stryk ned det snaue berget. Elveløpet er slik utforma et det i liten grad er synleg i landskapet anna enn i frå Drægni-sida. Vegetasjonsmessig er lauvskogen dominerande i dalsidene, men med større samanhengande parti av furuskog på høgareliggjande rygger. To mindre sideelver drenerer ut mot Eidsvatnet på sørsida. Landskapsrom: Det er ei tydeleg grense mellom landskapsrom ved garden Grøt, der dalsidene snevrar inn landskapet markert. Inngrepsstatus (INON) i delområdet Villmarksprega område (> 5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 1 ( 3-5 km frå inngrep) 5% Inngrepsfri sone 2 (1-3 km frå inngrep) 35% Inngrepsnære område (< 1 km frå inngrep) 60% Landskapskarakter Mangfald: I området er ei rekkje karaktersterke landskapselement representert endemorene, vatn, elvedal etc. som gjev god opplevingsrikdom. Inntrykkstyrke. Kontrastane er i stor grad knytt til det store relieffet som er mellom dalbotn og fjellsidene. I sær er dette framtredande ved Eidsvatnet. Heilskap: Kraftlinjetraseen som kryssar dalen ved Drægni utgjer eit vesentleg inngrep i landskapsbiletet. Elles er det godt samsvar mellom naturmiljø og busetnad/ landbruk. Riksveg 5 gjennom dalen føyer seg godt etter terrenget. Landskapsklassifisering: B1


55


Vegetasjonssone, -seksjon: Sørboreal vegetasjonssone i dalbotnen, mellomboreal sone opp mot fjellet og nordboreal sone høgt til fjells. Overgangsseksjon (OC). Registrerte naturtypar: 075.A0 BN00016476 Drægnismorki Kalkskogar (SV) (8 soppartar raudlistestatus 6 –R, 2-DC) 075.A0 BN00016443 Fortun krk Naturbeitemark (R) 075.A0 BN00016415 Vadøyane Rikare sumpskogar (SV) (1 soppart raudlistestatus R) 075.A0 BN00016414 Vårufsi Rik edellauvskog (V) Miljøregistrering i skog: Store samanhengande område med rik bakkevegetasjon, elles område med liggande daud ved og gamle tre. Nokre ståande hole tre er registret. Dyreliv 075.A0, 1426-3 Eidsvatn, rasteplass for våtmarksfugl, lokalt viktig Fiskeførekomst: Fortunsdalselva har ein sårbar bestand av laks, hjå sjøauren er det ein redusert bestand med ungfisk produksjon. Vasstemperaturen i hovudvassdraget er så lav at sideelver og bekkar er viktige for gyting. Raudlisteartar Fleire artar knytt til dei registrerte naturtypane. Spesielt mange knytt til Drægnismorki både sopp, lav og fuglar.


Registrerte kulturminne og kulturmiljø i delområdet Skjolden bensinstasjon – vedtaksfreda i 1995, fredinga omfatta bensinstasjonsbygningen med eksteriør og interiør. 87334 Stølar: 075.A0,Hovden (2 sel), Klepp (tuft), Kveane (mjølkeplass), Liasete (tufter), Lingane (sel), Ruskesete (tufter, slåttegjerde), Skori (tufter?) 075.AA,Heimdalen (tufter), Vetleåsen (tufter), Øyastølen (tufter) 075.AB,Berdalen (5 sel) Heilskaplege kulturmiljø Vadøyane i Fortunsdalen er registert som lokalt viktig kulturlandskap, området er registrert som våtmark og utslåtter. Fjellhyllegarden Fuglasteg med dei karakteristiske steinbygningane er nyleg restaurert og teke i bruk som serveringsstad for turlaget. Opplevings- og symbolverdi Fuglasteg er blitt ein viktig møteplass for lokalsamfunnet. Fortun kyrkje viktig kulturelt knutepunkt


56

Delområde: 2.2. Fortun og Bergsdalen REGINE delfelt nr: 075.B0, 075.BA0, 075.BAA, 075.BAB, 075.BAC, 075.BAD, 075.BB1, 075.BB21, 075.BB22, 075.BB2A, 075.BB2B, 075.BBA, 075.BBB, 075.BC11, 075.BC12, 075.BC1A, 075.BC1B, 075.BC2, 075.BCA, 075.BCB, 075.BD11, 075.BD12, 075.BD1A, 075.BD1B, 075.BD21, 075.BD22, 075.BD3, 075.BD4, 075.BD5, 075.BD6, Aktuelle vassdrag (del II): 8 Bergselvi Samla miljøverdi: *** Middels Landskap Verdi: ** middels

Landskapsregion: 23 Indre bygder på Vestlandet, Underregion 6 Lustrafjorden Landskapstype: U-forma låglandsdal utan vatn, med overgang til u-forma fjelldal Omtale av området Fortun er kyrkjestad og knutepunkt mellom Fortunsdalen og Bergsdalen. Landskapet er dominert av jordbruk og gardsbusetnad. Noko bustadbygging i eigne felt. Fortundalselvi er eit vesentleg landskapselement. Større kraftlinje trase frå transformatoranlegget i Fortunsdalen er godt synleg på vestsida av dalen. Bergsdalen er eit sidedalføre til Fortunsdalen og munnar ut i ein markert terskel mot Fortun. Dalføret er vekslande i si utforming, der nedre del har meir jordbrukspreg med gardsbusetnad og innmark, medan dei høgareliggjande deler av dalføret har meir karakter av å vere ein stølsdal med lett tilkomst til fjellet. Vegetasjonsbiletet er dominert av lauvskog, vesentleg bjørk, men med innslag av planta gran. Skogvegetasjonen strekkjer seg opp mot Turtagrø, som og er avslutting av Bergsdalen. Bergselvi er eit viktig landskapselement i dalføret, med stor visuell verknad i landskapsrommet. Det er god visuell kontakt mellom Riksveg 5 gjennom dalen og elva. Fleire mindre sideelver føyer seg til gjennom dalen. Landskapsrom: Bergsdalen er eit samanhengande landskapsrom aust for gardane Saude og Øverland. Nedre del av dalføret høyrer meir saman med Fortunsområdet. Inngrepsstatus (INON) i delområdet Villmarksprega område (> 5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 1 ( 3-5 km frå inngrep) 5% Inngrepsfri sone 2 (1-3 km frå inngrep) 35% Inngrepsnære område (< 1 km frå inngrep) 60% Landskapskarakter Mangfald: Dalføret har god variasjon mellom landskapselement der elva er ein viktig faktor. Inntrykkstyrke. Dalførets visuelle møte med fjellet og Hurrungane har stor inntrykkstyrke. Heilskap: Dei ulike komponentane i landskapet har god samanheng med kvarandre. Det er ingen vesentlege inngrep som bryt inn i heilskapen. Landskapsklassifisering: B1


57


Vegetasjonssone, -seksjon: Sørboreal vegetasjonssone i dalbotnen ved Fortun, mellomboreal sone opp mot fjellet og nordboreal og alpin sone høgt til fjells. Overgangsseksjon (OC). Registrerte naturtypar: 075.B0 BN00016475 Yttri Naturbeitemark (SV) 075.BA0 BN00016538 Heilebakken Naturbeitemark (SV) 075.BCB1B BN00016539 Dyrhaugen Kalkrike områder i fjellet (V) Miljøregistrering i skog: Store samanhengande område med rik bakkevegetasjon, elles område med liggande daud ved og gamle tre. Nokre ståande hole tre er registret. Registreringane er gjort på vestsida av Fortunsdalen. Fiskeførekomst: Fortunsdalselva har ein sårbar bestand av laks, hjå sjøauren er det ein redusert bestand med ungfisk produksjon. Strekninga nedanfor Skagen kraftverk ser ut til å vere dårleg eigna for rekruttering av fisk. Vasstemperaturen i hovudvassdraget er så lav at sideelver og bekkar er viktige for gyting. Raudlisteartar Fleire artar sopp er knytt til dei registrerte naturtypane. Kvartærgeologiske førekomstar: 075.B0 1426-62 Fortun, store velforma jettegryter.

Kultur-minne/ kulturmiljø Verdi: *liten

Registrerte kulturminne og kulturmiljø i delområdet 075.B0 Kyrkjestad (ståande kyrkje) Fortun kyrkjestad 84185 Fortun kyrkje - tre kyrkje frå 1879, står nær staden der Fortun stavkyrkje (Fantoft stavkyrkje) stod. Stølar: 075.B0,Galden (mjølkeplass), Lønningane (to sel) 075.BA0,Dokk (2 sel), Egg(2 sel), Farningane (2 sel), Flaten (1 sel), Grindhaug (1 sel), Sprekla (tuft) 075.BB2A,Gjesingane(3 sel) 075.BBA,Turtagrø (2 sel, fjøs, løe) 075.BC12,Helgedalen (2 sel, 3 steinbuar), Meinsete (tufter) 075.BAA,Ringane(3 sel), Skarstølen (tuft) Heilskaplege kulturmiljø Bergsdalen er historisk sett ein viktig ferdsleveg over fjellet mellom Lom og Luster. Ein finn fleire spor etter gamle vegfar i dalføret. Kyrkje i Fortun Opplevings- og symbolverdi Veghistoria er ein faktor med verdi for opplevingsverdien av dalføret.


58

Delområde: 2.3. Fortunsdalen REGINE delfelt nr: 075.C0, 075.CA0 Aktuelle vassdrag (del II): 9 Grandfasta

Samla miljøverdi: **** Stor Landskap Verdi: **middels

Landskapsregion: 23 Indre bygder på Vestlandet, underregion 6 Lustrafjorden Landskapstype: U-forma låglandsdal utan vasspegel Omtale av området Fortunsdalen har ei meir eller mindre samanhengande elveslette med jordbruksmark og busetnad heilt inn til garden Skagen (7 km frå Skagen). Her endar den flate dalbotnen i ein trong V-dal delvis med karakter av gjel. Vegetasjonsbiletet er prega av lauvskog med innslag av opne beiteareal. Dalsidene er bratte og skarpt forma opp til fjellkammen på 1100- 1200 moh. Det er ei mengd mindre sidebekkar og småelver som set preg på landskapsområdet. Ei større side elv, Grandfasta, har større vassføring og er eit vesentleg element i landskapsrommet inn mot garden Ormeli. Nedre del av dalområdet er prega av kraftverk og visuelt dominerande overføringslinjer. Landskapsrom: Eit samanhengande overordna landskapsrom, med forgreiningar i området ved Ormeli. Inngrepsstatus (INON) i delområdet Villmarksprega område (> 5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 1 ( 3-5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 2 (1-3 km frå inngrep) 50% Inngrepsnære område (< 1 km frå inngrep) 50% Landskapskarakter Mangfald: Få men karaktersterke landskapselement dominerar Inntrykkstyrke. Store kontraster mellom frodig og flat dalbotn og særs høge og bratte fjellsider. Heilskap: Området har ein mektigheit i si naturutforming, kombinert med eit tradisjonelt kulturpreg knytt til spesielle gardsanlegg som aukar opplevingsverdien. Landskapsklassifisering: B1


Vegetasjonssone, -seksjon: Mellomboreal vegetasjonssone i dalbotnen, og nordboreal sone opp mot fjellet og alpin sone høgt til fjells. Overgangsseksjon (OC). Registrerte naturtypar: 075.C BN00016548 Gravdalen Kalkrike områder i fjellet (V) 075.C0 BN00016440 Nyløyi (beite) Naturbeitemark (R) 075.C0 BN00016439 Nyløyi (skog) Hagemark (V) 075.C0 BN00016542 Sveinsøy Gråor-heggeskog (V) 075.C0 BN00016441 Trøvollen NØ Store gamle tre (R) 075.C0 BN00016442 Trøvollen SØ Store gamle tre (R) 075.CA0 BN00016445 Nedreli Gammal lauvskog (R) 075.CA0 BN00016444 Ormeli Slåtteenger (SV) Miljøregistrering i skog: Store samanhengande område med rik bakkevegetasjon, område med gamle tre spreidd innimellom. Fiskeførekomst Fortunsdalselva har ikkje ein sårbar bestand av laks, hjå sjøauren er det ein redusert bestand med ungfisk produksjon. Strekninga nedanfor Skagen kraftverk ser ut til å vere dårleg eigna for rekruttering av fisk. Vasstemperaturen i hovudvassdraget er så lav at sideelver og bekkar er viktige for gyting. Kvartærgeologiske førekomstar: 075.CA0 1426-65 Grandfasta, kvartærgeologiske førekomstar (strokdal, randmorenar, jettegryter)


59


Registrerte kulturminne og kulturmiljø i delområdet Stølar: 075.C0,Bruhaugstølen (tufter, slåttegjerde), Grima (tufter), Nausanosi (tuft?), Nysethaugen (sel), Ospesete (forfalne sel), Smole (1 sel, tufter), Steinanosi (1sel, nedfals), Stokkastølen (1 steinsel, tufter), Vetlestølen (tufter), 075.CA0,Flåteigen (tuft), Nedstestølen(3 sel, fjøs), Stølsdalen (utan sel DNT-hytte), Sveinsøystølen (2 sel), Øvstestølen (2 sel) 075.CC12,Skålabotnen (tufter) 075.CC1B,Korpen Heilskaplege kulturhistoriske miljø Ein almehage på vestsida av Fortunselva ved Nyløy er registrert som lokalt viktig kulturlandskap. Ormeli høgdegard inst i Fortunsdalen er registert som verdfullt kulturlandskap og kulturmarkstypar i Sogn og Fjordane. Den er registret som høgdegard med heilskapleg kulturlandskap med lokalisering som er typisk og representativ. Opplevings- og symbolverdi Ormeli representerar ein type sjeldsynte høgdegardar som har stor opplevings– og symbolverdi.


60

Delområde: 2.4. Tverrdalen REGINE delfelt nr: 075.D0 Aktuelle vassdrag (del II): 10 Fortundalselvi

Samla miljøverdi: *** Middels Landskap Verdi: ** middels

Landskapsregion: 23 Indre bygder på Vestlandet, underregion 6 Lustrafjorden Landskapstype: V-forma fjelldal Omtale av området Framom garden Øyane forandrar Fortunsdalen karakter til ein trongare og brattare dalføre med V-profil i botnen. Fortundalselvi renn striare og nokre plassar i djupe gjel. Frå Åsete og nordover vidar dalen seg ut med elveslette. Dalsidene kjem tettare på og ein finn store parti med grov steinur, vekslande med bart fjell. Elva renn roleg gjennom myrområda på sletta før den går ned i gjelet mot Øyane. Vegetasjonen er dominert av bjørk, med myrparti i dalbotn i Tverrdalen. Kraftlinje og anleggsveg (ålment tilgjengeleg) er ført fram dalen. Det er ei rekkje stølspassar i dalen. Opne stølsvollar og beitemark er opplevingsrike innslag i landskapet. Inngangsportal til Breheimen. Landskapsrom: I det tronge og retningsvarierande dalområdet vert det danna mange, relativt små landskapsrom etter kvarandre. Inngrepsstatus (INON) i delområdet Villmarksprega område (> 5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 1 ( 3-5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 2 (1-3 km frå inngrep) 50% Inngrepsnære område (< 1 km frå inngrep) 50% Landskapskarakter Mangfald: Her er mange karaktersterke landskapskomponentar som steinur og skredvifter i ulik storleik, fossestryk og tronge gjel. Vegetasjonsbiletet er variert grunna beiting og tidlegare stølsdrift. Inntrykkstyrke. Det V-forma dalføret med djupe gjel og korte synslinjer aukar inntrykkstyrken i landskapsromma, i sær i Bakli-området. Heilskap: Romma i dalområdet er klårt avgrensa sekvensar. Få inngrep som bryt heilskapen. Landskapsklassifisering: B1


Vegetasjonssone, -seksjon: Mellomboreal vegetasjonssone i dalbotnen, og nordboreal sone opp mot fjellet og alpin sone høgt til fjells. Overgangsseksjon (OC). Registrerte naturtypar: 075.D0 BN00016448 Øyabotn (beitemark) Naturbeitemark (R) 075.D0 BN00016449 Øyabotn (skog) Gammal edellauvskog (R) 075.D0 BN00016446 Øyane Naturbeitemark (SV) (1 sopp, raudlistestatus E) 075.D0 BN00016447 Øyaskredene Rik edellauvskog (SV) (1 mose raudlistestatus V) Raudlisteartar Fleira artar (sopp, mose) knytt til dei registrerte naturtypane som er klassifisert som svært viktige. Dyreliv 075.D0 1426-2 Fortunselva, elv og elvedelta, hekkeplass for våtmarksfugl, lokalt viktig.


61


Registrerte kulturminne og kulturmiljø i delområdet Stølar: 075.D0,Indre Smole (tufter?), Klepp (2 sel), Nyasetlii (2 sel), Tverrdalen (sel), Øyabotnen (1 sel), Åsete ( Heilskaplege kulturhistoriske miljø Ormeli høgdegard inst i Fortunsdalen er registert som verdfullt kulturlandskap og kulturmarkstypar i Sogn og Fjordane. Den er registret som høgdegard med heilskapleg kulturlandskap med lokalisering som er typisk og representativ. Området har mange spor etter stølsdrift., men ikkje intakte heilskaplege miljø. Opplevings- og symbolverdi Området utgjer innfallsport til beite og jaktområda i Breheimen som har vore nytta til alle tider


62

Delområde: 2.5. Nørdstedalen REGINE delfelt nr: 075.DA11, 075.DA12, 075.DA21, 075.DA22, 075.DA2A, 075.DA2B, 075.DB, 075.DC0, 075.DCA, 075.DCB, 075.DCC, 075.DD Aktuelle vassdrag (del II): Ingen

Samla miljøverdi: Ikkje vurdert Landskap Verdi:

Landskapsregion: 16 Høgfjellet i Sør-Noreg, underregion 5 Liabrekulen Landskapstype: U-forma fjelldal Omtale av området Heile området ligg over tregrensa i eit ope, men likevel tydeleg dalføre. Med tiløyrande fjellparti og med Hardbardbreen som markant landskapskomponent i vest. Det er fleire regulerte vatn i Nørdstedalføret. Nørdstedalshytta (DNT) ligg i møtepunktet mellom Nørdstedalen, Middalen og Vetledalen. Det er sparsamt med vegetasjon i området, mykje ur med lyngvegetasjon innimellom. Landskapsrom: Ikkje vurdert. Inngrepsstatus (INON) i delområdet Villmarksprega område (> 5 km frå inngrep) 3% Inngrepsfri sone 1 ( 3-5 km frå inngrep) 15% Inngrepsfri sone 2 (1-3 km frå inngrep) 45% Inngrepsnære område (< 1 km frå inngrep) 37% Landskapskarakter Mangfald: Inntrykkstyrke. Heilskap: Landskapsklassifisering: Ikkje vurdert.

Naturmiljø Verdi:

Vegetasjonssone, -seksjon: Mellomboreal og nordboreal vegetasjonssone og alpin sone høgt til fjells. Overgangsseksjon (OC). Kvartærgeologiske førekomstar: 075.DC0 1426-53 Nørdstedalen, daudisterreng og yngre morene landskap frå ”Den vesle istid”

Kultur-minne/ kulturmiljø Verdi:

Registrerte kulturminne og kulturmiljø i delområdet Stølar: Heilskaplege kulturhistoriske miljø Opplevings- og symbolverdi


63


64

Delområde: 2.6. Vetledalen, Middalen REGINE delfelt nr: 075.E11, 075.E12, 075.E1A, 075.E1B, 075.E1C, 075.E1D, 075.E21, 075.E22, 075.F0, 075.FA, 075.FB, 075.G, 075.H, 075.J Aktuelle vassdrag (del II): ingen

Samla miljøverdi: ikkje vurdert Landskap Verdi:

Landskapsregion: 16 Høgfjellet i Sør-Noreg Landskapstype: U-forma fjelldal Omtale av området Landskapet og dalføret har mykje same utforming som Nørdstedalen, men manglar vatn i dalbotnen. Middøla renn i dalbotnen parallelt med anleggsvegen som går ca 8 km innover dalen til Middalsvatnet og fleire andre mindre regulerte vatn. Det går sti nordover mot Lundadalen og austover mot Høydalen. I Vetledalen er det og ført anleggsveg ca 1,5 km fram til det regulerte vatnet Vetledalsvatnet. Det går sti austover mot Høydalen og Bøvertun Områda ligg over tregrensa og området har vekslande dekke mellom tynt vegetasjonsdekke, bart fjell og ur. Landskapsrom: Ikkje vurdert Inngrepsstatus (INON) i delområdet Villmarksprega område (> 5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 1 ( 3-5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 2 (1-3 km frå inngrep) 30% Inngrepsnære område (< 1 km frå inngrep) 70% Landskapskarakter Mangfald: Inntrykkstyrke. Heilskap: Landskapsklassifisering: ikkje vurdert

Naturmiljø Verdi:

Vegetasjonssone, -seksjon: Mellomboreal og nordboreal vegetasjonssone og alpin sone høgt til fjells. Overgangsseksjon (OC). Registrerte naturtypar: 075.E1B/C BN00016547 Vetledalen Kalkrike områder i fjellet (R) Kvartærgeologiske førekomstar: 075.F0 1426-54 Middalen, mangfaldige avsetningar (daudislandskap, smeltevassterrassar, moreneryggar og eskerar)


Registrerte kulturminne og kulturmiljø i delområdet Stølar: 075.E12,Nørdstedalen (tufter) Heilskaplege kulturhistoriske miljø Opplevings- og symbolverdi


65


66

Delområde: 2.6. Sognefjellet REGINE delfelt nr:075.CAB, 075.CB, 075.CC11, 075.CC12, 075.CC1A, 075.CC1B, 075.CC1C, 075.CC1D, 075.CC2, 075.CC9, 075.CCA, 075.CCB, 075.CD11, 075.CD12, 075.CD1A, 075.CD1B, 075.CD2, 075.CE, 075.CAA Aktuelle vassdrag (del II): ingen

Samla miljøverdi: ikkje vurdert Landskap Verdi:

Landskapsregion: 16 Høgfjellet i Sør-Noreg Landskapstype: Omtale av området Området omfattar høgfjell med stort innslag av store og små vatn, breparti og fjelltoppar over 1900 moh. Sognefjellsvegen passarar gjennom området. Store overføringslinjer pregar delar av fjellandskapet. Landskapsrom: Ikkje vurdert Inngrepsstatus (INON) i delområdet Villmarksprega område (> 5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 1 ( 3-5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 2 (1-3 km frå inngrep) 40% Inngrepsnære område (< 1 km frå inngrep) 60% Landskapskarakter Mangfald: Inntrykkstyrke. Heilskap: Landskapsklassifisering: ikkje vurdert

Naturmiljø Verdi:

Vegetasjonssone, -seksjon: Alpin vegetasjonssone. Overgangsseksjon (OC). Fiskeførekomst: Det vert sett ut fisk i Pressteinvatnet.




67


68

Delområde: 3.1. Luster med Dalsdalen REGINE delfelt nr: 075.5A0, 075.5AA, 075.5AB, 075.5AC, 075.5AD, 075.5AE, 075.5B, 075.52 Aktuelle vassdrag (del II): 11 Hersetelvi

Samla miljøverdi: ***** Svært stor Landskap Verdi: ** middels

Landskapsregion: 23 Indre bygder på Vestlandet, underregion 6 Lustrafjorden. Landskapstype: Botndal i låglandet Omtale av området Dalsdalen er har karakter av ein hengedal i høve det store fjordløpet langs Lustrafjorden. Området har tilkomst frå Luster. Den flate dalbotnen gjev høve til dyrkingsjord og gardsbusetnad i dei nedre områda frå Sage og sørover til fjorden. Dalsidene er bratte og vanskeleg tilgjengelege i dette området. Ved Sage er det eit markant skifte i arealbruk med overgang til beitemark og stølsmiljø. Dalen snevrast meir inn og med brattare stigning som endar i ein botnform. Ved Sage kjem Kolstadelvi ned den bratte dalsida mot nord-aust. Og er eit markert element i landskapet. Sidedalføret stig bratt opp mot stølsgrender og to vassmagasin. Ved Sage er det eit mindre elvekraftverk som tek inn vatn frå Kolstadelvi gjennom ei open røyrgate. Det er fleire mindre bekkeløp og småelver som pregar landskapsrommet. Kulturlandskapet har eit tradisjonelt, småskala preg i området. Stein som byggjemateriale finn ein gode døme på fint handverk i bygningar og steinsetjing av veiter og steingardar. Landskapsrom: Dalsdalen kan delast i to markerte landskapsrom eit øvre med stølsmiljøet framom Sage og eit mellom Sage og kanten mot Lustrafjorden. Det skålforma landskapet kring Luster tettstad hører til fjordlandskapet. Inngrepsstatus (INON) i delområdet Villmarksprega område (> 5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 1 ( 3-5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 2 (1-3 km frå inngrep) 40% Inngrepsnære område (< 1 km frå inngrep) 60% Landskapskarakter Mangfald: Landskapet har middels variasjonsrikdom der bratte fjellsider og eit variert kulturlandskap i dalbotnen dominerar. Inntrykkstyrke. Det er til dels stor kontrast mellom den frodige dalbotnen og steile fjellsider. Heilskap: Området har ein stor grad av samsvar mellom natur- og kulturpreg. Det er få skjemmande inngrep i landskapsområdet. Røyrgata ved Sage framstår som eit lineært element som bryt med landskapsformene elles. Landskapsklassifisering: B1


69


Vegetasjonssone, -seksjon: Sørboreal vegetasjonssone langs fjorden og litt opp mot Dalsdalen, mellomboreal sone opp mot fjellet og nordboreal og alpin sone høgt til fjells. Overgangsseksjon (OC). Registrerte naturtypar: 075.5A0 BN00016480 Dalehaug Rik edellauvskog (V) 075.5A0 BN00016420 Flikki Rik edellauvskog (R) 075.5A0 BN00016422 Hersetlii Rik edellauvskog (R) 075.5A0 BN00016479 Kvåle Rik edellauvskog (SV) (2 artar sopp, raudlistestatus R og DC) 075.5A0 BN00016424 Tallagjerdet Naturbeitemark (V) (3 artar sopp, raudlistestatus 1 - R, 2 - DC) 075.5A0 BN00016421 Urdheim Rik edellauvskog (R) 075.5A0 BN00016419 Kvåle gard Store gamle tre (R) 075.5A0/AA BN00016423 Helgeskori Rik edellauvskog (V) 075.5AC BN00016544 Ringabotnen Rikmyr (V) 075.5AD BN00016425 Kringlevatnet Rikmyr (R) 075.5B BN00016482 Kilalii Gråor-heggeskog (V) 075.5B BN00016481 Kilen Naturbeitemark (SV) (4 artar sopp, raudlistestatus 1 – R, 1 – V, 2 - DC) Miljøregistrering i skog Mange område med rik bakkevegetasjon registrert, eit fåtal lokalitetar med tre med hengelav og eldre lauvsuksesjonar. Raudlisteartar Fleire artar (beitemarkssopp) er knytt til dei registrerte naturtypane. Fiskeførekomst Dalsdalselva har ein sjøaurebestand som er redusert, men med ungfisk produksjon Kvartærgeologiske førekomstar: 075.5A0 1426-38 Terrasse i munningen av Dalsdalen, representerer marin grense, lokal verdi. 075.5AE 1426-49 Tre endemorenar i austre munningen av Hamarsdalen, regional verdi 075.5B 1426-43 Fivlenosi – Jagershaugen ”fluted rock and bedrock drumlins”


Registrerte kulturminne og kulturmiljø i delområdet 075.52 Lavoll, Bergkunst, skålgropstein, bronse-jernalder, Stuagjerdet (AF) 15797 075.52 Lavoll, Bergkunst, skålgropstein, bronse-jernalder, Stuagjerdet (AF) 25504 075.52 Lavoll, Bergkunst, skålgropstein, bronse-jernalder, Stuagjerdet (AF) 73003 075.52 Lavoll, Bergkunst, skålgropstein, bronse-jernalder, Stuagjerdet (AF) 73004 075.52 Kyrkjestad (ståande kyrkje) Dale kyrkjestad (AF) 84013 Dale kyrkje i Luster – steinkyrkje frå 1250. 075.52 Luster Prestegard, (bustad og uthus frå 1700 – talet, lysthus frå 1800-talet) (VF) 87330 075.5A0 Åsen Bergkunst, skålgrop, bronse – jernalder, Åsen vårstøl (AF) 25498 075.5A0 Åsen Bergkunst, skålgrop, bronse – jernalder, Åsen vårstøl (AF) 35860 075.5A0 Åsen Bergkunst, skålgrop, bronse – jernalder, Stegane (Åsestegen) (AF) 35861 075.5A0 Åsen Bergkunst, skålgrop, bronse – jernalder, (AF) 55193 075.5AC Hodnane (nedre)Bergkunst, skålgropstein, bronse - jernalder (AF) 35862 075.5AC Hodnane (nedre)Bergkunst skålgropstein, bronse - jernalde (AF) 45468 Stølar: 075.52 Stuagjerdet (sel, fjøs?) 075.5A0 Brennesteinane (4 sel, 4 fjøs), Hersete (4 sel), Tallagjerdet (7 sel), Åsavårstølen (1 sel), Åsafjellstølen (2 sel) 075.5AB Kolstadstølen (1 sel), Kolstadvårstølen (tufter) 075.5AC Hornane, nedre (6 sel), Hornane, øvre (sel, fjøs), Lø (5 sel, hytter) 075.5AD Kringla (sel, tufter) 075.5B Breidsete (3 sel), Bringestølen (4 sel, fjøs, løer), Drivande (3 sel), Fivla (1 sel, tuft), Flikkistølen (1 sel), Kilali(sel/tufter), Kvålsstølen (3 sel), Saudeskreda (1 sel), Skorastølen (2 sel) 075.5AA Bjørnskori (tufter) Heilskaplege kulturmiljø Inste del av Dalsdalen frå Kolstad til og med garden Kilen er registrert som lokalt viktig kulturlandskap. Området er registrert som eit heilskapleg kulturlandskap. Det finst fleire døme på god byggeskikk der det er nytta lokal stein til muring. Opplevings- og symbolverdi Heilskapspreget i det tradisjonelle kulturlandskapet har lokal verdi. Byggeskikk basert på lokale materialar.


70

Delområde: 4.1. Gaupne REGINE delfelt nr: 076.10, 076.1Z Aktuelle vassdrag (del II): 12 Engjadalselvi

Samla miljøverdi: **** Stor Landskap Verdi: **middels

Landskapsregion: 23 indre bygder på Vestlandet, underregion 6 Lustrafjorden Landskapstype: Tronge og djuptskorne fjordarmar Omtale av området Delområdet omfattar sentrumsområda i Gaupne, på austsida av Jostedøla, samt den høgareliggjande og vestvende Engjadalen. Strandsona langs nordsida av Gaupnefjorden høyrer og med. Tettstaden Gaupne er administrasjons- og handelssenter for Luster kommune. I fjordbotnen er det omfattande industriareal lagt på utfyllingsareal i sjø. På dei flate elvegrandane kring sentrum er det bustadfelt i veksling med jordbruksareal. Sentrum er omkransa av bratte, regelmessig utforma fjellsider. Mykje av fjellsidene er dekt av lauvskog, med høgt innslag av edellauvtre. Engjadalen munnar ut i den skålforma fjellsida omlag 500 moh. Engjadalselvi renn her ut i bratte stryk og småfossar. Elva er eit karakteristisk landskapselement i dette landskapsområdet, både visuelt og lydmessig i periodar med god vassføring. Det er frodig lauvtrevegetasjon langs elvefaret som i periodane med velutvikla vegetasjon skjuler mykje av elvestrengen. Engjadalen er eit tradisjonelt utforma kulturlandskap med lågproduktive enger med tydeleg teigstruktur med gjerde og utløer. Landskapet har stor opplevingsverdi og er registret som lokalt viktig kulturlandskap (Hauge og Austad 1989). Den kommunale vegen frå Gaupne og fram Engjadalen er og tilkomst til viktige turområde som er forbundne med høgfjellsområda i Breheimen med DNT-merka løyper. Landskapsrom: Området Engjadalen - Gaupne utgjer ein del av det overordna landskapsrommet som og inkluderar landskapet på vestsida av Jostedøla. Engjadalen er eit eige, underordna landskapsrom. Inngrepsstatus (INON) i delområdet Villmarksprega område (> 5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 1 ( 3-5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 2 (1-3 km frå inngrep) 25% Inngrepsnære område (< 1 km frå inngrep) 75% Landskapskarakter Mangfald: Landskapsområdet er samansett av område med særs ulik karakter. Tettstad og næringsareal legg beslag på område (strandsone og elvedelta) der ein elles ville ha funne eit større mangfald. Engjadalen og edellauvskogsliene har stort opplevingsmessig og naturmessig mangfald. Inntrykkstyrke. Engjadalen har lang kontinuitet og framstår som eit frodig landskap med stor opplevingsverdi som vert forsterka av kontrastane til fjellområda omkring og busetnaden langs fjorden nedanfor. Heilskap: Den skålforma fjellsida gjev ei ramme som gjer at landskapet i ein viss grad har eit heilskapspreg på overordna nivå trass i omfattande utbygging og veganlegg. Samanhengen mellom fjorden og dalen er i liten grad intakt grunna utfylling og utbygging. Samla verdivurdering for området vert heva til middels på grunn av dei store kulturlandskapsverdiane i Engjadalen Landskapsklassifisering: C


71


Vegetasjonssone, -seksjon: Sørboreal vegetasjonssone langs fjorden, mellomboreal sone opp mot fjellet. Overgangsseksjon (OC). Registrerte naturtypar: 076.10 BN00016434 Gaupnegrandane Brakkvannsdeltaer (R) 076.10 BN00016432 Langavik Rik edellauvskog (SV) (2 artar sopp, raudlistestatus 1 – R, 1- DC) 076.10 BN00016433 Røym Naturbeitemark (V) 076.10 BN00016512 Råaberget Sørvendte berg og rasmarker (V) 076.10/1Z BN00016502 Flatningane Naturbeitemark (V) 076.1Z BN00016435 Jargolgjelet Naturbeitemark (V) 076.1Z BN00016437 Jargolnipa Kalkrike områder i fjellet (V) 076.1Z BN00016436 Krikane Naturbeitemark (V) (1 art sopp, raudlistestatus DC) 076.1Z BN00016438 Liane Naturbeitemark (SV) (5 artar sopp, raudlistestatus 1 – E, 1 – V, 3- DC) Miljøregistrering i skog Mange område med rik bakkevegetasjon registrert, eit fåtal lokalitetar med liggande daud ved og eldre lauvsuksesjonar. Raudlisteartar Fleire artar (sopp) knytt til nokre av dei registrerte naturtypane.


Registrerte kulturminne og kulturmiljø i delområdet 076.10 Nes-Råum, Bergkunst, skålgropstein, jernalder, Flatningane (AF) 15799 076.10 Nes-Råum, Bergkunst, skålgrop, jernalder (AF) 25507 076.10 Nes-Råum, Bergkunst, skålgrop, jernalder Flatningane (AF) 25508 076.10 Nes-Råum, Bergkunst, skålgropstein, jernalder (AF) 45462 076.10 Nes-Råum, Bergkunst, skålgropstein, jernalder Flatningane (AF) 45463 076.10 Nes, Gravminne, gravhaug, jernalder (AF) 73005 075.1Z Prestegarden, Gravminne, gravhaug, jernalder, Høljarhaugen (AF) 35875 076.1Z Råum, Gravminne, gravhaug, jernalder Treflatedn (AF) 6430 076.1Z Engjadalen, Bergkunst, skålgrop, og 3 skålgropsteiner, eldre jernalder, Hildersteinen (AF) 45457 076.1Z Heggdalen, Bergkunst, 4 skålgrop lokalitetar, jernalder (AF) 6433 076.1Z Heggdalen, Bergkunst, skålgropstein, jernalder (AF) 6434 076.1Z Heggdalen, Bergkunst, skålgrop, eldre jernalder (AF) 15802 076.1Z Heggdalen, Bergkunst, 3 skålgropsteiner, jernalder (AF) 15803 076.1Z Heggdalen, Bergkunst, skålgropstein, jernalder (AF) 25511 076.1Z Navarsete, Bergkunst, 2 skålgropsteiner, eldre jernalder(AF) 25499 076.1Z Navarsete, Bergkunst, 3 skålgropsteiner, 3 skålgroper, eldre jernalder (AF) 72993 076.1Z Navarsete, Bergkunst, 4 skålgroper, eldre jernalder, (AF) 72994 076.1Z Navarsete, Bergkunst, 2 skålgropsteiner, 2 skålgroper, eldre jernalder (AF) 72995 076.1Z Kyrkjestad (ståande kyrkje) Gaupne kyrkjestad Listeført objekt 84236 Gaupne kyrkje – tre kyrkjer frå 1907 Gaupne gamle kyrkje – tre kyrkjer bygd i 1649. Stølar: 076.10,Flatningane (ca 12 sel), Hovden (2 sel) 076.1Z, , Bergskar (tufter), Heggedalen(4 sel), Jargolane(tufter), Navarsete (11 sel), Vårstølar i Engjadalen: Kappastad, Krikane, Li, Engjane, Bakkane, Raudaberg (Sprengebakken), Vetlagjerdet, Kleivagjerdet, Stuagjerdet, Sjøgnane, Ris, Mytane, Liane, Håasete, Einehaugen, Bruavollen, Vassvollane, Steinkjelen. Stort sett eit sel/fjøs og løe på alle desse stølane. Stølane ligg spreidd i heile dalen etter utskiftinga. Heilskaplege kulturmiljø Engjadalen, dalføret nordvest for Gaupne sentrum, er registrert som lokalt viktig kulturlandskap. Det er eit heilskapleg kulturlandskap med slåtteenger og hagemark. Opplevings- og symbolverdi Engjadalen som tradisjonelt kulturlandskap med artsrike slåtteenger har stor opplevingsverdi i samband med friluftsliv.


72

Delområde: 4.2. Rånnøy REGINE delfelt nr: 076.A0, 076.AB, 076.AC, 076.AA0, 076.AAA, 076.AAB Aktuelle vassdrag (del II): 13 Kvernelvi (Høgamoen)

Samla miljøverdi: ** Liten Landskap Verdi: ** middels

Landskapsregion: 23 Indre bygder på Vestlandet, underregion 7 Jostedalen. Landskapstype: Smale fjordløp og fjordbotnar Omtale av området Dette området omfattar dei flate elvegrandane vest for utløpet av Jostedøla. Lenger nord, ved Skarpamo, der Jostedalføret snevrast saman til ein ”inngangsportal” dekker landskapsområdet heile dalrommet med fjellsidene på begge sider. Dalføret vert her trongare med tydeleg V-profil, der særleg austsida har ein bratt utforming opp mot 500 moh. Her flatar terrenget noko ut. Vestsida har ein slakare profil og har ein markert utflating ved omlag 300 moh. Det er tre større bekkefar som i nokon grad er eksponert mot dalbotnen. På austsida er det eit markert bekkefar i dalsida. Vegen til Jostedalen fylgjer elveløpet fram dalen. Ved Høgamo der Kvernelvi har sitt utløp, er det eit større grustak i dalbotnen. Elvane er relativt lite synlege i landskapet. Vegetasjonsbiletet er dominert av furuskog med innslag av bjørkeskog og granplantefelt. Det er bygd fleire skogsvegar opp i dalsida, mot stølen Folabrekka og vidare til Nystølselvi. Landskapsrom: Ved grustaket på Høgamoen er det eit landskapsmessig skilje mellom to landskapsrom, dalopninga mot Gaupnefjorden og overgangen mot det nedre, tronge partiet av Jostedalføret. Inngrepsstatus (INON) i delområdet Villmarksprega område (> 5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 1 ( 3-5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 2 (1-3 km frå inngrep) 45% Inngrepsnære område (< 1 km frå inngrep) 55% Landskapskarakter Mangfald: Det er ein viss variasjon i landskapsutforminga mellom dal og fjordbotn. Inntrykkstyrke. Overgangen mellom Jostedalføret og landskapsrommet ved botn av Gaupnefjorden har ein landskapsmessig kontrastverknad Heilskap: Ikkje i særskild grad framtredande. Landskapsklassifisering: B2


Vegetasjonssone, -seksjon: Sørboreal vegetasjonssone i dalbotnen, mellomboreal sone opp mot fjellet og nordboreal og alpin sone høgt til fjells. Svakt oseanisk seksjon (O1)/Overgangsseksjon (OC). Registrerte naturtypar: 076.A0 BN00016456 Folabrekka Naturbeitemark (SV) (7 artar sopp, raudlistestatus 1 – E, 1 – R, 1-V, 5 - DC) 076.A0/AC 1426-29 Fuglemøyr(nordvest for Folabrekka) myr (bakke-, flat-, plan-) lokalt viktig Miljøregistrering i skog Det er registrert mange lokalitetar med liggande daud ved, i området førekjem og eldre lauvsuksesjonar og gamle tre. Fiskeførekomst: Jostedøla har ikkje ein reproduserande bestand av laks, hjå sjøauren er det ein redusert bestand med ungfisk produksjon. Sidebekkar og elver kan vere viktige for gyting på grunn av tilhøva i Jostedøla (låg vasstemperatur, grovt substrat og høg fart på vatnet). Raudlisteartar Fleire artar (sopp) er knytt til den registrerte beitemarka.


73


Registrerte kulturminne og kulturmiljø i delområdet 076.A0 Seljesete, Bergkunst, skålgrop, bronsealder (AF) 15794 076.A0 Seljesete, Bergkunst, skålgrop, bronsealder (AF) 25501 076.A0 Seljesete, Bergkunst, skålgrop, bronsealder (AF) 35866 076.A0 Seljesete, Bergkunst, skålgrop, bronsealder (AF) 35867 076.A0 Seljesete, Bergkunst, 3 skålgrop, 1 skålgropstein (AF) 45458 076.A0 Seljesete, Bergkunst, skålgrop, skålgropstein (AF) 45459 076.A0 Seljesete, Bergkunst, 2 skålgrop (AF) 55194 076.A0 Seljesete, Bergkunst, skålgrop, bronsealder (AF) 66403 076.A0 Seljesete, Bergkunst, skålgrop, bronsealder (AF) 72999 Stølar: 076.A0,Folabrekka (11 sel), Golt (1 sel), Havåsen(sel/tufter?), Røyteholet, Saupsete (sel, fjøs), Seljesete (8 sel, fjøs), Venåsen, (tufter), Øygarden/Trollsete (1 sel) 076.AC,Finnabølet (tufter), Fodnastølen (8 sel) 076.AAB,Nystølen (1 sel) Heilskaplege kulturmiljø Det er ikkje observert særskild verdifulle miljø Opplevings- og symbolverdi Ingen særskilde registreringar.


74

Delområde: 4.3. Leirmo med Leirdalen og Rydøla REGINE delfelt nr: 076.B1, 076.B20, 076.B2Z, 076.BA, Aktuelle vassdrag (del II): 14 Rydøla, 15 Leirdøla Samla miljøverdi: *** Middels

Landskap Verdi: ** middels

Landskapsregion: 23 Indre bygder på Vestlandet, underregion 7 Jostedalen. Landskapstype: V-forma låglandsdal Omtale av området: Hovuddalføret har ein tydeleg V-dalsutforming med trong dalbotn mest utan flate parti med lausmasseavsetnader. Austlege dalside er bratt og regelmessig utforma opp til 6-700 moh. Vestsida er noko slakare men med fleire framstikkande bergknausar som lutar seg over dalbotnen og held fast ved den tronge og djupe opplevinga av landskapsrommet. Dei framstikkande knausane hindrar og lange utsyn. Vegetasjonen er dominert av furuskog på vestsida, medan det på motsett side er lauvskog med bjørk som dominerande treslag. På vestsida ligg Leirdalen, ein open U-forma hengedal med jordbruksmark og gardsbusetnad langs den flate dalbotnen inn mot det regulerte Tunsbergdalsvatnet. Inne i Leirdalen er fjellformene meir avrunda og med lange utsyn mot høge fjelltoppar. Elva Leirdøla renn i slake svingar gjennom grenda før den stupar ned gjennom det tronge gjelet mot Leirmo ved Jostedøla. På austsida ligg den opne, men bratte fjelldalen Rydalen som ikkje er synleg frå dalbotnen. Rydøla renn ut i dalrommet i omlag 400 meters høgde og stupar ned den bratte fjellsida. Terrengforma og vassføringa i Rydøla gjer dette til eit særs markant landskapselement. Dette er og einaste sideelva som er opent eksponert mot hovuddalføret. Landskapsrom: Det er eit tydeleg avgrensa landskapsrom ved Leirmo. Grenda Leirdalen utgjer og eit eige landskapsrom. Inngrepsstatus (INON) i delområdet Villmarksprega område (> 5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 1 ( 3-5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 2 (1-3 km frå inngrep) 40% Inngrepsnære område (< 1 km frå inngrep) 60% Landskapskarakter Mangfald: Det er stort spenn mellom hovuddalføret og Leirdalen, men dei utgjer ulike landskapsrom og har liten samanheng. Inntrykkstyrke. Jostedalføret har i dette området noko av si trongaste utforming der hovudelvi skapar rørsle og forsterkar opplevinga v det tronge landskapsrommet Heilskap: Heiskapen i hovuddalføret er i stor grad ivareteke utan skjemmande inngrep. Landskapsklassifisering: B1


75


Vegetasjonssone, -seksjon: Sørboreal vegetasjonssone i dalbotnen, mellomboreal sone opp mot fjellet og nordboreal og alpin sone høgt til fjells. Svakt oseanisk seksjon (O1)/Overgangsseksjon (OC). Registrerte naturtypar: 076.B1 BN00016510 Ytamoholten Gammal lauvskog (SV) (3 artar sopp, raudlistestatus 1 – R, 2- DC) 076.B1 BN00016511 Ytamoholten-Botolvskari Rik edellauvskog (SV) 076.B1 BN00016546 Hurrene, Gråor-heggeskog (V) 076.BA BN00016504 Leirdøla Bekkekløfter (V) (2 artar mose, raudlistestatus DM) Miljøregistrering i skog Mindre lokalitetar med liggande daud ved, ein førekomst av rikbarkstre og nokre lokalitetar med eldre lauvsuksesjonar. Fiskeførekomst: Jostedøla har ikkje ein reproduserande bestand av laks, hjå sjøauren er det ein redusert bestand med ungfisk produksjon. Sidebekkar og elver kan vere viktige for gyting på grunn av tilhøva i Jostedøla (låg vasstemperatur, grovt substrat og høg fart på vatnet). Raudlisteartar Fleire artar (mose, sopp) er knytt til dei registrerte naturtypane. Dyreliv Truleg hekkande kattugle i området ved Hurrene. Verneområde Ytamoholten foreslått verna som del av verneplan for edellauvskog.


Registrerte kulturminne og kulturmiljø i delområdet 076.B1 Rysete, Bergkunst, 3 skålgrop, 6 skålgropstein, jernalder (AF) 6421 076.B1 Rysete, Bergkunst, 2 skålgropstein, jernalder (AF) 15793 076.B1 Rysete, Bergkunst, skålgrop, bronse – jernalder (AF) 25500 076.B1 Rysete, Bergkunst, skålgropstein, jernalder, (AF) 35865 076.B1 Rysete, Bergkunst, skålgrop, bronse – jernalder, 66402 076.B1 Rysete, Bergkunst, 2 skålgropsteiner, jernalder (AF) 72998 Stølar: 076.B1,Rydalen(sel/tufter), Rysete(sel/tufter), Våg (1 sel, tufter) 076.BA,Fjellstølen (namnet), Leirmohovden (tufter), Nonhaug (1 sel), Solsete (tufter), Svoi (1 sel), Vårstølen (6 løer, 3 små opphaldshus) Heilskaplege kulturmiljø Stølar er karakteristiske innslag i landskapsbiletet, mellom anna Rydalen . Ingen registrerte område av særskild verdi. Opplevings- og symbolverdi Stølsmiljø har lokal verdi


76

Delområde: 4.4 Tunsbergdalsvatnet REGINE delfelt nr: 076.BB, 076.BC Aktuelle vassdrag (del II): ingen

Samla miljøverdi: * Svært liten Landskap Verdi: ** middels

Landskapsregion: Region 17 Breane, underregion 2 brearmane. Landskapstype: Høgareliggjande U-dal Omtale av området Tunsbergdalen er ein storforma U-dal der dalbotnen er demt opp til eit stort magasin. Vatnet er om lag 7 km langt og gjer ein sving mott vest midt på, som gjer at ein ikkje har visuell kontakt mellom endene av vatnet. Dalsidene stuper bratte ned i Tunsbergdalsvatnet. I enden av vatnet i nord fortsetter dalføret inn mot Tunsbergdalsbreen. Dette skal vere den lengste brearmen i Noreg (18 km lang). Ei stor mengd bekkefar, i sær på vestsida med smeltevatn frå breen, renn ut i Tunsbergdalsvatnet. Vegetasjonen i området er prega av bjørkeskog, delvis glissen og med store parti snaue berg og grov ur. Reguleringssona er på heile 38 meter (440 – 478moh). I periodar med nedtapping vil dette utgjere eit visuelt særs skjemmande inngrep i landskapet. Landskapsrom: Tunsbergdalsvatnet er eit stort og lett fattbart landskapsrom Inngrepsstatus (INON) i delområdet Villmarksprega område (> 5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 1 ( 3-5 km frå inngrep) 15% Inngrepsfri sone 2 (1-3 km frå inngrep) 50% Inngrepsnære område (< 1 km frå inngrep) 35% Landskapskarakter Mangfald: variasjon mellom skogkledde fjellsider, snauskurt berg inn mot brearmen og breplatået på høgfjellet. Inntrykkstyrke. Landskapsrommet ligg mellom høgfjellsrygger og ein markant brearm. Nærleiken til brelandskapet, der og dei isens forming av landskapet er synleg, vil alltid ha stor inntrykkstyrke Heilskap: Heilskapen i landskapsmiljøet vert dramatisk broten av det regulerte og kunstige magasinet. (Einsidig vektlegging av tunge landskapsinngep knytt til reguleringsmagasinet ville gi klasse C. Landskapssituasjonen med nærleik til bre og synlege naturprosessar gjer at området er ført opp ei klasse) Landskapsklassifisering: B2


Vegetasjonssone, -seksjon: Nordboreal og alpin vegetasjonssone. Svakt oseanisk seksjon (O1).


Registrerte kulturminne og kulturmiljø i delområdet Stølar: 076.BB,Skardet (tuft) 076.BC,Tunsberghaugen (tufter), Tverradalstølen (1 sel, tufter) Heilskaplege kulturmiljø Det er ikkje registrert særskilde verdiar i området Opplevings- og symbolverdi


77


78

Delområde: 4.5. Alsmo – Husøy REGINE delfelt nr: 076.C0 Aktuelle vassdrag (del II): ingen


Landskapsregion: 23 Indre bygder på Vestlandet, underregion 7 Jostedalen. Landskapstype: V-forma låglandsdal Omtale av området Området utgjer eit parti av Jostedalføret mellom Leirdalen og Vigdalen som er trongt og utan større elvesletter i dalbotnen. Ein finn busetnad og jordbruksareal ved Alsmo på vestsida av elva og ved Husøy ved inngangen til Vigdalen. Landskapet er på vestsida kollete, der glissen furuskog dominerar. Dei høge fjellpartiet over mot Tunsbergdalen ligg som ein stabil rygg mot synsranda. På austsida reiser dalsida seg bratt opp frå den flate elvestrekninga og framstår som ein regelmessig og massiv vegg opp mot stupkanten på 8-900 meter. Små sideelver er i landskapsrommet konsentrert kring den sentralt plasserte garden Alsmo, der dei utgjer eit vesentleg visuelt innslag i landskapsbiletet. Landskapsrom: Eit samanhengande landskapsrom Inngrepsstatus (INON) i delområdet Villmarksprega område (> 5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 1 ( 3-5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 2 (1-3 km frå inngrep) 35% Inngrepsnære område (< 1 km frå inngrep) 65% Landskapskarakter Mangfald: Området er einsarta med relativt liten variasjon i landskapsbiletet. Jostedøla representerar ein viss formvariasjon. Inntrykkstyrke. Kontrastane i landskapet er neddempa. Fjellkanten mot aust har størst inntrykkstyrke i landskapsrommet. Heilskap: Området er utan vesentlege brot i landskapsbiletet. Busetnad og veglinje føyer seg godt inn i landskapets naturlege romdanningar og linjeføring. Dimensjonen på kraftlinja gjer den lite dominerande. Landskapsklassifisering: B1


79


Vegetasjonssone, -seksjon: Sørboreal vegetasjonssone i dalbotnen, mellomboreal sone opp mot fjellet Overgangsseksjon (OC). Registrerte naturtypar: 076.C0 BN00016429 Alsmo (dam) Kroksjøar, flaumdammar og meandrerande elveparti (R) 076.C0 BN00016428 Alsmo (skog) Rik edellauvskog (R) 076.C0 BN00016508 Langskredene Rik edellauvskog (SV) (2 artar sopp, raudlistestatus R, DM) 076.C0 BN00016505 Storehagen Gråor-heggeskog (V) 076.C0 BN00016506 Vikaholten Rik edellauvskog (V) 076.C0 BN00016509 Åsmoholten Rikare sumpskogar (SV) (1 mose art raudlistestatus DM, 2 artar sopp, raudlistestatus R, DC) 076.C0 BN00016507 Leirhovden Rik edellauvskog (SV) (2 artar mose, raudlistestatus DM, 4 artar sopp, raudlistestatus 3 - R, 1 - DC) Fiskeførekomst: Jostedøla har ikkje ein reproduserande bestand av laks, hjå sjøauren er det ein redusert bestand med ungfisk produksjon. Sidebekkar og elver kan vere viktige for gyting (og for stadeigen fisk) på grunn av tilhøva i Jostedøla (låg vasstemperatur, grovt substrat og høg fart på vatnet.) Raudlisteartar Fleire arter (sopp, mose) knytt til dei registrerte naturtypane. Dyreliv Dam ved Alsmo truleg hekkelokalitet for våtmarksfugl. Verneområde Ytamoholten foreslått verna som del av verneplan for edellauvskog.


Registrerte kulturminne og kulturmiljø i delområdet Stølar: 076.C0, Brendehaugane (sel/tuft), Dueskard (tufter) Heilskaplege kulturmiljø Ikkje registrert særskilde verdiar Opplevings- og symbolverdi Ikkje særskilde verdiar vurdert


80

Delområde: 4.6. Vigdalen REGINE delfelt nr: 076.CA0, 076.CAB, 076.CB1, 076.CB2, 076.CB3, 076.CB4, 076.CAA Aktuelle vassdrag (del II): 16 Vigdøla

Samla miljøverdi: ***** Svært stor Landskap Verdi: ***stor

Landskapsregion: 23 Indre bygder på Vestlandet, underregion 7 Jostedalen. Landskapstype: U-forma låglandsdal utan vasspegel /overgang mot V-forma låglandsdal Omtale av området Vigdalen er ein austleg sidedal til Jostedalen og har ein asymmetrisk profil med gradvis overgang frå typisk U-form i øvre delar mot V-utforming i nedre parti. Dalinnsnevringar med djupe gjel skil dei meir opne og flate områda med kulturmark frå kvarandre. Gardsbusetnad i vestre del, stølsmiljø i austre. Det går veg inn dalen til vårstølen. Herfrå er det sti inn til DNT-hytta ved Vigdalsstølen, som er utgangspunkt for turar vidare innover i Breheimenområdet. I nedre og vestre delar av Vigdalen er vegetasjonsbiletet dominert av lauvskog med stort innslag av granplantefelt. Ved overgangen mot Jostedalen er det og ein del furuskog. I høgareliggjande parti av dalføret er det stort innslag av myr i dalbotnen. Vigdøla er eit viktig landskapselement med stor variasjon i gangen gjennom dalen, med stille parti, fossestryk og djupe gjel. Landskapsrom: Vigdalen utgjer eit overordna heilskapleg landskapsrom. Langs elva framtrer fleire mindre rom knytt til kulturlandskapet med garder og stølsmiljø. Inngrepsstatus (INON) i delområdet Villmarksprega område (> 5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 1 ( 3-5 km frå inngrep) 10% Inngrepsfri sone 2 (1-3 km frå inngrep) 50% Inngrepsnære område (< 1 km frå inngrep) 40% Landskapskarakter Mangfald: Elva Vigdøla medverkar til stor variasjonsrikdom i landskapet og synleggjer viktige kvartærgeologiske fenomen (jettegryter etc.) Inntrykkstyrke. Dalen har ein spesiell utforming der tilkomsten frå Jostedalen er trong, bratt og med stor kraft i elvestrengen. Stor kontrast til dei rolege partia lenger inn i dalføret. Heilskap: Busetnad, veganlegg og kulturmark er i stor grad godt tilpassa landskapsrommet, slik at det framstår som eti godt heilskapleg område. Landskapsklassifisering: A2


Vegetasjonssone, -seksjon: Mellomboreal og nordboreal vegetasjonssone, alpin sone høgt til fjells. Svakt oseanisk seksjon (O1)/Overgangsseksjon (OC). Registrerte naturtypar: 076.CA0 BN00016484 Li Rik edellauvskog (R) 076.CA0 BN00016483 Vårstølen (myr) Andre viktige førekomstar (R) Miljøregistrering i skog Nokre små lokalitetar med eldre lauvsuksesjonar registrert i nedre del av Vigdalen. Kvartærgeologiske førekomstar: 076.CA0 1426-9 Vigdalsstølen, kvartærgeologi, (side og endemorenar, daudisformer), nasjonal verdi. 076.CA0 1426-84 Vierøy, klåre daudisformer, nasjonal verdi


81


Registrerte kulturminne og kulturmiljø i delområdet 076.CA0 Seteranlegg VIGDALSTØLEN (VF) 87331 Stølar: 076.CA0,Nosi (2 sel), Vigdalsstølen (4 sel), Vårstølen (4 sel og 9 løer) Heilskaplege kulturhistoriske miljø Verdifullt stølsmiljø ved Vigdalsstølen. Opplevings- og symbolverdi


82

Delområde: 4.7. Jostedalen REGINE delfelt nr: 076.D10, 076.D1A, 076.D1B, 076.D2, 076.D30, 076.D4, 076.D6 Aktuelle vassdrag (del II): 17 Hompedøla, 18 Kvernelvi, 19 Sperleelvi, 20 Skåldøla, 21 Bakkedøla/Sagarøyelvi, Samla miljøverdi: ** Liten Landskap Verdi: ** middels

Landskapsregion: 23 Indre bygder på Vestlandet, underregion 7 Jostedalen. Landskapstype: U-forma låglandsdal utan vasspegel Omtale av området Delområdet utgjer eit stort og samansett område, men som likevel har ein indre samanheng og felles landskapskarakter. Det dekker heile strekninga av Jostedalføret frå klypa ved Vigdalen nordover til møtet med Krundalen og knutepunktet Gjerde. Medan dallandskapet i nedste delen er relativt trongt, vidar det seg ut og får ein tydeleg U-profil lenger nord. Dalbotnen blir vidare og ein får større avstand til fjellsidene, som og har ein noko slakare profil. Framleis er austsida meir markert enn vestsida i den vertikale, romlege avgrensinga. Dalføret snor seg fram mellom dei markerte innsnevringane og ein finn store opne elvesletter med markert busetnad og jordbruksmark, som til dømes Myklemyr, Fossøy, Sperla og Jostedal. Små sideelver er eit vesentleg innslag i landskapet på begge sider av dalføret og eit karakteristisk trekk for denne delen av Jostedalen. Vassdraga er ofte godt eksponert mot dalen og viktige landskapselement i periodar med stor vassføring. Jostedøla er fleire stader kanalisert og forbygd gjennom jordbruksområde. Vegetasjonen i området er typisk, med furu i lågare parti på vestsida av dalføret, elles lauvskog dominert av bjørk. Teigar med granplantefelt er karakteristisk her som elles i kommunen. Landskapsrom: Delområdet består av ein serie på 5 markerte landskapsrom Inngrepsstatus (INON) i delområdet Villmarksprega område (> 5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 1 ( 3-5 km frå inngrep) 15% Inngrepsfri sone 2 (1-3 km frå inngrep) 50% Inngrepsnære område (< 1 km frå inngrep) 35% Landskapskarakter Mangfald: Området har stor landskapsmessig formrikdom med veksling mellom opne elvesletter avsnevra av framstikkande knausar og fjellrygger. Vatnet både i hovudelvi og mindre sideelver og bekkar er viktige for den opplevingsmessige variasjonsrikdomen. Inntrykkstyrke. Området utmerkar seg ikkje med særskilde inntrykkssterke landskapsopplevingar. Ein viss intensitet oppstår i overgangen mellom landskapsromma og i den regelmessige teigstrukturen som er synleg ved t.d. Myklemyr og Fossøy. Heilskap: Området har eit jamt godt heilskapspreg utan vesentleg skjemmande inngrep av større omfang. Elveforbygging og kraftlinjer bryt inn i heilskapen nokre stader. Landskapsklassifisering: B1


Vegetasjonssone, -seksjon: Sørboreal vegetasjonssone i dalbotn, mellomboreal og nordboreal opp mot fjellet, alpin sone høgt til fjells. Svakt oseanisk seksjon (O1)/ Klart oseanisk seksjon (O2) Registrerte naturtypar: 076.D3 BN00016485 Åsestølen Naturbeitemark (R) Miljøregistrering i skog Det er registrert mindre spreidde lokalitetar med eldre lauvsuksesjonar, liggande daud ved, gamle tre og ein lokalitet med tre med hengelav. Fiskeførekomst: Terskelen for anadrom fisk går truleg i Fossøygjelet. Sidebekkar og elver kan vere viktige for gyting på grunn av tilhøva i Jostedøla (låg vasstemperatur, grovt substrat og høg fart på vatnet).


83


Registrerte kulturminne og kulturmiljø i delområdet 076.D4 Kyrkjestad (ståande kyrkje) Jostedal kyrkjestad Listeført objekt 84744 Jostedal Kyrkje – tre kyrkjer frå 1660 Kraftverk i Sagarøyelvi frå 1949. Stølar: 076.D10,Kleivane (mjølkeplass), Vårstølen (mjølkeplass) 076.D2,Haukåsskori (tufter), Hompedalen (sel og fjøs), Hovden (sel nedfalls), Kvernadalen(tufter), Myten (1 sel), Skori (mjølkeplass). 076.D30,Gamlestølen (mjølkeplass), Skurahamar (2 sel, 2 fjøs), Skåldalen (sel), Skåldalen øvre (tufter), Vårstølen (mjølkeplass), Øygarden (mjølkeplass). 076.D4,Bakkedalen (4 sel, tufter), Gardsvårstølen (1 sel, 1 steinfjøs), Kariskreda (mjølkeplass), Liastølen (2 sel/ 2 fjøs), Mjelte (mjølkeplass), Mjølkeplassen, Skredhaugen (mjølkeplass), Sperlestølen (3 sel, 1 fjøs), Sperlevårstølen (mjølkeplass), Vassdalen (6 sel, hytter) Heilskaplege kulturmiljø Fleire av stølsmiljøa er godt vedlikehaldne. Jostedal kyrkje ligg vakkert plassert i eit tydeleg definert landskapsrom. Kyrkje og gravplass. Opplevings- og symbolverdi Jostedal kyrkje har verdi som samlingsstad med lange kulturhistoriske røter.


84

Delområde: 4.8 Krundalen REGINE delfelt nr: 076.DZ Aktuelle vassdrag (del II): 24 Krundøla (Gjerde)


Landskapsregion: 23 Indre bygder på Vestlandet, underregion 7 Jostedalen Landskapstype: Høgareliggjande storforma U-dal Omtale av området Krundalen er eit sidedalføre til Jostedalen. Dalen har ein open U-profil med slake, regelmessig utforma lauvskoglier. Slik sett skil Krundalen seg frå terrengutforminga lenger ned i Jostedalen. Krundøla er eit viktig og samlande element for dalføret og bind saman bretunga inst i dalen med dei vide jordbruksslettene nedover langs det meste av dalen. Gardsbusetnaden ligg langs vegen parallelt med elva innover til Bergset som er fremste garden. Krundøla fører med seg mykje finstoff frå breen. I området ned mot Gjerde går elva i kraftigare stryk. Landskapsrom: Krundalen utgjer eit samlande og oversiktleg landskapsrom med ein særs regelmessig karakter. Inngrepsstatus (INON) i delområdet Villmarksprega område (> 5 km frå inngrep) 25% Inngrepsfri sone 1 ( 3-5 km frå inngrep) 30% Inngrepsfri sone 2 (1-3 km frå inngrep) 25% Inngrepsnære område (< 1 km frå inngrep) 20% Landskapskarakter Mangfald: Krundalen har nokre formsterke element som den slake og fint bogeforma dalprofilen, elvemiljøet langs Krundøla og bretungene som møtar dallandskapet i dei indre delane. Inntrykkstyrke. Kontakten til bremassivet i vest har ein strek påverknad på landskapsopplevinga. Heilskap: Området er utan dominerande inngrep som verkar skjemmande i landskapet. Landskapselementa dannar ein harmonisk samanheng. Landskapsklassifisering: A2


Vegetasjonssone, -seksjon: Sørboreal vegetasjonssone i dalbotn, mellomboreal og nordboreal opp mot fjellet, alpin sone høgt til fjells. Klart oseanisk seksjon (O2) /Svakt oseanisk seksjon (O1) Miljøregistrering i skog Område med eldre lauvsuksesjonar, rikbarkstre og liggande daud ved er registret i delområdet. Kvartærgeologiske førekomstar: 076.DZ 1426-35 Krundalen, variert og interessant morene- og breelvlandskap av stor naturfaglig verdi, nasjonal verdi


Registrerte kulturminne og kulturmiljø i delområdet Stølar: 076.DZ,Bergsettråi (tufter), Gjerdekvile (utan stølshus), Grovastølen( løer, fjøs), Haugavårstølen (tufter), Hellegårdsvårstølen (tufter, 2 løer), Krunevårstølen (utan sel), Nystølen (1 sel), Røykjadalsstølen (4 sel), Snøtunstølen (to fjøs, to løer), Tverrdalen (tuft), Øy (1 fjøs) Heilskaplege kulturmiljø Ingen særskilde registreringar Opplevings- og symbolverdi


85


86

Delområde: 4.9. Krekane - Geisdalen REGINE delfelt nr: 076.D3A, 076.D3B, 076.D51, 076.D52, 076.D5A0, 076.D5AB, 076.D5AC, 076.D5B0, 076.D5BZ, 076.D5C, 076.D5D, 076.D5AA0, 076.D5AAA, 076.D5AAB Aktuelle vassdrag (del II): 22 Vanndøla, 23 Geisdøla


Landskapsregion: 23 Indre bygder på Vestlandet, underregion 7 Jostedalen Landskapstype: Storforma U-dal Omtale av området Dette landskapsområdet skil seg ut i høve landskapsromma vidare nedover dalføret. Dalrommet er vidare, med ei stor, langstrakt og oversiktleg elveslette, 4 km lang. Geisdalen og Vanndalen i sør-aust er markerte hengedalar som munnar ut i hovuddalføret i omlag 400 meters høgde. I Geisdalen stupar fleire elveforgreiningar utfor kanten og former spektakulære fossar, lett synlege i det store landskapsrommet. Hovudelva flyter breitt i det opne og flate jordbrukslandskapet, der det vert danna fleire elveøyrar. Vegetasjonsbiletet er ei blanding av furuskog på skrinne koller, lauvskog og granplantefelt elles i området. Landskapsrom: Avgrensinga av landskapsromma fylgjer her ikkje nedbørfelta. Gjerde høyrer med i det store landskapsrommet som inkluderar Krikane og dei andre gardane på austsida av Jostedøla. Inngrepsstatus (INON) i delområdet Villmarksprega område (> 5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 1 ( 3-5 km frå inngrep) 5% Inngrepsfri sone 2 (1-3 km frå inngrep) 45% Inngrepsnære område (< 1 km frå inngrep) 50% Landskapskarakter Mangfald: Den langstrakte elvesletta, dei markerte fjellsidene i aust og fint avrunda dalkprofil i vest gjev god variasjon i landskapsområdet. Inntrykkstyrke. Fossestryka i Geisdøla bringer ein ekstra oppleving til det uvanleg storforma og fattbare landskapsrommet Heilskap: Det er godt samsvar mellom dei einskilde elementa i landskapet. (dei visuelt dominerande og intrykkssterke fossefalla i Geisdøla gjer at områdets landskapsverdi er vurdert til stor). Landskapsklassifisering: B1


Vegetasjonssone, -seksjon: Sørboreal vegetasjonssone i dalbotn, mellomboreal og nordboreal opp mot fjellet, alpin sone høgt til fjells. Svakt oseanisk seksjon (O1) Miljøregistrering i skog Område med eldre lauvsuksesjonar, liggande daud ved og gamle tre er registret i delområdet. Det er også registrert mange ståande hole tre i området. Fiskeførekomst: Gytetilhøva i Geisdalsvatnet er dårlig, og det er ein dårleg bestand av fisk i vatnet.


87


Registrerte kulturminne og kulturmiljø i delområdet Stølar: 076.D3A,Bjørkatråi (mjølkeplass), Vanndalen (7 sel) 076.D51,Hagen (mjølkeplass), Kvefjøsen (mjølkeplass) 076.D52,Nyehuset (tufter), Skålevollen (mjølkeplass), Øystølen (2 sel, tufter) 076.D5A0,Geisdalen (ca 20 sel og fjøs, stølsgjerde og tufter), Myri (sel, fjøs), Instestølen(tufter?), Øyagjerdet (mjølkeplass) Heilskaplege kultur miljø Karakteristisk og godt ivareteke stølsmiljø i Geisdalen. Opplevings- og symbolverdi Stølsmiljøet i Geisdalen har lokal opplevings- og symbolverdi.


88

Delområde: 4.10. Elvekrok REGINE delfelt nr: 076.E0 Aktuelle vassdrag (del II): ingen


Landskapsregion: 23 Indre bygder på Vestlandet, underregion 7 Jostedalen Landskapstype: Storforma U-dal Omtale av området Området mellom Gjerde og Elvekrok er Jostedøla dominerande landskapselement. Busetnaden ved Elvekrok er blanding av gardsbusetnad og hytter. Breheimsenteret er eit markant bygg og framstår som eit landemerke med god visuell kontakt mot Nigardsbreen. Terrenget er småkupert med små terrengskilnader, blanding av småvokst furuskog og bjørk. Det er ikkje aktuelle vassdragsprosjekt her. Landskapsrom: Området høyrer til det store landskapsrommet med Nigardsbreen og vatnet som sentrale element.Det fungerar likevel og som ein overgangssone mot hovuddalføret Inngrepsstatus (INON) i delområdet Villmarksprega område (> 5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 1 ( 3-5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 2 (1-3 km frå inngrep) 25% Inngrepsnære område (< 1 km frå inngrep) 75% Landskapskarakter Mangfald: Landskapsmessig er området lite og relativt einsarta. Inntrykkstyrke. Områdt har is eg sjølv ein roleg karakter men er påverka av det store bremassivet i vest Heilskap: Området er ikkje tydeleg avgrensa og har difor ein svak heilskapskarakter Landskapsklassifisering: B1


Vegetasjonssone, -seksjon: Sørboreal vegetasjonssone i dalbotn, mellomboreal og nordboreal opp mot fjellet, alpin sone høgt til fjells. Svakt oseanisk seksjon (O1) Registrerte naturtypar: 076.E0 BN00016486 Nigard, Større elveører (SV) Miljøregistrering i skog Område med eldre lauvsuksesjonar og liggande daud ved er registret i delområdet. Fiskeførekomst: Sidebekkar og elver kan vere viktige for gyting på grunn av tilhøva i Jostedøla (låg vasstemperatur, grovt substrat og høg fart på vatnet). Raudlisteartar Insektartar knytt til elva.


89


Registrerte kulturminne og kulturmiljø i delområdet Stølar: 076.E0,Berget (ingen sel), Espenystølen(utan sel), Kroketråi (to fjøs) 076.EZ,Haugafjellstølen (fleire sel) Heilskaplege kulturhistoriske miljø - Opplevings- og symbolverdi Nigardsbreen og området i denne delen av Jostedalen har sterke historier knytt til breen sin vekslande utbreiingar.


90

Delområde: 4.11. Fåberg REGINE delfelt nr: 076.F110, 076.F11A, 076.F11B, 076.F12, 076.F1A0, 076.F1AB1, 076.F1AB2, 076.F1AB3, 076.F1AB4, 076.F1AC, 076.F1B, 076.F1C, 076.F1AA0, 076.F1AAA, 076.F1AAB, 076.F2, Aktuelle vassdrag (del II): 25 Ysteelvi, 26 Flatelvi og 27Fagerelvi Samla miljøverdi: ** Liten Landskap Verdi: ** middels

Landskapsregion: 23 Indre bygder på Vestlandet, underregion 7 Jostedalen Landskapstype: U-forma fjelldal Omtale av området Området omfattar eit definert landskapsrom, eit fjelldalparti med opne og relativt slake dalsider. Det opne landskapsrommet gjer at elvene i dalsidene vert godt synleg. Fleire av elvene i landskapsrommet renn ”oppå” landskapet. Bjørkeskog dominerar i landskapsbiletet. Fåberg er grendesentrum med fleire gardsbruk og eit ope kulturlandskap. Landskapsrom: Det meste av landskapsområdet kan inkluderast i eit samla, overordna landskapsrom Inngrepsstatus (INON) i delområdet Villmarksprega område (> 5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 1 ( 3-5 km frå inngrep) 5% Inngrepsfri sone 2 (1-3 km frå inngrep) 40% Inngrepsnære område (< 1 km frå inngrep) 55% Landskapskarakter Mangfald: Områdt har eit relativt einsarta preg, veksling mellom busetnad og lauvskoglier Inntrykkstyrke. Ingen dramatiske kontrastar Heilskap: Området har eit godt heilskapspreg utan vesentleg skjemmande inngrep Landskapsklassifisering: B1


Vegetasjonssone, -seksjon: Mellomboreal vegetasjonssone i dalbotn, nordboreal sone opp mot fjellet, alpin sone høgt til fjells. Klart oseanisk seksjon (O2) /Svakt oseanisk seksjon (O1) Fiskeførekomst: Sidebekkar og elver kan vere viktige for gyting på grunn av tilhøva i Jostedøla (låg vasstemperatur, grovt substrat og høg fart på vatnet). Sandhaugedalsvatnet er avhengig av utsetting av fisk for å oppretthalde ein fiskebestand.


Registrerte kulturminne og kulturmiljø i delområdet Stølar: 076.F11A,Bruvoll(ingen stølshus), Sandhaugedalen (3 sel) 076.F12,Tråi (utan stølshus) 076.F1A0,Vetlestølen( ingen stølshus) 076.F2 Bjørnstegane (5 sel, 3 fjøs), Liastølen (1 sel, 1 fjøs, tufter), Ørnahaugen (utan stølshus) 076.F4 Fåbergstølen (6 sel, 4 fjøs, tufter) Heilskaplege kulturhistoriske miljø Li gard inst i Jostedalen ca 400 moh. er registrert som lokalt viktig kulturlandskap. Det er eit heilskapleg kulturlandskap. Berget gard på Fåberg, ca 500 moh. er registrert som lokalt viktig kulturlandskap. Det er eit heilskapleg kulturlandskap. Opplevings- og symbolverdi Heilskaplege kulturmiljø har med opplevingsverdi i eit landskap som er prega av nærleik til høgfjell og bre.


91


92

Delområde: 4.12 Fåbergstølen REGINE delfelt nr: 076.F31, 076.F32, 076.F3A0, 076.F3AB, 076.F3B1, 076.F3B2, 076.F3B3, 076.F3B4, 076.F3AA, 076.F4, 076.FZ Aktuelle vassdrag (del II): ingen

Samla miljøverdi: Ikkje vurdert

Landskap Verdi:

Landskapsregion: Landskapsregion 23 INDRE BYGDER PÅ Vestlandet, underregion 7 Jostedalen Landskapstype: U-forma fjelldal med stølar Omtale av området Sentralt i området ligg Fåbergstølen, med dei kjende Fåbergstølsgrandane i eit ope og langstrakt landskapsrom. Det går anleggsveg vidare innover til Styggevatnet. Landskapsrom: Eit samla landskapsrom Inngrepsstatus (INON) i delområdet Villmarksprega område (> 5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 1 ( 3-5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 2 (1-3 km frå inngrep) 45% Inngrepsnære område (< 1 km frå inngrep) 55% Landskapskarakter Mangfald: Inntrykkstyrke. Heilskap: Landskapsklassifisering: Ikkje vurdert

Naturmiljø Verdi:

Vegetasjonssone, -seksjon: Mellomboreal vegetasjonssone i dalbotn, nordboreal sone opp mot fjellet, alpin sone høgt til fjells. Klart oseanisk seksjon (O2) /Svakt oseanisk seksjon (O1) Registrerte naturtypar: 076.FZ BN00016545 Fåbergstølsgrandane Større elveører (SV)


Registrerte kulturminne og kulturmiljø i delområdet Stølar: Fåbergstølen er eit samla kulturmiljø med lang kontinuitet Heilskaplege kulturhistoriske miljø Opplevings- og symbolverdi


93


94

Delområde: 4.13. Øy REGINE delfelt nr: 076.G10, 076.G1A, 076.G1B, 076.G21, 076.G22, 076.G2A0, 076.G2AB, 076.G2B1, 076.G2B2, 076.G2B3, 076.G2B4, 076.G2AA, 076.G30, 076.G3A, 076.G3B, 076.G4, 076.G5, 076.G610, 076.G61A, 076.G61B, 076.G620, 076.G62A, 076.G62B, 076.G63 Aktuelle vassdrag (del II): ingen


Landskapsregion: 17 Breane, underregion 3 Breheimen Landskapstype: U-forma fjelldal Omtale av området Sentralt i området er Sprongdalen som går opp mot Styggvatnet. Det er anleggsveg inn til magasinet. Sprongdalshytta, DNT-hytte med sti over til Sota seter. Brekappa dominerar i nord-vestre del av området Landskapsrom: Inngrepsstatus (INON) i delområdet Villmarksprega område (> 5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 1 ( 3-5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 2 (1-3 km frå inngrep) 35% Inngrepsnære område (< 1 km frå inngrep) 65% Landskapskarakter Mangfald: Inntrykkstyrke. Heilskap: Landskapsklassifisering: Ikkje vurdert

Naturmiljø Verdi:

Vegetasjonssone, -seksjon: Nordboreal vegetasjonssone alpin sone høgt til fjells. Klart oseanisk seksjon (O2) /Svakt oseanisk seksjon (O1) Registrerte naturtypar: 076.G BN00016487 Viva Andre viktige førekomstar (SV) Dyreliv Spesielle fjæremyggsamfunn knytt til elva i Sprongdalen


Registrerte kulturminne og kulturmiljø i delområdet Stølar: 076.G22,Øy (3 sel, 1 fjøs, hytte) Heilskaplege kulturhistoriske miljø Opplevings- og symbolverdi


95


96

Delområde: 4.14. Styggevatnet, Kupvatnet REGINE delfelt nr: 076.H1, 076.H2,076.H3, 076.H4, 076.J Aktuelle vassdrag (del II): ingen


Landskapsregion: 17 Breane, underregion 3 Breheimen Landskapstype: Omtale av området Området er dominert av det store vassmagasinet Austdalsvatnet og Styggevatnet. I vest Austdalsbreen. Det går ein DNT-sti frå Styggevassdammen over Handspiken mot Mysubytta og Sota seter. Ikkje langt frå dammen ligg Styggevasshytta. Landskapsrom: Inngrepsstatus (INON) i delområdet Villmarksprega område (> 5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 1 ( 3-5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 2 (1-3 km frå inngrep) 50% Inngrepsnære område (< 1 km frå inngrep) 50% Landskapskarakter Mangfald: Inntrykkstyrke. Heilskap: Landskapsklassifisering: Ikkje vurdert

Naturmiljø Verdi:

Vegetasjonssone, -seksjon: Alpin vegetasjonssone Klart oseanisk seksjon (O2) Fiskeførekomst: Vatna er avhengige av utsetting av fisk.




97


98

Delområde: 5.1. Hafslo REGINE delfelt nr: 077.B Aktuelle vassdrag (del II): 28 Noselvi, 29 Skjervelvi Samla miljøverdi: ***** Svært stor Landskap Verdi: *** stor

Landskapsregion: 23; Indre bygder på Vestlandet, underregion 5 Frukt og jordbruksbygdene i Sogn Landskapstype: Opne jordbruksbygder Omtale av området Hafslo framstår som eit ope landskapsområde der fjell og åsar har ein slakare profil enn det som er vanleg i kommunen. Dei tre viktigaste landskapsfaktorane er Hafslovatnet med sitt store og regelmessig utforma vasspegel, jordbruksbygda på nordsida av vatnet og den samanhengande barskogen av furu og granplantefelt i lisidene mot sør og vest. Nord-austsida av Hafslovatnet er prega av landbruk og busetnad med byggefelt og tettstadområde. Strukturen av gardstun er lett synleg og ein viktig del av områdets karakter. På nordsida er det lite eksponerte bekkar og småelver. På sørsida er småelvene meir synlege, mellom anna nedre del av Noselvi Landskapsrom: Eit overordna og lett fattbart landskapsrom er samanfallade med delområdeavgrensinga. I vestre del av Hafslovatnet vil ein finne fleire mindre, tydeleg avgrensa rom. Inngrepsstatus (INON) i delområdet Villmarksprega område (> 5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 1 ( 3-5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 2 (1-3 km frå inngrep) 15% Inngrepsnære område (< 1 km frå inngrep) 85% Landskapskarakter Mangfald: Landbruksområde med mosaikk av innmarksareal, teiggrenser, med steinmurar og gjerde, utmarksslåtter skaper eit allsidig landskapsinntrykk av sjeldan stort omfang i denne regionen. Inntrykkstyrke. Hafslovatnet viktig blikkfang og landskapselement. Med sin frodige karakter med våtmarksområde og kulturlandskap er det eit sjeldan landskapsområde i indre delar av Sogn. Heilskap: Hafslovatnet bind saman nord og sørside, som har svært ulik karakter. Landskapsklassifisering: B1 (A2)


99


Vegetasjonssone, -seksjon: Sørboreal vegetasjonssone i låglandet, Mellomboreal og nordboreal sone opp mot fjellet. Svakt oseanisk seksjon (O1) Registrerte naturtypar: 077.B BN00016528 Kvamsviki Mudderbankar (V) 077.B BN00016451 Rupheim Naturbeitemark (SV) (4 sopp artar, raudlistestatus 1 – V, 3 – DC) 077.B BN00016554 Tubba Naturbeitemark (R) 077.B BN00016529 Tverbergvatnet Mudderbankar (R) 077.B BN00016549 Beheim Slåtteenger (R) 077.B BN00016453 Buhaug Naturbeitemark (R) 077.B BN00016552 Hafslovatnet (utom fuglefr.) Rike kulturlandskapssjøar (V) 077.B BN00016553 Hafslovatnet fuglefreding Rike kulturlandskapssjøar (SV) 077.B BN00016527 Kvam Slåtteenger (R) 077.B BN00016454 Modvo Naturbeitemark (V) (2 sopp artar, raudlistestatus 2 – DC) 077.B BN00016525 Oklevikbukti Urskog/gammalskog (SV) (3 sopp artar, raudlistestatus 1 - R, 2 – DC) 077.B BN00016452 Skjervo NØ Slåtteenger (R) 077.B BN00016522 Stolpen SV Gråor-heggeskog (R) 077.B BN00016450 Tvangen Naturbeitemark (SV) (8 sopp artar, raudlistestatus 4 – V, 4 – DC) 077.B BN00016526 Vetlestølen Naturbeitemark (R) 077.B/076.2Z BN00016521 Ildritjørni Intakte låglandsmyrer (R) Miljøregistrering i skog Mange lokalitetar med eldre lauvsuksesjonar og liggande daud ved, men og rikbarkstre, gamle tre og rik bakkevegetasjon. Dei fleste registreringane er gjort i den sørlege delen av delområdet. Det er gjort nokre registreringar av ståande hole tre. Fiskeførekomst: Hafslovatnet er eit viktig fiskevatn kjend for stor aure. Raudlisteartar: Nokre registreringar av raudliste artar knytt til registrerte naturtypar med status svært viktig og viktig. Verneområde: Vestlege delar av Hafslovatnet er fuglefredingsområde Kvartærgeologiske førekomstar: 1426-36 Soget, Jettegryter, geologiske fossilar.


Registrerte kulturminne og kulturmiljø i delområdet 077.B Hillestad, Annen arkeologisk lokalitet gravrøys med 3 graver, jernalder, Haugaleitet (AF) 15795 077.B Hillestad, Gravminne, gravrøys, bronse- jernalder, Stølen el. Kjerringateigen (AF) 35868 077.B Hillestad, Gravminne, gravrøys, jernalder (AF) 35869 077.B Sterri, Gravminne, gravhaug, bronse-jernalder (AF) 15801 077.B Kyrkjestad (ståande kyrkje) Hafslo kyrkjestad 84459 Hafslo kyrkje – 1878 Stølar: 077.B,Bersetno (2 sel), Byti (?), Hovden (tuft), Håvardsete (sel/fjøs), Kalbakka (tufter?), Kjosstølen (tufter), Lastølen (tuft?), Lyst (1 sel), Modvo (forfalne sel), Nos(1 sel), Oklevikstølen (utan sel), Rupheim (3 sel), Simosete (sel og fjøs), Sterristølen (1 sel), Svinakleiv (tuft?), Tangstølen (tufter),Tvangen (sel/fjøs), Vetlestølen (11 sel, 1 fjøs), Vinjaholestølen (utan sel). Heilskaplege kulturmiljø Nordre del av Hafslobygda frå Hafslovatnet til og med Heimestølane ca 600 moh. er registrert som regionalt og nasjonalt viktig kulturlandskap i Sogn og Fjordane. Området viser ein kulturlandskapsstruktur som tidlegare var typisk for det tradisjonelle kulturlandskapet i fylket. Innanfor området er det registrert to viktige lokalitetar Stemingo (Slåtteeng og hagemark) og Beheim (Urterik slåtteeng). Opplevings- og symbolverdi I særskild grad framstår jordbruksområda på nordsida av Hafslovatnet med gardstun, teigstruktur og eigedomsgrenser som eit oversiktleg og opplevingsrikt landskapsområde. Nye byggefelt bryt inn i denne strukturen og synleggjer kor sårbart dette kulturlandskapet er for nye inngrep. Samanhengen i utnyttinga av ressursane i jordbrukslandskapet frå Hafslovatnet og opp til utmarka med slåtteteigar og stølar er framleis lett synleg i området.


100

Delområde: 5.2. Indre Hafslo REGINE delfelt nr: 076.2Z Aktuelle vassdrag (del II): 31 Tverrelvi, 30 Dalselvi Samla miljøverdi: *** Middels Landskap Verdi: ** middels

Landskapsregion: 23; Indre bygder på Vestlandet, Underregion 5 Frukt og jordbruksbygdene i Sogn. Landskapstype: Opne jordbruksbygder Omtale av området: Indre Hafslo har mykje same karakter som landskapet ved Hafslovatnet, men området er utan samlande vatn og topografisk meir kupert og mindre oversiktleg. Også her finn ein grøderike jordbruksområde. Busetnaden er spreidd og i stor grad knytt opp til gardstuna. Rv 5 går gjennom området og er eit sentralt element. Vegetasjonsbiletet er dominert av lauvskog med innslag av større og mindre plantefelt med gran. Furuholt med storvaksen og rettstamma furu fleire stader. Det er bygd fleire skogsbilvegar i utmarka. Vatn er lite synleg i landskapet med unnatak av elva som renn langs riksvegen gjennom Marheimsgjelet. Fleire stryk og mindre fossar langs elvestrengen. Elvene gjev rom for vegetasjonsbelte gjennom jordbrukslandskapet. Landskapsrom: Indre Hafslo omfattar eit overordna landskapsrom, men med ein variert småskala topografi, så vert det danna ei mengd mindre rom. Inngrepsstatus (INON) i delområdet Villmarksprega område (> 5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 1 ( 3-5 km frå inngrep) 0% Inngrepsfri sone 2 (1-3 km frå inngrep) 15% Inngrepsnære område (< 1 km frå inngrep) 85% Landskapskarakter Mangfald: Jordbruksmark i kombinasjon med lauvskog og granplantefelt gjev liten landskapsmessig variasjonsrikdom. Inntrykkstyrke. I regional samanheng er landskapet utan store kontrastar. Heilskap: Ingen oversikt ut over dei høgaste åsryggane, som gjer at området vert oppfatta som ei samla eining. Landskapsklassifisering: B1


Vegetasjonssone, -seksjon: Sørboreal vegetasjonssone i låglandet, mellomboreal og nordboreal sone opp mot fjellet. Svakt oseanisk seksjon (O1) Registrerte naturtypar: 076.2Z BN00016543 Haugane Naturbeitemark (SV) (2 sopp artar, raudlistestatus 1 – V, 1 – DC) 076.2Z BN00016520 Hildestadstølen Naturbeitemark (R) 076.2Z BN00016455 Sønnesyn Naturbeitemark (R) Miljøregistrering i skog Dei registrerte områda ligg spreidd i delområdet, det er mindre lokalitetar innanfor eldre lauvsuksesjonar og område med liggande daud ved. Det er og registrert område med tre med hengelav og gamle tre. I området er det registrert hole tre. Raudlisteartar: Fleire artar sopp i lokaliteten som har status svært viktig.


101


Registrerte kulturminne og kulturmiljø i delområdet Kulturminne knytt til vassdraga, ta det med der vi har opplysningar 076.2Z Setre, Gravminne, gravrøys, jernalder, Setrehallet (AF) 25510 076.2Z Veum, Søre, Gravminne, Gravhaug, jernalder (AF) 35881 076.2Z Veum, Søre, Gravfelt, gravhaug, jernalder Bekkjehaugen (AF) 55204 076.2Z Høgi, Gravminne, gravhaug, jernalder, Kyrkjehaugen (AF) 55196 076.2Z Høgi, Steinbrot, klebersteinsbrot, jernalder (AF) 55197 076.2Z Kyrkjestad (ståande kyrkje) Fet kyrkjestad 84129 Fet Kyrkje - 1894 076.2Z Kyrkjestad (ståande kyrkje) Joranger kyrkjestad Listeført objekt 84743 Jordanger kyrkje – tømmerkyrkje frå 1600-talet Stølar: Brekka (5 sel, 5 fjøs), Dale (20 sel og fjøs), Falkegjerdsvårstølen (2 fjøs), Gunnarsete (berre namnet), Hildestadstølen (2 sel), Høgistølen (1 sel, 1 fjøs), Midtstølen (3 sel, 1 fjøs, tufter), Nedste Sønnesynstølen (10 sel/fjøs), Skisete (17 sel/hytter), Svolsete (3 sel), Sønnesynstølen (8 sel/fjøs), Ulvungo (4 sel , tufter), Vindsete (1 sel) , Øverlistølen (ikkje sel), Øystølen (1 sel) Heilskaplege kulturmiljø Det er to kyrkjer i området – verdi som kulturmiljø Stølsmiljøa nordvest i Dalsdalen syner historisk kontinuitet om med mange bygningar (sel og løer) intakt. Opplevings- og symbolverdi Plassering og funksjon av kyrkjene har viktig symbolverdi i lokalsamfunnet


102

Delområde: 6.1. Veitastrondvatnet, Nedre REGINE delfelt nr: 077 C1, 077.C21, 077.C22, 077.C2Z Potensielle vassdrag (del II): 32 Holneset, 33 Ugulsvik 34 Kjerringdalen Samla miljøverdi: ***** Svært stor Landskap Verdi: *** stor

Landskapsregion: 23 Indre bygder på Vestlandet, underregion 8 Veitastrond. Landskapstype: Storforma U-dal med vatn. Omtale av området Dette området omfattar sørlege del av Veitastrondvatnet med tilhøyrande dalsider. Området har ei markert avgrensing i sør ved det tronge gjelet Soget. Dalsidene er bratte opp mot mellom 400 og 700 moh, med mykje rasmark og ur og vegetasjonsbiletet er dominert av lauvskog. Høgare opp flatar terrenget ut noko før det møter fjellmassiva på begge sider. Langs denne utflatinga finn ein relativt store vatn som Holetjørni. I vest stig toppane opp i over 1600 moh. Veitastrondvatnet dominerar i dalbotnen, men det langsmale vatnet buktar seg mellom viker og framstikkande nes slik at ein ikkje får dei lange utsyna i dette området. Landskapet opnar seg meir når ein kjem lenger nord. Ved Ugulsvik er det ei landskapsmessig fortetting mellom gardstunet på neset og busetnaden på vestsida av fjorden, mellom anna høgdegarden Yngsdal. Denne garden ligg godt synleg i dalrommet og markerar inngangen til den høgareliggjande U-forma hengjedalen Yngsdalen. Landskapsområdet er i nord avgrensa midt på Veitastrondvatnet. Landskapsrom: Området er samansett av tre overordna landskapsrom i dalbotnen langs vatnet, samt at Yngsdalen utgjer eit fjerde, men noko mindre. Inngrepsstatus (INON) i delområdet Villmarksprega område (> 5 km frå inngrep) 3% Inngrepsfri sone 1 ( 3-5 km frå inngrep) 16% Inngrepsfri sone 2 (1-3 km frå inngrep) 34% Inngrepsnære område (< 1 km frå inngrep) 47% Landskapskarakter Mangfald: Mange framstikkande nes og markerte terrengryggar skapar sekvensar av mange landskapsrom langs vatnet. Dei dominerande dalsidene med lauvtrevegetasjon er likevel så framtredande at andre element vert underordna. Yngsdalen er lite synleg frå dalbotnen, men eit viktig bidrag til den landskapsmessige variasjonen i delområdet. Inntrykkstyrke. Kontrasten mellom bratte fjellsider, høge toppar med brear og snøskavlar og det meir enn 17 km lange Veitastrondvatnet har sers høg inntrykkstyrke. Intensiteten vert styrka av det tronge dalrommet i sør. Heilskap: Dominerande fjellformer og jamt bratte dalsider på kvar side av Veitastrondvatnet gjev eit uvanleg sterkt heilskapspreg i området. Landskapsklassifisering: A2


103


Vegetasjonssone, -seksjon: Sørboreal vegetasjonssone aust for vatnet, mellomboreal og nordboreal sone opp mot fjellet. Svakt oseanisk seksjon (O1) Registrerte naturtypar: 077.C21 BN00016530 Simosete Naturbeitemark (V) 077.C21 BN00016531 Soget Gammal lauvskog (R) 077.C2Z BN00016533 Yngsdalen Rikmyr (SV) 077.C2Z BN00016532 Holetjørntangen Rikare sumpskogar (R) 077.C2Z BN00016534 Løkjafjellet-Blånov Sørvendte berg og rasmarker (R) Verna område Yngsdalen naturreservat, myrområde med innslag av rikmyr og kjelder, 2461 daa. Fiskeførekomst: Veitastrondvatnet har ein god fiskebestand i sør, men rekrutteringa i vatnet ser ut til å vere sviktande. Sideelvene kan vere viktige med omsynt til gyting. Kvartærgeologiske førekomstar: 077.C2Z 1426-25 Sandhaugane, Yngsdalen, haugar med sortert materiale. 077.C22 1426-26 Kjerringdalen, morenerygg, viktig for rekonstruksjonen av ”Veitastrondbreen”


Registrerte kulturminne og kulturmiljø i delområdet Stølar: 077.C1Fossen (sel), Halrun (1sel), Hongi (6 sel), Hongi vetla (tufter), Skogo (tufter?), Ugledalen (1 sel, tuft) 077.C21,Sjutuft (tufter) 077.C22,Kjerringdalen (1 sel), Vårstølen (sel, løe) 077.C2Z,Fjellstølen (5 sel),Holestølen (2 sel), Vårstølen (5 sel, fjøs) Heilskaplege kulturhistoriske miljø Det er ikkje registret særskild verna kulturmiljø i delområdet, men høgdegarden Yngsdalen har store kulturhistoriske kvalitetar. Opplevings- og symbolverdi Busetnaden langs Veitastrondvatnet har lange historiske røter. Høgdegarden Yngsdalen, som har hatt kontinuerleg busetnad fram til 1967 er godt synleg i landskapet med bygningar av uvanleg storleik. Gardstunet er synleg frå dalbotnen og er eit viktig eksponent for ei livsform som det er få døme på i drift i dag. Husmannsplassar langs vestsida av vatnet utgjer interessant kulturmiljø der samanhengen mellom tun og kulturmark framleis er synleg. Samanhengane mellom busetnad, innmark og utmark får ein eit nært inntrykk av frå vegen langs vatnet. Utmarka har i liten grad blitt halde i aktiv bruk dei siste tiåra. Skogen dominerar i landskapsbiletet.


104

Delområde: 6.2. Veitastrondvatnet, Øvre REGINE delfelt nr: 077.C3, 077,C41, 077.C42, 077.C4Z Aktuelle vassdrag (del II): 35 Grøndøla, 36 Utledalen 37 Eldelvi, 38 Røytvikelvi,

Samla miljøverdi: **** Stor Landskap Verdi: *** Stor

Landskapsregion: 23 Indre bygder på Vestlandet, underregion 8 Veitastrond. Landskapstype: Storforma U-dal med vatn. Omtale av området Omfattar nordlege del av Veitastrondvatnet med tilhøyrande dalsider og større og mindre sidedalar. Eldedalen i vest utgjer eit stort og djupt nedskore dalføre, medan Store Grøndalen, Utledalen og Nesdalen på austsida av vatnet er stutte, bratte sidedalar som framstår som markerte profilar i det store landskapsrommet. Dalsidene mot Veitastrondvatnet har ein noko slakare profil enn i sørenden. Saman med det lange utsynet mellom Stølsneset i sør og Veitastrondbygda i nord, får rommet ein opnaren karakter. Avstandane gjer og at fjelltoppar, brekapper og bratte fjellskrentar vert meir synlege. Landskapsmessig er busetnaden ved Kvam på austsida av vatnet og ved Nes og Elda i nord viktige for landskapsbiletet. Kulturmarka kring gardane på Kvam har ein uvanleg ope karakter som i hovudsak skuldast geitehaldet. Kontrasten til tett lauvskogspreg på motsett side er slåande. Fleire småelver og bekkefar har tydlege løp ned dalsidene i landskapsrommet som påverkar landskapsopplevinga (lyd og rørsle) i stor grad i periodar med mykje vassføring. Landskapsrom: Området er i hovudsak samla i eit overordna landskapsrom kring nordlege del av Veitastrondvatnet, men med grense noko inn i neste rom mot sør. Inngrepsstatus (INON) i delområdet Villmarksprega område (> 5 km frå inngrep) 3% Inngrepsfri sone 1 ( 3-5 km frå inngrep) 28% Inngrepsfri sone 2 (1-3 km frå inngrep) 35% Inngrepsnære område (< 1 km frå inngrep) 34% Landskapskarakter Mangfald: Landskapsområdet er kontrastrikt med mange landskapselement tilstades, vatn, skogkledde fjellsider, toppar og brekappe. Inntrykkstyrke. Storskala landskapsrom omgjeve av dramatiske fjell og brenatur har stor inntrykkstyrke. Busetnad og kulturmark langs Veitastrondvatnet forsterkar dramatikken i landskapet. Heilskap: Det storskala landskapet utan dominerande inngrep av negativ karakter og med tydelege og oversiktlege landskapsformar skapar ein god heilskap. Landskapsklassifisering: A2


Vegetasjonssone, -seksjon: Sørboreal vegetasjonssone aust for vatnet, mellomboreal og nordboreal sone opp mot fjellet. Svakt oseanisk seksjon (O1) Registrerte naturtypar: 077.C3 BN00016550 Nedrestølen Hagemark (R) 077.C4Z BN00016503 Eldedalen Sørvendte berg og rasmarker (SV) (1 art Mnemosynesommerfugl V) Fiskeførekomst: Veitastrondvatnet har ein dårleg fiskebestand i nord. Årsaka til dette kan vere den sterke brepåverkinga, og rekrutteringa i vatnet ser ut til å vere sviktande. Sideelvene kan vere viktige med omsynt il gyting. Raudlisteartar Ein art av sommarfugl knytt til lokaliteten i Eldedalen


105


Registrerte kulturminne og kulturmiljø i delområdet På austsida av Veitastrondvatnet ligg Nedrestølen(Tråi) som er registrert som lokalt viktig kulturlandskap av typen beitebakke, støl. Stølar: 077.C3,Grøndalen (tufter), Nedregardstølen (Tråi) (1 sel), Nesdalen (Tufter), Øvregardstølen (sel til nedfals, tufter, løe) 077.C41,Brengsnesstølen (tufter) 077.C42,Elda (fleire sel og fjøs) 077.C4Z,Eldedalen(7 sel/tufter), Tuftene (tufter) Heilskaplege kulturmiljø Gardslandskapet ved Kvam med opne, beita utmarkslier utgjer eit inntrykksrikt heilskapleg miljø. Opplevings- og symbolverdi Kulturmiljø knytt til gardane har stor verdi i landskapsbiletet


106

Delområde: 6.3.a. Veitastrond. REGINE delfelt nr: 077.DZ Aktuelle vassdrag (del II): 39 Vetle Svardalen 40 Svardøla 41 Snauedøla Samla miljøverdi: *** Middels

Landskap Verdi: *** Stor

Landskapsregion: 23 Indre bygder på Vestlandet, underregion 8 Veitastrond. 17 Breane Landskapstype: U-forma låglandsdal utan vasspegel Omtale av området Området omfattar den oppdyrka og busette bygda Veitastrond, med til høyrande dalsider og fjell inn mot brepartia i aust og vest. Til området høyrer to vestlege sidedalar med slak utforming og hengedalsprofil i høve hovuddalføret; Svardalen og Snauedalen. Desse dalføra samlar vatn som i periodar gjev godt synleg vassføring. På austsida av Veitastrond er dalsidene bratte og jamt utforma med nokre bratte gjel med stutte bekkeløp. Hovudelva er kanalisert med forbyggingar gjennom heile landskapsområdet. Jordbruksdrift og gardsbusetnad i kombinasjon med anna busetnad dominerar i landskapsbiletet. Veitastrond framstår som ei livskraftig jordbruksbygd med og ein del nyare bustadbygging. Landskapsrom: Delområdet er i stor grad samanfallande med det overordna landskapsrommet. Inngrepsstatus (INON) i delområdet Villmarksprega område (> 5 km frå inngrep) 4% Inngrepsfri sone 1 ( 3-5 km frå inngrep) 28% Inngrepsfri sone 2 (1-3 km frå inngrep) 36% Inngrepsnære område (< 1 km frå inngrep) 32% Landskapskarakter Mangfald: Dei store samanhengande dyrkingsflatene og avgrensinga mot det kanaliserte elveløpet gjev eit noko mindre opplevingsmessig mangfald Inntrykkstyrke. Førekomst av relativt storskala og konsentrert landbruksdrift med store samanhengande dyrkingsflater er overraskande og i stor kontrast til det bratte og steile landskapet. Frodig jordbruksbygd inn mellom bremassiva er overveldande. Heilskap: Dei store samanhengande jordbruksflatene dannar eit samlande golv i dalrommet. Busetnaden er organisert lineært langs hovudvegen. Området er lett fattbart og oversiktleg. Landskapsklassifisering: A2


Vegetasjonssone, -seksjon: Sørboreal vegetasjonssone i dalbotnen, mellomboreal og nordboreal sone opp mot fjellet. Svakt oseanisk seksjon (O1) Registrerte naturtypar: 077.D BN00016488 Vårstølen Naturbeitemark (R) Fiskeførekomst: Elvevatnet i Sumelvi/Storelvi er kaldt, sidebekkar og elver kan vere viktige for gyting. Dyreliv 1426-7 Veitastrond, elv og elvedelta, hekkeplass for våtmarksfugl, lokalt viktig. 1426-13 Elvakroken elv, og elvedelta, hekkeplass for våtmarksfugl, lokalt viktig. Kvartærgeologiske førekomstar: 1426-37 Vårstølen, Veitastrond, Jettegryter


107


Registrerte kulturminne og kulturmiljø i delområdet 077.DZ Kyrkjestad (ståande kyrkje) Veitastrond kyrkjestad 85797, Veitastrond kapell - 1935 Stølar: Snauedalsstølen (tufter), Vårstølen (20 sel, 4 fjøs) Heilskaplege kulturhistoriske miljø Ein stor del av gardsbusetnaden har god tradisjonell byggestil med innslag av sveitserstil på våningshusa. Driftsbygningar med flotte steinmurar Opplevings- og symbolverdi Veitastrond kapell har lokal symbolverdi


108

Delområde: 6.3.b Tungestølen REGINE delfelt nr: 077.DZ Aktuelle vassdrag (del II): 29 Storelvi, 43 Austerdalselvi Samla miljøverdi: ***** Svært stor Landskap Verdi: *** stor

Landskapsregion: 23 Indre bygder på Vestlandet, underregion 8 Veitastrond. 17 Breane Landskapstype: U-forma låglandsdal (med stølar) Omtale av området På høgde med Snauedalen er det eit markert skifte i dalbotnen med overgang frå elveavsetningar til småkupert beitemark og skog med stort innslag av knausar og bergrygger i dagen. Lenger inn vert dalen delt i to greinar, Langedalen og Austerdalen som ender inn under det store bremassivet. Ved dette dalmøtet finn ein dei markerte stølsmiljøa Tungestølen og Nystølen. Stølane ligg fint samla i landskapet på kvar side av dei store elveslettene i dalmøtet, med meandrerande elvefar, våtmark og mindre bekkeløp. Det er og ein støl i overgangen mot Veitastrond, på høgde med Snauedalen. Det er bygd veg inn til både Tungestølen og til Nystølen. Landskapet i området er prega av relativt open lauvskog i lisidene. Beitepreget er tydeleg, i sær i nærleiken av stølane som er utan trevegetasjon. Elvene i dalbotnen er viktige landskapsinnslag. I sær er hovudelvi, Storelvi framtredande og trengjer seg gjennom landskapet med stor kraft. Fleire stader er det god visuell kontakt mellom Storelvi og vegen. Ei rekkje bekkefar i dei bratte dalsidene vil vere markerte landskapselement i periodar med stor avsmelting eller nedbør. Elveutløpa frå sidedalane vil vere markerte i periodar med stor vassføring. Landskapsrom: Fjellformer og brekappe dannar overordna ramme for eit samla landskapsrom. Mindre rom ved Tungestølen og langs Storelvi vil og vere viktige for opplevinga av området. Inngrepsstatus (INON) i delområdet Villmarksprega område (> 5 km frå inngrep) 52% Inngrepsfri sone 1 ( 3-5 km frå inngrep) 25% Inngrepsfri sone 2 (1-3 km frå inngrep) 13% Inngrepsnære område (< 1 km frå inngrep) 10% Landskapskarakter Mangfald: Stølslandskap med beitemark, bratte fjellsider og brekappe gjev stor variasjonsrikdom i landskapet. Inntrykkstyrke. Stølsgrender ved Tungestølen og Nystølen i kontrast til bremassivet. Storelvi som kraftig landskapselement, stadvis nedskore i berggrunnen. Opplevinga av landskapsrommet ved Tungestølen er noko av det mest storlagne ein finn. Heilskap: Brelandskapet og storforma U-dal gjev ei mektig heilskapleg oppleving. Landskapsklassifisering: A1


109


Vegetasjonssone, -seksjon: Mellomboreal vegetasjonssone i dalbotnen, nordboreal sone opp mot fjellet, alpin sone i høgt til fjells. Svakt oseanisk seksjon (O1) Registrerte naturtypar: 077.D BN00016489 Breasandane Større elveører (V) 077.D BN00016541 Langedalen Sørvendte berg og rasmarker (SV) (1 art Mnemosynesommerfugl V) Fiskeførekomst: Elvevatnet i Storelvi er kaldt, sidebekkar og elver kan vere viktige for gyting. Raudlisteartar Ein art av sommarfugl knytt til lokaliteten i Langedalen. Kvartærgeologiske førekomstar: 1426-22 Langedalen U-dal, nasjonalt viktig 1426-34 Austerdalsbreen – Breasanden, 10 km lang og 1100 m nedskjering i Jostedalsbreplatået.

Kultur-minne/ kulturmiljø Verdi: **middels

Registrerte kulturminne og kulturmiljø i delområdet Stølar: 077.D,Nystølen (mange sel), Tungestølen (mange sel) Heilskaplege kulturhistoriske miljø Både Tungestølen og Nystølen syner god historisk kontinuitet og har teke godt vare på det heilskaplege preget. Opplevings- og symbolverdi Stølsmiljøa i landskapsområdet syner kontinuitet i byggeskikk og utnytting av landskapsressursane. Tungestølen har stor opplevingsverdi som kulturmiljø, mellom anna fordi ein her har ein lang historisk tradisjon for å ta imot brevandrarar.


110

4.2 Oppsummering av verdivurderingar for delområda Delområde Landskap Naturmiljø Kulturmiljø Samla verdi 1.1. Almenningen *** *** * Stor 1.2. Kinsedalen *** ** ** Stor 1.3. Solvorn *** *** *** Svært stor 1.4. Kroken *** *** *** Svært stor 1.5. Marifjøra * ** ** Liten 1.6. Sørheim *** * ** Middels 1.7. Høyheimsvik ** ** *** Stor 1.8. Fjøsne ** *** * Middels 2.1. Skjolden/Fortun ** ** ** Middels 2.2. Fortun/Bergsdalen ** *** * Middels 2.3. Fortunsdalen ** ** *** Stor 2.4. Tverrdalen ** *** * Middels 2.5. Nørdstedalen - - - 2.6. Vetledalen, Middalen - - - 2.7. Sognefjellet - - - 3.1 Luster med Dalsdalen ** *** *** Svært stor 4.1. Gaupne ** *** ** Stor 4.2. Rånnøy ** ** * Liten 4.3. Leirmo med Leirdalen og Rydøla ** *** * Middels

4.4 Tunsbergdalsvatnet ** * * Svært liten 4.5. Alsmo - Husøy ** *** * Middels 4.6. Vigdalen *** *** ** Svært stor 4.7. Jostedalen ** * ** Liten 4.8. Krundalen *** ** * Middels 4.9. Krekane/Geisdalen *** * ** Middels 4.10.Elvekrok ** ** ** Middels 4.11.Fåberg ** * ** Liten 4.12.Fåbergstølen - - - 4.13.Øy - - - 4.14. Styggevatnet - - - 5.1. Hafslo *** *** *** Svært stor 5.2. Indre Hafslo ** ** ** Middels 6.1. Veitastrondvatnet, nedre *** *** ** Svært stor 6.2. Veitastrondvatnet, øvre *** ** ** Stor 6.3.a. Veitastrond *** * ** Middels 6.3.b Tungestølen *** *** ** Svært stor

- ikkje vurdert


111

Kjeldeliste:

Austad I., Hauge L. Helle T., 1993. Verdifulle kulturlandskap og kulturmarkstyper i Sogn og Fjordane. Prioriterte områder. Avdeling for landksapsøkologi, Sogn og Fjordane distriktshøgskule.

Bolstad B. Og Kvamme, M. 1980, Kulturhistoriske registreringar i Breheimen 1980, Arkeologiske rapporter, Historisk museum. Universitetet i Bergen

Bruaset Oddgeir 2003. Eg bur oppå ein plass – i Sogn. Genesis Forlag, Oslo.

Direktoratet for naturforvaltning 1994, verdifulle kulturlandskap i Noreg, mer enn bare landskap, Del 4. Sluttrapport frå det sentrale utvalget, nasjonal registrering av kulturlandksap, Trondheim

Direktoratet for naturforvaltning, 2005. Bestandstilstand for laks, sjøaure og sjørøye 2005, Vassdragsoversikt oppdatert januar 2005

Direktoratet for Naturforvaltning. 1999. Nasjonal rødliste for truete arter i Norge 1998. Norwegian Red List 1998. DN-rapport 3:1-161.

Dyrdal O.M. 1995, kyrkjehistorie for Luster kommune. Lokalhistorisk årbok 1995

Elgersma A og G. Sønstebø 1994. Landskapet i Sogn og Fjordane, Delrapport II, Indre Sogn. Inndeling i underregionar, landskapsskildringar og vurdering av opplevingsverdiar. NIJOS rapport 6/94.

Elgersma, A. 1996. ”Landskapsregionar i Norge, med underregioninndeling. Målestokk 1: 2 000 000.” Trykt kart. Norsk institutt for jord- og skogkartlegging, Ås.

Hauge L. & Austad I. 1989, Kulturlandksap og kulturmarkstypar i Luster kommune, Kulturlandksap i Sogn og Fjordane, bruk og vern, rapport nummer 5. SFDH Skrifter 1989:8

Klakegg, O., Nordahl-Olsen, T. Sønstegaard, E AA.R., 1989: Sogn og Fjordane fylke, kvartærgeologisk kart – M 1:250 000. Noregs geologiske undersøkelse.

Kvitrud Arne, 1996/97 Sagbruksnæringa i Luster på 1600-talet artikkel frå Lokalhistorisk årbok nr 3 1996/97, Sogelaga i Luster i samarbeid med Luster kulturkontor

Larsen, B.H. 2002 Biologisk mangfold i Luster kommune. Miljøfaglig utredning Rapport 2002-20 1-39 + vedlegg

Lov om kulturminnar av 9. juni 1978

Luster energiverk, 2005 Prosjektplanen for kommunedelplan for små kraftverk i Luster.

Luster energiverk, 2005, Lokal energi utgreiing, Luster kommune.

Luster kommune, 2000, Kommunedelplan for forvaltning av kulturminne i Luster 1994-2001

Miljøfaglig Utredning AS 2005. Rauma kommune, Miljøverdier i nedbørfelt uten vern. Underlagsrapport til kommunal temaplan småkraftverk. Miljøfaglig Utredning Rapport 2005:23.

Moen, A. 1998. Nasjonalatlas for Norge: Vegetasjon. Statens kartverk, Hønefoss.

NIJOS 1997. Landskapet og reiselivsproduktet. Rapport 4/97. Utarbeidd av G. Kamfjord, H. Lykkja og O. Puschmann.

Nordisk Ministerråd, 1987. Natur- og kulturlandskapet i arealplanleggingen. NORD 1987: 29, Miljørapport 1987:3 (3 bind).

Norges vassdrags og energidirektorat, 1999, Miljøkonsekvensar av mini- og mikrokraftverk, rapport 8/1999

Norges vassdrags og energidirektorat, 2004, Dokumentasjon av biologisk mangfald ved bygging av småkraftverk (1 – 10 MW), veilder 1/2004.

Norges vassdrags og energidirektorat, 2005 miljøtilsyn ved vassdragsanlegg, veileder 2/2005.


112

Puschmann, O. 2004. “Nasjonalt referansesystem for landskap. Beskrivelse av Norges 45 landskapsregioner.” Norsk institutt for jord- og skogkartlegging, Ås.

Randers K, Kvamme M., 1992 Breheimenundersøkelsene 1982-1984 II: Stølsområdene. Arkeologiske rapporter 15, Historisk museum, universitetet i Bergen.

Sogn og Fjordane Skogeigarlag, 2001/2002 miljøregistrering i skog, database stilt til rådighet for prosjektet.

Statens vegvesen, 1995, Handbok 140, del Iia, Metodikk for berekning av ikkje prissatte konsekvenser,

US Forest service 1974. National forest landscape management: volume 2, chapter 1; The visual management system. Agricultural handbook; 462. Washington D. C., 1974.

Øvregard, Kåre, 1999. Stølar og stølsliv i Luster kommune, Skald, Leikanger

Munnlege kjelder Chrisitan Hillmann, naturforvaltar, Luster kommune Erling Bjørnetun, Luster kommune Magnus Snøthun, Luster energiverk Kjelder på internett Tema Nettsted URL adresse Fornminner, freda kulturminne og kyrkjer

Askeladden - database for kulturminne Riksantikvaren

http://askeladden.ra.no/sok/Må ha brukarnamn og passord

Hjort, fisk og kulturhistorie

Luster kommune www.luster.kommune.no

Dyreliv (hjort fisk, fugl, raudlisteartar)

Miljøstatus i Sogn og Fjordane

www.miljostatus.no/sognogfjordane/

Naturtypar Viktige kulturlandskap Stølar Viktige naturområde

Fylkesatlas i Sogn og Fjordane

www.fylkesatlas.no

Lokalhistorie Fylkesleksikon www.nrk.no/nyheter/distrikt/nrk_sogn_og_fjordane/fylkesleksikonVærstatistikk Meteorologisk

institutt www.met.no

Geologisk kart Norges geologiske undersøkelse

www.ngu.no

Fugl Norsk hekkefuglatlas

www.fugleatlas.no

Naturtyper Naturbasen www.naturbasen.no


113

http://askeladden.ra.no/sok/

http://www.luster.kommune.no/

http://www.miljostatus.no/sognogfjordane/

http://www.fylkesatlas.no/

http://www.nrk.no/nyheter/distrikt/nrk_sogn_og_fjordane/fylkesleksikon

http://www.met.no/

http://www.ngu.no/

http://www.fugleatlas.no/

http://www.naturbasen.no/

tittel: rapportnr: kartlegging og verdivurdering av landskap, naturmiljø og kulturmiljø i luster...

Documents