စတခလၿခ

သစျမစစ -

ၿမ႕တြငး ဥယာဥၿခေျမ

တညေဆာကရန

လမးညႊန

ဤ လကကမးစာေစာငအား Patrick P.

Lee ေဖါငေဒးရငး ႏင LUSH အလကနပစၥညး

တ႔၏ ေထာကပမျဖင၊ Grassroots Gardens

of Buffalo နင Urban Roots Garden Cen-

ter တ႔မ ပးေပါငး ျဖန႔ေဝကာ၊ International In-

stitute of Buffalo မ ဘာသာျပနဆသည။

အေရးႀကး ေဝါဟာရမား

ညစညမးမ ျဖစေစေသာအရာမား - တစတရာအား အသးျပ၍

မရေအာင၊ သ႔မဟတ ေဘးျဖစေအာင ျပသည အရာ

ကးစက ညစညမးျခငး - ေဘးျဖစေစသည အရာမားက တခမ တခသ႔

ကးစကေစျခငး

စားသးဖြယ - စားသးရန သငေတာသည အရာ

ေျမၾသဇာ - ေျမဆေျမနစထသ႔ အဟာရျဖညရန ထညသည ပစၥညး

ေျမေဆြး - သစပငပနးမန၊ သ႔မဟတ တရစာၦနတ႔ ေဆြးေျမ႕ျခငးမ

ရရေသာ၊ ေျမဆေျမနစ ကြယဝေကာငးမြနေစသည သဘာဝ ေျမႀကး

အဟာရ - တစတရာအား ေကာငးကးျပေစသည ပစၥညး

သဘာဝ ပစၥညး - တရစာၦန သ႔မဟတ သစပငပနးမန တ႔မ

အစျပေသာ ပစၥညးတမး

အဆငတနဆာ ပနးမန - စားသး၍ မရေသာ သစပင ပနးမန

ေရာဂါပး - ေရာဂါျဖစေစတတေသာ သကရအရာ

ညစညမးပစၥညး - ေလ၊ ေရ၊ ေျမ (သ႔) အျခား သဘာဝ အရငးအျမစ

မားအား ေဘးျဖစေစေသာ၊ သးစြရန မသငရန ျပတတသည အရာ

အဆပအေတာက - ေဘးျဖစေစေသာ၊ အဆပသငေစေသာ အရာ

ဤလမးညႊနတြင... ဘတဖလး သမငးေၾကာငး

ေျမဆ စပယမ

ေျမျမင စကခငးမား

ေရ

အစားအစာ ေဘးကငးေရး

စကပးေျမ အခငးအကငး

သဘာဝ ေျမၾသဇာ

ဓါတ ေျမၾသဇာ

အသးဝင စကားလးမား

ဓါတ ေျမၾသဇာမား ဓါတ ေျမၾသဇာမားတြင အဟာရမားစြာ ပါဝငကာ၊ ၄ငးတ႔က ျဖန႔ေဝရန

အတြက ျဖညစြက ပစၥညးမား (သ၊ လႊစာ၊ ဓါတသင စြန႔ျပစပစၥညးမား) လညး

ပါဝငေပသည။ ဓါတ ေျမၾသဇာ အမားစတြင နကထရဂငဓါတ အျမငမားဆး

ပါဝငေနတတသည။ နကထရဂငသည အပင၏ ထပပငး ခကလကတ႔က

ႀကးထြားရန အားေပးေသာလညး၊ သစပင ကယတြငး ၌ ေရတးေစကာ

ကလပစညး ႀကးထြားမအား ခန႔ေစသည။ ေရမားေသာ ကလပစညးမားသည

ပးမႊားမားနင ေရာဂါဘယတ႔က ေခၚေဆာငသည။ နကထရဂင ျမငမားမသည

အပငနင ေျမဆတ႔က ဟနခက ပကေစသည။ ထ႔အတ ေျမႀကးအတြငး

တကစားတတကာ ေရစနစ အတြငးသ႔ စးဝငတတေပသည။

ထနညးတစြာ၊ ဓါတ ေျမၾသဇာတ႔တြင မားယြငးေသာ ေဖာစဖရတ ပါဝငသည။

ထ “စပါ ေဖာစဖရတ” သည အပငမားထသ႔ အျခား သတဓါတမား

မေရာကနငေအာင ထနးခပေစတတသည။

ဓါတ ပတကစယသည အပင၊ သးနမားအား ျပငးထနစြာ ဓါတသင ေစသည။

သငေျမၾသဇာသည ပတကစယ ကန႔ဓါတအား အမန လအပေပသည။

အခနၾကာလာသညနင၊ ထဓါတ ေျမၾသဇာတ႔သည ေျမႀကးတြငးရ သဘာဝ

ဓါတတ႔နင ေျမဆအကးျပ သကရမားအား ဆးရးေစသည။ အပင ႀကးထြားရန

အတြက ဓါတ ေျမၾသဇာမားသာ ထပမျဖညစြကရန လအပလာေပလမမည။

ထ႔အတ ဓါတ ေျမၾသဇာ သးစြျခငးျဖင ေျမႀကးတြငးတြင စန၊ သျဖ၊ ယေရနယ

အစရသည အဆပသင ဓါတဓါတမား ခေအာငးလာေစတတသည။ ထ

အဆပသင ဓါတဓါတမားသည အပငမား၊ အသးမားနင ဟငးသး

ဟငးရြကမားထသ႔ တေရြ႕ေရြ႕ ဝငေရာကသြားေတာသည။

ဘတဖလး ဘတဖလးၿမ႕သ၊ ၿမ႕သား အေတာမားမားတ႔သည မမတ႔ အမၿခဝနး၊ သ႔မဟတ လမအသငးအဝငးပင ဥယာဥတ႔တြင အစားအစာမား စကပးစားေသာကျခငးတ႔၌ ပမ စတဝငစား လာၾကေပသည။ ဤသညမာ ကနးမာေရးနင ညညြတေသာ သစသးဝလ၊ ဟငးသးဟငးရြကမားအား ေစးနနးခသာစြာ ရရနငသည အလြနေကာငးေသာ နညးလမးတခပင ျဖစသည။ ၿမ႕ျပ၌ သးစားစကပးရာတြင သတခပရမည ကစၥရပမားလညး ရေပသည။

ဘတဖလးသည စကမေခတ ၿမ႕ေဟာငးတခ ျဖစေပသည။ ရထားလမး၊ ေရလမးတ႔ျဖင ကသနးသြားလာရာ အခကအခာ ႒ာနတခ ျဖစခဖးသည။ ၄ငး၏ ပငမစးပြားေရးမာ သမဏ နင အျခား ကနထတလပမ လပငနးမား ျဖစခေပသည။ ထေခတ အခါက ထတကနလပငနးမားအေပၚ ထားရေသာ စညးကပမ မားမာ ယခကသ႔ တငးကပျခငး မရခေပ။ ညစညမးပစၥညး မားသည ေျမႀကးနင ျမစေခာငးမား အတြငးသ႔ စးဝငခၾကသည။ ယေန႔ခနအထ ထညစညမးေျမအား သန႔စဥေနရစ ျဖစသည။

ဤလမးညႊနမာ ထသ႔ ညစညမးေျမမားတြင စကပးမ၍ နာမကနးျဖစျခငးမ ကာကြယရနအတြက အရငးအျမစေကာငး တခပင ျဖစေပသည။

သဘာဝ ေျမၾသဇာ ေျမေဆြး အဟာရတ႔ျဖင ကြယဝေသာ သကရေျမဆ

တရပ ဖနတးျခငးသည စားပင၊ သးန၊ ပနးမနမား ေအာငျမငစြာ

ထြကရေရးအတြက အဓက ေသာခကပင ျဖစသည။

သဘာဝ ပစၥညးမားသည ေျမၾသဇာ ျဖစသလ၊ ေျမဆ၏

ရပပငးဆငရာ သတတ႔အားလညး တးေစသည။ သဘာဝ ေျမၾသဇာ

တ႔၌ ေျမဆအတြငး ဇဝ လပရားမမား တးပြားေစေသာ သတ

ဓါတေကာငးမား ပါဝငသည။ ၄ငးတ႔မာ ေျမႀကးတြငးသ႔ တစမစမ

ဝငျခငး အားျဖင ၾသဇာ လြနကျခငးနင အပငမား ထခကမမ

ဟန႔တားေပးသည။

ေျမဆေျမေကာငး တရပသည အပငအား အဟာရ နင ေရက

စပနငစြမး ေပးကာ၊ သနစြမးေသာ အျမစစနစ ဖြ႔ၿဖး လာေစေပသည။

အဆပအေတာက ဓါတမားနင ဆားတ႔ ခေအာငးျခငး ေဘးရနလညး

ကငးေဝးေပသည။

သဘာဝ ေျမၾသဇာသည အေျခခ အေဆာကအအ၊ ညငသာ

သည အာဟာရ ျဖစကာ၊ ေျမဆတြငး သကရမား ဖြ႔ၿဖးေရးက

အားေပး ေထာကမေပးသည။ သဘာဝ ေျမၾသဇာက သးျခငးသည

သင အပငတ႔ လအပေသာ အာဟာရ မားအား ျဖညဆညးေပးျခငး

ပငျဖစေပသည။

ေျမဆ စပယမ

ေျမႀကးအတြငးရ အဆပအေတာကမားအား

အပငမားသည အျမစတ႔မ စပယၾကသည။ ထ

ဓါတမနတ႔သည ကၽြနပတ႔ စားသးေသာ အပင

အစတအပငးမားထသ႔ ေရာကရသြားၾကသည။

အကယ၍ ထသညတ႔က မားျပားစြာ စားသးမပါက

နာမကနးမမား နင ဆးကးမားက ျဖစေစသည။

ေနရာ ေရြးခယမ ဥယာဥက ရထားလမးမား၊ သ႔မဟတ လသြားလလာ

မားေသာ လမးမားနင ေဝးရာတြင တညေဆာကပါ

လကရ ေျမဆက သစေဆြး (သ႔) ျမကတ႔ျဖင အပပါ

အမတြငးသ႔ ဖတသမား မပါလာရန ဂရျပပါ။

အမတြငးသ႔ ျပနမဝငမ ဖနပ ခၽြတပါ။

စကပးရာ ေနရာတြင ေရဆငးေကာငးမြနရန နင

သးပင စားပငမား ေပါကေရာကရာတြင ေရမဝပရန

ဂရစကပါ။

သင ဥယာဥ၏ သမငးေၾကာငးက နားလည သရပါ။

ယခင ကားပါကင ေနရာတ႔တြင ဆမား၊ ေရနမား

ရေနတတသည။ အမေဟာငးမား အေပၚတြင

တညထားသည ဥယာဥတ႔တြင ခနင ေကာကဂြမးမား

ရေနတတသည။

ေျမျမင စကခငးမားသည အပငမား ညစညမး

အဆပသငျခငးမ ကာကြယေပးသည။ ၄ငးတ႔သည

အပင အျမစမားနင အဆပအေတာက ပါဝင

နငေသာ ေျမဆအၾကား အတားအဆး ျပေပးသည။

ေျမျမင စကခငးတညရန ခငခ၍၊ သငးသပျခငး

မျပလပထားသည ၁၀လကမခန႔ အရည သစတက

အသးျပပါ။ ေအာကေျခက ေရစမနငသည

အကာျဖင ျပလပပါ၊ သ႔ေသာ ေျမဆ ေရာျခငးမ

ကာကြယပါ။ သန႔ရငး၍ အဟာရျပညသညဟ

သငသရေသာ ေျမဆျဖင စကခငးအား ျဖညပါ။

ေျမျမင စကခငးမား

အစားအစာ ေဘးကငးေရး

ရတသမး ရရေသာ အစားအစာတ႔က မစားသးမ၊ သန႔ရငး

စတခရ ေစရန ေအာကပါ အဆငတ႔က ျပလပပါ -

အသးအနတ႔က ေရစငေအာင ေဆးေၾကာပါ

မလာဥ၊ အာလး ကသ႔ေသာ ဥစားသးနတ႔က အခြႏႊာပါ

ေဂၚဖကသ႔ ဆလပပငမား၏ အျပငဖက အရြကမားက ဖယရားပါ

အသးအနမားက သန႔စဥေသာ ပး၊ အတ စသညတ႔ျဖင ထညပါ

စကပးေနခနတြင လကသညးၾကားနင၊ ထခကရနာမား

အတြငးသ႔ ေျမႀကးမား မဝငနငရန လကအပဝတဆငပါ။ ဥယာဥျခ

အတြငး လပကငၿပးစးသညအခါ ဖတ၊ သမားအား လကမ

စငေအာင ေဆးေၾကာ သတသင ျပစပါ။

စကပးေရး ကရယာမားအား ေဆးေၾကာပါ။ ေရာဂါ ပးမႊားမားသည

ထ ကရယာမားတြင ရကမားစြာ တြယကပေနတတသည။

ထသ႔ ျပမျခငးျဖင ရတသမးရရေသာ အစားအစာမားနင

သန႔ရငးေသာ အစားအစားတ႔ ကးစက ညစညမးျခငးမ

ကာကြယေပးနငသည။

ေျမျမင စကခငး ေကာငးကးမား

ေျမျမင စကခငးမားသည စားပငသးပငမား ဓါတညစညမးမမား

စပယျခငးမ ကာကြယေပးယမမက အျခား ဥယာဥ ၿခေျမ

စကပးျခငး ေကာငးကးမားပါ ေပးအပေပသည။ ၄ငးတ႔သည

ဥယာဥမားအား သန႔ရငး၊ သပရပေစေပသည။

ဘတဖလးရ ေျမဆ အမားအျပားတြင ရႊ႕ေစးမား ပါဝငသည။

ထအခငးအရာသည ျမစေခာငးမားနင ေရနငနးေသာ ေနရာတ႔တြင

အျဖစမားသည။ ေျမႀကးအတြငး ရႊ႕ေဆးမားပါက တးဆြရန

ခကခနင ေပသည။ ေျမျမင စကခငးမားနင စကပးျခငးျဖင ထသ႔

တးဆြရန မလအပေတာေပ။

အကယ၍ သငတြင ကေလးမား ရပါက၊ ေျမျမင စကပးျခငးျဖင

အပငမားက မကမနးတနးသည ေနရာသ႔ ထားရနငသည။

သကႀကး ရြယအမားသညလညး ေျမျမင စကပးမမ အကးမား

ရရနငသည။ အပငမား ျမငတကေနေစျခငးျဖင ေပါငးသငရာ၌

အကနး၊ အကြ လပရန နညးပါးသြားေပသည။

ေရ သင အသးျပသည ေရသည စတခရေသာ ဇစျမစမ

လာရန ေသျခာေစပါ။ ျမစမား၊ ေခာငးမား၊ တြငးမား နင

ကနမားတ႔သည ညစညမးေနနငေပသည။ ၿမ႕ေရေပးေရး

လငးမ ေရက အသးျပပါ။ ၄ငးသည သန႔စဥၿ႔ပး ျဖစသည။

မးေရခ ဇလားမားသည ေရၿခးျခေရးအတြက အလြန

သငေလာသည။ ၄ငးတ႔သည အနးနားရ အမး အကာ

တ႔မ ေရတ႔က သငဥယာဥအတြက စေဆာငးေပးသည။

အမး အကာတ႔မ ေရယရာတြင စဥးစားဖြယ အခ႕ရသည။

သတ အမး အကာတ႔၏ အေပၚယ အလႊာသည မးေရက

ညစညမးေစနငသည။ အကယ၍ သင၏ အမးသည

သတ ျဖစေနပါက၊ မးေရက အဆငတနဆာ ပနးမနမား

အတြက အသးျပပါ။