Б . Догмид “Саран дээр туссан с дэр” туужидүү задлал хийх

Агуулга

1. Зохиолчийн намтар

2. гийн тайлбарҮ

3. Хэлц гийн тайлбарү

4. Хэвшмэл хэлц

5. Тууж онолын ойлголт

6. Зохиолын хэл

Мэдлэг I Дүрслэх хэрэглүүр

Мэдлэг II Яруу хэрэглүүр

7. Зохиолын уран сайхан

Мэдлэг I Зохиолын сэдэв, утгын сэдэв

Мэдлэг II Зохиолын уран дүр

Мэдлэг III Зохиолын зохиомж

Мэдлэг IY Зохиолын өгүүлэгдэхүүн

8. Үнэлгээ

9. Тест

Балжирын Догмид

Дорноговь аймгийн Алтанширээ суманд 1945 онд төрсөн. 1993 онд төрийн шагнал, 2007 онд Соёлын гавъяат цол

хүртсэн.

Бүтээлүүд:

“Хүлэг” 1970 он

“Цэнхэрлэн харагдана” 1974 он

“Гал шарга“ 1986 он

“Хулангийн " 1989 он

“Ус уухын заяа” 1991 он

“Догшин хутагтын сахиус” 1990 он

“Цөвүүн цагийн богд” 1992 он

“Учрах тавилан” 1993 он

“Хайрын нулимс хатдаггүй” кино 1993 он

“Үхэл ирвээс үл эмээтүгэй” роман 2004 он

“Оосор бүчгүй орчлон” 2009 он

Догмидын хэл

Хүн болгон өөр өөрийн сэтгэхүйтэй, түүнийгээ дагаад өөр өөрийн хэлтэй гэж ч хэлж болно.Зохиолч, бичигч нар бол бас нэг өөр өөрийн онцгойгоос онцгой хэл аялгуутай улс аж.

Зохиол бүтээлийг уншиж байхад ус, тос хоёр ялгардаг шиг тэдний хэнээс ч хэтийдсэн хэл, сэтгэхүй нь ангид ялгарах нь юунаас ч содон. Жинхэнэ сайхан монгол сэтгэхүй, монгол үгээр бичиж байгаа нь эхнээсээ аваад дүүрэн байна.

Түүний гайхамшигт уран өгүүлэл, монгол ахуйн уран зургийн төлөө биш түүний сэтгэж бичсэн уран торгон ухаан, хүй цагаан манан, хар ногоон зун, дулаахан бор сүүдэр, амин халуун хайр, бөрт бор царай, чандаган цагаан хөх, тансаг зөөлөн агаар, тарлан сэвхтэй бөрт цагаан сар, босоо цагаан тоос, хатуу хариг нулимс, томоогүй хонгор ааш, хөхөмдөг хөх аялгуу, уснаас гал гаргах гэж хэн ч хэзээ ч хэлээгүй уран торгон үгс эрх булбарай, эмнэг хангал, дэгжин шаавай, хар хор, хүзүү шанаа, хөр хунгар, бүдэг дорой, хөшиж хөрөх гэж хэн ч хаана ч хэрэглээгүй хоржоонтой хоршоо үг, хэллэг мөнгөтэй хүн мөнхрөх юм шиг, цээжинд амар амгалан унтаж байсан нохой нойрноос сэрэх, чавганц суудал, цаагуур явсан бүхнийг наагуур хэмээн дуудах гэх мэт хачин хачин үг хэллэгүүд олонтаа тааралдана. Догмидын хэл үнэхээр агуу юм.

Үгийн тайлбар

- Эрлэг хаан - уйгар үг, хүчирхэг эрч хүчтэй гэсэн утгатай, нас барсан хүний урьд төрөлдөө үйлдсэн муу үйлийг шүүн шийтгэгч

- Дүнчүүр – 9 оронтой тоо, зуун сая буюу арван голди

- Бурхан – санжай гэсэн санскрит үг, сэрээд дэлгэрсэн гэсэн утгатай, буддын шашны ёсонд гэм бүхнийг тэвчиж эрдэм бүхнийг гийгүүлж, хамгийг эрхшээсэн хүн

- Там – төвд үг, шашны ёсны гурван муу заяаны нэг, нүгэлт амьтны сүнсийг цээрлүүлэн зовлонгоор тарчилгах аюулт орон 18 там, 108 там, аюуш там гэх мэт

- Сүнс – хий юм буюу нүдэнд харагдахгүй, гарт баригдахгүй гэсэн санаа

- Замбуулин – манай дэлхийн өөр нэр

- Хувраг – гэндүн гэсэн уйгар үг, буянд чуулсан гэсэн утгатай, дөрвөөс дээш ламыг хувраг гэнэ

- Шүтээн – шүтэх юм

- Маань – буддын шашны ёсны нэгэн зүйл уншлагын ном

- Банди – буддын шашны ёсны анхан шатны сахилтан

- Хамба – шашны ёсны сүм хийдийн хэргийг тэргүүлэн удирдах хүний тушаалын нэр

- Гавж – 1. арван бэрх буюу арван боть цанидын гол судрыг судалж нэвтэрхий мэдсэн хүнд өгдөг эрдмийн зэрэг 2.гавжийн дамжаа барьсан хүн

- Дацан – шашны ёсны лам хуврагийн сургуулилах орон сүм

- Хошуу дарга – орон нутгийн хүн ардыг баримтлан захирч түүний хэрэг үйлийг эрхлэн гүйцэтгэж, аймгуудын удирдлаган дор захирагдаж байсан хувиар

- Жанч – 1. бороонд нөмрөх ханцуйгүй хувцас 2. лам нарын нөмрөх хуниас гаргаж хийсэн хувцас

- Бэрээ – жанчихад зориулсан нарийн моголцог мод

- Жасаа – 1. жилээс доош тогтмол хугацаагаар залж халалцан гүйцэтгэх албан үүрэг 2. айл өрх бүр өөр өөрийн бурхан сахиусыг сахиж, хишиг буянаа дуудуулах тахилга

- Бирд – түрэг үг, том гэдэстэй, зүүний сүвэгч шиг хоолойтой авч үргэлж идэхийг мөрөөдөж байдаг, идэх юм хоолойгоор нь ордоггүй, орвол тэр нь гал болон шатаж амаар нь буцалж гардаг, гурван муу заяат амьтны нэг өлөн чөтгөр буюу хадарган ч гэдэг.

- Ороолон – 1. буг чөтгөр 2. маш дүрсгүй

- Албин – ардын домогт гардаг нэгэн зүйл ад, ад албин

- Ганжир – шашны сүм орой дээрх төмөрлөгөөр хийсэн чимэг, алтан ганжир

- Нирваан – санскрит үг, гаслангаас нөгчих буюу орчлонгийн хүлээснээс ангижрах гэсэн утгатай

- Бойпор – үнэртэн шатаах сав

- Үйлийн үр - урд төрөлдөө ямар үйл хийсний үр дүн нь хойт төрөлдөө гарна гэсэн шашны ойлголт

- Лам - төвд үг, эрхэм дээд их багш гэсэн утгатай, аврал адистидийн эзэн, лам багш хэмээх нь авралын орон, амьтныг зовлонгоос ангижруулагч, амгаланд хүрэх аргыг заагч, хутгийг соёрхогч, бурхны лугаа ялгалгүй шүтээн

- Санваар – санскрит үг, лам хувраг болох хүнтэй сахилга сахих ёсны тангараг өргөн гүйцэтгэх ёс

- Арван хар нүгэл – биеэр үйлдэх гурав нь амь таслах, эс өгснийг авах, буруу хүсэл эдлэх, хэлний дөрвөн нүгэл нь худал өгүүлэх, хов хэлэх, ширүүн үг, чалчаа үг сэтгэлийн гурав нь хомголзох сэтгэл, хорлох сэтгэл, буруу үзэл

- Гүрэм – төвд үг, засал уншлага гэсэн утгатай, сахиусны хүчээр аюул ослоос аврагдана хэмээн итгэж, тодорхой засал хийх үйлээр гүйцэтгэдэг шүтлэгийн дом ёсны нэг хэлбэр

- Буян – санскрит үг, ариун нандин, сайн гэсэн утгатай, аз жаргал эдлэх ерөөл тавилан гэсэн утгатай

- Нүгэл хилэнц – уйгар үг, гэм нүгэл, буруу муу үйл

Хэлц үг

Алга урвуулахын төдий – агшин зуур, нүд ирмэх зуур, амархан хялбар

Ам алдах – 1. хэлэх ёсгүй зүйлийг гэнэдэж хэлэх

2. амлах, ам өгөх

Амьсгал хураах – үхэх

Арилсан дотортой – хэнэггүй, хайхрамжгүй

Аяга тагш юм – согтууруулах ундааны зүйл

Арван хуруу тэгш – бүх юмыг чаддаг, мэддэг, олон юманд авъяастай

Гол нь харлах – 1. харамсах 2. өлсөх

Гар нь ганзаганд хүрэх – нас бие гүйцэх, эрийн цээнд хүрэх

Гар султай – өгөөмөр, өглөгч, харамч биш

Нүдний хор гаргах – ялимгүй жаахан унтах, зүүрмэглэх

Нүд аних – үхэх

Нүд дүүрэн – сайхан, дур татам

Толгой гудайлгах – уруу царайлж явах

Толгой гудайлгах – уруу царайлж явах

Толгой холбох – ханилан суух, гэр бүл болох

Улаан зээрд болох – нилээд халамцах

Усан нүдлэх – уйлах

Хар дарах – аймаар, муухай юм зүүдлэх

Хормойгоо чирэх – урагшгүй, унхиагүй байх

Хүнээ алдах – бүтэлгүй явдалтай болох, сахилгагүйтдэг болох

Хошуу дүрэх – хэрэгцээгүй юманд хөндлөнгөөс оролцох

Чулуу хөөлгөх – хуурах, мэхлэх

Шийр хатаах – урьд эцэг эхийнхээ хийж байсныг давтан хийх, эцэг эхийгээ дууриах

Элэг барих – басах, дорд үзэх, тоохгүй байх

Эрлэгийнд очих – үхэх

Эрлэг рүү явуулах – алах, хороох

Яс өндөлзүүлэх – үхэж элсэн нойно нь муу хэлэх

Яс горьдсон нохой шиг – хий горилон хүлээх

Хэвшмэл хэлц

- Унтах идэх ихдэхээр ухаан мохдог.

- Баян хүн гурван ноёнд нүүртэй.

- Хүний тус ухаан хоёр багаддаггүй.

- Шинэ баян шил шөргөөмтгий.

- Дармал хөрөнгө зам дээх хэвтэж байгаа чулуу хоёр ижил.

- Эр хүний дотор эмээлтэй хазаартай морь багтдаг.

- Архи савнаасаа бусдыг дийлдэг.

- Чоныг алсан хүнд нүгэл нь үсэрдэггүй.

- Цагаа болохоор цасан доороос ногоо ургадаг юм.

- Архи, авгай, ан гурав хоорондоо ганзага нийлдэггүй

- Чөтгөрийн бага нь адтай.

- Амьд явбал арга нь олдоно.

- Овооны их танд, олзны их маньд

- Хүний хүн идэхээр өөрийн нохой ид.

- Санаа байвч сачий хүрэхгүй.

- Дээрээс тэтгэх тэнгэр

- Дэргэдээс харах бурхан

- Хүний ухаан санаа сайн муу хоёр хязгааргүй.

- Холгүй их хөрөнгийн эзэн болж баяжина гэдэг саваа тулсан гуйлгачин байхаас ч хэцүү

- Өвдсөн хүн өөнтөг гомдомтгой байдаг.

6. Зохиолын хэл

Мэдлэг I Дүрслэх хэрэглүүр

Мэдлэг II Яруу хэрэглүүр

Зохиолын хэл

Мэдлэг – I

Дүрслэх хэрэглүүрЧимэг үг

улаан гараараа, үүрийн шаргал зосон туяа, хөөрхөн нүд, зөөлөн зүс бороо, нялх таань, сайхан үнэртэй салхин, улаан наран, талын намхан ухаа толгод, сайхан орон, мөнгөн аяга, бөрт цагаан сар

Зүйрлэл

нялх хүүхдийн нүд адил, үүл манан адил, мөндөл шиг жаахан хүү, өнчин шувуу шиг, диваажингийн оронд ирсэн адил, амилсан бурхдын дунд ирчихсэн юм шиг,бухын засаа шиг, байлдаантай киноны зураг шиг, шамбалын дайн шиг, өндгөө даран өл хоолгүй хэвтсээр өлсөж наршсан ногтруу адил, бурхан шиг бүсгүй, өөрийн эцэг адил өргөж тойлох, цатгалан галуу адил таахалзан алхах, лусын хааных шиг хөрөнгө эрдэнэс, хүний нууцыг мөнгөний авдар адил хадгалж чаддаг хүн, түүний бие өвс өдил хөнгөхөн болсныг анзаарах, харалган хүнийх шиг хөдөлгөөнгүй гөлийсөн нүдээр харах, лусыг эзэн шиг баян болох

Адилтгал

зүүдний юм шиг л зүрхэн дундуур нь дайраад өнгөрөх, чулуу улайдам халуун нар, рак гэдэг өвчнийг хамрын ханиад шиг хялбархан эдгэх юм шиг эндүүрэх, тугал наршим халуун

Ихэсгэл

хожмын өдөр хоолой тас хазах тийм араатан тэжээж тэтгэж байгаагаа тэр даанч мэдсэнгүй, эмнэг хангалын ганц эрлэг, түм түчигнэж бум бужигнасан орон хийдийн гороо гортиг, шуналын түймэр цээжинд нь дүрэлзэн асах, уснаас гал гаргадаг ид шидтэй

Багасгал

утсан чинээхэн улаан гол, тэнгэрт тохмын чинээхэн ч үүлгүй нартай өглөө утсан чинээхэн улаан гол, тэнгэрт тохмын чинээхэн ч үүлгүй нартай өглөө, чамархайн судас дуулдахтай үгүйтэй тамир муутай цохилох

Егөөдөл

тан шиг авдраа байтугай худгаа цоожилдог харамч хүнд таарсан хүргэн л дээ

Амьшуулал

Орны хөндий дэх цар нь хагссан, хөлгүй нуур амьгүй хоёр нүдээрээ өвгөний дээрээс ширтэн харах нь эзгүй хээр эзнээ явгалдаггүй хүлэг сайн морины домгийг сэтгэлд шивнэж байна уу гэлтэй.

Дээрээс нь ширтэх хуурын толгой Дамбийн нүдэнд зэрэглээтэн, хоёр гурав болон нийлж салан байснаа сарны гэрэлд тоног товруу нь гялалзсан, мөнгөн хазаартай сартай хонгор морь болон хувирч, алсын анир авав бололтой, зөөлнөөр үүрсэн чихээ сортолзууллаа.

Мэдлэг – II

Яруу хэрэглүүр

шуналын түймэр цээжинд нь асах

усны унхиа урсгал адил үгээ зөөсхийн өгүүлэх

нүднийх нь өмнө гэрэл солонгоруулан харагдах шиг болох

нүд эрээлжилж дуу алдах нь өнгөрсөн эр

лусын хааны авдрын түлхүүрийг авсан мэт баярлах

улайдсан ширмэн дээр гишгэсэн адил халуун оргих

хормойд нь салхи орсон хүний янзтай харагдах

Зохиолын уран сайхан

Зохиолын сэдэв, утгын нэгдэлЭхийн сэдэв

Мөнгөний төлөө юу ч хийхээс буцахгүй.

Хүний тусыг ачаар биш бачаар хариулдаг

1. Хэлцээр илэрхийлбэл

Шунал ихэдвэл шулам болно

Шуурга ихэдвэл зуд болно.

2. Зохиолын гол утга санааг илэрхийлсэн хэсгийг зохиолоос олох, тайлбарлан ярих

• Дамбий Сүхтөмөрийг мал хөрөнгөө эзэн хүний ажилсаг гараар бөөцийлөн өрх гэр толгойлсон эр хүний хийх ёстой болгоныг хийж байна гэж боддог байснаас биш ааш араншинг эвдэн бусниулагч шуналын хар эрээн могой түүний цээжинд үүр өндгөө засан хэлээ билүүдэн байна гэдгийг мэдсэнгүй.

Одоо тэр хорт могой аль хэдийнээ нас бие гүйцэн томроод, Сүхтөмөрийн сэтгэлийн аль гялайж цайх болгоныг цөлмөж дуусгаад, мөнгө хөрөнгөтэй хүн мөнхөрдөг гэж хэлэхэд бараг итгэхээр болгожээ.

• Мөнгөтэй хүн санаснаараа жаргаж цэнгэдэг нүгэлт хуурамчхан хорвоод энэ хэдэн насыг аятайхан өнгөрөөчих газар хаа мундах вэ дээ.

• Мөнгөтэй хүн амь наснаас бусдыг худалдаад, хахуулдаад авахад, болохгүй гэхийн газаргүй.

3. Зохиолын утга агуулга дүрийн талаар өөрт төрсөн сэтгэгдэл үнэлэлт дүгнэлтээ ярих, бичих

4. Зохиолын санааг ургуулан ярих бичих

Хэрвээ мөнгийг олсон бол яах вэ?

Хөлгүй их хөрөнгийн эзэн болсоныхоо дараа юу хийхээр төлөвлөсөн бэ?

Алт м нгийг эхлээд зэс гуулинаас ялган хайлуулж авахөАлтм нгийг цувин цохиж ээмэг б гж хийхө өГазар тараан булахМ нг болгохө өБанкинд дэвтэр нээлгэн хадгалуулах

5.Сүхтөмөр орчин тойрондоо хандах хандлагыг гаргана уу? Энэ нь дүрийг товойлгоход ямар үүрэг гүйцэтгэж байна вэ?

1Хойд нас

Хойд т р л гэж хэзээ ч байхг й. Энэхэн олдохө ө ү хэдэн насандаа аль нэгээр дутагдаж гачигдахыг зовлон амсалг й элбэг хангалуун амьдарчү хорвоогийн нэг дрийг хоёр дрийн дайтай болгонө ө жаргаж чадвал тэр л хойд нас болно гэсэн г.ү Бурхан шажин гэж шал дэмий юманд хууртан мунхарч явахын хэрэг юу байна.

2Дамбий вг ндө ө

Нэгэнт эрлэгийн дансанд орчихсон х н их зовжү хажуугийн улсдаа удаж тээр дарамт бололг йү хурдхан хэж талийвал таарна.Энэ муу вг нд модү ө ө т м р балбахаас р юуны л ид шид эрдэм чадалө ө өө байгаа аж.

3архи

Юмаар дутаж гуньж гутарсан х н архи уудагг йү ү юм. Харин юм нь ил дэж, эд х р нг нд аархан,үү ө ө ө өө ааг омгоо багтааж ядсан баян тарган х н л наргижү

жаргах гэхдээ ууж иддэг юм.

4м нгө ө

М нг тэй х н амь наснаас бусдыг худалдаад,ө ө ү хахуулдаад авахад, болохг й гэхийн газарг й. ү ү

5Цэвэлмаад

Гурван х хэдтэй х гшин авгайд хоргодоод байхүү ө юм даанч алга.Дург й х ргээд байвал т рх мдү ү ө ө чинь х ргээд гчихн ш .ү ө ө үү

6х хдэдээүү

Аав чинь толгой малгай хоёр нь ялгагдахаар сэргэлэн т рс н эр ш . Амьдралын хар борхонө ө үү ухааныг ном судар с х ж, сургуульд сууж ордогг йө ө ү ухаан гэдэг овжин сэргэлэн х ний мах цусанд ээжү ааваас нь хамт т рд г юм. Миний х агтны холыгө ө үү унаж, аавынхаа шийрийг хатаах эр болно.

Архины талаарх бодол

Дамбий Цэвэлмаа

Архи гэдэг нас ахихыг анддагг йү гайхал.

Ингээд уугаад байвал м д биег йө ү болно.

Архи савнаасаа бусдыг дийлдэг.

Архи гэдэг тавь х рсэн авгайг арванү наймтай охин болгож харагдуулдаг ид шид садар самууны донтой идээ юм гэнэ лээ.

Архитай н х рл ж ашиг хонжоо хайсанө ө ө х ний ааш эвдэрч адаг с лд ньү үү завхай зайдан явдалтай болдог юм шив дээ.

Энгийн т вшний тестү

1. Д рслэх хэрэгл рийг з в харгалзуул.ү үү ө

1. адилтгал а. утсан чинээхэн улаан гол

2. з йрлэл б. м нг н аягаү ө ө

3. чимэг г в. тугал наршим халуунү

4. багасгал г. м нд л шиг жаахан хө ө үү

2. С хт м рийн зан байдалтай холбоо б хий дараах хэлц дийн утгыг з в харгалзуул.ү ө ө ү үү ө

1.алганы хонхорхой хазах а. муу муухайгаа зэх, тартагтаа тулахү

2. амаараа шороо мхэх б. б тэшг й юм сэдэх, хий хоосон санаашрахү ү ү

3. амны хишиг нь ар дээрээ гарах в. аз харих, заяа зайлах

4. хувиа борлуулж довоо шарлуулах г. амиа аргалж рийг б цийл хөө өө өө ө

3. ”Х ний нохой идэхээр рийн нохой ид” гэдэг хэвшмэл хэлцтэй аль нь утга ойролцооү өө биш вэ?

А. рийн юм рт сайхан, рт ний морь унахад сайханөө өө өө ө өө

Б. рийн р шс н ч наашаа, х ний р х ссэн ч цаашааөө ү ө ө ү ү ү

В. таньдагг й газрын бурхнаас таньдаг газрын ч тг р дээрү ө ө

Г. рийн газар халуун, х ний газар х йтэнөө ү ү

4. Цэгийн оронд гс н г дээс тохирох гийг н х ж хэлц сгэө ө ү үү ү ө ө үү

а/ ус... заяа, б/ т шиж тулах... , в/ м нг цагаан, н д... г/ хамраараа... мхэх,ү ө ө ү ү д/ ... ухаантай, е/ арван... тэгш ё/ аяга... юм ж/ ... урвуулахын т дийө з/... зээрд болох и/ н дний... гаргахү

Н х х г / уух, х нг й, улаан, шороо, г йлгээ, хуруу, тагш, алга, улаан, хар /ө ө ү ү ү ү

5. “Хэл гэсэн үг орсон хэлцийн утгад тохирох үгийг зөв харгалзуулсан үгийг ол

1. хэлэн дээр юм тавиагүй а/ олон юм шалгаах

2. хэл ам сугалчих гэх б/ олонд шүүмжлэгдэх

3. хэл ам хүрэх в/ юу ч идэж уугаагүй

4. хэл аманд орох г/ ажил үйл бүтэхгүй

Нийлмэл т вшний тестү

1. Зохиолын г лэгдэх ний б тцийг з в тодорхойл.ө үү үү ү ө

1. Эхлэл а. вг н Дамбий нас барсанө ө

2. Зангилаа б. С хт м рт бурхан тахил нуусан газрыгү ө ө буруугаар заан гч чулуу х лг с н.ө өө ө ө

3. рн л в. Дамбийн гэнд хууртагдан чадагдсанаа мэдсэн.Ө ө ү

4.Туйл г. вг н Дамбий хэвтрийн х н болоод 3 сарын н р зэв.Ө ө ү үү ү

5. Тайлал д. Намрын дунд сарын 17-ы д р болж н х ухсан.ө ө ү

6. Т гсг л е. Алагийн хийдийн хамаг л нэ цэнтэй алт м нг нуусан ө ө ү ө ө

газрыг нь хэл лэх.үү

2. Д рслэх хэрэгл рийг з в харгалзуулү үү ө

1. ихэсгэл а. тэнгэрт тохмын чинээхэн ч лг й нартай глүү ү ө өө

2. багасгал б. бурхан шиг б сг йү ү

3. з йрлэл в. т м т жигнэж бум бужигнасан орон хийдийн гороо гортигү ү ү

4. адилтгал г. с байтугай м нхийн ус уусан ч би гэдэг х н сэхэхээсээ нг рчээ.үү ө ү ө ө

3. Х ний м сг й, х н муутай х нийг хэлцээр илэрхийлснийг з в харгалзуулү ө ү ү ү ө

1. ичих н рээ барсан а. б тэлг й явдалтай болохүү ү ү

2. х ндээ х нг н с г х б. ичиж зовохоо болих, эрээ цээрээ алдахү ө ө өө ө ө

3. х нээ алдах в. шинжг й, х ний м сг йү ү ү ө ү

4. х ний нэрг й г. буурь суурьг йтэх, х нг мс г аашлахү ү ү ү ө ө ө

4. Дараах хэллэг дээс бурхан шашинтай холбоотой хэлцийг олж тэмдэглэ.үү

1. Бурхан ч буруугаа мэддэг.

2. Хонх нь дуугарахаар дамар нь таг. Хоёулаа дуугарахаар дамар нь таг

3. Сурсан юмыг сураар боож болдогг йү

4. Бурханг й газар бумба галзуурахү

5. Дараах хэлцийн утгыг з в харгалзуулө

1. харж хандах х нг й а. нойр нь х рэхг й байхү ү ү ү

2. нойрыг нь нохой авах б. нчин р с н ө ө өө ө

3. бурхан шиг тахих в. нойронд ханахыг байх

4. дуг нойронд дугжрах г. хэтэрхий их өргөмжлөх

Учир шалтгааны т вшнийү тест

1. Өтөлж өвгөрч, үхэл ойртсоныг хэлсэн өвөрмөц хэлцийг олж тэмдэглэ.

А. Хөгшин хонины насгүй

Б. Тавьж хэлэхэд тавин жилийн насгүй, татаж хэлэхэд таван жилийн насгүй

В. Эсгий гэрээс холдож энгэр гэртээ очих

Г. Хазайсан дээр нь түлхэж, хахсан дээр нь нудрах

2. Сүхтөмөр ямар хүн вэ? Түүнд үл тохирох үгийг дугуйл.

а. үхэр шиг б. хөлдүү толгой в. Маанаг г.сайхан сэтгэлтэй

3. “шиг” гэдэг чимэх үг орсон дараах зүйрлэсэн хэлцийн утгад тохирох үгийг ол.

1.яс горьдсон нохой шиг а. гөлөгнөх

2. дөргүй бух шиг б. зэрлэг дайрах

3. сүү долоосон гөлөг шиг в. зөрүүд

4. хотонд орсон чоно шиг г. хий горилон хүлээх

4. “хэл гэсэн үг орсон хэлцийн утгад тохирох үгийг зөв харгалзуулсан үгийг ол

1.хэлэн дээр юм тавиагүй а. олон юм шалгаах

2. хэл ам сугалчих гэх б. олонд шүүмжлэгдэх

3. хэл ам хүрэх в. юу ч идэж уугаагүй

4. хэл аманд орох г. ажил үйл бүтэхгүй

5. Хэлц үгийг хэлзүйн бүтцийн талаас зөвийг ол.

1.жинхэнэ нэр ба тэмдэг нэр 2-оос бүтсэн хэлц а. ясаа амраах

2. жинхэнэ нэр ба үйл үг 2-оос бүтсэн хэлц б. арван хуруу тэгш

3. тооны нэр ба жинхэнэ нэр в. нүд дүүрэн

4. үйл үг ба жинхэнэ нэр г. арилсан дотортой

нэлгээҮ

• нэлгээний зорилгоҮ

• Чадвар

• Шалгуур з лэлтү үү

• Шалгах арга хэлбэр