วชา SSC 281 : Economicsเศรษฐศาสตรมหภาค

บทท 5 การคลงสาธารณะ การเงน นโยบายการเงน นโยบายการคลง

5.1 การคลงสาธารณะ1 (Public Finance)เศรษฐกจทเกยวของกบรายรบและรายจายของรฐบาล หรอ

พดงายๆ วา เปนเรองเกยวกบการหาเงนของรฐบาล โดยมหนวยงานทเกยวของ ไดแก กรมสรรพากร กรมสรรพสามต กรมศลกากร และหนวยงานอนๆ

หากรายได2ทรฐบาลหามาไดนอยกวารายจาย รฐบาลจะตองมการกยมเงน ทำาใหเกดปญหาหนสาธารณะขน โดยนโยบายทจะนำามาใชในการดำาเนนการเพอแกปญหาดงกลาวคอ นโยบายการคลงและนโยบายการเงน ซงสามารถแสดงภาพรวมของกรอบความคดในเรองการคลงสาธารณะไดดงแผนภาพท 5.1

แผนภาพท 5.1 ภาพรวมของการคลงสาธารณะ

1 หากตองการคนขอมลเกยวกบการคลงสาธารณะหรอการคลงรฐบาล สามารถเขาไปในเวบไซตกระทรวงการคลง (http://www.mof.go.th), เวบไซตสำานกงานเศรษฐกจการคลง กระทรวงการคลง (www.fpo.go.th), เวบไซตศนยเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร กระทรวงการคลง (http://dwfoc.mof.go.th) หรออกชองทางหนงคอ เวบไซตธนาคารแหงประเทศไทย ในสวนของฐานขอมลเศรษฐกจ (http://www.bot.or.th/bothomepage/databank/EconData/EconData.htm)2 ความหมายของคำาวา รายได‘ ’ ถาเปนบคคลทวไปจะมาจากการทำามาหากน แตรายไดของรฐบาลจะมาจากการจดเกบภาษอากรและคาธรรมเนยมตางๆ รวมทงการดำาเนนกจกรรมทเปน รฐพาณชย‘ ’ โดยรายไดนถอเปนสวนประกอบหนงของ ‘รายรบ’ ดงจะอธบายรายละเอยดตอไป

1

5.1.1 งบประมาณแผนดนการใชจายของรฐบาลเปนการใชจายตามแผน ดงนน กระทรวง

ทบวง กรม ตางๆ จะตองทำาแผนการใชจายลวงหนา 1 ป แลวสงไปใหสำานกงบประมาณ ซงเปนหนวยงานทรบผดชอบหลก รวบรวมตวเลขออกมาเปนการใชจายของทงประเทศ เรยกวา งบประมาณแผนดน คอ แผนเกยวกบการใชจายและแผนเกยวกบการจดหารายรบใหเพยงพอในรอบระยะเวลาหนง โดยสำานกงบประมาณจะตองดวา รฐบาลพอจะมเงนใหหนวยงานตางๆ ใชจายหรอไม ซงสวนใหญเงนทมอยจรงจะตำากวา จงตองนำาไปสการถกเถยงระหวางกรรมาธการชดตางๆ ในรฐสภา (สภาผแทนราษฎรและวฒสภา) เพอใหความเหนชอบวาจะมการเพมหรอตดลดงบประมาณ กระทงไดงบประมาณทลงตวจากการแบงสรรปนสวนกนออกมา

เวลาทพดถงเรองงบประมาณของประเทศจะตองรเรองของปงบประมาณ ซงปงบประมาณนจะตางจากปปฏทน โดยปปฏทนคอ เดอนมกราคมถงธนวาคมของปนนๆ แตปงบประมาณจะมการเหลอมกนโดยเรมตงแต 1 ตลาคม ถง 30 กนยายน (เรมกอนปปฏทน 3 เดอน) เชน ปงบประมาณ 2552 จะเรมตนตงแต 1 ตลาคม 2551 - 30 กนยายน 2552 เปนตน

5.1.2 ประเภทของงบประมาณแผนดนแบงออกเปน 2 ประเภทคอ

2

5.1.2.1 งบประมาณสมดล (Balanced Budget)

งบประมาณทรายไดของรฐบาล เทากบ รายจายของรฐบาล (รายได = รายจาย) นนคอ รฐบาลเกบภาษหรอคาธรรมเนยมตางๆ ไดเทากบเงนทรฐบาลจะตองใชจายไป ซงหากเปนไปในลกษณะเชนนกจะไมมปญหา

5.1.2.2 งบประมาณไมสมดล (Unbalanced Budget)

โดยแบงออกเปนงบประมาณเกนดล คอ รายได > รายจาย (มเงน

เกบ/ มเงนใชหน)งบประมาณขาดดล คอ รายได < รายจาย (เดอด

รอน ตองไปขอหยบยมคนอน)สวนใหญงบประมาณของประเทศจะเปนลกษณะไมสมดล

โดยถาเศรษฐกจของประเทศ ณ ขณะนนเจรญเตบโตไดด รฐบาลกจะใชงบประมาณเกนดล นนคอ รฐบาลไมจำาเปนตองเขาไปแทรกแซงมาก ปลอยใหภาคธรกจดำาเนนกจการไป โดยรฐมหนาทแคเกบภาษและใชจายตามหนาทเทานน ซงลกษณะเชนนรฐบาลจะมเงนออม ทำาใหเงนคงคลงของประเทศเพมสงขน

ในอกทางหนง หากเศรษฐกจตกตำา เชน รฐบาลของสมคร สนทรเวช ไดประกาศออกมาวา จะดำาเนนนโยบายโดยใชงบประมาณขาดดล เพราะตองการนำาเงนไปใชในโครงการเมกกะโปรเจกท-กองทนเงนกตางๆ เพอทจะกระตนเศรษฐกจ ใหประชาชนนำาเงนออกมาใชจาย

ถารฐใชงบประมาณแบบขาดดลเมอไหร จะตองมการกยมเงนเกดขน นนคอ เปนการกอหนสาธารณะ หรอหากมสมบตเกาหรอเงนเกบอย กจะตองนำาเงนตรงนนออกมาใช สงผลใหเงนออมของรฐบาลลดลง ซงในอดตเงนเกบของหลวง

3

ทงหมดจะอยในทองพระคลง แตปจจบนเงนในทองพระคลง หรอทเรยกวา เงนคงคลง นไดกลายมาเปนสวนหนงของเงนสำารองระหวางประเทศ โดยมธนาคารแหงประเทศไทยเปนผดแล3

สำาหรบตวเลขรายไดและรายจายทแสดงถงฐานะการคลงของรฐบาล สามารถแสดงรายละเอยดไดดงตารางท 5.1 ซงวธการพจารณานนไมไดดแคเดอนใดเดอนหนง แตจะตองดทงปงบประมาณแลวรวมกนออกมา จงจะรวาในปนนๆ เปนการตงงบประมาณเกนดลหรอขาดดล

3 มความเขาใจสบสนกนระหวาง ‘เงนคงคลง’ ซงหมายถง เงนรายรบของรฐบาลกลางทเหลอจากรายจายระหวางประเทศ ซงแตกตางกบ ‘เงนสำารองระหวางประเทศ’ โดยธนาคารแหงประเทศไทยไดใหนยามไววา เงนคงคลง (Treasury Balance) คอ เงนสดทอยในมอและเงนฝากของกระทรวงการคลงในทตางๆ ทงในสวนกลางและสวนภมภาค ประกอบดวย บญชเงนฝากของกระทรวงการคลงทธนาคารแหงประเทศไทย เงนสดทคลงจงหวดและอำาเภอตาง ๆ เงนสดทกรมธนารกษ เงนฝากของคลงจงหวดทธนาคารกรงไทยในแตละจงหวดและเงนสดระหวางทางทรวมถงธนบตรและเหรยญกษาปณของกระทรวงการคลง ทอยในระหวางการขนยายจากทหนงไปยงอกทหนง ทงในสวนกลางและสวนภมภาค สวน เงนสำารองระหวางประเทศ (International Reserves, Reserves Assets) คอ สนทรพยตางประเทศทถอครองหรอควบคมโดยธนาคารกลางและสามารถนำามาใชประโยชนทนททจำาเปน เชน การชดเชยการขาดดลการชำาระเงนหรอใชเปนเครองมอหนงในการดำาเนนนโยบายอตราแลกเปลยน เงนสำารองระหวางประเทศ ประกอบดวย ทองคำา สทธพเศษถอนเงน (Special Drawing Rights : SDR) สนทรพยสงสมทบกองทนการเงนระหวางประเทศ และสนทรพยในรปเงนตราตางประเทศ

4

ตารางท 5.1 ฐานะการคลงรฐบาล

อางองจาก : ธนาคารแหงประเทศไทย (http://www.bot.or.th/bothomepage/databank/EconData/EconFinance/tab33.asp)

5.1.3 ประมาณการรายจายสามารถจำาแนกรายจายเปนประเภทตางๆ เชน- จำาแนกตามลกษณะงาน เปนการจำาแนกเปนหมวดหมตาม

หนาทงานทรฐบาลจะดำาเนนการ เชน การบรหาร การปองกนประเทศ เปนตน

5

P : Primary

ตวเลขเบองตน

- จำาแนกตามลกษณะเศรษฐกจ (เชน เงนเดอน คาจาง ดอกเบย เปนตน)

- จำาแนกตามสวนราชการและรฐวสาหกจ- จำาแนกตามแผนงาน 12 ดาน เชน ดานเกษตร ดาน

อตสาหกรรม ดานคมนาคม การวทยาศาสตร การศกษา การสาธารณสข เปนตน

แสดงตวอยางการจำาแนกประเภทรายจายไดดงตารางท 5.2 และ ตารางท 5.3 ตามลำาดบ

ตารางท 5.2 รายจายรฐบาล

6

อางองจาก : ธนาคารแหงประเทศไทย (http://www.bot.or.th/BOTHomepage/databank/EconData/EconFinance/tab35.asp)

7

หมายเหต : เปนขอมลเกาป 2547 และตารางนถกยกเลกการเผยแพร เนองจากขอมลในระบบบรหารการเงนและการคลงภาครฐดวยอเลกทรอนกส (GFMIS) ยงไมสมบรณ ตารางท 5.3 รายจายรฐบาลจำาแนกตามลกษณะงานและลกษณะ

เศรษฐกจ

อางองจาก : ธนาคารแหงประเทศไทย (http://www.bot.or.th/bothomepage/databank/EconData/EconFinance/tab36.asp)หมายเหต : เปนขอมลเกาป 2547 และตารางนถกยกเลกการเผยแพร เนองจากขอมลในระบบบรหารการเงนและการคลงภาครฐดวยอเลกทรอนกส (GFMIS) ยงไมสมบรณ

5.1.4 ประมาณการรายรบ

8

รายรบของรฐบาล4แบงเปน 3 ประเภท คอ รายได เงนก และเงนคงคลง ดงน

5.1.4.1 รายไดของรฐบาล- รายไดจากภาษอากร รายไดจากการขายสนคา ซง

สำาหรบกรณของประเทศไทย รายไดจากภาษอากร สวนใหญจะมาจากภาษเงนได ขณะทภาษทรพยสน เชน ภาษมรดก เปนตน ในประเทศไทยยงไมมการดำาเนนการจดเกบ เนองจากคนรวยยงเปนกลมคนทมบทบาทสำาคญในการรวมกำาหนดนโยบายของรฐบาล

- รายไดจากรฐพาณชย รายไดอนๆ คาธรรมเนยม คาปรบ โดยความหมายของคำาวา ‘รฐพาณชย’ นนหมายถง การทเราถอวา ทรพยสนตางๆ นนเปนของแผนดน หากประชาชนคนใดอยากเขาไปใชทรพยสนของแผนดน จะตองจายคาธรรมเนยมหรอคาใชสงนนใหแกรฐ จงเรยกวา รฐพาณชย เชน คาภาคหลวง คาสมปทานเหมองแร คาสมปทานรงนก เปนตน

โดยรายละเอยดการจดเกบรายไดของรฐบาลแสดงดงตารางท 5.4 และในกราฟท 5.1 แสดงภาพเปรยบเทยบการจดเกบภาษของ 3 หนวยงานหลกคอ กรมสรรพสามต กรมสรรพากร และกรมศลกากร

4 ความหมายของคำาวา ราย‘ รบ ’ นน ถาเปนบคคลทวไป เชน นกศกษา อาจจะยงไมมรายไดจากการทำางาน แตมรายรบคอ เงนโอน ซงไดจากผปกครอง เปนตน

9

ตารางท 5.4 การจดเกบรายไดของรฐบาล

ชนดขอมล : รายเดอนประเภทขอมล : ขอมลเบอง

ตนผลการจดเกบรายไดของรฐบาล ประจำาเดอน มกราคม ป พ.ศ. 2551

(หนวย : ลานบาท)

10

ขอมล ณ วนท 14 ก.พ. 2551 10:17:54อางองจาก : ศนยเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร กระทรวงการคลง (http://dwfoc.mof.go.th)

กราฟท 5.1 เปรยบเทยบการจดเกบรายได 3 กรมหลก

ชนดขอมล : รายเดอนประเภทขอมล : ขอมลสมบรณ

11

การจดเกบรายได 3 กรมหลก เดอน มกราคม ป พ.ศ. 2551

ทมา : กรมสรรพสามต กรมสรรพากร กรมศลกากร ขอมล ณ วนท 14 ก.พ. 2551 10:17:54อางองจาก : ศนยเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร กระทรวงการคลง (http://dwfoc.mof.go.th)

5.1.4.2 เงนกทงภายในประเทศและตางประเทศ ซงการกเงนของรฐบาลกคอ การกอ ‘หนสาธารณะ ’ (Public Debt) โดยแบงเปน

- หนภายในประเทศ (Internal Debt) เกดขนจากการทรฐบาลกเงนจากแหลงเงนภายในประเทศ เชน กยมจากเอกชน ธนาคารพาณชย ธนาคารกลาง และสถาบนการเงนอน เชน บรษทประกนภย ธนาคารออมสน เปนตน วธการทใช ไดแก กจากธนาคารแหงประเทศไทย โดยการพมพธนบตรเพมขน กจากธนาคารพาณชยและสถาบนการเงนอน ตลอดจนประชาชนทวไป เชน การขายพนธบตร และหลกทรพยรฐบาลประเภทอนๆ ทงทมระยะสนและระยะยาวใหสถาบนการเงนและ

12

ประชาชน เปนตน ซงลกษณะดงกลาวจะทำาใหประชาชนมเงนลดลง

- หนตางประเทศ (External Debt) เกดขนจากการทรฐบาลขอกยมมาจากแหลงเงนกภายนอกประเทศ ซงอาจจะเปนการกเงนจากบคคล รฐบาลตางประเทศ หรอสถาบนการเงนระหวางประเทศ เชน กองทนการเงนระหวางประเทศ (International Monetary Fund/ IMF) ธนาคารพฒนาเอเชย (Asia Development Bank /ADB) ธนาคารโลก (World Bank) ธนาคารเพอความรวมมอระหวางประเทศแหงญปน (Japan Bank for International Cooperation /JBIC) เปนตน

ซงรายละเอยดหนในประเทศและตางประเทศของรฐบาลแสดงดงตารางท 5.5 และในสวนของกราฟท 5.2 เปนการแสดงการเปรยบเทยบหนสาธารณะตามประเภท (รายป)

ตารางท 5.5 หนในประเทศและตางประเทศของรฐบาล

13

อางองจาก : ธนาคารแหงประเทศไทย (http://www.bot.or.th/BOThomepage/databank/EconData/EconFinance/tab37-1.asp)

กราฟท 5.2 หนสาธารณะตามประเภท (รายป)

ทมา : สำานกงานบรหารหนสาธารณะ กระทรวงการคลง (http://www.pdmo.mof.go.th/pdebt.php?ptype=pdebt_yr)

5.1.4.3 เงนคงคลง เปนเงนทเหลอจากการใชจายในปกอนๆ ซงรฐบาลไดเกบสะสมไว โดยในปทรายจายสงเกนกวารายได และรฐบาลไมตองการกอหนเพมขน กสามารถทจะนำาเงนตรงนออกมาใชได ทงนตองเปนไปตามทกฎหมายกำาหนด ซงเงนคงคลงดงกลาว อาจจะเปนบวกหรอลบกได ขนอยกบการบรหารกจการของรฐบาลวาจะสามารถใชจายไดอยางประหยดและมประสทธภาพหรอไม

14

ดงนน สามารถกลาวโดยสรปไดวา ‘รายรบ’ ของรฐบาลจงเทากบ ‘รายจาย’ เสมอ (รายรบ = รายจาย) ซงถอเปนการเทากนทางทฤษฎ เนองจากรายรบ = รายได+เงนก+เงนคงคลง ขณะท ‘รายได’ ของรฐบาลนน เปนไปไดทง เทากบรายจาย (รายได = รายจาย สมดล) มากกวารายจาย (รายได > รายจาย เกนดล) และนอยกวารายจาย (รายได < รายได ขาดดล) กไดนนเอง

5.1.5 ภาษอากร5.1.5.1 ประเภทของภาษอากรภาษอากรถอเปนแหลงรายไดใหญของรฐบาล โดยแบง

ออกเปน 2 ประเภทหลก ซงจะคำานงถงเรองความสามารถในการผลกภาระภาษเปนสำาคญ

- ภาษทางตรง (Direct Tax) ภาษทผเสยภาษจะตองรบภาระภาษทเสยไวเอง ผลกใหผอนไดยาก เชน ภาษเงนได ภาษทดน ภาษมรดก เปนตน (ถามการผลก กเปนการผลกระหวาง 2 คน เชน คนขายบานกบคนซอบาน โดยไมไดไปสคนอนๆ)

- ภาษทางออม (Indirect Tax) ภาษทผเสยสามารถผลกภาระภาษไปใหผอนไดโดยงาย ซงเปนจำาพวกภาษการขาย เชน ภาษสนคาเขา ภาษสนคาออก ภาษมลคาเพม เปนตน (มการบวกกนมาเปนทอดๆ จนกระทงมาถงผบรโภค)

โดยไมวาจะเปนภาษทางตรงหรอภาษทางออม จะจดเกบโดยการกำาหนดเปนอตรารอยละของภาษ

5.1.5.2 อตราภาษ

15

แบงออกเปน 3 ประเภท ไดแก- อตราภาษคงท (Flat rate) อตราภาษทจดเกบใน

อตราทเทากน โดยไมคำานงถงขนาดของฐานภาษ เชน ภาษมลคาเพมซงกำาหนดไวทรอยละ 7 ไมวาจะซอมากหรอนอยกจายในอตราน เปนตน

- อตรากาวหนา (Progressive rate) อตราภาษทจดเกบหลายอตรา โดยอตราภาษจะสงขนเมอฐานภาษสงขน เปนลกษณะขนบนได ตวอยางทเหนไดชดเจนคอ ภาษเงนได ไมวาจะเปนภาษเงนไดบคคลธรรมดาหรอภาษเงนไดนตบคคล เชน ถาเปนภาษเงนไดบคคลธรรมดา กจะมการกำาหนดวา ถาคดรายไดสทธออกมาแลวไมถง 150,000 บาท (Minimum Rate) ไมตองเสยภาษ แตถามรายไดมากกวานนขนไป กจะเรมคดวา 150,000 บาทแรกเสยรอยละ 5 พอถง 200,000 กจะตองเสยรอยละ 7 เปนตน โดย ณ ปจจบน อตราภาษสงสด (Maximum Rate) อยทรอยละ 35

- อตราถอยหลง (Regressive rate) อตราภาษทจดเกบหลายอตรา โดยอตราภาษจะตำาลงเมอฐานสงขน รปแบบนยงไมมในประเทศไทย (บานเราใชแคแบบท 1 และ 2) ซงมการกลาวกนวา ถากลมประเทศกำาลงพฒนาเอาอตราถอยหลงมาใชจะไมทำาใหเกดแรงจงใจทางเศรษฐกจ เพราะคนจะตองทำางานหนกมาก จงจะเสยภาษไดนอย ลกษณะดงกลาวจะทำาใหคนรวยไดเปรยบ สวนคนจนจะเปนฝายเสยเปรยบ ประเทศสวนใหญจงใชอตราภาษแบบกาวหนา เพราะทำาใหเกดความเปนธรรมเทาเทยมกนระหวางบคคล

5.1.5.3 วตถประสงคของการเกบภาษอากร- เพอจดหารายได เปนวตถประสงคหลกในการเกบภาษ

อากรของรฐบาล

16

- เพอใหเกดผลกระทบตอการใชทรพยากรของประเทศ โดยหากรฐบาลอยากสงเสรม/ ไมสงเสรมในการกระทำาใดๆ กตาม เชน ไมอยากใหมการทำาธรกจผดกฎหมาย อยางอาบอบนวด สถานบรการตางๆ กจะเกบภาษในอตราทสง ทำาใหนกธรกจประกอบกจการในลกษณะเหลานนลดลง คอ นำาทรพยากรไปใชทางดานนนนอยลง หรอหากรฐบาลอยากใหนกธรกจไปลงทนในภาคอสานเยอะๆ กอาจจะกำาหนดใหมการตงนคมอตสาหกรรม และใครไปทำากจกรรมในพนทนนๆ กไมตองเกบภาษ หรอหากรฐบาลตองการสนบสนนใหมธรกจบางอยางเกดขนในประเทศไทยท ณ ปจจบน ยงไมม เชน Green Factory กอาจจะยกเวนภาษนำาเขาใหแกเครองจกรทใชเทคโนโลยซงเปนมตรตอสงแวดลอม เปนตน

- เพอรกษาเสถยรภาพทางเศรษฐกจของประเทศ โดยแบงออกเปน 1) เสถยรภาพภายในประเทศ (ราคาสนคา, การวางงาน) เชน หากเกดปญหาเงนเฟอ ผบรโภคมเงนใชจายเยอะ ผผลตผลตสนคาไมทน รฐกอาจจะเกบภาษเงนไดสวนบคคลเพมขน เพอใหเงนเหลออยในมอผบรโภคนอยลง หรอหากรฐบาลเหนวาเศรษฐกจตกตำา กอาจจะใชภาษไปกระตนไดดวยการลดหยอนภาษ หรอปรบฐานภาษลงมา หรอเพมประเภทของการหกลดหยอนภาษ เพอใหคนมรายไดในมอเพมขน จะไดเหลอเงนเหลอไปใชจาย ชวยกระตนใหเศรษฐกจเกดการฟ นตว สงผลใหผผลตมแรงจงใจในการผลตเพมขน ทำาใหเกดการจางงาน รายไดของคนในประเทศกจะเพมขนตามลำาดบ เปนตน และ 2) เสถยรภาพภายนอกประเทศ (การนำาเขา, การสงออก, อตราแลกเปลยน) เชน หากรฐบาลอยากใหคนลดการนำาเขาลง กอาจจะจดเกบภาษศลกากรในอตราทสง เปนตน

- เพอเรงรดความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ โดยใชเครองมอทางภาษในการสงเสรมการลงทน เชน หากรฐบาล

17

ตองการใหธรกจมการนำาเขาผเชยวชาญจากตางประเทศเขามา เพอใหมการผลตสนคาและบรการใหมๆ เกดขน กอาจจะยกเวนภาษเงนไดใหแกผเชยวชาญ หรอหากตองการจงใจใหมธรกจเขามาลงทนในพนทใดพนทหนง กอาจจะประกาศเปนเขตสงเสรมการลงทน ภายใตโครงการของบโอไอ (The Board of Investment of Thailand/ BOI) เปนตน

5.1.5.4 หลกในการจดเกบภาษอากร- หลกความยตธรรม คอทกคนไมวารวยหรอจนตองม

ระบบในการจดเกบภาษแบบเดยวกน ไมมการแบงแยกหรอยกเวน โดยใครมรายไดมาก กตองเสยภาษมาก ใครมรายไดนอย กตองเสยภาษนอย ซงดจากฐานภาษเปนสำาคญ

- หลกความมประสทธภาพ คอลดขนตอนใหเกดความสะดวกรวดเรว ซงหลกนไปคกนกบหลกความประหยด เพราะหากสามารถบรหารงานอยางมประสทธภาพกจะทำาใหรฐไดเงนภาษมากกวาการเสยคาใชจายไปในการดำาเนนการ (เงน) และไมตองใชเจาหนาทเปนจำานวนมาก (คน) ตวอยางเชน E-Revenue หรอการเสยภาษทางอนเตอรเนต เปนตน

- หลกความประหยด คอประหยดคาใชจายและเวลาในการจดเกบ

- หลกความแนนอน คอกำาหนดเวลาการเสยภาษทชดเจน เชน การเสยภาษเงนไดบคคลธรรมดา อยในชวงระหวางวนท 1 ม.ค.-31 ม.ค.ของทกป เปนตน รวมทงหลกการในเรองการหกคาลดหยอนตางๆ ตองมความแนนอน ไมมการเปลยนแปลงตามอำาเภอใจ

5.1.6 นโยบายการคลง

18

นโยบายการคลงม 2 ลกษณะคอ นโยบายทเกยวของกบการจดหารายได ไดแก การจดเกบภาษอากร และนโยบายทเกยวกบการใชจาย การกอหน และการบรหารหนสาธารณะ โดยเขยนไดดงน

นโยบายการคลง Tax (การจดหารายได)

G (การใชจาย) - เงนเดอนขาราชการ

- การซอสนคาและบรการ - การลงทน เชน สราง

ถนน/ สนามบน

ซงสามารถแสดงภาพรวมของนโยบายการคลงไดดงแผนภาพท 5.2

แผนภาพท 5.2 นโยบายการคลง

19

5.1.6.1 นโยบายการคลงแบบขยายตว (Expansionary fiscal policy)

ใชในกรณเศรษฐกจตกตำาเครองมอ : เพมรายจาย และ ลดอตราภาษ

(GT)งบประมาณรายได < งบประมาณรายจายการใชงบประมาณขาดดล

นโยบายการคลง

แบบขยายตว แบบหดตวGT

GT

เครองมอของนโยบายการคลง

แบบตงใจ แบบอตโนมต

ดานรายได ดานรายจาย

ภาษอตรากาวหนา

เงนชวยเหลอผวางงาน

G T

เพอกระตนเศรษฐกจ

เพอเหยยบเบรค/

ทำาใหเศรษฐกจชะลอตว

เนองจากเศรษฐกจรอนแรงCPI สงมาก(เพราะอตราเงนเฟออยใน

ระดบสง)

ตองมการวางแผนลวงหนา

เปนไปตามกลไก

20

ตวอยางเชน เศรษฐกจกำาลงซบเซา และรฐบาลมองวา หากไปกระตนภาคการผลตอกกจะเกดปญหา เพราะความไมมเสถยรภาพทางการเมอง ทำาใหนกธรกจไมกลามาลงทน รฐบาลจงใชนโยบายการคลงดวยการขนเงนเดอนขาราชการ คอ เพมการใชจายของรฐบาล (G) เพอทำาใหเศรษฐกจขยายตว ซงผลกระทบทเกดขนแสดงเปนแผนภาพไดดงน

GรายไดการบรโภคการผลตการลงทนการจางงานY

5.1.6.2 นโยบายการคลงแบบหดตว (Contractionary fiscal policy)

ใชในกรณเศรษฐกจมการขยายตวมากเกนไปเครองมอ : ลดรายจาย และ เพมอตราภาษ (GT)งบประมาณรายได > งบประมาณรายจายการใชงบประมาณเกนดล

ตวอยางเชน รฐบาลมองวา เศรษฐกจกำาลงรอน

แรง CPI สงมาก เนองจากอตราเง นเฟออยในระดบสง หากไมมการเหยยบเบรคอาจทำาใหเกดปญหาตอระบบเศรษฐกจ รฐบาลกจะไปใชนโยบายผานการเกบภาษ (Tax) เพอใหเศรษฐกจเกดการชะลอตวลง ซงผลกระทบทเกดขนแสดงเปนแผนภาพไดดงน

T รายไดการบรโภคการผลตการลงทนการจางงานY

21

โดยสามารถสรปขอเปรยบเทยบระหวางนโยบายการคลงแบบหดตวกบนโยบายการคลงแบบขยายตวไดดงตารางท 5.6

ตารางท 5.6 เปรยบเทยบนโยบายการคลงแบบหดตวกบแบบขยายตว

เศรษฐกจขยายตวมาก เศรษฐกจตกตำานโยบายการคลงแบบหดตว นโยบายการคลงแบบขยายตว ลดรายจาย เพมรายได (ภาษ)

เพมรายจาย ลดรายได (ภาษ)

งบประมาณแบบเกนดล งบประมาณแบบขาดดล จะเหนไดวา รฐบาลสามารถใชนโยบายการคลงเพอใหมผลกระ

ทบตออปสงครวม (AD) ระดบรายไดประชาชาต และระดบการจางงาน เพอรกษาเสถยรภาพทางเศรษฐกจภายในและภายนอกประเทศ

5.2 การเงน5.2.1 ความหมายของเงนเงนแมโดยตวของมนเองจะไมไดมมลคาอะไร แตเปนสงทไดรบ

การยอมรบกนทวไปวา เปนสอกลางในการแลกเปลยนและถอวาเปนทรพยสนทมสภาพคลองสงสด คอ สามารถแลกเปลยนเปนสงของไดทนท ขณะททรพยสนอนๆ เชน ทองคำา ฉโนดทดน เปนตน มสภาพคลองตำากวา เนองจากสามารถแลกเปลยนเปนสงของไดชากวา

5.2.2 หนาทของเงน- เปนสอกลางในการแลกเปลยน โดยสมยกอนนน เราใช

ระบบแลกของตอของ/ แลกสนคาตอสนคา (Barter system) กอนจะมการววฒนาการจนมาเปนการใชเงนอยางในปจจบน

22

- เปนมาตรฐานในการวดคา คอเปนการบงบอกวาสนคาชนดนนถาคดเปนเงนแลวมมลคาเทาไหร โดยเทยบคาสงของตางๆ กบเงน

- เปนเครองสะสมคา คอสามารถเกบเอาไวได ขณะทถาเปนสงของยงมการเสอมสภาพ ทำาใหคาไมเทาเดม ซงการสะสมคาของเงนจะตองมการนำาเอาไปฝากไวทธนาคารเพอใหคาของเงนยงคงอย หรอชวยใหผถอสามารถสะสมคาเพมขนได

- เปนมาตรฐานในการชำาระหน ดงทมคำาซงพมพไวบนธนบตรวา ธนบตรเปนเงนทชำาระหนไดตามกฎหมาย“ ” คอเปนทยอมรบโดยทวไป

5.2.3 คณสมบตทพงประสงคของเงน (กายภาพ)- ตองมความคงทนถาวร เพอรองรบกบการเปลยนมอ- แบงแยกเปนหนวยยอยๆ ได- สามารถพกพาไดสะดวก ไมเปนทสะดดตา- สามารถระบคาอยางชดเจน

5.3.4 ปรมาณเงน หรอ อปทานของเงน (Money Supply : MS)

เงนทหมนเวยนอยในมอของประชาชนในขณะใดขณะหนง ประกอบดวยสนทรพยทมสภาพคลองสงสดคอ

- ธนบตร (paper currency) หนวยงานทรบผดชอบในการผลต คอ ธนาคารแหงประเทศไทย ตวอยางเชน การออกธนบตรทระลก เหตผลทตองมการออกในจำานวนจำากด เพราะการออกธนบตรทระลกเปนการดงเงนออกจากระบบเศรษฐกจ ทำาใหเงนหมนเวยนในระบบเศรษฐกจหรอเงนในมอประชาชนลดลง

- เหรยญกษาปณ (coins) หนวยงานทรบผดชอบในการผลต คอ กรมธนารกษ กระทรวงการคลง

23

- เงนฝากเผอเรยก (demand deposit) หรอเรยกวา การออกเชค (check) ซงเราจะตองมบญชทธนาคารพาณชยถงจะสามารถมสมดเชคได โดยหนวยงานทรบผดชอบในการดแลเงนฝากเผอเรยก คอ ธนาคารพาณชย

ซงความหมายของปรมาณเงน สามารถแยกออกเปน 4 แบบคอ

1) ปรมาณเงน M1 หรอปรมาณเงนตามความหมายแคบ (Narrow Money) ประกอบดวยธนบตร + เหรยญกษาปณ + เงนฝากเผอเรยก2) ปรมาณเงน M2 หรอปรมาณเงนตามความหมายกวาง

(Broad Money) ประกอบดวยปรมาณเงนตามความหมายแคบ + เงนฝากออมทรพย

(ATM) + เงนฝากประจำา3) ปรมาณเงน M2a หมายถง ปรมาณเงนทอยในมอ

ประชาชน (Broad Money M2a) ประกอบดวย ปรมาณเงนตามความหมายกวาง + ตวสญญาใชเงน หรอเงน

ทบรษทเงนทนฯ รบฝากจากประชาชน4) ปรมาณเงน M3 หรอปรมาณเงนตามความหมายทกวาง

ทสด (Broad Money M3) ประกอบดวยปรมาณเงนตามความหมายกวาง + เงนฝากทกประเภทของ

สถาบนการเงนทรบฝากจากประชาชน + ตวสญญาใชเงนของบรษทเงนทน

โดยแสดงตวอยางองคประกอบของปรมาณเงนตามความหมายแคบ (M1) ดงตารางท 5.7

24

ตารางท 5.7 ตวอยางองคประกอบของปรมาณเงนตามความหมายแคบ (M1)

ทมา : ธนาคารแหงประเทศไทย

5.3.5 ทฤษฎของเงนตามทรรศนะของเคนสเงนทำาหนาทอนดวยนอกเหนอจากการแลกเปลยน โดยเคนส

กลาววาบคคลถอเงนดวยเหตผล 3 ประการคอ1) ถอเงนเพอการใชจายประจำาวน 2) ถอเงนเพอสำารองใชจายเมอยามฉกเฉน เชน ธรกจประกน

ภย เปนตน 3) ถอเงนเพอเกงกำาไร เปนการลงทนทไดรบผลตอบแทนคอ

อตราดอกเบย เชน นำาไปฝากไวทธนาคาร นำาไปลงทนซอหนหรอพนธบตรตางๆ เปนตน

5.3.6 ความสมพนธของการถอเงนกบรายไดและดอกเบย

25

แบงออกเปน 4 ประการคอ1) การถอเงนเพอการใชจายประจำาวน และถอเงนเพอสำารองใช

จายยามฉกเฉน จะมความสมพนธกบรายไดในทศทางเดยวกนคอYd ถอเงนเพอการใชจาย/ ยามฉกเฉน

2) การถอเงนเพอเกงกำาไร จะมความสมพนธกบอตราดอกเบยในทศทางตรงกนขามคอ

อตราดอกเบยถอเงนเพอเกงกำาไร 3) อปสงคตอการถอเงนจงมความสมพนธกบรายไดและอตรา

ดอกเบย4) อปสงคของเงนและอปทานของเงนจงเปนตวกำาหนดอตรา

ดอกเบยในระบบเศรษฐกจ

5.3.7 การควบคมปรมาณเงนหรอนโยบายการเงนคอนโยบายทเกยวของกบการควบคมปรมาณเงนในระบบ

เศรษฐกจ (เงนในมอประชาชน) ซงทำาใหเศรษฐกจขยายตวหรอหดตวได หนวยงานทรบผดชอบในการใชมาตรการทางการเงนคอ ธนาคารแหงประเทศไทย โดยมมาตรการในการดำาเนนการ 3 มาตรการหลก ดงน

5.3.7.1 การซอขายหลกทรพยรฐบาล - การออกพนธบตรรฐบาล โดยนำาออกขายใหกบ

สถาบนการเงนและประชาชน ซงในพนธบตรจะมการระบวงเงนและอตราผลตอบแทนทรฐบาลจะจายเอาไว ตวเลขทกำาหนดน กำาหนดไวเทาไหรตองจายเทานน มฉะนนจะขาดความนาเชอถอ ตางจากดอกเบยทเปนไปตามกลไกราคา ลกษณะดงกลาว ถอเปนการดงเงนออกจากมอประชาชน ทำาใหปรมาณเงนในระบบเศรษกจลดลง หรอ M S วตถประสงคจงเปนไปเพอการชะลอเศรษฐกจ โดยสงผลเปนวฏจกรดงน

26

รฐบาลตองการใชเงน ใหแบงคชาตขายพนธบตร สงผลใหMSการใชจายของประชาชน (ในระยะสน)

รฐบาลดงเงนมาใชในการลงทน การจางงานรายไดของประชาชน การบรโภค

การดงเงนมาใชจายของรฐบาลจะตองดดวยวา เปนไปเพอการลงทนหรอนำาไปใชในทางอน เชน หากนำาไปใชหนตางประเทศ จะเกดปญหาขนทนท เพราะเงนไหลออกจากประเทศ นอกจากน ถาเศรษฐกจ ณ ขณะนนรอนแรงเกนไป คนใชจายกนอยางฟมเฟอย หรอเกดเงนลนในระบบเศรษฐกจ กสามารถแกปญหาดวยวธนได

หรอหากเปนในกรณทเศรษฐกจไมด รฐบาลกอาจจะหาทางกระตนดวยนโยบายทางการเงนในอกทางหนง ไดโดย

- การซอคนพนธบตรรฐบาล มวตถประสงคเพอการกระตนเศรษฐกจ เพราะเปนการปลอยเงนสระบบ ทำาใหปรมาณเงนในระบบเศรษฐกจเพมขน หรอ M S เนองจากเปนการเกบพนธบตรคนมา แลวประชาชนกจะไดรบเงนคนกลบไป ซงโดยปรกต พนธบตรจะมกำาหนดระยะเวลา แตถารฐบาลตองการจะกระตนเศรษฐกจกอาจจะประกาศวา หากนำาพนธบตรมาขายคนตอนน จะไดรบผลตอบแทนตามทตกลงทนทหรอไดราคาเพมขน โดยสงผลเปนวฏจกรดงน

รฐบาลตองการปลอยเงน ใหแบงคชาตซอคนพนธบตร สงผลใหMSการใชจายของประชาชน การลงทน การจางงานรายไดของประชาชน การบรโภค

27

5.3.7.2 การเปลยนแปลงอตราเงนสดสำารองตามกฎหมาย (Legal Reserve)

ถาธนาคารตองการเพมปรมาณเงน () จะใชวธการลดอตราเงนสดสำารองตามกฎหมาย () หรอถาถาธนาคารตองการลดปรมาณเงน () กจะเพมอตราเงนสดสำารองตามกฎหมาย () ยกตวอยางเชน

เงนฝาก เงนสดสำารองตามกฎหมาย ปลอยกได 100 บาท 10% 90 บาท**(ตองการเพมปรมาณเงน) 20% 80 บาท

30% 70 บาท**(ตองการลดปรมาณเงน)

อตราเงนสดสำารองตามกฎหมายเปนตวทมบทบาทสำาคญในการทธนาคารแหงประเทศไทยจะใชควบคมการปลอยสนเชอของธนาคารพาณชย (เงนก = สนเชอ) ถาธนาคารแหงประเทศไทยไมตองการใหมการปลอยสนเชอเยอะ กจะเพมอตราเงนสดสำารองตามกฎหมายใหสงขน แตถาอยากจะกระตนเศรษฐกจ ธนาคารแหงประเทศไทยกอาจจะสงสญญาณใหธนาคารพาณชยขยายสนเชอ ใหมความหลากหลายและปลอยวงเงนไดมากขน ดวยการลดอตราเงนสดสำารองตามกฎหมายลงมา ทำาใหมการปลอยสนเชอเพมมากขน โดยสงผลเปนวฏจกรดงน

ปลอยสนเชอ MSการใชจายของประชาชน การลงทน การจางงานรายไดของประชาชน การบรโภค

28

5.3.7.3 การเปลยนแปลงอตรารบชวง5ซอลดตวแลกเงน

อตรารบชวงซอลด (Rediscount Rate) คออตราทธนาคารแหงประเทศไทยคดกบ ธนาคารพาณชย เมอธนาคารพาณชยนำาตวสญญาใชเงน (ตวแลกเงน) มาขายลดทธนาคาร ยกตวอยางเชน

ตวแลกเงน มลคา 1 ลานบาท ลงวนท 1 ก.พ.51 ระยะเวลาขนเงน วนท 25 ม.ค.51

5 รบชวง แปลวา รบมาอกตอหนง

29

วนท 1 ม.ค.51 มความตองการใชเงนกอน กสามารถนำาตวแลกเงนไปขายทธนาคารพาณชย โดยธนาคารจะคดอตราหกลด (Discount Rate) รอยละ 10 เทากบวา ลกคาจะไดเงน 9 แสนบาท (ตองวนท 10 ม.ค.51 ธนาคารพาณชยตองการเสรมสภาพคลองตนเอง เนองจากปลอยเงนไปหมดแลว กจะนำาตวแลกเงนไปขายตออกทอดหนงใหกบธนาคารแหงประเทศไทย ดงนนธนาคารแหง

นคอการคมในระดบนโยบาย เพอเพมทจะหรอลดปรมาณเงนในระบบเศรษฐกจ ทำาไดโดย

ธนาคารแหงประเทศไทยไมตองการใหธนาคารพาณชยปลอยสนเชอ เพอลดปรมาณเงน

อตรารบชวงซอลด (Rediscount Rate) > หรอ = อตราหกลด (Discount Rate)

แตถาธนาคารแหงประเทศไทยตองการใหธนาคารพาณชยปลอยสน

เชอ เพอเพมปรมาณเงนอตรารบชวงซอลด (Rediscount Rate) < อตราหก

ลด (Discount Rate)

กลาวโดยสรปกคอ เครองมอของนโยบายการเงน จะมธนาคารแหงประเทศไทยเปนผกำากบดแล โดยดำาเนนการผานธนาคารพาณชย ไมวาจะเปนเรองการซอขาย หรอการปลอยสนเชอ เพอทจะควบคมเศรษฐกจ

---------------------------

30