zingsol special double issue 2011 final l
TRANSCRIPT
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 1/56
1
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 2/56
2
The views expressed by the writers do not
necessarily reflect the official stand of
ZINGSOL.The pictures used in this issue are
for illustrative purpose only, do not represent
any real situation. Zingsol Newsletter is a
pub licat ion of Zomi Siamsin K ipawlna
(Universities-Mandalay). It is an affiliate of
Siamsin Media Group and Chin Literature and Cultural Comittee, Universities - Mandalay.
2010-2011 Laisin kumSIAMSIN PANMUNLEN TE
Pawllutang
Tg. Nang Khan Lian (4th, BDS)
Pawlbup thuvanpi
Tg. En Lam Sum (3rd, BNSc, Generic)
Literature & Information thuvanpi
Lia Cing Van Kim (3rd, BNSc, Generic)
Human Resource Developmentthuvanpi
Tg. Kham Geel Cin Tung (3rd, Law)
Finance Department thuvanpi
Lia Niang Hau Cing (4th, BDS)
Official Websitewww.siamsin.org
No. (67), 69th St, Bet; 42nd St. x Teikpan St.
Mahamyaing (1) Part (11).
Maha Aungmyay Township, Mandalay.
Mitampi phattuamna a pia thu te
suak masa sak ding.
Upmawh le deihkaih thute pel ding.
1. Kipumkhat in pilna siamna tawh
minam lamsang nading.
2. Zolai le Zongeina te a mangthangloh nading.
3. Nopna dahna ah ki uap ciat nading.
Ngim na
Zomi Siamsin Kipawlna- Mandalay
LUNGDAMKOHNA
Zingsol laihawm akihawm zawh nading akisam Fund bulpiteng hong panpih (main sponsor) ahi U Lang Kap Thang @ Ko
Thangpu (Elshadai Construction Group) tung ah lungdamnakiciamteh hi. Zingsol ah Advertisement hong bawlin hong panpih
Hornbill Nursing Home, Dynasty Hotel, Winepress Education Centre,Victoria Hotel, Chin Taung Tan Hotel, Chin Tuang Tan Bus, Grace
Dental Clinic, Mala Niangtuisai, Zingsol Store le Luan Dim (LCCI)te tung ah Zingsol pan lungdamna kiciamteh hi. Zingsol nasepna
ding Fund hong panpih bektham lo in sepdan bawldan hong lamlak Siamsin Seniorte ahi Pa Michael Suan Lian Pau le Lia Niang Sian
Ciang te tung ah lungdamna kiciamteh hi. Zingsol huhna hong piaNu Mang Lun Cing tung ah lungdamna kiciamteh hi.
Mi khat Zingsol mailim (Cover) in suahsakna Zingsol laihawmah tutung masiah om ngeinai lo hi. Pilna bulpi (basic) asin Siamsinteetteh theih nading 2010 Tan 10 laivuanpi ah piltungtuang all distinc-tion ngah Lia Cing Nuam Lun kong suaksak uh hi ( Lai 31). Amahpen tukum ZSK-Mdy maithakte ( Lai 5) lak pan khat ahi hi. Pilna
sang (higher) asin Siamsinte in bang hangin Tg. Lian Cin Van in EttehHuai Siamsin (Siamsin of the Year 2010 - ZSK, Mdy) Pahtawinangah hiam cih pen Lai 30 ah kisim thei hi.
Zingsol Special Issue pen kum khat nih vei kihawm hi. Kum2010 ading anih veina pen kihawm zo lo ahih manin tutung ah gawminSpecial Double Issue ci-in laimai 56 tawh kong hawm uh hi.
Minam avei thungaihsunte in “Zomite nasepkhop theih
lohna in i thanemna bulpi hi,” ci-in lunghimawh takin mu uh hi.Tuatawh kizui in Zomite kithutuahna ding, nasep mapangkhawmtheihna ding khaici asuan Biakna, Kipawlna makaite, pulpit tungpan,laidal tungpan, niangtuisai pan, innkuan sungpan ahanthawn, thu angenZomi nulepate’ sepkhiatnate Kum 2010 Cope topa Zogam hong
tunzawh kum za cin Jubilee Kum akipan in kimu ta hi. Abeisa kum letunaisung Zomi, Zogam sung thupiang tuamtuam te pan kimu thei tahi.
Tutung Zingsol ah zong Tedim pan Singapore, Canada dongpan Siamsinte’ lai gelh, thupuakte kihel hi. University tuamtuam, ma-
jor tuamtuam, khua tuamtuam pan Zomi Siamsinte’ laigelhte kihel hi.A kum 1 na Siamsinte a kipan lukhunelkai a sang khin Siamsinte alaiPh.D. Thesis agelh Siamsin dong i thumuhziate kigawm khawm hi.Mandalay pan Tedim dong Zomi sumbawlte in Advertisement tawhhong panpih uh hi. Tua ahih manin na khutsung a om Zingsol laihawmpen Zomite nasepkhopna hang tawh kibawl zo ahi hi.
Ahih hangin, Laibu pen a sim ding om kei leh bangmah
akigelh lo laidalte tawh kibang a, akimanna tawm mahmah hi. Nangnong simsak ciang bekin hih sung a laimalte, limte anungta pan hi a,laigelhte i hanciamna, pilna, siamna, hun, thatang, sumlepai tawhpiakhiatna khempeuh akhiatna om pan in, Zingsol a taang zo pan ahihi. Zingsol nong sim sak manin lungdam mahmah ung. Thaman suangloin Zingsol na khut sung ah hong puak sak Zomi nulepa sanggamtetung ah zong lungdamna ka ko uh hi. Zingsol tawh kisai asia apha,hua ci in, tua ci zaw deuh leh cih lungpuak na neih leh Zingsol tanu tekiang ahizongin, Laito tawh ahizongin, Inbox email te pan ahizonginlungpuak kipia thei hi.Tg. Sian Nun Siam, SiambawiSenior Editor
Editorial
Editor in Chief : Tg. Ignatius Thang Sut MungSenior Editor : Tg. Sian Nun Siam
Managing Editor : Lia Cing Van Kim
Cidamna Editor : Lia Niang Ngaih Mang
Nuntakna Editor : Lia Ciin Sian Huai
Man(Photo) Editor: Tg. Zam Suan Khual
Marketing : Lia C ing Zeel Niang
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 3/56
3
Tedim khua vuut leh vai suak dektak
4March, 2011 ni-in Tedim Khualai veng Pa Thang Za Sing sumbukpipanin 2:30 PM hun-in upmawhloh pi-in mei hong kaangvat aa, mipitha tawh kiphel zo hi. Hih hun laitak in, meipheltawh akiim teng ah
kiphel ziahziah aa, meiphel Motor a hunlap in hong tung bilbel hi. A phelkhit
phet tui thun dingin a paikik teh motor kisia-in, Pasian hehpihna tawh mundang kilawh manlo hi.
Meikat kipat hun lai in a gei a om Father Go Lian in,
le paam a tui teng kitawi in, tangval
pawl khat le papi pawl khat lau lo
tak le hangsan tak, mei-khu lak ah,
hanciam tak a, meiphelh abuainate
thupi ka sa mahmah hi.
Unity is Strength a cih kammal pen
tua ni in kician takin kimu thei a
man ka sa mah mah hi.” ci-in gen
hi.
Hih hun ma ni (3) hal in Tedim aakhuasung aa vision neite in a gen naah, “Tedim Khualai veng kisiansuah
man kei leh vuut le vaai suak ding
hi” ci-in kigen hi.
Hih bangin Tedim ah mipi tha
tawh suahtaakna pen 2011 sungin
a nih veina ahi hi.
by Nung Sian Tuang
“Kei a mu masa pawl hi in, kei muh
tungin mipi 20 bang ding khawng
bek ka diang masa uh a, tua khit
mininutes (5-10) hun sung in, kiim
leh paam pan leh mipi te huu ci’n
hong ki tung zuahzuah a, a mei a ki
phel zawh hun minutes (40) bang
khit teh mipi bek bek a tawm pen
(1000) bang kipha hi. Kumpi nasemte hitaleh, tan 10 sangnau pang
border a om te hitaleh, Galkap te
zong a bu lian pen pa a ki pan
mawtaw pi khat hong tung, Police
te zong tua bang mah in hong ki tung
ngeingai a, meiphelh motor zong
hong tung, tua teng tawh a hoih to
to cih ding in um ing.
A mau inn mai lampi gei ah sehnel
vum vemvan a om kiluak in theh cih
tak a, kitheh ziahziah, tua leh kiim
*Photo:TYF Source:[ZONET]
ZOGAM
Bang hangin Mei kiphelhzo
1. Pasian hong panpihna hangin
Mei kiphelhzo hi.
2. Pa Sing le Nu Mang te innkuan
pen Pasian thu azui a hahkat,
mahmah le Tedim khua le Mite
phattuam nading nasem pawl hi
aa, Pasian tungah a kingak man
uh hi.
3.Tedim khuasung om akua
mapeuh kipatau mahmah a, kidelh
pahin mapangkhawm theihna
hangin kiphelhzo hi.
4. Meiphelh Mawtaw a hunlap in
hongtung ahih manin kiphelh zo
hi.
5. Inn pen Taihinn hoih mahmah
a, mei kaatna Sai sung panin a kiim
apaam lawhhak zaw ahih man hi.
A zenzen in Singinn khat hi leh
kiphelhzo paklo ding hi.
Bangbang hitaleh kiphelhzo a hih
manin lungdam mahmah hi.
Mapankhopna a thupi mahmah hi.
Michael Hau Thang.
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 4/56
4
Liapaal duang hoihten Zogeina Puante
lakna
A kihel thei Siamsinpawl khat
Kum 63 cin ZOMI NAM NI Mandalay ah kibawl
MANDALAY
Kum Sawmguk leh Thum cin “Zomi (Chin) nam Ni” pen Tunkha 20, nipi ni
in Mandalay University huang (Main) sung a om Innwa innpi ah nopcitakin kibawl hi. Kawlgam dialkhai le Zogam dialkhai te kikhai in, Kawlgam
dialkhai thak tawh Zomi Nam Ni pawi akibawl cilna ahi hi.Chin Literature and Culture Committee (Universities- Mandalay)
(CLCC-Mdy) Thuvanpi Tg. Kham Geel Cin Tung in hunuk sem a, hun khenpinih in kibawl hi. CLCC - Mdy Pawllutang Pa Bu Thang in Zomi Nam Ni hong
piankhiatna taangthu le thapiakna hong nei hi. Chin Social Welfare Association
pan Pawllutang Dr. Pa Vum Lian Thang in Zomi Nam Ni hanthawnna hongnei hi.
Tua khit ciangin Mandalay Zomi nam sung pan Doctor (Ph.D) ngah
mi (1), 2009-2010 Pilna sinkum Tan 10 laivuanna ah piltungtuang All Distinc-tion akipan Distinction ngah teng khempeuh pahtawina laipi kipia hi. Pahtawina
piak khit ciangin Palawng minam, Shan minam, Kachin minamte tawhlungdampihna letsong te kikhekna kinei hi.
Hun khenpi nih na ah Zomibup aitang guahtah lam tawh pawi hon nakinei hi. Ngeina lasakna, Ngeina lam lahna, Ngeina tumging tuamtuam tumna,
minam puan lahna om hi. Tua bek tham lo-in khang tak lam, khut siamnalahna, naupang te’ dan lahna, liapaal duang hoih lahna te kinei a mipite in muh
nop kisa mahmah hi.by Kimno
* P h o t o : K h u a l p u
DAHPIHNA
Zomi Siamsin KipawlnaMyanmar, Chairman of
Siamsin Commission Tg.Zam Thuam i pu ahi Pu Cin
Theih Thang in March 16,
2011 ni Zingsang lamin
ama omna Rakhaine gamKyoutphyu khua pan hong
nusia hi. Siamsin Makai
Tg. Zam Thuam tawhkibang in akua maciat in
kidah pih ciat hi.
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 5/56
5
MANDALAY
M arch 23, 1986 in akipan Mandalay Zomi BaptistChurch(MZBC) biakinn Kum 25 cin Silver Jubilee
pawipi pen March 20, 2010 (Nipini) in MZBC biakinn ah thupi
takin kibawl a mipi 600 val in uap hi.
Jubilee pawipi ah Tedim Zomite makaih pawlpi khempeuh
banah sanggam Falam, Hakha pawlpi tuamtuam pan kimuak
ciat in Jubilee lungdampihna choir zong kisa ciat hi. Silver Ju-
bilee Mualsuang honna le hanthotna Rev. Dr. Simon Pau Khan
En in nei hi. Sial khat le bawng nih kigo in Jubilee annkuang
umkhopna nuam citak in kinei hi cih thu kiza hi. Sial pen
khamtung pan in akipuasuk ngiat ahi hi.
MZBC Silver Jubilee Thupi takin kibawl
Inntek pawlpi, pawlpi tuamtuam pankhangnote tawh mapang khawmin Siamsin
ten zong tanu (Steward) semin Jubilee
lungdampihna lak uh hi.
March 19, 2010 (Kiginni) in Jubilee muakna
Thusinna kinei a Rev. Dr. Simon Pau Khan
En in “Kumzalom 21 Pawlpi le Pasian
nasepna” cih thute tawh thusinna pia hi.
MZBC pen Mandalay ah Zomite pawlpi
masapen ahi hi.
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 6/56
6
Mandalay sung om University tuamtuam te ah pilna, siamna sin dingin Zomi Siamsinte hongkibehlap toto a tukum Laisin kum 2011 in, maithak (15) hong pha hi cih thu Zomi Siamsin Kipawlna -
1.Lia Cing Nuam Lun
University of Medicine
Pa Langh Suan Thang
Nu Cing Khan Lun
Distinctions - Myanmar,English, Math, Chemistry,
Physics, Biology
2. Tg. Tuang Sian Mung
University of Dental MedicinePa Kham Suan Nang
Nu Niang San Man
Distinctions - Myanmar, English
Chemistry, Physics, Biology
3. Tg. Nang Sian TuangUniversity of Dental Medicine
Pa Suan Cin Khup
Nu Vung Khan Huai
Distinctions - English, Physics,
Physics, Biology
4. Tg. Suan Sian ThawnUniversity of Medicine
Pa Thang Khawm Cin
Nu Ning Hau Ciin
Distinctions - Math, Physics,Chemistry, Biology
5. Lia Cing San LunUniversity of Foreign Language -
French
Pa Nang Suan Mung
Nu Man Ngaih Nuam
Distinctions - Myanmar, Biology
6. Lia Niang It Nuam
University of Medical Technology.
Pa En Khan Mung
Nu Ciin Suan Niang
Distinctions - Physics, Biology
7. Lia Dim Suan Vung
University of Foreign Language - French
Pa Khai Suak, Nu Cing Za Niang
Distinction - English
8. Lia Mang Khan Dim
Pa Mang Cin Pau, Nu Mang Lian Ciin
9. Tg. Thang Kham Kim
Major - Food and Chemical
Pa Lian Suan Pau, Nu Ciin Sawm Cing
10. Lia Dim Lam Niang
Major - Physics
Pa Lian Suan Pau
Nu Ciin Sawm Cing
11. Lia Vung Sian NuamMajor - English
Pa Suan Khan Dal
Nu Ning Za Ciin
12. Lia Dim Lam LunMajor - Computer University
Pa Dr. Vum Lian Thang
Nu Cing Lian Vung
13. Tg. Samual Zam Sawm MungMajor - Geology
Pa Kham Kho Nang
Nu Zing Lam Vung
14. Tg. Go Sian KhualMajor - Physics
Pa Khual Khen Mang
Nu Lun Sian Ciang
15. Lia Pau Siam Dim(Photo: Kingah lo)
Major - Civil, Technological
University
Pa Kam Suan ThangNu Roi Ja
Distinctions - Math, Physics,
Chemistry, Biology
Mandalay pan Panmunlente ciaptehna pan kiza hi. Hih sazian sung ah akihel khalo Siamsin maithakte zong om kha thei ding hi. Zomi Siamsin Kipawlna - Mandalayin Mandalay huam sung om University 11 te pan Zomi Siamsinte Kipawlna ahi hi.
LAISIN KUM 2011 SIAMSIN MAITHAK TE
1. University of Medicine
2. University of Dental
Medicine
3. University of Nursing4. University of Pharmacy
5. University of Medical
Technology
6. University of Traditional
Medicine
7. Technology University
8. Computer University
9. Yadanarbon University.
10.Mandalay University of
Foreign Language
11.University of Distance
EducationHRD, ZSK-MDY
Mandalay huam sungZomi Siamsinte kahna
University te
SIAMSIN: KHANGTHAK
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 7/56
7
Dr. Mai Mae Khin Ph.D. in Maths, Mandalay University.
Dr. Andrew (M.B., B.S.), University of Medicine - Mandalay.
Dr. Tg. Kam Hon Khai (M.B., B.S.), University of Medicine - Mandalay.
Dr. Lia Gin Sian Lun (M.B., B.S.), University of Medicine - Mandalay.
Tg. Mang Thawn Mung (B.Tech., Arch.), University of Technology - Mandalay.
Tg. Pau Sian Muan (B.Tech., Civil.), University of Technology - Mandalay.
Tg. Pau Sing (B.Tech., E.C.), University of Technology - Mandalay.
Tg. Zam Khat Khai (L.LB), Yadanabon University.
Tg. Zam Van Thang (B. A. in Chinese), Mandalay University of Forign Language.
Tg. Zen Sawm Lal (B. A. in Chinese), Mandalay University of Foreign Language.
Lia Cing San Kim (B. A. (Q.) Computer Science), Yadanabon University.
Lia Margaret Niang Ngaih Mang (B.N.Sc., Generic), University of Nursing - Mandalay.
Lia Monica Dim Muan Kim (B.N.Sc., Generic), University of Nursing - Mandalay.
Lia Zen Suan Nem (B. Pharm.), University of Pharmacy - Mandalay.
Lia Lian Suan Cing, University of Traditional Medicine - Mandalay.
Lia Zen Sian Lun, University of Traditional Medicine - Mandalay.
Lia Ning Theih Khup, (B. A. in Eng.), Mandalay University of Foreign Language.
List te pen ZSK-Mdy pan akikaikhawm zo teng hi a, hih sung ah a kihel kha lo zong om thei ding hi. HRD - ZSK-Mdy.
Lia Dim Muan Kim(L),
Lia Niang Ngaih Mang (R)
Tg. Pau Sian Muan Tg. Zam Van Thang Lia Cing San KimDr. Lia Gin Sian Lun(L),
Dr. Tg. Kam Hon Khai (R)
C o n g r a t u l a t i o n s !Laisin kum 2011 sung, Mandalay huam sung om University tuamtuam pan Zosuan tate inPilna lam ah gualzawhna ahi lukhunelkaite hong ngah thei uh ahih man in Zomi Siamsin
Kipawlna, Mandalay pan in kilungdam pih mahmah hi.
Dr. Mai Mae Khin Lia Zen Suam Nem Tg. Zam Khat Khai Tg. Mang Thawn Mung
LAISIN KUM 2011 SIAMSIN LUKHUNELKAI SANGTE
SIAMSIN
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 8/56
8
Zomi Siamsin Kipawlna-Mandalay (ZSK-Mdy) in KUMCIN KIKHOP 2011 pen March 5,2011 (Sat) ni in
Winepress Education Centre, Mandalay ah kinei hi.Kumcin Kikhop ngeina dan mah in, hong tung ding Kum 2012 ading ZSK-Mdy Panmunlen Pawl
kitelna kinei hi. Siamsin mimal khat ciat pan in lungdeihna vote pia in kitel hi. Tukum hong tung thak Siamsinmaithak te muakna, Taangpaal le Liapaal kitelna ahi “Cingkhup le Ngambawm” kitelna kinei a Tg. Tuang SianMung (Dental) le Lia Dim Lam Lun (Computer) te in hong ngah uh hi. Sangman ding Siamsin sanggamtemangpha khakna, “Siamsin of the Year - Mdy 2010 pahtawina” piakna te kinei hi.
Winepress Education Centre pan Managing Director Tg. Mang Khan Gin, Sia Ginbawi in Siamsintehanthotna, Mandalay University of Foreign Language pan Lecturer Siama Thang Khan Dim in Gamdang ahpilna sang sin theihna lampi te hilhcianna nei uh hi.
Kimeltheihna, gualnopna ding in Social kimawlna hun neih khit ciang, nitak ankuang um khopnaKaungTant Shan ansai ah kinei hi. Nitum kuan ciang in, Mandalay i khua ciaptehna (Landmark) ahi U Pein Lei(Siamsinte gendan: Pa Gawng’ Lei”) ah kipai in hunte kiman sak hi.
SIAMSIN
Kumcin kikhop ah akihel thei teng...
SIAMSIN OF THE YEAR (ZSK-MDY) 2010
PAHTAWINATG. LIAN CINVAN(VANPI) IN NGAH
ZSK-Mdy pan Kumsim akipiaahi Ettehhuai Siamsin (Siamsin of theYear) Pahtawina pen Laisin kum 2010aading in Tg. Lian Cin Van in ngah hi
cih thukiza hi. “Sanglai ah Distinction ngahna (English,
Chemistry), Siamsin nasepna te le
Zingsol laihawm English Edition te
ah laigelhna, a sangkahna University
of Dental Medicine, Mandalay
laivuante ah sangbup mark tampen
ngah in minam min alamsang Siamsin ahihna, sangkhak
hunsung in Medical Mission Trip te ah hunpia in Pilna
tawh Pasianna asepna, Siamsin sanggamte sung ah a etteh huai omdan khawldante hang in Etteh huai Siamsin,
Siamsin of the Year pahtawina kipia hi.” ci-in ZSK-Mdy
Panmunlen pan tangko uh hi.
Mopawi Lungdam pihna
Pa Thang Khan Pau le Nu Ciin Do Lun te tanuLia Ning Deih Zong @ Zongzong (LLB) (Q)le Pa Suan Kam Gin le Nu Zing Khan Nuam tetapa Tg. Kham Sian Mung @ Mungmung (B.C.Tech) te in abeisa30, 11, 2010 (Sat) ni
in Kawlpi, TahanTuiphum Pawlpi ahpumkhat suahna neiuh ahih man Siamsinpan in ki lungdam pihmahmah hi.Lia Ning Deih Zongpen Zomi SiamsinKipawlna - Mandalayah Sumkempi (Laisinkum 2008) leEmmanuel Zomi Baptist Church, Mandalay ah
khangno makai khat ahi hi.
2011-2012 Laisin kumZomi Siamsin Kipawlna, Mandalay
PANMUNLEN PawlPawllutang
Tg. Nang Kim Sang
(2nd, German, MUFL)
Pawlbup thuvanpi
Tg. Dal Lam Thawng
(1st, MBBS)
Literature & Information thuvanpi
Tg. Tuang Sian Mung (1st, BDS)
Human Resource Development
thuvanpiTg. Gin Sian Sum (1st, MBBS)
Finance Department thuvanpiLia Lian Khawl Cing (3 rd, M.Tech)
ZSK-MDY KUMCIN KIKHOP 2011Panmunlen Pawl thak kitelna, Kipahtawina, Taangpaa le Liapaal kitelna,
Hanthotna le Gamdang ah Pilna sin theihna lampite hilhcianna, Gualnopna kinei
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 9/56
9
Mandalay Zomi Khangno te Choir lasakkhopna:Jubilee Lapi
Rev. Dr. Joseph Herbert Cope Zogam hong tun zawh kum 100 cin Centennial Jubilee Pawipi muakna pen abeisaSeptember 11, 2010 (Saturday) ni in Mandalay khuapi, Mandalay Zomi Baptist Church ah nasiatak in kibawl hi.
Pawipi ah sakpan khangpan Zomi te zong kihel thei uh hi. Zangkong lam pan in Zomi Music UpliftSociety (ZOMUS) Central pan Panmunlente, Zomi Lasiam minthang Lengtong Pauno, Lengtong Kam Khen,
A Khat veina KHUADO PAWIPI Mandalay ah kibawlzoZomi Tedim Innkuan (ZTI) pan vaihawmna
tawh Mandalay om Tedim kampau Zomi khempeuhkikaikhawm in A Khat veina KHUADO PAWIPIpen October 23, 2010 (Sat) ni in Paradise MissionCenter ah kibawl zo hi.
Guahzu, meikaai in khuahun hoih lohkawmkal ah Mandalay om Zomi innkuan 140 val
pan 75 val kihel thei hi.Pawipi ah Zongeina hoih te khangno ten
atheihtel nading in “Pute Zu Kholhna” drama lakna,Khuado Pawi tangthu, Ngeina Puante puahphathuaina, gam le minam a zuun huaina thute kigen khiahi. Bawngpi khat kigo in Khuado annkuangumkhopna nuamtak kibawl thei hi.Zomi Tedim Innkuan (ZTI), Mandalay pan in kiginnahun tampi la in hih bang hong piankhiat theih nadingakivaihawm hi a mai lam hunciang zong athupizawin kibawl toto ding hi cih thukiza hi.
ZOMI-MDY:REVIEW
Amasapen Mandalay Zomi te makaih Pawlpi te kikhop khopna
Cope Centennial Jubilee Pawipi muakna
“Tuni thu piang pen Zingciang aading Taangthuahi hi” cih paunak khat a om hi. Abeisa Kum 2010 pen MandalayZomi te taangthu ah akigelh ding “A masapen” (akl) “A khat veina” te tampi apian kum, alungdam huai kum ahi
hi. Siamsinte ading in zong Kawlgambup Siamsin kipawlnate mapang khawmin nasep hoih tampi akisepkhiatzawh kum ahi hi.
2010 MANDALAY LE AKHAT VEINA TE
A (1) VEINA ZOMUS-MANDALAYCONCERT
September 12, 2010 (Sunday) 2:00 Pm in TrinityAssembly of God, Mandalay ah A (1) Veina ZOMUS
- Mandalay CONCERT kibawl in ZOMUS Centralpan Lasiamte le Mandalay pan Siamsinte in zai ziahziahuh hi. Lengtong Kam Khen in Presenter sem in mipitelungtai sak mahmah hi. Mipite in piakkhiatna tawhalungdamna uh lakkhia uh hi. Nitak 7:00 in ZOMUSCentral te cidam lawhcing sa in Yangon lam zuan thei
kik uh hi.
Steven Vocal Band, Family Gospel unaute
le Zomi lasiam, Fashion Design siamtehong pai thei uh hi.Zogam pan TedimBaptist Convention pan sia, siama te kiheluh hi.
Hih pawipi pen Mandalay ah omZomite makaih pawlpite, Mandalaykhuasung om Zomi innkuan khempeuhlungkituak mapangkhawm in akibawl hi aMandalay Zomite taangthu ah a masapen(akl) akhat veina ahi hi.
Pawipi ah bawng kigo in mipi 400val ann kivak hi. Mandalay ah akibawl ngei
Zomite pawi lak ah mipi a tampen inkiciamteh hi.
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 10/56
10
Kawlgambup Zomi Siamsin Kipawlnate pan Makaite i akhat
veina kimuhkhopna pen May 29, 2010 ni in Happy Family
Bible Training Centre, Mandalay ah kibawl hi. Kimuhkhopnaah Yangon, Mandalay, Monywa, Kawlpi pan Siamsin makaitekihel thei uh hi.
Kimuhkhopna ah Kawlgambup Zomi Siamsin
Kipawlna Thukhunpi kipsakna kinei hi.Kumsim akibawl Siamsin Seminar Tonzang khuapi
ah bawlding in kikhentat hi. November 2010 sungin A (4) veinaSiamsin Seminar Tonzang RCM biakinn ah khuamite tawhnuamtak in kibawlkhawm zo hi.
Zogam ah Cidamna lam sepkhiat dingin kithukim hi. Amasapen Siamsin Medical Trip pai nading khua telna penTonzang ah kibawl Siamsin Seminar IV ah kinei a Buanli khua
ah April 2011 sungin pai ding kithukim hi.Zomite ading amasapen “Zomi Electronic Dictionary”
bawl ding thukimna kinei hi. November, 2010 sungin Tedim ahkibawl Cope Centennial Jubilee ah “Zomi Eelectronic Dictionary”Pasian mai, mipi mai ah apna kinei zo hi.
Zolai le Mikanglai theihtelna dingin Hollywood vedioteah Zolai (subtitle) guan ding thu kikhentat hi. Zomi SiamsinKipawlna, Kalay pan vaihawmna tawh Melgibson’i “Brave Heart”movie ah kibawl in 2011 March in kingah ta hi.Kawlgambup Siamsin Kipawlna ading amasapen Calendar bawlding in kikhentat hi. September 2010 in kibawl zo hi.
Kawlgambup Zomi Siamsinte Kipawlna, Zomi SiamsinKipawlna (Universities-Myanmar) pen AD 2006 kum in Tedimkhua ah akiphuan khia ahi hi.
Cope Centennial Jubilee ah “Zomi Electronic Dictionary” apna
SIAMSIN: 2010 REVIEW
A (1) Veina Kawlgambup Zomi Siamsin Makaite
Kimuhkhopna pan...
SIAMSINTE NAYPYITAW AH
AKHAT VEINA EXCURSION PAI
Zomi Siamsin Kipawlna - Mandalay panSiamsinte a beisa July 3, 2010 (Saturday) niNayPyiTaw ah excursion va pai thei uhhi.Gamuk kumpite in NayPyiTaw khua thak a saat khit zawh Zomi Siamsin min tawh
akhat veina in akipai na hi hi.
Kawlgambup ZomiSiamsin Kipawlnapan Zogam ahCidamna lamsepkhiatna dingngimna tawh kizuiin, April 2011Tuibuahpawi sunginBuanli ah Siamsin
Medical Trip kipai
ding hi.
Buanli Khua ah Amasapen
Siamsin Medical Trip
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 11/56
11
Mangkangte in Zogamhong lak khit ciangin Chin HillsRegulation Act ci’n 1896 kuminUpadi bawl uh a, hih kiukna tawhJune 1, 1897 pan Zogam uk hongkipan hi. Zogam Upadi tawh honguk khit, 15.3.1899 Carson te nupain anungta Pasian thei nailo, Zomite kiangah Pasian thu (Gospel) hilhdingin America pan Zogam hongtung hi. Hakha khua phualpi-in nei-in Zomite Pasian thu (Gospel) lenuntakna thak tawh hong pantahuh hi. 22.3.1902 in AnihnaMission Dr E. Hjalmar East Hakhatung hi. 21.12.1908 in Tedim GamMission phualpi ading in aThumna Sangmang Rev. J. HerbertCope Hakha tung hi. Tedim khuaMission phualpi dingin lem thei pahlo in, 7.9.1909 in Falam mangpipaWR Head le Tedim ukpa Rundle inRev. Cope om nading mun le innding vai-in Tedim ah kikupna neiuh hi. 1.11.1910 in Rev. CopeTedim hong tung hi.
Hakha a-om sunginHakha lai JD Macnabb, Cpt AGENewland le Rev Carsonte’ bawlsate en kak khawm hi. Tedimhong tun ciangin hun angahsunsunin Tedim pau tawh Lai athong kipan pahin, 1914 in Tedimpau tawh labu neu bawl khin ta hici hi. Zomite ading ahih theih zahinsang pilna khantoh nading hongsem hi. October 1919 pan Tedimkam kizakna (Chin Hills News) ci’nTedim lai tawh hong hawm khiain, Tedimte in cik mah a i neihngeiloh Thuthak (News) nei in, ihsim thei ta hi. Tua hun lai takin Zominam tuamtuamte sungah Tedimte’
khantoh zah ding in khangto lo lemipite sangkah nuam pha lo). Hihthu tawh ki sai-in Zogam hong uk Uliante in Rev. Cope samin Zogamsang tawh kisai thu kikupna nei uhhi. Anung ciangin June 1921,Falam Education Conference ci’nkiciamteh hi. Falam pan thukikupnate tawh kizui-in, 9 th
October 1922, White Lodge,Maymyo ah Zogam sangte
lai sim nuam mi tampen hi ci’nTedim lai tawh hong hawm khiaahi hi.
Kumpi te in Zogam Pilnasangte ah laisin dan (Educationpolicy) en pha kikin laih hongsawm ta hi. (Kawl lai-a sin pen
khantoh nading thu kikupna nei uhhi. Hih munah Kawlgam sung pilnalam Ulian mi 9 kihel a, Laizo tawhZogam (Chin Hills) sang te ah sinding ci’n Agenda sung item (6) naah kihel a, Tedim kam kihel lo hi.Cope in Tedimte adingin Laizo penpaunamdang pi (Foreign language)sin mah tawh kibang a, pilna sinnakhan tohna hamsa ding hi, Tedimgam ah Tedim (Kamhau) pau tawhsin ding deihna takpi tawh na ngententan hi. Hih mun ah Cope thu sunpen Mr. L F Taylor, Esq., B.A,I.E.S., Research Lecturer in Indo-Chinese Ethnology andLinguistics, University, Rangoon,in na thu kim pih hi.
Zolai simbu bawl dingsub-committee ah Rev. Cope leTaylor tavuan pia uh a, akup pihdingin Mr. Mark Hunter, Esq.,M.A., I.E.S., Director of PublicInstruction, Burma Chairman,kipsak uh hi.
Zomite’ pil nadingdeihsakna tawh sang tampi a omnading hanciamin asepna tungtawnin Kumpi te in Zogam Sang
Ukpi (Honorary Inspector of Shools), za pia hi. Cope Topa inZolai tawh sang lai sim bu kumpitavuan piakna tawh hong bawl pahhi. 1927 in Kumpi in Cope Topagualzawhnate Pahtawina “Kaisar IHind” pia hi. 1935 in CogateUniversity pan in Doctor buaih piahi.
1929 kum cianginLaisiangtho, Biakna lai tuamtuamle Sang laisinbu te Zopau nam 4
Sanglai sin nadinginKumpi te in Tedimpau hel lo a, CopeTopa hanciamna
tawh Sang ah Tedimkam/pau/ lai tawh
kisin ahih lam phawk
ciat ni.
A zom laimai 12 ah...
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 12/56
12
(Tedim, Falam, Hakha, Chinbok (Chinpong)) tawh gelh, Labu Zopau nam 5 tawhgelh, akigawm in laibu nam 65 ki bawl khin hi ci’nCope Topa in (Christian Progress in Burma
pp.(55-58 ) cih laibu sungah Awakening of the
Northern Chins cih thulu) tawh at hi.Sihna: May 24, 1938 Reginald A Lorrain, LakherPioneer Mission LMP(Mara Evangelical Church)te tawh Bawinu Gun gei Lungcawite khua Parkomun ah gamgi khenna le mailam Mission sepzia dingthu kikup khopna nei hi. Gamgi khenna thukimkhinin Gamlim bawl, tukhawmin aom lai tak unCope Topa in “ hih bang-in Pasian ading Upna
tawh na lianpi i sep lai tak Pasian in ka nuntakna
hong la leh ut zen sing” ci hi kici hi. Tua pan J HCope aciah lamin cina in Hakha pan Tedim ciah zonawn lo-in, 11.6.1938 in Hakha khua ah hong sihsan hi.Phawk ding: Tedim kam kizakna lai (The Chin HillsNews) ahawm masak pen October 1919 ahSangmangpa cih na zang khin hi. 1924-25 in CopeTopa Sang Ukpi, Mangpi (Honorary Inspector of Schools) za kipia pan hi.Thukhupna: Sanglai sin nadingin Kumpi te in Tedimpau hel lo a, Cope Topa hanciamna tawh Sang ahTedim kam/pau/ lai tawh kisin ahih lam phawk ciatni. Tedim kam thukizakna lai ahawm dingin amawk hawm hilo a Tedimte in laisim nuam pen hi cih tawhTedim kam tawh hong hawm hi. Lai in i zat lehthupi a, i zat kei le bangzahin hoihin a cing zongin asi lai ahi hi. Tedim pau tawh sang lai sin ding ciangamawk hih, thuneihna azang hilo a, Tedim gam sunghausa mipil kai khawm in mipi thu kimna(Democracy) tawh Tedim pau akizang ahih lamphawk ciat ni. Ih Tedim lai in Gupkhiatna thu (JesuSisan) tawh hong luang khawm anungta lai ahihlam phawk ciat ni. Cope Topa asihma akhual zinnathu in, Zomi Tapidawte ading gamgi bawl in, gamgikician sinsen hong nei sak in, Paizia (Doctrine)kibang lo LMP te tawh lungkimtak a, asep khopnate (ki pum khat theihna) hong lak khia hi. Tu hunei Zomi te in zong Paizia (Doctrine) tuamtuam ineih ha’ng Zomi sung le Christ sungah namkhatihihna te phawk, thei-in akisap hun ciang pangkhawm sem khawm ciat le’ng, Cope Topa hongpiak thu hoih ahi hi. Cope Topa hong hanciampihna tawh ih neih Zolai, Zomite minam picing ihihna Gupkhiatna thu tawh i ngah i lai kemcing ciatni.
Tg. Zam DongPh.D (Thesis, History) (2010)
Yangon University
Mandalay ah Nelson Topa’
innkuanpih te tawh biakpiakna
Zogam ah Cope topa te nupa nung in hong tung SangmangFranklin Oliver Nelson te nupa i tanu Lois Myers leapawlte Cope Centennial Jubilee Celebration siim dinginZogam zuan in hong paina uh pan, Mandalay Zomi mipitetawh biakpiak khopna pen November 21, 2010 ni inMandalay khuapi, Trinity Assembly of God biakinn ahkibawl hi cih thu kiza hi.
Nelson Topa’ innkuanpih te Tedim
CCJ Pawipi tung thei loZogam ah Cope topa te nupa nung in hong tung
Sangmang Nelson nupa i tanu Lois Myers le apawlteCope Centennial Jubilee siim ding in hong pai uh a Kawlpi
ciang tung zo uh hi. Zogam pai nading lem lo ahih man inKawlpi pan kileh kik uh hi.
Photo:TAG
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 13/56
13
by Lia Niang Sian Ciang
November 21, 2010 (Nipi Ni) inTrinity AG biakinn ah Nelson topatanu le apawlte tawh biakpiak khopna kibawl hi. Nuam ka sa aka lungdam peuh mah hi. Kikhopman phetphet in Nelson tenu tetawh hong pai mipi te marn kizaihngeingai hi. Mi tampi in a mautawh kimuh ding, marn kizaihkhoppih ding lunggulh in kibuai
kawmkal mah in ko Siamsinsangman khin te zong va pai inEnglish – Tedim ElectronicDictionary bawlna vai ka gen uhleh hong thupi ngaihsut peuh mahin kiholim ni hong ci ahih man innai lang sung bang ka ki ho thei uhhi.
Ko apai teng kimeltheihna leDictionary bawlna tawh kisai kapulakna te uh ah “Great” hong ci
den in, Zomi sung pan pilnasangsin sangnaupang te tawhkimuh khop theihna le ElectronicDictionary bawl zawhna honglugndam pih peuh mah hi.
Nelson topa’
innkuanpihte le
Siamsinte kimuhnaNovember 21, 2010 (Nipi Ni)
in Sangmang Nelson nupa i tanu LoisMyers le apawlte tawh TrinityAssembly of God biakinn ah biakpiak khopna man khit ciangin Siamsin tetawh kimuhna nei thei uh hi.
Tua hun sung ah Sangmankhin Siamsinte, sangkah laitak Siamsinte kihel thei in, Zomi ElectronicDictionary thu le genpih thei uh hi hi.
Zogam ah Cope topa hongnusiat khit ciang, nasep mabanzom ding in Sangmang Nelsontopa te nupa 1939 December 2 inTedim hong tung uh hi. 1951February 23 in in, hong paikik dingcih lametna tawh ciah uh hi. Ahihang in tua ni, tua hun akipankumpi phalna ngah nawn lo inhong pai kik thei nawn lo uh a tuniciang dong hi.
Nelson Topa in 1990 June19 ni in hong nusia a, Nelson Tonupen tuni dong US ah nungta lai inZogam, Zomi ading in thu hongngetsak lai hi.
Kiholimna sung ah, Nelson topaphoto te, a ma neu lai photo tehong lak in, a tu a ta te in bangsem cih bang te hong gen hi. Tuateng khit ciang in Nelson tanu inbang hong ci hiam cih leh “No teMandalay mah ah om suak
sawm uh na hiam?” ci-inupmawh loh pi in hong dot ciangka lungsim hong sukha peuh mahhi.
Tu hun in ah, Yangon ah hi ta lehMandalay ah hi ta leh eimi te, adiakdiak in, khangnote khat le khati kimuh ciangin “Nang hi teng mahah om sawm lai maw?” a cihnapen gamdang pai lo ding maw cihna ahi hi.
Lawmte aw, no te zong Nelsontanu in “No hi lai mah ah om omsawm lai uh na hiam?” ci in hong
dong hi leh bang ci bangin nadawng kik tam maw? Tua hun laitak in ka pau ding bang mah kathei nawn kei hi. Tua mun ah bangmu ka hiam ci leng, Tedim hong
pai in gupna thu hong gen penKhup topa te, Nelson topa te hi a, atanu hi lo hi. Ahih hang Nelsontanu hong pai cih ciang in, banghang in mipi ten mu nuam a, it uhahiam? A nu a pa te ki piakkhiatnahang ahi hi.
Lawm khangno te aw, i TopaPasian le i minam ading in (keimahmah akipan maw) bang napiakhia ngei hiam? ‘Buaina tam lele, meetna om kei e’ ci-in ki omhiithiat nuam thei hi.
Pilna i sinna, sum le pai i zonna
in, i Topa Pasian le i Minam
ading phattuamna om kei leh
bang akhiatna om ding hiam?
I kipiakhiatna te in ei khanghun in thupha i sang pah kha
kei phial zongin, i tu i ta te hun
ah na ngah kha hamtang ding
uh hi.
Nelson topa le Zogam
Nelsontonu le
atunu
Nelson topa tanu tawh kiholimna pan...
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 14/56
14
Zingsol: Pa Kap aw kumpi na nasep kum (40)
sung teng bang thupi sa penpen na hia?
Thang Kap: Kong it Zingsol ka ta te aw... "..i cidamsungin, i hat lai-in, ih Zogam adingin noptuamna khatpeuhpeuh bawl ding hanciam tek ni."Ei pumpi tektek in i sem kha kei zongin ngimna khattek nei le hang i biak Topa Pasian in hong huh teiteidingin lametna nei ngiat ing.Mi khempeuh na na huh un, Topa in thaman hong piading hi.
Pa Kap aw na tate bangzah pha uh ahia?
Ka tate sagih pha uh hi. Pasal thum le numei li ahi uhhi. Ka tate nga in buaih ngah uh hi. A tumpen numei hiin 2010 in University of Pharmacy-Mandalay pan inbuaih ngah khin hi.
Pa Kap aw kumpina nasep sungin bang mun te ah
sem kha na hia?
Kum 40 sung sang lam vive ah sem kha ing. PAT +LDC + UDC + KahKah-6 + B.C. + Uu-Si-Mu + Uu-Si-a-ya-shih cih te hi. 1967 Kum in nasep kipan in 2007kum teh kum 60 (Kum cin) pension ngah ing.
Pa Kap aw koi mun teng ah kumpi na sem kha na
hia?
Falam, Tedim, Matupi, Hakha, Mandalay te ah naseming. Tua ban ah Upper Myanmar khuapi teng ahiMyitkyina, Loikaw,Taunggyi, Kyaitung, Lashio,Sagaing (Monywa), Magwe, Mandalay ban ah TEOzum 64 te ah sazian sit in pai kha ing.
Pa Kap aw sang lam tawh kisai khamtung gam aa
ding akisem sa te na theih leh hong gen ve.
Ken ka hih theih bang mah om kei, ka siapipa Pa VungCin Thang (Pu Ci Thang) in 1991 kum in Yangon ahpromotion hong ngah ciangin Zogam aa ding noptuamna ngah nading in paidan teng hong thei sak a tuatawh kizui in Tedim le Tonzang in anuai a bangin sanginn lamna sum te kingah hi cih ka thei hi
Pa Kap aw sang inn te puah nading sum aki pia sate ban ah adang aki piak beh om lai hia?
Tedim le Tonzang gam BEHS-Branch thum te anuai asette kipia hi cih ka thei hi.
Pa Kap aw a sem thei hi le cin bang ngim pian nahia?
Ka sunmang teng piang thei leh ut mahmah ing.1)Tedim-Mandalay bus line khat om hen la Mandalaypan Tedim zan khat in tung zo le hang.2) Meitei gun pen zatna khat in kizangh thei leh (Hydro-power, transportation, etc.)3) Galpi II na aa aki zangh sa vanleng tual kipuah phaleh (Tedim gam, Saizang khua le gun kikal, sakhingawng)4) Tedim te nek tui pen Sial Tang pan in Tedim donghawk lam danin kipai sak zo leh, Gtn... Tedim Meiset ahtui a lut dan (Zalui pan setzung dong, Haiciin lui pan in
setzung dong tui alut theih mah bangin.)
Pa Thang Do Kap (Thang Kap) tawh
tawmvei holim khopna
Minam khantohna ah khang khat le khang khat kikal kitatsat loh nading thupi hi.
Tu hun khangthakte in i mai a khanglui i Nu, i Pa, i Pu, i Pi te’lunggulhna, lametna
te lungngai-in, amau theih khak thute ciamteh, etkak-in, ei khang ah bangci bangin
kalsuan ding cih i ngaihsut theih nading lunggulhna tawh Sangpilna lam ah Kum
40 asem Pa Thang Do Kap tawh holimna te kong suak sak uh hi.—Zingsol tanute
Tedim
1)BEHS-Branch Tuithang- Meiset (agolpi) 25 kw
- Laiteiset (Motor)2)BEHS-Branch Laitui
- Meiset (agolpi) 25 kw- TV (29’’)- Video Player
Tonzang
1) BEHS-Branch Haiciin- Meiset (agolpi) 25 kw- Laiteiset (Motor)
Azom laimai 16 ah...
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 15/56
15
ZONET Fast Facts
A kipat kum – AD 2000
Founder – Gin Mang Shoute
Member phazah – 3125 (January 2011)
A kikem cing lai phazah (Post) – 54,000
ZONET vaihawmna tawh kibawl Website tuamtuamZomi Yahoo! Groups
http://yahoo.com/group/zomi
ZONET Official website www.zomi.org
Zogam News & Views www.zogamnuam.com
Zomi Online Directory www.zomidirectory.com
Zomi Online Library www.zomilibrary.com
The Zo Age – in English www.zoage.com
ZONET Fans page www.facebook.com/zogamnuam
ZONET ah member lutnop leh
Member a lutnuam peuh in minpi leh tenna address a kicing in
[email protected] ah kingen thei hi.
Leitungbup Zomite hong kaikhawm
ZONET tawh holimna
Zingsol: ZONET hong piang khiat zia/
Ngimna
Gin Mang: Leitung mun tuamtuam a omZomi te thu le la baihtak a kizaktuah theihnading. Thu le la theihna pan in, gam le minamthu ah khanlawhna ong piankhiat theihna
ding. Zomi le Zogam khantohna ding Zomite kipumkhat nasem khawm theihna ding.
ZONET tanute na sep zia.
Tulai tak in ZONET Moderator 5 kipha hi.Moderator te sepbulpi in member lutnuama om leh lutsak ding, lai kikhakte mipitungah paisak ding kilawm leh mipi tungah khah ding. A kilawm kei leh khaktanding. Virus le sumbawlna, mimal vaitephiatnelh in, ih group mipi zat kim theihding in kisiansuah den hi.
ZONET ah tanute (Moderator) kuateng.
ZONET kipat khiat kum 3 sung in,moderator khat bek tawh a kikal suan tohi. Zomi te internet zang ong tam tawh kizuimember kibelap in moderator zong kibehlapto hi. Moderator ten sum le pai hun a kisambangbang in a kipumpiak tek hi ungh.Gin Mang (2000-2011), Pu Tong Seal(2003-2011), Tg. Sianpu (2003-2007)Tual Khan Suan (2007 - 2011), Paul Khaipu(2007 - 2011), Vungh Suan Mang (2007 -
2011)
Leitung khantohna tawh kizui in Zomi sung ah kizopna hong manlang semsem nadingngimna tawh akipan ZONET pen Cope Topa in Zolai Roman Alphabet tawh hong bawl sak zawh Zolai akitamzatna pen mun ahi hi. Kum 2000 kum in akipankhia ZONET ci-in aki thei,Zomi International Network in leitung mun tuamtuam ah akithehthang Zomi te hongkaikhawmin thu le la kizaksakna, thukikupna (khat veivei kitot kiselna dong) te tawh Zolaia nungta Lai khat ahihna hong kilangh khia sak hi. ZONET’thu telcian theih nading inaphuankhia ahi Tg. Gin Mang tawh holimkhopna kong suaksak uh hi.
ZONET in POST te bang hang aa MODERATE ngiatngiat hiam?
ZONET hihna le lai kikhakte etcik loh a phatmawhna in, a hangthum om hi. 1. Computer virus tuamtuam ih ZONET tungtawn aong ki khahkhiat lohna ding, (2) commercial advertisement bawlnopman a, ZONET ah mikhem peuh onglut theihlohna ding, (3) Akilawm lolua lawmlawm lai kingelh om thei in – tuate ih network sung pan khaktan ding kisam hi.
ZONET tung tawn in ZOMI te hamphatna te
Kei mimal muhna ah, ZONET hang in abeisa kum 10 sung, Zomite’n, thutheihna le khanlawhna tampi kinei hi. Mimal khat le khat
hamphatpihna zong kibang lo ding a, ZONET a zangte’n ong gen leuh kicing zaw ding hi. A zom laimai 16 ah...
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 16/56
16
Pa Thang Do Kap tawh holimna pan...
5) Lampi phuat tawm ding [Tedim pan (sakollam -Myoma - Lawibual - Leilum) Sezang tawn in Valvum
+ Kennedy (Thang mual) nuai zui sak in Haupi tekhualui ciangka dong kipai sak leh] hamciam le hangTedim hoihna kimu thei ding hi.Haupi ciangka pan Kawlpi mawtaw lampi Sozangah kilet khia leh hoih peuh mah ding hi. Lampi zongphei mahmah ding in um ing.Pa Kap aw sang lam a sem na hih teh na sep
khat teitei hong gen pong le cin ut mahmah
ung.
Kei pen Pu te kiang ah a gen sawn sak bek ka hi hi.Anuai a bangin gen sakin, ngah uh hi cih ka thei hi.Tedim gam sung sangte ah P.A.T. ngah nading gen
pih ing.Tedim pan in Kalay Myo apiang (transfer) pawl khatgen pih ing.Tedim gam sung sangte pan in Tedim khuapi sunga piang nuam pawl khat, a piat nading gen sak ing.Tedim pan in Mandalay le Yangon apiang nuam pawlkhat apiat nading keima pumpi mahmah tawh paipihin gen pih ing.Pa Kap aw, sangnaupangte theih huai pawl khat
hong gen ve.
Thu masapen a ka gen sa mah bangin tate aw, nona vek un pilna nei vive na hih man un khamtung
gam a ding noptuamna khat teitei tek hong vaihawmveve un ci in hong lamen ing. (Gtn. Rev. Dr. TunCin Kap in Nelson tonu i nisim ciaptehna pen Tedimpau in hong thei khia ahih man in biakna lam panahih ban ah Tedim pau in noptuamna tampi tak kitheikha ahih man in thupi sa mahmah ing.) Tua bangmah in nomau khat tek in no siamna lamtek ah nonghanciam na ding un na lamen ing. Pu Mangtal leLawm Ginno tawh tawmvei holim khopna na neihuh hoih sa lua ing. Mipawl tampi in thei leh ut ing.Bang hang hiam cih leh Pu Mangtal le Lawm Ginnote nasepna ahoih lam kithei nailo hi in um ing. Pasian
nasepna khat hi ci-in ngaihsun ka hih manin mi tampithei sak le hang ut mahmah ing.Pa Kap aw hi bang in hun nong piak man in
Zingsol pan lungdam mahmah ung.
Kei zong ka lungdam mahmah hi. A beisa hun in tuaa bang in holim khopna om ngeilo ahih maninkhialhna ahi zongin a kilawm lo a om khak leh ahoihin nong bawl sak kik na ding uh hong thum ing.Manglek, Siam, Sut Mung le Zingsol momno tengtung ah ka lungdam lua hi.
ZONET a zangh mimal te tung ah asia apha gen
nop bangbang.
Zomi te ading thu kizakna lampi i ZONET hong kibawlhi a, mipi in i zatsiam ding kisam hi.
ZONET Award piakna le piakzia.
ZONET Writer of the Year Award pen kum 2007 pankipan in kipia a, kum 2009 ciangin Reporter of the Yearbehlap in – kumsim in ZONET pan pahtawina namnihkipia hi. Member 3000 val bang ihphak tei hang in,laingelhsiam le hunpia a mipi aading deihsakna tawh laigelh taangtaang pawlkhat ki om hi. Tuate kipiakkhiatnatepen ciapteh huai kisa hi. Tua hi in, ZONET ah kum khatsung a, lai gelh tam pen 20 sung pan, mipi tel theih dingin,
Moderator ten nominate bawlsak hi. Hih mi 20 sung panin, mipi in a mau hoihsak na tawh kituakin “ZoNet Writerof the Year” le “ZONET Reporter of the Year” pahtawinaa sang ding lai gelhsiamte telkhia uh hi.
I minambup sung a i sanggamte groupmail
tuamtuam te le ZONET etkakna.
Group dang te pen, ei a zahin dynamic disscussion omsa keng, member zong ZONET zah lang zong phakhollo in, a mau lam te zong ei sung ah tampi ong ki hel hi.
Kawlgam sung a om Zomi te na gen nop bangbang
hong gen oZONET tawh kisai , gamsung pana zang kitawm lai in,internet zatna mahmah zong sumbei hi in teh. Hi thei lehthu kician zaw deuh te, www.zogamnuam.com ah kiupdate den zo leh ki lungulh hi.
Gin Mang pen tulaitak in Canada gam Mount Royal
University ah Policy Studies a sin Siamsin khat ahi hi.
— Editor
ZONET WRITER OF THE YEAR2007 : Taang Zomi ( Taang Pau Cin Thang)
2008 : Dr. Hau Za Cin
2009 : Rev. Dr. Gin Khan Nang
2010: Dr. Hau Za Cin
ZONET NEWS REPORTER OF THE YEAR
2009 : Taang Mung Laan Thang (Thangboi)
2010 : Taang Mung Laan Thang (Thangboi)
ZONET tawh holimna pan...
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 17/56
17
TUHUN pen a gualzote inkhangtangthu a gelh hun hi
nawnlo hi. Globalization hunhita hi. Truth (thuman) cih pen tuahun lian ading bek hi ta hi. Thumana khan tom hun hi ta hi. Thu khat akipin kisangthei nawnlo hi.Galhang(hero) khat pen kalkhat asuan khialh leh bangmahlo(zero)suak hiau thei hi. Ahun, amun zui inngaihsutnate, sanzia le upnate kheltheih ding kisam hi.Kammal thak
“Zomi te in lai nei ngei a
savun tungah ki-at a, ui in ne in beihi, aci nuam om hi. Tua savun neipabek in lai thei maw? Atkik theilomaw? A dang laithei omlo maw? Dothuai tampi om hi. Ciamnuihthu tawhkibang hi.” ci in ZOLUS No.13sungah Col Khen Za Moong in gelhhi.
ZOLUS No 13 sung mah ahProf Dr C Thang Za Tuan in “ Kawlgam suahtakna ding kipawlkhop siamdeihna le Boyoke Aungsan i muan
manin amau (Kawlte) khutsung atungkha i hi gige hi. Tua hi kei lehzong ei le ei a kiuk thei le gam khatin a ding zo ding zah dongin khuamu,pilna nei le vaihawm siam ei misungah a kicingin tua hun lai in i omzo naikei mawk hi.” ci mah in gelhhi.
Dr Chin Do Kham in “ Banghangin Zomite kipumkhat lo?” cihdotna pen “ kipumkhat loh aphatmawhna ding thu om nailo” ci
in Siamsin Seminar II ah dawng hi.
Thuman ahih leh ahihlohngaihsut ding sangin langnih
kikhaikim a ngaihsutna pawlkhatahihna phawk huai hi. Ei le eikisangmuhna i a langkhat lekikhialhsakluatna i a lehlam hong lak kammalte ahi hi.Khangnote’ aw
Lamet lohpi in 2010 ZCLSSeminar ah Bishop Felix Lian KhenThang Seminar presentation laidaltungah Zingsol Sepecial Issue Lom11, Hawm 12 sungpan Zolianu gelh“Sehnel gam ah”, Zeelpi gelh “Itna...
a kici in” le Manglek gelh “ SiamsinteAwging” cih article te hong helto hi.Siam le siamlo cihthu, gen dingsangin khangnote aw bang ci hiamcih mipi tung hong lahsakna cih huaizaw hi.
Dr Thuam Khan Thang inzong “ Siamsinte in laibu khat peuhna bawl uh ciang khangnote muhnale sanzia thakte pen adangte sanginkithei nuam masa zaw hi.” ci in 2010kum CUSF pawipi Tedim khua ah akibawl laitak in hong gen ngei hi.Khangnote panmun
Kawlgam laigelh siam UKyaw Win (Globalization) in“Khanghamte pen thutello mimawlin a ngaihsut huailoh bangmah in akhial theilo Siampi bangin ngaihsutding hilo hi.” ci in gelh hi. IssacNewton in “Khang nunungte(khanthakte) in amah tawh a kizomkhangmasate ( khanghamte) liangkotungah ( a ta in a pa tungah) kiptak kahto in khuadak thei ahih manin a
gamlazaw mu uh hi.” ci inkhanghamte le khangnote panmun lak khawm ngei hi. Lai Siangtho in “ Athak khempeuh hoih kimlo a, a luikhempeuh sia kimlo hi.” ci hi.Hunlui le hunthak
2010 World Cup bawhlungpawi mankhit deuh in Luduh SeinWin in a thului khat ah “ Nidang banghilo in bawhlung siam valval a kilangkuamah om nawnlo hi. Bawhlung bek hilo in panmun dang tuamtuam ahzong a siamin a minthang omlo hi” ciin gelh hi. Phone Ni Thit kicilaigelhsia khat in a thuhkikna ah “Mimal siamna lah ding a hanciamArgentina te 2010 world cup ahgualzawhna picing ngahloin a siamnauh a pawl(team) ading in a zangGermanyte kuitung zaw hi. Mi khatbek minthang ahi galhangpa (hero)hih ding masuatna sangin gualzawhnadingin kigawmkhopna neihdingkihamciam ta hi. Khat bek siamna lahhun beita hi. “Heroism had beenended” ci hi. “Amah bek tawh gualzoin hat a kisa humpite a innmong dingganhing hong suak lam thei ni. Kumzalom 21 pen ngiahon te hun hi.” ciin hunthak pen kipawlkhopna hunahihna Lyin Khant in gelh hi.Ahun le amun
Galhang (hero) hun bei hi.Hero pan network ah kikhel hi. Local( akuacik ngaihsutna) Global ( leitunghuam ngaihsutna) ah kitai ta hi. Isanzia le ngaihsutnate ahun le amun
A zom laimai 21 ah...
Laigelh - Tg. Zam Thuam
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 18/56
18
N
AUPANG cih pen a theihna uhtawm, a muhna uhtawm, atel na uh tawm, tua banah a lungsim uhzong ngek mahmah ahih manin a zak khempeuh uh
um a, a muh khempeuh uh zong ahoih mah sa-in zuipahlianahih man un pantah siam ding kisam hi. Aneulai un a zak zel, a muhzel, a tuak zel thute a lungsim sungah kikhen cipin agol dong un mangngilh lo uh hi.
Leitungbup ah aminthang mahmah lasak siampaMichael Jackson' khanzia gentehna-in en ni. Jacksonte' papen gilo, lungtom, lungham mahmah khat ahih maninJacksonte unau in a pa' maitang en ngam lo-in, zong hopihngam lo uh hi. Apa'n na sawl in adeih bang keileh a unau-unkawnggak tawh vat thuak uh hi. Tua ahih manin apa' awazak uh ciang un lau lua mahmah in liinglawng gawp uh hi.Apa'n Michael pen "Nak gol pa, nak phawm pa" ci-in samahih man in na sa mahmah hi. Agol ciang a nak 7 veibangbawlpha-in a khaguh 3 vei bang bawlpha hi. Aneulai aa apa'bawlsiatnate hangin naupangte it na pi'n alungsim in deih lohi. Tua hangin numei naupangte bawlsia hi ci-in minsia hi.Apa' bawldante a lungsim tawng ah kikhencip bikkek ahihman in aneu a kipan in lungsim natna ngah hi. Aneu laithute phawk den aa mangsia man den hi. Mangsia man denahihman in zan zong itmu theilo hi. Asawt na ciangin lungdaihnading in zatui zangin tua zatui te le ama natna (gilpi-in andeihlo natna) kilemlo ahih man in khantom in hong si hi.
Hih thutawh zawitawn in nulehpate in tate pantahsiam ding thupi hi. Tate lungsim natna guan kei ni! Na tateawtol in na hopih leh a aw uh hong tol pah dinghi. Kamduaikamkhum tawh hopih lecin hong kam duai, hong kam khumpah ding hi. Tate daan napiak teh zong a khialhna tawhkituak in ahoihbek in daan piak theih ding kisam hi. Aneulaia kipan Pasian' thu nungta na mop leh Pasian tawh hongnungta khawm ding a, leitungthu na mop leh Pasian tawhhong kigamla khading hi. Tate' mai-ah ahoihlo kampau,luhek, gamtatzia khempah i bawl-loh i pailoh na'ng kidophuaihi. Nu le pa pen tate' etteh masak pen mi ahihi. Tua ahihman in nulehpate aw, tate pantah siamni.
Lia Vung Sian Ciang (3rd Yr, B.N.Sc, Gr) &Lia Ciin Sian Huai (Final Yr, B.N.Sc, Gr)
T
uhun pen pilna hun a hih mahbang in mikhem peuh in pilna zongin sang tuamtuamkah tek hi. Medical sang lam ah University
of Medical Technology sang pen a thei tam nai loding hi. Hih sang pen Yangon le Mandalay ci-inmun nih ah om hi.
First year aa final exam mark tawh kizui-in Medical Laboratory Technology, Physiotherapyle Medical Imaging ci-in Major thum kikhen hi.
Medical Laboratory Technology i cih pensisan thu, natna piang sak lungno thu cihte kisinhi. Sang man zawh ciangin zato Laboratory,Medical Research, National Health Laboratory(NHL), Food & Drugs Administration (FDA),Criminal Investigation Department (CID) te a kipana pua lam zato mun tuamtuam te ah kisem thei hi.
I pumpi aa om guh le tang te, thaguite thua kisinna pen Physiotherapy kici a guh kitan, i pelh,thagui kitat te bang dan bawl sak ding cihte kisin ahih manin lunglut huai mah mah hi. Sang man ciangzato, NGO cih te ah kisem thei-in Physiotheraphistte kideih deihmah mah hi.
Medical Imaging (Radiology)ah Datmanzaih dan, ECG, EEG, Ultra sound zaih dan cih tekisin hi. Kumpi zato, a pua lam zatote ah kisemthei hi.
Lai sim kum - kum (4) kinei-in a zawhciangin Bechlor of Medical Technology,B.Med.Tech. ci-in lukhunelkai kipia hi. MedicalTechnologist-te pen gam sung bek tham logamdang ah zong kideih mahmah hi. Master ciangdong kikah thei-in gamdang ah zong pilna kisinbehthei lai a hih manin khangtohna a om mahmah sangkhat ahi hi. Tua a hihman in University akah dingsanggamte ading deihsakna tawh kong at hi.
bibiana(MLT)(3rd yr, B.Med.Tech)
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 19/56
19
Ka nu akap hi.Himah … ka nu akap hi.Ka nu aki dik hi.Ahihhang…
A khitui aluang kei hi.
Ka nu pen atun atom lua lolah asang lua lo ahoih bek khat,gawng lua lo lah thau lua lo in ahoihbek khat, atal gol pian in asamteanung lamah etlawm takin ahen theiden khat, mit limlang thuahin tuami limlang nuai a amitte in cihthamlo khat le ithuai takin ahem
pian khat, anak in tawmkhat agolpian hangin tua tawh gim namtuihong nuh sak zel thei khat, amuk
apa pian ahih hangin midangte tawhhoihtakin aki hopih thei bek hilo inko unau thumte thu hong hilh theizel khat, akhutte in kumpi zumnasem ahih hangin adang hunte ahko unau ading in asep abawlnahangin aham khat, a khe pekte ingol pian aa lam apai cianginanawhpai hangin tua khete tawhbiakinn hong tunpih thei khat,kumpi nasem ahih mah banginzingsang ciangin paibaihin nitak
khuamial ciangin inn ahong tung theizel khat, kumpi piak khasumte zekinakisam lah om sak lo aval lah omsak lo sumzek asiam khat, agen thumang kei leng innkiu aa munphiahtawh sat ding haksa asalo khat ahihi.
Khatvei… sang ka pai hi.Ka tan 7 kum ahihi. Sangah keitawhkhan kigual sangnaupang pa khattawh ka kimu aa lawmta ka suak uh hi. Ka lawmpate innkuan pen koinnkuan tawh kibang hetlo in nopsa
mahmah uh hi. Anu le apa in tatedeih bangbang leisak in hoihtakinkoih thei uh hi. Anu in tua hun lai inka deih mahmah aman asang
siksakol hoih mahmah khat leisak hi. Tua tawh sang ka kah khawmzel uh hi. Amah tawh ka ki muhciangin anu in sum apiak tawh mohhong taih zel hi. Letsong hong piathei hi.
A inn ah ka hawh cianginka inn ah aom lo TV te, videolahnate, salaung pite ka mu hi. Videohong lak in muhnop ka sa mahmah
hi. Tua laitak in anu hong pai in ‘nagil uh kial un teh’ hong ci-in anbuk lamah hong sam in lim kasak
mahmah Yum Yum khauk-swe thohkhat ta hong bawlsak in aktui tangkhat ta hong hel sak hi. Inn ahahihleh Yum Yum thoh khat penkuanggol khat sungah tui tampi helinka innkuan mi 5 in ka nek ngeingaiuh hangin val teitei lai hi. Ahihhanginanu’n hong piak Yum Yum thoh khatka nek khit ciangin lim kasamahmah aa ka gil avah mahmahhangin ka nenuam lai hi. Ka inn ahaktui tang khat pen mehkuang khatsungah lui in ka innkuan un ka nekhawm uh hi. Ahihhangin anu inmikhat tang khat ta hong piaahihmanin ka lungkim mahmah hi.Ka nek khit ciang un ka kuangkasawp sawm leh ‘ nusia ziau in ,ka nu in sawp lel in teh’ ci in kalawmpan hong ci ziau ahihmah inka inn tawh kikhai kasa mahmahhi.
Tua khit ciangin ka lawmpain ama lupna khan ah hong paipihhi. Amah guak tua khan ah a lum
hi-in lupnate thopuante in nopci
mahmah hi. Kimawlna, van le natetampi tak om hi. Ka dot ciangin ‘kanu in hong lei sak hi’ hong cihciangin anu in amah it ka sa
mahmah hi. Ip sungah aki koihtheiziau cassette no zong nei hi.Hong honsak aa ka ngaihcianginhoih kasa mahmah hi. Akkha satnazong nei hi. Lim suaihna tuamtuamzong nei hi. A it huai mahmah bilpite zong khawi hi. Anu le apa neihsainnhuang sungah ngakhuk khat leluino khat om hi. Ngakhuk sungahngasa tampi tak ka khawi uhhi hong
ci lai hi. Tua lui le ngakhuk te ahanu’ leisak kimawlnate tawh gimlotawllo in buan mahmah dong ka
kimawl uh hi.Ka kimawlna hanginapuante ka puante nin hi. Amanhong suah in alupna khan nawlkhatah hong pai ziau hi. ‘Lawm, ihpuante sawp sam ni ee’ ka cihleh ‘om hithiat lel aw, ka nu’n nasawp in teh’ ci-in hong nusia ziauhi.
Alengla khanpi sungah TVte hong kik in ka en uh hi. ‘Kimawllai ni’ hong ci aa kei zong nih veisap kullo in ka kimawl kik uh hi.Anu in kanek ding uh moh hong
pia lai hi. Gil vah in nop kasamahmah hi. Ka kimawlna hanginka inn ah a om lo tutphah gol sabuaigolpite le asiang mahmah sualtehong nin in et lawm nawn lo hi. Kahah kik sawm leh ‘ka nu’n hah lelin teh’ ci in hong tusak hithiat hi.
Akhut tunga anu leisak kadeih gawh digital nai hong en in ‘lawm, Guide ka kah hun ta, va ciahphot ve, ke’n hong kha ning’ hongcih ciangin ciah ding ka ki thawi
A zom lai mai 20 ah...
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 20/56
20
aa, ama siksakol hoih mahmah pentawh ka inn dong hong kha in. Lampi
ah kaciah kawm un, ‘ lawm nangbel na nu’n hong it taktak mate, innsungah na om dan ka et teh nop tuak sa lua ingh, ka cih leh ‘ he… hong itmah, ka nu’n keipen Great Man hiding hong ci hiven’ ci-in hong dawngkik hi. Ka omna uh kumpi innkhanmai ka tun ciangun kei hong khia aamangpha kikhak in ka sangkah na ahmi tawmno bek in akah theih ‘Guide’kah dingin hong paisan ta hi. Tua niin ka theih kammal khat in ‘GreatMan’ cih kammal ahihi. Zan thapailupna tungah ka lungngai hi. Nidangin ka ngah ngeiloh lunglawnna tawhka ih mu hi. Ka mang sungah GreatMan ka hi aa, kisapna cih om lo innop kasa mahmah hi.
Azingciang zingsang kathawh ciangin zingsang simin ka hihden innphiat le inntaih nate ka hihnawn kei hi.
Ka nu’n hong dot ciangin‘Kei Great Man hi ding, Great Manin hihte sem lo’ ka ci kik hi. Ka nu in
lamdang sa in hong en hi. Ama nasepasem kik hi. Bangmah hong pau lohi. Zingan ka ne uh aa, ‘ Nu… YumYum thoh khat le aktui tangkhat hongbawl sak’ ka ci hi. Ka nu in lamdangsa in hong en hi. Hong bawlsak in kane hi. Zingan nek khit ciangin sabuaitungah ka kuang nusia in ka ding khiahi. Nidang in kuang khempeuh kasawp den, ka sawp nawn kei hi.Sangpuante silh in siangtho takin kaki thawi aa moh leinang sum ka ngenhi. Nidang in piakte bek ala den kanget ngei loh ka nget ciangin lamdangsa in hong en hi. Ahihhangin sumhong pia hi. Sum la in sangah ka paihi. ‘Kei Great Man ahi ding pa laihanciam ding’ ci-in thalawp takinsang ka pai hi. Ka sang laibute tungahzong ‘I WILL BE A GREAT MAN’ci in laimal golpi tawh ka at hi.
Great Man hih nadingsangah lai hanciam takin ka sin hi.Tua ni lai angah pen le ganan tuataman masapen in kei mah ka hihi.
Ka lungsim sungah Great Man ci-inkei le kei ka ki ngaihsun aa nasia ka
kisa mahmah hi. Sangpan ciahin innka tun ciangin ka puan ninte mun
khat ah ka lom koih ziau hi. Kapuante sawplo in ka nusia hi. Ka nuin lamdang sa in hong en bek hi.Bangmah hong ci kei hi.
Nikhat… Ninih… Kal khatbang hong sawtta hi. Inn sung ninmahmah hi. Ka nu in inn phiat inntaih ding hong sawl hi. ‘Great Mante’n tua dan sem lo’ ci-in ka dawngaa lai ka simsan hi. Zingsang simkuang khempeuh ka nu in hongsawpta aa a zum kah hong ziakaiahihmanin kuang sawp ding in hong
sawl hi. ‘Great Man te’n tua dansem lo’ ka ci aa sang ka pai san hi.Great Man hih nading lai ka hanciamhi.
Khatvei ka nu in zum ah vaithupi nei ahihmanin zingsang tunghong paisan hi. Zingan apiangbangin ka ne hi.
Puan sawp loh sawttaahihmanin puan siang silh ding omnawn lo aa silhsa puante ka silh kik hi. Ka khedapte nin in sun anbung
puak ding ka nei kei hi. Sun in ka gilkial in ka lawmpa’n lah tuani mohhong taih lo ahihmanin ka gil kial hi.Sangah tuani ahihleh bangmah lemlo hi. Ka nu zong tuani zumahanasep tuahpha lo in inn hong tunciangin lungham mahmah hi. Innsungah nidang in ka nu lasak hiauhiau awte tangin tuin phunna awka za hi. Ka lungsim sungah kangaihsut in Great Man mah hi lai hi.
Tua zan thapai ka lungngaikikkik hi. Great Man… Great
Man… Hih Great Man in bang hongpia ahihiam? Ka nuntakna bangmunah hong Great sak ahihiam? HihGreat Man ka theihma in inn sungahnuam mahmah hi.
Adiakdiak in ka nu tawhnop kasa mahmah hi. Anuam innsungah hih Great Man hangin buainatawh kidim hi. Great Man in la asahiauhiau kanu maigum in phunsak hi. Nidang in aw khum tawh honghopih ka nu in Great Man ka theih
khit ciangin kam khauh tawh hongho hi. Great Man… aw… Great
Man… Great Man… ci-in ka lungsimsungah ka ngaihsut kawm in ka
mitkhitui takkhat lukham tungahhong tak hi. Tua zan in zan khua mialpha deuh ka sa hi. Thopuan sungahhuih dikdan haksa kasa hi. Zan hunsawt pha deuh hi.
Zingsang ka thawh cianginankam pak tawh adim, ankam paktuite ahup dingin hong pai khuaiteawgin akiza thei huansung tuikuanggei ah nungngatsa in puan asawp kanu ka mu hi. Agei ah ka neh phei aaamai ka tun ciangin huansung leitangtungah ka khuk din hi. Ka nu in
khatvei hong en in apuan sawp kik hi. ‘Nu…” ci-in ka sam hi. Paukhianing ka cih hangin ka awm hong bingin kammal khat zong paikhia thei lohi. Ka mit panin mit khituite hongluangkhia hi. ‘Nu…’ ci-in ka sam kik hi. Apuan nuainuai lai hi. Hong enhetlo aa lah hong dawng vet lo hi.Huih nakpi takin ka dik aa, ‘Nu… kakhialhnate hong maisak oo maw’ ci-in aw ling kawmin ka pau khitciangin nakpitak in ka kidik hi. Ka
khituite hong tak kelhkelh hi. Leilak ah ka kun suk hi. Ka nu mai ka enngam kei hi. Ka nu’ puan nuaina awka za lai hi. Bangmah hong dawngtuanlo hi. Huan sunga ankam paktelakah aleng khuaite aw nangawn kaza nawn kei hi. Ankam pakhuanlakah nop asa khuaite in hih GreatMan hangin leng khinta ahihiam.Gam dai mahmah hi. Ka nu puannuaina aw ka za nawn kei hi. Ka nuaw khat ka za hi. ‘ Pai sin… GreatMan te leinuai ah hih dan aa khuk
din lo, kun lo pi. Pai…” hong ci hi.Ka nu khat vei aki dik na aw ka zahi. Ka mit khituite lei ah mal khat khitmal khat kia hi. Ka kidik hi. Ka kimka pam dai dide hi. Ka lu phongto inka et ciangin dena ka nu tutna ahbawltawm singtutphah no khat bek ka mu hi. Ka nu koi ah om ahihiam.Ka nu in bangcia hihdan in hong nusiaziau ahihiam.Ka nu in kei hongmaisak maw maisak lo? Ka nu in hihGreat Man hangin hong it nawnlo
A zom lai mai 21 ah...
ATAK LO MITKHITUI TAK KHAT....
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 21/56
21
ahihiam. ‘Hiam’ tampi tawh ka lungabuai hi.
Ka mitkhituite ka nul aa dingto inhuan sung tengah ka nu ka zong hi.Ka kam in ‘Nu… hong maisak oomaw… Nu… hong maisak oomaw…’ cih kammal vive kaphunphun kha hi. Huan sungtengahka nu ka mu kei hi. Inn sungah kanu ka zong hi. Anbuk ah om kei hi.Lengla khan ah ka nu ka mu kei hi.Lupna khan ka et ciangin zumpaidingin paun akhek ka nu ka mu hi.Hong nungngat san hi. Agei ah nehin ka khukdin kik aa ‘Nu… hongmaisak oo maw… hong maisak oomaw... nu… ‘ ci-in ka ci hi. Apuantekhekkhek hi. Hong dawng tuanlo hi.Ka kampan in kammalte kaphunphun hi. Ka mit paninmitkhituite tak keuhkeuh hi. Ka nuapuan khek hong man hi. Kei lamhong kihei in tawlkhat sung hong enhi. Ken zong hong maisak ding
lametna tawh amaitang ka en to hi.Anu kap hi. Himah… ka nu akap hi.Ka nu aki dik hi. Ahihhangin amitkhitui atak kei hi. Tawlkhat khitciangin hih bangin hong ci hi.
‘Kong sawlte semlo in ka thu namanloh ciangin bangzahta in ka khasiatlam thei lo na hi hiam. Ka khasiathangin ka kap nuam hi. Ka ki dik hi.Ahihhangin ka kapkhia ngamkei aaka ki dik bek hi. Ka mitkhitui ka kiasak kei hi. Banghanghiam cihlehkawlte paunak ah ‘r d r su f& n fw p fp u fo m; o r D q i f & Jw p fo u f’ci uh hi’
Ka nu in zum ah hong pai san hi. Keizong ka dingto aa ka mai phiat insang ka kah hi. Tuni sang kapaiciangin Great Man ka theih lai in kamuh loh lamgei aa lopa pak hoihnono te ka mu hi. Tuni zingni innidang sangin lum zaw tawh kibanghi.
Ka nu zumpan hong tuncianginnidangin ka zak lasak hiauhiau naaw ka za kik ta hi. Innsung sianginankuangte siangtho sitset aa puantekikhep sitset sa in om ta hi. Keizong Great Man ka hi nawn kei aaKa Nu’ Ta ka hi kik ta hi.
Tu in ahih leh Great Man ci-inamah le amah akici alawmpa koiah tunga bang sem in bangcihnuntak cih kithei kei hi. AhihhanginGreat Man ahilo Ka Nu’ Ta in tu in
zatui sutna len in cinate a en akhoisiavuan khat hita hi. Hih siavuanpapen kuamah in Great Man ci-in samlo hi. Great Man ci-in sapthuak ding le minpiak ding zongalunggulh kei hi. Amah le amahzong Great Man akici kei hi. Amahle amah ahih leh Ka Nu’ Ta kici lelhi.
Dr. Nung MunThawn
Laigelhpa Dr. Nung Mun Thawn pen University of Medicine - Magway pan M.B.,B.S lukhunelkai asang khin siamsin khat ahihi. Zomi Siamsin Kipawlna –
Magway (Ciimnuai VontawiSiamsin Kipawlna) ahPawllutang (2009) sem hi. ZomiSiamsin Kipawlna – Monywa pankihawm Ciimnuai Newsletter ah
Editor (2010) sem hi.— Editor
enkhawm in khel theih ding kisam hi.Ngaihsutna khatbek le muhna khat bek
kiplet lua in kimlepam le ahun zui-inkhel theihlohna in hong leh letcipkik thei hi. Khangthakte in hun thak ahngaihsutzia le sanziate suakta tak kikhelsak diamdiam theih ding thupi hi.
Ref:(i)The Voice Weekly Journal tesung pan Kyaw Win, Thin Nyunt telaigelhte le Editorialte, (ii) LuduhSeinwin gelh Yuat-cian-yi-kyu kaba-
kyi (iii) Phone Ni Thit gelh Heroism
had been ended (iv) Lyin Khant gelh
Khui-ah doh yeh khit (The River) (v)Seminar Record, Siamsin Seminar II(vi) ZOLUS No 13 (vii) ZCLS SeminarPresentations, 2010Written by: Zam Thuam
Laigelhpa Tg. Zam Thuam pen
University of Technology – Kalay pan
Siamsin khat ahi hi. Zomi Siamsin
Kipawlna – Myanmar i Pawllutang
(2009) le Siamsin Awging Editor hi.
2011 aa ding in Chairman of Siamsin
Comission zong ahi hi. 2010 kum in“Tual Suang Tam le Bungtui
Vangkhua” cih thuleng (novel) khat
gelh hi. Zogam le Zomi thu te zong
ahunzui in The Voice Weekly Journal
ah puak zel hi. Gamle minam a it
mahmah khat in Siamsin sung ah
kithei hi. — Editor
PAU KUAN HONG HILH
U aw.. pau pen kuan hong hilh
aitam…?
Ih nu le pa hi lo dia…
Maw… ih nu’n lah pau ding hong
kham den si…
Ciamnuih: Zatu i ho ih pen!
ATAK LO MITKHITUI TAK KHAT....
HUNTHAK LE KHANGTHAK...
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 22/56
22
ALL ABOUT ETIQUETTES
(1) Na tut ciang....
Na kawng tang sak in. Kingam ngiai nguai kei in. Sabuaitung ah na khut nga sa in, na nung kul sak kei in. Nakhut te gel pen, na phei tung (or) sabuai tung ah ngahiithiat in. Sabuai tung ah na khut na koih ding a leh,na khut peek bek nga in la, na kiu tawh kingam ken.
(2) Lungdam cih kammal...
Mitampi tawh an nek khop ciang sabuai tung ah, nadeih a om leh a nai penpen mi tung ah “Hehpihna tawh”ci-in ngen in, “Lungdam” na cih ding zong phawk den in.
(3) Muuk nul zat dan...
Mipi lak ah an nek na ki pat ding leh, sabuai tung a, aki khep muuknul la in la, na phei tung ah phah in. Annle meh neng a ban loh nang hi. Na zat khit teh sabuaitung ah limtak in, koih kik in. Ann nek lai tak pai
pakkhiat nop na neih leh, na tutphah tung (akl) naannkuang gei ah khepsa in koih kik in. Sabuai laizangah lomzial sa in nusia kei in.
(4) Mehkuang kikhak dan...
Inntek te lam pan khat in ann le mehkuang khak masahi. A tamzaw, tak lam pan vei lam manawh in ki pia hi.
(5) Ann nek kipan ta ding...
Lengla a kisap aa leh, lengla teng akim ciang, thungenin ki ne hi. Thungetma meh ciam supsup le thungetsung a tangtang a hak cih bang in om loh ding hi.
(6) Meh vai khak dan...
Ann sai ah midang tawh an neek ding ciang, khut tawhnek te vai khak ken. Innkuan/lawm te bektawh tua cileng ki lawm zaw hi. Khut tawh zong ne ken.
Mihing pen ei kia ki om thei lo in, mi tuamtuam te tawh kimuh, kiho kithuahkuul hi. Mituamtuam te tawh ann nekkhopna mun te ah akizui akilawm
gamtatzia pawl khat kong suak sak uh hi.
(7) Dam in ne in...
Ann nek ciang kam kat ai taang ding bek na kamsung guang in. Ann na hai ciang, na kam cip in.
(8) Nak sawk...
Ann nekkhop laitak nap khem khoih/ nit, khaksawhsia, ha dawt, sam zuut cih te ki dop huai hi.
(8) An neek sabuai nin sak ken...
Saguh koih nang kuang a tuam in hong ki piak keileh, na ann kuang nawl ah koih in. Tissue phah inla a tung ah ki khol theihi.
(9) Sia khia kei in...Ann nek khop lai tak, na kam pan bang mah siakhia kei-in. Saguh them bang in a ki nawm valhthei lo te, tissue lai la-in la na kam hum in sia in.Tissue lom in la, mi muh ding in koih kei in.
(10) Ann kham ta...
Ann nek khit ciang, na sikkeu le sikkeuka a ki paipeh(cross) in koih khawm in. Ann nek man ta cih nahi.
by Lia Cing Zeel Niang, Zeelpi (MBBS)
Source: ALL ABOUT ETIQUETTES
Etiquette :Mi tawh kizopna, kithuahna ah zuih ding
akilawm gamtatziate.
Milak ah Ann nek dan...
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 23/56
23
GEEL CAN COOK SO CAN YOU!
“U Lal, tuni inn ah ann le meh huan dia,” kacih leh;
“Hoih mah ei lawm, sai ah meh te ciim taak
lua ta” ci in U Lal in hong ci hi.
“Tua ai leh bang sa duh? ken bel aksa ki ne
mun lua ai ciang aa voksa ii meh tam.”
“Hey…..heey, good idea, voksa ka lung gulh
mahmah lai tak hi ei.”
THEIH HUAI KIUKIU
1. Puan tung ah, puan khui
set sathau a bang aa leh, aban’na mun ah thawbat nuhin la, saban (satpiang)leh tui lum tawh nuai le cinmang pah ding.
2. Puan tung ah sihkap(sikkekseu) a bang aa leh,tanpaza tui sung ah ci hel inla, a bang na mun ah nanuh khit teh nisa ah pho in.Khat vei tawh a mang
kei leh nih vei thum vei hihbeh in.
3. Puan tung ah laitui (ink) abang aa leh, mehthukgah tuitawh nuai le teh mang pahding hi.
4. Sa buai puan tung ahniangtui mal a bang leh, abanna muntung ci tawm khatsat sim pian koih in la,
sawlp le teh mang pah dinghi.
By Cing Van Kim, Kimno.2nd yr, B.N.Sc, Gr.
“Huan ni maw, ken aki kangkeu duh lo.”
“Nang thuthu hi ei lawm, voksa na cih bek tawh ka gil bang hong ging
guagua pah ei.”
“Imm, anthul mehtui leh ngapik huan pen voksa huan tawh kilawmpen lo dia, U Lal.”
“Voksa pen nang athau le atak akigawm duh, ken atak bek duh a,
Siamsin lawm le gual te’n hong nek pih lai ding ci cileng athau le atak
a kigawm tical (25) le atak tical (25) hi leh hoih bekin teh. Tua teng ii
lei nading in zuakphual* i pai dia.”
“Sorry mahmah ing ei lawm, kei tuni tintan om, hong zui thei lo ding.”
“Ki ngah lel ei U Lal, kei kia ngaknute en kawm in i meh ding na lei
hiathiat lel ning.”
1…, 2…, 3…, 4…, 5…, 6…, 7.., 8…, 9…, 10…, etc.
Zuakphual pan ka tung ciang, a masa in voksa pen sawp
siang sitset. Tua khit ciang, tan-pa-yar tui tawh minute (10) sung diahleng ii nek ciang tawm khat nel lo tuam ding. Minute 10 khit ciang,
Tan-pa-yar tui bua ding. Voksa pen ahoih bek cia at. Be-ik tui, ci, ci
khum tawh asa sung alut na ding nuai dikdek. Sing khut tang nih,
lothang san pum nih le lothang kang pum khat gawm in suzan ding.
Sikbel thuk tung ah suang in la, sathau tical (5) khawng suang ding.
Den a, aki suzan khin sing, lothang san le kang pen kang nam tui ding.
Agim a nam tui ciang voksa theh ding in tok ziah ziah ding. Asatui
masa pen a kang ciang-in voksa i huan na ding bel ah tei.
Tui tawm sun beh, meitha a tawm tawh minute (45) sung suang ding.
Amin tak ciang anam tui mahmah, alim mahmah voksa huan kine thei
ta hi. Lungdam.by Tg. Kham Geel Cin Tung, Geelpi.
3rd Year, Law.*Zuakphual = bazaar, street market.
VOKSA THUK NAMTUI HUAN
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 24/56
24
Zamnu in Album Thak
Bawl Ding
Kawlgam ah lasiam minthang
Zamnu (Lia Zam Neih Cing) in 2011
kum sung Kawlla album thak khat
bawl sawm hi.
Zamnu in “Kei deih dan leh mipi deihdan enkak in, mipi’n bel lam (dance)
khawng hel leng lunggulh uhhi. Kei
deih dan tawh akituak thei pen ding
leh own tune khawng zong bawl
nuam ka hih manin hun bel tawl khat
bei lai ding hi. Kei deih dan late pen
Slow R&B, New Wave cih dante zong
deih ing. Electro Music khawng zong
sa ngei khin ing. Ka aw mipi’n ong
deihsak ahih manin lungdam
mahmah ing. Mipi’n hanthotna
khutbetna aw khawng ih zak ciang
akisem toto zo suak hi. Ka Albummindingpen bangmah gelna
omnaikei” ci-in Kawllai tawh kihawm
8day Journal ah gen hi.
Source: [Vaphual.net, Tongsan, ZomiDaily]
Zogam laphuak/ lasa siam Thawn Kham (Pa Thang Thawn Kham)
in April 2011 sung in “KA SIN THU KA ZAILA” cih Album thak khatFalcon Band te tawh Kawlpi MMC studio ah khum ding cih thu kiza
hi. “Tutung a lakhum thak dingte pen akisa ngei nai lo, a hoih
ka kholkhol teng mah hi” ci-in Thawn Kham in gen hi.
A lakhum sawmte zong a lakhum sate mah bangin Zawlla
ngum ngekte, khua le tui ngaihna, gam le leii itna lathak vive mah
hi ding in gen hi. Tua banah May 2011 sung ah Zawlla ngumngek
Kawlla Album thak khat mah Lazy Club tawh Yangon ah khum ding
gelna zong om a Late zong a thak vive mah hi ding hi.
Thawn Kham in Zola Album “Itna Ngaihna”, “Thangho le
Liando” te bawl khin a “Kha Mang Thang” cih Kawlla album khat
bawl khin hi. “Ka Sinthu, Ka Zaila” Album pen Thawn Kham i Solo
Album a (4) na ding ahi hi.
THAWN KHAM’ ALBUM THAK
Ka Sinthu, Ka Zailai
Zomi Hip Hop Association (ZHA) pan Tg.
PauHat le a lawmte in Hip Hop Album thak
khat hong hawm khia ta uh hi. Album thulu “Kei
Kuih Nop” hi-in MTV (DVD) tawh gamdang ah
kihawm hi. “Zomite zong International Level in
akhempeuh kidelhzo ta hi” ci-in ZomiDaily
website in gen hi.
ZOLA HIP HOP ALBUM THAK:
“Kei Kuih Nop”
Malaysia leh Yangon pan Zomi khangno pawl
khat kipawlkhawm in Modern Rock Album khat
hong bawl khia uh hi. A thulu “Laimai Thak” kici
la dawng 11 pha in avekpi in amau mah in
aphuah uh (own tunes) ci hi. February 2011 sung
in kihawm khia khin ta hi.
ZOLA MODERN ROCK:
“Lai Mai Thak”
Vocals: Lianpi, Vai, Thang Tawng, Mungpi, Kimpu, Cinpi, Piang Pu, Nau
Mung, Taapi, Suih Lun, Nuam Boih,Guitar: Thawnpi, Zante, Cinpi
Bass; Tuangpi, Pum Pum, Khai Sawm, Mangpi, Piangpi, Kip Thang
Drum: Mung Boih, Nang Kim, Haupi
Composers: Lian Pi, Mung Boih, Vai, Thang Tawng, Thawn Pi, Kham Pu,
Mung Pi
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 25/56
25
Simple
“Minam sung ngeina puante i etkak ciang ei puan pen hongsimple lua mahmah in, pawlkhat ten bel a simple te kicimtak
hak zaw ci sam na ven, ahih hang, mial suah pian veve saing.”
MINAM khat akip nading in a Mi, Leitang, Ngeina, Lai akip ding kisam hi. Minam khatkhangtohna pen tuate etkakin kigen hi. Tua a hih manin, Minam khat ading inngeina puan pen athupi pen khat ahi hi. Minam khempeuh in amau ngeina puanciat
thupiit bawlin ahoih theithei-in silh uh hi. I minam puan in i minam i ‘vang’ zong ahi hi. I minampuan tawh kisai ngaihsutna tuamtuam kinei ciat a tuate kaikhawmin kong suak sak uh hi.— Zingsol tanu te
I ngeina puante namkim in hoih kim tek hi.
Same
“Tanglai i pu i pa te silh bang lian in tuu hun in ki silh nawnlo in, ngeina gim a nam ding le a hoih zaw ding aa ngeinapuante kipuahciat na pi, ei Tedim puan pen khangluite hong
nusiat sak bang mah in om lai. Khangthak ten kipuahbeh laileh hoih zaw sem in um ing.”
Spirit“I minam puan pen siangthona,cihtakna, thumaanna, kiitnaalak puan hi a thupi mahmahhi. Ahih hang Pasalte puanhitaleh numeite puan hitaleh agialpaizia kibang zo het lo in,tua anungtalo i puangialte inanungta eimite lungsim hongkigamla sak phial ahi tam?”
Shame
“I minam puan, nik pen thupit bawl zaw lai leng lunggulhhuai sa ing. I Zonik pawl khat, Kawlgam ah singtawngtawm, mohkang pawl khatte in a teen i muhciang iangtangna sang i zumna lian zaw.”
Standard“Minam kician khat in lai nei, minam puan nei. Minampii suah nop leh i lai i pau kem ding, i ngeina puante thupi
bawl aa, puahphat ding. Minam dang te eng ding aaPasian hong bawl hi lo.”
“Ngeina puan te puahpha ding cih thu ah nam nih inneih huai sa ing. Standard le Modify. A khat na ah, i vek
pi aa i silh i ten te a gial dan, adesign dan kibang neihkim ding. A nih na ah, pawi puan ding a hilo, ni sim
zumkuan, nasep kuanna, nipi ni te ah aki silh thei ding,khuahun tawh a kituak a kigan, dezai tuamtuam aa ki
khui, a gial dan a kiphuak thak zong om huai. ”
Minam puan tung ah muhna tuamtuam
Nisim i silh, i
tente ah zong i
ngeina
kiguang thei hi.
Ngeina puan tawh a etlawm Siamsinte
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 26/56
26
SEP ding bawl ding tam lua in iMIN na ngawn kimang ngilhkha thei hi.
Tawmvei ngaihsun pak ni. Nainnkuan sung ah, min khempeuh lak ah bang kammal a tam pen hiam? Akibang kammal bang zah pha hiam?
Khat veivei ciang, i lawm i gual temin pen minneu bek ah kiciamteh inMinpi kiciamteh kha lo thei hi. Nalawmte min lak ah bang kammal atampen tam?
Ei Zomi minte sim kawikawi leng“SIAN” cih kammal mah tam pensa ing. (Kei theih na ciangciang ah)Ka theih khak min pawl khat bekbek te ah zong SIAN tam mahmah hi.
Cin Sian ThangCing Sian KimDal Sian BulHau Sian CingHau Sian NuamLian Sian Muan ThangMang Sian ThangMung Sian It SiamNiang Sian CiangNung Sian TuangPau Sian MuanSian Cin ThangSian Za KamSian Za KhamThang Sian MungThang Sian TungThang Sian SangThang Sian SingVung Sian CiangZam Sian Huai
I Min hong kipiak ciang in ei hongkikuppih lo hi. Ei tung ah thunei (akl)akinai mi khat i hong piak hi.
Ei Zomi te ngeina ah i Pu le Pi te inamau min lak ah atawpna kammaltawh a tu a ta te min pia hi.Tua bang in min hong kipiak ciangin,a minpia te lungsim ah hoih le kilawmakisa kammal hoih te mah kipia hi.
A hih hang in hih SIAN cih kammaltawh min kipiak pen sawt nai lo dingin um ing. Zomi khanglui te minakigelh na laibu te ka sim khaknasung ah SIAN cih kammal pen tawmmahmah hi.
Ei Zomite MIN ah Pasalte min leNumeite min cih bang in zongakigelhlo thukhun (unwritten law)dan in zong om hi. A hih hang in,SIAN cih kammal pen numei minpasal min cih bang in kikhen lo inkipia hi.
“SIAN” cih kammal pen Pasian cihkammal pan in akila hi ci-in ciamtehing. Ei Zomite tangthu ah “Pasian”cih kammal cik hun a kipan in neicih i thei kei hi. Cope Topa lesangmang te Zogam hong painungzuiin Tapidaw upna i neih khitciang, “Sian” cih kammal pen i minteah hong ki hel pan hi ding hi.
AD 2010 pen Cope Topa Tedimkhua hong tun zawh kum 100 cinkum hi.
Tulaitak in kum 20-50 kikal Zomi tepen 2nd Generation Christian akl 3rdGeneration Christian i hi ta hi. I Pu iPa te pen 1st Generation Christian ahi hi.
Tua ahih man in amau le amau ma ai pu sawnsawn te min ah SIAN cihkammal tawm hi ding hi.Amau hun lai in bang kammal tampen cih bel kigen thei lian lo hi.A hih hang in, Pasalte min ah“THANG” le numei te min ah“CING” tam pen kha thei ding hi.
Minpiakzia pen ahun zui in a kikhelkhel a hi hi.
A lungdam huai khat ah, ei Zomitemin pen bangbang in Min ikipia zongin ZOMI i hihna hong lak hi.
Tuhun ciangciang, kum 20 gualZomi Khangno tampi tak gamdangkitung khin hi. I theih na ciangciang,ZOMI tangthu sung ah hizah inGamdang lalna pen om ngeinai lo hi.Gamvai hong hoih lo in, Kawlgamah kikhelna taktak hong piang kei lehzong, tulaitak kum 20 nuai Zomikhangnote zong gamdang mah izuanzuan lai ding hi.
I ta te min pen, ZOMIN taktak mahhong hi ding hi.
A hi hang in, i tute min ZOMINtaktak ahi zo lai tam?
by Tg. Sian Nun SiamFinal Part II, MBBS.
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 27/56
27
Zomi sung ah Music siam tampi hongpiang khia a, Kawlgam ah mipi theih,a min thang, i angtang pih ZomiMusic siamte zong i om hi. Amau
min te pen minpi tawh kitam theitamlo in, mineu tawh kithei zaw hi.Dotna: Amau minpite na thei hiam?
(a) Thawn Kham(b) Sangpi(c) Cinpi(d) Zamnu(e) Sung Tin Par
“I min te in tawm a ki nai cih zong ong tam ta in, a ki bang zong ongom in - hun sau pi ah bang ong ci mah tam mate.”— Smile Zomis
“Nidang in pen Zomi atam zaw mal 2 bek bek hi. Min mal 3 le mal 3pan a tungsiah i neih hun pen, kum 1930 kim khawng pan kipan panhi. Zomin bek hilo minamdangte zong tua mah bangin a hun zui in amin phuak zia uh kikhel toto a, tua tungtawnin Social, Culturekhantohna zong kien kakkik thei hi.”— Michael Pau
“Ken zong ka ngaihsutna sau lo kong gen nuam hi. Ka lunghimawha hih leh Video sunga lasate, thugente, leh Jubilee nangawnah i mingelh dan ka et ciangin i min neu (minsel) tawh hiam Mikang minkhawng tawh i gelh ziau pen maan ka sa thei kei hi. A gelhte’n amaukhua leh tuisung kia a zat ding ahih leh bel phamawh lo hi. Ahi zongini khua pua leh a diakin gamdang tung dingte i minpi mah tawh gelhleng cih ka deihna kong pulak hi.”— J.M Ngul Khan Pau
“Min kigelh ka et ciangin ka lungsim hong sun velval khat om theizel hi. Tua pen i minno (i lawmte’ hong sapna) i gelh ciangingawmkhawm teitei lehang ka ci hi. Gentehna in: Thang Bawi hi loin
Thangbawi, Kham No hi loin Khamno, Thang Pu hi loin Thangpu,Cin Tawng hi loin Cintawng, Cing No hi loin Cingno, leh adangdang.”— Neng Ngaih Lian
“Pawlkhat in aminpi pen zomsuak ziau mawk uh hi. Gtn. Ginzathang,Gochinkhup etc, hihte pen minam dangte’n simhak sa mahmah uhhi. Ih minpi te in amal kim ah khiatna anei ahih man in gawmsuk ziauding hilo hi. Gin Za Thang ding kimlai pen Ginzathang ih cihtehakhiatna ding ngaihsut hak mahmah hi.Minneu ah pen akhiatna atuam aa omlo ahih leh gawmsuk leldingmah hi. Gtn in Kampi ahih leh zong kigawm thei hi. Pi in akhiatnaatuam in neilo hi. Ahi zong in Kam Khen takciang in amal nih un
akhiatna neituak uh ahih man un Kamkhen cihding hilo hi.”—Thangboi
“Ih Minam le ih Min te aman than loh na ding in athupi masa pen kasak ah Nungak lai, Tangval lai, Ei zomisiamsin, lia le taang te ‘Ei leei’ mah ki pi, ki teng leng, ih Min le ih Puam te manghakzaw, zongZolai le Zopau athei le apau thei mi ih tam zaw tam’’ cih kei ngaihsutnatawm hong hawm sawn ing,— Tuangpu
(Thukikupna te laimai khualna in avekpi kisuak sak lo hi.— Editor)
a ) T h a n g T h a w n K h a m b ) T h a n g S i a n S a n g
c ) T h a n g S u a n C i n
d ) Z a m N e i h C i n g
e ) A m i n p i h i p a h
Theih huai kiukiu“Na Min Bang Ahia?” thu ZONET tungtawn in
thukikupna
www.siamsin.org
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 28/56
28
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 29/56
29
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 30/56
30
SIAMSIN OF THE YEAR AWARD
KITEELDAN
I. Identity
1. Zomi Siamsin Kipawlna (Universities-Mandalay) member sung pan hi ding.
II. Academic Intelligence
2. A sangkahna ah, Distinction, Honors,
Qualify, Credit atawmpen khat a ngah hi ding.III. Emotional Intelligence
3. Siamsin sung ah, a hunzui in, thalawp tak in kihel a mi tawh na asemkhawm thei hi
ding.IV. Spiritual Intelligence
4. Tapidaw nuntakna tawh kituak a, gamtatluhekzia asiam hi ding.
V. Other Achievements
5. Minamdang te mai ah gam le minam
amaitang sak nasep, gualzawhna angah hiding. Numbat (I) pan in ki en suk deudeu aa
numbat (V) dong akibang mi (1) val aphak ciang ZSK-Mdy Panmunlen te vaihawmna
tawh Vote pia in kikhentat hi.Kum sim in kiteel a, a kiteel sa te ki teelkik
nawn lo hi.Laisin kum 2010 akipan in Zomi Siamsin
Kipawlna - Yangon, Kalay, Monywa pan in
zong khat ta kitel hi.Zomi Siamsin Kipawlna - Myanmar.
1.Zingsol: Siamsin of the Year na ngah natawh kisai bang na gen nuam aa?Vanpi: Upmawh loh pi-in, hi bang in hong kiteel a hih man inangtang peuhmah ingh.
2. Sanglai na sim ciang bang dan (strategy) le bang cilungpuak (attitude) tawh sim na hia?
Dental kah kahih manin, ha lam tawh kisai theihhuai khempeuh thei nuam, lunggulh ka hih manin, misangka theih zawk nading in hanciam ing.
3. Lai sim theih loh ciang bang sem?Thugen, lasa, ihmu.
4. Tun sang man dek ta ci leng, sang man ciang bangsep sawm?
Senior te huh kawm in, pilna zon sawm ing.5. Innkuan pih ding ngaihsutna?
Nuntakna akip khit ciang, ngaihsut sawm ing.6. I gam le i minam ading na ngaihsutna?
A tom in gen leng, ka sinsa pilna mah tawh kipiakhia nuam ing.7. Mandalay Siamsinte na muh dan?
Siamsinte in makaite’thu man ding kisam mahmah
lai sa ing. Minam dang te hi leh thu ki mang mahmah uh hi.8. Minam khantoh nading na lunggulh pen?Eimi khangno pilna sang a nei tampitak kisam lai
hang.9. Junior Siamsinte kiang gen nop na nei hia?
I sin laite hanciam mahmah ding le Siamsin sungah i hih theih zah in kihel ding thupi sa ing. Tua tak pan inkipumkhat theihna lungsim, nasep khop theina lungsimkikhangto hi. I thanemna te hong kiam sak hi.
10. Nu le Pa te kiang ah bang gen nuam?Tate in Tan 10 ah Nu le Pa te’ lamet zah hong
hih kei uh leh tate mawhsak lo in, a mau’ukna tawh
kituak pilna lam ah pantah thapiak zawk ding hoih saing.
2008
Lia Niang Hau Cing
2009
Lia Zen Suan Nem
2010
Tg. Lian Cin Van
Siamsin of the Year - Mandalay (2010)
Tg. Lian Cin Van tawh holimna
Dotna 10SIAMSIN OF THE YEAR
Min : Tg. Lian Cin Van (Vanpi)
Pa min : Pa Awn Sian Pau
Nu min : Nu Niang Ngaih Vung
Khualui : Laitui.
Tan 10 zawhna sang : BEMS (2), Kalaymyo.
Gualzawhna te
Tan10 : Myanmar, English, Chemistry, Biology
subject te ah Distinction ngah.
University : 1st yr BDs ah English, Chemistry subject te
ah Distinction ngah.
Essay Contest on “Union Day” at Universityof Dental Medicine, Mandalay (2006) -
Second Prize
Laitan : House Surgeon, University of Dental
Medicine, Mandalay.
Ukna : Laisim
Omna : No. 94, Pinlong (12) Kalay Myo.
Email : [email protected]
SIAMSIN OF THE YEAR 2010
ZOMI SIAMSIN KIPAWLNA, MANDALAY
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 31/56
31
Zingsol:Tan 10 ah sanglai tawh kisai
na kiginzia te hong gen ma sa ve.
Myanmar: Khet-sit, Tada (Grammer),
Mark 1 man dotna tomnote lot-ngah
ing. Adangte pen Siate’n hong hilhlaitak limtak ngai in, kei thu in gelh kik
ing. Sa-si-sa-kong (Kawllai Essay)
pen nai lang sungin Ba-la-sa-ok (Ex-
ercise book) laimai 14 ka gelhzawh
nang kisin ing.
English: Minit 15 sungin essay laimai
3, minit 10 sungin letter laimai 1 le
lang kagelh theih nang kisin ing.
Akigelhsa te sim ing. Lotngah kei ing.
Close-type aading le Read the Pas-
sage (Comprehensive Test) ading ka
man hun ciang Text book sim ing.
Grammer pen Tan 5 lai akipan limtak
sin thei kha kahih manin Tan 10 ahhaksa sa kei ing.
Math, Physics, Chemistry: Chapter
khat ta i Theory Concept ka theihtel
khit ciang bekin Problem te kisin ing.
Biology: A thu sim masa ing, a thute
ka theihtel khit ciangin lotngah ing. Sim
hun tam zaw hi.
Na ukna, na ngimna te le na sangkah
akituak hiam?
Laigelh uk ing. Ka neu lai in Physics
Scientist suak nuam ing. Hih sang
akah lo hi leng Physics sin ning.
Laisin, laisim zawh nading hong
thalawpsak thute bang hi pen hiam?
Christian ka hih na, Zomi ka hihna, (ei
gualzawhna in) i Pasian minthang
nading le i minam vang ding cih thu in
hong thalawp sak hi.
Tulaitak leitung hong bei vat leh
vangam na tung diam? Bang hang?
Tung ding hing. Kum 2007, April 16 ni-
in Khangno Camp sung, Sia (Rev.) Van
Uk tungtawn in (gupngahna) kitel ing.
Zolai na sin ngei hiam? Na gelh thei
hiam?
2005 le 2006 kum (Khal) sang khak
sung in kha 1 kiim ta bang sin ngei
ing. Zolai sim thei ing, ahih hang
Zolai tawh laigelh ngei keng. Ka
kikhopna biakinn ah Kawlpau
kizangh in, lawm le gual te tawh
Kawlpau mah in kiho ung. Zopau
pen inn sung ah nu le pa tawh kiho
ciangin zangh pen ing. Ka nu le pa
in Zopau pau kei leng Moh-phuu
(Pocket money) hong pia lo uh hi.
Hih bang dinmun na tun theih
nading na sanggam, nu le pa te in
bang ci bangin hong panpih uh
hiam?
Ko unau sagih pha ung. Kei pen a upen hing. Ka nau neu pen nih pen
apeeng (twin) hi. Ka nu le ka pa in
thu hong nget sak den uh hi.
Laivuanpite ka phi ciangin, amau
anntang in thu hong nget sak uh hi.
Ka Pa bang gilpi natna anei pipi
anntang in thu hongnget sak manin
zato tung ngei hi.
Mailam hunte ah na ngimna
khempeuh a tangtung ding hi leh
bang na sem tam?
Mite amau khe tung ah amau leamau adinzawh nading huhna a
pia nasepnate sem nuam ing.
Innkuanpih ding in koi dan te hoih
na sa aa?
Innkuan sung anop nading upna
kibat ding le Minam kibang ding
thupi sa ing.
Hong kidong kha lo na gen nop a
om leh hong gen ve.
Hih bang in holimna nong bawl
man un lungdam mahmah ing.
COVER INTERVIEW
Tan 10 laivuanpi ah piltungtuang in Distinction a ngah Zomi tampi
hong om ta hi. Tan 10 le Tan 10 nuai pilna sin Siamsin momnote i
etteh theih nading in ZSK-MDdy maithak Siamsinte lakpan subject
khempeuh ah Piltungtuang Lia Cing Nuam Lun tawh holimna te
kong suaksak uh hi.
Lia Cing Nuam Lun, Boihboih
Pa Langh Suan Thang
Nu Cing Khan Lun
Suah ni - 3 March, 1994Ukna - Laigelh, Laisim
Thalakna LST - Jerimiah 33:3
Tan 10 Mark ngahzah
Myanmar - 75
English - 79
Math - 96
Physics - 95
Chemistry - 80
Biology - 90
Laitan - 1st yr, University of Medi-
cine Mandalay.
Tenna - Mogok
All Distinction Ngah
Piltungtuang Zomi Siamsinte
(2006-2010)
2006 Kum, Lia Cing Sian NemPa Kung Za Mung
Nu Thang Sian Cing
2007 Kum, Lia Vung Sian San
(Pa Zam Zen Pau)Nu Kyi Kyi Win
2008 Kum, Tg. Suan Lian Tuang
Pa Thang Lam Tung PauNu Nokek
2009 Kum, Tg. Lian Za Khual
Pa Kham Khan Thang
Nu Niang Hau Cing
2010 Kum, Lia Cing Nuam LunPa Langh Suan Thang
Nu Cing Khan Lun
Source:[ZONET][ZONET ah akipuak thu (post) te pan akila kik hi.
Min te ah Laimal gawmkhialh om kha thei dinghi.]
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 32/56
32
ZINGSOL laihawm tuni ciangdong ma hong panpih i biak topa Pasian tung ah a masa
pen in lungdamko nuam ing. Tua bek tham lo tutung Zingsol laihawm sungah laigelh kha ka hih man in a
vaihawm ZSK -MDY te tung ahzong lungdamna hong ko nuam ing.
Ei Zomi Siamsinte tung ahhanthotna pawlkhat hong gen nuaming. Siamsin i cih in sang pan i sinpilna bek asin hi lo in, lawm le gualte tatdan asia-apha, lungsimngaihsutna (idea) tuamtuam leminam kim tawh kipawlkhop theihnangin asintawmte i hi hi.
Tuhun ah ei teng inSiamsin cih min suangin
sang i kah hangin ngimna,tupna neilo pi in a kah mawk mawk tampi i om hi.Siamsin cih min tawh kizuiin thu le la tampi asin i hihmah bangin i mailam kalsuanzia ding tampi i ngim kholhkul hi. Ngimna –Tupna neilomite pen lungno(insect) nuntakna tawhakibang nuntakna a nei mitehi ci in i pu i pa ten na gen
hi. Mihing i cih in a piicing cih omloaa asang pi i ngim zongin tua sanganiam zaw ah kitung pan hi. Bangmah ngimna nei kei leng i nuntaknakoi ciang tung ding cih ngaihsut huaihi. I ngimna zah i tun nangin haksatnatampi i nawk kul hi. Bang hang hiamcih leh asang aa aleng vasa na ngawnsang len semsem leh ni le huih(pressure) tam thuak kha semsemhi. Tua bek tham lo ngimna-tupnabang zah a hoih hangin i kalsuan zia
maan kei leh i lametna tawh kigamlading hi. Pilna kipatna in ngaihsutna
pan ahih man in thu le la tampi angaihsun thei Siamsinte i hih nang iomna tek pan hamciam ding hi hang.
Tu in eite tung ah Pasianthupha i sangnate lungngai kik ni.Nisim in neek le dawn ding bek tham
lo puansilh nikten hong guanin,pumpi cidamna kha cidamna i neihnain Pasian thupha hi. Adam lo zato lumtampi lak ah en pilna hoih tak sin theiin, nisim i paina i ciahna ahtuahsiatna om lo in i nuntak theihnain zong Pasian kiang pan i santhuphate mah ahi hi. Ei thu-um mitein nuamna (akl) gualzawhna khatpeuh i ngah ciang bekin Pasian
cih leh hih i tuahsiatnate iguallelhnate tung tawnin kipuahphattheihna lungsim-ngaihsut i nei a, mailam ah hih bangin i tuah khak nawn
loh nangin bang cih ngaihsut ding cihkhentat theihna pilna hong guan ahih lam phawk ciat ni.
Khangno lai i hih man in thukhat peuh i vai hawm ciang in ahoihpen ding bek i ngaihsun hi. A hoihpen ding i lamet mah bangin asia pendingin zong kinging kholh kul hi.Bang hang hiam cih leh leitung aPasian bawl na khempeuh in asia leapha kithuah den hi. Thu hoih ding ilamet khat peuh i vaihawm hang thu
pawlkhat ah i tuahphat hangin, thupawlkhat ah i tuahsia thei hi. Tuaahih man in hih thute ah tuakkhialkha leng bang cih siangsak thei dingci-in ngaihsun khol leng i tuahsiathangin tua thute i nawk zawh nadingin lampi i mu khol ding hi. Tua a hihman in guallelhnate i thuakzawh nangi ngaihsut maa in gualzawhna bek i
thupha i sa hi. Hih thute zong Pasianthupha mah ahi hi. Tua ban ah gualzoden leng Pasian phawk i cih samhangin mihing i hihna tawh kizuiini lungsim khat ah kiphatsakna, ei leei kipimuhna lungsim le a gualzodenden ding i kisa hi. I gualzawhnatePasian thupha ahih hangin sang siamkei leng ei le ei aki bawlsia i suak ding hi. Tua mah bang in tuahsiatna(akl) guallelhna khat peuh i tuahciangin Satan’ziaetna ci in i ngaihsunkhial hi. I guallelhnate in zong Pasianthupha mah ahi hi. Bang hang hiam
ngaihsut khak loh nangin hih lai tawhhong hanthawn nuam ing.
Laigelhpa Dalpi minpi pen
Tg. Zam Sian Dal hi a
University of Technology –
Kalay ah Siamsin khat ahi hi.
Zomi Siamsin Kipawlna –
Kalay i Lasin kum 2010
Pawllutang ahi hi. — Editor
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 33/56
33
ngah veve uh hi.Gamdang ah scholarshipngah a apai zong tawmtawm om veve a, tuate in
gamdangte pilna ban vevelel hi. Tan 10 ka on in, kasangkahpihte tampitak keisang pil zaw a, Manglai asiam bang pawl khat omhi. Ka ngaihsut sut ciang,ka sangkahna kibangveve, siate kibang veveken manglai ka theihlohpen, keima hanciam lohman, kei ma ginat loh manna hizaw hi. Ka siate
hang, ka sangkahna lesanglai simbute hang nahilo zaw hi.
Tulaitak mahmah in zongKawlgam sang pan BE zoa, US a, company lianmahmah ah Engineer asem Zomi ka theih 2 omhi. Tuate in Kawlgampilna thupi kei ci in, sangkah lo in, BE buaih na la
kei leh, US ah bang a semtam? Companyte in zong,BE na hihloh hang pil lelna himanin Engineer zakong pia ding uh hi cizenzen lo ding hi.Kawlgam sangte pan BEdegree ngah ahiman bek in US companyte ahEngineer a sem thei hi.
Alangkhat ah Kawlgam
pilna thupi kei, Kawlgambuaih i lak hang bangmahnekzonna, nasep muhnaom kei hong ci a om lehtuate pen, a hanciam lo, apillo mite na hi lel ding hi.Tuabangte thugentetaksangkha kei in. Amautan 10 on loh man, buaih angah zawh lo man peuh nahi thei zaw hi. Tan 10onga, buaih i ngah ding, i
pil ding hong haza mi omthei hi. Kuakua-inbangbang gen taleh eihanciam a, ei i pil leh ei mahakihampha ding hi lel hi.
Tua manin sang kah napia, lai i kiat leh kua hang hizaw ding hiam? 4 D, 5 D Ingah kei-a, Qualify i ngahkei leh kua hang hi zawding hiam? Tan 10 ong,
BA, MA zo napi in Mangpau
i pau theih kei leh kua hanghi zaw ding hiam? I gam ilei, i kumpi le kumpithukhunte neu muhin,pheng om kha kei ni.Tumahmahin zong, na kimna pam en lecin, tan 10 ongpan a Mangpau, Manglai asiam mi na om ding hi.Nang le nang na ngaihsutzah in pil na kisak kei lehlimtakin ngaihsun phapha
in. Kua hang hi zaw hiam?
Laigelhpa Pa Michael
Suan Lian Pau pen Kalay
University pan History,
Master degree ngah hi.
Zomi Siamsin Kipawlna -
Myanmar, Saimsin Awging,
Zomi Siamsin Magazine te
aphuankhia lak ah
makaipi khat ahi hi.
Khualzin mi khat khuapi khat ah hong pai a, khua sunglutna lam gei a om khuami khat tawh hi bangin kiho uhi.Khualzinpa: “Hi khuamite bangci mi ahia?”.Khuamipa: “Nong paikhiatna khuamite ee?”.
Khualzinpa: “Mi gina khat zong om kei, mi khem, zuaugen, mi hoihlo vive hi uh”.Khuamipa: “Hi khuamite zong tuabang vive mah hi ei”.Tua khit a sawt loin tua munah Khualzin mi dang khathong pai leuleu a, hibangin kiho leuleu uhi.Khualzinpa: “Hi khuamite bangci mi ahia?”.Khuamipa: “Nong paikhiatna khuamite ee?”.Khualzinpa: “Mi gina, mi thuman, mi hoih vive hi uh ee”.Khuamipa: “Hi khuamite zong tuabang vive mah hi ei”.
Ref: A Tale of Two Cities.
KAWLGAM penkumpi hoihlo, gamhoihlo-in mi
khempeuh phial in i
ngaihsun ciat hi. Tua sungpan ahoihlo penpen ah Pilnatawh kisai i gam i Educationsystem ahi hi. Tua sanginahoihlo zaw kan khat om laihi. Bang hiam cilehKawlgam pilna thupi kei,Kawlgam buaih (degree)thupi kei ci-a, i gam neumuh a, hanciam lohna ahihi. Tan 10 ong napi-a,Kawlgam buaih thupi kei ci
a, college kah lo pawl khatom hi. Kah sunsun leh zongsang man dong kah suak loa, a khawlkik om lai hi.Thupi kei, amawknapi hi cia, tua a mawkna kekkek ngah sawm lo, ngah zo keileng, angah lote zong thupithei tuan lo ding hi.
Sang kahna kibang tektek,siate kibang tektek pawl
khatte in lai ong a, pawlkhat lai kia hi. Sang thupikei, siate gina kei cileng,sang naupang khempeuh laikia khin ding hi. Bang hangin pawl khatte ong hiam cihnakpitakin ngaihsut kul hi.Pawlkhatte ongmawkmawk bek hi lo a, 4D, 5 D, All D cih banginngah uha, pil takpi veve uhhi. Siavuan, engineer cihte
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 34/56
34
MAKAI TE
ADING
KAMMAL
THUPI
PAWLKHAT
A gina, a gina lo khen lo in mi khempeuh it theihding kisam hi. Tua hi leh, mi khempeuh tung ah
hehpihna lungsim na nei thei ding hi. I pumpisung tawng ah i lungtang om hi. Tua i lungtang
pen mi dang te hehpihna le tel siam theihna te aom ding ki sam hi.
¤ Khattang kiphatsakna lungsimte na lungsim
sung ah lut sak kei in. Tua bang lungsimte paikhia in. Hih bang aa hihna in, lungsim hoih hi aa,
midangte aa ding deihsakna lungsimte ii kipatna ahi. Thu man in i kipatna zong hi.
¤ Ei mahmah in lungsim kawi nei mawk le hang,
midangte lungsim tang sak zo lo ding hi hang. Eimahmah in ciimna nei ma sa kei le hangh,
midangte i ciim sak zo kei ding hi.
¤ Midangte aa ding sup ngamna pen, midangte
tawh kilemna hi sak in la, hehpihna lungsim neitepen hehpihna lungsim mah tawh thuk kik in.
¤ Bang thu bang thu ah haksatna cih pen om den
hi. Lungdamna, nopna zong om hi. Haksatna lenopna i cih pen ei mahmah in zongin, i ngah
theih nate ahi hi. Vanpi hong kia phial zongin, nana do zo ding hi. A hi zongin, nangma bawl
tawm haksatna pen nang na do zo kei ding hi.
¤ Ka zak ngei thu khat hong gen ning. Kielna penthu lian pipite ah om lo hi. Thu neu nonote ah
zong om khol lo hi. Thu lianpi lah a hi zo lo, thuneu lah a hi lo vette lak ah om hi.
Nawlkhinna
Zeisu in Pawlpihna
sang in Nawlkhinnatamvei thuak zaw hi.
Khensatna
Thungetna gina
neilopi in Khensatnahoih lamen kei ni.
Minphatna
Gensiatna nang tang
in la Minphatnate napawlpih te pia in.
Migina
Haksatna na tuahciang in na lung
akiat leh migina lo
na hi hi.Lian Muan Kim i Makaih Pilna laibu pan.
¤ Mi khat peuhpeuh a mah le a mah a kineu
muh leh sawt kei…midangte zong neumuh pah
hi. Inn kuan sung ah zong khat peuhpeuh ininnkuan sung a suksiat leh sawt kei…midangten zong tua innkuan susia lel ding hi.
¤ Suang manphate nasia taat le hang a hoihna
hong ki langh khia hi. Tuabang hi…mi hing tezong haksatna tuahna pan in lungsim picingna
ngah hi.
¤ Pilna nei mite in amau le amau kimawh sak hi. Pilna neilo te in midangte mawh sak uh hi.
¤ Koi mun koi mun napai zongin, na lungsim
pen a sang’ theih tawp in sang sak in. Nangkiang pan aa apai khiate nang kiang hong pai
kik hi lo hiam? Ann na vawh leh ann ngah dinghi teh.
¤ Mi hoih khat namuh leh amahsang na hoihzawk nang hanciam in.
¤ Aman taktak hoihna cih pen mi khempeuhtung ah it theihna hi. Aman taktak theih theihnai cihpen midangte lungsim tawng theih theihna
hi. Pilna, thumuhna neisa aa, a suak khia tepen asang penpen te hi. Pilna sin in baih tak aa,
a siamte pen a nihna hi.
“MIHING IN SUANG MANPHA BANG HI.” by Peter En Lam Suum
3rd B.N.Sc., Gr
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 35/56
35
THUHILH THEI LIMLANGH
by Zolianu.
“En pak dih ve, U. I inn veng nu’ puan sawp
te a siang loh dan. Gial bialbual, vom nelnalgeuh. Puan na ngawn a siangin sawp thei lo
hiam?”A zi in limlang kongkhak pan en-in hi bang in
hong phun hi. A pasal in pai in a et leh a zi cihbang mah in, a veng te innkuan puan nin
nemnam vive silh in, a om uh a mu hi.Kaal khat sung bang, zingsang sim a zi in, a
aan huan kawm in aan buuk limlangkongkhak pan en in tua bang in phun den hi.
Zingsang khat,“U hong pai meng dih ve. I inn veng nu’n
puan a siang a sawp thei ta hih tuak.”A zi cihna a pasal in a et leh nik le puan
asiangtho silh in, a veng te innkuan lamsiauhialhial in nuamsa mahmah uh hi.
Tua ciang, a pasal in,“Ngaihno aw, ken tuni zing na thawhma aa,
hih i limlang kongkhak te na zut siang hiveng.”ci-in itna dim kamkhum tawh a gen
hiathiat hi.Khat veivei ciang, limlang nin pai let in
na te i en thei aa, i phun, i ciak thei zeel hi.
LUNGSIM NAM NIH
by Ciin Sian Huai, Huainu (Final B.N.Sc, Gr)
Nidang lai-in uiphuk honkhat khualzin dingin gamlak sung hong tung uh hi. Mun khat atun uh ciang
upmawh lohpi-in guamthuk sung khat ah uiphuk nih hong kia kha hi. Guampen thuk lua ahih maninui phuk tegel a diangdiang hang atung tu zolo uhhi. Alawmte’n guam tung panin en ngeingai in
“Guam thuk lua hi. Na diangdiang uh hang atung hong tu zolo ding nahih uhteh hanciam nawn keiunla tua bang in na sih dong om ziau un” ci-in otsan uh hi.
Alawmte´ ot thu azak ciangin uiphuk khat pen lungkia in suahtak nading hanciam nawnlo-in om-a,
asawt lo-in hongsi hi.Adang khat pen lungkia hetlo-in hanciam-in diangdiang hi. Alawmte’nbangzahta’n otsan taleh thudon lo-in sem teitei hi. Asawt lo-in guamthuk sung pan suahtakna ngah
hi. Alawmte’n lamdang sa lua-in ummcih ngeingai in “Nang kong otsan san uh zalo maw?” ci-indong uhhi.Tua uiphuk in, “No ka suahtakna nadingg tha hongpia a hong otsansan hilo maw?” ci-in
dawng kik hi.
Tuabang mahin lungtup, ngimna khat peuhpeuh ah i matup nading kiimlehpaam ngaihsut luat dingkisam lo hi. Nasep na pawlkhatah kiimlehpaam´ thugente ngaihsut huai mah hi. Ahih hang pawlkhat
leuleu ah kiimlehpaam´ thugente lunglut lo-in masuan zopding kisam leuleu hi.
Khensat siam ni!
ALIMCI NUNTAKNA
by Ciin Sian Huai, HuainuFinal B.N.Sc, Gr
I nuntakna ah thupi i sak le i iplah nateahun zui in kikhel thei hi. Tua ahih man ini nuntakna zong kiamsuk zel khangto zelin gualzo zel gual lel thei zel hihang. Hihakikhel den i nuntakna ah akikhel ngeilothu pawl khat om hi. I zuih ding, iciapteh ding thubulpite gual suk lengthusawm i pha sak hi. Tua thutekhahsuah lo in lencip den leng i nuntaknamanpha in gualzo den ding hi hang.1. Lungkituak in nasepkhopna
(Coorperation)2. Suahtakna (Freedom)3. Lungdamna (Happiness)4. Thuman cihtakna (Honesty)5. Kiniamkhiatna (Humility)6. Ki itna (Love)7. Lungnopna (Peace)8. Zahtak theihna (Respect)9. Kipiakhia in nasepna (Responsibility)10. Thumanna (Simplicity)Tua ahih man in i nuntakna ah, ikalsuanna ah hih thu te lencip zo hi leng
i mapai in, i nasepna khempeuh ahzonggualzo ding hihang. Zuih zawh nang inhanciam ni.
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 36/56
36
MIHING nuntakna ah kiniamkhiatna pen a thu pile a neih huai lungsim puak
zia khat hi. Amah le amah a ki
niamkhiatte pen midangte in zong itin ngaih baang mahmah uh hi. Tuahi le kiniamkhiat taktak hi i cih kuate hiam? Kei muhna tawh tawmkikum ni.
Kiniamkhiat i cih pen ei le eikihihsakna le kiliatsakna te nei lo cihpen mi kim in i theihsa hi. Mi pawlkhat te hau mahmah, pil mahmah napi’n mi tung ah kisial se, kipholaak se lo uh hi. Hih bang mite pen mikim phial in it-in kizahtaak tek hi. Mi
dongtuakte sim mawh lo a, a hihtheih zah tawh huhin a khitui a nulsak te a hi uh hi. Hih pen mi kim in a neihhuai le a etteh huai gamtatna ahi hi.
Kiniamkhiatna i cih in ei leei kineu muhna hi lo hi. Amah leamah lung neu denin a mai ngal lo tepen kiniamkhiat kici lo hi. A hih dinghih ngam lo, apau ding pau ngam lo,a kun khikhu den te pen mikiniamkhiatte i ci ding hiam? Keimuhna ah hi leh “khial hi” ka ci ding
hi. Ka neu lai in sang khan sung ahpau ngei meel lo a, sia te in lai hongdot ciangin a lu kunin a dawng ngamlo te ka muh ciangin “aw, kiniamkhiat lua si e” ka ci kha ngei hi. Tuate pen a kiniamkhiat man hi lo zawin amah le amah a kimuang lo, ahangsan lo te na hi gige zaw hi.
Tua hi leh koi ci kiniamkhiatding i hiam? Na zawnna, na poinatawh hong kisim mawh ciangin kiniam khiat tak tawh thuak keeikaai
in. Na siam loh na le na tha neemna
ahih manin uliante in a ma khialhnamah sa pah a, a tatna khem peuh encik den pah uh hi. A ma i impressionkia sak ahih mahin mite i muanna
ngah zo nawn lo a, contract ngahnawn lo in ciah kik sak uh hi. Hihpen kiniamkhiatna man hi lo hi.
Tua ahih manin mi kim inkiniamkhiatna man i neih ding thu pimahmah hi. Nang le nang na kimuanlohna le na meidawina te kiniamkhiatna sa kha kei in. Tuatehangin mi te simmawhna le neuetnana thuak khak a leh nang le nang kipuahpha in la, a muan huai le a zahtaak huai mi na suah nangin hanciam
in. A ki sam lo na te ah meidawi keiin. Tua hi kei leh mite in a khe tawhhong tuancil ding uh hi. A diakdiak in ei Zomi te tua bang a , a lung neudenden le a meidawi minam hi lo a,a kisapna ah hangsan tak le mai ngaltak in i ding ngam ding thupi ka sahi.
(P.S: Hih pen kei muh na bek hi a,lai sim te in na sang theih/loh bel theikeng. Deihsakna lungsim bek mah
tawh hi.)
Laigelhnu Lia Hau Sian Cing pen
University of Nursing, Mandalay
pan Laisinkum 2007 in B.N.Sc
Degree angah hi. University kah
sung in Zomi Siamsin Liapaal (1st
year) le Sangkahna ah Adulth Health
subject ah Distinction (2005) ngah
hi. Zingsol Newsletter ah Editor
(2005) sem hi. Tulaitak in St. Louis
Hospital, Singapore ah nasem hi.
— Editor
tawh hong kiko ciangin bang mahdawng kik ken la, kizamawh sak lelin. Mai lam ah hong sim mawh ngamloh nadingin nang hih theih zahin
hanciam in. A hun khat hong tunciangin hong simmawh ngam nawnlo ding hi.
Ahih hangin na hih loh pi,na khialh loh pi in hong kingawh a,hong simmawh uh leh tua pen kunngeungau a, khi tui nulnul ding hi loleuleu hi. “Pasian in thei lel in teh” cia, om ziau mi pawl khat i om thei hi.Ka nasepna zato ah ei Kawlgam mi
“Ei Zomi te ...... a lung neu dendenle a meidawi minamhi lo a, a ki sapna ah
hangsan tak lemaingal takin
i ding ngam dingthupi ka sa hi.”
pawl khat tua dan lian na hi uh hi.Tung siah u lian (Superior) te i maipha ki mu nuam tek ahih manin khatle khat kielna, kihazatna le kithangsiahna tampi om ahih manin kidawm takin i gamtat kul hi. Tuakawm kal ah ei Kawlmite khat pen ama khialhna hi lo pi in mi namdangtekhat in a ma khialhna danin ngawhziau hi. A khialh loh lam hangsan tak a, a gen huai kim lai “Pasian in thei
lel” cih tawh bang mah gen lo a om
- - - - - - - - - -
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 37/56
37
MIHING ih hih nak leh ihteengna leitung a ding mi
manpha te ih hi hi.Hamsatna, kamsiatna te na ngawnamau mun tek ah kizang thei ciathi. ‘Koi mah ah kizang thei lo,thupi lo mi’ ih cihte pen ih heh laitak ih cih khak bek hi. Hih mun,hih thu, hih vai ah asep theih keihang adang mun, thu leh vai khatteitei ah a mah in na thupi pen theiding hi. A haksatna ah ei tawh akituak pilna, ciimna ih neih lam akithei mi ih tawm mahmah hi.
Thei kha leng lah ei’pilna, ciimnate ei leh ei ‘n ih neu muh kha aatawm bek ih zang ciat hi. Ih neihsa pilna, ciimna te hoih tak a zangthei mite in amau’ nuntak na sungah gual zawh na angah uh hi.Gentehna in - a neu tung pek inmitmulo, khua za lo ahi ‘HellenKeller’ pen a tawpna cianginleitung ah amin thang laigleh siamahong piang hi. Cihnopna ah ihpiang pih pilna, siamnate hoih tak zangh thei leng bang zah ta haksa
mah ta seleh a tawpna ciangihgualzo ding hi.
Ei pilna, ciimna pen ei aa bek ahihi. Midang te pilna,ciimna tawhva teh sekei in. Nateh aa leh zongna’ pilna a khang tona ding bek hisak in. Midang te eng in va demding hi lo hi. Mipawl khat te inmi’gual zawh nate mu in va enghi.Eng bek tham lo haza lai uh hi.
Pawl khat te ciang min’nuam saleh a hazat man in gensia aa a
nuam asakna uh va susia uh hi. Amah ih eng leh a mah bang in ihpil, ihsiam, ih hauh na’ng hanciamding pen ih mangngilh kha hi. Nauluai sung pan hankhuk sung ihtung madong ih nuntakna ah mikhat ciat in lampi khat ta ih nei hi.Ei’ lampi pen ei’ bek tawnh dinghi.Tua mah bang in ei’te pilna,ciimna pen midangte tawh kibanglo thei ding hi. Tua thu ih mangngilh loh thupi hi. Genteh na in -
NU leh PA pawlkhatte in a tate uhsiavuan (Doctor) piang saknuamhi. Tan sawm laivuan naahmat(mark) tam ngah nanghanciam pih in siavuan pilna sinsak hi.Ahihhang tate in siavuan lamahukna lah neilo, pilna lah baang zoloa hih man in siavuan apiang hangin zatui sutna phim leh stethoscope(bilngaihna) bek tawi in M.B.Bs.bek tawh a nuntak na uh bei sak hi.
Ei’ uk na,lung gulh na lam bek mah ah hanciam len a lam danggualzawh na leh khangtoh na ihngah hi. Doctor, Engineer te bek ingualzo in a nuamsa hi lo hi.Leitung ah adang nasep ding tampiom lai hi. Tua te ah zong hanciamleng gualzawhna leh pilna tampi ihngah thei hi.
Pilna, ciimna khangtohna dinglaihoih, lai manphate ih sim ding
zong kisam hi. Tua te pan pilna
ihzong ding hi. Ih nuntak sungpilna ih zong kul hi. Sang pan a
sang pen laitan ih ong hang in‘Pilna nei ta ing’ kici zo lo hi. Pilnaneih nang lampi a mupan bek hihang.
Laisimna pen ih khuak leh ihlungsim an a vak tawh kisun hi. Laiih simna hang in ih khuak ah aciam teh huai pilna tuamtuam ihngah hi. Ih lungsim ah ciamteh huaite ih ngah khit ciang in migitna,lung neemna te hong khang
semsem ding hi. Pilna hong khangtoh ciangin ih muhna zong hongkhang semsem ding hi. Kipilsakna,kiphasakna te hong mang ding hi.
Maitaina in ih lungsim hong vaksak hi. Lungsim vak in lungnop lehgilona, huaihamna te hong tawmsemsem ding hi. Tua bek tham lolungsim vak leh ih ngaihsutna zonghong vakin hong manlang ding hi.Mite muh loh ih muhtheihna pilnakhuavak hang in ahoih, amanpha
makaih zawhna ih nei ding hi.
Tua hi aa lungsim leh pumpikhangtohna ih ngah ciangin leitungah mihing ih suak khakna’ amanpha na ih tel zo pan ding hi.Tua ih hamphatna tawh ih gam, ihlei, ih tui, ih minam aa ding na semleng bang zah in ih manpha zaw laiding hiam!
Laigelh - Bibiana(MLT)3rd yr,University of Medical
Technology.
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 38/56
38
MIT NIH, nak le bil,kam, khut le khei neih kibang
ciatciat eite kilamdan na in
ih’ngaihsut dan’ ahi hi. Mikhat nuntakna ah ‘ngaihsutzia/ngaiksutna’ in thutampi genhi. Tu hun a nadinmun in sang in, na sangnuam kei zong tuma huntea na ‘ngaihsutna’ i gah ahihi. Tu hun a na ngaihsutnain na mailam nuntaknamagen hi.
kah pen ka zongsat lohkhat ahi hi. Ahih hanginciahlam teh tu a ka kahtohna te ka tuah sukna ding
hi’ cih lung puak tawh kakah ciang thuak nop zawdeuh hi. Ih kahtohnatungtawn in ciah lamah.lamsuk aki tawn ding ahihi. Kah (haksatna) lo intuahsukna (gual zawhna)omlo hi Pawlkhat inlamtang te e le ci in nong
Nisim nuntakna a teelnate
Pasian thu in sihkhit a ding thu ciang bek
hilo in nisim nuntakna zonghuam hi. Bang gam ah, bangminam in kua innkuan panpiang ding cih te ei teel theihahih loh hang tua gam,tuaminam,innkuan tawh koi cimapang ding cih ei teel ahihi. Guah zuk ding, zuk lohding ei bawl theih a om lo
lianpi nei hi. Ageelna in ei ading a sia om lo hi. Minamneu a nang na piang hi.Nang Pasian in hong muang
hi. Hih minam a lamsangding vaipuak nang le keitung om hi. A khangto saminam dang te sangin eivaipuak lian zaw hi.
Pasian in minam ahong piang sakna, hihmunoh hong koihna te’nthukhat gen tawntung hi.Amawk piang hi lo hi. Ihihna nial kei ni. Minam bupkikhel na’ng in nang le keikhat tek ki khel ding hi
hang. Khan lawh hun ta hi.Tang lo in ap kaai liang keini. Ahoih zaw apha zawminam ih suakna ding tu aih dinmun in kipatna dingki cing hi. Ih zuun ding bek ki sam hi Ki pawlkhophunta hi. Ih hihna, hihlohnate munah ki kawk lo in apha zaw lampi ah mainawtni. Biakna, gamvai, ama vai,kei vai ci in ki dei dan keini. Tunni ih septheih te
zingciang cih a om nawnloding bangin hah kat insemni. Nungzui siam ni,makaih siamni, thu hilhsiamni, thu ngaih zongsiamni ki pahtawi in. Ki itni.
Tuni in ih upna ading, gam le minam a dingin teelna thak teel tek ni.Tua in nang khut sung ah,nang hih theihna sung ahkhin ta hi.
Lungdam Laigelhpa Tg. Thang SianSing pen University of
Medicine, Mandalay panFinal Part I (2011) Siamsinkhat hi. Zomi SiamsinKipawlna - Mandalay iPawllutang (2010) hi.—
Editor
Piansak na le ‘ngaihsuttheihna (ahkl) teeltheiha.
Pasian in mihing abawl in ‘teeltheih na(volition) hong pia hi Tuateeltheihna sungpan mahindawi mangpa khemna hangin mawhna dum sungahitung hi. Eite teel lohinPasian in eitungah na semtheilo hiam? A sem theilo hilo in, a sem lo a hi zawhi.Pasian in mihingte hongthupi’ bawlna hi in ganhingle adang piangsakna tetawh iki lamdan na ahi hi.
Teeltheihna icihteh Pasian in lampi hongnabawlsak kholh ahih manhi zaw hi. Leitung van nuaia thupiangte ‘Pasian ihihna’ pan a peng’ khatbeek om kei hi. Tapa khatbek neih sun leitung hongpiak, a lian mamah gupkhiatna nangawn ah eisangding, eitel ding Pasian inhong kal ahih leh Ama hongpiak “teeltheihna” sung a itelthu in nakpi in thupi hi.
hangin, tua guahzu do insang pai ding le pai loh ding,na sep pelh ding, pelh lohding ei teel ahi hi.
Khat tang tha tawha piang zolo gamvai(politics) te hoih e, hoik loe te kikal ah hau, pil, siam,a gual zo dingin eiteel dingahi hi. Pilna sindan(education system) te hoihhi hoih lo hi cih sang eibang ci i hiam cih dot huaizaw hi. Pau lap inakisungsia, tha akingah lo,ahih zolo te a ding vanzatzong hi thei hi.Ei teel theih haksatnatungah lungsim puak zia
Tuni in haksatnatungah ciaptehna thak (newdefinition) kong gen nuamhi. Haksatna in gualzawhnai matai ahi hi Gualzawhnain haksatna nung ah a zuithupiang ahi hi. Neu lai khalsangkhak innlam pu te’nhawh cianga thu piang khatong hawmsawn nuamingh. Zang gamah khang ka
hih manin khamtung lamto
dot le, mihing khat inuntakna ah lamtang(kikhelna a om lo) i cih,
haksat na omlo, gualzawhna lah a omlo innuntakna neilo te ahi uh hi.A nungta khatin tang(move) in nasem hi.
Ih theih agualzomi, aminthang miteminthan, gualzawh nateciang bek eng lo ding hihang.. Abraham Lincoln,Moses, Joseph te banginhaksatna thuak ding inamau ngah hamphatna ngahding ci leh amaute haksatnaeite thuak ding in i sang zodiam? Ih thuak zo diam?Amau thuakna, hanciamnate zong kan tel in sin dinghi hang. Haksatna ilungkiatna kuak sungah bek awkcip lo in tua haksatnate nungah a deik huai, aphate muthei ding hi hang.Teelna le minam
Minam neu hing,Gam hoih kei, Khua hun inpia kei ci in khuisa lo dinghi hang. Pasian in geelna
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 39/56
39
MIHING te khat lekhat kisun lozong kibanglo hi.
Tua bangmah in
ngaihsutdan muhdan zongki lam dang hi. Man i sak lekhial isakte zong kibang theilo hi. Pawl khat ten siakisam sa aa pawl khat tensia kulsa lo hi. Sia kisam asamikhat i munhna hi bang inom thei hi.
Sia: Mikhat inamah le amah mihingahihna a kitheih leh sia tampianeikhin ahihi. Mihing
ihihnak le mihing ihih lamgenkul lo, hilh kullo aa atheitel ki om lo ding hi. I min tena ngawn tamveipi ongkisap, hong kihilh ciang bek aa, athei thei pan ihihi.Leitung ah nuntakna neinamtampi om hi. Tua telakpan mihing zongnamkhat in kihel hi. Leitungaa piang nuntakna neikhempeuh lakpan mihing
pen akihilh theinam hi-ahilhkul nam zong ahihi. Athei thei nam zong hi-aa, athei khinsa bel hilo hi. Apilthei nam a hih hang apilkhinsa hi nai lo hi. Mihingte pen van lamdangtuamtuam abawl thei nam,pilna thuukpi amuthei nam,theihna sangpipi te anei theinam asia apha akhentel theinam, ei le ei akikem thei
kampau lo sia cih ciang, ituah khak i muh khak thu,lim le nate cih na hi. Agenomkei leh kiza thei lo ding
aa ahilh omkei leh kithei theilo ding hi. Muhna omkeileh zong upna kip thei lo hi.Ei mihingte in lametna
lianpi te i nei aa, buaina
hau in nuntak huntom
hi. I lametna, i tup, isawmna te hunlap a i ngahtheih nadingin sia muan huaii tel theihding kisam phamahmah hi. Pilna atamzawakiluah toto hi zaw hi. A
maan khat ahizong, thumankhat ahi zong, i theih telnading kum tampi khangtampi sawt thei hi. Eve inPasian thuhilhna zui loahihman in, sihna piang aa,Zeisu in a sih dong Pasianthumang ahih man in,nuntak tawntungna pianghi.
Mi minthangte sia nei
viveMihing taksa
nuntakna kipatna le tawpnamun ahi hih leitung ah ahoih lam aa, minthan na oma asia lam a minthannazong om hi. Leitung inakilehngat nam nihakibangin mun pia hi. A beisa hun hitaleh tuhun hitalehmihingte minthan ding ki utciat aa minthan theih nading
kihanciam hi. Pawl khatteminsia tawh minthang aapawlkhatte minhoih tawhminthang pawlkhatteminhoih tawh minthang hi.A hoih lam ahi a a sia lam ahi phial zong in, mikhat aminthan zawh nang sia ahihkei leh sia bang a a neihthubulphuh (up thu), atawsawn ahih kei leh a makaihom ham tang hi. Sia omkeileh asia na ngawn kisemzolo hi. Tua mah bangin isiate sia mialmial ahih leh miki hi mialmial ding hi. Atawsawn le amakaih mite,thute le thupiangte kip inkhauh ahihman in Adolf Hitler (1889-1945) miminthang suak zo pan hi.Roman galkapte asiate unkum sawm val tanghialmakaihna le hilhicianna apiak khit uh ciang bek in galsim dingin khah pan uh hi.Leitung tang thu lak ah Ro-man galkapte minthangvangvang hi.
Mahatma Gandhi(1869-1948) in zong sia nasia mahmah khat nei hi. Asiapa thuak zawh hatnamidangte tawh ki bang lo hi.Gam lak ah puan silh lo, tudide in om hi. Thosithokang a ut zahzah in petta leh la hawl khia lo lathatlo thuak cipi in pum thuak zo hel hi. Leitung gam
nam, zani tuni zingciang thute thakhat thu aa, a ngaihsunthei nam ihihi. Mihing te'Hihtheihna' (Potential) gol
mahmah aa zong zaimahmah hi. Hihtheihnakhempeuh pen 'Hihna'suahsak ding ahihi.Hihtheihnate Hihna asuahnading in kithuhilhna,kimakaihna, kilamlak na teapelmawh in kisam hi.Mihing te hihtheihna tampitepen lungsimtawng sung ahahi zongin, taksa pumpitungah ahizongin, ngaihsut
nate ah ahi zongin kizel inom hi. Tua hanginpumpitaksa, ngaihsutna legamtatdante aki bang akhantoh ding kisam aa,amakaih ding, atawsawnding le a thahatsak ding, Sia
zong kisam pha pen hi. Siacih ciang nulepa, sangsiateban ah i lungsim pilna, igamtat dan le i kampau teahunzui aa akhantoh apicin
zawk nang, hong puahphahong thuhilh siam te cih nahi. Tat siatna pan diktakna,theihlohna pan telcianna, asiapan a pha, lungbeina panlametna, lungsimzawngkhalna pan thalawpnalam ah hong puak siam theite cih na hi. Sia nam nih inki mu thei aa, kampau sia lekampau lo sia a hi hi.Kampau sia i cih ciang
thuhilhna kammalte hi aa, A zom lai mai 40...
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 40/56
40
laiteng adang ten lungkimtakin zui lel uh hi. Vasa te
zong mun khat panmungamla zaw khat akituahuh ciang alom alom, abawmabawm in leng liailiai uh aaa madawk zaw deuh nei uhhi. Khanglui te'n simbengzong kim ciitciat tangzangkiguan ci uh hi.
Kha le aksi ten zong sia
nei
Na khempeuh in
tawndan tatdan nei ciat uhhi. A mau dan ciat aa, a omuh ciang bek in ahihnaamanphatna te uh kilang theipan hi. Kha le aksi leleitungte zong a mau tawndan kihei dan ciat tawh a hilian lian aa akipei man inphalbi hun, khuakhal hun,tuukhun te manman in tungthei pan hi. Sun le zan zonga hi lianian in kikhel thei pan
hi. Tu hun ciang Khangthak laithei pawl khatte in,aki khel lo bang mah omkei,thu le la a ut bang apianghi, tawntung cih kammalzong zat mengmeng ding hinawn kei kici thei hi. Tuabang ngaihsutna lekampauna te pen siakisamlo cihna tawh kinai pian hi.Singtehte kikhel pah pah hi,ahih hang singkungte kikhel
khempeuh lak panmitampen nihna India gam
miten suahtakna a ngah nidong zum le hiam tawi lothuakzawhna tawh kipanthuakzawhna tawh kal suan,thuakzawhna tawh gual zomithupi miminthang Gandhia hi hi. Nailung pan in
naikhau ki ngah aa,
leeng gui tung pan leenggah ki lo hi. Nulepa tung
tawn in mihing in
kipiang aa, siate
tungtawn in miminthangmithupi ki suak hi.
Ganhing ten zong sia nei
Ganhingte omdanle nuntakziate ih muhciangkhat veivei suahtakna tawhkidim in, lungkham buainanei lo, haksatna patauhnaomlo deihteng kicing danini ngaihsun thei hi. En huai isak hun zong om phial mai
hi. Van a leng vasate, leitungsingtung a om zusaganhingte, leinuai tuisung aom ngasa le tui ganhingteamau utthu a deih bang tek vua luhing gamta bangin imu thei hi. Naupangpawlkhat bang in 'vaphualsuaknuam, ngasapisuaknuam, vasa melhoihsuak nuam' ci thei uh hi.Lungsim pumpi suahtak
ding lunggulhna kilatna hi-a, khuakzat na lepilnakipatna zong hi pah hi.Naupangte hong khanginulian a suah uh ciang'ganhingte ei upmawh zah insuakta kei, leikha te'n zongmangnei uh. Leikha mangkici. Miksi zong a lugol deuhna om. Humpi ciatciathumpi nelkai om. Dawi gilote a hoih lo vive sem a hih
ciang uk tak ken teh, amauut thu in vak zau lel in tek
icih leh na na hih tuak lo,amau zong pu (sia) nei uh(Dawi kungpu kici). Cihbangin lungsim ngaihsutnakikum thei uh hi.
Tupna ngimnakhat a om ciang a tangtungtheih nang' akin zaw, atheizaw deuh khat om hamtangden hi. Tua pen kilawmsakna sang kitasap man nahizaw hi. Sia, makai omkei
leh khantohna zong omloding aa mihingtemanphatna le vangneihna tezong kiam semsem ding hi.
Mihing genloh vasa ngasa
te le ganhing te na ngawn
in zong makai (Sia) nei ciat
uh hi. Makai omkei leh iom na munte kip theilo, isep i bawl te lawhcing zolo,i ngaihsutnate muibun zotaktak lo cih bangin
amunmun pan kilak lawhkilangbai thei hi.Lungmuanna zong om theitaktak lo hi. Khuahunkikhelna hang ahi zongin,singkung lopa te kisiatnahang ahi zongin ahang khatpeuh peuh tawh gamsatemunkhat pan munkhatkituah thei uh hi. Tua banghunciang in makai nei hamtang uh hi. A makai pen apai
mengmeng lo hi.Singkungpan in singteh
piang thei hi. Ahi zonginsingteh pan singkung piangthei lo hi. Akikhel pahpah tesang akikhel mengmeng lote kipzaw aa zong sawtveikimang zaw hi. Akikhelngeilo te kip pen hi.Khanglui ten phalbi zuaungei lo ci uh hi. Khangthak ten Zeisu ki khel ngei lo cihi. Cihnopna ah, zuaulohna,cihtakna, ngaihsutna le
dinmun kipna agen uhciang khangluiten phalbipen sia in zang uh hi.Kammal te zong akip sak ding sia (akipsa kammaldang khat) kisam lai hi.
Ei le ei Sia kisam, isak le sak loh pen teeltheihthu hi-aa, ahi zongin sia aom ding le a om loh dingpen mite khutsung ah omlo hi. Mihing genloh kha le
aksite le leitungte in zongsia nei lai uh hi. Amau ut thutawh kipei hi lo hi. Amauutna mun tek a leng zong hilo hi. Amaute lamhilh leamakaih khat na na om laisawn aa tua pen ni a hi hi. Amau te khempeuh in nibulphuh uh aa ni tawh akinaileh aki nai bang, akigamlat leh aki gamlat bangadawldawl in om in kipei
liailiai uh hi. Amaute niinnkuan kici aa ni pen(makai) mun ah om hi. Amau te kip kician takinakihei diamdiam maninnisuah hun, nitum hun,sunhun, zanhun le khuahunte omthei hi aa mihingganhingte' nuntak theihnathubulpi zong hipah hi.
Lungdam.
SIATE MANPHATNA...
“Pilna atamzaw akiluah toto hi zaw hi. A maan khat ahizong,thuman khat ahi zong, i theih tel nading kum tampi khang tampi sawt thei hi.
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 41/56
41
LAI AT DANAmerican gammite pen mawtaw
hawl hat sak mahmah uh hi.Mawtaw lampi gei ah ak a khawi
innkuan khat pen lampi gei ah omphot uh ahihmanin mawtawte in
akte taihlum den hi.DAM HAW L IN ci-in lai at in suang taleh ki lamdang lo hi. Anung ciang inak neipa in lai asuan pen hong khek
hi. Tua khit ciangin akuamaciat indam hawl pah uh hi. Tua akhek
laisuan in“MAI AH EVUA UNIFORM TAWH
AKISIL NUNGAK PAWLKHAT OM HI”
NOP IH SAK DAN IN…Kuahiam khat pen thunget laitak in
mitsi ngeilo hi ci uh hi.Khatvei… mikhat in thu hong ngenaa athunget hong sawt lua mawkahihmanin, ih kuahiam khat penamit hakzo nawn lo in, amit hong
si diaidiai hi ci mawk uh hi.
FOREIGN LANGUAGEUital nih hong kimu uh aa hong ki
ho pih uh hi.“Bo..Bo..Bo…”
“Ki ki ngikngik…”“Eh lawm… mawk ah.. nong
hopihdan abang ci ahia…”“Na haidan bel.. Foreign Languageka sin tawh hong hopih kai ve…”
APATAUH HUAIZato tawng ah akibu khinkhian cinakhat a innkuanpih te in hong samkhia uh aa thu hong dong uh hi.
“Abang ci mawk na hia.. lah.. na kibuliang mawk aa..?”
“Gilpeng lel tak bel baih peuhmahee. Lau het kei oo. Patau het kei ooci aa sayamah nu’n gen hiven…”
“Tua.. ahih mah ve…”“Aw… tua siamah nu’n kei hong gen
hi lo pi… kei hong at ding siavuanpa a gen hiven…”
DAM BAIH KEI NITEHZato ahong lum thak cina pa khat
pen siavuan pa in thu hong dong hi.Zu na dawn na..?
Dawn keng…Za na tep na..?
Tep keng…Kunza na hai na…?
Hai keng..Khaini ee..?
Muam keng…Kunpawng ee…Khoih het keng…
Siavuanpa hong lungkia mahmahaa,
“Sanggam… lungkiat huai lua teh…zu le za bek na khoih pian lecin bel..
hong phiat sak leng.. dam siang
pah ding hi ve cin…
ABAIH PEN DAWNNAZomi avei upa pawlkhat meetinghong bawl uh hi. Upa khat hong
ding in “Gamdang paina hong omkei zenzen leh ei Zomite ih bang ci
om tam..? ci-in thu hong lui hi.Kuamah in dawng theilo uh hi. Aluuh kun ngeungau kei uh hi ci uh hi.Avekpi un adaih dide laitak putek
samkang khat phek sa in hong dingvat aa “Gam sungah ee ih om hithiat
lel ke..” aci ziau hi.
KISIKNA“Huuuuuuuuuu…. Zi na nei keimawk leng bangzah ta in hoih
mahmah ding… Ngaihsunve…lawm… Zu ka kham ciang kazi
in hong lem lo… zu ka kham lohciang.. ken amah lem lo… huu…
baih kei….”
KO KA HIH LEH THUKHAT“Na aktui zuak uh neu lua.. hih sang
agol zaw hih ve vua…”
“Piang thei kei mawk in teh..sanggam… Ko nupa in ka tui uh hizenzen leh bel thukhat…maw…”
KITHUM DANSaipi FC le Miksi FC tukpengsuih kidem uh hi.Asuih khit uh ciangin,Saipi FC pawl; Aa… hongmaisak un, gol peuhmah mawkungh in, hong sik kha zel ungh.Miksi FC pawl; Phamawh keiee… ko lam te zong, cianmahmah kha mawk ung in hong
thei siam vo.. no zong..
PU HAT MANGKUM 50
Kapu uh pen vom ii petna hanginhong sihsan ahihi.
Vom in apetdan pen hidan hi ding
in ka ummawh uh hi.Amah guak sabeng dingin apailaitak upmawh loh pi in vompi khattawh kituak leh kilawm. Kapu neihun akibawl keka khit ciangin athautawh kap leh kilawm. Ahih hangin
athau tang tolh kha hi ding hi. Athauaet phat kik laitak in vom in buanleh kilawm. Vom in abuan laitakathau lawng tawh sat kik ding hi.Ahihhangin vompi in bangmah
phamawh sa lo ding hi. Vom in meklum phuailum kha ding hi. Asawt
pian ciangin kapu uh tawl mahmahin alungkia leh kilawm. Hih bangin
kapu neih un hong nusia hikhading hi.
Asih khitciangin aluanghawm bekka mu uh aa thu le la ka dong man
kei uh hi.
A K A I K H A W M :T G . V A P H U A L
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 42/56
42
1st yearLai simding tamlua. Sim khit zawh ding hi kei.Laivuanciang ka phawk bangbang kei thu in atkik ning.- Biakinn pai khawng mah nuam ei. Lawmtetawh kithuahin, mun tuamtuam vak kawikawi,university sangnaupang cih hi bang ding danhi-in teh.
2nd year
- Laivuan kuan ciang, laisim leng ki ong lel inteh. Kum khatna lai zong tua bang mah hi ee.
Tuition bel kah kul ei.- Khangno kikhophun ah manman pai ning,Pasian’thu tawh nuntak ding mah thupi.
3rd year
Tuition kah bek tawh lai ki thei zo kei mawk ei.Sim tangtang kul ta.Kikhop pen nipini hunpi manmanin pai ning,khangno kikhop bel khat veivei pai kei lel ning.Kei ka pai loh hang, bang mah ci ken teh.Ka lawmte pawlkhat in sang hong man san ta.· 4th year
- Laisim thadah tak ingh ei. Ahihang, lai kia leng,pianglo ding aih teh ka ut kei zong in sim vevening, kei aading mah hi ven.- Activities tuamtuam ah zong kihel ding hi.Sang man khin leng, hihte ah ki hel khak omnawn lo ding. Tuu kum zong, lawmte sang aman pawl om ta.· 5th year ( Final year )
- Laisim luat ding hi. Laithei kei leng, bangmaha kimang lo ding hi veng. Ka hun tampi mawkbeisak tak ingh ei.- Activities te ah a ki lawm zah ciang, mitawh
na sepkhop theih nang ka ki hel khak belhampha kisa mahmah ingh.- Ka hunte hih zah sang zeek siam zaw lai lengmaw.· Nasem ta
- “Sangkahlai khawng mah a nuam hi ve aw”, icih sam hang, nasep sung ah zong nuam saveve ingh.- Sangkah lai aa, ka sin khak thu te zangh khiathei taktak ta, lai hoih tak sim ding mah hi mawk ei.- Lawm le gual tawh na ka sep khop theihna
bel Siamsin ah ka ki helna i hamphatna hi.by Zolianu.
10,000 Hour Rule: Hauhna leh SiamnaThusim
10,000-Hour Rule Bang Cihna Hiam?
Siamna khatpeuh, a thupi leh a manpha na khatpeuh ahlawhcinna ding in nai 10,000 (tul sawm/saang khat) sungkisin ding/sep ding kisam hi cih upna ahihi.Hih thu pen Anders Ericsson in a thukanna (research) pan
a gen khiat khat ahihi.Tunai in hih 10,000-Hour Rule pen Malcolm Gladwell kicilaigelh gelh siam leh thugen siam khat in a laibu Outliers ahlawhcinna ding in a kisap dan gen hi.Gladwell in thupitna leh lawhcinna i ngahna ding in huntampi kisam hi ci hi. Tua pen The Beatles-te lawhcinna,Bill Gates’ lawhcinnate pan zong kimu thei hi ci hi. TheBeatles-te in Hamburg, Germany ah 1,200 vei 1960 pan1964 dong mipite mai ah lasa uhi. A lasak hun sung uh nai10,000 val pha mahmah ding hi ci hi. Germany pan a ciahuh ciang in England ah music band dangte sang in siamzawin hong minthang khia uh hi ci hi.
Bill Gates leuleu in kum 13 a phak kum 1968 in high schoola kah lai in a pate’n computer pia uh a, tua computer zangin programming nai 10,000 val peuhmah kisin in ngaihsutin nei hi kici hi. Tua lai in computer zong a nei tamlo a, tuaman in Bill Gates siamna pen midangte siamna tawh kibangloin, amah bang a siam zong tamlo pah hi.Tua bang a naupang (kum 13) a hih lai in computer naneilo hi leh Bill Gates pen tu ni in “mipil mahmah, nasephahkat mi leh a lawhcing mahmah mikhat” hi veve khading a, a hi zong in sum US$50 billion neilo ding hi. Gladwellin lawhcinna bang lam bang lam ah i ngahna ding in 10,000-Hour Rule i zawh na ding in kal khat in nai 20 sung kum 10
sung kisin in lunglut bel in neih kisam hi ci hi.Gladwell mahmah in zong laigelh siamna a neihna ding inThe American Spectator leh The Washington Post ah asepna pan in nai 10,000 val peuhmah laigelh ahih zia zonggen hi.Guitar tum siam ding in nai 10,000 val na tum ngap hiam?Laigelh siam ding in nai 10,000 val lai na gelh ngap hiam?Sum zon siam ding in nai 10,000 val na zon ngap hiam? Nazon ngap leh hauhna in hong zuih pelmawh ding ai ve!
by Carey Suante
www.vaphual.net
KA SANG KAH LAI...
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 43/56
43
Leitung ah mihing te aa ding
in, a manpha, a thupi tampitak om hi. Guah, nisa te i
dalna i inn te, i omna i huangte, naa kisepna zumpipite, inn gol pipite,vanleng, mawtaw, meilengte, isetvan tuamtuamte, kham lengunte a ki pan i nuntakna ah amanpha, a thupi na tampi tak omhi. Ahi zong in sum nei peuh lengtua a manpha, a thupi nate man kiseh zo hi. Sum tawh man a ki sehzo na tuamtuam a om mah bang in
man a ki seh zo lo zong om hi. Nule Pa ten ei a tate on itna, sia/ siamah te i ong deihsakna, onglainatna te, pilna, thutheihna,ciimna a thupit na cih te pen manki seh zo lo hi. Tua a hih man in, amanpha le a thupi i hun te i zatsiam ding ki sam hi.
Mei pen zang siam leng i lawmhoih mahmah khat hi. A hihang in,zat siam kei lengni gal lauhuai
mahmah hong suak hi. Tua mahbang in, i hun neih te pen a zang tetung ah ki nga a, zatsiam kei lengmannei lo in mawk bei thei hi. Azangsiamte aa ding in manphamahmah hi. Khamtheih guihtheih a
zang khat in a zat hun , zu nene a
phe kapkap khat i a hun zat dan tepen hun manpha tak in a zang hikhol lo hi. A hun hoih te mannei loin a mawk bei saksak hi lel hi. Tuaban ah, tupna ngimna nei se lo a,nu le pa sum mawk zatzat in lai asim lo sangnaupang te i hun zatdan zong hun manpha tak a zatsiam ki ci thei lo ding hi.
A hihhang in, tupna ngimnasangpipi nei a, gam le lei muan le
suan a suah nang in a hanciamsangnaupang te i a hun uh penmanpha hi. Leitung i phattuamnading na a sem scientists te i ahun uh zong mahpha mahmah hi.Tua bang mah in gam khantohnading in a hanciam gammakaite hunzatdan zong manpha hi.
Mi minthang Einstein pen a banghang leitung bup ah minthang hiamcih enleng pen a hun manpha tak a
zatsiam man ahihi. Amah pen nikhat tawm vei sung khawng bek ihmu in tua lo te ah manman in nasem hi. Tua ahih man in Physicspilna lam, Mathematics pilna lamah thuthuuk tampitak mu khia hi.
Tuu laitak gam tuamtuam ah
Nuclear a ki bawl theihna penEinstein in a hun manpha tak a,azat siamna, kuhkal tak in a nasepna hang a hi.
Tua bang in, i hunhoihte manphatak a i zat siam ding ban ah, hun iman ding zong kisam hi.Na khatpeuhpeuh i sep i bawl ding ciang inhun zekai lo a i sep i bawl kul hi.Gamtampi tak a lazo Frenchgalkapmang Napoleon zong hun a
zekai man in kumpiza pan sila nasuak hi. England galkapte tawh kido ding in galkuan khia in ni tumkuan ciang in gal ki do pan uh hi.Tua hih man in, a huh ding Frenchgalkapte a hun lap a tung lo, zekaiuh hi. Tua hong zekaina hang ingallel in sila a suak na hihi.
Tua ahih man in u te nau te aw,man ki seh zolo hun pen manphatak a zatsiam in, mawk beisak kei
ni. Sangnaupang i hih leh zong ihunhoihte ah laisiam ni. Na sem,sumbawl i hih leh zong i hunneihtezat siam in, hun manman in semni. Tua hi leh i tupna, i ngimnatetang tung ding hi.
HunKi phawkkik thei-aKi lakik thei lo hi.
Nuntakna’ manphatna penBang tanvei nungta cih sangin,
Bangci nuntak aBangteng semman
cih tungah kinga zaw hi. Lian Muan Kim i Makaih Pilna Laibup pan
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 44/56
44
Phalbi khuadam le huihvot hiuhiaute muncingteng ah hong baangin
nitak khuamui dekta hi. Atute nihgamlak paina pan hong ciahpih piteek
nu’n khitang zum khat hongmuhciang launa le dipkuatna in
hongtuam a, mailam ah bangpiangding cih ngaihsun ngam nawn
lo in khitang tawikawm innsung lamhong lu hi. Meilum awikawm in thu
hong ngaihsutsut leh zankim kuantaahiman lum dingin hong kithawi hi.
Tawlet pan khapi ong etleh tungsolkhapi pen ahunlopi tua nitak alang
bek hong tangin uite hamna aw te inkhuasung teng hong zeel in daitui takte
ging keuhkeuh hi. Zan amang sungahasingno suan pen tha khat thu in
hong khangto in abul lam ahpumkhat hinapi atung lam pan nih in
adawndong hongka to suak a, apociilin ateh om himah leh hong kattoh
akipan atehte hong vul in pulhgai
mawk hi. Mang lamdang tawh zanhunte kantan in zingni hong suak hi.Inn tung ah daituite guahzu bangin
hong tak ngelhngelh pen hongkhawlciang akluite zong ong haamkei uh
hinapi piteeknu pen lungnuam lo incih nading theilo mailam thupiang
dingte ngaihsun ngamloin hong omlaitak, bang thuteng hiam cih atute
dotna pan in .............Khatvei lai innkuan pawlnih
alampii te pen unau nih hi a, teennading munhoih munpha, tui
siangtho lohingna mun zongin hongpai hi. Tua apaina mun pen tu i gam’saklam hi a, nisuahna lampan
nitumna lam zuan in a pai ahihi. Tuainnkuan pawlnih te in ten nading mun
alungkim bang mu hileh khuasattuikhuat in tenkhop ding gelna anei
ahihi. Hibang in ten nading mun hoihazong innkuan nihte i guaian pen
innkuan pawlkhat in kawlkai pua a,
adang pawl khat in vaimim pua ciatuhhi. Guaian kibanglo ahihman in a
mapai zawdeuh, matun zawdeuhhong om hi. Kawlkai puate pen hong
kinawhzaw thei a, vaimim puate penuiiphot kul ahiman in hong ziakai
tektek hi. Ahihang amadawk pawltein asuul a zuih theih nading in sawl
khiak in ahizong, singhiang satinahizong, a paina akitheih nading in
bawl uhhi. Hi bangin pawlkhat i painaanung pawlte in zui-in hong paipai
pen gun pikhat atundong uh khiallo
in kizui thei hi. Amasa pawl in tuagun langkhat kantan a, tua mun pennahtang bekbek apona kuamkhat hi.
Tua mun ah sawl khiatding singhiangsat tanding om lo ahiman, nahtang
kungte kuai-in sat tan a, khanglamzuan uhhi. Nahtang kung cihciang
akhang baih mahmah a kung namkimahiman in, a nungpai pawl te tunma
in sau pipi nakhang kik khin hi. Tuaciangin anung pai pawlte in ih
sanggam te i nahtang sattan te saupipi khangkik khin ahihciang amau
gamla pi tung khinding hi. Hanciamin i delh hang phak ding haksa in teh.Hiteng lah munsia hi lo aiciang hiteng
mah ah phualsat leng amau zongeikiang hong zuan kik inteh ci-in,
amau upna tawh phualsat in om uhhi.Ahizong amasa pawl te lah hong kileh
kik peuhmah lo a, amau lah saklamah kikhin to lailai uh hi.
Hih pawlnih amakai unau gel
pen NulePa te’ hong nusiat baihnahang in neutung pan in khatlekhat a
ki it mahmah hi a, tuleta hong tawiciang ahunzui in inntuam tek ah ateng
uh hi. Gal lak salak nuamsa lo inlungnuam tak tentheih nading
khawlmun nuam zongin mundanggam hong zuatna pan hi unau te pan
tuni ciangdong kimukik kigawm kik cih omthei nawn lo, atu ata te zong
kithei nawnlo ahihna a NulePa te’ntheikha le bang zahta nasa ding... Hi
unau nihte asuah ma, a Pu pen samat
galmat hat mahmah khat hi in nisimsabeng, gamlak vak a nungta khathi. Nikhat asaben na ah sakhi agailai
khat mu in, thal tawh kapding ingemgema a omlaitak akhua muhna
hong mial in tukvat hi. Akhanlawhciang akiimteng a etleh sakhi pen a
nosuak ahiman mundang ah taizo loin na om hi. Kapding a sawmsa
ahiman in hehpihlo in a pi hongkaptuk laitak sakhipi luankhi malkhat
hongkiat pen azingciang zingsangkhuavak ciang tuakiim a singkung
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 45/56
45
teng na keutum mang hi. Sakhinote
zong khawiding in inn ah kiciahpihhinapi anuu sakhi anglum mah ngai
ahihman in asawtlo in a nu nungmahhong zuatsan hi. Nidang in zong
sakhi tampi man in asa ne himah lehtua sakhi nuta i lungtang pen saguh
khauh mahmah nasuak hi. Tua saguhkhauh nih pen alamdangpi khat
ahihman in nuta ki-itna hinteh cihtawh kepden theihding khitang in
hongbawl hi. Puteek pa asih matengamah mah in limtak kem a, ong
sihkuan ciang atapa te nupa i kepdingin hong ap a, asawt lo in hong
paisanta hi. Tanih hong neihma cianglungnuam a omlaitak, zankhat apasal
mangsung ah akhua tuineek luitui penama thu in mun nih ah kikhen in
hongluang mawk hi. Bangkhiatnahiam cih theizo lo in, amah kia hong
lungkham mahmah hi. Asawt lo inkhuasung ah mundang gam pan
minam dangte hong pai in vanhoihasak teng hong sut uh hi. Tua mun
pan in apa uh pen galte khutlum tawh
hong si a, anu zong ata neulaitemahmah himah leh, damloh natuamtuam tawh apa nung mah
hongzuih san hi. A NulePa te hongnusiat ciang in NulePa melmuh kep
theihding tua khitang nihbek omahiman in a unau un khat tuak
awhciat uh hi. Tagah daipam ingentheih haksatna khempeuh a unau
un athuak khop uh ahihman in amauunau ki-itna pen lian mahmah hi.
Mimtang taangtang phel hawmbang
in a neek uh khatpeuh nekhawmdawnkhawm, dahkhawm,nuamkhawm himah leh ten nading
munhoih zonna pan in gunpi i gibanghong khen na hangin sim leitung
anuntak sung kimu nawnlo bek thamlo, atu ate te uhzong unau khat
behkhat phungkhat ahih lam kitheinawnlo in, amau teenna munciat ah
khuasat in a omzawh uh kum tampihong bei toto hi. Tuabang in hunte
hong bei tohtoh na tawh kizui-in mi
hong tam semsem a, khua tuamtuamki satbeh in nitumna lam azuan unau
nih pan a u zaw i khangsawnte tennapen ukpi khat in hong uk in a om
laitak ...Tua ukipi pa uk hunsung pen khua
khatlekhat kido, phu kila in athahatzaw khuate’n amau zawhna khua
te pan siahbek kaitham lo a ziding asalding uhzong galin sain man uhhi.
Apupi uh unau nih te’n gallak salak omloh na khawlmun nuam azuan hina
pi, mihing te lungsim hong kikhel totoin gualzawh nopna lungsim, mitung
tuan nopna lungsim hong khang in
khatlekhat kithat, phu kila cihbang inkhangthak ngeina dan khat hongsuak to hi. Khuasung khuapua paisuk
paitohna ah lungnop cih om ngeinawnlo in, bang hunciang galtung
ding kigin kawm hiden kei ahiman inta aneih uhciang numei ahihleh kithat
kipai in, pasalno te bek mah don inpantah uhhi.
Lawm ki it kingai ding zonghaksa mahmah a, gallak salak ahiman
in NulePa gawmkhat peuh behsungphungsung pan peuh tawh kiteng kipii
uhhi.Khua khat ah nungak khat le
tangval khat i ki-itna pen akhuabupin lamdang kisa in, amau gel i tatzia
khawlzia pen kien cik in, ki eng theimahmah hi. Amaugel’ itna pen van a
tungsol kha in zong theihpih a,khatlekhat la kiphuah in,
Tangval: “ Nang lah senngek nunkhum luai lai, kei lah mimva-tui
khu lai ve’ng e; Mimva tuikhusenngek laikai, ei than kumluang sawt
e ni e Ngaih aw.”Nungak: “Eigel kikal ah guallel
sinthu do vang sang thang zaw e ni eU aw; Simlei kul khum lel lohding
aw phawhloh luang singbanglumding aw”.
Tua hun laitak in ukpipa’ tanu ihoihna pen khuadang pan nungak
dangte tawh teh theihding hilo in
amukha tangval khempeuh i lungsim
pan mangkhia thei nawn lohi.Akhangcingta atanu i koppih ding
apicing athahat amuanhuai maak khat lunggulh ahiman in, ukpipa in
ama siahkaihna khua le khuadangteng ah tangko in khua khat pan
apicing amuanhuai pen tangval khatta amakiang ah hong kipaipih nading
thupia hi. Khua khat ciat pan hausaten zong ukpipa maipha ngah nuam
ahihman in ama ukna khua panamuan pen ciat paisak uhhi. Tehpih
omlo itna tawh itna banzal akipnungak le tangval te hausa pa’n tua
tangval pa paisak dingin thu
hongpiak ciang lailung ah lungkhamsinkhamna tampi kinga ahihman in,hausa pa thu lah nialtheih hilo
ahiciang lawmta gel pen itna kamciamkipaih in khitui tawh ukpipa khua lam
hong manawh ciang nungak nu’n,“U aw, koikoi natung zong, kuakua
tawh nakithuah zong nang tung kongitna tuidam te kang ngei loding hi,
simleitung ah nang ading bek innungta dinghi’ng, nongciah kik
niding lungdam takin na ngak denning,”.
“Ngaih aw, ngaih lungmuang inmaw, nang lo adang simleitung ah
nunpih ding om kei , kei hongngak den ding ka ngaihno kiang ciampello
itna tawh hong ciah ding tong ongciam ing ...mangpha maw nau...”
ci-in itna kamciam ding in atuammahmah khitang khat nungak nu
hong pia hi.Ukpipa kiang khuakim pan samat
galmat siam, teitawi thaltawi siaminthacing tangval tampi ong tungkim
ta hi. Ukpipa khua tawh kinai penkhua pan a hausapa’ tapa in pen
ukpipa’ tanu nidang pek pan a itmahmah hi. Amah pen thacing picing
mahmah khat hinapi alungsim kawimikhat hi citciat hi. Ukpipa in
agamsung pan mi muanhuai tengkaikhawm in siamna tuamtuam
kidemsaka, akidem khat ciat
A zom laimai 46...
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 46/56
46
mahzong amau khua taangmiahiman in ukpipa tanu deihna sangin
khua i minphat ngah nading amausiamtawpin hong hanciam thei
mahmah hi. Ukpipa tanu’n zong amatulpih dingte kidemna tha hong piazel
a hong etciang tangval khat pen hongngai mahmah mawk hi. Apa kiangah
lah kidemna man nailo pi agenngamlo hi. Ahizong tua tangvalpa
pen kidemna ah azo zoding in siamnakicing mahmah in mu a, alungmuang
hi. Ukpipa tanu in lametna tampi tawhhong ngak bangin ama deih tangval
pa’n kidemna ah hausapa tapa zo inminpha tampi hong ngah hi. Tangval
pa pen khuapan apai khiat zawh sawtta ahihciang lungleng kawm in,
“Lenciil vangngaih aw,taangbang na dam ve aw; Ngaih
taangbang nadam leh siang lam zongding ngeisokbawk mual ka khup zo
diai vaangngaih no aw...”Luankhite nulkawm in zan
tampi hong kantan hi.Tangval pa
khualzinkal in nungaknu penlunglenna le lunghihmawhna tengtawh acidam lo in na om hi. Kidemna
tuamtuam hangin agim atawltetawlnga sakin mailam thuding
Ukpipa’n akikuppih ma, amaukhuaciat ah hongciah kaal, ukpipa
khuaveng a hausapa’ tapa in, “Ukpipaaw, hi agualzo tangval pa pen galsiam
mahmah khat hi-in, ama thusim konggending hi: tu in akhua ciah in
khuakim khuapam teng tawh nanghong do ding hi, amah pen khuadang
ten zong apaktat mahmah khat hi”ci-in hong genciang ukpipa pen hong
lunggim mahmah in khua aciahtangval pa khua atun ma delhding in
galhang tampi ong kaikhawm hi.Khua atun ma tua thu tangval pa’n
azakciang hong nawh tai mahmah inkhua atunciang nungaknu thakhat in
hong taipih suak pah hi. Amautaikhiat khit ciang ukpipa te hong tung
in akhuapih te dong napi kuama’ngen nuam lo ahiman in tua khuami
tampi that in, innte zong halsak gawphi. Galsiam tampi in delh ahimah
bangin tangval pa le nungak nu tainalam ong thei uh a, kinawhtak in hong
delh uhhi. Dahna, dipkuatna tawh thaneihzah tai ahiman in nungak nu pen
hong gim mahmah aiciang galtemuhtheih loh nading mun akim apaam
tangval pa’n hong etleh munkhat ahalamdang suangvang khat mu a,
tuadong nungak nu hong puato hi.Tua mun pen kuamah pai ngeiloh
kawkhawmpi khat om in, alutna penmikhat kita ciangbek hi. Tua sungah
nungak nu tawlngasak in galtekoiciang tungcih
galvil ding in hong paikal, nungak nupen adam siang hinai lo ban ah, tui
akipan bangmah kiging man lo inhongtai uh ahiman in gimluat tawl
luatna teng tawh alungtang kisai pendamdam in hong tawlnga a, a lamet
mahmah a it a U tawh akigam latna
hong zuatsan hi. Galte’n amau tainalam theilo in lampi dang zui-in ataisuak amuhciang, tangvalpa pen lungnuam
takin kuahawm sung hong lut leh, ait mahmah a honem in ama aw te
hong za thei nawn lo...”Ngaih aw, nanglo-in ken
pheiphung suan zoding maw,bangding a keikia bek hong nusia
nahiam?”“Aw..., Lenkhuang tawi siam
singlen heisa, lenlai nang tong,lenlainang tongdam ken ngai nang ngaih,
ngai nang e ngaih....”“Lenlai nang tongdam ken ngai
nang, zo muan tuibang, sia lai nanglawm, ngai nang e ngaih aw...”
Dahna le khasiatna tawh luankhitampi hong luang in,
“Ngaih aw, simleitung ah nang lotawh bangci nungta zoding,
simleitung ah tuibang kigawmlohhang, nuntakna thak ah nang kiang
kong tunciang tuidam luang banginkigawm in luangkhawm ni maw,
Ngaih...”Akhualzin ma ahonem apiak
khitang tawikawm kapkawm sa in,hih in eigel hongkhen hizaw maw,
bangin hongkhen hiam cihnasakluatna tawh suang tung khat ah
laimal khat hong at in, a it mahmaha ngaihno nung hongzui hi.
Kha tampi sung agil ah paai-in gimna tampi thuak himah le ano
hong suah ciang angahding lungnop
lametna tampi tawh anungta hina pikamsiatna hangin ano suah mukhanapi a it mahmah a no limtak kem
manlo a sihna guamthuk atungsakhipi le a nu anglum ah tawlnga
manlo a si sakhino te i guh tawhkibawl hi khitang nih pen a om
nazong hong kibang nawnlo ban ahama i thu kitheician lo ahihman in
bangci a ama i vang beithei in unauinnkuan sung lawmta sung ki-itna te
hong khen loh nading cihlungkhamna tampi tawh Piteek nu’n
atute muh khitang pen akhut ahtawikawm in huu ongsang nawnlo
in anuntak na hong beisan hi.Atute hongkhan ciang hi
khitang i guu eitung ong tungkha lehcih launa tawh siampi aisan theite
kiang hong paipih in bangcih lenghoihding hiam ci-in hong dot uhciang,
hi khitang tawh amel kibang tampibawlin mikim in i awhkhawm kei
....Dahna, dipkuatna tawh tha neihzah tai
ahiman in nungak nu pen hong gim mahmah aiciang galte muhtheih loh nading mun .....
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 47/56
47
leh khua sungah buaina tampiomthei ding hi acihciang akibang
thei pen ding tampi hong bawlinmikim in kithutuahna in awhciat
uhhi. Tua bang thuteng tawh kumtampi hong bei toto a, akhitang
taktak kuan kem hiam cih kitheikhanawn lo hi. Akhang masate in pen
teen nading mun nuam zaang nuamzong kawikawi denin amau hoihsak
na ah kiteng pahpah hi. Tua hunsung teng gamuk hoihlo khat i ukna
nuai pan mual tung gam khamtunglam zuan in kitai to a, amakai unau
nih pen apa in tua laihun a kizang
lai at in puasak hi.A uzaw ading insavun tungah atsak a, anau adingin guaphel tung ah atsak hi. Amau
unau pen zaanggam ah a teng ngeiahihman in khamtung gam hong
zuat ciang, anau zaw pen ut lo-inkileh kik hi. A u zaw zong mual le
guam tampi hong nawk in ,munkhat mualsang khat hong
tunciang khuadak leng mun tampikimuthei ahihman in tua mun ah
phualsat in hong om hi. Apa ipuaksak lai pen khin tung ah akepna
pan kia a, ui in tuah sak in kimukik nawnlo hi. A laipuak aman suah
ciang tua lai ahilhding in anaupakamtai in vasamsak hi napi, anaupa
ong paiciang a u te tenna khua hongtum masa lo in alokhawh nateng
hong vel masa a, tua ni pen aupalokuan lo citciat hi. Khamtung
lokhawh zia, lo hunna, thangsiahna te hong muhciang , “Ka u in hi
bangin na lamdang te athak inngaihsun a bawlthei, puahphathei
ahihciang lai mangngilh nai lodinghi. Lai ka mansuah acihpen hong
khemna hi ding hi. Kei banglo khathongcih nuam hiding hi” ci-in
ngaihsun in a u tawh kimu nawnloinn lam hong manawh kik zaw hi.
Anau pa in zong tua lai pen limtak kemcing lo, atu ata te hilhsawn lo
ahihman in asawtciang in alai
ciaptehna guazong muat in akineingei lai abei hongsuak hi. Lai kinei
ngei cih khangthak ten kamtawhkigen sawnna panbek thei a,
laiciapteh na ui-in tuah cih kithei napitua laiciap tehna tung ah bangthu
teng kigelh a, akhiatna adeihna banghiamcih kitheikha nawn lo hi.
Khatvei puteek khat lokho in a omlaitak mi tampi kahna aw za in,
awging lam hong nehneh lehkuahawm khat pan tuiluang amuh
ciang awging hong khawl hi.Lamdang sakna tawh tuiluang dung
hongzuih leh suangkhat palkha in
tuk a, heh mahmah ahihman in tuasuang lawnpai ding acih leh tuasuang tungah akikui limbang khat
mu in hong ciahpih hi. Zan amangsungah tangval khat nasa mahmah
kawm in thu hong vaikhak a, hihtunga suangtawh akui in ka simal
tawh ka at lai bangin na gamta un,khatlekhat ki-itna hongkhen
mangpa’ khutsung pan kisuaktading hi ci-in puteek pa’n mang hong
man hi. Tua thu midang khat kiangkigen khin hina pi aciapteh na lai
ata te’n limtak nakem kha lo inamangsuak hi.
Tu in puteek pa tung hithuhong kigen zawh kum tampi hong
beito kik a, dawibia kaubia inakinuntak laitak theihngei loh minam
dang, aci asa kang te hong tung inpasian dangkhat i thu hong puak
uh ahihi. Amau i gen pasian penpasian dang khempeuh i “Pasian”,
kumpi khempeuh i “Kumpi” ,tawntung Pasian itna Pasian ci uhhi.
Amau pasian thu akigen cil in kuaman sangtheilo hi mah leh amau gen
Pasian hangin khuasung tui sungahdawithoihna tawh adam zolo natna
tampi hongdam ahiman in mi tampitakin hongsang hi. Adang pasian te
tawh kibanglo in biakpiak zia hongtuam mahmah hi. Dawibiakna, kau
biakna tawh kisai upna tampi zong
hong beito a , khuasung nuntakzia
hong nuam in lai akinei pen kimansuah himah leh, lai zat theihding khatongbawlsak kik uhhi. Na khempeuh
abawl Pasian thu mitampi in kisangkhin hinapi khua pawlkhat ah
dawimah kibia lai hi. Tua mun ahPasian in mangmuhna pia in ama
hoihna apulakding khat hong tela,mang mu in lai namkhat hong
bawlkhia hi. Tua Pasian mipa nungtampi mahin hong zui-in amabawl
lai zong tampi in at thei simtheizangthei khinta hi. Zan khat
tangvalno khat i mang sungahputeek khat in, “Tangval pa aw, hi
suang tunga ki at laisim in la, mitampi tung pulak in” kici hi. Tua
suang tungah amuh lai banghiamcih theilo in, Pasian zat mipa kiang
hongdot ciang hilai pen Pasian honghilh lai hi-in “Itna” cih kammal i
khiatna hi ci in hong genkhia hi. Hihmangsung ah kimu lai pen itna cih
kammal asuakding akigelh lai himahleh laidang te tawh kibang lo in lim
khat mel puakawm dingin akisuaihi. Kum tampi khit ciangin, ciang
tawh kibang adawn pan siktanglengkhia agin ngaih mahmah hiam
tawi minam pawlkhat in khamtunggam hong sim in sau veipi amau
lehdo in kinungta hi. Hih mite tawhkidona ah hiamtawi kibang lo
Zan khat tangvalno khat i mang sungah puteek
khat in, “Tangval pa aw,hi suang tunga ki at laisim in la, mi tampi tung pulak in” kici hi. Tua suang tungah amuh lai
banghiam cih theilo in,Pasian zat mipa kiang hongdot ciang ...
A zom laimai 48...
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 48/56
48
ahihman in galzote’ salin sawtveipi ki om a, haksatna tampi kithuak
kha hi. Asawtna ciang kithuak zonawnlo-in ahithei bangin kido kik
a, itna, ki pumkhatna, mapankhopna te hangin haksatna guam
pan kisuakta hi. Pasian hongpuaktehongbawlsak lai hangin khuasung
tui sungah theihna, muhna tampihongkhang a, nidang in kithei
ngeilo pilna tampi zong kithei totoin khamtung mi sungah mundang
tuipigala tengte mahbang in mipilmisiam hong tam mahmah ta hi.
Neekledawn, silhleteen dan te
nidang tawh hong kibang nawn loin, pumpi bup akituam thei puansilhtuamtuam hong kinei hi. Khamtung
mite ading hong ki puakthak hih“Avang lian mahmah Pasian” thu i
bulpi aki theih semsem ciangin,nidang pekin tangval no khat i
amangsung suangtung ah amuhkammal na hi a, tua in “Itna”
kammal na hihi. Pasian i thuvaikhak thupi pen ah amah bek
biakding le khatlekhat ki itding hi.Pupa khang dawibia kaubia in
nuntak hunsung, khua khat tuikhatdahna nopna, sepna bawlna ah khut
khat tawi khe khat khai in mapangkhawm liailiai hina pi, Sianmang
tate’n hun ong tunciang “Kumtampi lai a khitang pen mite’
lungtang sungah hong tungkik hongkilang kikin”, no biakdan manlo,
tuadan ding hikei, ko pawl nopawlci-in deih biakpiak zia bulphuh in
khuasung tuisung, u sung nausungah galkhat sakhat bangin hi
khuaneu mahmah sungah teengkhuamite kigawm thei nawnlo hi.
Hunte hong bei toto in pilna te zonghongkhang in hi khuaneu pan mipil
tampi hong omciang, apil masa inhi khuaneu ah teng nuam nawnlo
in mundang gamnuam ah hong kitaisan zaihzaih ta hi. Tua ban ah hi
khuaneu sungah teng te aizong,
mundang gam tungsa te sungah hikhua pan piang ciatciat, khuakhat
tuikhat ciatciat, sikhat sakhat ciatciat khuasung tenna mun zui,
awluanzia zui-in hong kikhenmahmah sawnsawn hi. Apua
thambek uh tawh anungta Pasiankibia in, apua tham kammal bek
tawh khualetui itna om in, mel le sa,kampau awluan zui, behlephung zui
in huih sungah kitot kiselna te hongdim ciang, ciampello itna anei
Phualva te, alengkhawm liailai vatehuih sung nun nuamsa nawnlo in
gamlapi ah lensan mangkhin ta e.
A ithuai hi khuaneu lihlek nungsia in khualian mahmah gamzuan te’n itna phawkna kammal te,
itna laate tampi hong paih mah e,ahizong hi khuaneu aa omlai te’n zak
zawh nading thalengal nei nawn keiung e, nuntak haksa in gilkial dangtak
thuak mahleng Itna Pasian i Topa’nnisim naisim hongcing hong kemden
e.Agam la honglen san
Phualva te’n, “Sak ciang vangkhuaka ngaih man in, luankhi tawh khau
bang cia’ng e: Ciin pham saleh dosum le tawh, tuanglam tun sau sa
nang e...”Zingnisuah in langaih
saden agamla hongtun san Lawktate’n,”
Lungzuan khua tuang kimtang ah, zaideih khiang ing, dit tawh
mun muang gual ngaih khua in naza tam aw; Dit tawh mun muang
gual ngaih khua in na zak aleh lenpihtang vate gual lung zuang hi nong ci
nam aw ...”Hong lensan khin Va te’n,
“Thei bang sen a lawk bang ka taumei bang theng leng lailung ah ngilh
ta ni cia; Selung zuang lo aw tun lehzua aw, Sianmang a sinthu hi e...”
Lawm aw, dah kei aw, “Sianmang in tongdam hong khak e,
zin tawh na khen aw ci e; Pupa khan
a lung a gimna, Sian in len puan
bang pai e...”“Zaila khaubang ka sut
nading ka tong luang lo a, ka duang
suah lah et a lawm lo a, Sian sin thuhi e, zeh zum khual la’ng e.”
“Lunmang hawm siam,
za ta’n bawm e, ciin hawm siamtui in bawm e; damtui kul thuk
limnga’n zuan e, singcin palphialva’n bawm e...”
Gamlapi hong lensanPhualva te cihciang hong kileh kik
tam maw, laa ngaih nono sa in i khuai tui lungnopna tampi hong pia
lengtong Lawkta te hamna awcihciang i zakik tam maw, lungleng
mah si e. I it i u i nau te cihcianginnlam hong zuan in, nidang banga
i khawlkhop bangin bang hunciangtua hun nuam te i ngahkik zen tam
maw. Aizong i sanggamte i khuahong ciah kik mah leh, ei innngak a
om teng inlah, i khua i tui khantohnading ma napang zo lo cileng bang
cibang in en maimuak ngam mawk ding, bangbang ahita zongin khat le
khat ki-itna bulphuh in i thaneemnate kitelsiam in khua khat tuikhat
ihihna, sikhat sakhat ihihna lenkipin khut khat tawi khe khat in
mapang khawm a, min le teennakampau awluanzia tawh kikhenkhen
nawn lo-in, itna kammal te bek mah hong luangkhia le ciam pello
itna tawh i phualva te zonghongciah kikding lam etna lianpi
tawh ......
HangdalB.tech
* Hih thuleng sungah min kihelnihbek om a, tua min nih pen tu
laitak i nuntakna ah athupi pen hi:tua min nih in, “ Itna Pasian” hi.
Tg. Hang Dal i laigelh tuamtuam te*www.hangdal.multiply.com*
ah kisim thei hi.
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 49/56
49
THOKANG
‘Hong pet kei in’Ka cih hang,Hong pet teitei.
‘Hong pet in’Ka cih loh hang,Hong pet teitei.
Khatvei hong pet,Ka si hong hup,Ka nuntakna lakhia.
Mawhsak ngam keng,Ama hakkolCitak takinApua lah hi aa.
Hong pet loh nangKi HEM zaw ning.
Tg Vaphual
Ma la y... US...
Lungah ngilh thei kei ningSabang tatna University aw
Ngabang kholhpih Zolianu
Mubang ngai mah sing e..
Tunlah samgi bang
Nong khenta zen maw
Dawn bang tuah a
Lobang tul ding
I tong ciam sate
University in zong
Hong theihpih lai in teh Lungah ngel ngei keng
Ka tongsuah lam bang khialh
man maw?
Singgamlei ah va bang len ding
Tong hong ging in
Sinlai guuling bang do den e..
Tua tongdam in
“U ..U..U aw..
Tunlezua in Malay..US..ah
Sambang na zal nading Na u siangah
Asawtlo in na leng ta ding
Ci-in hong gen”
Aw....
Malay US..
Lawi bang thang mah si
Gual angkawi ding
Gibang hong khen
Kua bawl a hiam?
Tulezua bawl maw!Sesum bawl maw!
Ni khat.
Hun khat.
Ki muhna khat.
It huai muk khat.
Phawk huai kampau khat.
Deih huai hekdan khat.
Ngaih huai maimit khat.
Lung lawnna khat.
Lung mangna khat.
Itna khat.
.... khat.
Alui khan hawm khat.
Meitang khat.
Sabuai khat.
Laikung khat.
Laidal khat.
Kammal khat.
Ngaihsutna khat.
Phawkna khat.
Lungtang khat.
Nuntakna khat.
Ngaihno khat.
Ngaih aw,
Ka nun sungin,
Tehpih omlo,
Nang bek ...
KHAT
Tg Vaphual
KHAT
Itna
Muhtheih lohKa lung a itna
Zuaulo aman' nathu
Na um khial ke'n.
Lung ut
Zuan tawh zan
Kei zah sunni a sa diam
Albang mang theih loh
Lung ah ngilh theih loh
Sung meisa hong mit ve
Bang tawh hong khih na hiam
Kei le kei ki khih ka hiam
Sian aw
Hong khih khawm vet ve
Tung (EP)Tongciam; Zuan suut lapau laibu pan
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 50/56
50
CI LE SA HONG HOIH SAK
‘TANGKHA’
Tangkha pen a khaatluat man in a duh a
tam loh hangin ci le sa ading hoihmahmah hi.
Vuntung natna lam Siavuanpi te intangsiat (acne) hau te ading in tualsuak
zatui khat ahi tangkha tui hai 3 dawnding na sawl uh hi. Pumpi natna dalna
(Immune System) a hoih sak nading lepumpi sung aa guu te apualam hepkhiat
nading in tangkha ahoih mahmah lammipil ten na mu khia uh hi. A dawn hak
luat loh nading in tangkhatui na pawiciang in tangkha pum khat (agol sim
tham), sahawk phel li suah phel khat lekhuaizu tawh pawi khawm in vot sak le
cin hong lim mahmah pah ding hi.
by Lia Niang Ngaih Mang, Manglek
(B.N.Sc, Gr)
MITTHA HONG HOIHSAK
‘HAIGAH’Haigah pen nek huai mahmah hi. Alimci haigah pum khat sung ah
Betacarotine, Vitamin C le Vitamin Ete tampi kihel hi. Hih te pen anti-
oxidants te kici aa pumpi sung ahnatna a piang sak thei ding gu
tuamtuam te hong hawlkhiat sak uh
hi. Free radicals akici i pumpi sung aom van nin te hang in mitkhua muhkisiatna (mit mang na) te hong dal
sak hi. Antioxidant te in khanghamman in mitmangna te tampi kiamsak,
nuamtuam sak hi ci in Cleve-LandClinic pan researcher ten upna na nei
uh hi. Nahtang tawh ne khawm lenghoih zaw kan lai hi.
NAUPANG TE HA APO CIANG...
Naupang te a suah zawh kha 6 pan kha 36(kum 3) dong neuha (primary teeth) po hi.
Tuabang ciang naupang te pen:• Ci sa thei hi.
• Ihmu lo in kapkap ding hi.• A ciltui kai ding hi.
• A khutme tawp hi. (Thumb sucking)• A hanii bawk ding hi. (Gum swelling)
• A hanii meima thei hi.• A mai san ding hi. (A diakdiak in nitak
lam ciang san deuh hi.)
• Khat veivei natna nam khat peuhpeuhtawh kithuah thei hi.Tua bang ciang in nu le pa te lungkham
ding hi lo hi. Ha a po khin teh dam kik dinghi. A zenzen in na a sak luat leh a nop tuam
na ding in analgesic (Gtn: Paracetamol) cihbang pia thei hi. A dam kei leh Ha siavuan
(Dental Surgeon) te kiang ah lak kuul dinghi.
HA A ‘PHU’ SAK THU TE
A nuai a thu te hang in ha phu thei hi.• Naupang lai khutme tawp den na
• Hapo na guh (Jaw) neu luat na• A hun tung lo pi in neu ha bot baih na
• Liam na (kitat kha, kituk kha)• Aguizui (Genetic)
by Tg. Lian CinVan, Vanpi(House officer, University of Dental
Medicine)
Vitamin CVitamin C i cih pen i sa, iha le i guh apian theih nading, a khauh nading in
thupi mahmah hi. Meimadam sak baih in guh ki tante a kipehkiik na ding inthu pi hi. Hani sisan luangna pan in zong hong dalsak hi. Vitamin C i pumpisung ah tawm leh natnalungno ki ngah baih in guhle taang natna te ki ngahthei hi. Hani sisan luangin ha te lung in ne hi. Sisantawm natna le si luang
natna ki ngah thei hi.Vitamin C i ngah theih nading in a limci singgah lehmeh teh meh gah nek dingki sam hi.A diak diak in,tanpaya le singgah thuk te,mehthuk le lengmaw ahtam om pha deuhdeuh hi.by Lia Ciin Sian Huai,Huainu (Final B.N.Sc, Gr)
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 51/56
51
PUMZAW (LAY-PHIAT)API ANG NOP CIANG...
Pumzaw (lay-phiat) a piang ma kum (2) sung in a nuai
a natna kamtai te ki tuak kha thei hi.(1) Na dek na ding.(2) Khut le khe hik pahpah ding.
(3) Mitkhu le na mai sa te ki ling vatvat ding.(4) Sung-khak (ek-khak) pahpah in na gil puak ding.
(5) Na lup lai tak na ci na sa hik in khang lo vatvat ding.(6) Na zun san ding.
(7) Na natawi ciang kiat suah kha pahpah ding.(8) Na veilam khut na in na khutpi hik ding, na vei lam
khe kai a pai ding.(9) Numei te anin kam (menopause) hun ciang a khut,
khe hik ding. Pasal kum 40 val te akhut akhe hik ding.(10) Kisil khit ciang mit san ding.
No 1, 4, 6 le 10 te pen mi cidam tekiang ah zong piang thei hi.
Atung a nam (10) sung pan nam (5) a piang leh pumzawahih nang (30%) bang hi ta hi.
Atung a nam (10) tawh (avekpi phial) kituak aa a piangleh a sawt lo in pumzaw ding hi. Tua ahih man in siavuan
tawh na ki lah ding kisam hi.by Lia Dim Muan Kim, Kimnu(B.N.Sc., Gr)
ZATUI ZATDAN NAM 4
Nitumna lam gamte zatui lam pilna ah zatui zat nading thubulpinam (4) in na khen uh hi. Tua te pen,
(1) Pumpi sung natna hangin a kisia i pumpi sung a om ( Gtn,gilpi, sin, lung tang, etc...) te a sep ngei mah bangin na a
sepkik zawh nading le tua natnate hang a, a cina mi in a thuak natna nuam tuam nading le a dam siang nading.
(2) I pumpi sung a lut natna lungno te lehdo nading.(3) Pumpi ading a kisam vitamin khat peuhpeuh behlap nading.
(4) Pumpi sung a kicingval dat (vitamin) te hawlkhiat nading.A tung aa thubulpi li tawh kituakin zatui kipiak ciang natna
dam mah hi. Ahihangin zatui i cih pen pumpi sung a natna aneilo (ahoih) te tung ah zong zatang’ai (drug effect) na pia hi.
Tua a hih manin zatui khat peuhpeuh tam nek kha lua lengzatui’piansaktawm natna (side effect) om hi. Tua bek tham lo
zatui khat peuhpeuh tam nek lua leng i nuntakna nangawnhong beisak zahdong lauhaui hi. Khua pawl khat ah ci tawm
khat nuam kei peuh leh Pala (Paracetamol) bekbek ki nethithe thei hi a kidophuai hi.
by Lia Zen Suan Nem, Suan Nem (B. Pharm.)
KUMHAM PI LE PUTE VITAMIN-DPIAKHUAIKumham pi le pu te amau
le amau kikem zo nawn loahih man in lupna tung panahikeileh a sang pan kia theihi. Tua bangin kiatna tuknapan khutguh, kheguh telamet loh pi in kitan thei hi.Adiakdiak in pheiguh kitanin hi leh lupna ngak bek inhong om uh hi. Tua ahihman in tua te pan i paalkhiatnading Vitamin D kisam hi.Zingsang nisuah tung ni awi
leng zong Vitamin D kingahhi. Vitamin D akihelThawbat, Aktui, Ngathau,Sasin cih bang te nek dingkisam hi. Tuaban ahexercise bawl zo leng hoihsem ding hi.by Ciin Sian Huai, Huainu(Final B.N.Sc, Gr)
LING LAKKHIAT ZIA
I khut i khe khawng ling hong tunciang phim tawh kheikhiat ding nai sak leh ana lo-in ling langkhiat danom hi. Thawl sung ah tuisa thun inla agong (amuk) ah ling tum na munnga sak-in. Asawt loin aling amathu-in hong ki lakhia ding hi.
NISIM NUNTAKNA SUNGAHLUNGNOP NA’NG BANG CIOM DING1. Na lungsim, ngaihsut nate khel in.2. Mite ahoih lam in en in.3. Nui pahpah in. Nuihna in na khan
hong sau sak ding hi.4. Na kiim na paam a mite thupi bawl in.5. Midang te theihbawl in a gualzawhnate ah angtang pih in.6. La sa hiau hiau in.by Lia Dim Muan Kim, Kimnu
(B.N.Sc., Gr)
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 52/56
52
Pasian in leitung a bawl cil in a et lawm mahmah singkung lopa te, paak hoih namcin te tawh ki dim in abawl ahi hi. Ahi zongin leitung mite tatsiatna huhau in singkung lopa te, paak namcin tedamdam in hong heu a, i nisim nuntakna ah haksatna tuamtuam hong om hi. Tua ahih man in singkung
lopa te, i kepsiam ding thupi mahmah hi. Singkung in mihing, ganhing khempeuh aa ding in nuntaakna zungpiahihi.Nuntakna nei aneu pen pan alian pen dong singkung lopa tawh aki pelh thei om lo hi. Singkung lopa te ibelh ciang bek in ki nungta thei hi. Singkungte in mihing, ganhing te nuntakna ding bek tham lo in kiim leh paama etlawm theih nang in zong manpha mahmah hi.
LAIKUNG THAK
Singkung khat i manphatna pennisat mahmah khuakhal hun ciangin teltak in ki mu thei hi. I gim i tawlmahmah lai tak buukno khat sungah i khawl sang in singkung hiangpha ngel khat nuai ah tawlnga leng itawl dam baih zawtham hi. Banghang hi ding hiam? Singtehte in i tungah atu ding nisa teng adal man hi, kici thei hi. Ataktak in cileng singkungi manphatna hi ciang bek hi lo hi.Singkung in nisa adal ban ah huihlak aa om carbondioxide gas te huupin mihingte aa ding in aki samoxygen gas hong khaihkhia kik hi.Tua man in mun dang sang singkungnuai ah huih siangtho tam kingah
mawh, a it huai, akep huai mahmahkhat ahi hi.
Singkungte in mihingte tung ah
bang zah takin phattuamna hong piamah ta leh, mi khempeuh insingkungte itna nei kim lo uh hi. Mipawlkhat in singkung amanphatnathei in kem uh hi. Pawlkhatte in ahihleh singkungte manphatna phawk kha lo in phuukphuuk, halhal uh hi.Tua ahih man in amanpha
singkungte damdam in hong bei hi.Nidang in Thangmual dung khawnggammangtulak hih tuak hi. Tu inahih leh singkung gol muh zawh inom nawn lo aa, kolh keei ta hi.
zaw aa, i tawl dam baih zaw hi. Hihthute i et ciang in singkungtebangzah in manpha aa kep huaihiam cih ki mu thei hi. Singkungkhat bek na ngawn in hih zah inmanpha ahih leh singkung tampi inbang zah takin manpha zaw kanding cih ki ngaihsun thei hi.Singkungte in khuahun hoih sak inguahtui mansak aa khua alum luatloh na ding, luitui, guntui te akanloh na ding in zong dal in kem hi.
Tua ban ah mehteh mehgah,nektheih namcin aciin theih na dingin singteh muat te in leitang hoihsak hi. Tua ahih man in singkungpen i nuntakna ah aki sam peel
Photo:www.zomi.org
Photo:www.zomi.org
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 53/56
53
Kum tawm khat sung ah
singkungte hi bang in aheuna ahangtampi mah om ding hi. A diakdiak insingpuakna, meihol khulna, paak zon
na cih te hang hi pen ding in um ing.Hih bang nasepna te ah singkungtampi ki phuk ahih man in i gam ahsingkung hong tawm hi. I gam hongkeu in guahtui hong tawm semsemaa, ciktui luang sialsial muh zawh inom nawm lo hi. “Niim dildial,Zogam lei” cih kammal te la sungbek mah ah ki mu ta hi. Tua tengkhem peuh ii ahang pen singkungatawm man hi mawk hi.
Hi bang in kal suan suak leng igam ah bang hong piang ding hiam?Khuahun hong man nawn lo ding a,guahtui hong tawm tektek ding hi.A zu sunsun guahtuite in zong adalaliah ding ‘singkung’ om nawn lo,leihoih leinee l teng taimang ding a,mailam ah bang mah apo zawh lohna “Et lawm lo mualkolh, Zogamkolh” hong suak taktak ding hi.Tuaban ah singkung om nawn kei lehleisung tui te hong kang ding hi.
Leisung tui te hong kang leh luitui,guntui te zong damdam in hong kangding a, tuisung aa teeng ganhingtuamtuam te in zong sihlawh peelmawh ding uh hi. Singkungte bei lehgamsate tat nading mun tawm dinga, i Zogam ah bilpi khat na ngawn imuh zawh nawn loh hun hong tungding hi.Singkung tawm leh huih lak ahcarbondioxide gas hong tam ding a,Ni pan hong pai UV ray te adal ozone
hong kisia ding hi. Ozone kisia lehUV ray te i tung ah hong tu in natnatuamtuam ki ngah ding hi.
Singkung om loh man in dahna
kapna i tuak hun zong om hi.November 2010 sung in Tonzang-Tedim kikal mawtaw tuahsiatna zakim tek ding hi hang. Tua huhau insanggam pawlkhat in hanmual hongliam san uh hi. Mawtaw ken ah akiatlaitak in anang ding singkung na om
kha zenzen hi leh tua zah in supna
baina om lo ding ing um ing. Tuaahih man in cidam, lungnuam, gilvahtakin kum tampi i nuntaknop lehsingkungte it in i kep siam ding ki
sam hi.
Akeugaw, akolh i gam i lei hong
no suak kik in haksatna tuamtuamtawh aki pelh ding i ut leh singkungtampi suanbeh in a om sa te i kep ipuah ding ki sam hi. Egypt te bangin tui namkhat ( Dri Water ) zang inSahara sehnel gam sung ahsingkung million nih bang suan uha no suak sak zo uh hi. Ei gamsehnel gam hi sam lo hi. Ano suak
nading baih zaw sam lo ding hiam?Mimal khat ciat in singkungte suanini kep ding bek kisam hi. Sing i phuk phial leh zong adang i suan kik tektek ding ki sam mahmah hi.“Mihing khatin i pian leh
singkung khat suan ding, tuikhuk
khat to ding, ta khat nei ding” cihArabian paunak khat na om hi. Inuntak sungin mihingte phattuamnaapia na khat sem hamtang ding acihnopna ahi hi. Tua ahih man in milip
in khang thak mite’ phattuam pihding in singkung i puah i suan dingki sam mahmah hi. Tua bang ahihciang bek in mihing khat in i piannaaman nei hong suak pan ding hi.
Singkungte gam le lei i
nuntakna zungpi hi ci leng kikhiallo ding hi. Tua nuntakna zung akizop paisuak theihnang in singno isuan i kep ding thupi mahmah hi. Aetlawm singkung lopate i kep i zuun
siam leh Pasian zong lungdam dinga khangsawn te tung ah amanphamahmah ‘Gamh’ apiapia zong i hiding hi. Singkung lopa kepsiam lengi gam hong nosuak kik in ciktui tehong phul kik ding hi. Tua ban ah imuh zawh nawn loh Zo phualvatehong ciah kik in, i Zogam gamsanamcin tawh hong ki dimkik ding aEden huan hong bang kik taktak ding hi. Tua ahih man in i minam, igam, i lei i it takpi leh kambek tawh
gengen lo in singkung lopa te kepsiam tek ni.
I LOVE MYANMAR
IN DOLKUNG LE PHUITONG
SUAN DING
“I Love Myanmar” inZogam sung ong nosuah kik
nadingin Phuitong kung 20,000le Dolkung 100 Acres suan khiading hi.
“Hih singkungnote
suanna hangin guahtui le
khuahunte zong ong hoih
tuam ding banah gamdang
khualzin mi Tourist te zong
ong painuam tuam ding hi.”
ci in Mrs. Levi Sap Nei Thangin gen hi.Phuitong kungte penTai Ngen khua pan kipanin
mawtaw lampi dungah suantodinga, Dolkungnote ahihlehKawlpi pan Tai 9 sak teng, KhaiKam pan Tedim gamsungpawlkhat ah suan ding ci hi.
source: Zomi Daily
CARTOON
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 54/56
54
Min : Tg. Zen Sawm Lal (Lalpi)
Pa min : Pa Thang Suan Pau
Nu min : Nu Cing Zam Vung
Suahni : November 24, 1990.
Unau : Guk pan a u nihna
Tan 10 zawhna sang le kum : BEHS(1), AD 2007,
Sakollam, Tedim.
University: Mandalay University of Foreign Language
Major : Chinese
Kimawlna lam Gualzawhna
Tan(5) (Grade VI) lai, Zogambup Table Tennis kidemna,
Hakha ah a Khatna ngah.
Tan(7)(GradeVIII) lai, Zogambup Table Tennis kidemna,
Hakha ah a Nihna ngah.
Tan (9) (Grade X) lai, Zogambup Table Tennis kidemna,
Hakha ah a Nihna ngah.
Upper Myanmar Inter-university Table Tennis
Competition - a Ngana ngah
Ukna : Table tennis, Tukpeng suih
Omna : Tedim
Email : [email protected]
1.Zingsol: Hih bang gualzawhna na ngah nading
koici dan in kisin na?
Lalpi: Midangte danin ahun ciamteh in kisin cih bang
nei keng. Sang tuah khit ciang hun ngah bangbang inkimawl ing.
2. Gualzawhna na ngah nading hong pantah na sia
te ong gen ve.
Sia Thang Pili, U Tualpu (Pa Lian Zatui sai,Tedim) le Tuatuang (Steven Vocal Band) te hi.
3. Zangkong ah kidem na paina thu hong gen ve.
Ei pen kisinna nei mel lo in, kidem ding a pai
ziau, midangte ahih leh kisin hun, khawl hun cih danhun pia in hanciam thei mahmah uh. Gualzawh nading,
pahtawina ngah nading mite’ hun piak zia le hanciamzia mu khia ing.
4. Table tennis tawh kisai hong khangkhia lai dingnaute tung ah thu khat peuhpeuh hong gen sak
ve.
Nisa lo nuai a kimawlna khat hi-in hanciam ni
cih gen nuam ing.5. Hih kimawlna tawh kisai in bang ciang dong vei
na hia?
Ka neu lai in, table tennis satna (bat) deih lua
ka hih man in ka nu le ka pa kiang ah nget cih takinngen ngei ing. Tua hun lai 2000 ks khawng man in teh.
Ka nu le ka pa tung ah ka nget masa pen van hi in teh.
6. Na neu a kipan tuni dong na mangngilh theihloh thu khat hong gen ve.
Nung a Zangkong ah ka pai na thu mah hi.
Pingpong deih tak ka sat leh ka tal sat kha in, ging kok zuzen. Ana lo kineih in nui ceucau pian. Ka tal hong
bawk in, khitui bang luang dek tak phial mai.7. Siamsin sung ah na kihelna tung tawn in gen
nop na nei hiam?
Siamsin sung ah ka kihel theih pen angtang
mahmah ing. Eimi te khat le khat i kilaptohna,kithutuakna le i gualzawhnate mu khia ing. Siamsin u le
nau te tawh ki itna ngah thei ka hih man in lungdammahmah ing.
8. Sangkahna tawh kisai haksatna hong gen ve.
Senlai pen laimal khat in khiatna khatta nei inlaimal tam lua. Ahoihna khat leuleu ah, eimite gamdang
paina ah Senpau tam kizangh pen ahih ciang thei leng
hoih mahmah in teh.9. Bang hang in Senlai (Chinese) sin na hia? Sang
man ciang ee bang sep sawm?
Sengam ah Senpau tawh Pasian’thu gen nuaming. Tua hang in hih sang a sang zaw pilna zom nuam
lai ing.10. Abeisa hunte la kik thei le cin bang sem nuam
pen na hia?
Ka fresher kum lai self-confidence nei lo lua in
koi mah pai ngam lo in ann ngolngol kha ing. Hun la kik thei leng, kei le kei kimuanna nei nuam ing. Mandalay
ah sang ka kah pen ka phawk det ding thu hi.
Upper Myanmar
Inter-university Table TennisCompetition - a Ngana ngah
Tg. Zen Sawm Lal, Lalpitawh holimna
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 55/56
55
What a true friend is.By Eglantine
In my freshman year in colledge, I met a guy namedJoseph. I was not very much impressed by him atfirst but noticed that he was kind of ambitious.Though we were in the same class for the wholeyear, we did not talked very much. He teased mealot and we could not talked on a topic more thanfive minutes. It was pretty clear that we were of different types.But the strange thing was that, he was always thefirst person to appear on my mind whenever I needsome help from a friend. And he rarely refused myrequests. Through the ups and downs of my
colledge years, he was always with me one way oranother. He offered me a shoulder to cry on, a handto hold tight and a light in the darkest hours. He wassomeone I could share my everything.I was always taught to make good friends since myfirst day of primary school. I have been carrying thestress of getting the right persons into my life. But Inever had a thought to become a true friend myself!A true friend does not need to be somesone who hassame gender, age, background, religion or interests,but a heart to share your feelings, a pair of hands tolift you up and a strong desire to make a difference.
It is good to have a true friend. It is much better tobe one!“A man of many companions may come to ruin, but
there is a friend who sticks closer than a brother.”(Proverbs 18:24)
Showing LOVE
Listening when you are speakingOffering my help when you need it.Valuing all the wonderful things you do.
Encouraging you when times are tough.
BEWARE OF...
rest leading to laziness.carefulness leading to fear.
anger leading to abuse.
confidence leading to pride.
self-care leading to selfishness.
enjoyment leading to addiction.
gentleness leading to weakness.
freedom leading to lack of discipline.
leadership leading to dominance.
courage leading to foolhardniness.
Dr. Steve Stephens
8/6/2019 Zingsol Special Double Issue 2011 Final l
http://slidepdf.com/reader/full/zingsol-special-double-issue-2011-final-l 56/56