1

SPIS RZECZY 62

Kto ma informacje, ten ma władzęZ oceanu informacji to my, dziennikarze, musimy wybrać to, co jest ważne. Są co najmniej dwa stopnie doboru – merytoryczny i wynikają‑cy z różnych zasad komercyjnych. Z Maciejem Iłowieckim o uczciwym dziennikarstwie rozmawia Tomasz Rowiński

Triumf pułkownika OrmankowaAli Agca pozostał w celi sam na sam z Petkowem. Przebywali ze sobą pół godziny. O czym rozmawiali, nie wiadomo. Wiadomo jednak, że od tej pory turecki zamachowiec zaczął zmieniać swoje zeznania. W śledztwie nastąpił przełom. Aleksander Bocianowski

Wolne słowo jako wstęp do tyraniiDziennikarze, dzięki bliskości z władzą, mogą się nobilitować i odróżniać od reszty społeczeństwa. Mogą sami siebie zacząć postrzegać jako formę polityka, wręcz władcy. W tych warunkach ginie „wolność słowa”. Pozostaje co najwyżej „wolne”, nic nieznaczące słowo. Dawid Wildstein

16

42

46

TEMAT NUMERU

Chyląc czoła, jak mam w zwyczaju, przed autorytetem i tra-dycją starszych i wierząc ślepo w to, czego nie mogłem wówczas sprawdzić ani rozeznać, jestem mocno przekonany, że urodziłem się 29 maja 1874 roku na Campden Hill, w londyńskiej dzielnicy Kensington, i otrzymałem anglikański chrzest w kościółku świę-tego Jerzego, naprzeciwko wielkiej wieży ciśnień górującej nad tym wzniesieniem. Nie dopatruję się żadnego związku między tymi budynkami i stanowczo zaprzeczam, jakoby wybrano ten akurat kościół dlatego, że potrzeba było całej wody zachodnie-go Londynu, by uczynić ze mnie chrześcijanina.

G.K. Chesterton, Autobiografiahttp://www.xlm.pl/autobiografia4

SPIS RZECZY62

Sztuka (samo)oszukiwania sięPrzemilczanie pewnych informacji jest nie tylko przypadłością totalitary‑zmów i reżimów autorytarnych. O przykładach z Polski i ze świata pisze Marek Nowak

Sam przeciwko światuJak to możliwe – zastanawiał się Muggeridge – że ludzie uchodzący za najbystrzejsze i najbardziej przenikliwe umysłowości zachowują się jak kompletni idioci? A czy gdyby – zastanawiała się z kolei ciotka Mugge‑ridge’a – stosowano „psychoanalizę i wczesne leczenie w przedszkolu oraz szkole”, mogłoby to zapobiec chorobie umysłowej krewniaka? Grzegorz Górny

O czym szumią brzozyRosyjska baśń o brzozie smoleńskiej dla Rosjan jest przekazywaną przez media historią o wymiarze symbolicznym. My, Polacy, potrakto‑waliśmy ją dosłownie. Roman Misiewicz

58

66

72

TEMAT NUMERU

*** CYFROWE ARCHIWUM FRONDY ***JUŻ W CAŁOŚCI DOSTĘPNE W INTERNECIE

Projekt zrealizowany dzięki wsparciu finansowemu prenumeratorów.

Wszystkie numery kwartalnika Frondastarsze niż 1 rok

możesz teraz czytać online:

WWW.PISMOFRONDA.PL

Przenicowany świat Dona OberdorferaCzy można czarne nazwać białym, ukryć najważniejsze fakty, jednocześnie o nich pisząc, zarazem w podsumowaniu im zaprzeczając – wszystko to zaś zmieścić w jednej książce i zyskać za nią uznanie? Oczywiście, że tak. Przed Państwem: Don Oberdorfer!!! Grzegorz Strzemecki

„Ze światem coś jest nie tak”Tak, chcemy go naprawić, zamartwiamy się globalnym ociepleniem, chciwością bankierów, niedolą wietnamskich biedaków, pracujących za dolara dziennie w fabrykach produkujących modne ciuchy. Jak jednak przystąpić do owej naprawy, skoro boimy się jak ognia tego, co znajduje się poza „zewnętrzną powłoką”? Marek Magierowski

Halo, halo, jesteśmy w realu Louise Egan, która stwierdziła, że jest lesbijką, poczuła się zrozpaczona tym, że jej koleżanka z klasy odmówiła uprawiania z nią seksu. W związku z tym postanowiła zakończyć swe życie. Amanda Prescott

104

112

76

SPIS RZECZY 62

TEMAT NUMERU

List Jana Pawła II został przekazany. Niespodziewanie Gor-baczow otwarł go w naszej obecności. Przeczytał od razu. Casa-roli z trudem ukrywał zdumienie zachowaniem, które łamało nie tylko protokół dyplomatyczny, ale również zwyczaje, jakie zwykle obowiązywały w takich przypadkach. Poważna twarz Gorbaczo-wa wyłaniała się zza listu, a jego wzrok, najpierw skoncentrowa-ny, później odprężony, zgubił się przez chwilę, po czym odzyskał jasność. Wszyscy trwali w milczeniu. Na twarzy sekretarza ge-neralnego KC KPZR można było wyczytać, jak wielke wrażenie wywarły na nim słowa papieża.

Joaqin Navarro-Valls, Rzecznikhttp://www.xlm.pl/rzecznik-krok-w-krok-za-janem-pawlem-ii

Demokracja jako psychokracjaŚrodki masowego przekazu neutralizują frustrację społeczną, która jest głównym źródłem przemocy. Moderowanie gniewu ma jednak swoją cenę – jest nią banalizacja konfliktów oraz rozpowszechnienie sceptycyzmu poznawczego i relatywizmu moralnego. Imre Kovács

Nieznośna miękkość dyktaturyTo wstyd mierzyć miękkość bezprawia liczbą ludzi posłanych za kratki. Tylko swojego kata ma prawo człowiek nazwać „miękkim katem” lub „liberalnym katem”. Adama Michnika komentuje ks. Jakow Krotow

122

118

SPIS RZECZY62

TEMAT NUMERU

126 Od Hypatii do HypatiiJeszcze kilkadziesiąt lat temu wyobraźnię sztuki kinematograficznej zasilało męczeństwo chrześcijan. Dziś dzięki filmowi Agora nawet dzieci wiedzą, że to chrześcijanie mordowali pogan. Tomasz Rowiński

Przypominam sobie bardzo dobrze, żem przeszedł skraj lasu Auchy. Pierwsze omdlenie musiało mnie chwycić trochę dalej. Miałem wrażenie, że jeszcze usiłuję utrzymać się na nogach, a  tymczasem czułem na policzku zimną glinę. Wreszcie podnio-słem się. Poszukałem nawet różańca w cierniach.

G. Bernanos, Pamiętnik wiejskiego proboszczahttp://www.xlm.pl/pamietnik-wiejskiego-proboszcza

SPIS RZECZY 62

146

158

166

176

Odśnieżanie rzeczy ważnychWielu Islandczyków zaklina się, że spotkało lub regularnie spotyka elfickich gości. Z tego, co czytałem, to nawet drogi na Islandii budowane są tak, by omijać miejsca powszechnie uznawane za tereny elfów. Z ks. Krzysztofem Kościółkiem rozmawia Aleksandra Pachulska

Polacy Hobbitami EuropyZygmunt Stary mawiał do posłów zagranicznych, zdziwionych na widok, jak chodził bez straży, że w Rzeczypospolitej nie było ani jednego człowieka, na którego piersiach nie mógłby spokojnie zasnąć. Adam Mickiewicz

Mickiewicz prowadzi nas do drzwi Raju Josif Brodski, słaby Żyd, ale wybitny poeta „Bogiem natchniony”, powiedział kiedyś, że człowiek, który zna język polski, ma niezwykłe szczęście, ma bowiem dostęp do najlepszej poezji XX wieku. Z rabinem Sachą Pecariciem rozmawia Tomasz P. Terlikowski

Gruzja: strefa zdekomunizowanaChoć trudno w to uwierzyć, przeciętny wiek gruzińskiego urzędnika wynosi dziś 29 lat. Dzięki wymianie pokoleniowej dokonała się praktyczna dekomunizacja kraju. Marcin Pawłowski

„Własnej woli nienawidzieć” RB 4,60Reguła św. Benedykta zawiera szereg wymagań, które bardzo

łatwo można źle zrozumieć, ale też i wiele takich, które chętnie ro-zumiemy w sposób niewłaściwy. Do tych drugich należy bez wątpie-nia cytowany tu nakaz.

Christian Schutz Rekolekcje codzienne według reguły św. Benedykta

http://www.xlm.pl/rekolekcje-codzienne-twarda-oprawa

SPIS RZECZY62

184

192

210

218

Po co komu droga, która nie prowadzi do KościołaCo to za kraj? – dziwił się Abuładze. – Wyrzuciłem Lenina z grobu, a oni mi dali Nagrodę Leninowską. Wzywałem swój naród do Świątyni, a oni wybrali drogę do bunkra. NN

Gra hormonów w religii mormonówTwórca mormonizmu praktykował wielożeństwo od roku 1831, gdy zrozumiał, że jest ono upragnione przez Boga. Ostateczne potwierdzenie tej „prawdy” miało się dokonać jednak dopiero przez objawienie. Tomasz P. Terlikowski

Europa czeka na dekolonizacjęKultura ludów skolonizowanych charakteryzuje się pęknięciem między kulturą własną, którą uważa się za gorszą, peryferyjną, anachroniczną, zaściankową, a kulturą dominującą, uznawaną za wyższą, bardziej prestiżową, dającą awans towarzyski i społeczny. Grzegorz Górny

Katoliku, nie idź drogą sekularyzmuStan bezradności elit katolickich w Polsce najlepiej widać w przestrzeni intelektualnej. Wystarczy przyjrzeć się katolickiej prasie i publicystyce, by zauważyć, że nie tworzy ona prawie w ogóle odrębnej refleksji o polityce. Tomasz Rowiński

Pierwszy raz mama widziała mnie przyjmującą jałmużnę do miski, kiedy byłam nowicjuszką, i nie potrafiła tego znieść. Dosłow-nie nie mogła na mnie patrzeć, płakała ze złamanym sercem. Całe nasze jedzenie, cokolwiek to było, takie jak curry, mięso, ziemniaki albo pudding, wrzucaliśmy do jednej miski, jako sposób odmawia-nia sobie pewnych światowych przyjemności. Mama była przerażo-na. Co ja robiłam? Co mnie do tego przywiodło?

E. Baker, Byłam buddyjską mniszkąhttp://www.xlm.pl/bylam-buddyjska-mniszka

Heroizm rozumu i rozum świętości. Alain Badiou i Papież Benedykt XVIDotychczasowym przykładem praktycznej wykładni filozofii Alaina Badiou jest fakt, że był on jednym z najbardziej znanych zwolenników ludobójczego reżimu Pol Pota i Czerwonych Khmerów w latach 70. XX wieku. Sebastián Montiel Gómez, Artur Mrówczyński-Van Allen

Ciąża jest barbarzyńska„Fakt, że kobiety zachodzą w ciążę i rodzą dzieci, by je posiadać, a męż‑czyźni tego nie robią, jest niesprawiedliwością, która powinna zostać przezwyciężona przez ektogenezę”, uważa dr Anna Smajdor z University of East England. Tomasz P. Terlikowski

„Wojna światów” A.D. 1621U schyłku września Roku Pańskiego 1620 w Rzeczypospolitej zawrzało. Przemysław Mazur

Atrapa i prowizoriumRecenzja Mapy i terytorium Houellebecq’a. Olga Koehler

Gorący dotyk tajemnicyRecenzja Mistyki pustyni Bogusława Chraboty. Michał Buczkowski

Duch odwagi, czas świadectwaRecenzja książki Andrzeja Rozpłochowskiego Postawią ci szubienicę... NSZZ „Solidarność” MKZ Katowice 1980-1981. Wspomnienia. Krzysztof Wołodźko

Twarzą w twarz z istnieniemRecenzja tomów poezji Bogusława Jasińskiego: Nie napisany wiersz i Po drugiej stronie wiersza. Aleksander Sinkowski

WierszeMarek Czuku

248

236

264

274

280

284

288

292

SPIS RZECZY 62

WYSŁUCHAJ WSTRZĄSAJĄCEJ HISTORIIBESTSELLEROWA KSIĄŻKATERAZ W WERSJI AUDIO

DOSTĘPNA

w XLM.PL

ALEKSANDER BOCIANOWSKI (1972) przewodnik turystyczny. Mieszka pod Krakowem.

MICHAŁ BUCZKOWSKI (1986) dziennikarz, autor książki Gorzkie żale. Między rozumem a uczuciem, prowadzi blog „Gorzkie żale” na platformie liturgia.pl; z zainteresowaniem bada literaturę dawną i różne formy pobożności. Mieszka w Rzeszowie.

MAREK CZUKU (1960) poeta, krytyk literacki, publicysta, z wykształcenia fizyk i polonista. Autor dziewięciu zbiorów poetyckich: W naszym azylu (1989), Książę Albański (1991), Jak kropla deszczu (1998), Ziemia otwarta do połowy (2000), Przechodzimy do historii. 44 wiersze z lat 1998-1999 (2001), Którego nie napiszę (2003), Ars poetica (2006), Inny wybór wierszy (2007), Forever (2010). Wiersze, małą prozę, szkice i recenzje publikował m.in. na łamach „Frondy”, „Arcanów”, „Więzi”, „Przeglądu Powszechnego”, „Gościa Niedzielnego”, „44/Czterdzieści i Cztery”, „Nowych Książek”, „Odry”, „Kwartalnika Artystycznego”, „Akcentu”, „Toposu”, „Frazy”, „Nowej Okolicy Poetów”, „Kresów”, „Opcji”, „Tygla Kultury”, „Pograniczy”, „Czasu Kultury”, „Tytułu”, „Wyspy”, „Stron”. Należy do Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Ma stronę internetową: www.czuku.net. Mieszka w Łodzi.

GRZEGORZ GÓRNY (1969) redaktor naczelny „Frondy”. Mieszka w Warszawie.

OLGA KOEHLER (1989) studentka Uniwersytetu Warszawskiego. Publikowała m.in. w „Arcanach” i „Gazecie Polskiej Codziennie”. Mieszka w Krakowie i Warszawie.

IMRE KOVÁCS (1985) węgierski politolog, publicysta, tłumacz. Mieszka w Budapeszcie.

KS. JAKOW KROTOW (1957) rosyjski historyk Kościoła, publicysta, kapłan Apostolskiej Cerkwi Prawosławnej, która wywodzi się z nielegalnej w czasach radzieckich Cerkwi katakumbowej. Uczeń i duchowy spadkobierca ojca Aleksandra Mienia – charyzmatycznego duszpasterza, teologa zaangażowanego w dialog ekumeniczny, który został zamordowany przez „nieznanego sprawcę” w roku 1990. Redaktor kwartalnika „Kontinent”.

MAREK MAGIEROWSKI (1971) dziennikarz, iberysta, był m.in. szefem działu zagranicznego i ekonomicznego w „Newsweek Polska” oraz zastępcą redaktora naczelnego w tygodniku „Forum” i dzienniku „Rzeczpospolita”. Mieszka pod Warszawą. Humanistycznego” oraz „Focus Historia”. Mieszka w Lublinie.

O AUTORACH62

O AUTORACH 62

PRZEMYSŁAW MAZUR (1979) absolwent Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego. Publikował m.in. na łamach „Przeglądu Humanistycznego” oraz „Focus Historia”. Mieszka w Lublinie.

ADAM MICKIEWICZ (1798-1855) polski wieszcz narodowy.

ROMAN MISIEWICZ (1964) poeta, redaktor „Nowej Okolicy Poetów”. Wydał tomy wierszy: //pukt/ów/za/cze.pien.ia// (2003), Wieprzowe języki (2005), Cam_era obscura (2009). Laureat Nagrody im. Kazimiery Iłłakowiczówny przyznawanej za najlepszy książkowy debiut roku. Publikuje na portalu „Polis. Miasto Pana Cogito”. Mieszka w Katowicach.

SEBASTIÁN MONTIEL GÓMEZ profesor matematyki, wykładowca geometrii i topologii na Uniwersytecie w Granadzie, autor podręczników matematycznych dla szkół wyższych, specjalista w dziedzinie relacji między wiarą a nauką, tłumacz wielu książek z jezyka angielskiego i francuskiego na hiszpański. Mieszka w Granadzie.

ARTUR MRÓWCZYŃSKI-VAN ALLEN (1968) pochodzi z Kulic, gmina Pelplin, powiat Tczew, województwo pomorskie, obecnie dyrektor dwóch hiszpańskich wydawnictw książkowych: Nuevo Inicio oraz Levantate, którego jest założycielem, dyrektor Wydziału Słowiańskiego w Międzynarodowym Centrum Studiów nad Chrześcijaństwem Wschodnim (ICSCO) w Granadzie. Wykłada historię filozofii oraz polską tradycję teologii politycznej w Insytucie Filozofii im. Edith Stein w Granadzie. Tłumacz na język hiszpański m.in. prac Sołowjowa, Bierdiajewa, Bułgakowa. Autor książki o Wasiliju Grossmanie. Członek Rady Naukowej Centrum Studiów Wasilija Grossmana w Turynie. Żonaty z Hiszpanką Mercedes Romero, ojciec ośmiorga dzieci. Mieszka w Granadzie.

MAREK NOWAK (1982) filolog, bohemista. Mieszka we Wrocławiu.

ALEKSANDRA PACHULSKA (1979) absolwentka Edukacji Medialnej i Dziennikarstwa UKSW w Warszawie. Od 2006 roku mieszka w Wielkiej Brytanii. Wspiera środowiska polonijne w Dorset oraz współpracuje z radiem BBC Solent w Southampton.

MARCIN PAWŁOWSKI (1985) absolwent politologii, specjalizuje się w stosunkach międzynarodowych, lubi jeździć na Wschód, zwłaszcza na Kaukaz. Mieszka w Krakowie.

AMANDA PRESCOTT (1957) była feministka, obecnie gospodyni domowa. Mieszka w Bostonie.

TOMASZ ROWIŃSKI (1981) mąż Ewy, tata Marty, historyk idei, redaktor pisma „Christianitas”, sekretarz redakcji kwartalnika „Fronda”, Ostatnio opublikował Czy żyjemy w czasach apokalipsy. Rozmowy z Dariuszem Kowalczykiem SJ. Mieszka w Pruszkowie.

ADRIAN SINKOWSKI (1984) poeta, publicysta. Redaktor kwartalnika literackiego „Wyspa”. Publikował w wielu pismach, takich jak „Odra”, „Twórczość”, „Kresy”, „Pogranicza”, „Topos”, „Czas Kultury”, „Akcent”, „Kultura Liberalna”, „Fraza”. Autor tekstów o rynku książki, które ukazują się w „Bibliotece Analiz”. Rzecznik prasowy Centrum Myśli Jana Pawła II. Mieszka w Warszawie.

GRZEGORZ STRZEMECKI (1957) magister chemii, nauczyciel języka angielskiego. Mieszka w Warszawie.

TOMASZ P. TERLIKOWSKI (1974) filozof, dziennikarz prasowy, radiowy i telewizyjny, publicysta, wykładowca akademicki, tłumacz. Redaktor naczelny portalu Fronda.pl. Autor kilkunastu książek naukowych i publicystycznych, m.in. Robienie dzieci. Terlikowski śmiało o in vitro, Benedykt XVI. Walka o duszę świata, Raport o stanie wiary w Polsce (współautor). Mieszka w Warszawie.

DAWID WILDSTEIN (1983) wiceszef działu publicystyki „Gazety Polskiej Codziennie”, szef działu opinii Forum Żydów Polskich, Żydowskiej Ogólnopolskiej Organizacji Młodzieżowej, student Instytutu Filozofii i Socjologii UW. Mieszka w Warszawie.

KRZYSZTOF WOŁODŹKO (1977) stały współpracownik „Nowego Obywatela”, publikował m.in. w „Życiu Duchowym”, „Trybunie”, „Rzeczpospolitej”, „Pressjach”, „Rzeczach Wspólnych”, „Znaku”; pisze dla portalu ngo.pl; uczestnik cyklu dokumentalnego „System 09”, „System: rewolucja Solidarności”, bloger salon.24.pl. Mieszka w Krakowie.

O AUTORACH62

Chodź, Albercik. Nikt nas tu już nie chce.

kwartalnik, nr 62, 2012 rok

ZESPÓŁ:

STALI WSPÓŁPRACOWNICY:

REKLAMA i PROMOCJA:

PROJEKT OKŁADKI I ILUSTRACJE:OPRACOWANIE GRAFICZNE, SKŁAD:

KOREKTA:ADRES REDAKCJI:

WYDAWCA:

KOORDYNATOR PROJEKTU:DRUK:

Grzegorz Górny (redaktor naczelny), Ania Kierzkowska, Piotr Promiński, Tomasz Rowiński (sekretarz redakcji), Małgorzata Terlikowska, Tomasz P. TerlikowskiMaciej Bazela (Rzym), o. Paweł Cebula, Orsolya Zsuzsanna Kovacs (Budapeszt), Artur Mrówczyński-Van Allen (Granada). ks. Robert SkrzypczakAnia Kierzkowska, marketing@fronda.pl, Tomasz RowińskiPiotr PromińskiAnia KierzkowskaMałgorzata Terlikowskaul. Łopuszańska 32, 02-220 Warszawatel. (022) 836 54 44, 877 37 35, fax (022) 877 37 34 www.pismofronda.pl facebook.com/pismofrondafacebook.com/frondawydawnictwo fronda@fronda.plFronda PL Sp. z o.o. Zarząd: Michał JeżewskiTomasz RowińskiZakład Graficzny „Colonel” S. A.ul. Dąbrowskiego 16, 30-532 Krakówtel. (012) 423 66 66

Redakcja zastrzega sobie prawo dokonywania skrótów i zmiany tytułów. Materiałów niezamówionych nie odsyłamy.

Redakcja „Frondy” nie ponosi odpowiedzialności za treść i formę reklam. ISSN 1231-6474; Indeks 380202

Prenumeratorzy otrzymują kwartalnik po preferencyjnej cenie - 25 zł za egz. Wydawnictwo pokrywa koszta wysyłki. Cena rocznej prenumeraty wynosi 100 zł.Kwotę tę prosimy przelać na konto Wydawnictwa 76 1160 2202 0000 0000 3542 8686podając informację od którego numeru mamy wysyłkę rozpocząć. Kontakt w sprawie prenumeraty a także zakupu numerów archiwalnych: Janina Szajnar: janina@fronda.pl lub: prenumerata@fronda.pl www.pismofronda.pl/prenumerata

PRENUMERATA:

Sprostowanie: w poprzedniej Frondzie błędnie podaliśmy nazwisko autorki ilustracji na okładce kwartalnika. Ilustrację okładkową numeru 61 wykonała Paulina Marzec. Za pomyłkę przepraszamy.

DOBRA KSIĄŻKA

Powieść Pod słońcem szatana przyniosła autorowi sławę. Może dlatego, że jej bohater, cichy i udręczony proboszcz z Lumbres, pozwala nam zajrzeć w głąb samych siebie. Pozwala odkryć, że tam gdzieś na dnie duszy obok rozpaczy jest i miłość. Ta miłość, która wszystkiemu wierzy i…wszystkiego się spodziewa. Wobec tej miłości ten niechciany towarzysz naszej codzienności – szatan– czuje się zupełnie bezradny i poniekąd bezrobotny.

Fronda 2011Stron 400Oprawa miękkaEAN 9788362268061Cena detaliczna 39,90 zł

Pod słońcem szatanaGeorges Bernanos

www.xlm.pl ::: info@xlm.pl ::: (22) 836 54 45 ZAMÓW JUŻ DZIŚ!

K s i ę g a r n i a L u d z i M y ś l ą c y c h X L M

ISSN 1231-6474

9 7 7 1 2 3 1 6 4 7 2 0 3

0 3 >

Czy głoszone przez Rousseau tezy przyczyniły się do wybuchu rewolucji francuskiej? Dlaczego Lenin cenił Machiavellego? Czy Darwin był "ojcem" eugeniki? W jaki sposób badania Kinseya wpłynęły na rewolucję seksualną w XX wieku?

Książka dostępna w dobrych księgarniach oraz przez internet: www.xlm.pl

Nowa książka Frondy!

IND

EKS

3802

02 N

AKŁ

AD

600

0 eg

z.