1

Yol gzergahnn Etd

Bir yol gzergahnn etd yolun arazide nereden geeceinin aratrlmasdr.Zorunlu iki noktay birbirine balayacak

gzergah says ilk bakta pek ok gibi grnse de gerekte eitli engel ve snrlamalar sebebiyle bunlarn says fazla olmaz.Hatta baz durumlarda arazinin yapsna gre en uygun olann bulmak amacyla karlatrma yapmaya imkan verecek ikinci bir seenek bulunamaz.Bir gzergah etd genel olarak iki aamada yaplr.

* lk ett * Kesin etd

lk etd

Projeye balamadan nce yolun geecei arazi hakknda gerekli bilgileri toplamak gerek arazide ve gerekse broda alma ve karlatrmalar yaparak yolun geecei arazi eridini tespit etmek iidir.

lk etd genel olarak iki aamada yaplr

a- istikaf (n aratrma) b-n proje

2

stikaf (Yol gzergah aratrmas)

ki zorunlu nokta arasnda ayrntl bir ett yapmaya gzergah yada gzergahlar semenin aratrlmasdr. Bu arada

eitli gzergahlar ortaya kabilir bu gzergahlarda sonradan kesin etd aamasnda daha ayrntl olarak incelenir kesin gzergaha karar verilir. stikaf nce haritalar zerinde yaplr.Bunun iin 1/25000 lekli toporafik haritalar ile 1/100000 lekli jeolojik haritalar amaca uygundur.stikaf aamasnda aadaki ettler yaplr.

1-Siyasal ve askeri etd

2-Teknik ve Ekonomik etd

1-Siyasal ve Askeri etd

Bir yol gzergahnn tayininde lkenin barta ve savata bu yolu askeri bakmdan kullanp kullanmayacann etd gerekir.Normal bir yol gzergah bu bakmdan etd edilebilecei gibi,askeri amalara hizmet etmek zere askeri dncelerle bir yol yapm sz konusu olabilir.

2-Teknik ve Ekonomik etd

Yol maliyeti az ve standartlar salayan bir ekilde ina edilmelidir.Yolun temel zelliklerini belirten bu standartlara Proje Standartlar denilir.Balca proje standartlar unlardr:

a-Proje hz

b-Maksimum eim

c-Minumum kurb yarap

d-Enkesit tipi

3

Bir yol projesinde dier proje standartlarnn tesbiti ve dzenlenmesi bakmndan bir proje hz seilir.

a-Proje hz:Baka tatlarn etkisi sz konusu deilken normal hava koullarnda gvenle yaplabilecek en yksek hz olarak tanmlanr.proje hznn seilmesinde yolun snf,arazinin toporafik durumu,trafik karakteristikleri gibi etkenler gz nnde tutulur.

b-Maksimum eim ise :yolun snf,arazinin toporafik durumu,kaplama cinsi ile yoldan faydalanacak trafikteki hakim tat cinsine gre belirlenir.Dalk arazide bu eim daha yksek tutulur.

c-Minumum kurb yarap:Tatlar bir kurbda hareket ederken merkezka kuvvetinin etkisiyle kurbun dna doru itilir.Proje hz arttka merkezka kuvvetinin byyecei dnlerek kurb yarap seiminde proje hznn gz nnde tutulmas gerekir.

d-Enkesit tipi:Yolun geniliinin,evlerin st yap cinsinin ve dolaysyla kaplamann belirlenmesi iin nceden bilinmesi gereken bir zelliktir.Kurblarda standartlara gre deverde saptanmaldr.

Proje standartlar belli olan bir yolda teknik etd genellikle ynden yaplr.

A-Trafik etd B-Jeolojik ve zemin etd C-Proje standartlar ve arazi engebesi bakmndan gzergah etd

A-Trafik etd : Yol trafii ile ilgili bilgilerin ve tatlarn yol zerinde gvenli hareketinin salanmas iin gerekli etdlerin yaplmasdr.Bu etd de : 1-Tat says 2-Tatlarn cinsi ve arlklar 3-Tatlarn hz ve buna gre dever 4-Trafik hacmi gnlk,haftalk,aylk ve yllk deiimler 5-Duru gei gr uzunluklar

B-Jeolojik Etd ve zemin etd Yolun geecei arazi zerinde jeoloji ve zemin mekanii bakmndan gerekli etdlerin yaplmasdr

4

C-proje standartlar ve arazi engebesi bakmndan etd :Uygun proje standartlarn salayan ve arazinin toporafik durumunu gznnde tutarak yaplacak bir teknik etdde aada belirtilecek zellikler salanmaldr.

1-Geki zorunlu noktalar birbirine balanmaldr.Bunlarn yannda daha kk yerleme merkezleri ,byk bir sanayi veya turistik merkez,demiryolu,deniz yolu,yada hava ulam ile ilgili bir terminal,dalk veya batak bir blge yada bir nehrin almas srasnda bulunabilecek en uygun gei yerleri de baz durumlarda ara zorunlu nokta durumunda olabilirler.

2-Maksimum boyuna eim,proje hzna,arazi cinsine ve kaplama eidine uygun seilmelidir.Bu koullar salayan maksimum eimin mmkn olduu kadar kk seilmesi istenir.Bu bakmdan yolun byk eimler gerektirmeyen yerlerden geirilmesi uygun olur.

3-ki zorunlu nokta arasnda yer alan yolda,eim kayb olmamaldr.rnein ykselerek

giden bir araziden geecek bir yolda ykselerek gitmelidir.

4-Tek eimli devaml klar uygun deildir.Devaml k yapan bir tat byk bir hz kaybna urayacaktr.Bu bakmdan byle yerlerde tatn hz kazanabilcei sahanlklar yaplmaldr.En fazla 2-3 km de bir 300-400 m sahanlklar oluturulmas yeterlidir.

5

KARAYOLU LE LGL BAZI TERMLER

Ana Yol: Ana trafie ak olan ve bunu kesen karayolundaki trafiin, bu yolu geerken veya bu yola girerken, ilk gei hakkn vermesi gerektii iaretlerle belirlenmi karayoludur. Ariyet: Yarmadan kan malzemenin dolgu iin yeterli miktarda veya uygun nitelikte olmamas halinde uygun bir malzeme ocandan alnan malzemedir. Aliyman: Yolun proje yatay hattndaki dorusal ksmdr. Alt geit: Karayolunun dier bir karayolu veya demir yolunu alttan gemesini salayan yapdr. Aplikasyon: Yol ekseninin araziye uygulanmasdr. Ayrc (Ayrtman): Tat yollarn veya yol blmlerini birbirinden ayran, bir taraftaki tatlarn dier tarafa gemesini yasaklayan, engelleyen veya zorlatran karayolu yaps, trafik tertibat veya gerecidir. Ayrlma eridi (Yavalama eridi): Bir platformdan ayrlacak olan bir tatn hzl trafik akmndan ayrldktan sonra ilerideki kurba gvenle girmek iin yavalamasn salayan bir hz deitirme erididir. Banket: Yaya yolu ayrlmam karayolunda, tat yolu kenar ile ev ba veya hendek i st kenar arasnda kalan ve olaan olarak yayalarn ve hayvanlarn kullanaca, zorunlu hallerde de aralarn faydalanabilecei ksmdr. Bombe (Yol at Eimi): Yol platformundaki sularn yzeysel drenajn salamak amacyla yol enkesitinde eksenden iki kenara doru uygulanan negatif eimdir. Bordr: Kaplama ile tretuvar veya refj arasndaki kot farkn salamak iin yaplm ayrc elemanlardr. Blnm Yol: Bir yndeki trafie ait tat yolunun bir ayrc ile belirli ekilde dier tat yolundan ayrlmas ile meydana gelen karayoludur. Boykesit (Profil): Yol ekseninin dey dzlemdeki iz dm veya kotlu yol eksenidir. -Boykesit yolun geki ekseni boyunca alnan kesittir. Boykesitte arazi siyah izgiyle, yol krmz izgiyle gsterilecektir. -Plan zerinde, her enkesitin eksendeki arazi kotu okunarak boykesite siyah kot olarak iaretlenecek ve siyah kotlarn

birletirilmesiyle siyah izgi elde edilecektir. -Boykesitte yol ekseni yapm sonras krmz izgi ile belirlenir ve krmz izgi birden fazla eime sahip olabilir. -Minimum krmz izgi eimi 0.005 ve maksimum eim 0.08 dir. Brkner: Yarmadan dolguya veya ariyetten dolguya ve yarmadan depoya yaplacak en ekonomik tamalarn ve bunlarn mesafelerinin grafik bir gsterimidir. ok eritli yollar (Kent d): Herbir yndeki trafik iin en az iki eridi bulunan ve 3 kmden daha ksa olmamak koulu ile trafiin periyodik olarak kesintiye uratlabilecei eriim kontrolsz veya yar kontroll karayollardr.

6

evre yolu: Transit trafiin kent merkezine girmeksizin geiini salamak amacyla yaplan ve kenti kuaklayan karayoludur. Depo (D): Yarma fazlas veya niteliksiz kaz malzemesinin hacmidir. Dever: Yatay kurplarda merkezka kuvveti nedeniyle tatlarn darya savrulmalarn nlemek iin yol platformuna uygulanan enine eimdir. Drenaj: Yeralt ve yzeysel sularn yol gvdesine zarar vermeden uzaklatrlmasdr. Dolgu: Yol gabarisinin proje dey hat (Krmz hat) kotlarna uygun olarak tekil edilebilmesi amacyla yaplan ve doal zemin ile yol styaps arasnda kalan ksmdr. Duru gr mesafesi (DGM): Srclerin bir tehlikeyi fark edip durabilmeleri iin gerekli mesafedir. Dey kurp: Birbirini izleyen farkl eimlerdeki proje dey hatlarn birletiren parabolik veya dairesel dey yol kesimidir. Dzeltilmi proje (As-Built, Uygulanm Proje): Kesin ve uygulama (tatbikat) projelerine gre yapm almalar sonucunda oluan deiiklikleri de iine alan ve en son durumu yanstan projelerdir. Enkesit:Yol gvdesi tabakalar ve elemanlarnn yeterli genilikte bir arazi kullanmn da kapsayacak ekilde eksene dik dey dzlem ile arakesitidir. Eitlik(Msavat): Ripaj, varyant veya lm farkllklar nedeni ile kotta veya kilometrede yaplan deiikliklerin geri (G) ve ileri () olarak belirtilmesidir. (rnein 6+845.12G/6+840.33 gibi) Gei erisi: Kurplarda merkezka kuvvetinin tata olan etkisine kar ani olmayan dzenli bir gei salamak amacyla aliynman ile kurp arasna yerletirilen eri parasdr. Geometrik standart:Yolun; genilik, eim, kurp yaraplar, proje hz ve trafik says gibi lleridir. Gr mesafesi: Karayolu gvenlii asndan srclerin, kendi eridinde seyir halinde iken ilerisinde beklemedik bir objeyle karlatklarnda kontroll manevra yapabilmelerini salayacak mesafedir. Gei gr mesafesi: ki eritli yollarda bir tatn dier bir tat gvenli bir ekilde geebilmesi iin zt ynde seyreden tatlar arasndaki emniyetli mesafedir. Gzergah (Geki): Karayolunun harita zerinde takip etmi olduu yatay hattr. Halihazr harita: Yerleme alanlarnn mevcut yap ve arazi kullanm durumlarn gsteren eykselti erili, kot ve koordinatl, detayl ve farkl lekli haritalardr. Hendek: Karayolunda platformdan veya evlerinden gelen yzeysel sular toplayp uygun yerlere dearj eden yzeysel drenaj yapsdr. ntikal ve reaksiyon mesafesi: Srcnn grd engeli alglamas, tanmas ve alnacak nlemi tasarlamas ile fren uygulamas iin gerekli zaman sresinde tatn alm olduu mesafedir.

7

Kafa hendei: Yarma kesimlerinde yzeysel sularn yarma evlerine ve yol gvdesine zarar vermesini nlemek amacyla yarma evi ile doal topografyann kesime izgisinden (ev kaz izgisi) yama yukar tarafta alan drenaj yapsdr. Kavak: ki veya daha fazla karayolunun kesimesi, birlemesi ve ayrlmas ile oluan ortak alanlardr. Kaplama: Yol styapsnn kaymaya, trafiin andrmasna ve iklim koullarnn ayrtrma etkisine kar koyarken ayn zamanda yk tayan en st tabakasdr. (Asfalt betonu, beton, parke vb.) Kilometre: Yol zerinde herhangi bir noktann proje balangcna olan uzaklnn kilometre (+) metre olarak ifadesidir (15+225.05 gibi). Kot: Herhangi bir noktann belirli bir dzleme gre alaklk veya yksekliidir. Kprl kavak: ki veya daha fazla yolun hareket halindeki trafii etkilemeden farkl dzlemde kavak kprs ile meydana getirilmi balant yolu sistemidir. Kpr: Hesap akl 10m'den byk (10m dahil) akarsu, vadi, karayolu, demiryolu gibi engelleri gemek amacyla kullanlan karayolu yapsdr. Kurp (Yatay ve dey kurp): Proje yatay ve dey hattndaki dorusal kesimleri birletiren erisel veya dairesel karayolu kesimidir. Lase: Ksa mesafede ykselmek gerektiinde birbirini ksa aralklarla izleyen ok saydaki kk yatay kurplar ile oluturulan yol kesimidir. Menfez: naas yaplacak yol yaps ile akm izgileri kesilen mecra, dere ve akarsulardaki ak uygun ekilde devam ettirmek ve mcavir alanlardan yola gelecek her trl suyu, yolun iletme sresi boyunca yerine getirecei fonksiyonu zedelemeyecek ekilde yoldan geirerek uzaklatrmak iin yerel trafik ile yaya ve hayvan geileri iin yol gvdesi altnda ina edilen ve akl 10 metreye kadar olan sanat yapsdr. Nivelman: Noktalar arasndaki ykseklik farknn belirlenmesidir. Palye hendekleri: Palyeli olarak yaplan yarma ve dolgularda eve ve palyeye gelen yzeysel sularnn toplanp dearj edildii drenaj yapsdr.

8

Peyzaj: Karayolunun doal evre zerindeki olumsuz etkilerini en aza indirebilmek, ev stabilitesine katkda bulunmak, grlt ve egzos gazlarna kar engel oluturmak, yolun monotonluunu krmak ve yola estetik bir grnm kazandrmak amacyla yaplan tasarm ve uygulama almalardr. Proje gabarisi: Aralarn ykl veya yksz olarak karayolunda gvenli seyirlerini temin amacyla karayolu yaplarnn (kpr, tnel vb.) uzunluk, genilik ve yksekliklerini belirleyen llerdir. Platform: Karayolunun, tat yolu (kaplama) ile yaya yolu (kaldrm) veya banketinden oluan ksmdr. Plankote: Herhangi bir kavak, tesis veya sanat yapsnn yaplaca arazi blmnn kotlu, tesviye erili ve detayl plannn karlmasdr. Rakortman: Yn veya eim deiikliklerini gvenlik ve konfor gereksinimlerine uygun bir sreklilik ve hzda gerekletirmek amacyla kullanlan doru ve eridir. Refj: Blnm bir yolda zt ynlerde hareket eden trafii birbirinden ayran ksmdr. Ripaj: Yap ve toprak ilerini azaltmak amac ile yol ekseninin enine kesit iinde saa veya sola kaydrlmasdr. Rgar: Yol yzey sularnn yer yer ana drenaj kanalna dearj etmek iin bordr kenarna yaplan tesisdir. Rper: Yol boyunca en fazla 500m'de bir dzenlenen ve gidi-dn nivelman ile koordinatlar belirlenmi sabit noktalardr. Sanat yaplar: Kpr, tnel, menfez, istinat/iksa duvar, tahkimat vb. mhendislik yaplardr. Some noktas: Aliymanlarn kesime noktasdr. erit: Tatlarn bir dizi halinde gvenli seyredebilmeleri iin tat yolunun ayrlm blmdr. ev: Yarma ve dolgularda, platform kenarnn doal zeminle balantsn salamak amacyla oluturulan eimli zemindir. st geit: Karayolunun dier bir karayolu veya demiryolunu stten gemesini salayan yapdr. Varyant: Yolun bir ksmnn veya tamamnn eitli nedenler ile deitirilmi ksmdr. Yarma: styap alt kotunun zerinde kalan kaz hacmidir. Yarma hendei: Yarmalarda platform ve evlerden gelen sular toplayp uygun yerlere boaltan yaplardr. Yatay kurp: Yolun aliymanlar birletiren erisel ksmdr.

9

akuli Kurb (DEY KURB) Uzunluunun tespiti: Trkiye karayollar devlet yollarnda,dey kurb uzunluu(L) nin;

1-Kapal dey kurblarda :

a:YOL Tek ynl bir yol ise (gidi-dn ayrlm) src gznn yol yzeyinden 1.35 m ykseklikte olduu kabulne gre 0,10m ykseklikteki bir engele arpmadan durabilmesi iin gerekli gr uzaklnn salanmas.

b:ift ynl (iki eritli ) bir yol ise ,ndeki arabay gvenle geebilmek iin gerekli gr uzakln salanmas,

2-Ak dey kurblarda :

a:Gece far aydnlatmasna gre gvenle duru iin gerekli gr uzakln salamas,

b:Bir alt geit olmas durumunda,yeterli gr uzakln salamas gereklidir. Yukardaki konulara gemeden nce baz tanmlarn renilmesinde yarar vardr.

Gr uzakl:Yollar zerindeki tatlarn emniyetle yol alabilmeleri iin src

nndeki yolun yeter uzunlukta bir kesimini grebilmelidir.Genel olarak iki ve daha fazla eritli yollarda srcnn emniyetli fren uzakl kadar bir yol kesimini grmesi gerekir.Trafik akn yavalatmamak amacyla,ndeki ar tatlar geebilmek iin,yeteri kadar gr salanabilen kesimlerin yol boyunca temin edilmi olmasda gerekir.

Emniyetli duru iin gr uzakl :Motorlu tat srcsnn,yol zerinde oluabilecek herhangi bir tehlikeyi,tatn emniyetle durdurabilecek kadar bir uzaklktan grebilmesi gerekir.Bu uzaklk,srcnn intikal ve reaksiyon zamanlar zarfnda tatn ald yol ile fren uzaklnn toplamna eittir.

Fren reaksiyon ve intikal zamanlar :zellikle A.B.D de yaplan geni aratrmalar sonunda ,fren reaksiyon zamannn (tehlikenin intikal ettii andan fren uygulamasna geinceye kadar geen zaman)yaklak yarm saniye olduu saptanmtr.Ancak bu deerinin kilere gre deiecei gz nne alnarak,yol projeleri hazrlanrken fren reaksiyon zaman 1 sn olarak kabul edilmesi uygun grlmtr.

10

ntikal zaman ise: Tehlikenin grld andan itibaren gerek olup olmad kararna varncaya kadar geen zamandr. Bu zaman srcnn dikkatine baldr.zellikle yksek hzlarda,dikkat younlat iin intikal zaman ksadr.Buna karlk yava hzlara uzundur.Yaplan gzlemler sonuncunda intikal zamannn 0.25-2.50 saniye arasnda deitii grlmtr.Tablo 2 de deiik hzlara gre fren intikal ve reaksiyon zamanlarnn toplam verilmitir.

Fren uzakl :Dz yolda seyreden bir tatn fren uygulad andan itibaren durabilecei uzaklk. D=v2/254,2xf

D:fren mesafesi (m)

V:hz (km/st)

f:Yol yzeyi ile bandaj arasndaki srtnme katsays.

srtnme katsays kuru havaya gre dikkate alnmsada(yal ve buzlu havalarda srcnn hzn

drecei sebebiyle )emniyet bakmndan srtnme katsaylar proje iin %20 azaltlmtr.tablo 2 de deiik proje hzlarna gre ,dz yolda (meyilsiz) hesaplanan emniyetli duru uzaklklar gsterilmitir.Gr uzakl hibir zaman proje hzna karlk olan emniyetli duru uzaklndan az olmamaldr. Yollarn eimli olmas durumunda fren uzakl d=v2/254,2(f+g) formulne gre hesaplanmas gerekirse de yol projesinde bu hususun dikkate alnmasna gerek yoktur.

ndeki tat gei iin gr uzakl:iki eritli yollarda nde yava giden tatlarn geebilmesi iin gerekli gr uzaklnn devaml olarak salanmas veya mmkn olmuyorsa yol boyunca sk sk salanmas gerekir.Deiik proje hzlarna gre ndeki tat gemek iin gerekli gr uzunluklarnn ne ekilde hesapland ve ne gibi kabllerin yapld ynetmelikte mevcuttur.

11

12

Kapal dey kurblarda dey kurb uzunluunun tesbiti 1-Kapal dey kurblarda emniyetli duru iin gerekli dey kurb uzunluunun saptanmas Bir dey kurb eriliinin ,dolaysyla (L) uzunluunun bu dey kurbun bir yayndaki eimli yoldan (V km/st) hzla giden tatn gz ykseklii yol yzeyinden h:1,35 m olduu ngrlen srcsnn araya kurbun erilii girmeden kendisi iin tehlikeli olabilecek t:0,10 m ykseklikteki bir engele arpmadan fren yapp durabilecek biimde dzenlenmesi gerekir. (v) km/st hza gre bu engele arpmadan gvenli duru iin gr uzunluu (s) olsun.Deiik hzlar iin karayollarnca kabul edilen (S) uzunluklar metre cinsinden fren tablosunda verilmitir.Burada iki durum sz konusudur. 1- S>L gr uzunluu dey kurb uzunluundan byk 2- SL ise dey kurb uzunluu L=2S-4,40/G S

13

Some noktalar

14

To To

Tf

Tf

15

Yatay kurb hesab

16

Klotoid hesab

17

Dey kurb hesab

18

Uygulamada kullanlan dey kurb hesab

19

20

21

Boykesitte yol

22

boykesit

23

Enkesitte yol

24

25

Alinymanda uygulanacak tip kesit

26

Deverde uygulanacak tip kesit

27

28

29

30

Enkesit rnei

31

Nivelman Ykseklik:Yeryzndeki noktalarn deniz yzeyinden dey dorultudaki uzaklna ykseklik denir.

Nivelman :Kabul edilen dzleme gre yer yzndeki noktalarn dey dorultudaki uzaklnn llmesine denir.

Kabul edilen dzlem bazen deniz yzeyidir.Bazende deniz yzeyine parelel baka bir dzlemdir.Yeryznde A B noktalarnn kotlar bu noktalarla deniz yzeyi arasndaki dey uzaklktr.

Bu ilkeye dayanarak arazideki noktalarn ykseklikleri (KOTLARI) ykseklii nceden bilinen belirli bir noktaya gre llr. Bu belirli noktaya RPER ad verilir.

32

GER ORTA LER GZLEM KOTU NOKTA KOTU + - -

RPER 3,80 103,80 100,00 0+000 3,20 100,60 0+020 2,50 101,30 0+040 1,80 102,00 0+060 1,50 102,30 0+070 1,75 102,05 DN 0,80 2,75 101,85 101,05 0+100 2,90 98,95 0+120 3,30 98,55 DN 2,50 1,60 102,75 100,25 0+160 2,00 100,75 0+180 1,00 101,75

1,50 101,25

KONTROL 7,10 5,85 FARK 1,25

33

34

35

Semt hesab

36

37

38