A TOPLUMUNDA SOSYAL BENLK ALGISI

Yaamlarmz ve yaamlarmzn getii mekanlar dinamik ve devingendir. Hibir zaman ayn kalmayp farkllamakta, boyut deitirmekte ve Manuel Castellsin deyimiyle akkanlk (space of flows) kazanmaktadr. Bu da statik konumundan kan, kendine srekli programlar yaratarak kouturan ve bu akn bir paras haline gelen bireyi dourmutur. 1 Teknolojik gelimeler neticesinde kiilerin gndelik yaamlar gemi dnemlerden farkl bir ekilde ekillenmektedir. Zaman- mekan alglamalar deimitir, ulam ve iletiim alanndaki gelimelerle birlikte mekan birok birey iin engel olmaktan kmtr, dnyann farkl blgeleri arasnda seyahat gemi hibir dnemde grlmemi bir hza erimitir. Ayn zamanda teknolojideki gelimeler insan hayatn olduka kolay hale getirmitir. 2 Sadece toplumun deil bireyin de kurucu bir esi olan mekn, politika ve ideoloji ykldr. Toplumsal yaamn grnrde masum meknsal rgtlenmelerin altnda soyut iktidar ilikileri yatar. Mekn politiktir nk toplumdaki ak ve rtl g ilikilerinin bir taycs ve farkl katmanlarda gstergesidir. Lefebvre zaman ve meknn i ie geerek birbirini etkilediini ve bu etkilemenin sonucunda ortaya kan zihinsel meknlardan sz eder. Tarih boyunca retilen topyalarn tesinde ok farkl zihinsel meknlar da grlr. Foucaultun heterobyalar, psikanalizin bilind, internetin sanal meknlar gibi. inde bulunduumuz toplumu betimleyen resmin dier bir parasnda da a toplumudur. amz toplumu artk , herkesin her yerde ve her zaman istedii yere balanabildii adr ve a toplumu olarak tanmlanr. A toplumunu etkin klan en nemli zellik, iki ynl iletiim, bir baka deyile etkileim (interactivity) dir. 3 Manuel Castells A toplumunu, aa dayal bir toplumsal yap, dengesini bozmakszn yeniliklere gidebilecek, son derecede dinamik, ak bir sistem olarak tanmlamaktadr .Castellsin tezinde a toplumunu aklarken savunduu; A toplumunda kiisel kimlik daha ak bir mesele haline gelir. Artk kimliklerimizi gemiimizden almyoruz; kimliklerimizi bakalar ileManuel Castells, The Rise of Network Society, s:2, Chp.5, 1996 rt. Gr. Karakurt E., Risk Toplumunda Birey , ,G Endstri likileri ve nsan Kaynaklar Dergisi, (2003:5), s:1 3 Prof. Dr. Kesim, M., Uzaktan Eitim Teknolojilerindeki Ynelimler IPV4 , Uluslararas Uzaktan Eitim Konferans, Ekim 2008 (5-6)2 1

etkileime girerek yaratmak zorundayz sav bireylerin sosyal alarda kimlik yaratmalarnda etkileimin ne kadar nemli olduunu aka vurgulamaktadr. 4 Etkileimi bilgi araclyla kurulan iletiimin taraflar zerinde brakt iz olarak tanmlayabiliriz. Dolaysyla bilgi ve iletim bilekesi neticesinde etkileim ortaya kmaktadr. 5 Artk modern ada evremiz bir kede oturup kitap okumamz yeterli deildir, evremiz bizden kollektif bir mantk erevesinde etrafmzdaki etkilerle etkileime gememizi beklemektedir. Gazete, kitap ve dergilerden, yeni iletiim ortamlar olarak adlandrdmz cep telefonlarna ve internete gei yaptk. Artk bu kadar bilgi okluu arasndan kendi karakterimizi oluturabilmemiz iin etkisini hissettiimiz btn etkileri nce filtreleyip sonra da sentezleyip kendi hayat grmz ortaya koymalyz. Bahsedilen gei dnm olarak tanmlanmaktadr.Ortamlardaki bu dnm, toplumda da bir dnme yol amtr. Kamusal alan iin geerli olan sosyalleme sreci, artk sadece bireyi ilgilendirmektedir ve her alanda hedef birey olma yoluna gitmektedir. 6 Kullanc kavram da bir topluluu deil bir ahs anlatmaktadr. Kitle iletiimini hedef alan bir ortam zerinde alldnda her ne kadar konsept bir topluluk zerine kuruluymu gibi gzkse de asl hedeflenen bireydir.Yani geleneksel ortamlarda retilen bir nesne tannmayan bir kitle iin retilmi iken, yeniiletiim ortamlarnda artk insanlar bireyselletirildii iin retilen nesne belirli, tanml bir kitle iin retilmitir. nk artk hedef kitle yeni iletiim ortamlarnda saysallatrlmtr ve bylece bireyler bit bit tanmlanmtr. 7 te bahsi geen tanmlamay geleneksel ortamda Goffman; Bir birey bakalarnn olduu bir yere girdiinde, tekiler yaygn olarak bu gelen birey hakknda bilgi edinmeye ya da elde bulunan bilgiyi kullanmaya alrlar, nsanlarn derilerinin rengi, toplumsal cinsiyetleri, yalar, yanndakiler, giyinileri, mcevherleri ve tadklar nesneler onlar tanmlaya yardmc olur; bylece varsaymlar oluturulur ve iletiim gerekleir eklinde aklamtr. A

Demirci, O. (2008), Sosyal Webde Kimlik ve Birey, stanbul: Bilgi niversitesi Yaynlar, s. 8 Doan, A. (2006), Bilgisayar Dolayml letiim:nternette Sosyal Psikoloji Kuramlarn Yeniden Dnmek, Ankara: Ankara niversitesi Yaynlar, s. 25 6 t, S. (2005) letiim Ortamlarnda E-Dnm: Yeni Ortamlar, http://www.sertacogut.com/5 7

4

Geray, H. (2003) letiim ve Teknoloji, Uluslararas Birikim Dzeninde Yeni Medya Politikalar, Ankara: topya Yaynlar, s. 20

toplumunda ise Giddens ve Castells bu tanmlamay; A toplumunda kiisel kimlik daha ak bir mesele haline gelir. Artk kimliklerimizi gemiimizden almyoruz; kimliklerimizi bakalar ile etkileime girerek yaratmak zorundayz eklinde aklamaktadr. Burada iki tanmlama arasndaki farka bakacak olursak, geleneksel ortamlarda bireyin bilgileri direk tanmlanrken, a toplumunda ise kimliklerimizi kendimiz yaratmaktayz. Burada kimlik ve benlik algs n plana kmaktadr. Sosyal alarda sosyallemek dier tm tanma yntemlerinin aksine yzyze bir iliki gerektirmediinden dolay, zaman iinde insanlar da kendilerini sanal ortamda farkl gstermenin daha kolay istediklerine ulatrabilececei dncesinden yola karak sanal kimlikleri oluturmaya balad. Normalde saklanamayacak kusurlar gizlenmeye, olmayan yetenekler varm gibi sunulmaya, hatta kendini tamamen bir bakas yeriye koyma gibi hadiseler grlmeye baland ve bu o kadar ileri gitti ki, artk sanal ve reel kimlik birbirinden tamamen ayrlmaya balad.Kimi zaman sanal kimlikle, gerek kimlik i ie geti ve sonuta 2000li yllarn insanlar sanal kimlikler edinmeye ve onlarla yaamaya balad. Sosyal alarda katlmclar, toplumda ifade etmeye ekindikleri zelliklerini ifade edebilmelerini, istemedikleri zelliklerini saklayabilme ansna sahiptirler. Kuralszln ve hiperbireylemenin doruk noktasna ulat bu ada, sosyal platformlar insanlara yeni aidiyet alanlar yaratmaktadr. Bu alanlarda insanlarn kendilerini isimlendirme anslar vardr. Orada insanlar bir nickname (takma ad) arkasna saklanabilirler. Sosyal kontroln olmad bir ortamda "stben" den gelen toplumsal basklar atarak, olabildiince "ben"lerini zgr brakmann keyfini kartabilirler. Makalemizin banda, a toplumunda nemli olann etkileim olduundan ve etkileimin tanmndan bahsetmitik.Makalemizdeki tanmlamalardan sonra etkileimibirde kullanclarn daha etkili bir biimde teknolojileri kullanmak ve biim zerinde sz sahibi olarak pasif bir alc olmaktan kurtulmak iin ellerinde bulunan bir olanak olarak tanmlayabiliriz. Yeni iletiim ortamlarnn kltrel dolam ierisinde artk edilgin tketiciler deil, metalar kendilerine uygun bir biimde sahiplenerek ve dntrerek aktif bir rol kazanan bireylerin ortaya ktn gryoruz. yleyse madem gnmzde artk kimliklerimizi bakalar

ile etkileime girerek yaratmak zorundayz, kendimize ait bir benlik algsna sahip olabilmek iin sosyal alarda pasif izleyici konumunda deil aktif katlmc konumunda bulunmalyz. 8 Dijital lemin genleen kamusal alan olan ve bu alann tarihsel olarak yeni ev sahipliini stlenmi grnen Internet, yzyllardr demokratik srece eit biimde katlm arzusunu ve zlemini duyan Bat uygarlnn bu arzusunu gerekletirmek iin trl areler arad bir dnemde, ele geirdii ok nemli bir frsattr. Internet, tm bu yeni iletiim biimlerine ev sahiplii yapmakla, ayn zamanda bireyi her trden merkezi enformasyon sistemine ve zellikle de devlete kar zgrletirebilecek bir ara konumundadr. znde weblog ve wiki gibi alternatif iletiim ve etkileim biimlerini ve haber sitelerini de her eyden nce bu ereve iinde dnmek gerekmektedir. Bu yeni iletiimsel evrede, artk herkes kendi zgr iletiim an kurarak hayal gcnn ve bu gcn etkilerinin menzilini ve snrlarn istedii gibi belirleyebilecektir. 9 Duygu ATE

Kaynaka Geray, H. (2003) letiim ve Teknoloji, Uluslararas Birikim Dzeninde Yeni Medya Politikalar, Ankara: topya Yaynlar t, S. (2005) letiim Ortamlarnda E-Dnm: Yeni Ortamlar,

http://www.sertacogut.com/ Prof. Dr. Kesim, M., Uzaktan Eitim Teknolojilerindeki Ynelimler IPV4 , Uluslararas Uzaktan Eitim Konferans, Ekim 2008 s.6

Klbay, B. B. (2005) Trkiyede Gereklik Televizyonu ve Yeni Televizyon Kltr, Ankara: Ankara niversitesi Yaynlar, s. 142 9 Yard. Do. Dr.Kse, H. (2008) ki Alternatif Medya rnei:Sanal Ortam Gnlkleri ve Wikiler, Erzurum: Atatrk niversitesi Yaynlar, s. 28

8

Demirci, O. (2008), Sosyal Webde Kimlik ve Birey, stanbul: Bilgi niversitesi Yaynlar, s.8 Doan, A. (2006), Bilgisayar Dolayml letiim:nternette Sosyal Psikoloji Kuramlarn Yeniden Dnmek, Ankara: Ankara niversitesi Yaynlar, s. 25 Klbay, B. B. (2005) Trkiyede Gereklik Televizyonu ve Yeni Televizyon Kltr, Ankara: Ankara niversitesi Yaynlar, s. 142 Yard. Do. Dr.Kse, H. (2008) ki Alternatif Medya rnei:Sanal Ortam Gnlkleri ve Wikiler, Erzurum: Atatrk niversitesi Yaynlar, s. 28 rt. Gr. Karakurt E., Risk Toplumunda Birey , ,G Endstri likileri ve nsan Kaynaklar Dergisi, (2003:5), s:1 Manuel Castells, The Rise of Network Society, (1996:5), s:2