YENİ KORONAVİRÜS“CORONAVİRUS”

Prof. Dr. Yeşim TAŞOVA

Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon

Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı

CORONAVİRUS

• Soğuk algınlığına neden olan coronavirusler her yıl

genellikle mevsimsel grip döneminde görülmektedir.

• İnsanlarda dolaşımda olan ve çoğu soğuk algınlığına

neden olan Coronavirus alt tipleri

HCoV-229E, HCoV-OC43, HCoV-NL63 ve HKU1-CoV’dir

• Koronavirüsler, insanlarda ve hayvanlarda

(develer, kedi, köpek, kemirgen, sığır, kedi ve

yarasalar gibi) hastalıklara neden olan büyük

bir virüs ailesidir.

– SARS, misk kedilerinden

– MERS-CoV develerden

• Koronavirüsler hayvanlar arasında dolaşan

bazıları insanları da etkileyen bir virüstür.

• Hayvanları enfekte ettikten sonra insanlara

bulaşabilir.

Yeni Koronavirüs(2019-nCoV)

• Daha önce insanlarda tespit edilmemiş yeni bir

Coronavirus alt tipidir ve 7 Ocak 2020’de

tanımlanmıştır.

• İlk hastalık bildirimleri Dünya Sağlık Örgütü

tarafından, 31 Aralık 2019'da Çin'in Hubei

eyaletinin Wuhan şehrinde nedeni bilinmeyen

zatürre vakaları olarak yapılmıştır.

13 Ocak 2020: Çin dışı ilk olgu- Tayland

7 Ocak 2020 Etkenin Tanımlanması:

• Daha önce insanlarda tespit edilmemiş

• Yeni bir coronavirus (2019-nCoV) olarak tanımlanmış

2 Şubat 2020

• Laboratuvar kanıtlı – 14 557 vaka

• Ölüm – 304

Hayvandan bulaş

Yarasa Coronavirusları ile benzer

Primer rezervuarı olasılıkla yarasalar?

İnsandan insana bulaş ile ilgili bilgiler sınırlı!

Bulaş hızı?

Vakaların başlangıcındaki ilk kaynak; Huanan Deniz

Ürünleri satış pazarına yasadışı satılan vahşi

hayvanların tüketilmesi

Yeni Koronavirüs(2019-nCoV)

Bulaşma Yolu

• Bulaşma şekli tam bilinmiyor.

• Kaynak hayvanlardır.

• Hayvanlardan insana bulaşır.

• Artık insandan insana bulaşıyor.

• Damlacık yolu ile bulaşan bir enfeksiyonolduğu varsayılır.

Ne kadar bulaşıcıdır?

Bir kişi kaç kişiye bulaştırır?

Kızamık

Çicek

Çocuk felci

Kabakulak

HIV/AIDS

SARS-CoV

Grip

Ebola

Yiyecekler İle Bulaş

• İyi pişmiş yiyecekler ile bulaşmaz.

• Ancak genel olarak et kesilen tahta veya bıçak

başka yemek işlemlerinde kullanılmamalıdır.

• Yemek hazırlama sırasında et ve deniz

ürünlerine dokunulmasından sonra el yıkamak

önemlidir.

• Çin’den gelen paket ya da ürünlerden

Coronavirus bulaşma riski var mıdır?

– Genel olarak bu virüslerin yüzeylerde canlı

kalabilme şansları çok düşük olduğu için paket

veya kargo ile bulaşma olması beklenmemektedir.

• Kedi- köpek gibi evcil hayvanlar ile geçiş

bildirilmedi.

– Ama başka mikropların geçişinin önlenmesi için

hayvan teması sonrası el yıkamak güvenlidir.

– E.coli, tifo vb

16

Burnunuzu tuzlu suyla yıkamak yeni koronavirus infeksiyonlarını önleyebilir mi?

Hayır. Burnu tuzlu suyla düzenli

olarak yıkamanın insanları yeni

koronavirus infeksiyonlarından

koruyacağına yönelik bir kanıt yoktur.

Nezle olan kişilerin burunlarını tuzlu

suyla düzenli olarak yıkamalarının

daha çabuk iyileşmelerine yardımcı

olabileceğine dair sınırlı kanıtlar

olmakla birlikte, burnun düzenli

olarak yıkanmasının solunumsal

infeksiyonları önlediği

gösterilmemiştir.

Yeni Koronavirüs(2019-nCoV)

• Kuluçka dönemi

– Bulaşmadan sonra ilk hastalık belirtilerinin ortayaçıktığı dönemdir.

• 2-14 gün – 0rtalama 7,5 gün

• Virüsün dış ortama dayanma süresi , bulaşıcılık süresi

tam bilinmiyor.

Yeni Koronavirüs(2019-nCoV)

Klinik Bulgular

• Belirtisiz olabilir

• ATEŞ

• Öksürük

• Yorgunluk

• Solunum sıkıntısı - hafif

• İshal

Şiddetli olgularda

• Zatürre

• Ağır solunum yetmezliği

• Böbrek yetmezliği

• Ölüm (% 2, en genç ölüm 53 yaşında diğerleri 65 yaş ve üstü )

Yaşlılarda ve eşlik

eden hastalığı

olanlarda ağır

seyredebilir.

Virüsü taşırlar.

Yeni Koronavirüs(2019-nCoV)

Klinik Bulgular

• Komplike (ağır olmayan olgularda viral üst solunum

yolu enfeksiyon bulguları olabilir.

– Ateş

– Halsizlik

– Boğaz ağrısı

– Öksürük

– Burun akıntısı

– Baş ağrısı

– Kas ağrısı

Yaşlılarda ve

bağışıklığı

baskılanmış

kişilerde

farklı bulgular

olabilir

Bugüne Kadar Zatürre Olan Vakalar

• Ortalama yaş 56 -60

• %70-75 - 45 yaş ve üstünde

• Yarıdan fazlası erkek

– İlk başlarda % 66 erkek

– Son 15 günde % 48 erkek

Ağır seyretmeyen servis/evde takip edilen olgularda

İyileşme dönemi 1-2 hafta sürebilir.

Hastalık tanısı için ülkemizde neler yapılmaktadır?

• Güncellenen vaka tanımları doğrultusunda 2019-nCoV hastalığı olası olan kişilerden numune alınmakta ve tanıyı teyit için gerekli incelemeler yapılmalıdır.

• Hastalık olasılığının düşünüldüğü kişilerden solunum yolu örneği alınarak Sağlık Bakanlığı laboratuvarlarında değerlendirilmektedir.

Olası VakaSon 14 gün içerisinde;

a. Doğrulanmış 2019-nCoV enfeksiyonu vakası ile yakın temas eden;

veya

b. Hastane ilişkili 2019-nCoV enfeksiyonu bildirilen bir ülkede sağlık

tesisinde bulunan;

veya

c. Çin Halk Cumhuriyeti'nde bulunan kişiler;

veya

d. İkamet yeri veya seyahat geçmişi dikkate alınmaksızın, 2019-nCoV

enfeksiyonu hastalarının tedavi edildiği birimlerde görev yapan sağlık

personelinde

Herhangi bir şiddette akut solunum yolu hastalığı (ateş, öksürük)

veya Ağır Akut Solunum Yolu Enfeksiyonu (SARI) (ateş, öksürük ve

hastaneye yatış gerekliliği*) varlığı **

Yakın Temas

• 2019-nCoV enfeksiyonu olan kişi ile

– Aynı evde yaşamak

– Kapalı ortamda kalmak

– Yüz yüze temas

– Hastaya bakan sağlık çalışanı veya diğer kişiler

– Laboratuvar çalışanları

*Hastaneye yatış gerekliliği

hipoksemi, takipne, dispne, hipotansiyon, akciğer grafisinde yeni veya

progressif radyolojik infiltrasyonlar konfüzyon, akut böbrek yetmezliği gibi

bulgular nedeniyle

**Bağışıklığı baskılanmış hastalarda klinik tablonun atipik

seyirli olabileceği gözardı edilmemeli

Olası vaka tanımına uygun hastada alınan numunelerde

mevsimsel solunum yolu virüsü saptanması ya da

bakteriyolojik etken saptanması, 2019-nCoV virüsü varlığını

ekarte ettirmez.

Riskli Kişiler

• >65 yaş

• Genç çocuklar

• Gebeler

• Kronik hastalığı olanlar

– Kalp, akciğer, karaciğer, böbrek hastalığı, şekerhastaları vb

• Bağışıklığı baskılanmış kimseler

• Kanser tedavisi alanlar, AIDS hastaları, kortizontedavisi alşanlar gibi

TANI

Boğaz sürüntü Nozofarenks sürüntü

Burun sürüntü

Ülkemizde 2019-nCoV olgusu var mı?

• Ülkemizde bugüne kadar saptanan olgu yoktur.

• İçinde bulunduğumuz yüzyılda ulaşım olanaklarının

artması ve vaka görülen ülkelerle olan ticari ve

kültürel ilişkiler dikkate alındığında Dünya’daki birçok

ülke gibi ülkemizde de vakaların görülme ihtimali

bulunmaktadır.

Ülkemizde 2019-nCoV Riski var mı?

2019-nCoVAşısı Var mı?

• Henüz geliştirilmiş bir aşı yoktur.

• En erken 20 ay sonra ?

2019-nCoVTedavisi

• Hastalığı önleyecek veya tedavi edecek virüse özel

bir antiviral ajan yoktur.

• Destek tedavisi önemlidir.

• Komplikasyon gelişirse ona uygun tedaviler verilir.

– İkincil bakteri enfeksiyonu – antibiyotik

– Grip – antiviral gibi

Antibiyotikler virüslere

etkili değildir.

2019-nCoVKorunma

O zaman korunmak lazım….

Akut solunum yolu enfeksiyonlarının genel bulaşma

riskini azaltmak için önerilen temel ilkeler Yeni

Coronavirüs (2019-nCoV) için de geçerlidir

• Sık sık doğru el yıkamalı

• Hasta kişiler ile yakın temasdan kaçınmalı

– Arada en az bir metre olmalıdır.

– Ama …

Sokağa Tükürme

Korunalım- Koruyalım

Öksürme ve hapşırma

sırasında

ağzınızı ve burnunuzu bir

mendil ile kapatınız.

Mendilinizi kullandıktan

sonra çöp sepetine atınız.

Korunalım- Koruyalım

•Öksürdükten ve hapşırdıktan sonra

ellerinizi bol sabun ve suyla

yıkayınız.

•Alkol içeren el yıkama antiseptikleri

de etkilidir.

•Kirli ellerinizle gözlerinize,

burnunuza ve ağzınıza

dokunmayınız.

Korunalım- KoruyalımHastayım - Poliklinikteyim

•Diğer hastalar ile arana

1 metre mesafe koy

Sağlıklı Yaşamak

Sağlıklı besinler ye, istirahat et, hasta ile temas etme, kalabalık yerlerden uzak dur.

• Alışveriş merkezleri, tiyatro, sinema,

spor salonu gibi kapalı alanlar ve çok

kalabalık ortamlarda bulunmaktan

kaçının.

El Yıkama

• Öksürme, aksırma sonrası

• Hasta insanlarla veya çevreleriyle doğrudan temas

ettikten sonra – hasta bakımı

• Yemek öncesi

• Tuvalet sonrası

• Yemek hazırlamadan önce, sırasında ve sonrasında

• Hayvanlara ve hayvan atıklarına dokunduktan sonra

• …....

Ellerini Sık Sık Doğru Yıka

Ellerini ıslat-sabun-mümkün ise ılık

su

Tüm yüzeylerini ovala – 20 sn

Ellerini durula

Elini kağıt havlu ile kurula veya

kurutma makinesine tut.

Musluğu kağıt mendil ile kapat

Elinde görünür kir varsa su-sabun

kullan

DOĞRU EL YIKAMA YÖNTEMİ

DOĞRU EL YIKAMA YÖNTEMİ

EL HİJYENİ

– Su bulamadığınız durumlarda alkol bazlı el

dezenfektanlarını da el temizliği için kullanabilirsiniz.

– El dezenfektanlarını kullanırken, elleriniz kuruyuncaya

kadar ovun.

Hastaneye Yatan Hasta

• Hasta izole odaya alınır.

• Ziyaretçi kabul edilmez.

• Takip sırasında hasta ve sağlık ekibinin alacağıönlemler için hastanelerin önlem paketleriuygulanır.

Evde Hasta İzlemi

• Hastaneye yatış gerekmediği düşünülen ve altta

yatan hastalığı bulunmayan (akciğer, kalp, böbrek

yetmezliği, veya bağışıklık yetmezliği vb) olası/kesin

2019-nCoV vakaları semptomlar düzelene kadar evde

takip edilebilir

• Evde izlenen hastalar iyileşene kadar İl Sağlık

Müdürlüğü tarafından takip edilir.

Evde Hasta Var

• Hasta izlem süresini evde geçirmesi

• İyi havalandırılabilen ayrı bir odada kalmalı– Oda mümkünse güneş ışığı almalıdır.

• Evdeki ortak kullanım alanlarında ve evden dışarı çıkmaları gereken zorunlu hallerde tıbbi maske takmalıdır.

Evde Hasta Var

Ev halkı ile 1 metre mesafeyi koru

Hasta odası ve ortak

kullanılan mekanları

sık sık havalandır

Ziyaret YASAK

Evde Hasta Var

• Hastanın bakımını yapanlar dışında hasta odasına

girilmesi sınırlandırılmalıdır.

– Hastaya bakım aynı kişi olmalı ve tıbbi maske kullanmalıdır.

– Hastanın bakımını kişisel temizliğini yapan kişi tıbbi maske

kullanmalı

– Ağır hastalık için risk grubunda olanlar hasta bakımı ile

ilgilenmemelidir.

– Maskenin nemlenmesi halinde yenisi ile değiştirmeli

Evde Hasta Var

• Hastanın ev içindeki hareketi sınırlandırılmalı

• Tuvalet, banyo gibi ortak kullanılan alanlar iyi

havalandırılmalı

• Klozet, kapı kolları ve lavabo gibi yüzeyler her

kullanımından sonra uygun şekilde temizlenmeli,

• Mümkünse ayrı banyo ve tuvalet kullanılmalıdır.

Evde Hasta Var

• Hasta ve yakınları tıbbi maske

kullanmalıdır.

• Öksürme veya hapşırma sırasında bir

mendille (tercihen kağıt mendille) ağzını

kapatmalı,

• Kullanılmış mendiller ağzı kapalı ve delik

olmayan naylon poşetlere konularak ağzı

kapatılarak, ikinci bir naylon poşet

içerisinde atılmalı,

• Elinizi yıkayın

Evde Hasta Var

• Hasta, kişisel eşyalarını başkaları ile paylaşmamalı

• Ev halkının bardak, tabak, havlu gibi eşyalarını

kullanmamalı

• Eğer kullanması gerekirse bu eşyaları iyice su ve

sabunla yıkamalı

• Vakanın kullandığı kıyafetler 60-90°C’de normal

deterjan ile yıkanmalı

Evde Hasta Var

• Hasta odasının, kıyafetlerinin vb. temizliği esnasında

eldiven kullanılmalı

• Hastaların kullandığı yemek kapları, havlu, çamaşır,

çarşaf gibi eşyaların ayrı olarak yıkanmasına gerek

yoktur.

• Yemek kapları bulaşık makinesinde ya da elde bulaşık deterjanı kullanılarak yıkanabilir.

• Ortak kullanılan eşyalar yıkandıktan sonra bir başkası tarafından kullanılabilir.

Evde Hasta Var

• Tüm ev sakinleri kendi sağlık durumlarını takip etmeli ve

belirti ortaya çıkması durumunda sağlık kurumuna

başvurmalı

• Hastanın semptomları takip edilmeli, bir kötüleşme

olursa acil tıbbi yardım istenmeli ve hastanın durumu

hakkında sağlık kuruluşuna bilgi verilmeli

• Hastanın nakli gerekli ise nakil sırasında hastanın mutlaka

tıbbi maske takması sağlanmalı

Evde Hasta Var• Solunum yolu sekresyonları veya vücut çıkartıları ile

kontamine olması mümkün olan tüm yüzeylerin

sulandırılmış çamaşır suyuyla (1:100 normal

sulandırmada) temizlenir

• Belirgin şekilde kirlenme olduğunda ise (1:10 normal

sulandırmada) kullanılmalı

• Banyo ve tuvaletler günde en az bir kez sulandırılmış

çamaşır suyuyla (1:100 normal sulandırmada)

temizlenmelidir.

ÇEVRESEL ÖNLEMLER

• Çevre temizliği, yüzeyler– Dip-köşe

– Sık ellenen yerler sık sık

– Günlük deterjan yeterli

• Hastanın mendili, çamaşırları vb– Hastanın atıkları ve kullandıkları mazemelere

temas durumunda

– Çarşaflar sonrasında ellerini yıka

Teşekkürler

Temas Etmiş Bir Kişinin Evde İzlenmesi

• Olası/Kesin vaka ile teması (yakın temaslı/uçak

temaslısı) olanlar 14 gün süreyle izlenir

• 2019- nCoV enfeksiyonu için doğrulama sürecindeki

vakalar ile yakın temas edenler,

• sonuç negatif ise izlem sonlandırılır;

• sonuç pozitif gelirse izleme 14. güne kadar devam

edilir

Temas Etmiş Bir Kişinin Evde İzlenmesi

• Evde izlenen temaslılar İl Sağlık Müdürlüğü tarafından

telefonla takip edilmeli

• Temaslı izlem süresini mümkünse evde geçirmesi uygundur

• Başka kişi/kişiler ile aynı ortamı paylaştığı (ev, sokak, hastane

vb.) zaman tıbbi maske takmalı

• Ev halkına bulaş riskini önlemek için evde takipli hastalar

mümkünse evindeki diğer kişilerden farklı bir odada, mümkün

değil ise iyi havalanan bir odada oturmalı, diğer kişilerden en

az 1 metre uzakta olmalı ve tıbbi maske takmalı, maskenin

nemlenmesi halinde yenisi ile değiştirmeli

Temas Etmiş Bir Kişinin Evde İzlenmesi

• Eve ziyaretçi kabul edilmemeli

• Temaslının ev içindeki hareketi sınırlandırılmalı; tuvalet, banyogibi ortak kullanılan alanlar iyi havalandırılmalı

• Temaslı, kişisel eşyalarını başkaları ile paylaşmamalı, evhalkının bardak, tabak, havlu gibi eşyalarını kullanmamalı; eğer kullanması gerekirse bu eşyaları iyice su ve sabunlayıkamalı

• Kullandığı kıyafetler 60-90°C’de normal deterjan ile yıkanmalı

• Banyo ve tuvaletler günde en az bir kez sulandırılmış çamaşırsuyuyla (1:100 normal sulandırmada) temizlenmeli