1

YA ALLAH, YA MUHAMMED, YA ALİ ( Vech-i Âdemde tecelli eyliyen Allah`tır. ) Doç. Dr. Ali YAMAN DEDE ( AKADEMİSYEN )’NİN HAZIRLADIĞI DEDELER GÖRÜŞME

FORMUNUN DÜNYA ALEVİ-BEKTAŞİ PROJESİ İÇİN YENİ UYARLANMIŞ BİÇİMİ I. GÖRÜŞÜLEN DEDE’YE AİT BİLGİLER 1. Adı Soyadı : Hüseyin DEDEKARGINOĞLU 2. Dedenin geldiği Ocak : DEDE GARKIN OCAĞI 3. Dede’nin ikamet ettiği yer : ANKARA 4. e-posta ve iletişim (Tel.) : hdedekargin@gmail.com 0532 294 7615 5. Dede’nin memleketi : ÇORUM 6. Dede’nin memleketi yani köyünün 1960’lardaki nüfusu: 380 Hane=1900 7. Köyün şimdiki nüfusu : 86 Hane = 180 Kişi 8. Bulunduğunuz yerde varsa Türbenin ve Türbedeki zatın adı, geldiği soyağacı: Karakılıç adı ile bilinen bir yatır vardır. Bu kılıcın geçmişte Dede Garkın ocağından birisine ait olduğu söylenir. En az 250 yıllık bir tarihi olduğunu söyleyebiliriz. Aynı zamanda Dede Garkın süreğindeki görgü cemlerinde erkân olarak kullanılır. Köyün yakın çevresinde düşek ve ziyaret yeri olarak kabul edip kurban adadıkları yerler vardır: Karababa, Keçecibaba vs. 9. Çevre köylerdeki Türbe, Dergah, Zaviye ve Tekkeleri yazınız: .................................................... 10. Piriniz, Rehberiniz hangi Ocaktan gelir: Dede Garkın Ocağı bir mürşid ocağı olarak kabul gördüğü için herhangi bir ocağa bağlı değildir. Kendi ocağı içinde görülür-sorulurlar. Dede Garkın süreğinde rehberlik diye bir kurumsal yapı yoktur. Rehber talibi yola hazırlayan kişi olup talipler arasında bu görevi yapan kimseler vardır. Ancak ocakzade olan kişinin rehberi talipten olamayacağı için, ocakzadelerin rehberliğini yapanlar da yine ocakzadeler içinden seçilir. 11. Mürşidiniz hangi Ocaktan gelir: 10. Maddede izah edildi. 12. Herhangi bir Mürşitten el aldınız mı? ( ) a. Evet ( X ) b. Hayır

2

13. Dedelik / Mürşidlik için kimden izin veya icazet aldınız?

Dedelik için başka bir makamdan izin ve icazete gerek yoktur. Dede olabilmek için gereken asgari özellikler: 1- Ocakzade olmak. 2- Dedelik yapmak için istekli olmak 3- Dedelik makamına layık olacak kişiliğe sahip olmak (iyi ahlaklı, dürüst, namuslu, saygın vs) 4- Posta oturup cem yürütmek için gereken asgari bilgilere sahip olmak.

Kısaca belirttiğimiz bu vasıfları taşıyan kimseyi talip cem için davet ederse bu kişi dede sayılır. Günümüzde hem bu özellikleri taşıyan hem de “yol”a hizmet için istekli olanlar az olduğundan bu görev bir ya da iki kişinin üzerinde kalıyor.

14. 1980 öncesinde Dedelik yaptınız mı? ( ) a. Evet ( X ) b. Hayır 15. Günümüzde Dedelik yapıyor musunuz? ( X ) a. Evet ( ) b. Hayır 16. Kaç yaşında Dedeliğe başladınız? 42 Yaşında

17. Kaç yıldır Dede olarak görev yaptınız veya yapıyorsunuz? 21 yıldır.

18. Soyunuzu gösteren bir Şecere’ye ( Soy kütüğüne ) sahip misiniz? ( X ) a. Evet ( ) b. Hayır 19. Şecereniz varsa kim verdi? Kişiye özel hazırlanmış bir şecere yok. Olmaması da doğaldır. Ama elimizdeki belgelerle en az bin yıllık bir soyağacı çıkarabiliyoruz.

20. Her Dedenin Şeceresi olur mu? ( ) a. Evet ( X ) b. Hayır.

Şecereden kasıt “dedeyim“ diyen birisinin gerçekten ocakzade olup olmadığını anlamak içindir. Cumhuriyet öncesi dönemde ocakzade/seyyid olanlar için bazı muafiyetler de uygulandığı için bu tip belgelerin bulundurulmasında fayda var idi. Dedelik, talibe yapılan bir görev olduğu için eğer talibin yoksa ya da talip dediğin kimseler seni tanımıyorsa, şeceren olsa da bir şeye yaramaz. Günümüzde Hacı Bektaş Çelebilerine müracaat ederek bir yetki belgesi alıp bunu da sanki şecere gibi kullananlar da var. Ama bu belgeler o kimselerin ocakzade/dede olduğu anlamına gelmiyor.

21. Sizce "Dede", "Mürşid", "Pir", “Rehber”, “Seyyid”, “Şerif” ve “Evlad-ı Resul” sözcükleri nereye dayanır?

Bana göre yukarıdaki sözcüklerden Rehber hariç hepsinin dayandığı yer: Ehl-i Beyt soyundan olmaktır.

22. "Ocak" ne demektir? Ocak bazılarının zannettiği gibi ateş yanan fiziksel bir mekân olmayıp, Dedeler ve taliplerden oluşan sosyal bir yapıdır. Bunu tam ifade edebilmek için de Dede Ocağı diye telaffuz etmemiz daha doğru olur.

23. Ocaklar nasıl / ne zaman ortaya çıkmıştır? Köklü ocaklardan bahsediyorsak en az 700–750 yıllık bir geçmişi olduğunu düşünüyorum. Mensubu olduğum Dede Garkın Ocağı ve bu grupta yer

3

alan pir ocaklarıyla ilgili anlatımlar böyle olduğunu gösteriyor. Ama sonradan oluşan ocakları göz önüne alırsak bu tarihi 15. ve 16. yüzyıllara kadar çekebiliriz. Hatta öyle ki son 30–40 yılda oluşan ocaklar olduğu gibi yakın gelecekte oluşabilecek potansiyel ocaklardan da söz edebiliriz. 24. Bütün Ocaklar eşit statüde midir? ( ) a. Evet ( X ) b. Hayır 25. Ocak sayısındaki artış sizce nasıl gerçekleşmiştir? Ocak sayısındaki artışın çok az kısmı yüzyıllar içerisinde oluşmuş ocaklardır. Esas artış son çeyrek yüzyılda Alevilik konularında araştırma yapanların ocaklar konusundaki verilen eksik veya yanlış bilgileri doğruymuş gibi kabul edilmesinden kaynaklanmıştır. Aşiret adları, aileler ait lakap şan ve şöhretler araştırmacılara ocak gibi sunulmuştur. Detaylı bir çalışma yapıldığı takdirde ocak sayısının 80–90 dahi olmadığı görülecektir. 26. Ocağınız hangi "İmam"a bağlıdır? Ocaklar genelde 7’inci İmam Musa Kazım ile irtibatlandırılır. Burada Musa Kazım, “Yedi İmamcılar” ve “On iki imamcılar” arasında bir kavşak noktası gibidir. Bütün ocakların kendilerini Musa Kazıma bağlamalarının nedeni On iki imamcı olduklarını ifade etmek içindir. Bazı ocakların isimleri 12 imam’dan bazılarının adı ile ifade edilir. Bu ocakları kuran 12 imam’dan olan o kişiler değildir. 27. Sizce "Dedeler"in soyu nereye dayanır? ( X ) a. Hz. Ali’ye ( X ) b. Hz. Muhammed’e ( ) c. Hacı Bektaş Veli’ye ( ) d. On iki İmama ( ) e. Şah İsmail’e ( ) f. Diğer: Dedeler biyolojik olarak ne kadar kime dayanır bilemem ama. Ocakzade olanların en az bir tarafı Ehlibeyt olduğu için On iki imam yolu ile Hz. Ali ve Hz. Muhammed’e kadar dayanır. 28. Dedeler Arap soyundan mı geliyorlar? ( X ) a. Evet ( X ) b. Hayır 29. Elinizde eski yazı kitap ve belge var mı? ( ) a. Evet bana kaldı. ( X ) b. Hayır 30. Sizin soyunuzdan / Ocağınızdan başka Dedeler var mı? ( X ) a. Evet, var ( ) b. Hayır, yok 31. Şu anda Cem-Cemaat yürütüyor musunuz? ( X ) a. Evet ( ) b. Hayır

4

32. Dede olabilmenin koşulları nelerdir, sayabilir misiniz? 1- Ocakzade olmak. 2- Dedelik yapmak için istekli olmak 3- Dedelik makamına layık olacak kişiliğe sahip olmak (iyi ahlaklı, dürüst, namuslu, saygın vs) 4- Posta oturup cem yürütmek için gereken asgari bilgilere sahip olmak. 5- Talipler tarafından dedeliğin kabul görmesi gerekir. 6- Musahipli olması gerekir. 7- Düşkünlük konumunu gerektiren bir fiille karşı karşıya gelmemek. (Örn. Kendisinin yolca bir kusuru yoktur ama musahibi düşkün konumuna düştüğü için dede de otomatikman düşkün olur. 33. Dedelerin Cem’lerde, evlenmelerde, ölümlerde, toplum yaşamında ne gibi görevleri vardır?

Dedeler taliplerinin cemlerini yapar (Posta oturur cemi yönetir). Taliplerin birbirleriyle olan ilişkilerindeki kırgınlık, küskünlük gibi anlaşmazlıkların çözümüne yardımcı olur. Onların barışmalarını anlaşmalarını sağlar. Musahip olacakların musahiplik kavline girmelerini, musahip olmalarını sağlar. Düşkün olanların düşkünlüğünü karar bağlar. Düşkünlük süreleri dolanların cezalarının kalkması için gereken işlemleri yapar. Toplumu birleştirici, bütünleştirici tavır ve tutumlarıyla örnek bir insan olmaya çalışır. Evlenenlerin düğün ve nişanlarında davet edilince bulunmaya çalışır ve evlenenlerden hayır dualarını esirgemez. Ölüm olaylarında o toplumun bir parçası olarak herkes gibi cenazede bulunur. Cenaze için önemli günlerde verilen yemeklere katılıp dua okur. Fakat posta oturan bir dede cenaze kaldırmaz. 34. Dedelerin halk içinde veya Cem’lerde giydikleri özel giysileri var mıydı? ( ) a. Evet özel giysileri var. Bunların varsa adları nedir? ( X ) b. Hayır özel giysileri yok. 35. Dedelerin saç, sakal ve bıyıklarının şekli eskiden nasıldı? Bugün nasıl? Eskiden dedelerin özel bir saç-sakal şekli yoktu. Ancak toplumun genelde uyguladığı bir bıyık tipi var idi. Yaşlı olanların bazıları sakal da bırakırlardı. Bu bıyık ve sakal tipi dedelere has değil topluma has bir özellik idi. 36. Cemlerinizde“ Semah” var mıdır? ( ) a. Semah yoktur. ( X ) b. Semah vardır. 37. Cem’de hangi Semahı dönüyorsunuz? Cemlerde dönülen ve dönülmesi gerekli olan asıl semah “Kırklar Semahı”dır. Şah Hatayi’ye ait miraçlama okunurken sonlara doğru “Üryan büryan hep girdiler semaha” dizesi gelince semah dönmeyi bilen ve isteyen herkes bu semaha katılır. Bu katılımın sayısı kırklar meydanının büyüklüğüyle doğru orantılıdır. Ayrıca istek semahları da dönülür. Örn. Kırat Semahı 38. Cem’de döndüğünüz Semahın sözlerini biliyor musunuz?

Kırat hasta olmuş yemez yemini Bir hırsınan vurdu kırdı gemini Türkmen oğlu çeksin bunun gamını Canım ata kurban, has nenni, dost nenni Kırat bilir misin bura neredir Şehitler mezarı sıra sıradır

5

Kanlı mezar derler işte buradır Canım ata kurban, has nenni, dost nenni Kırata yol mudur eştiği zaman Dizgini boynuna düştüğü zaman Sağrıdan köpüğü saçtığı zaman Canım ata kurban, has nenni, dost nenni Kırat da komaz ki yanında yatam Sesimi turnanın sesine katam Gerdanı beş karış beli bir tutam Canım ata kurban, has nenni, dost neni Ha deyince şahan gibi atılır Kulakları kamış gibi çatılır Bir ordu da bin akçaya satılır Canım ata kurban, has nenni, dost nenni Yokuşa yukarı keklik sekişlim İnişe aşağı ceren büküşlüm Gelinlik kız gibi uğru nakışlım Canım ata kurban, has nenni, dost neni

39. Kaç türlü “Cem” vardır? ( ) a. Tek bir Cem türü var ( X ) b. Birden çok Cem türü var. Asıl cem türleri: Abdal Musa Cemi (Birlik cemi), Görgü cemi, Dardan İndirme cemi, Düşün kaldırma cemidir. Bunların dışında on iki hizmetin tamamının gerçekleşmediği Hızır cemi, Muharrem cemi, kısır cem denilen cemler de vardır. 40. Cem Erkânı’nda çalgı kullanılır mı? Bunların varsa adları nedir? ( ) a. Cem’de çalgı kullanılmaz. ( X ) b. Cem’de çalgı kullanılır. Bunlar Bağlama, keman 41. Cem’de içecek olarak ne kullanılır? Kullanılan içeceğe verilen özel bir ad var mıdır? (Örneğin “ dolu” , “ dem ” vb. gibi ) ,

Cemde erkân içerisinde dolucu hizmeti görenlerin verdiği içeceğe “Dolu ya da Dem” denir. 42. Cem'de “dolu veya dem” olarak verilen içecek alkol içerir mi? ( ) a. Evet ( ) b. Hayır ( X ) c. Kısmen “Demsiz cem olmaz” olmaz diye bir söz vardır. Dem’in aslı da şaraptır. Ancak günümüzde ceme gelenler çoğunluğu “dem” kavramını bilemediği için cemlerin çoğunda dem olarak meşrubat vermekteyiz.

6

43. Cem'lerde “Tarık” (asa) mı? Yoksa “Pençe” mi kullanılır? ( ) a. Tarık kullanılır ( ) b. Pençe kullanılır ( X ) c. Her ikisini de kullanırız ( ) d. Her ikisini de kullanmayız 44. Dedeler eskiden görevlerini köy köy dolaşarak mı gerçekleştirirlerdi? ( ) a. Evet ( ) b. Hayır ( X ) c. Kısmen Dedeler kendiliğinden köy köy dolaşmazlar. Talipleri dedeyi davet ederler. 45. Aynı Dede’nin soyundan gelen bütün çocukları birden Dedelik yapabilir mi? ( X ) a. Evet ( ) b. Hayır Dedelik babadan oğla geçer diye bir zorunluluk yoktur. Dedelik Ocak takip eder. Dedelik görevini yapan birisinin bu görevi oğlu değil kardeşi veya amcasının oğlu ya da aynı soydan gelen bir başkası devam ettirebilir.

46. Dede oğullarından hangisinin "Dedelik" yapacağına nasıl karar verilir?

Dedelik tek bir kişiye has değildir. Başkan seçer gibi bir kişi seçilmez. Bu göreve kişilik ve ahlaken uygun olan ayrıca istekli olan ocak mensuplarından herkes dedelik yapabilir. Eğer dedelik yapan birden çok kişi var ise talip istediği dedeyi davet eder. Dedeler birden çok olması durumunda daha önce dedelik yapmış, sözü dinlenen, ocak içerisinde ağırlığı olan birisi dedelerin görevleriyle ilgili düzenleme yapar.

47. Her Dede çocuğu / oğlu Dedelik yapabilir mi? ( X ) a. Evet ( ) b. Hayır

48. Bir Ocakzade Dedenin soyu yürümezse ona bağlı taliplerin durumu ne olur? ( ) a. Yakın akrabalardan Dedelik yapan bir başka Dedeye bağlanırlar. ( X ) b. Aynı Ocaktan başka bir Dedeye bağlanırlar. ( ) c. Farklı Ocaktan başka bir Dedeye bağlanırlar. ( ) d. Hiç kimseye bağlanmazlar. ( ) e. Başka: Ocakzade dedenin alt soyu yürümezse ocağa bağlı birçok akrabası vardır. Onlardan birisi dede olarak davet edilir.

49. Dedelerde eskiden Alevilikle ilgili hangi kitaplar bulunurdu?

İmam Cafer Buyruğu, Fuzuli’nin Saadete Ermişlerin Bahçesi (Hadikat üs -Süeda), Kumru (Kenzül- Mesaip), Gülzar-ı Hasaneyn ve Hüsniye.

7

50. Sizde Alevilikle ilgili hangi kitaplar var?

Kitaplığımda bin iki yüz civarında muhtelif kitaplar var. Bunların önemli bölümü İslamiyet ve Alevilikle ilgili olan kitaplardır. Son 20–30 yılda Aleviliği konu edinen yayımlanmış kitapların önemli bölümünü inceledim. Ayrıca bazı üniversitelerdeki Alevilik-Bektaşilik konusuyla ilgili olarak açılmış olan araştırma merkezlerinin yayımladığı dergileri takip ederim. Bunların bir kısmında da yayımlanmış makalelerim vardır. 51. Dedelerin hepsi eski yazı bilirler miydi? ( ) a. Evet ( X ) b. Hayır 52. Siz eski yazı biliyor musunuz? ( ) a. Evet ( X ) b. Hayır 53. “Dedeler” ve “Zakirler ( Âşıklar )” birlikte mi Cem yürütürlerdi? ( X ) a. Evet ikisi birlikte yürütürdü. ( ) b. Hayır yalnızca Dede Cem’i yürütür. ( ) c. Bazı durumlarda birlikte yürütürler. Dede sadece zakir ile değil diğer 12 hizmetli ile birlikte cemi yürütür. Ama cemi tek başına yönetir. 54. “Dede” olarak size ve Ocağınıza bağlı kaç Talip var? (Yaklaşık bir rakam olabilir) Size bağlı talip sayısı: Yüz Bin Ocağınıza bağlı talip sayısı:. Yaklaşık Bir milyon civarında 55. Dede olarak size bağlı talipler daha çok hangi bölge ve ilde yaşamaktadır? Malatya, Antep, Çorum, Tokat, Amasya, Sivas, Maraş, Erzurum, Adana, Halep. 56. Köyünüzde herkes Ocakzade mi? ( Dede Soylu mu? ) ( ) a. Evet ( X ) b. Hayır 57. Bildiğiniz “Alevi Ocakları “ ve “Dedelerin adını” yazınız / söyleyiniz ve de bugün bu Dedelerin Cem-Cemaat yürütüp-yürütmediğini yazınız? Ağuçen Ocağı Ali Seydi Ocağı Arzuman Ocağı Baba Mansur Ocağı Cibali Ocağı Dede Garkın Ocağı Derviş Cemal Ocağı Garip Musa Ocağı Gözü Kızıl Ocağı Güvenç Abdal Ocağı Hacı Ali Turabi Hacı Muradi Veli

8

Hacı Bektaş Ocağı Hasan Dede Ocağı Hıdır Abdal Ocağı Hubyar Ocağı İmam Rıza Ocağı, Kalender Veli Keçeci Bab Ocağı Kureyşan Ocağı Mehemmed Abdal Pir Sultan Ocağı Sarı Saltuk Sinemilli Ocağı Sultan Samut Ocağı Sücaattin Veli Ocağı Şah İbrakim Ocağı Şıh Çoban Ocağı, Üryan Hızı Ocağı Yalıncak Ocağı 58. “Talip” olabilmenin koşulları nelerdir? Yazabilir / Söyleyebilir misiniz?

Alevi bir aileden gelmiş olmak, Hak-Muhammed-Ali yoluna inanıp, musahiplik kavline girip, bir dede ocağına mensup dedeye ikrar verip Alevi yol ve erkânının gereklerinİ yerine getirmek.

59. “ Musahiplik Kurumu” var mıdır? ( Varsa ) “Musahip” olabilmenin koşulları nelerdir? Yazabilir / Söyleyebilir misiniz? .......................... ( X ) a. Evet vardır. ( ) b. Hayır yoktur. Alevi inanç sisteminin temel kurumlarından biri olan musahiplik, sözcük itibariyle dünya ve ahret (yol) kardeşliği anlamına gelmektedir. Musahipliğin başka bir adı da “Ahret Kardeşliği”dir. Alevi inancında bu “malı mala, canı cana katmak” olarak açıklanır. Musahiplerin tasada-kıvançta, varlıkta-yoklukta, sağlıkta-hastalıkta birbirine arka çıkmaları gereklidir. Birbirlerine öz kardeşten daha yakın olmaları, birbirlerini desteklemeleri esastır. Biri zorda kaldığında, diğeri hemen yardımına koşar. Bunu severek inanca ve töreye dayanan bir görev olarak yerine getirir. Ahret kardeşleri birbirinin gidişatını, çocuklarının durumunu izlerler. Kötü yola sapmamaları için göz kulak olurlar. Acıları, sevinçleri ve tasaları ortaktır. Bu anlamda da sosyal bir kurumdur. Musahip olacaklar kardeşini seçerken bazı değerlere dikkat etmek zorundadır: 1- Musahip ile aynı dili konuşur olması gerekir. 2- Aile durumu uygun olacaktır. Yani her ikisi de evli olacak, birisi evli diğeri bekâr iki kişi

musahip olamaz. 3- Yaş durumları birbiriyle dengeli olacaktır. Genç birisiyle aralarından büyük yaş farkı olan yaşlı

birisi musahip olamaz. 4- Kültürel olarak birbiriyle uyum sağlayacak konumda olmalıdır: Âlim ile cahilin musahip olması

uygun değildir. 5- Dede (ocakzade) olan bir kişi ile talip olan bir kişi musahip olamaz. 6- Musahiplerin yaşadıkları bölgeler birbirlerinden çok uzak yerler olmamalıdır.

9

7- Musahibi Hakk’a yürümüş (vefat etmiş) olan kişinin tekrar musahip tutması erkân değildir. 8- Musahipler birbirlerinin kız kardeşleri ile evlenemezler. Eğer böyle bir evlilik daha önce

oluşmuş ise musahip olamazlar. 9- Musahiplerin çocukları da birbirleriyle evlenemezler. (Amca çocukları evlenebildiği halde). 60. “İkrar verebilmenin” koşulları nelerdir? Yazabilir / Söyleyebilir misiniz? Alevîlerde ikrar; yola, erkâna girecek olan talibin, mürşidin öğüt ve telkinlerini kabul edip; yolun bütün kurallarını benimseyip, uyacağına dair verdiği sözdür. Bu olay Alevi bireyi için; içine girdiği toplumun inancını ve kültürünü öğrenme; benimseme ve yaşama konusunda dedeye söz vermesidir. Alevi bir aileden gelen kız ve erkek çocuklar 10–12 yaşlarına geldiklerinde ana ve babalarının önderliğinde lokmalarıyla birlikte kendi ocak dedelerine gidip Muhammed-Ali yoluna girmek için dua alırlar. Buna “yola ikrar verme” denir.

61. Dedelerin tümü saz vb. çalgılar çalabilirler miydi? ( ) a. Evet ( X ) b. Hayır 62. “Cemlerde (giysiler dışında) bir takım özel semboller ve araçlar kullanılır mı? Kullanılırsa bu araçlar nelerdir? ( ) a. Evet kullanılırdı. Adları. ( X ) b. Hayır kullanılmazdı. 63. “Dedeler” hizmetleri (Erkan yürütmeleri) karşılığında belirli bir ücreti kendilerine bağlı taliplerden alırlar mı? ( ) a. Evet para alırlar. ( X ) b. Hayır almazlar. ( ) c. Hediye alırlar. ( ) d. Para ve hediye alırlar.

64. Cemevi bir ibadethane midir? ( X ) a. Evet Cemevi bir ibadethanedir. ( ) b. Hayır Cemevi ibadethane değildir.

65. “Dede” hangi durumlarda; “Dedelikten” men edilir ( yani görevine son verilir )? Buna kim yetkilidir?

Dedenin dedelik görevi ile bağdaşmayan eylemleri var ise ve talip de dedeyi ceme davet etmez o da dışlanmış olur. Şayet dedenin gerek kendisinin gerekse musahibinin düşkünlük durumu oluşmuşsa dede yine devre dışı kalır.

66. Dedeler geçimini nasıl sağlarlar? ( ) a. Yaptıkları Dedelik hizmetleri karşılığında aldıkları para ile geçinirler. ( ) b. Başka işlerde çalışarak geçinirler. ( ) c. Dedelik hizmetlerinden aldıkları ile bir başka işte çalışarak geçinirler. ( X ) d. Diğer: Dedelik bir meslek değildir. Ancak dede bütün zamanını yol-erkan uygulamaları için harcıyorsa talipler kendi aralarında topladıkları hakullah ile dedeye ekonomik yönden katkıda bulunurdu.

10

67. “Cem”in yürütülmesi sırasında “Deyiş, Düvaz İmam, Mersiye, Deyiş” okur ya da söyler misiniz? ( ) a. Okumayız / Söylemeyiz ( X ) b. Okuruz / Söyleriz

68. “Ocakzade Dedeler Kolu”nda eğitim, hangi aşamalarla ve hangi uygulamalarla gerçekleşir? ( ) a. Kendimiz yaşayarak öğrenerek ( X ) b. Babamızdan ve / veya aile büyüklerinden öğrenerek ( ) c. Rehber tarafından yetiştirilerek ( ) d. Diğer

69. Cemlerde “Dede” ve “Zakir” dışında görev almış olanların Alevilik erkânında özel adları var mı? ( ) a. Görev almış olanların özel bir adı yoktur. ( X ) b. Görev almış olanların özel bir adı var.

70. Sizden sonra kimin “Dede” olacağı belli mi? ( X ) a. Kimin seçileceği belli değil. ( ) b. Kimin seçileceği belli. Tayin eden / Seçen

71. Talibe ve Dede’ye ait görevler nelerdir?

Dede, taliplerinin görgü-sorgu ve musahiplik işlemlerini yapar. Cem ibadeti dışında kalan zamanda sorunları çözer, toplumu aydınlatır. Halka doğru yolu gösterir. Dede, dedelik görevini mensubu olduğu ocağın taliplerine yapar, onların bulundukları cemlerde posta oturup talibinin hazırlamış olduğu cem uygulamasını yönetir. 72. Köyünüzde hala Cem-Cemaat yürütülüyor mu? ( X ) a. Evet yürütülüyor. ( ) b. Hayır yürütülmüyor. Çünkü.................................................................................. ( ) c. Bilgim yok.

73. Atama ya da seçim yoluyla Dede seçilenler olur muydu? ( ) a. Evet atama yoluyla seçilen olur. ( X ) b. Hayır atama yoluyla seçilen olmaz. ( ) c. Kısmen böyle uygulamalar vardır.

74. Dedeler hangi durumlarda taliplerine düşkünlük cezası verirler, örnekler verir misiniz?

Bir talip adam öldürürse, haksız yere karısını boşarsa, zina ederse. Yetim hakkı yerse.

75. Kirveliğin koşulları nelerdir?

Kirvelik Alevilik inancının gereği olan bir uygulama değildir. Kültürel bir uygulamadır

11

76. Eskiden Dedeler Abdal Musa ve Hacı Bektaş’a giderler miydi? ( ) a. Evet ( ) b. Hayır ( X ) c. Kısmen

77. Sizce Türkiye’de ne kadar Alevi var / yaşıyor?

Türkiye’de yaklaşık 15 Milyona yakın Alevi kökenli insan var. Aleviler ise bu sayının ancak yarısı kadardır.

78. Son yıllarda her yerde Alevilere ait “Cemevi”nin açılması yararlı olmuş mudur? ( X ) a. Evet ( ) b. Hayır ( ) c. Kısmen ( ) d. Fikrim yok 79. Sizce Alevi dernekleri ve vakıfları topluma yararlı mıdır? ( ) a. Evet ( ) b. Hayır ( X ) c. Kısmen ( ) d. Fikrim yok 80. Cemlerde ve diğer inanç esaslarında günün gereklerine uygun değişiklikler yapılmalı mıdır? ( ) a. Evet ( ) b. Hayır ( X ) c. Kısmen ( ) d. Fikrim yok 81. Alevilere Devlet bütçesinden inançlarını yaşatabilmeleri için para verilmeli midir? ( ) a. Evet ( ) b. Hayır ( X) c. Kısmen ( ) d. Fikrim yok 82. Okullarda Alevilikle ilgili bilgiler içeren dersler de olmalı mıdır? ( X ) a. Evet ( ) b. Hayır ( ) c. Kısmen ( ) d. Fikrim yok 83. Bugünün koşullarında “Düşkünlük Kurumu’ na ihtiyaç var mıdır? ( ) a. Evet ( ) b. Hayır ( X ) c. Kısmen ( ) d. Fikrim yok

12

84. Muharrem Orucu her yıl sabit günde mi tutulmalı? ( ) a. Evet ( X ) b. Hayır ( ) c. Kısmen ( ) d. Fikrim yok 85. Çocuklarınızdan Dedelik / Zakirlik yapan var mı? ( ) a. Dedelik yapan var. ( ) b. Zakirlik yapan var. ( X ) c. Dedelik / Zakirlik yapan yok

86. Muska yazar mısınız? ( ) a. Evet ( X ) b. Hayır

87. Taliplerinizi hangi zamanlarda ve ne kadar sıklıklarla ziyaret edersiniz?

Davet eden her talibi ziyaret ederim.

88. Görgü Cemine giriyor musunuz? En son ne zaman Görgü Cemine girdiniz?

Evet, geçen yıl. II. DEMOGRAFİK YAPI

89. Medeni Durumunuz: Evli

90. Yaşınız: Kaç Yaşındasınız? 63 yaşındayım Kaç Yılında Doğdunuz? 1951

91. Eğitim durumunuz: Lise Mezunu

92. Mesleğiniz ya da işiniz nedir? Emekliyim (Muhasebe-İşletme)

93. Geçiminizi ne iş yaparak sağlıyorsunuz? Emekli Maaşım

94. Şu anda hanenizde (evinizde) kaç kişi bulunmaktadır? Üç kişi

95. Halen kiminle birlikte oturuyorsunuz? Ben, eşim ve bekâr olan oğlum.

96. Çocuklarınız var mı? ( Varsa ) Kaç çocuğunuz var? 2 Oğlum var.

97. Kaç yıldır evlisiniz? 37 yıldır evliyim.

98. Kaç yaşında evlendiniz? ( Evlendiğinizde kaç yaşındaydınız? ) 27 yaşında

99. Kaçıncı evliliğiniz? ( X ) a. İlk evlilik ( ) b. Birden çok evlilik 100. Hane halkından, akrabalardan dışarıya göç etmiş olan kimseler var mı? ( X ) a. Evet ( ) b. Hayır

13

101. ( Evet ise ) Nereye göç ettiler? ( Hangi Ülke, il, ilçe veya köy )

Yurtdışına göç eden yok. Köyümüzde ise ocak mensubu olan kimse kalmadı hepsi büyük kentlere göçtü. Fakat köyümüzle, köylümüzle bağlantılarımız devam ediyor. Bir anlamda ayağımız birisi köyde diyebilirim..

III. EKONOMİK YAPI 102. Aylık net ortalama geliriniz: 3000 TL

103. Size göre aileniz hangi sosyo-ekonomik düzeye dâhildir? ( ) a. Üst ( Zengin ) ( ) b. Ortanın üstü ( orta hallinin üstü ) ( X ) c. Orta ( ) d. Ortanın altı ( orta hallinin altı ) ( ) e. Alt ( fakir ) 104. Aileniz üyelerinden gelir sağlamak amacıyla çalışanlar veya çalışmaya gidenler var mı?

I. Köyde II. Diğer köyde III. Kentte a. Kendi ( ) ( ) ( ) b. Eşi ( ) ( ) ( ) c. Oğlu ( ) ( ) (X) d. Kızı ( ) ( ) ( ) e. Yok ( ) ( ) ( ) f. Başka ............................ ( ) ( ) ( )

105. Oturduğunuz ev kendinizin mi? ( ) a. Kira ( X ) b. Kendimin ( ) c. Lojman ( ) d. Diğer:............................................................................................................................

106. Kentte ( ya da köy dışında bir başka yerde ) eviniz var mı?

( X ) a. Evet (Var ise nerede olduğunu belirtiniz ) Ankara’da ( ) b. Hayır IV. AİLE YAPISI IV.1. Evlenirken başlık parası alındı mı / verildi mi? ( ) a. Başlık parası verildi. ( X ) b. Başlık parası verilmedi.

IV.2. Evlenmeden eşinizi tanıma dereceniz? ( X ) a. Akrabamız olduğu için tanıyorum ( ) b. Komşumuz olduğu için tanıyorum ( ) c. Ailemiz aracılığı ile tanıştık ( ) d. Sadece nişan ve nikâh sırasında tanıştık

14

IV.3. ( Akrabam cevabını vermişse ) Eşinizle akrabalık dereceniz nedir? ( ) a. Amca çocuğu ( kızı ) ( ) b. Dayı çocuğu ( kızı ) ( ) c. Hala çocuğu ( kızı ) ( ) d. Baldız / Yenge ( X ) e. Teyze çocuğu ( kızı ) ( ) f. Başka ............................................................................................................................................

IV.4. Eşinizle evlenme biçiminiz? ( ) a. Görücü usulü ( X ) b. Konuşup anlaşarak ( ) c. Başka: ..........................................................................................................................................

IV.5. Evlilik kararını alırken sizi etkileyen biri oldu mu? ( X ) a. Kendim karar verdim ( ) b. Tanıdık büyükler ( ) c. Arkadaşlar ( ) d. Anne-Baba ( ) e. Akrabalar ( ) f. Başka ( Yazınız ) .......................................................................................................................

IV.6. Eşinizle evlenirken yaptığınız nikâh biçimi? ( X ) a. Yalnızca resmi nikâh ( ) b. Yalnızca imam nikâhı ( ) c. Her ikisi birden ( ) d. Tarikat / dini nikâh ( Alevi Dedenin / Babanın veya Hocanın kıydığı nikâh ) ( ) e. Hiçbiri

IV.7. ( Hem medeni / resmi nikâh hem de imam nikâhı yaptıranlara sorulacak.) Nikâh biçimlerinden hangisini önce yaptınız? ( ) a. Resmi nikâh ( ) b. İmam nikâhı ( ) c. Tarikat / Dini nikâh ( Dedenin / Babanın veya Alevi Hocanın kıydığı nikâh )

IV. 8. Evlenirken düğün yaptınız mı? ( X ) a. Evet ( ) b. Hayır

IV.9. Eşinizi seçerken başka özellikler yanında Alevi olmasına da önem verir misiniz? ( X ) a. Evet ( ) b. Hayır ( ) c. Fikrim yok

IV.10. Akraba evliliği yapılmalı mıdır? ( ) a. Evet ( ) b. Hayır ( X ) c. Kararsızım

15

IV.11. Aile içinde en çok sözü geçen kimdir? ( X ) a. Erkeğin ( ) b. Kadının ( ) c. Her ikisinin ( ) d. Aile büyüklerinin

IV.12 I. Erkek

II. Kadın

III. İkisi

IV. Büyükler

a. Alınacak eşyalara ve mutfak masraflarına kim karar verir? ( ) ( X ) ( ) ( ) b. Aile gelirinin harcanmasına kim karar verir? ( ) ( ) ( X ) ( ) c. Çocukların okutulmasına kim karar verir? ( ) ( ) ( X ) ( ) d. Hane halkının ne iş yapacağına kim karar verir? ( ) ( ) ( X ) ( )

IV.13. Evinizi babanız sağken mi ayırdınız? Yoksa o vefat ettikten sonra mı? ( ) a. Babam henüz sağ ve evimi ayırmadım ( ) b. Babam sağ değil fakat henüz erkek kardeşlerimden ayrılmadım ( ) c. Babamın vefatından sonra hemen erkek kardeşlerimden ayrıldım ( ) d. Babamın vefatından sonra erkek kardeşlerimle birlikte bir süre oturduktan sonra ayrıldık ( ) e. Evimi babamın sağlığında evlenir evlenmez ayırdım ( ) f. Evimi babamın sağlığında evlendikten bir süre sonra ayırdım ( X ) g. Evimi ayırmadım, babamla birlikte oturduk ama babam vefat etti.

IV.14. (f şıkkına cevap verenlere sorulacak ) Evlendikten sonra babanızın ailesi ile kaç yıl oturdunuz? .............................................................................................................................

IV.15. (Baba evinden ayrılanlara sorulacak) Baba ailesinin yanından ayrılmanızın sizce sebepleri nelerdir? ( ) a. Babamın ölümü ( ) b. Toprak yetersizliği ( ) c. Geçim zorluğu ( ) d. Kayın valide-gelin geçimsizliği ( ) e. Baba-oğul geçimsizliği ( ) f. Gelin-görümce geçimsizliği ( ) g. Meslek yetersizliği ( ) h. Bağımsızlık isteği ( ) ı. Göç ( ) i. Başka ......................................................................................................................................

IV.16. Babanız sağ değilse miras nasıl paylaşıldı? ( ) a. Babam sağ ( ) b. Babam sağ değil fakat miras paylaşılmadı ( ) c. Erkek ve kız kardeşlere eşit dağıtıldı ( ) d. Mirası yalnız erkek kardeşler eşit olarak paylaştı ( ) e. Erkek kardeşler toprak, ev aldı; kız kardeşler ev eşyası, hayvan, para gibi şeyler aldı ( ) f. Erkek kardeşler mirası aralarında ihtiyaç durumuna göre paylaştılar. ( X ) G. Tek mirascı benim.

16

IV.17. Erkek veya Kız çocuğunuzu evlendirirken evleneceği eşini kim seçmelidir? 1. Erkek 2. Kız ( ) a. Anne-baba ( ) ( ) ( ) b. Yalnız kendisi ( ) ( ) ( ) c. Anne-baba ve kendisi ( X ) ( X ) IV.18. Erkek veya kız çocuğunuz evlenmeden önce evleneceği kişi ile görüşüp konuşmasını ve tanışmasını nasıl karşılıyorsunuz? 1. Erkek 2. Kız ( X ) a. İyi karşılıyorum ( X ) ( X ) ( ) b. İyi karşılamıyorum ( ) ( )

IV.19. Sizce başlık parası verilmeli midir? ( ) a. Evet ( X ) b. Hayır IV.20. İlk çocuğunuzun erkek mi, kız olmasını istediniz / istiyorsunuz? ( X ) a. Erkek ( ) b. Kız ( ) c. Kararsızım ( ) d. Ayrım gözetmedim/gözetmem

IV.21. Aile içinde niçin erkek çocuk istenir? ( ) a. İhtiyarlığımızda bize bakar ( X ) b. Baba soyunu devam ettirir ( ) c. Tarım işlerinde bize yardımcı olur ( ) d. Başka.......................................................................................................................................

IV.22. İhtiyarladığınızda kiminle oturmak isterdiniz? ( X ) a. Oğlumla ( ) b. Kızımla ( ) c. Kararsızım ( ) d. Ayrım yapmam ( ) e. Yalnız oturmak isterim IV.23. Erkek çocuğunuz olmasaydı hanımınızı boşar veya ikinci hanım alır mıydınız? ( X ) a. Eşimi boşamaz, ikinci bir eş almazdım ( ) b. Eşimi boşar, ikinci bir eş alırdım ( ) c. Eşimi boşamaz, ikinci bir eş alırdım IV.24. Ev dışında gideceğiniz eğlencelere eşinizle mi gidersiniz? ( X ) a. Hepsine eşimle giderim ( ) b. Çoğuna birlikte gideriz ( ) c. Pek azına birlikte gideriz ( ) d. Hiç birine birlikte gitmeyiz

17

IV.25. Çocuklarınızın öğrenim düzeyinin hangi seviyede olmasını isterdiniz? Erkek Kız ( ) a. İlkokul ( ) ( ) ( ) b. Ortaokul ( ) ( ) ( ) c. Lise ve dengi ( ) ( ) ( X ) d. Yüksekokul veya üniversite (X ) ( X ) IV.26. Sayısını tespit etmek elinizde olsaydı, kaç çocuğunuzun olmasını isterdiniz? Sayı ( X ) a. Erkek 2 ( X ) b. Kız 1 IV.27. Çok eşli evliliği nasıl buluyorsunuz? ( ) a. Evet Olumlu buluyorum ( X ) b. Hayır Olumsuz buluyorum IV.28. Sizce en uygun evlenme yaşı kaçtır?

a. Erkek b. Kız Yaş 25 20 IV.29. Çocuklarınıza dinin gereklerini küçük yaşlarda öğretiyor musunuz? ( ) a. Evet ( ) b. Hayır ( X ) c. Kısmen IV.30. Sizce miras bölüşümünde kadın erkekle eşit hakka sahip midir? ( X ) a. Evet ( ) b. Hayır ( ) c. Kısmen V. ALEVİ–BEKTAŞİ YERLEŞİM BÖLGE VE ALANLARI V.1. Kendinizi etnik köken açıdan nasıl tanımlıyorsunuz? ( ) a. Türk ( X ) b. Türkmen ( ) c. Zaza ( ) d. Tahtacı ( ) e. Arap ( ) f. Kürt ( ) g. Çepni ( ) h. Sıraç ( ) ı. Abdal ( ) i. Arnavut ( ) j. Acem ( ) k. Başka ..........................................................................................................................................

18

V.2. Konuşabildiğiniz dil / lehçe hangisi ya da hangileridir? ( X ) a. Türkçe ( ) b. Kürtçe ( ) c. Zazaca ( ) d. Arapça ( ) e. Başka ( Yazınız )......................................................................................................................... V.3. Ailenizde konuşulan ( ailede anne, baba ya da daha büyük üyelerinin bildiği ) dil / lehçe hangisi ya da hangileridir? ( X ) a. Türkçe ( ) b. Kürtçe ( ) c. Zazaca ( ) d. Arapça ( ) e. Başka ( Yazınız )........................................................................................ V.4. Bulunduğunuz yere nereden geldiniz? Çorum’dan

V.5. Bulunduğunuz yerde ne zamandan beri oturuyorsunuz? 41 Yıldır

V.6. Size bağlı talipler arasında değişik etnik kökenlerden olanları var mı? Yok

V.7. Bağlı olduğunuz, ( mensubu bulunduğunuz ) topluluk ( Oymak–Aşiret–Boy–Kabile ) ne isimle anılır? Dede Garkın

V.8. Bağlı olduğunuz topluluk, (mensubu bulunduğunuz) Oymak-Aşiret-Boy-Kabile, geçmişte ve şimdiki zamanda, sürgüne, katliama, asimilasyona, baskı ve şiddete maruz kaldınız mı? Siz ya da aileniz, akrabalarınız, yaşadığınız köy, kasaba ve şehirde uğradığınız zülmü anlatırmısınız, Tarih ve mekânla birlikte yazar mısınız? V.9. Bağlı bulunduğunuz Ocağınızda; öğrendiğiniz, gördüğünüz, duyduğunuz, yaşadığınız, Aleviliği anlatır mısınız?

Mensubu olduğum Dede Garkın Ocağı Alevi dede ocakları arasında mürşid ocağı olarak kabul edilen belli başlı ocaklardan birisidir. Ocak dedeler ve taliplerden oluşan bir sosyal yapı olmasından dolayı Dede Garkın talip toplulukları iki gruba ayrılır bunlardan bir kısmı ocakzade olan dedeler, diğer kısmı ise ocakzade dedelerin temsil ettiği ocaklara bağlı talip topluluklarıdır.

Alevilik dendiğinde aranan özellikleri başlıklar halinde sıralayacak olursak:

1- Belli bir ocağın mensubudur (Talip veya ocakzade olarak.)

2- Bağlı olduğu ocak dedesinin huzurunda Hak-Muhammed-Ali yoluna ikrar verir.

3- Belli bir yaşa geldiğinde kendisine uygun bir musahip kardeş edinir.

4- On beş gün Muharrem orucu ve üç gün Hızır orucu tutar.

5- İbadetini cemlerde yapar.

6- Ocak dedesi tarafından görgü sorgudan geçerek, bir önceki görgüden sonra geçen dönemin hesabını verir. Eğer suçlu bir konumu var ise cezasını çeker. Gerekirse düşkün ilan edilir.

Ocakzade olan pir ocağı temsilcileri her ne kadar talip konumunda olsalar da seyyid olmaları dolaysıyla talip gruplarından farklılık gösterirler. Ocakzade olan birisi taliplerden herhangi birisi ile evlilik yapamaz, musahip olamaz.

19

Cemler nüfusun büyük çoğunluğunun köylerde yaşadığı yıllarda genellikle sonbahar ve kış aylarında yapılırdı. Çünkü halkın büyük çoğunluğu çiftçilik ve hayvancılıkla uğraşıyordu. Sonbahar bitip kış ayları başladığında insanlar harmanını kaldırmış, bağbozumunu bitirmiş, kışlık erzaklarını hazırlamış yani çift-çubuk derdi bitmiş oluyordu. Bundan sonraki aylarda artık geride kalan bir yıllık dönemin inanç boyutu ile hesabını cemlerde vermek, görülmek-sorulmak için cemler başlardı.

Yılın ilk cemine Abdal Musa Cemi adı verilir. Eğer dede köy dışından, başka bir köy veya şehirden geliyorsa; bir çeşit dedeyi karşılama cemi, eğer dede aynı köyde oturuyorsa dedeye hoş geldin anlamı taşımakta olan cemdir. Abdal Musa Cemi’nin oluşmasını bir kişi veya aile üstlenmez. Bu ceme tüm talipler katkıda bulunur, yani taliplerin ortaklaşa hazırladığı bir cemdir. Herkes ekonomik gücü oranında değil, gönlünden ne koparsa o kadar katkıda bulunur. Bazı kimselerin ekonomik durumları yetersiz olduğu için katkı yapabilecek gücü yoktur. Ama der ki: “Bir avuç tuz vereyim benim de lokmada tuzum bulunsun.” Katkı koyarken gönülden ne koparsa o verilir. Fakat lokma dağıtılırken herkese katkıları oranında değil eşit davranılır.

Anadolu’da “Yol bir sürek bin bir” diye bir deyim vardır. Bu deyim bazı yörelerde uygulamanın sıralamalarında ve şeklinde ufak tefek farklılıkları ifade etmektedir. Alevi cem uygulamaları, bölgeden bölgeye, hatta köyden köye değiştiği gibi, dedelerin çıktığı ocaklara göre de değişir. Ocak geleneği, cemin biçimi bakımından çok önemlidir. Örneğin bazı yörelerde çerağ uyarılması cem birlemeden hemen önce yapılır. Görgü işleminde ise bazı ocaklar pençeli, bazıları ise erkânlı (çubuklu) olarak kendilerini tanımlarlar.

Dede Garkın süreğinde ise görgü işlemi erkân altından geçerek uygulanır. Buradaki erkân Dedekargınların ocak olması yanında aynı zamanda boy beyi olması nedeniyle bir kılıçtır. Görgü cemlerindeki görgü-sorgu işlemleri tamamlandıktan sonra, kurbansız olarak yapılan ve görülen musahiplerin er-kan altından geçerek görgülerin tamamlandığı cem esnasında, dede kılıcı iki kolu üzerine alarak ayakta durur. Görgüden geçen talipler bu kılıcın altına gelir ve dedenin okuduğu gülbang bitince bir başka talip erkân altından geçmeye başlar.

Günümüzde toplumun büyük bir bölümü tarafından cemler salt ibadet yeri, ayin ve zikirlerin yapıldığı yer gibi görülmektedir. Cemevleri ise camiye alternatif bir ibadet mekânı ve cem de namaza alternatif ibadet şekli olarak algılanmaktadır. Bu algılama yanlıştır: Cemlerde kulun kuldan razı olması yani rızalık esastır. Görgü-sorgu anlayışı vardır.

Alevilikte Hak-Muhammed-Ali divanı olarak kabul edilen cem ibadeti Kırklar Meclisi’nden bize kadar gelen ibadetin adıdır. Aleviliğin olmazsa olmazıdır. Cem aynı zamanda Aleviliğin bir okuludur. Orası sadece inançsal uygulamaların yeri değil, aynı zamanda yardımlaşma, bilgilendirme, ruhen yı-kanma, toplumsal sorunlara çözüm bulma, aydınlatma ve öğretme yeridir. Orada kadın, erkek; zengin, fakir ayırımı yoktur. Orada herkes candır. “

V.10. 1923 Cumhuriyet ilanına kadar hangi dilde ibadet yapıyordunuz? Türkçe

V.11. Bugün hangi dilde ibadet yapıyorsunuz? Türkçe

V.12. Anadiliniz nedir, bu dilde ibadet yapmak ister misiniz? Türkçe

20

VI. ALEVİLİK-BEKTAŞİLİKLE İLGİLİ BİLGİ EDİNME YOLLARI VI.1. Alevilik / Bektaşilik ya da dinle ilgili kitapları ne kadar sıklıkta okuyorsunuz? ( X ) a. Düzenli olarak her gün ( ) b. Cuma akşamları ( ) c. Ara sıra ( ) d. Önemli sayılan günlerde (Muharrem, Nevruz vb. gibi) ( ) e. Hiç okumam VI.2. Alevilikle / Bektaşilikle ilgili bilgi düzeyinizi nasıl buluyorsunuz? ( X ) a. Bilgi seviyemi çok yüksek buluyorum ( ) b. Bilgi seviyemi orta düzeyde buluyorum ( ) c. Bilgi seviyemi az düzeyde buluyorum ( ) d. Bilmiyorum/Bilgim pek yok ( ) e. Diğer:...................................................................................................................................... VI.3. Alevilikle / Bektaşilikle ilgili bilgileri kimden ve nereden öğrendiniz? ( Birden çok seçenek işaretlenebilir.) ( X ) a. Kendi kendime okuyup araştırdım ( X ) b. Ailemden öğrendim ( ) c. Okullardan öğrendim ( ) d. Akrabalarımdan ( ) e. Yetişkinlerden ( X ) f. Dedelerden ( ) g. Babalardan ( ) h. Radyo / TV' den ( X ) ı. Kitaplardan ( ) i. Rehberlerden ( ) j. Din adamlarından ( İmam, Vaiz vb. gibi ) ( ) k. Başka :...............................................................................................................................

VI.4. Size göre çocukların Alevi inancına göre eğitilmesi gerekli midir? ( ) a. Evet ( X ) b. Hayır ( ) c. Fikrim yok VI.5. Size göre, çocuklar Alevilikle ilgili bilgileri en iyi nereden öğrenebilirler? ( X ) a. Aileden ( ) b. İmam – Hatip liselerinde ( ) c. Devletin genel resmi okullarından ( ) d. Kur' an kurslarında ( X ) e. Dergâhlardan ( ) f. Fark etmez ( ) g. Dedelerden / Babalardan ( ) h. Dini bilgi verilmesini istemiyorum. ( ) ı. Özel kurslardan ( ) i. Başka

21

VI.6. Dinlediğiniz veya tanıdığınız Dedeleri nasıl buluyorsunuz? ( ) a. Ahlak ve bilgi yönünden yeterli ve saygı değer ( ) b. Bilgi olarak yeterli, fakat yaşantı olarak eksiklikleri var ( ) c. Ahlaklı saygı değer; fakat bilgi yönünden yetersiz ( ) d. Hem bilgi hem de davranış olarak birçok eksiklikleri var ( ) e. Başka ( Yazınız ) : Tanıdığım dedelerin büyük bölümü özellikle kente bulunan dedeler Alevi yol ve erkânına son 20 yılda ilgi duyan ve kitabi diyebileceğim dedelerdir. Yaşı altmışın üzernde olan ve kentteki popüler kültürü tanımayan dedeler az sayıda da olsa vardır. Ocakzade dedeler genelde saygıdeğer ama büyük bölümü bilgi yönünden yetersiz. VI.7. Toplumun Dedelere / Babalara ihtiyacı var mıdır? ( X ) a. Evet ( ) b. Hayır ( ) c. Fikrim yok VI.8. Dedelik / Babalık kurumunun etkisi eskiye nazaran azaldı mı? ( X ) a. Evet ( ) b. Hayır ( ) c. Kısmen VI.9. Artık günümüzde Dedelik / Babalık kurumunun kaldırılması gereğine inanıyor musunuz? ( ) a. Evet ( X ) b. Hayır ( ) c. Kısmen ( ) d. Fikrim yok VII. ALEVİ–BEKTAŞİLİKTE İBADET VE İNANIŞLAR VII.1. Kendinizi inanç açısından nasıl ifade ediyorsunuz? ( X ) a. Alevi ( ) b. Bektaşi ( ) c. Alevi – Bektaşi ( ) d. Kızılbaş ( ) e. Şii ( ) f. Şia ( ) g. Nusayri ( ) h. Bedreddini ( ) ı. Ali taraftarı ( ) i. Caferi ( ) j. Başka ( Yazınız ) : ........................................................................................................................ VII.2. Alevilik – Bektaşilik ( Kızılbaşlık ) size göre nedir? ( ) a. Mezheptir ( ) b. Tarikattır ( ) c. Kültürdür ( ) d. Felsefedir ( ) e. Yaşam Tarzıdır ( ) f. Tek başına bir dindir ( X ) g. İnançtır ( ) h. Başka :.........................................................................................................................................

22

VII.3. Size göre aşağıda yer alan uygulamalardan hangileri Alevilikte yer alan temel ibadet ve inançlardır?

I-İnancınızda var mı?

II-Uyguluyor musunuz?

a. Var

b. Yok

c. FikrimYok

a. Devamlı

b. Ara Sıra

c. Hiç

1. Musahip tutmak ( X ) ( ) ( ) ( X ) ( ) ( ) 2. Muharrem Orucu tutmak ( X ) ( ) ( ) ( X ) ( ) ( ) 3. Cem yapmak ( X ) ( ) ( ) ( X ) ( ) ( ) 4. İkrar vermek ( X ) ( ) ( ) ( X ) ( ) ( ) 5. Hızır Orucu tutmak ( X ) ( ) ( ) ( X ) ( ) ( ) 6. Alevi-Bektaşi Ulularının/büyüklerinin Türbelerini ziyaret etmek ( X ) ( ) ( ) ( ) ( X ) ( )

7. Dedelerden / Babalardan el almak ( ) ( X ) ( ) ( ) ( ) ( ) 8. Hızır Kurbanı kesmek ( X ) ( ) ( ) ( ) (X ) ( ) 9. Saz çalmak vb.aletler(......................................) ( X ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 10. Abdal Musa Kurbanı kesmek ( X ) ( ) ( ) ( ) (X ) ( ) 11. Bayramda Halka Namazı kılmak ( ) ( X ) ( ) ( ) (X ) ( ) 12. On Dört Masum Pak Orucu tutmak ( X ) ( ) ( ) (X ) ( ) ( ) 13. Muharrem orucunun sonunda kurban kesmek ( X ) ( ) ( ) ( ) (X ) ( ) 14. Niyaz etmek ( X ) ( ) ( ) (X ) ( ) ( ) 15. Hakkullah / Çıralık vermek ( X ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( X ) 16. Semah dönmek ( X ) ( ) ( ) (X ) ( ) ( ) 17. Allah’a inanmak ( X ) ( ) ( ) (X ) ( ) ( ) 18. Adak kurbanı kesmek ( X ) ( ) ( ) ( X ) ( ) ( ) 19. Hacca gitmek ( ) ( X ) ( ) ( ) ( ) ( ) 20. Meleklere inanmak ( X ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 21. Kelime-i Şahadet getirmek ( X ) ( ) ( ) (X ) ( ) ( ) 22. Peygamberlere inanmak ( X ) ( ) ( ) (X ) ( ) ( ) 23. Namaz kılmak ( ) ( X ) ( ) ( ) ( ) ( X ) 24. Ahirete inanmak ( X ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 25. Zekat/Fitre vermek ( ) ( X ) ( ) ( ) ( ) ( ) 26. Kurban Bayramında Kurban kesmek ( X ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 27. Meydana girmek ( ) ( X ) ( ) ( ) ( ) ( ) 28. Hizmet görme ve baş okutma ücreti verme ( ) ( X ) ( ) ( ) ( ) ( ) 29. Nasip vermek ( ) ( X ) ( ) ( ) ( ) ( ) 30. Don değiştirme/Başka biçiminde yeniden doğma ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

31. Mevlüt okutmak ( ) ( X ) ( ) ( ) ( ) ( X ) 32. Cuma' ya gitmek ( ) ( X ) ( ) ( ) ( ) ( X ) 33. Bayramda bir evde Tarikat Namazı kılmak ( X ) ( ) ( ) ( ) ( X ) ( ) 34. Bayramda Cami’de Namazı kılmak ( ) ( X ) ( ) ( ) ( ) ( ) 35. Ramazan Orucu tutmak ( ) 3 gün ( )30 gün ( ) ( X ) ( ) ( ) ( ) (X )

23

VII.4. Aşağıdaki Evliya / Erenleri ne kadar sıklıkla ziyaret ettiniz? Ziyaret ettiğiniz Evliya ve Veliler kimlerdir? Aşağıdakilerden başka gittiğiniz ziyaret adlarını belirtiniz.

a.Hiç ziyaret

etmedim

b. 1 Kez

c. 2 Kez

d. 3 Kez

e. 4 Kez ve Daha

Fazla 1. Hacı Bektaşi Veli’yi ziyaret ettiniz mi? ( ) ( ) ( ) ( ) ( X ) 2. Abdal Musa Sultan’ı ziyaret ettiniz mi? ( ) ( ) ( ) ( X ) ( ) 3. Hacca gittiniz mi? ( ) ( X ) ( ) ( ) ( ) 4. Kerbela ( Necef ) gittiniz mi? ( ) ( X ) ( ) ( ) ( ) 5. Başka( adı ) Meşhed’e İmam Rıza’ya gittim. Meşhedi oldum. ( ) (X ) ( ) ( ) ( )

VII.5. Aşağıdaki hayır işlerini yılda kaç kez yaparsınız? (Her seçenek için ayrı işaretleme yapınız.)

a. Yılda birden çok

b. Yılda bir

c. Daha az

d. H i ç

1. Kömbe yapıyor musunuz? ( ) ( ) ( ) ( )

2. Aşure yapıyor musunuz? (X) ( ) ( ) ( ) 3. Kimsesiz ve fakirlere yardım yapıyor musunuz? ( ) ( ) (X) ( )

4. Hayır derneklerine yardım yapıyor musunuz? ( ) ( ) (X) ( )

5. Dergâhlara yardım yapıyor musunuz? ( ) ( ) (X) ( )

6. Zekât veriyor musunuz? ( ) ( ) ( ) (X)

7. Fitre veriyor musunuz? ( ) ( ) ( ) (X)

8. Lokma yapıyor musunuz? (X) ( ) ( ) ( )

9. Nevruz'da süt dağıtıyor musunuz? ( ) ( ) ( ) (X)

10. Bez bağlıyor musunuz? ( ) ( ) (X) ( )

11. Mum yakıyor musunuz? ( ) ( ) (X) ( )

12. Başka............................................................. ( ) ( ) ( ) ( ) VII.6. Aşağıdaki uygulamaların hangilerini yaparsınız? (Her seçenek için ayrı işaretleme yapınız. )

a. Evet b. Hayır 1. Baş okutmaya inanıyor musunuz? ( ) ( X )

2. Sihir – büyüye inanıyor musunuz? ( ) ( X )

3. Fala inanıyor musunuz? ( ) ( X )

4. Muskaya inanıyor musunuz? ( ) ( X ) 5. Nazara inanıyor musunuz? ( ) ( X ) 6. Kurşun döktürmeye inanıyor musunuz? ( ) ( X )

7. Yatır ziyaretine inanıyor musunuz? ( X ) ( )

24

VII.7. Hacı Bektaş Veli bedeninde gelenin Ali'nin kendisi olduğu inancına katılıyor musunuz? ( ) a. Evet ( ) b. Hayır ( X ) c. Kısmen

VII.8. Kur'an-ı Kerim’i Arapça okumayı biliyor musunuz? ( ) a. Evet ( X ) b. Hayır ( ) c. Kısmen

VII.9. Buyruk / Erkanname vb. gibi kitapları okuyabiliyor musunuz? ( X ) a. Evet ( ) b. Hayır ( ) c. Kısmen VII.10. Hz. Ali ile ilgili ayetlerin Kur’an-ı Kerim’den çıkarıldığına inanıyor musunuz? ( ) a. Evet ( ) b. Hayır ( X ) c. Kısmen

VII.11. Kur’an'ın bugünkü şekliyle eksik olduğu düşüncesine katılıyor musunuz? ( ) a. Evet ( ) b. Hayır ( X ) c. Kısmen VII.12. Hacı Bektaş Veli, Atatürk ve benzerleri aynı kişiler mi? ( ) a. Evet ( X ) b. Hayır ( ) c. Kısmen VII.13. Mehdi ( kurtarıcı ) bekleme inancı Alevilikte / Bektaşilikte var mı? ( ) a. Evet ( ) b. Hayır ( X ) c. Kısmen VII.14. Niyazın Namazın yerini tuttuğu düşüncesine katılıyor musunuz? ( ) a. Evet ( ) b. Hayır ( X ) c. Kısmen VII.15. "Allah kendini Âdemde göstermiştir. “Bunun için ibadetimiz Cemal Cemaledir." inancına katılıyor musunuz? ( ) a. Evet ( ) b. Hayır ( X ) c. Kısmen

25

VII.16. Hangi Türbeyi ziyaret etmekle Hacı olacağınıza inanıyorsunuz? ( ) a. Hacı Bektaş Veli’yi ( X ) b. Kâbe’yi ( ) c. Başka ..............................................................................................................................................

VII.17. Namaz kılıp, Hacca giden ve Ramazan Orucunu tutan Alevi Sünnileşmiş sayılır mı? ( ) a. Evet ( ) b. Hayır ( X ) c. Kısmen

VII.18. Alevilerin / Bektaşilerin ta Ruhlar âleminde Müslüman oldukları, Sünnilerin ise Zülfikar zoruyla sonradan Müslüman oldukları inancına katılıyor musunuz? ( ) a. Evet ( X ) b. Hayır ( ) c. Kısmen

VII.19. Cemevi’nin Cami’nin yerini tuttuğu düşüncesine katılıyor musunuz? ( X ) a. Evet ( ) b. Hayır ( ) c. Kısmen VII.20. Gün geçtikçe Alevilerin inançlarının zayıflamakta olduğu görüşüne katılıyor musunuz? ( ) a. Evet ( Nedeni ) .......................................................................................................................... ( X ) b. Kısmen ( Nedeni ) Günümüz Alevilerinin büyük bölümü Aleviliği ya siyasal bir ideoloji ya da bir aidiyet zannetmektedir. Alevilerin temel ibadeti cemdir. Cemi bilmeyen ceme gelmeyen ve cemi teatral bir gösteri sanan kişinin kökü Alevi olsa da kendisinde bu inanç zayıflamış sayılır. ( ) c. Hayır VII.21. Alevi köylerine “Cemevi” yapılmalı mıdır? ( X ) a. Evet ( ) b. Hayır VII.22. Alevi köylerine “Cami’ ya da “Mescid” yapılmalı mıdır? ( ) a. Evet ( X ) b. Hayır VIII. KİTLE İLETİŞİM / ULAŞIM VIII.1. Televizyon izliyor musunuz? ( ) a. Televizyon hiç izlemem ( X ) b. Her gün izlerim ( ) c. Haftada 4-5 gün ( ) d. Haftada 2-3 gün ( ) e. Haftada 1 gün ( ) f. Daha seyrek ( ) g. Cumartesi-Pazar ( ) h. Zamanım oldukça ( ) ı. Başka .........................................................................................................................................

26

VIII.2. Hangi kanalları seyrediyorsunuz? ( Birden fazla yanıt verebilirsiniz ) ( ) a. Atv ( ) b. Show ( X ) c. Tv. 10 ( X ) d. Kanal D ( ) e. TRT-1 ( X ) f. Halk Tv. ( X ) g. Cem Tv. ( X ) h. Yol Tv. ( X ) ı. Barış Tv. ( ) i. Diğer VIII.3. Radyoyu her gün dinler misiniz? ( ) a. Evet ( X ) b. Hayır VIII.4. Dinlediğiniz radyoları belirtiniz: ............................................................................................ VIII.5. Gazete okur musunuz? ( ) a. Gazete okumam ( X ) b. Sürekli okurum ( ) c. Ara sıra okurum VIII.6. Okuduğunuz gazeteleri belirtiniz: Hürriyet, Sözcü, Posta, Yurt,

VIII.7. Kışın kentte mi, köyde mi kalıyorsunuz? ( X ) a. Kentte ( ) b. Köyde IX.4. Din ve siyaset birbirinden ayrılmalı mı? ( X ) a. Evet ( ) b. Hayır ( ) c. Fikrim yok IX.5. Milliyetçi ve Radikal İslami hareketler bir tehlike mi? ( X ) a. Evet ( ) b. Hayır ( ) c. Fikrim yok IX.6. Aleviler / Bektaşiler Diyanet te temsil edilmeli mi? ( ) a. Evet ( X ) b. Hayır ( ) c. Fikrim yok IX.6a. Türkiye’de Diyanet kalsın mı, kaldırılsın mı? Hayır

27

IX.7. Oy verdiğiniz siyaset adamında / siyasi partide en çok hangi özellikleri ararsınız? a. Çok b. Az c. Hiç 1. Halka yakınlık ( X ) ( ) ( ) 2. Dürüstlük ( X ) ( ) ( ) 3. Kültür ( ) ( X ) ( ) 4. Yüksek tahsil ( ) ( X ) ( ) 5. Demokrat olma ( X ) ( ) ( ) 6. Milliyetçilik ( ) ( X ) ( ) 7. Dindarlık ( ) ( ) ( X ) 8. Ünlü olma ( ) ( ) ( ) 9. Başka...................................................................................................................................................... IX.8. Aşağıdaki kurumlara ne kadar güveniyorsunuz? a. Çok b. Az c. Hiç 1. Adliye ( ) ( X ) ( ) 2. Siyasi Partiler ( ) ( ) ( X ) 3. TBMM ( ) ( X ) ( ) 4. Ordu ( X ) ( ) ( ) 5. Polis ( ) ( X ) ( ) 6. Diyanet İşleri ( ) ( X ) ( ) IX.9. Eşinizin hangi partiye oy vereceğine siz mi ona söylersiniz yoksa kendisi mi karar verir? ( ) a. Ben ona söylerim ( X ) b. Kendisi karar verir ( ) c. Başkası söyler ( ) d. Birlikte karar veririz IX.10. Alevi / Bektaşi gençlerin aşırı sağ ya da aşırı sol gruplara katılmasını nasıl buluyorsunuz? ( X ) a. Olumlu ( ) b. Olumsuz ( ) c. Fikrim yok IX.11. Ailevi veya toplumsal sorunların çözümü için hangisine başvurursunuz? ( ) a. Geleneksel Yollara ( Dedeye / Babaya, İleri gelenlere başvurarak ) ( ) b. Modern Yollara ( Mahkemelere başvurarak ) ( ) c. Hiç birine kendi aramızda hallederiz ( X ) d. Kendi aramızda halledemezsek yasal yollara başvurarak IX.12. Sizin dışınızdaki Alevi / Bektaşi grupları nasıl görüyorsunuz? ( ) a. Olumlu ( ) b. Olumsuz ( X ) c. Fikrim yok IX.13. Kendinizi İran Şiileri ile aynı görüyor musunuz? ( ) a. Evet ( X ) b. Hayır ( ) c. Kısmen

28

IX.14. Kendinizi Babalarla aynı görüyor musunuz? ( ) a. Evet ( X ) b. Hayır ( ) c. Kısmen IX.15. Sünnilerden kız alıp verir misiniz? ( ) a. Evet ( ) b. Hayır ( X ) c. Kısmen IX.16. Sünnilerle kız alıp-verişiniz aşağıdaki durumlardan hangisine uygundur? ( X ) a. Sadece kız alırız ( ) b. Kız alıp-veririz IX.17. Alış-verişlerinizi yaptığınız kişilerin aynı inançtan olmasına dikkat eder misiniz? ( ) a. Evet ( ) b. Hayır ( X ) c. Kısmen IX.18. Çevrenizdeki Sünnilerle komşuluk ilişkileriniz nasıldır? ( X ) a. Olumlu ( ) b. Olumsuz IX.19. Çevrenizdeki Sünnilerin düğünlerine ve cenazelerine katılıyor musunuz? ( ) a. Daima ( X ) b. Arasıra ( ) c. Çok seyrek ( ) d. Hiç IX.20. Aleviler / Bektaşiler kimliklerini özgürce açıklayabiliyor mu? ( ) a. Evet ( ) b. Hayır ( X ) c. Kısmen IX.21. Aleviler / Bektaşiler adına geçmişe göre Türkiye’de bir şey değişti mi? ( X ) a. Evet ( ) b. Hayır IX.22. Alevilerin ya da Aleviliğin günümüzde sorunları nelerdir? ( X ) a. Kimlik bunalımı ( ) b. Haklarının tanınmaması ( ) c. Örgütsüzlük ( kurumsallaşamama ) ( ) d. Siyasetçilerin ve hükümette yer alanların tutumu ( ) e. Alevilerin sorunları, ülke sorunları ile aynı ( ) f. Başka ..............................................................................................................................................

29

Dünya Alevi-Bektaşi Ansiklopedisi için bu projede eksik veya yanlış bulduğunuz, eklemek istediğiniz, öneriniz varsa, bizi uyarmanızı ve bilgilendirmenizi rica ederiz. .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... Görüşülen Seyit/Dede/Baba/Çelebi... Adı Soyadı Tarih İmza

HÜSEYİN DEDEKARGINOĞLU 10/08/2014 _____________________________ ____________________ _____________________ Not 1: Bu formu Dede kendisi doldurmadıysa, başka biri tarafından Dede’nin söylediklerini yazıya alan kişinin adı soyadı, tarih ve imzası olacak. Adı Soyadı Tarih İmza

______________________________ ____________________ _____________________ Not 2: Bu formu teslim alanın adı soyadı, tarih ve imzası olacak. Adı Soyadı Tarih İmza

______________________________ ____________________ _____________________

30

Not 3: Bu doldurulmuş formun bir kopyası görüşülen Dede’ye verilecek, aslını da,

İsviçre Alevi Bektaşi Dergahi

Postfach 250,

4503 Solothurn / İsviçre adresine yollayınız.

Teşekkürler, Saygılar...

Hizmetleriniz Hakk-Muhammed-Ali Divanına Yazıla!..

BOZATLI HIZIR ( ŞAH-I MERDAN ) YARDIMCIMIZ OLSUN!..

GERÇEĞİN DEMİNE HÛ...