y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen
TRANSCRIPT
![Page 1: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/1.jpg)
Çocuk ve Ergende Anhedoni: Hayatın Tadı
Erkenden Kaçarsa Dr. Yankı YAZGAN
Ellinci Ulusal Psikiyatri Kongresi, 14 Kasım 2014 Dr Gresa Çarkaxhiu Bulut’la beraber hazırlanmışEr.
50. Ulusal Psikiyatri Kongresi 1
![Page 2: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/2.jpg)
Anhedoni = Haz yitimi??
50. Ulusal Psikiyatri Kongresi 2
Birey belirtmediği sürece anlamak/tanımak zor
![Page 3: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/3.jpg)
Anhedoni tanımları
• Önceden keyif alınan ‘nesne’ler ile karşılaşıldığında önceki olumlu duygunun oluşmaması (‘eski tad yok’) (‘nerede o eski bayramlar’)
• Normalde zevk alınan faaliyetlerden zevk alamama • Haz alma kapasitesi/becerisinde azalma • Yaşam zevkinin kaybolması • ‘Duygudurumu düzenleyici stratejileri aksatan bir klinik durum’
Gönül, AS. (2012); Gutkovich, Z. (2014)
50. Ulusal Psikiyatri Kongresi 3
![Page 4: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/4.jpg)
Çocuklarda ‘önce’ ne zamandır?
50. Ulusal Psikiyatri Kongresi 4
Gelecek ile geçmiş içiçedir
![Page 5: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/5.jpg)
Can Sıkıntısı, Apati, Anhedoni
• Apati • Birincil moTvasyon kaybına bağlı bir nöropsikiyatrik sendrom • Duygu dışavurumunun yokluğu • Çevreye karşı temel bir kayıtsızlık
Goldberg, YK et al (2011)
50. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5
![Page 6: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/6.jpg)
Can Sıkıntısı, Apati, Anhedoni «amaç-‐niyet olmaması» ve «belirsizlik içinde olma» hissi • Yetersiz korTkal uyarım à eksik veya verimsiz zihinsel süreçler à duygudurum (canı sıkılan)
• Dışsal: yetersiz dış uyaran (tekrar, yeknesak ya da bilişsel beceri eksikliği)
• İçsel: yaşamın anlamı? Ergenlik öncesi nadiren bu ifade Goldberg, YK et al (2011)
50. Ulusal Psikiyatri Kongresi 6
![Page 7: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/7.jpg)
Anhedoni… Ödül mekanizması defisitleri • Ödüle karşı olan hassasiyeTn kaybı • Ödül olabilecek bir durumu değerlendirme yeTsinde kayıp
Der-‐Avakian, A et al (2012); Healey, KL et al (2014)
• Bireyi çevreleyen dünyadan kopma/uzaklaşma duygusu: • inThar girişimi için risk faktörü
• Depresyon için prognosTk faktör ve endofeno,p
50. Ulusal Psikiyatri Kongresi 7
![Page 8: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/8.jpg)
Depresyon/üzüntü/moral bozukluğu
• ‘Morali bozuk’ çocuk/genç • akTviteye kaalmayı reddeder. • kaaldığında haz alabilir.
• ‘Yapabilirlik’ ile ilgili endişeler çocuklukta ‘kazandırılır’.
50. Ulusal Psikiyatri Kongresi 8
![Page 9: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/9.jpg)
Çocuklarda Anhedoni Olduğunda... • Çocukluk çağı depresyonu: anhedoniden ziyade daha farklı gelişimsel semptomlar
• somaTk yakınmalar, ayrılık kaygısı vb.
• Anhedoni var ise:
Erken yaşta maruz kalınan stres ve duygudurum bz
beyin ödül sistemi disregülasyonu Anhedoni
Gutkovich, Z. (2014) 50. Ulusal Psikiyatri Kongresi 9
![Page 10: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/10.jpg)
Prepubertal Dönemde Anhedoni
• Motor akTvitede azalma • üzüntü, düşük özgüven, anhedoni, somaTk yakınmalarhhipoakTvite, yorgunluk ve yavaş konuşma ile korelasyon +
Aronen et al.
• Oyuna ilgide azalma
50. Ulusal Psikiyatri Kongresi 10
![Page 11: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/11.jpg)
Sosyal Anhedoni
• «Sosyal ileTşime ilgisizlik, sosyal durumlarda duyamama» (öncesinden farklı olarak)
• İçe dönükleşmeden farkı: anhedoni’de haz duyumu yok.
)
50. Ulusal Psikiyatri Kongresi 11
![Page 12: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/12.jpg)
Sıklık
• Anhedoni, çocuk ve ergenlik döneminde • depresyon prevalansından daha sık • yeterince tanınamayan ve sıkça gözden kaçabilen bir bulgu • öznel bir şikayet
• Toplumda gençlerin neredeyse % 20’ si hayaka en az bir kez, “normalde yapmaktan zevk aldıkları akTvitelere ciddi düzeyde bir ilgi kaybı” dönemi: (“anhedoni epizodu”) Gutkovich, Z. (2014)
50. Ulusal Psikiyatri Kongresi 12
![Page 13: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/13.jpg)
50. Ulusal Psikiyatri Kongresi 13
Pizzagalli, DA (2014); Healey, KL et al (2014)
Ergenlerde PFC matürasyonu sağlandıkça mezolimbik
bağlanalardan mezokorTkale doğru bir geçiş gözlenmektedir
![Page 14: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/14.jpg)
www.yankiyazgan.com 14
PFC gelişimi ile PFC’nin diğer sistemlerle bağlarının oluşması ilişkilidir. PFC gelişimi yaşa göre değişir
![Page 15: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/15.jpg)
Gün bugündür, çocuk/ergen başkasını bilmez
• Ergen: Yaşam için önemli kararları doyuruculuğa göre alır. Hayat uzun, gelecek uzaktadır.
• «Haz alma duyusunun kaybı» kararları etkiler; şimdiki zaman dışına ilişkin perspekTfin darlığı ölçüsünde klinik etki artar.
Gutkovich, Z. (2014)
50. Ulusal Psikiyatri Kongresi 15
![Page 16: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/16.jpg)
Ergen/genç’i değişik bir hayat dilimini değişik bir çağda yaşıyor olarak varsayabiliriz
50. Ulusal Psikiyatri Kongresi 16
![Page 17: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/17.jpg)
50. Ulusal Psikiyatri Kongresi 17
![Page 18: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/18.jpg)
Olası sonuçlar İntihar-anhedoni: 1. Anhedoni, dış dünyadan kopma-‐uzaklaşma duygusuna yol açarà İn,har davranışı
• “ait olma” hissi erişkin literatüründe koruyucu faktör; • AidiyeTn zarar görmüşlüğü veya oluşamamışlığı (“thwarted belongingness”) ise tamamlanmış inThar için majör risk faktörü
2. karar verme mekanizmaları iyi işlemez. (??) Gutkovich, Z. (2014)
50. Ulusal Psikiyatri Kongresi 18
![Page 19: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/19.jpg)
50. Ulusal Psikiyatri Kongresi 19
Steinberg et al., 2007
Riskli karar ve davranışların zaman içindeki seyri
![Page 20: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/20.jpg)
50. Ulusal Psikiyatri Kongresi 20
![Page 21: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/21.jpg)
Anhedoni ve Majör Depresif Bozukluk
TORDIA: • 6 aylık takip. çocuklarda remisyon zamanı ve depresyonsuz geçen süre öngörülebilir mi?
• (CDRS) deki 5 alan • Bildirilen depresif duygudurum • Anhedoni • SomaTk semptomlar • Ölüm düşüneceleri ve • Gözlenen depresyon
McMakin, DL et al (2012); Gutkovich, Z. (2014)
50. Ulusal Psikiyatri Kongresi 21
• Daha uzun ve ağır gidişat • Kanıta dayalı tedavilere kötü yanıt/kötü prognoz
![Page 22: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/22.jpg)
DEHB: nörobiyolojik zeminde örtüşmeler
• Frontal-‐striatal devre: • Ketleme, odaklanma, ‘müsvedde’ belleği, planlama ve organizasyon
• Frontal-‐serebellar devre: • Motor koordinasyon, işlemlerde zaman ve mesafe ayarlama
• Frontal-‐limbik devre: • Duygu kontrolu, mo,vasyon ve ‘önem-‐anlam biçme’ (salience), dürtü regülasyonu.
50. Ulusal Psikiyatri Kongresi 22
Barkley, R (2014)
![Page 23: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/23.jpg)
Angold et al., 1999
Anx. 8.2 CD/ODD 6.6 DEHB 5.5
ÇE Depresyonu olanlarda komorbid olma olasılığındaki arUş
![Page 24: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/24.jpg)
www.yankiyazgan.com 24
Bence DEHB...
![Page 25: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/25.jpg)
Özellikle DEHB tanılı ergen ve gençlerde daha sık olarak • Anlamsızlık • Nedeni açıklanamayan kaybetmişlik ‘Bir şeyler eksik’ • ‘Hep aynı’, ‘hepsi aynı’
• (bilişsel düzeyde genelleyicilik ve mükemmeliyetçilik ile beraber)
• Zevk ve haz için gereken odaklanmanın olmamışlığı (yüzeyde kalma, derinlik ve sürdürebilme gerekTren zevkleri edinememe gibi; ‘fast food’ keyifler)
50. Ulusal Psikiyatri Kongresi 25
![Page 26: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/26.jpg)
Anhedoni’yle İlişkilendirilmiş Çocukluk Halleri • Uyku (Liu et al.)
• İnsomnia ve hipersomnia; • Her 2 tabloda da, daha uzun hastalık öyküsü, daha yoğun depresyon, anhedoni, kilo kaybı, psikomotor retardasyon ve yorgunluk daha sık gözlenmiş
• Pozi,f duygu kısırlığı (Shankman et al.) • halsizlik, anhedoni ve coşku eksikliği • Depresyon için öncül
• İhmal görme • Depresif semptomatoloji daha fazla
• İhmal edilen agresif çocuklarda ilişki sorunları daha sık • İhmal edilen uysal-‐boyun eğen çocuklarda anhedoni daha sık
Gutkovich, Z. (2014)
50. Ulusal Psikiyatri Kongresi 26
![Page 27: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/27.jpg)
Klinik mesajlar: anhedoni ne işareti? • Hangi yaşta olduğu önemli. Okul öncesinde varlığı uzun vadeli ciddi durum işareT.
• Son-‐ergenlik’te ‘kalan’ anhedoni stabil ve dirençli olacakar.
• Normal üzüntülülük ve moral bozukluğu ile MDB’un ayrımını yapmakta yardımcı.
50. Ulusal Psikiyatri Kongresi 27
![Page 28: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/28.jpg)
Klinik mesajlar: anhedoni, depresyon ağırlığı • (Var olan ve gelecekteki olası) depresyonun şiddeTni ağıra doğru çeker.
• Çocuk ve ergenlerde klinik düzeyde depresyon varlığının net göstergesi (Pine, Cohen, Cohen, & Brook, 1999; Wilcox & Anthony, 2004)
• Ergenlerde standart depresyon tedavisine olası direnci yansıar (McMakin et al., 2012)
50. Ulusal Psikiyatri Kongresi 28
![Page 29: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/29.jpg)
Klinik mesaj (anhedoni): direnç var ise
• Anhedoni’nin varlığında ve direnç durumlarında (hiç olmazsa !) geçmiş/şimdiki DEHB komorbiditesini irdelemek gerek.
• (‘Anlamlı zevk bir odaklanma işidir’. JF Irgesheimer)
• Bupropion gibi seçeneklerden yararlanılabilir.
50. Ulusal Psikiyatri Kongresi 29
![Page 30: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/30.jpg)
Klinik mesaj: anhedoni
Koruyucu ruh sağlığı için
• düzenli egzersiz, yetenekli oldukları alanlardaki akTvitelere kaalım gibi kazanç hissi doğuran davranışlar
• Spesifik müdahaleler (inThar riskini azalacı); • Sosyal ortamlara dahil etmek (anlamlı ve çi} taraflı bağlar oluşturmak)
• Problem çözme becerileri kazandırmaya yönelik müdahaleler
50. Ulusal Psikiyatri Kongresi 30
![Page 31: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/31.jpg)
Teşekkürler… @yankiyazgancom yankiyazgan.com
50. Ulusal Psikiyatri Kongresi 31
![Page 32: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/32.jpg)
Anhedoni ek Literatür
50. Ulusal Psikiyatri Kongresi 32
![Page 33: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/33.jpg)
50. Ulusal Psikiyatri Kongresi 33
![Page 34: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/34.jpg)
50. Ulusal Psikiyatri Kongresi 34
![Page 35: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/35.jpg)
50. Ulusal Psikiyatri Kongresi 35
![Page 36: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/36.jpg)
50. Ulusal Psikiyatri Kongresi 36
![Page 37: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/37.jpg)
50. Ulusal Psikiyatri Kongresi 37
![Page 38: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/38.jpg)
50. Ulusal Psikiyatri Kongresi 38
![Page 39: Y yazgan 14.11.14. anhedoni. çocuk ve ergen](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042516/55a06bdd1a28ab64388b485b/html5/thumbnails/39.jpg)
50. Ulusal Psikiyatri Kongresi 39