YНЭ: 600₮

ZASAG.CO

2016.11.14, ДАВАА ~ №237 (515)

БҮРЭЛДЭХҮҮНКОМПАНИ

АМ.ДОЛЛАР ЮАНЬ РУБЛЬ

2452.98 359.93 37.58

ЗЭС 5-ЧИНГИС БОНД

768.690.18%

95.9300.09%

87.6400.06%

1227.602.46%

55490.93%

АЛТMSE ALL 10-ЧИНГИС БОНД

Төрийн өмчит компаниудын алдагдлын хэмжээ энэ онд 11.3 тэрбум төгрөг болжээ. 3 Б.Ганбаяр / ЗГМ©

Зүүн бүс өвөлд бэлэн

Урд хөршөөс цахилгаан дамжуулах шугам барих хүсэлт тавьжээ. > 2, 12

Баруун Цанхийн ажлыг эхлүүлэх чиглэл ирсэнИнгэснээр зах зээлийнхээ ханшаар "Энержи Ресурс" компанид нийлүүлэх боломж бий. > 11

Павел Милюков: Би Монгол оронд дурласанИталийн суут мастеруудын урласан хөгжим аль ч цаг үед хамгийн үнэ цэнэтэй үлдэнэ. > 6

ЗГМ

~ T H E O F F I C I A L G A Z E T T E ~~ T H E O F F I C I A L G A Z E T T E ~

ОНЦЛОХ

ЦАГ АГААРЫН ДЭЛГЭРЭНГYЙ МЭДЭЭЛЛИЙГ 7 ДУГААР НҮҮРЭЭС УНШИНА УУ.

Бүх эрх хуулиар хамгаалагдана ©

УЛС ТӨР65-аас дээш настанд “Насны хишиг” олгох хуулийн төсөл өргөн мэдүүллээ.Хятадаас зээл авах эхний уулзалт энэ сарын 29-нд болохыг Сангийн сайд дуулгав.Сүү боловсруулах үйлдвэрийг 40 суманд байгуулахаар болжээ.Ардчилсан намын Үндэсний зөвлөлдөх хороо ирэх лхагва гарагт хуралдана.Австри улсаас 40 сая еврогийн хөнгөлөлттэй зээл авахаар болжээ.

ЭДИЙН ЗАСАГЗургаан сарын хугацаатай, жилийн 16.89 хувийн хүүтэй ЗГҮЦ-ыг маргааш арилжина.Зэсийн экспортын орлого наймдугаар сарын байдлаар 913.3 сая ам.долларт хүрчээ.Баруун Ноён уул ордоос таван жилд 7.5 сая тонн коксжих нүүрс олборлоно.Монголд “Facebook”-ээр дамжуулан өдөрт 50000 орчим худалдан авалт хийгддэг.Энэтхэг, Япон улс 15 тэрбум ам.долларын өртөг бүхий төмөр зам хамтран барина.

НИЙГЭМУНТЭ бөөрний доноруудаа шинжилгээ, оношлогоонд хамруулж байна. СХД-т байрлах авто худалдаа-ны цогцолборыг дуудлагаар худалдахаар болжээ. ААН-ийн гадаад ажилчдын тоо нь нийт ажилчдын таван хувиас хэтрэхгүй байхыг ЗГ тогтоолоо. Өнгөрсөн сард 3143 хүн орон тооны цомхтголд хамрагджээ. 2011-2015 онд агаарын бохирдлыг бууруулахад 132.5 тэрбум төгрөг зарцуулсан.

ДЭЛХИЙХиллари Клинтон сонгуульд ялагдсаныхаа бурууг ХМТ-нд тохлоо. Европын холбоо сөрөг хүчнийг хавчиж буй Туркт хориг тавихаар сүрдүүллээ.Кино урлагт байгуулсан гавьяаг нь үнэлэн Жеки Чанд Оскарын хүндэт шагнал хүртээв. Тoyota компани АНУ-ын хэрэглэгчиддээ 3.4 тэрбум ам.доллар төлөхөөр болжээ. Эмэгтэй жолооч эрэгтэй-чүүдээс илүү “түрэмгий” болохыг судалгаагаар тогтоолоо.

ЦАГ АГААР

УЛААНБААТАР2016.11.14

-11° -21°БАГАВТАР ҮҮЛТЭЙ

0 0 5 1 5

Төрийн тодотголтой өрийн “уурхайнууд”

9

ЭРҮҮЛ МЭНДЗГМ: СЭДЭВЭрт оношлуул, эдгэх найдвар байна Бай нь Зүүн өмнөд Ази

Монгол Улсад хар тамхи болон түүнтэй холбоотой гэмт хэрэг өдөр бүр шахам гардаг хулгайн хэрэгтэй адил сонсогд­дог болсоор удаж байна. Албан бус судалгаагаар манай улсад хар тамхины идэвхтэй хэрэглэгчийн тоо 70 мянга хол давжээ. Мөн дэлхийн улс орнуудад өргөн хэрэглэдэг бүх төрлийн мансуу­руулах, сэтгэцэд нөлөөлөх бодис

Б.Бямбасүрэн@byambaZGM

манай улсад орж ирсэн төдийгүй худалдаж борлуул даг бүлэглэл бий болсон гэх аймшигт мэдээлэл чих дэлссээр.

Мансууруулах төрлийн бодис гэдэгт байгальд зэрлэг байдлаар ургадаг олсны ургамал, намуу цэцэг, мексикийн мөөг, кокийн бут зэргийг хамруулан ойлгодог. Улмаар эдгээр мансууруулах үйл­чилгээтэй түүхий эдийг химийн урвалд оруулах, нийлэг жүүлэх буюу синтетик хэлбэрт оруулс­наар цэвэр кокайн, герион буюу дэлхий нийтээр хэлж хэвш сэн хар тамхийг гарган авдаг байна.

Тэгвэл “цагаан тахал” гэгдэх хар тамхинд донтогсдын нас улам залуужиж байгаа төдийгүй дэлхийг хэрж эхэлжээ.

ЗГМ: ИНФОГРАФИК

154

82

75

58

52

42

Арple

Google

Microsoft

Coca-Cola

Facebook

Toyota

(ТЭРБУМ АМ.ДОЛЛАРААР)

ДЭЛХИЙН ХАМГИЙН ҮНЭ ЦЭНЭТЭЙ

Технологийн салбар Бусад

WEFORUM©

6БРЭНД

Линдси Випп, Патти Волдмейр,Нейл Мунши

Америкийн томоохон хотуудад Дональд Трампыг эсргүүцсэн жагсаал цуглаан үргэлжилж, шинээр сонгогдсон Ерөнхийлөгч хуваагдсан улс орныг нэгэтгэхэд бэрхшээл гарч болзошгүй байна. Цагаачлалын эсрэг, арьс өнгөөр ялгаварласан, эмэгтэйчүүдийг дорд үзсэн Трампын үг яриа нь ижил хүйстний гэрлэлт, Обамагийн эрүүл мэндийн санаачилгад саад хийнэ гэсэн айдас үүсчээ. Оюутнууд хийгээд янз бүрийн бүлгүүд, голдуу залуусаас бүрдсэн жагсагчид Нью Йорк, Чикаго, Сан Франциско зэрэг хотуудын

Сонгуулийн дараах хуваагдал үргэлжилсээр

гудамжинд гарч, зарим нь “Трампын үзэн ядалтыг хайрлая” гэсэн уриа барьсан байна.

Түүнчлэн Вашингтон, Ми­луо ки, Балтимор хотуудад эсэр гүүцлийн хөдөлгөөн өрнүү­лэхээр төлөвлөжээ. Лхагва гарагт Вашингтон дахь Америк их сургуулийн үүдэнд нэг эмэгтэй АНУ­ын далбааг шатааж, “Энэ бол Америкийн бэлгэдэл. Бид галын дөлөнд шатаж байна” гэж хашгирах сонсогдсон. Энд болж буй гол төлөв энхийн жагсаал Их Британи Европын холбооноос гарах санал асуулгын дараах байдлыг санагдуулна.

Б.Баярмаа@bayarmaaZGM

Хүнд өвчний улмаас бие болон сэтгэхүйн хөгжил нь сэтгэл түгшээсэн есөн настай охиноо өдөр бүр эмнэлгээр авч явдаг нэгэн ээжийн зүрхэнд бяцхан гэрэл асчээ. Дөрвөн сартайд нь эпилепси буюу унаж татдаг өвчин илэрсэн охиных

нь бие хоолны дэглэм барьдаг катоген эмчилгээний дараа эрс сайжирсан байна. Энэ эмчилгээг АШУҮИС­ийн дэргэдэх “Эрхэс” эмнэлгийнхэн Монголд анх удаа туршсан нь ийнхүү үр дүнтэй болжээ.

Өдгөө дэлхий дээр 70 сая гаруй хүн эпилепси өвчинтэй тэмцэж байна. Үүний 80 гаруй хувь нь хөгжиж буй орнуудад амьдардаг. Мөн 70 орчим хувь

нь 19­өөс доош насны хүүхэд, залуучууд байдаг аж. Эпилепси өвчинд уудаг олон төрлийн эм байдаг ч эмэнд дасал болсноос өвчин нь эдгэхгүй байх тохиол­дол сүүлийн үед ихэсчээ. Мөн ихэвчлэн тархины эд, эс нь хамгийн эмзэг байдаг хүүхдүүд энэ өвчнөөр шаналах болсон нь эмч нарын санааг зовоож байна.

4

5

АНУ-д марихуанын зах зээл 36 тэрбум ам.доллараар хэмжигдэж байна

Улс төр

2 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ 2016.11.14, ДАВАА ~ №237 (515)

ТОДРУУЛГА & ЗАЛРУУЛГА

Уншигч та манай сонины мэдээ, нийтлэл, сурвалжлагатай холбоотой тодруулж, залруулах шаардлагатай

санал, хүсэлт байвал

› OPED@ZASAG.CO

Утас: 99901526 хаягаар бидэнтэй холбогдоно уу.

ПАРЛАМЕНТ

»САНАЛ Төрийн албаны тухай хуулийг боловсруулахад олон улсын туршлага судлах, зөв хувилбаруудыг дэмжин ажиллахад Ханнс Зайделийн сан бэлэн байгаа талаар тус сангийн Монгол дахь төлөөлөгчийн газрын тэргүүн Ц.Сарантуяа хэллээ. Тэрбээр Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга Н.Энхболдтой уулзах үеэрээ тус саналыг гаргасан юм.

»ТӨСӨЛ ХНХ-ын сайд Н.Номтойбаяр “Ахмад настны тухай” болон “Алдар цолтой ахмад настанд төрөөс нэмэгдэл, хөнгөлөлт олгох тухай” хуулийн төслүүдийг өргөн барив. Тэгэхдээ ахмад настны тухай төсөлдөө 65-аас дээш насныханд олгох “Насны хишиг”-ийн хэмжээ зохицуулалтыг тусгасан байна.

»ТОО

7.8 Тэрбум. Нийслэлийн аудитын газраас 2016 оны НИТХ-ын сонгуульд оролцсон нэр дэвшигч, нам, эвслийн зардлын тайланг зарлажээ. Уг тайлангаас харвал нэр дэвшигчид сонгуульд 7.8 тэрбум төгрөг зарцуулжээ.

»ХАРИЛЦАА Бүгд Найрамдах Австри улстай байгуулсан Санхүүгийн хамтын ажиллагааны хэлэлцээрийн хүрээнд тус улсаас Монголд 40 сая еврогийн хөнгөлөлттэй зээл олгохоор болжээ. Энэ нь уг хэлэлцээрийн хүрээнд өгч буй хоёр дахь шатны зээл аж.

ЗГМ ТОВЧХОН

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

Монгол Улсын мал аж ахуйн салбар нь ДНБ­ий 13.7 хувь буюу 3.7 их наяд төгрөгийн бүтээг дэхүүн анхан шат наас үйлдвэрлэдэг. Улмаар экспортод 333.2 сая ам.долларын бүтээг­дэхүүн гаргадаг аж. Энэ нь нийт экспортын орлогын 7.1 хувь.

Харин тус салбарын сайд П.Сэргэлэнгийн УИХ­ын чуул­ганд хийсэн мэдээллээс харвал энэ онд өнөөдрийн байдлаар дөнгөж 5.1 мянган тонн махыг экспортлоод байгаа юм байна. Худалдааны хориг бүхий малын гоц халдварт гурван төр лийн өвчин гарсан. Энэ нь махны экмпортын хэмжээг хойш нь чангаах гол шалтгаан. Тиймээс мал, аж ахуйн гаралтай түүхий

Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулахын тулд юу болохгүй бай гааг зөв оношлож, хүлээн зөвшөөрөх нь чухал.

Цаг үеийн ашиг тусад хөт лөгдөх ёсгүй. Монгол пар­ла ментын улс атлаа түүний стандарт маягийн институ­цуудыг буруу өрснөө, 1992 онд бидний энэ талын мэдлэг, туршлага дутуу байснаа хүлээн зөвшөөрөх хэрэгтэй.

Жишээ нь, парламентын улсад Засгийн газраа яаж байгуулдаг, сонгуулийн ямар тогтолцоо үйлчилдэг, Ерөнхийлөгч аль эрх мэдэлд хамаардаг, парламентын болон Засгийн газрын бүрэн эрх хяналт, тэнцвэр ямар байдаг, парламент өөрөө тардаг уу эсвэл, өөр субьект тараадаг уу гэх мэт олон асуудал эсрэгээрээ Үндсэн хуульд туссан байгаа. Бид одоо юуг ч зохиох хэрэггүйг ойлгох хэрэгтэй. Зөв ойлгох, мэдэх, сонгох, монголчлох ухаан бас хэрэггүй.

Хууль зүйн ухааны доктор Н.Лүндэндорж

Гоц халдварт өвчин махны экспортыг чангааж байнаЭнэ онд малын түүхий эдийн үнэ хамгийн доод түвшинд байлаа

Б.Сэлэнгэ ЗГМ

эд, бүтээгдэхүүний чанарыг дээшлүүлэх, бэлтгэлийн сайн тогтолцоо бий болгох шаардлага байгааг ХХААХҮ­ийн сайд мэдээлэлдээ дурдсан юм.

Мал, малын гаралтай бүтээг­дэхүүнийг экспортлохын тулд

мал, эмнэлгийн тогтолцоог сайжруулах шаардлагатайг Их хурлын гишүүд хэлж байлаа.

Түүнээс гадна импортын хүнс­ний бүтээгдэхүүнтэй холбоотой зохицуулалтыг тодорхой болгох шаардлагатайг мөн хэлж байсан

юм. Сүүлийн жилүүдэд манай

улсын малын тоо толгой дараа­лан өсөж, 2015 оны эцсийн байд лаар 56 сая тоо толгойд хүрсэн. Үүнийг хонин толгойд шил жүүлэн тооцохоор 93.8

сая гэсэн үг аж. Энэ бол нийт бэлчээрийн даацаас хавьгүй хэтэрсэн тоо аж. Иймд мал аж ахуйг эрчимжүүлэх, илүү боловсронгуй болгох чиглэлээр онцгойлон ажиллах шаардлагатай. Эдийн засгийн

эргэл тэд хурдан оруулах шаардлага бий болжээ.

Түүнээс гадна 2015 оны байдлаар нийт үйлд вэрлэсэн сүүний 7.3 хувь, бэлтгэсэн махны 1.9 хувь, хонины ноосны 4.8 хувь, ноолуурын 5.6 хувь, хонь, ямааны арьсны 29.4 хувийг дотоодын үйлдвэрүүд боловсруулсан гэх статистик мэдээлэл байна.

Мөн малын гаралтай яс, эвэр, туурай, дотор эрхтэн зэрэг түү хий эдүүдэд ямар ч боловс­руу лалт хийгдэхгүй, хаягдсаар байгаа.

Харин өнгөрсөн оны байдлаар нийт бэлтгэсэн хонины ноосны 44 хувь, ямааны ноолуурын 56 хувийг боловсруулалгүй экспортолжээ. Мал аж ахуйн голлох түүхий эд болох мах, сүү, арьс, шир, ноосны үнэгүйдэл энэ оны хувьд хамгийн доод түвшинд хүрсэн. Элдэв төрлийн өвчин ихсэж байгаа зэрэг нь тус салбарын эдийн засгийн боломжийг боомилж, малчдын орлогыг бууруулах эрсдлийг бий болгож байгааг гишүүд сануулж байлаа.

ЭШЛЭЛ

ОУВС­гийн хөтөлбөрийг авъя гэдгээ манай улс илэрхийлсэн. Өнгөрсөн аравдугаар сарын 4­нөөс энэ сарын 4­ний хооронд хэлэлцээр хийсэн. Валютын сангийн төлөөлөгчид Монголд ирээд Монголбанк, Сангийн яамны бүх суурь тоог шалгаад, баталгаажуулаад явсан. Манай оронд ирсэн төлөөлөгчид буцаж очоод удирдлагуудтайгаа зөвшилцөнө. Магадгүй 2017 оны нэгдүгээр сардаа багтаж валютын сангийн хөтөлбөр манай улсад хэрэгжих эсэх нь тодорхой болно. Хэлэлцээр эцэслэгдвэл ирэх оны төсөвт тодотгол хийх байх. Ингэж байж эдийн засгийн нөхцөл, байдал бүтцээ өөрчлөхгүй бол манай эдийн засагт хэрэглээ нь давамгайлсан. Нэмүү өртөг бүтээх салбартаа харьцангуй сайнгүй байна. Тэгэхээр бүтцийн өөрчлөлтийг хийхээс аргагүй.

Сангийн сайд Б.Чойжилсүрэн

ТОМИЛОЛТ

Зүүн бүс өвөлд бэлэн 2020 он гэхэд зүүн бүсийн эрчим хүчний эрэлт 104 мегаваттыг давах тооцоо гарчээ

Г.Байгал @baigalZGM

Үргэлжилсэн их нүргээн, үл зогсох халуун урсгалыг санахад одоо ч чих дөжирч, толгой манарч байна. Өдөр, шөнөгүй нүүрс залгилж, утаа уугин, уур савсах. Тасралтгүй гэгээ цацан, илч түгээх... Амьдрал энд л буцалж байна.

“Дорнод бүсийн эрчим хүчний систем” хэмээн ажлын­хаа хувцасны ард хад чихаж. Станцын ажилчид ногоон цамцаар жиг дэрч, шар хамгаа­лалтын малгайгаар ижилсжээ. Хэсэг нь хянах самбарын ард сууж, зарим нь станцын турбины ойр хавьд ажиллана. Бид Дорнод дулааны цахилгаан станцад хүрэлцэн ирээд буй нь энэ.

Эрчим хүчний дэд сайд Т.Гантулгаар ахлуулсан Ажлын хэсэг Зүүн бүсийн цахилгаан, дулааны бэлэн байдалтай танилцлаа. Энэ хүрээнд бүсийн эрчим хүчний системийн тулгуур Дорнод дулааны цахил­гаан станцад зочилсон юм. Тус станц нь “Дорнод бүсийн эрчим хүчний систем”­ийн нэг хэсэг.

Албаны хүний өгсөн мэдээллээр энэ системийн эрчим хүчний нийт ачаалал өмнөх оны сүүлч 2016 оны эхний байдлаар 36.1 мегаватт­д хүрч, хүчин чадалдаа тулсан. Мөн дулааны үйлдвэрлэл нь өссөөр, хүчин чадлынхаа 77 хувьд хүрээд байгаа аж.

Учир нь зүүн бүсийн эрчим хүчний эрэлт тасралтгүй өсөн, нэмэгдэж байгаа. Нар мандах нутаг гэгддэг энэ бүсэд “Шанлун”, “Петрочайна Дачин Тамсаг”, “Цайрт менирал”, “Шинь­Шинь”, “Улааны орд” зэрэг уул уурхайн томоохон компаниуд идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж буй. Тиймээс цахилгааны ачаалал нэмэгдэх төлөвтэй байна. Ирэх онд гэхэд цахилгааны хэрэглээ 35.5­36.5 мегаватт­д хүрэх урьдчилсан тооцоо гарчээ. Өөрөөр хэлбэл, яг хүчин чадалдаа тулна гэсэн үг.

Гэтэл энэ хугацаанд гэмтэл, саатал гарвал систем бүхэлдээ доголдож, эрчим хүчний

дутагдалд орж болзошгүй. Ийм эрсдэл хүлээж байгаа аж. Тиймээс уул уурхайн томоохон хэрэглэгчдийн эрчим хүчний эрэлтийг хязгаарлахаар тусгаад байгаа юм билээ.

2020 он гэхэд бүсийн эрчим хүчний эрэлт 104 мегаваттыг давах тооцоо гарчээ. Өсөн нэмэгдэж буй эрэлт өнөөгийн хүчин чадлыг давна гэсэн үг. Иймд цахилгаан станцыг өргөтгөх шаардлага тулгарч байгаа аж. Монгол Улсын Засгийн газраас 2016 онд багтаан цахилгаан станцын өргөтгөлийн барилгын ажлыг эхлүүлэхээр тусгасан. 2018 онд гэхэд хүчин чадлыг 50­100 мегаваттаар өргөтгөхөөр төлөвлөсөн байна. Энэ ажилд нийт 90 орчим сая ам.доллар шаардлагатай гэсэн тооцоо ч гарчээ. Гэвч улсын төс­

вийн нөхцөл байдлаас шалтгаан энэ ажил урагшлаагүй байна.

Угтаа бидэнд яаравчлах шалт гаан бий аж. Учир нь урд хөршөөс Дорнод аймгийн боомтуудаар дамжуулан цахилгаан дамжуулах шугам барих хүсэлтээ тавиад байгаа юм билээ. Эрчим хүчний дэд сайд Т. Гантулга ч энэ ажлыг яаравчилахаа амлав.

Дорнод бол өргөн боломжийн өлгий. Урд болон хойд хөрштэй зэрэг хиллэдэг. Худалдаа, арилжаа, хөдөө аж ахуй хөгжих боломжтой нутаг. Үүнээс гадна газрын тосны хайгуулын ажил ч үргэлжилсээр байна. Тэрчлэн тус аймагт хиллэдэг урд хөршийн мужуудад эрчим хүч дутагдалтай хэвээр байгаа аж. Иймд байгалийн баялагтаа түшиглэн эрчим хүч экспортолж, орлого олох боломж бий. Урд хөршийн “Жунхай” группээс Дорнод аймгийн Баян­Түмэн сумын нутагт байрлах хүрэн нүүрсний томоохон ордод түшиглэн том чадлын цахилгаан станц барих санал тавиад байгаа аж. Одоо яриа хэлэлцээ үргэлжилж байна. Тус компани экспортын чиглэлийн 3000­5000 мегаваттын хүчин чадалтай цахилгаан станц барихаар төлөвлөжээ.

Тэрчлэн Дорнод Дулааны цахилгаан станц нь нэгдсэн системээс тусдаа, бие дааж ажилладаг. Тус системийн өндөр ачаалалтай шугамуудад гэмтэл гарсан тохиолдолд сис­темийн тогтвортой ажиллагаа алдаг даж, ослын байдалд шилждэг байна. Иймд Бага­нуур­Өндөрхаан­Чойбалсан

чиглэлийн цахилгааны шугам барьж, нэгдсэн системтэй холбох зайлшгүй шаардлагатай байгааг аймгийн удирдлагууд уламжлав.

Эдгээр эрсдэлийг эс тооцвол Дорнод аймаг дулаан, цахил­гааны өвөлжилтийн бэлтгэлээ базаажээ. Тэрчлэн аймгийн дийлэнх суманд цасан бүрхүүл тогтсон. Цагаан зудархуу байдалд шилжжээ. Тус аймгийн Баян­Уул, Баян­Дун зэрэг хойд талын суманд 25­30 см хүртэл зузаан цасан бүрхүүл тогтоод байгаа аж. Энэ зун бороо хур оройтож орсон, ургамлын гарц сийрэг байсан. Иймд зарим суманд өвөлжилт хүндэрч болзошгүй байна.

Өвөлжилтийн бэлтгэл хангаж байгаа ч хүндэрсэн тохиолдолд энэ нь 1­2 хоногийн нөөц болохыг Дорнод аймгийн Засаг дарга М.Бадамсүрэн ярилаа. Энэ өвөл Дорнод аймагт нийт 4000 өрхийн 1.6 сая толгой мал өвөлжинө.

Үүнээс гадна төвийн бү­сийн илч, гэрлийн эх үүсвэр Бага нуурын уурхайн үйл ажилла гаатай танилцсан. Тус уурхай төвийн бүсийн эрчим хүчний нүүрсний 70 хувийг дангаараа хангадаг. Нийслэлчүүдийн цахилгаан, дулааны голомт юм. 812 сая тонны нөөцтэй тус уурхай энэ онд 3.7 сая тонн нүүрс нийлүүлэхээр төлөвлөж байна. Олборлолт болоод нийлүүлэлт хэвийн байгааг “Багануур” хувьцаат компанийн гүйцэтгэх захирал М.Отгонбаяр ярилаа. Багануур өвөлд бэлэн байгаа ажээ.

12

» Урд хөршөөс цахилгаан дамжуулах шугам барих хүсэлт тавьжээ.

» Урд хөршийн “Жунхай” группээс Дорнод аймгийн Баян-Түмэн суманд байрлах хүрэн нүүрсний ордод түшиглэн цахилгаан станц барих санал тавьжээ.

» Багануурын уурхайн олборлолт болоод нийлүүлэлт хэвийн байна.

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

» Төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой 87 аж ахуйн нэгжийн өр 2012 онд 3.5 их наяд төгрөгөөр хэмжигдэж байсан бол энэ тоо өнгөрсөн оны байдлаар 10.8 их наяд төгрөгт хүрчээ.

» Төрийн гэсэн тодотголтой болохоороо ашиггүй ажилладгийн хамгийн том нууц нь шахаа.

» Өнгөрсөн 26 жилийн хугацаанд төрийн өмч шиг эзэнгүйдсэн, төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой аж ахуйн нэгжүүд шиг дампуурсан газар байсангүй.

3

Нийтлэлчийн булан

2016.11.14, ДАВАА ~ №237 (515) ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

Төр үнэндээ тун муу менежер гэдгээ алхам тутамдаа харуулж байна. УИХ­ын Төсвийн байнгын хорооноос байгуулагдсан Ажлын хэсэг өнгөрсөн сард төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой аж ахуйн нэгжүүдэд шалгалт хийж, дүнгээ танилцуулснаар дээрх хэвшсэн ойлголтыг бүр ч бататгаж өгөв. Энэ талаарх зарим онцлох тоо баримтыг доор дурдъя. Ажлын хэсгийн дүгнэлтэд дурдсанаар төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой 87 аж ахуйн нэгжийн өр 2012 онд 3.5 их наяд төгрөгөөр хэмжигдэж байсан. Тэгвэл энэ тоо өнгөрсөн оны байдлаар 10.8 их наяд төгрөгт хүрчээ. Гуравхан жилийн хугацаанд төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой аж ахуйн нэгжүүдийн өр даруй гурав дахин нэмэгдсэн гэсэн үг. Харин авлага нь 2012 онд 1.2 их наяд төгрөг байсан бол 2015 оны байдлаар 2.2 их наяд төгрөг болж өсчээ.

Мөн 2012 онд 187.7 тэрбум төгрөгийг ашигтай ажиллаж байсан дээрх аж ахуйн нэгжүүд өнөөдөр ашиггүй ажиллаж, алдагдлын хэмжээ нь 11.3 тэрбум төгрөг болоод буй. Ашиг олох нь байтугай алдагдалтай ажилладаг, дээр нь зогсохгүй 2016 оны хоёрдугаар улирлын байдлаар 38.6 тэрбум төгрөгийн татварын өртэй байгаа нь шалгалтаар тогтоогдсон. Тэгсэн хэрнээ бүтэц, орон тоо данхайж,

Төрийн тодотголтойөрийн “уурхайнууд” Улсыг бус, удирдагчийнхаа халаасыг түнтийлгэх нь тэдний зорилго

Б.Даваатогтох@datoZGM

албан хаагчдын тоо өнгөрсөн гурван жилийн хугацаанд даруй 5254­өөр нэмэгдэж, 45,618 болсныг дүгнэлтдээ дурджээ.

Энэ бол төр муу менежер гэдгийн тодоос тод харуулах хангалттай жишээ. Өртэй хүн өөдөлдөггүй, өттэй мал таргал­даггүйн адилаар төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой аж ахуйн нэгжүүдийн ашгаа өгдөггүйн ганц шалтаг нь өр. Уг нь төрийн өмчит гэх нэрийн дор толгойгоо илүүлж буй тэрхүү 87 аж ахуйн нэгжийн хийх ажил нь өр тавих биш. Гэтэл тэд ашиг олох нь байтугай алдагдлаа ч нөхөж чадахгүй явсаар өнөөдрийг хүрсэн нь энэ.

Чухам яагаад төрийн гэсэн тодотголтой болохоороо ашиггүй ажилладгийн хамгийн том нууц нь шахаа. Тэд шахааны бизнесийг цэцэглүүлж, үхмэл хөрөнгийг өөхшүүлсээр ирснийг ярьдаг олон хүн бий. “Шахааны бизнес гэдгийг зөвхөн том үйлдвэрүүдэд байдаг гэвэл өрөөсгөл ойлголт. Төрийн гэсэн тодотголтой бүхий л байгууллагад шахааны бизнес байдаг. Зөвхөн том жижгээрээ л ялгаатай. Тийм ч учраас төрийн гэсэн тодотголтой компаниуд ашигтай ажилладаггүй” хэмээн Д.Ганболд хэвлэлд өгсөн ярилцлагадаа тодорхой хэлсэн байдаг.

Түүний хэлсэнчлэн төрийн өмчийн газрууд улстөрчдийн хувийн бизнесийн шахааны газар, ашиг сонирхлын өрсөлдөөний талбар болдог гажиг “тогтолцоо” өнгөрсөн 26 жилийн хугацаанд бүрэлдэж, өдгөө бат бөх тогтжээ. Өөрөөр хэлбэл, эрх мэдэл бүхий улстөрчид болон бизнесийн бүлэглэлүүд хувийн компаниараа дамжуулан өндөр үнээр бараа, бүтээгдэхүүн ханган нийлүүлж, ашиггүй бизнесийн гэрээг тулган хүлээлгэх зэргээр улсын өмчийн газрын үйл ажиллагаанд хөндлөнгөөс хүч түрэн оролцож, бизнесийн

шийдвэрт нь нөлөөлдөг. Ингэж үнэтэй бараа авах нь мэдээж төрд л ашиггүй. Харин цаанаа хэн нэгний халаасыг зузаатгаж байдаг. Ингэснээр улсын үйлдвэрийн газрууд хэн нэгний халаасанд орсон мөнгийг нөхөхийн тулд ажилладаг, нөгөө талд төр өөрөө муу менежер мэт харагдаж үлддэг.

Товчхондоо, төрийн өмчийн аж ахуйн нэгжүүд ашиггүй ажиллаж байвал энэ нь өмчийн хэлбэрээсээ болсон бус, харин бизнесийн үйл ажиллагаанд хөндлөнгийн оролцоо байгаагаас шалтгаалсан гэсэн үг. Тиймээс улсын үйлдвэрийн газрууд бараа бүтээгдэхүүн авахдаа даргын танил, өндөр албан тушаалтан гээд хэн нэгний хэлсэн өндөр үнэтэй бараа авдаг хуйвалдааныг хянах цаг нь болсныг олон тоо баримт харуулж байна. Өндөр хөгжилтэй орнуудад төрийн өмчит аж ахуйн нэгжүүд нь хэн нэгний шахааны бараа бүтээгдэхүүнийг авдаггүй бөгөөд өөрсдөө олон улсын байгууллагуудтай холбоо тогтоож, хамгийн чанартай бүтээгдэхүүнээ зах зээлийн боломжит үнээр сонгон авдаг байна.

Шахааны бизнесийг зөвхөн бараа бүтээгдэхүүнээр төсөөлөх нь өрөөсгөл ойлголт юм. Учир нь бараа бүтээгдэхүүнээс гадна шахааны боловсон хүчин төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой аж ахуйн нэгжүүдэд үүрлэсэн гэж хэлэхэд хилсдэхгүй. Үүний гол шалтгаан нь ажлын тааламжтай нөхцөл байдалтай холбоотой. Тухайлбал, төрийн албан хаагч бус тул тавигдах шаардлага багатай. Төрийн албан хаагчийн шалгалтад бэлтгэж, толгой гашилгах шаардлагагүй гэсэн үг. Цалин, урамшууллын хувьд өндөр тул төрийн өмчийн газруудыг сонирхох хүмүүс олон байх нь аргагүй юм. Үүнийг дараах тоо баримт тодорхой

харуулна. Төрийн өмчийн 89 аж ахуйн

нэгжийн зөвхөн 10 компанид л гэхэд таван саяас дээш төгрөгийн цалин авдаг 30 гаруй хүн байдаг. Үлдсэн нь 2­3 сая төгрөгийн цалин авдаг гэдгийг Төрийн өмчийн бодлого, зохицуулалтын газрын дарга Ц.Ням­Осор хэлж байсан. Үүнээс гадна төрийн өмчийн газруудын удирдлагын нэг сарын цалин нь 5­10 сая төгрөг бол 30, 10­30 сая төгрөг бол 50, 30 сая төгрөгөөс дээш бол 60 хувь бууруулах шийдвэрийг Засгийн газар гаргасан. Өөрөөр хэлбэл, төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой аж ахуйн нэгжүүдийн зарим удирдлага сардаа 30­40 сая төгрөгийн цалин авдаг гэсэн үг. Тийм ч учраас сонгуульд ялалт байгуулсан эрх баригч нам, улстөрчид өөрсдийнх нь төлөө ажилласан нөхдүүдэд “урамшуулал” болгож төрийн өмчийн газруудад албан тушаал хуваарилдаг жишиг тогтжээ.

Хувийн компани хэзээ ч өөрт хэрэггүй, өндөр үнэтэй бараа бүтээгдэхүүнийг хэдэн зуугаар нь авч нөөцөлдөггүй. Мөн өөрт шаардлагатай байгаа боловсон хүчнээ сонгон шалгаруулж авдаг. Гэтэл улсын тодотголтой, төрийн өмчит газрууд хэрэггүй болгоныг хадгалдаг, шаардлага хангахгүй боловсон хүчнийг цуглуулдаг нэг төрлийн агуулах байр болсон байна.

Шулуухан хэлэхэд, төрийн өмчийн компаниудад ашигтай ажиллах шаардлага алга. Улсыг бус, удирдагчийнхаа халаасыг түнтийлгэж, тэрбумт нуудыг төрүүлэх нь тэдний зорилго гэж харахаас аргагүй мэт. Тиймдээ ч төрөөс төрсөн тэрбумтнууд үе үехэн аавын хаалга татаж, төрийн өмчит компа ниудын алдагдалтай ажилласан баримт олны чихийг дэлдийлгэсээр ирэв.

Нөгөө талаар, төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоо­той компаниуд үр дүнтэй

ажиллаж байгаа гэсэн өнгө зүсний төлөө явснаас үнэхээр үр дүнтэй, ашигтай орлоготой ажиллуулахыг төр өөрөө ч шаарддаггүй. Тиймээс үйл ажиллагаа нь хэвийн үргэлжилж, үүд хаалга нь нээлттэй л байвал хэчнээн төгрөгийн өр тавих нь хэнд ч хамаагүй. Учир нь тэдний хэзээ, хаана, хэнээс ямар хэмжээтэй зээл авсныг ил гаргадаг хүн ч байхгүй. “Төрийн өмч эзгүйдэх ёсгүй” гэж дарга нар ярьдаг ч өнгөрсөн 26 жилийн хугацаанд төрийн өмч шиг эзэнгүйдсэн, төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой аж ахуйн нэгжүүд шиг дампуурсан газар байсангүй. Дарга нарынх нь хэтэвч зузаарахын хэрээр компанийнх нь алдагдал хэдэн тэрбум төгрөгөөр хэмжигдэх болсон ч хариуцлага ярих нэг ч хүн байсангүй. Төрийн гэсэн тодот голтой л бол өрийн “уурхай” болсон байдгийн учир нь энэ ажээ.

ЗГМ: ТОДРУУЛГА

Эрүүл мэнд

4 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ 2016.11.14, ДАВАА ~ №237 (515)

ТУЗ-ийн даргаЭрдэнэбаатарын ДОЛГИОН

Тэргүүн орлогч эрхлэгчЦэвээндолгорын ЦЭВЭЭНХЭРЛЭН

Утас: 99901526

Орлогч эрхлэгчЛхагважавын СУГАРМАА

Утас: 99903584

Улс төр, нийгмийн мэдээллийн албаЭдитор Б.Гандолгор

Утас: 99901483

Эдийн засаг, бизнес мэдээллийн албаЭдитор Р.Оюунцэцэг

Утас: 99901621

Гадаад контент, соёл энтертайнментын албаЭдитор Б.Энхжаргал

Утас: 99901682

Г.ЛхагвасүрэнУтас: 99903581

Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө,

“Блю Скай тауэр” 407 тоотУлсын бүртгэлийн дугаар: 1024

Утас: 70103131, Факс: 70106065

Zasag.Co“Чөлөөт хэвлэл”

сангийн хэвлэх үйлдвэрт хэвлэв

Дугаарын удирдагчБ.Энхжаргал

“Засгийн газрын мэдээ” сонин нь ардчилсан, шударга ёс, хүний эрхийг

дээдэлж, чөлөөт сэтгүүл зүйн хэм хэмжээг бүрнээ сахин, олон ургальч үзлийг

илэрхийлэх мэдээллийн индэр байж, нийт Монгол үндэстний ойлголцол, эв нэгдлийг

бэхжүүлэхийг эрхэм зорилгоо болгоно.

0 0 5 1 5

РЕДАКЦИ

ЗАР СУРТАЛЧИЛГАА

ХАЯГ

ЦАХИМ ХУВИЛБАР

1“Монголд сүүлийн 10 жилд

эпилепситэй хүний тоо хоёр дахин өсч 15 мянга болсон. Энэ тоо жилд 300­400­гаар нэмэгдэж байна” гэж АШУҮИС­ийн мэдрэл судлалын тэнхимийн эрхлэгч, доктор Ж.Товуудорж халаглав. Тэрбээр “Эпи лепси

Эрт оношлуул, эдгэх найдвар байна

Эрт оношлож, зөв эмчилбэл 3-5 жилийн дараа эдгэрэх боломжтой

гэж тархины эсүүд ямар нэг шалтгаанаар хэт цэнэгжихийг хэлдэг. Тухайн өвчтөн хэзээ, хаана унах вэ гэдгээ урьдчилан мэдэх боломжгүй учраас амь насанд нь маш эрсдэлтэй. Эрт оношлож, бага наснаас нь эм­чилгээний зөв арга хэрэглэвэл 3­5 жилийн дараа эдгэрэх бо ломжтой гэдгийг анагаах ухаан баталсан. Гэхдээ манайд оношилгоо муу, өвчтөнүүд эмийг тогтмол уухгүйгээс эдгэ­рэлт удаашрах тохиолдол их байна” гэв.

Энэ өвчний шалтгаан олон янз. Эцэг, эх нь унаж, татдаг бол хүүхдэд удамших магадлалтай. Мөн бүтэлттэй төрөх, толгойгоо гэмтээх, меннигоккт халдвараар өвчлөх, эх нь жирэмсэн байх үедээ элдэв эм хэрэглэх зэрэг нь гол шалт гаан болдог аж. Түүнчлэн агаар, хөрсний бохирдол, хоол тэ жээлийн дутагдал зэрэг нийг мийн хүчин зүйл ч нэрмээс болдог. Хэрэв таны ойр дотны хүн хоёроос дээш удаа гэнэт унаж, татсан бол заавал эмчид хандахыг зөвлөж байна.

Эпилепсийг оношлох хам­гийн анхны алхам нь гэр

бүлийнхнээс нь аман асуулга авах. Хэзээ, хаана, хэр хугацааны давтамжтай таталт өгч байна гэдэгт эмч нар дүгнэлт хийснээр нарийн мэргэжлийн шинжилгээ хийлгэх эсэхийг шийддэг аж. Монголд одоогоор мэс засал хийдэггүй учраас эмийн эмчилгээ зонхилдог. Зарим төрлийн эмийг Эрүүл мэндийн даатгалаар олгодог ч сүүлийн үеийн эмүүд үүнд нь багтаагүй байна. Гэр бүлийн нэг гишүүн нь хүнд хэлбэрийн эпилепситэй бол тухайн өрх санхүү, сэтгэл санааны хувьд доголддог.

Ялангуяа хүүхэд нь унаж, татдаг бол эцэг, эхийнх нь аль нэг нь заавал гэртээ байх шаардлагатай болдог юм. Тиймээс эцэг, эхчүүд нь эмчийн жороор биш, аль хямд үнэтэй эмийг сонгох хандлагатай байдаг

аж. Эпилепсийг мэргэжилтнүүд

“нийгмээс тусгаарладаг өвчин” гэж нэрлэдэг. Өвчтөн хаана ч, хэзээ ч таталт өгөх магадлалтай учир байнга бусдын асаргаанд байх болдог. Дээр нь “Би бусдаас дутуу” гэсэн бодол нь сэтгэл санааны гүн хямралд оруулдаг. Судалгаанаас харахад, энэ төрлийн өвчинтэй хүмүүсийн 31.2 хувь нь маш их ууртай бол, 33.8 хувь нь ууртай болсон байдаг. Мөн 18.2 хувь нь сэтгэл санааны гүн хямралд орсон, 19.5 хувь нь сэтгэл гутралтай болсон байдаг аж. Тэдний хувьд бусадтай нө хөр лөж, хамт олон, гэр бүлтэй болно гэдэг том сорилт болдог байна.

Гэхдээ хөнгөн хэлбэрийн эпи­лепситэй хүмүүс сургуульд сурч, ажил хийх бүрэн боломжтой. Гэвч “би хамт олныхоо дэргэд хэзээ ч унаж магадгүй” гэсэн айдас нь гэртээ бүгэх шалтгаан болдог аж. Тиймээс эпилепситэй хүмүүс ажлын байр нь аюул багатай, тохирох мэргэжлээ сонгож чадвал нийгмээс тус­гаар ласан “хана”­наас гарах бо ломж тойг мэргэжилтнүүд хэлж байна.

Дэлхийн олон оронд хэрэглэдэг катоген буюу унаж, татдаг өвчнийг хоолоор эмчлэх аргыг Монголд нэвтрүүлэхээр ажил­лаж байгаа АШУҮИС­ийн дэргэдэх “Эрхэс” эмнэлгийн эмч Ц.Солонготой ярилцлаа.

-Катоген эмчилгээ гэж юу вэ. Ямар хоолны дэглэм барим-талдаг юм бол?

­Зарим эпилепси өвчтэй хүмүүсийн бие эмэнд дасал болсон байдаг. Эмээ жорын дагуу уусан ч үйлчлэхгүй тохиолдол бий. Ийм үед катоген эмчил­гээг зөвлөдөг. “Эрхэс” эмнэлэг Монголд анх удаа туршиж байна. Катоген гэдэг нь ургамлын тос болон амьтны өөх, тос ихээр агуулсан хоолны дэглэм. Найрлагадаа уураг, нүүрс ус маш бага агуулдаг. Ингэж өдөрт авах ёстой илчлэгийнхээ 80 хувийг зөвхөн өөх, тосноос авах замаар биеийн орчинг хүчиллэг болгодог арга. Энэ эмчилгээнд Солонгосын Ионсей эмнэлгийн эмчийн бүтээсэн “Кетон” нэртэй сүүг хэрэглэж байгаа.

-Бусад эмчилгээний аргаас ямар давуу талтай вэ?

­Энэ бол мэс заслын аргыг бодвол илүү хялбар, өртөг багатай, үр дүнтэй эмчилгээ. Монголд ийм мэс засал хийдэггүй учраас гадаадад 30­40 сая төгрөгөөр эмчлүүлэх хэрэгтэй болдог. Гэхдээ мэс засал нь өөрөө төгс арга биш учраас бүрэн эдгэнэ гэсэн найдвар 100 хувь биш л дээ.

-Катоген эмчилгээ хэр үр дүнтэй байна вэ?

­Манай эмнэлэг дээр гурван хүүхэд катоген эмчилгээ хийл­гэсэн. Хамгийн эхэнд есөн настай охин долоо хоног эмчилгээ хийл гээд тэр хугацаанд биеийн байдал нь эрс сайжирсан. Эм­нэлэгт ирэхдээ өдөрт 50­60 удаа таталт өгдөг байсан. Ийм олон удаа татахад хүүхэд ядарч сульд­даг, хөдөлгөөн болон сэтгэцийн хувьд доголдолтой бол дог. Эмчилгээнийн эхний өдөр хүүхэд ямар ч таталт өгөө гүй учраас ээж нь эмчилгээг цааш үргэлжлүүлэх урам зоригтой болсон байсан. Кетоген эмчилгээ төгс арга биш ч үр дүн сайтай байна.

Ер нь эмчилгээний үр дүн тухайн хүүхдийн биеийн байд­лаас их шалтгаалдаг. Тухайлбал, Хөвсгөл аймгаас ирсэн хоёр нас тай хүүхэд дархлаа сайтай, тархины бүтцэд нь ямар нэг өөрчлөлт ороогүй байсан учраас

эмчилгээ үр дүнтэй болсон. Харин Дундговь аймгаас ирсэн хүүхэд бие султай, дөнгөж хатгалгаа нь эдгээд байсан учраас таталт нь бүрэн арилаагүй. Гэхдээ таталтын тоо нь буурсан.

-Энэ эмчилгээнд хэрэг-лэдэг “Кетон” сүүний талаар мэдээлэл өгөхгүй юү?

­Хүүхдүүд малын гаралтай өөх тостой хоолонд дургүй байдаг учраас ийм дэглэмийг нарийн мөрдөхөд хэцүү. Ямар ч чихэр шоколад байхгүй, нарийн орцтой дэглэм барина. Тиймээс өөх, тостой ижил найрлага бүхий сүүгээр орлуулж байгаа юм. Тухайн хүүхдийн биеийн байдал, уудаг эмнээс хамаарч эмчилгээний дэглэмийг тогтоо­дог. Эхний өдөр юу ч идэхгүй өлс гөлөн байлгадаг. Дараагийн өдөр нь хоёр хайрцаг сүү, дараагийн өдөр нь гурав гэх мэтээр өсгөдөг. Дөрөв дэх өдрөөс нь эхлэн өдөрт таван хайрцаг сүү өгнө.

-Үнэ өртөг нь ямар байдаг вэ?

­Солонгост 1500 вонн буюу 3000 төгрөгөөр зардаг. Харин Монголд ирэхдээ тээврийн зардал нь нэмэгдээд 8000 төгрөг болдог. Долоо хоногийн эмчилгээнд 21 ширхэг буюу 68 мянган төгрөгийн сүү орж байгаа юм. Тиймээс “Кетон” сүүний үнийг бууруулах арга зам хайх хэрэгтэй байна. Дотоодын сүүний үйлдвэрүүдтэй хамтарч ийм сүү хийх боломжтой. Гэхдээ яг үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэхэд худалдан авагч хэр олон байх вэ гэдгийг сайн судлах ёстой. “Кетон” сүү өртөг ихтэй учраас зөвхөн хоолны эмчилгээг турших бодолтой байгаа.

-Монголд эпилепси өвчний оношлогоо ямар түвшинд байна вэ?

­Эпилепси өвчний талаар хийсэн нарийн судалгаа Монголд байхгүй. Манай эмнэлгүүд дөнгөж таталтын эсрэг эмийн тунг цусанд үздэг болсон. Тухайн хүний бие эпилепсийн эмэнд хэр тэсвэртэй байна гэдгийг судалж чадахгүй байна. Ер нь эрт оношлогоо хамгийн чухал. Практикаас харахад хүүхдүүд хамгийн ихээр өвчилж байна. Ихэвчлэн төрөлтийг буруу удирдсанаас эргэшгүй тархины өвчтэй болж байгаа. Хүүхдийн эмчилгээг нэг, хоёр жилээр хойшлуулахад тэр хүүхэд насан туршдаа тахир дутуу болох аюултай.

Ц.Солонго: Кетоген эмчилгээ төгс биш ч үр дүн сайтай

Сэтгэл зүрхээ нийлүүлэн аюулт өвчнөөс үр хүүхэд, ээж аав, ах дүүсээ аврах буяны цагаан сэтгэл, халуун дулаан халамжаар амьдрал бэлэглэгч бөөрний донорууддаа Улсын нэгдүгээр төв эмнэлэг үзлэг оношлогоонд хамруулж байна. Үзлэгээр доноруудад цус, шээс, биохимимийн шинжилгээ хийж, зүрхний бичлэг, эхо, цээж харах, давсаг дурандах үйл чил гээ үзүүлж буй аж. Мөн шаардлагатай бол нэмэлт шин­жилгээ ч хийж байгаа юм байна.

2006 оноос тус эмнэлгийн Урологи­Андрологийн төвийн

эмч нар бие даан "Бөөр шил­жүүлэн суулгах" хагалгааг хийж эхэлсэн билээ. Одоогоор нийт 136 хүнд бөөр шилжүүлэн суулгах хагалгаа хийгээд буй аж. Дээрх бүх хагалгаанд амьд 124 донор, цогцосны 12 донор байдаг аж.

Тус эмнэлэг 2014 оноос до но руу даа жил бүр үзлэг онош­ло гоонд хамруулдаг болсон юм. Энэ удаагийн шинжилгээнд 80­аад донор хамрагдаад байгаа юм байна. Харин өнгөрсөн жи­лүү дэд 90 гаруй хүн хамрагд даг бай жээ. Үлдсэн 30 донор нь хи­лийн чанадад аж төрдөг аж.

ҮЙЛЧИЛГЭЭ

Бөөрний доноруудаа үзлэгт хамруулж байна

Монголчуудын уламжлалт хүнс болох үхэр, хонины махны шөл, аарц, хөөрүүлсэн сүү, зэрлэг жимсний халуун шүүснээс гадна биеэс хүйтнийг гадагшлуулдаг “дулаан” хүнснүүд байдаг аж.

Цагаан гаа нь цус шингэлж, цусны эргэлтийг сайжруулахаас гадна биеийг дулаацуулах үйлчилгээтэй байдаг. Эрдэс бодисоос түүнд төмөр, кальци, фосфор элбэг байхаас гадна тиамин, рибофлавин, ниацин, С амин дэмүүд агуулагддаг. Цагаан гаанд байдаг зарим бодисууд нь хоолны шингэцийг идэвхжүүлж, гэдэсний гүрвэлзэх хөдөлгөөнийг сайжруулах ба өтгөн хатахад тустай байдаг. Энэ

шидэт хүнсний дийлэнхийг буюу 80 гаруй хувийг чийг эзэлдэг байна. Харин уураг 2.3, тос 0.3, эслэг 2.4 хувьд нь байдаг аж.

Овьёос нь олон төрлийн эрдэс бодисоор баялаг тул биеийн хүйтнийг эсэргүүцэх чадварыг хангалттай сайн дэмждэг аж. Эрүүл мэнд, гоо сайхны үр дүнтэй олон үйлчилгээтэй бүтээгдэхүүн болох овьёосын β-глюкан нь хүний биед агуулагдаж байгаа муу холестриныг бууруулахад чухал үүрэг гүйцэтгэдэг байна. Эслэг болон уураг, В амин дэмийн агууламжаар баялаг тул цатгалан мэдрэмжийг төрүүлдэг.

Хоёр дөрвөлжин хар шоко­ладыг халуун сүүнд хийж уух нь биеийг дулаацуулдаг. Шоко ладад

агуулагдах фловиноид хэмээх нэгдэл нь цусны эргэлтийг түргэсгэж, зүрх судасны өвчин болон хавдар тусах эрсдлийг бууруулдаг юм.

Хар шошны шөл нь бул­чин гийн цусны эргэлтийг сайж руулж, хүчилтөрөгчөөр хан гаж өгснөөс биеийн дархлааг сай ж руулж, хүйтнийг эсэргүүцэх чад ва рыг нэмэгдүүлдэг. Хар шош нь уураг, эслэг, эрдэс бо­дисоор баялаг, исэлдэлтийн эсрэг бодисын агууламжаараа бусад шошноос баялаг.

Хушганд агуулагддаг омега­3, Е амин дэм, уураг, ханаагүй тосны хүчлүүд нь хүний биеийн хүйтнийг эсэргүүцэхэд тодорхой хэмжээгээр тустай байдаг байна. Мөн тархины эрүүл мэндэд сай наар нөлөөлж, ой тогтоолтыг сайжруулдаг.

Чихэрлэг төмсний зутан шөлийг илчээ алдаагүй халуу­наар нь идвэл биеэс хүйтнийг гадагшлуулах онцгой үйлчилгээ үзүүлдэг. Кали, магни болон төрөл бүрийн амин дэм, шимт бодис агуулдаг тул хоол тэжээлийн дутагдлыг нөхөх гайхалтай шидтэй. Калигийн агууламжаар өндөр тул цусны даралт бууруулж, цус харвалтаас сэргийлнэ.

ЗӨВЛӨГӨӨ

Чихэрлэг төмс цус харвалтаас сэргийлдэг

С.Батсайхан / ЗГМ©

Монголд Эпилепси өвчнөөр

15 мянган хүн шаналж байна

ЗГМ: ИНФОГРАФИК

анх Монгол Улсын иргэн хар тамхи тээвэрлэсэн хэргээр ял авсан

11 иргэн зөөвөрлөсөн хэрэгт холбогдсон

хойш 267 хүн хар тамхины хэргээр ял шийтгүүлсэн

судалгаагаар эмэгтэй биеэ үнэлэгчдийн 24 хувь нь хар тамхи, мансууруулах бодис хэрэглэж үзсэн байна

2007 онд

2016 он

2010 оноос

2010 оны

Монгол Улсын

иргэн хар тамхины хэргээр хилийн чанадад ял эдэлж байна

33 Ял шийтгүүлсэн хүмүүсийн

20-24насныхан

18-29насныхан

15-19насныхан

75.9%

Сэтгэцэд нөлөөлөх бодис хэрэглэх нь давамгай болсон

Цавуу, ахуйн хий үнэрлэдэг

Худалдаа, хөгжлийн банк нь дараах үл хөдлөх хөрөнгүүдийн дуудлага худалдааг 2016 оны 11-р сарын 22-ны өдрийн 11:00-13:00 цагийн хооронд өөрийн Төв байранд зохион байгуулна.

№ ҮЛ ХӨДЛӨХ ХӨРӨНГӨ ХӨРӨНГИЙН БАЙРШИЛ ХЭМЖЭЭ ЗОРИУЛАЛТ АНХНЫ ДУУДАХ ҮНЭ

1 Гандирс зочид буудалӨмнөговь аймаг,Даланзадгад сум 4195.92 м.кв

Зочид буудал4,000,000,000.00/дөрвөн тэрбум/Газар 2734 м.кв

2Тайхар амралтын бааз

Булган аймгийн Орхон сумын 2 дугаар баг 1811 м.квАмралтын бааз

450,000,000.00/дөрвөн зуун таван сая/Газар 5,4 га

3 МорьтхангайТөв аймаг, Зуунмод сум 2592 м.кв

Үйлдвэрлэл570,000,000.00

/таван зуун далан сая/Газар 2879 м.кв

4Галакси дунд сургууль

Баянгол дүүргийн, 17 дугаар хороо 411,6 м.квСургууль, үйлчилгээ

390,000,000.00/гурван зуун ерэн сая/

5Үйлчилгээний зориулалттай барилга

Чингэлтэй дүүргийн 7 дугаар хороо, 1700 м.кв Үйлчилгээ770,000,000.00

/долоон зуун далан сая/Газар 472,25 м.квГэр бүлийн

хэрэгцээний

6 Хувийн сууц

Баянгол дүүргийн 11 дүгээр хороо, 264 м.квХувийн сууц 175,000,000.00

/нэг зуун далан таван сая/

Баянгол дүүргийн 11 дүгээр хороо, 60 м.кв

Газар 217 м.квГэр бүлийн

хэрэгцээний

Дуудлага худалдаанд оролцогч нь дуудлага худалдаанд оролцогчийн хураамж болон өөрийн сонирхож буй хөрөнгийн анхны үнийн 10%-тай тэнцэх дэнчинг байршуулснаар дуудлага худалдаанд оролцож үнийн санал гаргах эрхээ баталгаажуулна. Дэнчингийн мөнгийг Худалдаа, хөгжлийн банкин дахь 4004962560010053 тоот дансанд 2016 оны 11-р сарын 21-ний өдрийн 17:00 цагаас өмнө шилжүүлсэн байна.Жич: Дуудлага худалдаанд оролцогч иргэн 50,000.00 төгрөг, аж ахуйн нэгж, байгууллага 100,000.00 төгрөгийн хураамж төлөх ба энэхүү хураамжийг буцаан олгохгүй.Нэмэлт мэдээлэл:• Дэнчинтавьсанбанкныгүйлгээнийутганьдэнчинтавьжбуйхөрөнгийн“Хувийндугаар”болоноролцогчийн“Овогнэр,регистерийндугаарэсвэл

хуулийнэтгээдийннэр,регистрийндугаар”-ынмэдээллийгагуулсанбайхёстой. Жишээ нь: “Хувийндугаар1,Овогнэр,РД”• Дэнчингийнмөнгийгдээрххугацаандшилжүүлээгүйиргэд,ажахуйннэгждуудлагахудалдаандоролцохболомжгүйболохыганхаарнауу.• Дуудлагахудалдааноролцогчньдуудлагахудалдааявагдахудирдамжтайтанилцсанбайх.УдирдамжийгХХБ-нытөвбайрныресепшинээсирж

авна ууХаяг:Сүхбаатардүүрэг,1-рхороо,Энхтайваныөргөнчөлөө-19,Худалдаа,хөгжлийнбанк,Улаанбаатархот14210,МонголулсДуудлага худалдаатай холбоотой асуудлаар (Х.Мөнгөншагай, гар утас: 99003212, утас:70100241, имэйл: mungunshagai.kh@tdbm.mn)-тэй холбогдоно уу.

ДУУДЛАГА ХУДАЛДААНЫ УРИЛГА

Утас: 1900-1977 | И-мэйл: info@tdbm.mn | Вэб хаяг: www.tdbm.mn | Фэйсбүүк: www.tdbm.mn/facebook | Твиттер: www.tdbm.mn/twitter

5

ЗГМ: Сэдэв

2016.11.14, ДАВАА ~ №237 (515) ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ

1Улс орнууд хар тамхитай

тэмцэхэд ихээхэн хүчин чармайлт гаргаж буй. Гэсэн ч энэ тахлыг зогсоох найдвар бараг алга. НҮБ­ын мансууруулах бодистой тэмцэх албаны 2012 оны тайланд дурдсанаар дэлхийн хэмжээнд 15­64 насны 230 сая хүн хар тамхи, мансууруулах бодис хэрэглэж байгаагаас 27 сая орчим нь тогтмол хэрэглэдэг гэжээ. Үүнээс 200 орчим сая хүн каннабис, 15 орчим сая нь амфетамин, 15.9 сая хүн опиум (героин), 13,7 сая нь кокаин хэрэглэдэг гэсэн судалгаа байна. Тэгвэл манай улсад ямар байна вэ. Монголд 1998 онд ДОХ хаалга тогшоод орж ирсэнтэй адил хар тамхи нэг л мэдэхэд урилгагүй зочилж, өдгөө хэдийнэ цэцэглэн “хөгжжээ”.

Хар тамхинаас иргэдийг хамгаалах нийгэмлэгээс 1000 хүний дунд судалгаа хийхэд хар тамхины идэвхтэй 50 хэрэглэгч шинээр илэрчээ. “Нэг судалгаагаар 50 хэрэглэгч илэрнэ гэдэг харамсмаар муу үзүүлэлт. Учир нь хэрэглээ маш өндөр байгааг харуулж байна. Манай улсад одоогоор 620 хэрэглэгч бүртгэлтэй байдаг. Нэг хэрэглэгчийн цаана дөрвөн хэрэглэгч нуугд даг гэж үздэг. Ингээд бодохоор манайх шиг цөөн хүн амтай улсад хар тамхины байнгын хэрэглэгч ийм олон болсон нь үндэсний аюулгүй байдалд заналхийлж

Бай нь Зүүн өмнөд Ази

юм. Бие эрхтэн, эрүүл мэндэд хөнөөлтэйн дээр эдийн засгийн хохиролтой. Учир нь чамгүй үнэтэй байдаг. Энэ үнэтэй зүйлийг авахын тулд мөнгө хэрэг болно. Мөнгө олохоор хамаг байдгаа зарж үрж, өрөнд орсон хүмүүс ч цөөнгүй. Цаашлаад хар тамхи авахын тулд дээрэм хийж, элдэв гэмт хэрэгт холбогдоно. Хар тамхийг зөвхөн баячуудын хүүхдүүд хэрэглэдэг хэмээн

худалдаж байгаа гэсэн үг юм. Нэг граммыг нь дунджаар 10­15 ам.долларын үнэтэй зардаг аж. АНУ­д марихуанагийн зах зээл 36 тэрбум ам.доллараар хэмжигдэж байгаа гэсэн судалгаа байна.

Цөөхөн хүн амтай манай улсад энэхүү бодисыг хориотой биш учраас татаж болох юм гэсэн ойлголт, чиг хандлага залуусын дунд үүсээд байна. Архи, тамхинд живчихээд бас өвс татдаг улс болчихвол бид сүйрлийн ирмэгт ирснээс ялгаагүй болно. Их Британид 2015 онд Legal high буюу хуулиар зөвшөөрсөн өвсийг хэрэглэснээс болж 97 хүн амь насаа алдсан байна. Иймд Англи улс үүний эсрэг хууль баталжээ. Тэд өнгөрсөн тавдугаар сарын 26­наас сэтгэцэд нөлөөтэй бодисын талаарх хууль баталж, Legal high­ийг үйлдвэрлэх, тараах, худалдах, ханган нийлүүлэлт хийсэн тохиолдолд долоон жил хорихоор боллоо. НҮБ­ын мансууруулах бодис, гэмт хэргийн судалгаа хариуцсан байгууллагаас Legal high­ийг сүүлийн 10 жилд дэлхийн хэм жээнд хурдацтай тархаж, хүмүүсийн эрүүл мэндэд заналхийлж эхэллээ гэсэн сэрэмжлүүлэг өгчээ. Улс орнууд ийнхүү мансуурлын эсрэг хүчтэй тэмцэж байгаа энэ үед бид ч гэсэн хуулиа чангатгаж, дорвитой арга хэмжээ авах шаардлага тулгараад буйг дээрх бүх тоо баримт хангалттай харуулж байна.

байгаа хэрэг яах аргагүй мөн. Хар тамхинд донтсон хамгийн залуу хүн 16 настай байна” хэмээн Хар тамхинаас иргэдийг хамгаа лах нийгэмлэгийн тэргүүн Ш.Лхагвасүрэн хэллээ.

Хар тамхины наймаа, хэрэглээг дагаад олон гэмт хэрэг гардаг. Үүний нэг нь хүн худалдах гэмт хэрэг. Жишээлбэл, хар тамхинд донтуулж, биеийг нь үнэлүүлэх, бусдад худалдах нь бараг энгийн үзэгдэл болжээ. Улаанбаатар хотын цагдаагийн газрын ахлах байцаагч, цагдаагийн ахмад Г.Золжаргал “Сүүлийн таван жилийн байдлаар хар тамхитай холбоотой 234 гэмт хэрэгт 635 хүн холбогдсонг. Манайхаас гаргадаг статистик мэдээллээс харахад мансууруулах болон сэтгэцэд нөлөөлөх эм, бэлдмэл, бодисыг хууль бусаар бэлтгэх, олж авах, хадгалах, тээвэрлэх, илгээх, борлуулах гэмт хэрэг өнгөрсөн онд 52 удаа бүртгэгдсэн бол энэ оны эхний аравдугаар сарын байдлаар 68 болж өссөн” гэв.

Хар тамхи хүний сэтгэцэд нөлөөлж, сэтгэцийн өвчтэй болгодог төдийгүй бие эрхтэн үхжихэд хүргэдэг. Нэг үгээр хэлбэл, хар тамхи бол үхэл

ойлгодог байсан бол өнөөдөр байдал огт өөр болжээ. Хөгшин залуу, эрэгтэй эмэгтэй, баян ядуу гэлтгүй хэрэглэж байна. Хэрэглэгчдийн 90 хувь нь эрчүүд бол үлдсэн хувийг эмэгтэйчүүд эзлэх болжээ.

Энэхүү хорт бодис, хогийн ургамалд хүмүүс яагаад донтдогт асуудлын учиг бий. Мэдээж олон хүчин зүйл нөлөөлж буй. Нэгдүгээрт, хоёр хөршийн хэрэглээ өндөр, хоёрдугаарт, хэрэглэгч хэрэглэгчдээ нөлөөлдөг. Гуравдугаарт, төрийн бодлого зохицуулалт байхгүй зэрэг нь

шууд хамаатай. Жишээлбэл, байгальд ургаж байгаа хар тамхины ургамлыг гурван жил дараалан устгах ёстой байтал хоёрт нь устгал хийчихээд, гурав дахь жилд нь хөрөнгө мөнгөгүйгээс хаядаг. Мөн гадаадад сурсан

залуус хэрэглэгч болоод ирэх тохиолдол олон байдаг аж.

Тэрчлэн хар тамхи, мансуу­руулах бодисын хууль бус эргэлттэй холбоотой гэмт хэрэгт монголчууд өртөж байгаа шалтгаан нь манай иргэдийн амьжиргааны түвшин доогуур, энэ талын мэдлэг, мэдээлэл дутмаг, амар хялбар аргаар мөнгө олох хүсэлтэйгээс гадна Зүүн өмнөд Азийн орнуудад

визгүй зорчдог нь гол хүчин зүйл болдог байна.

Олон улсын жишгээр, дамжин өнгөрч буй хар тамхины 20 хувь нь тухайн оронд үлддэг гэсэн судалгаа байна. Одоогийн байдлаар манай улсаар хэдий хэмжээний мансууруулах үйл­чилгээтэй эм, бэлдмэл, бодис дамжин өнгөрч байгааг нарийн гаргах боломжгүй байдаг аж.

Дэлхийд хар тамхи, ман­сууруулах бодисын хууль бус эргэлтийн сүлжээ үүсгэж, идэвхтэй ажиллаж байгаа Алтан гурвалжин (Тайланд, Лаос, Мьянмарын хилийн бүс), Алтан хавирган сар (Афганистан, Пакистан, Ираны хилийн бүс), Мөнгөн гурвалжин (Колумб, Болив, Перу, Мексикийн хилийн бүс нутаг), Хар гурвалжин (Ни­гер, Гана, Кени, Судан, Өмнөд Африк) гэгдэх Африкийн орнуудын гэмт бүлэглэлүүд Төв болон Зүүн өмнөд Азийн орнуудын иргэдийг хар тамхины хууль бус наймаанд элсүүлэх, татан оролцуулах, тээвэрлүүлэх явдал газар авлаа. Энэ төрлийн гэмт хэрэгт гол төлөв Зүүн өмнөд Азийн орнуудад сурч буй манай оюутан залуус, биеэ үнэлэгчид, хулгай хийх зорилготой иргэд тээвэрлэгчийн

үүргийг гүйцэтгэж байна.Манай иргэд энэ төрлийн

гэмт хэрэгт холбогдож буй байдлыг авч үзэхэд дийлэнх нь БНХАУ­д үйлджээ. Хил залгаа ӨМӨЗО­ны Эрээн хотод мансууруулах бодисын хэрэглээ газар авсан. Биеэ үнэлэгч, хүн худалдах гэмт хэргийн хохирогч болсон иргэд энэ төрлийн гэмт хэрэгт “хэрэглэгч”­ийн ангилалд бай­

сан бол сүүлийн 2­3 жилийн хугацаанд “гэмт хэргийн тээвэр­лэгч” гэсэн ангилалд хамаарах болжээ.

Олон улсын жишгээр, нэг хэргийн ард 10 тохиолдол байдаг гэж үзвэл энэ төрлийн гэмт хэргийн нөхцөл байдал хүндрэх төлөвтэй. Тэрчлэн сүүлийн үед дэлхийн бусад улс оронд хуулиар хориглосон мансууруулах бодисын жагсаалтад багтдаггүй согтоох үйлчилгээтэй Legal high нэртэй бодис газар авч байна. АНУ­д уг бодисыг чөлөөтэй худалдан авах боломжтой бөгөөд Афганистан, Канад, Хятад, Колумб зэрэг 20 орчим улсад үйлдвэрлэж байна. АНУ­ын дийлэнх мужид энэ бодисыг албан ёсоор хэрэглэхийг зөвшөөрсөн төдийгүй тариалан эрхэлж, эмийн сангуудад зарж байгаа нь марихуаны хэрэглээг улам тэлэх нэг шалтгаан болж байгаа юм. Энэ бодис нь каннибасаас мансууруулах химийн бодисын найрлагаараа ялгаатай бөгөөд хориотой химийн бодисын жагсаалтад ордоггүй учраас Legal high­ийг худалдаж, борлуулдаг аж. Нэг үгээр хэлбэл, хуулийн цоорхой ашиглан мансууруулах бодисыг

Дэлхийн хэм жээнд 15-64 насны 230 сая хүн хар там хи, мансууруулах бодис хэрэглэж байна

Дамжин өнгөрч буй хар тамхины 20 хувь нь тухайн

оронд үлддэг

ЗГМ©

Хэрэглэгчдийн 90 хувь нь эрчүүд бол үлдсэн нь эмэгтэйчүүд

нэрэмжит Москва хотын кон­серваторын багш болсон. Тэндээ албан ёсоор хоёр оюутантай ч аялсан хот бүртээ залуу хөгжимчдөд нээлттэй хичээл заадаг юм. Сурч мэдсэн зүйлээ залуу хөгжимчдөд дамжуулна гэдэг миний хувьд бахархалтай үйл хэрэг. Үүнийхээ төлөө маш их хичээж байна.

-Та жилд хэдэн тоглолтод оролцдог вэ. Их шахуу хөтөл-бөртэй байдаг уу?

­Жил ирэх тусам тоглолтын хөтөлбөр их шахуу болж байна. Одоогийн байдлаар жилд ойролцоогоор 50­70 концертод оролцдог. Гэртээ байх хугацаа ч багасаж зочид буудал, онгоц, концертын танхим л миний гэр болсон доо.

-Шинэ зүйл сурах цаг гардаг уу, чөлөөт цагаараа юу хийдэг вэ?

­Чөлөөт цаг гарвал театрт тоглолт, музей үзэхийг хичээ­дэг. Эсвэл өөртөө амралт өгч най зуудаа гэртээ цуглуулан, кино үздэг.

-Таны сэтгэлд хамгийн сайхнаар үлдсэн тоглолт хаана, хэзээ байсан бэ?

­Сэтгэлд үлдсэн тоглолт их бий. Тухайлбал, Бразилын хотуудаар аялан тоглолт хийж байхад үзэгчид маш сайхан сэтгэлийн хөдлөлтөй санагдсан. Танай Монголын үзэгчид бас

дутаагүй шүү. Ер нь хаа газраас үлдэх сайхан сэтгэгдлийг үзэгчид л төрүүлдэг юм. Уран бүтээл, хөдөлмөрийг минь ойлгож, хүлээж авч байгаа нь хангалттай сайхан зүйл.

-Та П.Гварнерийн “Ex-Szi-geti” хийлээр тоглодог. Энэ хийлийн онцлог нь юу вэ. Нандин холбоос бий юу?

­Миний одоо тоглож бай­гаа хийл бол Италийн нэрт хийл хөгжим урлаач Пьетро Гварнерийн XVIII зуунд урласан “Ex­Szigeti” юм. Үнэ­хээр өвөр мөц, хүчтэй өнгөтэй хөг жим. Ямар ч хэмжээний ор кестр той тоглосон хүч чацуу дуугардаг. Их “хөгшин” хөгжимдөө. Өмнөх эзэн нь Венгерийн домогт хийлч Йосеф Сигети юм билээ. “Ex­Szigeti” надад түүний энергийг мэд­рүүлж чаддаг.

-Та олон жил хийл тоглож

Урлаг

6 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ 2016.11.15, ДАВАА ~ №237 (515)

Мэргэжилдээ үнэнч байж, биеэ хайрлалгүй хөдөлмөрлөх хэрэгтэй

Г.Сайнзаяа@sainzayaZGM

1. "Toyota Vitz" зарна. 2010 онд үйлдвэрлэгдсэн. 2016 онд орж ирсэн. Утас: 880011232. Автомашины хагарч цуурсан шил наагч зарна.Хүргэлттэй. Үнэ: 35000Утас: 996799623. Шинэ дугуйнууд зарна.Үнэ: 100.000 төгрөгУтас: 880067344. Agiom шинэ дугуйнууд зарнаУтас:99101688 /Үнэ тохирно/5. 2009 oны "FX35" хямд зарна. Үнэ: 25 сая Утас: 991114686. "G500" zarna 2004­2012. Дотор гаднагүй он залуу болгосон машин оролцуулна. Утас: 999934347. 2003 оны 2012 орж ирсэн сувдан цагаан өнгөтэй, beams­2.0 мотортой, ухрах камертай "Grand mark 2" яаралтай зарна.Үнэ 5 сая. Утас: 966517948. 2009 оны "HUMMER H2" зарна.Утас:917778779. 2008 оны "LX570" зарна.Үнэ:60 сая Утас: 9911146810. "Full option A8" зарна. Утас: 9999510811. "Sonata 6" маш хямд зарна. 2­3 хоногийн өмнө орж ирсэн.Утас: 94981894 , 88067150

ҮЛ ХӨДЛӨХ

1. Америк элчиннгийн урд 2­3өрөө байр зарна 11­р хороололд Америк элчиннгийн урд талд 2­оос 3 өрөө байр зарна. СБД­ийн хажууд Америк элчиннгийн урд тал­д, 11­р хороолол, 1989 оны, 70,63 м.кв, 3­н өрөө 55,21м,кв 2­р өрөө 9 давхарын 3­9 давхарт, тавилгагүй, гал тогоо тусдаа, ариун цэврийн өрөө тусдаа цэвэрхэн, өвөлдөө дулаахан, наран талруу харсан цонхтой 2­3 өрөө сайхан байр зарна. /1­мкв 1,700,000­1.650.000/ Утас:919040102. 10­р хороололд Сувилахуйн сургуулийн хойно 47м.кв хоёр өрөө байр зарна.Утас: 881921303. Төмөр замд СОТ­н таван давхарт угсармал байрны хоёр өрөө байр зарна. Утас: 99466494

UBshop.mnЧӨЛӨӨТ ХУДАЛДААНЫ ПЛАТФОРМ

Юу авмаар байна? Юу зармаар байна?

ubshop.mn сайтад та зараа байрлуулбал манай сонины зарын энэ хэсэгт шууд орох юм. Зөвхөн кирил үсгээр бичсэн, холбоо барих утас, зарах үнэ нь тодорхой зарууд энэ хэсэгт орохыг анхаарна уу.

UBSHOP.MN

АВТОМАШИН

МӨНГӨ, САНХҮҮ

1. Бүх төрлийн зээлийг барьцаагүйгээр түргэн, шуурхай чөлөөлнө. Шимтгэл 1 хувиас бага. Утас: 95351111, 89201111, 90222255

Павел Милюков: Би Монгол оронд дурласан

“Ex-Szigeti” надад Венгерийн домогт

хийлч Йосеф Сигетийн энергийг

мэдрүүлэг

» Монголын байгаль хот, хү-мүүс нь үнэхээр сайхан байлаа

»Театр, концертын тан хим бүхэн өөрийн гэсэн дууга-ралттай, бүгд тус тусын энер-гийг төрүүлдэг.

» Би багшлах их сонирхолтой байгаа. Саяхан би Пётр Ильич Чайковскийн нэрэмжит Москва хотын консерваторын багш болсон.

Павел Милюков 1984 онд төрсөн. Чайковскийн нэрэмжит Москва хотын консерватор болон Москвагийн консерваторид суралцсан тэрбээр 2012 оноос Москвагийн филармонийн гоцлол хийлчээр ажиллаж буй.

ОХУ­ын нэрm хийлч Павел Милюков өнгөрсөн сард манай улсад ирж тоглолт хийсэн билээ. Түүнтэй хийсэн ярилц­лагаа хүргэе.

-Гоцлол хөгжимчин байх сайхан уу?

­Мэдээж сайхан. Үүний хажуугаар нөр их хөдөлмөр, хариуцлага дагалддаг. Би өөрийгөө их азтай хүн гэж боддог юм. Учир нь багаасаа хүсэж мөрөөдсөн мэргэжлээрээ ажиллаж, тайзан дээр нүүр бардам гарч, гоцлон тоглож байна. Энэ бүхэн асар их хөдөлмөриин минь үр дүн шүү дээ. Үүнийгээ мэдрэхэд л их сайхан байдаг даа.

-Танд бүтээлийг нь онц гой-лон тоглох дуртай хөгж мийн зохиолч бий юу?

­Миний дуртай хөгжмийн зохиолч маш их болохоор яг тэр гэж нэрлэхэд хэцүү. Тоглож буй хөгжмөө амилуулахын тулд тухайн хөгжмийн зохиолчдоо дурлахгүй байна гэдэг боломж­гүй зүйл. Тиймээс их олон гайхалтай зохиолчдыг хүндэлж, биширч явдаг.

-Ур чадвараа өвлүүлэх тал дээр ямар бодолтой байдаг вэ. Цаашид олон орноор аялж багшлах бодол бий юу?

­Энэ асуултыг надад тавь­санд баярлалаа. Би багшлах их сонирхолтой байгаа. Саяхан Пётр Ильич Чайковскийн

УДБЭТ­ын залуу уран бүтээл­чид продакшн байгуулж, балет сонирхогчдод шинэлэг уран бүтээлээ толиулуулж байна.

“Номадик балет” продакшны залуу уран бүтээлчид хүүхэд төдийгүй насанд хүрэгчдийн ч үзэх дуртай “Цасан гоо ба долоон одой” хүүхэлдэйн киног тайзнаа амьлуулсан юм. Энэ нь Монголд тоглогдож буй “Walt Disney”­н хүүхэлдэйн киноноос сэ дэв лэсэн анхны бүжгэн жүжиг аж.

Тус жүжиг хоёр бүлэг, таван үзэгдлээс бүрдсэн агаад бүх насныханд зориулснаараа онцлог. “Диснейн алдарт “Цасан гоо ба долоон одой”­г олон улсад анх удаа бүжгэн жүжиг хэл бэрээр тоглож байгаа юм биш. Гэхдээ монгол ур ухаан, цоо шинэ найруулга, бүжиг

дэг лэлтээр жүжгээ тавина” гэж тус продакшны гишүүн, най руулагч, бүжиг дэглээч Г.Бат чимэг хэллээ.

Тэрбээр мөн “Тайз заслаа ши­нэ лэг, олон үзэгдэлтэй бай хаар шийд сэн. Хэрэв хөдөө орон нут­гаас энэ жүжгийг маань тог луу лах урилга ирвэл баяртай хү лээж авна. Тэр үед ч авч явахад цом хон хэрнээ сонирхолтой байх талаас бодолцсон” гэлээ.

Сүүлийн жилүүдэд охид гэлт­гүй хөвгүүд ч балетыг дур лаж үз дэг болсон. Насанд хүрэгчид ч мөн энэ урлагийг сонирхож, хи ­чээл лэх болоод буй.

УДБЭТ­ын “Хунт нуур”, “Жи­зель” зэрэг сонгодог ба лет өдгөө үзэгч дээр байнга дүү рэн, тасал­бар нь урьдчилж дуусдаг болсон аж.

Диснейн баатрууд балетаар “амилна”

байгаа. Энэ хугацаанд хийл хөгжмийн хөгжилд гарч буй ахиц, шинэ хандлагыг хэрхэн харж байна?

­Хийл хөгжим цаг хугацаатай зэрэгцэн хөгжин дэвшиж байна. Дуугаралт, өнгө, хэв загвар нь хүртэл шинэчлэгдэж байгаа. Гэсэн хэдий ч XVIII, XIX зууны Италийн суут мастеруудын урласан хөгжмүүд аль ч цаг үед хамгийн үнэ цэнэтэй хэвээр үлдэнэ . Шинэ хандлага гэвэл эрт үед урласан хөгжмийн үнэ маш их өсөж байна (инээв). Цаашид ч өсөх болно.

-Улс орон бүрийн томоохон нэр хүндтэй төатруудад тог-лохын сайхан нь юундаа бай даг вэ. Үзэгчид, дугаралт, ор чин, эсвэл тэс ондоо зүй-лээрээ онцлог байж болох юм.

­Театр, концертын тан хим бүхэн өөрийн гэсэн дууга­ралттай, бүгд тус тусын энер гийг төрүүлдэг. Гэхдээ тү рүүн хэлсэнчлэн үзэгчид нь хам гийн их ач холбогдолтой. Би ямар ч тайзан дээр гарсан үзэгч­дэд л зориулж тоглодог учраас тэр. Надад Монгол Улсын Дуурь Бүжгийн Эрдмийн Теат рын тайз таалагдсан. Дуугаралт нь ч их гоё юм билээ. Бас Монголын үзэгчид маш халуун дотно хү лээж авсан шүү намайг.

-Хийлч болох мөрөөдөлтэй хүүхдүүдэд та юу гэж зөвлөх вэ?

­Хийлч болох гэж байгаа хүүхэд, залуучуудад “Сонгосон мэргэжилдээ үнэнч байгаарай, тэгсэн цагт амжилтад хүрнэ шүү” гэж зөвлөмөөр байна. Бас биеэ хайрлаж, хойш суулгүй хөдөлмөрлөх хэрэгтэй.

-Үнэтэй цагаасаа хумслан би дэнтэй ярилцсанд баяр-лалаа.

­Би Монгол оронд дурласан. Байгаль, хот, хүмүүс нь үнэхээр сайхан байлаа. Монгол дахь концертыг минь зохион бай­гуулсан анд нөхөр, “Musica Viva” оркестрын авьяаслаг хийлч Энхбаатрын Мөнх­Эр­дэнэд маш их баярлалаа гэж хэл мээр байна. Монголд дахин да хин тоглолтоор ирнэ гэж найдъя.

ТОГЛОЛТГАР УТАС

1. Ухаалаг цагтай байхад утсаа хаях, дуудлага сонсохгүй байх асуудалгүй боллоо. GSM сүлжээ SIM карт дэмжинэ. Дурын дугаар руу залгах дуудлага хүлээн авах боломжтой. Мессеж бичих, сэрүүлэг, цаг, pedometer, тооны машин гэх мэт олон үйлдэлтэй.Утас: 96012938 , 998188322. АНУ­аас ирсэн "iPhone 6" 16GB gold, gray. Үнэ:1.250.000 шинэ, задлаагүй. Утас:991273313. АНУ­аас ирсэн цоо шинэ задлаагүй “Factory Unlocked Iphone 6s” 16gb хар өнгөтэй утас зарна. Үнэ: 1.800.000 ­гаас хямдраад 1.700.000 Утас: 990854244. Евро стандартын оригинал "Samsung Galaxy S6" утас зарна. Үнэ: 800.000 Утас: 996062935. Хамгийн сайн гэгддэг official SM­N900 note 3 зарна. Утас: 995090456. Дубайгаас авч ирсэн 18к “Vertu signature rose gold” зарна. Үнэ: 1.5 сая. Утас: 99979107

1. Гэр болон оффиссын сүлжээ хүрдэггүй газарт сүлжээ дахин дамжуулагч суурилуулна. Угсралт тохиргоо үнэгүй.Утас: 757520202. Black iPad mini Wi Fi 64GB багтаамжтай. Үнэ: 400.000. Утас: 889981383. Ipad1 wifi 16gb зарна. Утас: 990025084. Төмөр гадаргуутай 2TB багтаамжтай зөөврийн hard диск зарна. Утас: 988866555. "Sony Vaio core i5" notebook хямд зарна. Үнэ:500.000 Утас:881027406. Sony 15.6 Core I7 560­d зарна. model VPCF133FX In­tel(R) Core(TM)i7 Q740 1.70 ghz Ram 4g hhd 500gb Display 15.6 inch numlockУтас: 887717677. “Kory notebook shop” бүх төрлийн used нөтбүүк, таблет худалдаалж байна. Үнийн хувьд хамгийн хямд, өргөн сонголттой. Өдөр бүр 11.00­20.00 цагийн хооронд ажиллана. Утас: 899979868. Wifi хүч нэмэгч дамжуулагч суурилуулна. Утас: 75752020

КОМПЬЮТЕР БА ДАГАЛДАХ ХЭРЭГСЭЛ

7

Лавлах

2016.11.14, ДАВАА ~ №237 (515) ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ

STUDIO ENTERTAINMENT CLUB

GUYS хамтлагийн 19 насны төрсөн өдрийн шоу тоглолт энэ сарын 26-нд 19.00 цагт болно. Энэхүү тоглолтод GUYS хамтлагийнхан 2016 онд гаргасан шинэ уран бүтээлүүдээ толилуулна.

ARTISTRY RESTAURANT AND PUB

Алдарт найруулагч Куэнтин Тарантиногийн киноны дуунуудыг үкүлэлэ хөгжмөөр найруулан энэ сарын 26-нд 18.00 цагт хүргэх гэж байна.

ONE EVENT HALL“Номын жор” энэ сарын 27-нд 16.00 цагт болно. Өдөрлөгт Төрийн хошой шагналт, Ардын жүжигчин, хөгжмийн зохиолч Н. Жанцанноров, Ардын уран зохиолч, СГЗ, яруу найрагч Т.Галсан болон СГЗ, профессор Л.Дашням нар зочноор оролцоно.

Д.НАЦАГДОРЖИЙН НЭРЭМЖИТ ТӨВ НОМЫН САН

Монголын зохиолчдын эвлэлийн оны шилдэг өгүүллэг шалгаруулах "Утгын чимэг-2016" наадам энэ сарын 16-нд болно.

UB PALACEЭнэ сарын 18-нд “Click Click Boom” бүлгийн 10 жилийн ойд зориулсан тоглолттой . Тоглолтын тасалбар 20 мянган төгрөгийн үнэтэй.

THE CORPORATE CONVENTION CENTRE

Одоогоос 200 гаруй жилийн тэртээ зохиогдож, 100 гаруй хэлнээ орчуулагдан, тайз, дэлгэцийн олон авсан бүтээлүүдээр амилсан “Цасангоо ба долоон одой” сонгодог бүжгэн жүжиг энэ сарын 19-нд 12:00, 16:00 цагт үзэгчдэд хүрнэ.

“BLUE MOON” АРТ ГАЛЛЕРЕЙЭнэ сарын 16-30-нд уран бүтээлч Б.Түвшингийн бие даасан ээлжит үзэсгэлэн гарна.

MNB Bloomberg Боловсрол Монгол ТВ08.00

12.00

14.00

18.00

20.00

22.00

08:10 Өглөөний зочин

12:20 “120/80” эрүүл мэндийн хөтөлбөр

14:20 “Зүүд шиг өдрүүд” ОАК 11 дүгээр анги

18:00 Мэдээ

20:00 “Цагийн хүрд” мэдээллийн хөтөлбөр

22:45 “Хүргэн хүү” МУСК

07:30 #Made in Mongolia: Витафит Групп ХХК

11:30 “Удирдагч Лакуатай хамт” нэвтрүүлэг

14:00 “Эзэнт гүрнийг босгосон нь” нэвтрүүлэг

17:30 Bloomberg Surveillance

20:30 “Шилдэг санаа” нэвтрүүлэг

22:00 “Амжилтад хязгаар үгүй” нэвтрүүлэг

07:05 “Гайхалтай аяллууд” нэвтрүүлэг

11:30 “Ид шидийн хаант улс” ОАК 19, 20 дугаар анги

14:20 Тоглолтын цаг

17:30 “Чи цорын ганц нь” ОАК 7,8 дугаар анги

20:30 “Томоогүй хайр” ОАК 6 дугаар анги

22:00 “Ид шидийн хаанд улс” ОАК 21, 22 дугаар анги

09:30 “Тог тог тог” /season-3/ 25 дугаар хэсэг

12:00 “Хөтөч” мэдээллийн хөтөлбөр

14:00 “Тэр хөрөг” нэвтрүүлэг

18:00 “Авьяаслаг монголчууд” хөшигний ард 11 дүгээр хэсэг

20:00 “Оргил цаг” мэдээллийн хөтөлбөр

22:00 “Хавай 5-0” /season-6/ ОАК 25 дугаар анги

ТВ ХӨТӨЛБӨР ОНЦЛОХ ҮЗВЭР

“Байгаль” ба “Ертөнц” хамтдаа

Нүүдэлчдийн хөгжмийн хэмнэл эгшиг, байгалийн анир чимээг орчин цагийн хөгжмийн аялгуутай чадварлаг хослуулдаг “Дэлхий” хамтлаг энэ сарын 26-нд “Ертөнц”, “Байгаль” цомгийнхоо амьд шоу тоглолтыг “Gandan View”-д хийхээр боллоо. Тоглолтод МУГЖ Х.Лхагвасүрэн, ТВ Коктейл хамтлаг, дуучин Г.Тэнүүн нар оролцох юм байна. Мөн цуур, хэлхуур, хэц, товшлуур, лимбэ, ятга зэрэг язгуур хөгжмүүдийг эгшиглүүлэх аж. Тоглолтын дараах парти 00:00 цагаас “Temple Club”-т үргэлжилнэ. Энэ үеэр ди жэй Deez нар “Ертөнц”, “Байгаль” цомгийн ремиксүүд, өөрсдийн сэтээ сонирхуулах аж.“Дэлхий” хамтлаг 2013 онд “Ертөнц”, 2016 оны нэгдүгээр сард “Байгаль” цомгоо гаргаж байсан юм.

НИСЛЭГИЙН ЦАГИЙН ХУВААРЬУБ-Ханбумбат 07:20 08:30УБ-Сөүл 07:45 12:05УБ-Бээжин 08:15 10:30УБ-Токио 08:45 14:30Ханбумбат-УБ 09:20 10:25Бээжин-УБ 11:30 14:00Сөүл-УБ 13:20 16:05Токио-УБ 15:30 20:25УБ-Ханбумбат 20:00 21:10Ханбумбат-УБ 22:00 23:05

Эрээн-УБ 20:00 10:25Хөххот-УБ 22:50 11:15УБ-Хөххот 20:00 20:49УБ-Эрхүү 21:10 02:40Эрхүү-УБ 15:35 06:20УБ-Сүхбаатар 21:15 05:12Сүхбаатар-УБ 20:55 05:03УБ-Эрдэнэт 20:30 07:45Эрдэнэт-УБ 19:10 05:48УБ-Замын-Үүд 20:00 07:50

ГАЛТ ТЭРЭГНИЙ ЦАГИЙН ХУВААРЬ

З.ЦэлмэгЗГМ

ЗГМ: КОМИКС

СЭРЭМЖЛҮҮЛЭГ

Бүх чиглэлд зам хаалаа

Татвараа 20-ноос өмнө төлөөрэй

ЦАГ АГААР

УЛААНБААТАР XI.14 -11o

-21o

XI.15 -7o

-19o

XI.16 -4o

-16o

XI.17 -11o

-14o

XI.18 -18o

-22o6 м/с

7м/с

8 м/с

6 м/с

6 м/с

6 м/с

7 м/с

6 м/с

7 м/с

7 м/с

ҮүлшинэҮүлшинэ Багавтар үүлтэй Үүлшинэ Үүлшинэ

УВС -4o

-11o

ХОВД 3o

-7o

ЗАВХАН-5o

-8o

БАЯНХОНГОР-4o

-11o

ГОВЬ-АЛТАЙ-4o

-10o

ӨВӨРХАНГАЙ -4o

-13o

АРХАНГАЙ-3o -16o

ХӨВСГӨЛ -9o

-20o

БУЛГАН -8o

-20o

ТӨВ -9o

-16o

ДУНДГОВЬ -5o -14o

ӨМНӨГОВЬ 0o

-10o

ГОВЬ-СҮМБЭР -6o

-16o

ДОРНОГОВЬ -3o

-12o

СҮХБААТАР -6o

-11o

ХЭНТИЙ -9o

-16o

СЭЛЭНГЭ -11o

-20o

ОРХОН-9o

-16o

ДАРХАН-УУЛ -10o

-20o

ДОРНОД -11o

-17o

БАЯН-ӨЛГИЙ-2o

-9o

Билгийн тооллын 15Өвлийн тэргүүн шарагчин гахай сарын дөрвөн ногоон мэнгэтэй цагаан хулгана өдөрҮс засуулбал: Өлзийтэй сайнНаран ургах, шингэх: 08.03-17.20Барилдлага: ҮхэхШүтэн барилдлага: Тийн мэдэхүй

Аргын тооллын арван-нэгдүгээр сарын 14, Сумъяа гараг. Билгийн тооллын 15, Гоё хүүхэн одтой, цагаан хулгана өдөр.

Өдрийн наран 08.03 цагт мандан, 17.20 цагт жаргана. Тухайн өдөр луу, бич жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн. Эл өдөр элдэв үйлд хянуур хандах хэрэгтэй ба ан, гөрөө хийх, мал, адгуус муулах, лусыг тахих, хүүхэд үрчлэн авах, хур оруулах, дархны үйлд сайн. Улааны үйл, төлөг тавих, морь уралдах, сэтгэлд сэвтэй газар очиход муу. Өдрийн сайн цаг нь хулгана, үхэр, туулай, морь, бич, тахиа болой. Хол газар яваар одогсод зүүн зүгт мөрөө гаргавал зохистой. Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулбал өлзийтэй сайн.

ЗУРХАЙ

ЗГМ: СҮДОКҮ

(Өмнөх дугаарын хариу)

7

9

13

9

5

6

6

24

4

8

5

93

21

8

5

1

4

3

6

596714382

318592674

247836195

951367248

862945713

473128956

189253467

635471829

724689531

ЗГМ: ҮГИЙН СҮЛЖЭЭ

Өмнөх дугаарын хариу / 11.11

ҮЗВЭР

БОСООГООР:2. Цэргийн анги нэгтгэл дэх нэгэн салбар3. Жилийн эхний сарын нэр

4. Португалын хөлбөмбөгийн од Коштагийн нэр6. Тулааны спорт7. Адамын эхнэр

ҮЙЛ ЯВДАЛ

ТАТВАР

Үндэсний чанарын чуулганд урив

Дэлхийн чанарын өдрийг то хиолдуулан үндэсний чана­рын долоо хоногийн чуулган маргааш “Үйл ажиллагаа ны засаглалыг хөгжүүлье” уриан дор эхлэх гэж байна.

Чуулганаар удирдлагын тогтолцооны олон улсын чиг хандлага, үйл ажиллагааны засаглал, чанарын дэд бүтцээр экспортыг дэмжих боломжийн талаар мэдээлэл хүргэх аж. Түүнчлэн чуулганд оролцох бизнес эрхлэгчид Монгол Улсын Үндэсний чанарын хөтөлбөр ба үйл ажиллагааны төлөвлөгөөтэй танилцахын зэрэгцээ туршлага, мэдээлэл харилцан солилцох боломжтой юм.

Чуулганы хүрээнд итгэмжлэл, баталгаажуулалт, тохирлын үнэлгээний болон зөвлөх ком паниудын бүтээгдэхүүн үйл чилгээний үзэсгэлэнг зохион байгуулах аж. Оролцох хүсэлтэй ААН, бизнес эрхлэгч бүрт уг форум нээлттэй.

Н.Эрдэнэбаяр, Э.Тамир©

Mr. Баагийгийн БОДРОЛ.....

Сонин юу

байна Баагий?

5. НҮБ-ын шинэ тэргүүн9. Цэргийн ахлах офицерын цол13. Цэцгийн дэлбээг доороос нь гадуур бүрхэх хэсэг17. Дэлхийн хоккейн хамгийн том холбооны цолыг хамгийн олон удаа хүртсэн багийн хот

Баасан ахаа өнөөдөр загас

барина аа...

...танилцъя хэн гэдэг вэ?

Битгий хэлээрэй Алимаа

Хэлэхгүй ээ Навчаа.

Цаг агаарын нөхцөл байдал хүндэрч байгаагаас нийслэл хотоос гарч буй бүх чиглэлийн авто замыг энэ сарын 13­ны өдрийн 13:00 цагаас 14­ний өдрийн 10:00 цаг хүртэл түр хаажээ. Энэ талаар Авто тээв­рийн үндэсний төвөөс мэдээллээ.

Ялангуяа Төв аймагт замын нөхцөл хальтиргаа гулгаа ихтэй, зам даваанууд цасанд боогдсон байгаа аж.

Төв аймгийн Лүн­Дашин­чилэн­Батцэнгэл чиглэлийн авто замын зорчих хэсэг дээр 0.5­5.0 см хүртэл цас тогтсон, мөн Эрдэнэт­Булган, Булган­Мөрөн чиглэлийн замуудын зорчих хэсэг дээр 30 см хүртэл цас орж замын нөхцөл байдал хүндрээд байна.

Харин зүүн болон зүүн урд аймаг, Замын­Үүд, нутгийн хойд хэсэг, баруун зүгийн айм гуу даар цасан болон шороон шуурга шуурч, салхи 16­18 м/с, зарим то хиол долд 24 м/с хүрч байгааг ал баныхан мэдээлж байна.

Мөн нийслэлийн орчимд Хандгайтын замын зорчих хэсэгт мөсөн бүрхүүл тогтсон байгаа тул ойрын өдрүүдэд онцын шаардлагагүй бол орон нутгийн замд зорчихгүй байхыг Авто тээврийн үндэсний төвийн Тээвэр зохицуулалтын газраас мэдээллээ.

Жолооч нарыг тээврийн хэрэгслийн албан татвараа энэ сарын 20­ны дотор ам жиж төлөхийг сануулахаар нийс­лэлийн Татварын газар болон Замын цагдаагийн албаны хам тарсан хяналт, шалгалт үргэл жилж байна.

Харьяа дүүргийн татварын хэлтэс болон нийс лэлийн үйлчилгээний нэгдсэн төвүүдэд ажлын өдрүүдэд 17:30 цаг хүртэл уг үйлчилгээг хүргэж байгаа аж. Харин тээв рийн хэ рэгс лийн техникийн онош ло гоо ны тө­вүүдэд өдөр бүр 20:30 цаг хүртэл тээврийн хэрэгслийн татвар хураах цэг ажиллаж байна.

Т

Й Р

Н У

М К М М ТОР

Т

Л

А

Г

АН

А

РН

Н

Г

А

И

ИН

Н

ЛК

Ш

С

У

А ИВ НОА

Ч НМИ

8. "Зоригт анчин бүсгүй", "Морь унасан толгойгүй хүн" зэрэг олон алдарт зохиол туурвисан нэрт зохиолч10. Эртний хүчирхэг гүрэн11. Маш гэх утгатай хүч нэмэгдүүлсэн үг12. Грекийн "Дорнод" гэсэн нэрнээс үүссэн тивийн нэр14. Арьсыг зүссэний дараа оёсон хэсэг15. Дөт16. Төрсөн өдрийн бялууны нэгэн хэсэг

ХӨНДЛӨНГӨӨР:1. Фашист Германы гэмт хэрэгтнүүдийг шүүх хурал болсон хот

1 2 3 4

5 6 7 8

9 10 11 12

13 14 15 16

17

Байршил

8 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ 2016.11.14, ДАВАА ~ №237 (515)

ОДДЫН ХОТХОНХэмжээ: 119 м2Өрөө: 4 Граж: 2 /20 м2/Үнэ: 2,500,000 м2 /түрээс/Хаяг: ХУД

BUDDHA VISTAХэмжээ: 122Өрөө: 4 Граж:Үнэ: 750 сая /худалдана/Хаяг: ХУД, Зайсан

ПАРКСАЙД РЕЗИДЕНСХэмжээ: 52.58- 178.47 м2Өрөө: 2-5Граж: Үнэ: 2,600,000-3,000,000 Хаяг: БЗД

СЭЛБЭ ХОТХОНХэмжээ: 172м2Өрөө: 4 /пентхаус/Граж: 2 машины зогсоолҮнэ: 3,0 /түрээслүүлнэ/Хаяг: "Орчлон 1" сургууль

НҮХТХэмжээ: 900 м2 /газар/Хэмжээ: 250 м2 / зуслангийн байшин/Граж: 3 машины зогсоолҮнэ: 500,000,000

RESIDENCE 60Хэмжээ: Өрөө: 1-5 Граж: дулаан зогсоолҮнэ: 1750-2650 $Хаяг: БЗД, 4-р хороо

SEOUL ROYAL COUNTYХэмжээ:200м2Өрөө: 4 /3 давхарт/ Үнэ: 3000 $Граж: 2 Хаяг: ХУД, Зайсан

SEOUL PLAZAА зэрэглэлд байршилтай, нийт 11 давхар, 8800 м2 талбайтай, 1-4 давхарт: Өндөр зэрэглэлийн худалдаа, үйлчилгээний төв 5-9 давхарт: Оффис 10-11 давхарт: Ресторан, лоунж 2016 оны зургадугаар сард бүрэн ашиглалтанд орно.Хаяг: БГД, “Сөүл плаза” бизнес төв

GALAXY TOWERХэмжээ: 737 м2 Өрөө: Граж: 40 машины зогсоолҮнэ: 2550$ /худалдана/Хаяг: ХУД

ИХ МОНГОЛ РЕЗИДЕНСХэмжээ: 195 айлынӨрөө: 3-4 /сонголт/Граж: Газар доорх байгууламж бүхий 165 гражХаяг: БЗД

RIVER GARDENХэмжээ: 179,8 м2Өрөө: /4 унтлагын өрөө/ Граж: 2 машины зогсоолҮнэ: 3,900,000 /худалдана/Хаяг: ХУД, Маршалын гүүр

BLUE SKYХэмжээ: 118 м2Өрөө: 3Граж: Үнэ: 1,500,000 /түрээслүүлнэ/Хаяг: ХУД, Зайсан

MD CENTERХэмжээ: 2380 м2Өрөө: 3 давхар, 2 жигүүрГраж: 30-40 машины ил зогсоол 20 машины дулаан гражҮнэ: 2,500,000 /худалдана/Хаяг: ХУД, 15 -р хороо

BLUE GEM-4Хэмжээ: 15 давхарӨрөө: СонголттойГраж: байгааҮнэ: 2,800,000- 3,200,000 Хаяг: БГД, UB Place-ын хажууд

ЦЭЛМЭГ ТӨВХэмжээ: 9 давхар оффисӨрөө: тус бүр 624 м2Граж: ил зогсоолҮнэ: 60,000-70,000 /түрээслэнэ/2200-2900 $/худалдана/Хаяг: CБД, 1-р хороо

ЗАЙСАН ГОЛДЕН ВИЛЛХэмжээ: 100 айлын орон сууцӨрөө: 3-5 /сонголттой/Граж: 150 автомашины зогсоолҮнэ: 3,500,000-3,800,000 Хаяг: ХУД, 11-р хороо

BRAUHAUSХэмжээ: 100 м2Өрөө: /2 унтлагын өрөө/ Граж: Үнэ: 200,000 $ /худалдана/Хаяг: Сөүлийн гудамж

9 ЭРДЭНЭХэмжээ: 642 айлын орон сууцӨрөө: 2-3Граж: Үнэ: Хаяг: БГД 3-р хороо

NARAN PLACEХэмжээ: 120 айлын тохилог сууцӨрөө: 2-5 /сонголттой/Граж: давхар зогсоол /төлөвлөсөн/Үнэ: Хаяг: БЗД, 6-р хороо

REGENCY RESIDENCEХэмжээ: 165 м2Өрөө: /3 унтлагын өрөө/ Граж: машины зогсоолтойҮнэ: 335,000 $ /худалдана/Хаяг: БЗД, 13 дугаар хороо

Mongolian Property Management GroupReal Estate Service · Real Estate Appraiser · Real Estate Developer

Address: Sukhbaatar district, Narny zam 56, Zamiin tsagdaa, Tsoma Office, 601, Ulaanbaatar, MongoliaPhone: +976 8806 8207, +976 8800 3620

www.mpmgroup.mn

RE//MAX MongoliaТанд зориулсан үл хөдлөх хөрөнгийг эндээс...

Хаяг: Баянзүрх дүүрэг, 26 хороо Их хүрээ гудамж, Парк сайд төвийн 3 давхарт

Утас: 77073399, 94093390, 94043390http://www.remax.mn

BELLA VISTAХэмжээ: 165 м2Өрөө: 3 Граж: 1 машины гражтайҮнэ: 4,000,000 /түрээслүүлнэ/Хаяг: ХУД, Зайсан

ҮЛ ХӨДЛӨХИЙН МЭДЭЭЛЛИЙГ ИЛҮҮ ХҮРТЭЭМЖТЭЙ ИЛҮҮ ХЯМДААР

Утас: 99903584, 99903581

Та үл хөдлөх хөрөнгийн мэдээллээ байршуулахыг хүсвэл доорх утсаар

холбогдоно уу.

ROMANA RESIDENCE Хэмжээ: Цоо шинэ 66мкв талбайтай Өрөө: 2 өрөө байр түрээслүүлнэҮнэ: 1000$Хаяг: ХУД

ЗАЙСАНГИЙН ОРГИЛ Хэмжээ: 136,06 м2Өрөө: 5 өрөө байрыг гадаадын иргэнд яаралтай түрээслүүлнэ.Үнэ: 2000$Хаяг: ХУД

JAPAN TOWN, C4 APARTMENTХэмжээ: 138.52 мкв талбайтай Граж: 1 машины зогсоолтой Өрөө: 3 өрөө байр түрээслэнэҮнэ: 2400$Хаяг: ХУД

EASTERN PLAZAХэмжээ: 150-300 м2Зориулалт: Оффис үйлчилгээГраж: Машины зогсоолтойҮнэ: Зах зээлийн үнээр түрээслүүлэх болон худалданаХаяг: Хотын А зэрэглэлийн бүс болох СБД, Сөүлийн гудамж, NARAN Mall их дэлгүүрийн чанх хойно.Утас: 98995225, 90112555

Тот Митчелл, Шон Доннан, Робин Хардинг

АНУ-д Номхон далайн түнш лэлийн гэрээний эсрэг санаа бодол хүчээ авч буй. Үүний зэрэгцээ Хятадын Ерөн хийлөгч Ши Жинпинь Ази Номхон далайн бүсэд өрсөл дөгч холбоо байгуулах хүчин чар-майлтаа нэмэгдүүлэх бо лолтой. Хятадын албаны хүн хэлэхдээ ноён Трамп Америкийн Ерөнхийлөгчийн сонгуульд ялсны дараа ийм хандлага газар авсныг тэмдэглэжээ. Хятад улс Обамагийн засаг захиргаа ноднин гарын үсэг зурсан Номхон далайн түншлэлээс гадна үлдсэн юм. Уг гэрээ Япон болон бусад 10 орныг багтааж, бүс нутагт Хятадын нөлөөг сааруулах зорилготой байсан.

Гэвч Трамп сонгуулийн өмнөх сурталчилгаандаа уг гэрээг эсэргүүцсэн бөгөөд тэр ялснаар гэрээг Америкийн конгрессээр батлуулах зорилт нурж байгаа аж. Эндээс үлдсэн орон зайг Бээжинд боломж үүсгэж буй тул Ази Номхон далайн чөлөөт худалдааны өргөн хэмжээний гэрээг байгуулахаар яаравчилж эхэллээ. Ноён Ши энэ сард Перуд айлчилж, Ази Номхон

далайн эдийн засгийн хамтын ажиллагааны дээд хэмжээний уулзалтад оролцоно. Хятадын Гадаад хэргийн дэд сайд Ли Баодон энэ талаар ярихдаа Хятадын санаачилга хоосон орон зайг нөхнө гэдэгт итгэж буйгаа илэрхийлэв.

Өмнө нь Хятад улс АПЕК-ийн

уулзалт дээр өөрийн төлөв-лөгөөгөө танилцуул сан. Гэвч АНУ-ын эсэргүүцэлтэй тулгарч байсан юм. Ноён Ли цааш нь “АНУ протекционизмын бод-логыг чухалчилж байгаа. Үүнээс болж Ази Номхон далайн бүсэд өсөлт саатаж байна. Хятад улс аж үйлдвэрийнхний хүлээлтэд

нийцсэн шинэ төлөвлөгөө санал болгож чадна. Энэ нь чөлөөт худалдааны бүсийн урьдчилсан нөхцөл болох ёстой” хэмээв.

АНУ-ын албаныхан Номхон далайн түншлэл бүтэлгүйтвэл Хятад өөрийн худалдааны гэрээг урагшлуулах болно гэдгийг анхааруулсан. АНУ-

ын худалдааны төлөөлөгч Майк Фроман саяхны ярилц-лагадаа “Бид бодит цагт тог лохыг эрмэлзэж байна. Хэрэв Номхон далайн түншлэл нурсан тохиолдолд бид үйл явцаас гээгдэх болно” хэмээн тэмдэглэжээ.

Хятадын санаачилга Бүс нутгийн эдийн засгийн өргөн түншлэлийн гэрээ гэдэг баримт бичигт түшиглэн АСЕАН-ий гишүүн 10 улсаас гадна Австрали, Энэтхэгийг оролцуулахыг чармайж байгаа аж. Бүс нутгийн худалдааны хэлэлцээрт гол хүчин болохыг эрмэлзэж буй Хятадын төлөвлөгөө Трамп сонгогдсоны дараах АНУ-ын бодлогын өөрчлөлт болон Бээжинд ашигтай боломж нээгдсэнийг харуулсан явдал боллоо.

Вашингтон дахь Стратегийн судалгааны төвийн Азийн эдийн засгийн хэлтсийн ахлах зөвлөх Мэтью Гудман худалдааны хэлэлцээрийн талаар “Хятад улс хоосон орон зай руу орж байна. Энэ нь Трампын засаг захиргааны үед явагдах байх” хэмээн өгүүлэв. Японы парламентын доод танхим Номхон далайн түншлэлийн

гэрээг баталсны дараахан өөрийн төлөвлөгөөг зарлалаа. Хэдэн долоо хоног үргэлжилсэн улс төрийн хурц маргааны дараа Ерөнхий сайд Шинзо Абэгийн эрх баригч эвсэл санал зөрөлдөөнийг хойш тавьж, түншлэлийн гэрээг батлуулж чадсан юм.

Гэтэл Номхон далайн түншлэл АНУ-ын Конгрессоор батлагдахгүй бол хүчин төгөлдөр болохгүй. Гэрээ үл хэрэгжвэл ноён Абэгийн эдийн засгийн хөтөлбөрт цагаан зай үлдээнэ. Тэрбээр Японы импортын тарифыг танаснаар хөдөө аж ахуйд үр ашгийг нэмэгдүүлэх шинэчлэл гарна гэж найдаж байсан юм. Японы тал Хиллари Клинтон Америкийн сонгуульд ялна гэж таамаглаж байсан тул гэрээг дахин өөрчлөхөөс сэргийлж, яаравчлан баталсан аж. Абэгийн удирддаг Либерал ардчил-сан намын ерөнхий нарийн бичгийн дарга Тошихиро Никай тус улс АНУ-г ятгахаа зогсоохгүй гэж мэдэгдэв. Ноён Абэ ирэх долоо хоногт Дональд Трамптай уулзахаар товлоод буй.

Мосулын байлдаан Иракийг хэсэглэх аюултай

Өөрчлөлт шаардлагатай Их Британийн шорон

Брюсселийн зэмлэлд Google тайлбар өглөө

бүс нутгийн тоглогчид Мосулыг чөлөөлсний дараа удирд ла гад багтах гэж оролдвол Ирак хуваагдахад хүрч болзошгүй. > 10

Сүүлийн 20 жилд хоёр дахин ихэссэн хоригдлын тоо цаашид ч өсөх төлөвтэй. > 10

Google компани зах зээлийн өрсөл дөөнд хүндрэл учруул даг гэсэн зэмлэлийг Брюссель гурав дахь удаагаа тавилаа. > 10

1Атлантын далайн хоёр эрэгт

"Brexit"-ийн санал асуулга дэлхий ертөнц либерал ба хуу-чинсаг гэсэн хоёр үзэл санаанд хуваагдсаныг харуул сан. АНУ-ын хувьд томоохон хотууд ба цагаан арьст иргэд оршин суудаг хөдөөгийн бүсийн хүн амын хооронд гарсан гүнзгий хагарлыг илрүүллээ. Хөдөөгийн цагаан арьстнууд ноён Трампын төлөө саналаа өгч, Цагаан ордонд авчирснаар Ардчилсан намаас нэр дэвшин өрсөлдсөн Хиллари Клинтон ялагдал

хүлээсэн билээ.Америкийн жагсагчид ард-

чилсан үйл явцын дагуу Трамп сонгуульд ялсныг хүлээн зөвшөөрч буй. Гэвч энхийн замаар эсэргүүцлээ илэрхийлэх нь бидний эрх гэжээ. Хилларийн өрсөлдөгч Берни Сандерсын сур талчилгаанд оролцож бай -сан Чикагогийн бүсгүй Алис са Мартин “Үзэл бодлоо илэр-хийлэх нь хариуцлага. Бид бодсоноо хэлэхгүй юм бол ардчилал биш болно” гэж хэлсэн юм. Тэрбээр сөрөг хүчний талд ажиллахад бэлэн гэсэн авч

хүний эрхийг зөрчиж болохгүйг онцолжээ.

Чикаго дахь эсэргүүцлийн жагсаал Трамп тауэрийн дэргэд төвлөрч, нутгийнхны тооцоогоор 2000 орчим хүн цуглажээ. Зарим нь ижил хүйстний бүлгүүдийн туг, Мексикийн далбаа зэргийг барьсан харагдав. Нью Йоркт дуучин Мадонна жагсаалд нэгдэж, хүмүүс Трамп мусуль-мануудыг хилээр оруулахгүй, испани хэлт цагаачдыг гаргана гэж ярьж байсныг шүүмжлэн ярьж байв.

Бруклин дүүрэгт амьдардаг

18 настай оюутан Амира Аб дулхаким ноён Трамп эмэгтэй чүүдтэй буруу харьц-дагийг эсэргүүцэхээр жагсаалд ирснээ ярилаа. Мөн дүүргийн хар арьст оршин суугч 22 настай Дин Чейз хэлэхдээ Трампын үзэл санаа ялсанд зэвүүцэж буйгаа илэрхийлэв. Тэрбээр “Энэ хүн илэрхий арьс өнгөөр гадуурхагч, эмэгтэй чүүдийг доромжлогч, илт ялга вар лагч этгээд. Ийм л хүн АНУ-ын дараа гийн Ерөнхийлөгч бол чихлоо” хэмээсэн юм.

Бүс нутгийн орон зайг нөхөх Хятадын боломж

BBM©

Сонгуулийн дараах хуваагдал үргэлжилсээр Жейми Смит

Дэлхийд хосгүй очир алмааз олох ажилд амьдралынхаа 25 жилийг зориулсан Ларри Вестэд энэ долоо хоногт аз таарав. Тэрбээр өөр 15 эрдэнийн чулууны хамтаар Argyle Violet хэмээх очир алмаазыг 10 гаруй сая ам.доллараар худалдаж авчээ.

“2.83 каратын энэ чулуу нь Аржилийн уурхайгаас олдсон хамгийн үнэтэй, гүн цэнхэр өнгөт очир алмааз” хэмээн Нью Йоркийн LJ West Diamonds компанийг үндэслэгч ноён Вест өгүүлсэн юм. “Бүтэн жил олборлоход уурхайгаас ачааны машин дүүргэсэнтэй тэнцэх боловсруулаагүй очир алмааз гардаг юм. Үүн дотроос ганц үнсний сав дүүргэх хэмжээтэй ягаан, хоолны тал халбага дүүргэх гүн цэнхэр очир алмааз олддог” хэмээн тэрбээр тайлбарлаж байлаа.

Баруун умард Австралийн алс гүнд байрладаг, Rio Tinto компанийн мэдлийн Аржилийн уурхай нь манай гарагийн дээд зэргийн чанар бүхий улаан, ягаан, гүн цэнхэр очир алмаазны 90 орчим хувийг дангаараа гаргадаг юм. Ийм өнгөтэй очир алмааз онцгой ховор бөгөөд тус уурхайн жилийн олборлолтын дөнгөж 0.1 хувийг эзэлдэг юм. Үлдсэн ихэнх нь харьцангуй хямд хүрэн очир алмааз буюу АНУ, Хятад, Энэтхэгийн үнэт эдлэлийн зах зээлд ашигладаг “Шампан”, “Коньяк” гэгддэг чулуунд оногддог.

Аржиль уурхай цаашид ажиллах эсэх нь тодорхойгүй болсноос хэт баячуудын дурла-даг онцгой ховор ягаан очир алмаазын эрэлт ихэслээ. Өнгөт очир алмааз дэлхийн зах зээл дээр уламжлалт цагаан очир алмаазнаас ч үнэтэй болоод байгаа юм. Ирэх долоо хоногт болох Женевийн Christies үнэ хаялцуулах худалдаагаар 9.14 каратын, лийр хэлбэрт ягаан очир алмааз 16-18 сая ам.дол ларын үнэ хүрнэ хэмээн мэргэжилтнүүд таамаглаж байна.

“Ягаан очир алмаазны үнэ сүүлийн 15 жилд гурав дахин өссөн. Цаашид цагаан очир алмаазнаас дундажаар 25-30

дахин үнэд орох төлөвтэй” хэмээн Аржилийн уурхайгаас өнгөт очир алмааз худалдан авах эрхтэй 35 компанийн нэг, Lin-neys-ийн захирал Дэвид Фардон өгүүлэв.

Очир алмаазан үнэт эдлэлийн борлуулалт 2015 онд хоёр хувиар багасаж, 79 тэрбум ам.долларт хүрсэн нь сүүлийн зургаан жилд анх тохиолдож буй бууралт боллоо. Боловсруулаагүй очир алмаазны борлуулалт 30 хувиар унаад байна. Харин Аржилиас олборлодог ягаан, улаан, гүн цэнхэр өнгөт ховор очир алмааз энэхүү зах зээлийн үнэ уналтыг торгоох нөхцөл болж байна. Ийм чулуу худалдан авагчид их төлөв тэтгэврийн хөрөнгө оруулалтын санд зориулсан цуглуулга хийгчид байдаг тухай ноён Фардон тайлбарлав. Хятад, Энэтхэгт эрэлт ихэссэн, Аржилийн уурхай 2020 онд хаагдах мэдээ тархсантай уялдан өнгөт очир алмаазын үнэ 15 хувиар өсөөд байгааг тэрбээр анхааруулсан юм.

Одоогийн ил уурхайг гүний өрөмдлөг хийх аргаар 2020 он хүртэл ашиглахаар төлөвлөж буйгаа Rio Tinto бүр 2013 онд мэдэгдсэн. Ховор өнгөт очир алмааз нийт олборлолтын өчүүхэн хувийг эзэлдгээс шалтгаалан тус компани Аржилийн уурхайг 2020 оноос цааш ашиглах эсэх нь бүрхэг хэвээр байна.

“Мэдэгдсэн хугацаанаас хойш дахиад ганц хоёр жил л ажиллаад уурхай хаагдаж таарах тул өнгөт очир алмааз бүр ч үнэд орно” хэмээн Аржилийн ягаан чулууны гол худалдан авагч ноён Вест өгүүлэв. Уурхайд цаашид хөрөнгө оруулалт хийх талаар асуусан асуултад тус компани хариу өгсөнгүй.

Өнгөт очир алмааз үнэд орж байна

BBM©

Англи, Уэльсэд 100 мянган

хүн тутам 148 хоригдол

ноогдож байгаа нь

өрнөд Европод тэргүүн

байранд орох үзүүлэлт юм.

сүлжээний опе ратор, үйлд-вэрлэгчдийг ха марсан зах зээлийн бодит нөхцлийг Брюс-сель ойлгохсонгүй хэмээн маргадаг.

Apple-ийн бизнес нь iPhone утасны техник хангамж, үйлд-лийн систем, хэрэглээний программ гэсэн босоо бүтэцтэй бол Google-ийнх ердөө

түн шүүдтэйгээ тогтоосон “Экосистем”-д тулгуурладаг тухай тус компани тайлбарлав. Google компани платформ хоорондын өрсөлдөөнд тул-

гуурлан инновацийг дэмжиж ажилладаг. Харин Европын комиссын оролцоо нь зах зээлд тэнцвэр алдагдуулж, “Цөөн сонголт, бага өрсөлдөөн, өндөр

Брюсселийн зэмлэлийг Google няцаав

Рошель ТопленскиУхаалаг утасны зах зээлийн

орлогын үндсэн эх булаг болсон Android үйлдлийн сис тем нь инновацид саад уч руулж байгааг Брюссель дэх Моно полийн эсрэг хянан шалгах байгууллагаас Google-д анхаа рууллаа. Брюссель iPhone үйлдвэрлэгчтэй өрсөлдөгч зах зээлийг ташаа ойлгож байгаа талаар Европын комиссын мөрдөн шалгах ажиллагааны хариуд тус компани мэдэгдэл хийлээ.

“Европын комисс Android үйлдлийн системийг Apple-ийн iOS-тэй өрсөлдөгч бүтээгдэхүүн бус хэмээн үзсэн тэл энэхүү дүгнэлтийг гаргажээ” хэмээн Google компани ерөнхий зөвлөх Кент Уокерын тайлбарыг эш татан мэдэгдлээ. “Гэтэл бидний бодол өөр. Apple ч бас адил. Гар утас үйлдвэрлэгч, хөгжүүлэгч, хэрэглэгчид ч ялгаагүй” хэмээн тус компани тайлбарлав.

Гар утас үйлдвэрлэгчдийн бүтээгдэхүүнд төлбөр төлөн дагалдуулах замаар Android үйлдлийн системийг зах зээлд шахаж байгаа нь өрсөлдөөний тухай Европын холбооны хууль тогтоомжийг зөрчсөн үйлдэл хэмээн Брюссель буруутгаж байна. АНУ-ын технологийн томоохон компаниуд зах зээлд эзэлсэн байр сууриа буруугаар ашигладаг гэх зэмлэлийг Брюссель байнга тавьдаг.

Google компани хүчин чадлаа буруугаар ашиглаж, худалдааны онлайн хайлт хийх, бүтээгдэхүүн сурталчлах зах зээлийн өрсөл дөөнд хүндрэл учруулдаг гэсэн зэмлэлийг Брюссель гурав дахь удаагаа тавьж байгаа нь энэ юм. Харин Google компани хөгжүүлэгч,

үнэ” үүсгэнэ хэмээн тус компани үзэж байна.

“Google-ийн бизнесийн ажиллагаа нь хэрэглэгчдээс мобайл программ, үйлчилгээ сонгох сонголтыг явцууруулж, зах зээл дэх бусад тоглогчдоос инновац хөгжүүлэхэд саад учруулж байна” хэмээн Европын холбооны өрсөлдөөний хэрэг эрхэлсэн комиссар Маргрет Вестагер буруутгалаа. Google нь зах зээлд ноёлогч байр сууриа ашиглан шударга өрсөлдөөнд саад болж байна хэмээн тус компанийн эсрэг албан ёсны зарга мэдүүлэх ажиллагааг дэмжиж буй FairSearch лобби бүлгийн зөвлөх Томас Винье өгүүлэв.

“Гар утас үйлдвэр лэгч, сүл жээ ний операто рууд мо байл тө хөө рөмж болон үйл чил гээнийхээ нэр төрлийг олш руу ла хад Google-тэй бай-гуул сан гэрээ саад болдог. Чухам энэ гэрээг хууль бус хэ мээн Евро пын комисс үзэж бай гаа. Хүссэн нөхцлөөр нь гэрээ бай-гуу лалгүй Google компани хо риг арга хэмжээ авдаг” хэмээн тэр-бээр тайлбарлав.

Харин Google компани iP-hone-той өрсөлдөхийн тулд өөр өөр үйлдвэрлэгчийн ухаа-лаг утас, таблетанд ялгаагүй ажилладаг байлгах үүднээс хэрэглээний программ, суурь аппликэйшнд тодорхой хяналт тогтоох нь чухлыг хариу мэдэгдсэн.

Европын комисс iPhone-д нэгтгэмэл программ нь An-droid-той шууд өрсөлдөгч болж чадахгүй гэсэн байр суурьтай байгаа. Тус комисс Google-ийн тайлбарыг “Нухацтай судалж үзнэ” хэмээн мэдэгдээд байна.

Хэлен УоррелАнгли, Уэльсийн шорон-

гуудад ажиллагсдын тоо цөөрч, хоригдлын тоо ихссэн, ман сууруулах бодисын хэрэглээ өсөөд байхад Засгийн газар гар хумхиж суугааг шүүх байгууллагын шинжээчид шүүмжилж байна.

Бэдфордын шоронгийн хоригдлууд үймээн дэгдээж, хонгилд орилолдон хашхирч, модон саваагаар цонх нүдэж буй дүрс бичлэг ням гарагт олон нийтэд тарлаа. Үймээнээс хойш 24 цаг ч өнгөрөөгүй байхад умард Лондон дахь Пентонвиллийн шоронгийн хоёр хоригдол хөнжилдөө дэр шургуулж үлдээгээд, цонхны сараалжийг хөрөөдөж оргосон хэрэг гарав.

Олон жил үргэлжилсэн шүүхийн чанд хатуу бодлого эцэс болмогц үймээн самуун, эмх замбараагүй байдал шоронгуудад энгийн үзэгдэл болох нь гэсэн айдас түгшүүр тус улсад ихсэв. Хоригдлуудад цагаан хэрэгслээс илүү мансууруулах бодисын хангамж сайн байгаа бус уу гэх асуудлыг Бедфордын шоронд шалгалт явуулсан байгууллага хөндөв.

Пентонвиллийн шорон бохир, жоомтой, давхар орнууд цусан толботой, хоригдлууд өдөрт 23 цаг өрөөндөө түгжээтэй өнжиж байгаа нь шалгалтаар илрэв.

“Бидний амьдарч буй үеийн хямрал урьдынхаас арай өөр. Бүр 1980-аад онд ч үймээн самуун гардаг л байсан. А зэрэглэл буюу чанга дэглэмтэй шоронгоос оргох тохиолдол л гарч байсан. Харин сүүлийн 2-3 жилд шоронгийн нөхцлөөс болж амь үрэгдсэн, гэмтэж бэртсэн хүмүүсийн тоо ихэссэн нь сүйрэлд хүргэх аюултай. Бедфорд, Пентонвиллд болж буй хэрэг ердийн зүйл болон хувирч байгааг бид харж байна” хэмээн урьд нь шоронгийн захирагч байсан, эдүгээ Prison Reform Trust-ийн захирлын алба хашиж буй Питер Доусон өгүүлэв.

Шоронгуудын байдал хүнд байгааг статистик ч харуулсаар. Шоронгийн төсвийг танаснаас Их Британид 2010 оноос хойш хуягуудын тоо 25 хувиар цөөрч 18000 болжээ. Хяналт суларсанаас хүчирхийлэл гаарч, зөвхөн өнгөрсөн онд шоронд амь насаа алдсан хүн 20, амиа хорлогч 13, өөрийн биед хохирол учруулсан хүний тоо 25

хувиар тус тус өссөн байгаа юм. Хоригдлууд нэгэндээ халдсан хэрэг 33, хуяг, харгалзагч нарт халдсан хэрэг 40 хувь өслөө.

Гэтэл сүүлийн 20 жилд хоёр дахин ихэссэн хоригдлын тоо цаашид ч өсөх төлөвтэй. Eu-rostat-ийн судалгаагаар Англи, Уэльсэд 100 мянган хүн тутам 148 хоригдол ноогдож байгаа нь Европ тивд 11 дүгээрт, өрнөд Европод тэргүүн байранд орох үзүүлэлт юм. Харгалзагч, хуягуудын тоог 2500-гаар өсгөж, хориотой зүйлс дроноор унагахаас сэргийлэн шоронгийн дээгүүр нисэхийг хориглосон тусгай бүс үүсгэхээр төлөвлөж байгааг Хууль зүйн сайд Лиз Трасс өнгөрсөн долоо хоногт мэдэгдсэн. Шоронгийн удирдлагаас хоригдлуудын боловсрол, ажил, эрүүл мэндэд зарцуулах төсвийн эрхийг өргөжүүлж, хоригдол бүрийн талаар жил бүр нийтэд нээлтэй тайлагнадаг болно.

Харин шүүмжлэгчид дээрх арга хэмжээг чамлаж байна. Олон жил орон тоо цөөлж ирсэн арга хэмжээний сөрөг нөлөөг багасгахын тулд шинэ ажилтнуудыг аль болох элсүүлэх нь чухлыг Белмаршийн чанга

дэглэмт шоронгийн орлогч захирагч байсан Кевин Локьер анхааруулав. Амь насанд халтай, чадал шавхсан хуягийн ажилд орж буй хүмүүсийн эхний цалин 20500 фунт стерлинг байдаг нь чамлалтай хэмээн тэрбээр үзлээ. “Ийм цалингаар хүмүүсийг ажилд нь торгооно гэдэг санаанд багтамгүй хэцүү хэрэг” хэмээн тэрбээр нэмж өгүүллээ.

Зарчмын шинжтэй бэрхшээл ч цөөнгүй. Хоригдлын тоо шоронгийн багтаамжаас хэтэрсэнтэй уялдан хорих ялыг сайтар нягталж, тунгааж оноох нь чухал болсныг улстөрчид олон нийтэд мэдэгдэхээс зайлсхийсээр ирсэн нь буруу хэмээн Howard League-ийн Төрийн бус байгууллагын захирал Франсес Крук үзэж байна. “Эрх чөлөөтэй болсон хүмүүс шоронд хоригдол пиг байгааг ярьж байна. Өвдгөөрөө хөлөө тайруулсан хүмүүст эмнэлэг шинээр барьж, тасгийн тоог олшруулдаггүй. Шоронд ч мөн адил. Бид нийгэмд саад гэж үзсэн хүмүүсийг шууд л шоронд илгээгээд байна” хэмээн хатагтай Франсес шүүмжлэв.

Нажме БозоргмерМосулыг чөлөөлөх байл-

дааны ажиллагаанд оролцогч тархай бутархай зэвсэгч хүч-нүүдийн өрсөлдөөн Ирак улсыг хэсэгчлэн хуваахад хүргэлээ. Улмаар бүс нутагт хямралт байдлыг даамжруулах аюултай нүүрлэснийг Ираны дээд албаны хүн анхаарууллаа. Иракийн хоёр дахь гол хотоос ISIS-ийг шахан гаргах ажил-лагаанд Турк хөндлөнгөөс оролцох ёсгүйг Ираны пар-ламентийн зөвлөх Хоссейн Амирабдолахиан FT-д өгсөн ярилцлагадаа өгүүлэв.

Иракийн нутаг дэвсгэрт байрлуулсан 3000 хүний бү-рэлдэхүүнтэй зэвсэгт хүчнээ давших ажиллагаанд орол-цуулах шаардлага тавигч Анкара нь Багдадын хилэнт эсэргүүцэлтэй тулгараад байгаа. Иракийн зарим курд удирдагч, Турк улс зэрэг бүс нутгийн тоглогчид Мосулыг DAESH-аас (ISIS) чөлөөлсний дараа хотын удирдлагад багтах гэж оролдвол Ирак орон хуваагдахад хүрч болзошгүй” хэмээн ноён Амирабдолахиан өгүүллээ. Түүнийг Иракийн элит Хувьсгалт гвардитай нягт холбоотой эрхэм хэмээн шинжээчид үздэг.

Парламентын зөвлөхийн мэдэгдэл нь хотыг чөлөөлөх байлдаанд үндэстний болон шашны тусгаар бүлэглэлүүд хамтран оролцвол шинэ мөргөлдөөн дэгдэхэээс Иракийн төдийгүй өрнөдийн орнууд болгоомжилж буйн илрэл болов. АНУ тэргүүтэй эвсэл 2003 онд Иракийг эзэлснээс хойш Иран нь Багдадын улс төрийн, цэргийн салбарт шийт гаралтай олонх ноёлоход үлэмж дэмжлэг үзүүлж ирлээ.

Ирак дахь ISIS-ийн сүүл-чийн томоохон түшиц болон Мосулыг чөлөөлөх тулалдааныг тус улсын арми, Иракийн хагас автономит Курдистаны Пешмерг дайчид АНУ тэргүүтэй

олон улсын эвслийн дэмжлэгт тулгуурлан явуулж байгаа. Мөн суннит иргэд голлон суудаг захын дүүргүүдийг Ираны дэмжлэгтэй шийт дайчид чөлөөлж байна. Мөн Турк улс Мосул хот оршдог Ниневе мужийн суннит арабчуудаас бүрдсэн 2500 дайчнаас бүрдсэн хүчийг оролцуулахаар бэлтгэж байгаа.

Шийт дайчид Мосулыг эзлэх тохиолдолд шашны тусгаар бүлэглэлүүд хариу цохилт өгнө хэмээн Анкара анхаа руулдаг. Турк болон өрнөдийнхөн алан хядагчид гэж үздэг Курдистаны ажилч-ны нам (РКК) Ирак, Сирийн мөргөлдөөнийг ашиглан Сири дахь хамсаатнуудынхаа хамт тус бүс нутагт хяналтаа тогтоож болзошгүйд Турк улс болгооомжилж байна.

“Турк улс Иракийн Засгийн газартай тохиролцохгүйгээр юу ч хийх ёсгүй” хэмээн Гадаад хэргийн сайдын Арабын хэрэг эрхэлсэн орлогч асан ноён Амирабдолахиан анхааруулав. Ираны зэвсэгт хүчин байлдааны ажиллагаанд шууд оролцоогүй ч, офицерууд нь Иракийн арми, Засгийн газарт зөвлөхийн үүрэг гүйцэтгэж байгааг ноён Амирабдолахиан өгүүллээ. Тегеран нь Иракийн арми, Пешмерг дайчид төдийгүй шийт бүлэглэлүүдэд ч тусламж үзүүлж байгаа юм. Иракийн баруун умард дахь Курдистаны ажилчны намын зэвсэгт бүлэглэлүүдийг Тегеранаас цалинжуулдаг хэмээн бүс нутгийн өрсөлдөгч Турк үздэг.

Мосулын байлдааны ажил-лагаа нь Иран, АНУ хоёр ойрх дорнодын мөргөлдөөн нэг талыг дэмжигч болж буй ховор тохиолдол. Гэхдээ ISIS-тэй хийж буй тэмцэлд АНУ оролцож байгаад Исламын бүгд найрамдах улс хардаж байгаа юм.

Мосулын байлдаан Иракийг хуваах аюултай

Өөрчлөлт шаардлагатай Их Британийн шорон

BBM©

BBM©

Ер нь ирэх ондоо бид их өөдрөг төлөвлөгөөтэй байгаа. Зун долдугаар сар гэхэд Чалкогийн өрийг төлөөд дуусчихна. Түүнээс цаашид олборлосон нүүрс бүхэн маань орлого болж эхэлнэ. Үнийн прогнозыг харахдаа нэгдүгээр улиралд 47­50 ам.доллар хавьцаа болох болов уу. Өнөөдөр хүртэл ханш өссөн байсан. Санхүүгийн хувьд өргүй, баланс цэвэр байгаа тохиолдолд хөрөнгө оруулалт татах төлөвлөгөөтэй байна. Энэ ажлыг хийх багийг одооноос бүрдүүлнэ. 2018 он гэхэд бид хөрөнгө оруулалт татаад эхэлнэ. Түүний наана суурь бэлтгэлүүд тавигдчих байх.

-Зах зээлийн байдал савла-гаатай байна. Энэ үнэ урт ху га цаанд хадгалагдах уу гэдэг эр гэлзээтэй. Компанийн хувьд дотоод зардлаа бууруулах ямар бодитой ажил хийх вэ?

­Эрдэнэс Тавантолгой ком­пани өөрөө өндөр зардалтай ажилладаггүй. Яагаад гэвэл хөрс боловсруулах бүх ажлыг гаднын компаниар хийлгүүлдэг. Ачилтыг ч мөн адил. Хэрэв компани өөрөө техник сайтай, олборлолт, тээврийн ажлаа хийгээд явбал зардал даруй 40­50 хувиар буурах боломжтой.

-Монгол Улсын Ерөнхий сайд саяхан Тавантолгойн орд газар дээр ажиллаад ирсэн. Энэ үеэр нүүрсний компанийн төлөөллүүдтэй уулзсан. Талуудаас ямар бодит санал гарав. Нэг цонхны бодлогоор үнээ баримтал гэдэг үүргийг Ерөнхий сайд өгсөн шүү дээ?

­Тавантолгойн бүлэг орд дээр

11

Эдийн засаг

2016.11.14, ДАВАА ~ №237 (515) ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ

» ҮНЭТ ЦААС

16.89 Хувь. Зургаан сар буюу 28 долоо хоногийн хугацаатай, жилийн 16.89 хувийн хүүтэй Засгийн газ-рын богино хугацаат үнэт цаасны анхдагч зах зээлийн арил жаа мар-гааш буюу арваннэгдүгээр сарын 15-ны өдөр явагдана.

» ЭКСПОРТ

913.3 Сая ам.доллар. Монгол Улсад орж ирсэн зэсийн экспортын орлого 2016 оны эхний найман сарын байд лаар 913.3 сая ам.долларт хүр -сэн нь өнгөр сөн оны мөн үеэс 80 сая ам.дол лараар өссөн үзүүлэлт.

» ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТ

47.5 Хувь. Манай улсын ДНБ-ий 10 гаруй хувийг үйлдвэрлэж буй мал аж ахуйн салбарт 300,000 га руй мал чин ажиллаж буй бол тээ вэр, худал даа, үйлчилгээ зэрэг эдийн зас гийн томоохон салбарт 240,000 гаруй иргэн хувиараа хө дөл мөр эр хэлж байгаа нь нийт ажил лагс-дын 47.5 хувийг эзэлж байна.

» ТӨСӨВ

221.651 Тэрбум төгрөг. Ирэх оны төсөвт Ирээ дүйн өв санд 2017 оны төсвийн жилд хуримтлуулах хөрөнгийн хэм жээг 221.651 тэрбум, Ирээдүйн өв сан гийн эх үүсвэрээс улсын төсөвт ол гох шил-жүүлгийн хэмжээг 160.000 тэрбум төгрөг байхаар баталлаа.

» САНХҮҮГИЙН ТОЛЬХүртээмжийн индекс (Affordability index) Хүн амын тодорхой нэг зүйл худалдан авах чадварыг харуул сан индекс. Хүртээмжийн индек сийг 100-аар төлөөлүүлэн хүн амын дундаж орлоготой ир гэн тухайн зүйлийг худалдан авах боломжтойг харуулдаг бол 100-аас доош индекстэй бол ху дал дан авах боломж бага, 100-аас дээш бол илүү боломж байгааг илэрхийлнэ.

ЗГМ ТОВЧХОН

АНУ доллар 2452.98 Евро 2674.61 Япон иен 22.97

ОХУ рубль 37.58

БНХАУ юань 359.93 БНСУ вон 2.10

ВАЛЮТЫН ХАНШ

Яг одоогийн нөхцөлд бид өөрсдөө нүүрс борлуулах боломж алга байна.

“Эрдэнэс­Тавантолгой” ХК­ийн Гүйцэтгэх захирал Д.Ариун болдтой ярилцлаа. Тус ком пани ирэх долдугаар сар гэхэд Чалко компанид төлөх өрийг барагдуулж дуусах боломжтой хэмээн хэлж байна.

-Энэ оны эхнээс нь харвал

компанийн үйл ажиллагаа хэр тогтвортой байна вэ?

­Манай компани үйл ажил­лагаагаа эхлүүлснээс хойш энэ сард 20 сая дахь тонн нүүрсний экспорт хийлээ. Энэ оны хувьд зургаан сая тонныг экспортолсон байна. 2016 ондоо долоон сая тонн нүүрс экспортлох зорилготой байгаа.

“Эрдэнэс-Тавантолгой” ХК-ийн хувьд зүүн Цанхийн олборлолт, "Чалко" компанид төлөх өрийн асуудал анхаар-лын төвд байдаг. Өрийн эргэн төлөлт, үлдэгдэл ямар хэмжээнд байгаа вэ. Төлөвлөгөөний дагуу ажиллавал хэзээ энэ өрийг төлж дуусгах вэ?

­Бид зөвхөн зүүн Цанхид олборлолт хийж байна. 2012 онд "Чалко" ком панитай тохирсны хүрээнд 33 ам.доллараар нүүрсээ нийлүүлж байгаа. Өнөөд­рийн байдлаар 86 сая орчим ам.долларын өртэй. Хэрэв одооны хэмжээгээр олборлолт хийвэл он гараад өрийг төлж дуусгана. Гэхдээ урьдчилсан төлөвөөр Чалкотой хийсэн гэрээний хүрээнд тохирсон индексийн дагуу уурхайн амны үнэ өснө. Ингэснээр ирэх оны долоо болон наймдугаар сард Чалкогийн өрийг бүрэн төлж дуусгах боломжтой.

-Нүүрсний хувьд дөрвөн жил уналттай байсан зах зээл нь сэргээд байна. Энэ сэргэлтийг ашиглаад дотоодын компаниуд өгөөжөө нэмэгдүүлэх хэрэгтэй гэсэн зөвлөмжийг өгөөд буй. Харин танай компанийн хувьд ямар боломж харагдаж байна вэ. Тухайлбал баруун Цанхи дээр олборлолт явуулах боломж бий юу?

­Засгийн газар болон ком­панийн ТУЗ­өөс баруун Цанхийн үйл ажиллагааг эхлүүл гэсэн чиглэлийг өгсөн. Тиймээс

үүний бэлтгэл ажлыг хийж байна. Чадвал энэ онд багтаагаад баруун Цанхид олборлолтын үйл ажиллагааг эхлүүлнэ. Тэгсэн тохиолдолд уг хэсгээс олборлосон нүүрсийг дэлхийн зах зээлийн ханшаар экспортлох бүрэн боломжтой.

-Зүүн Цанхиар тооцоод харвал зардал талдаа танай компани хэд хавьцаа байгаа вэ. Зах зээлийн ханшаар хил дээр аваачиж өгөх нүүрсний ханшийг бодитоор хэрхэн тооцож байна?

­Бүх л компаниудад олбор­лолтын зардал гэсэн том асуудал байдаг. Манай компанийн хувьд өнгөрсөн онд нэг куб метр шороог олборлох зардал нэлээн өндөр байсан. Арванхоёрдугаар сараас бага зэрэг буураад НӨАТ­гүйгээр 3.9 ам.доллар болсон. Энэ үнээрээ бодоход ашиг, ал дагд лын цэг маань 35 орчим ам.доллар байгаа юм. Ирэх онд энэ үнэ 25 ам.доллар руу орох бо ломжтой.

-Зөвхөн нүүрс гэлтгүй бүх салбарын хувьд хөрөнгө оруу лалт чухлаар тавигдаж байна. “Эрдэнэс-Тавантолгой” ХК-ийн урт хугацааны төлөв-лөгөөнд энэ асуудал ямар байдлаар тусгагдсан бэ?

Хамгийн гол нь өнөөдөртөө бид зөвхөн зүүн Цанхийг ажиллуулж байгаа. Эндээс гарч буй бүх нүүрсийг зөвхөн гэрээт компани болох Чалко, мөн олборлолт хийж буй компанид өгчихдөг юм. Тэгэхээр яг одоогийн нөхцөлд бид өөрсдөө нүүрс борлуулах боломж алга

байна. Тиймээс баруун Цанхиа л ажиллуулах ганц гарц бий. Тэнд хэдий чинээ хурдан олборлолт хийнэ, төдий чинээ зах зээлийн үнэ хүрч байгаа үед ашиг орлого олох боломж олдоно.

орон нутгийн “Тавантолгой”, “Эрдэнэс­Тавантолгой”, “Энер­жи Ресурс” гэсэн гурван ком пани ажиллаж байна. Орон нутгийн “Тавантолгой”, манайх хоёр “уурхайн ам” нөхцөлөөр олбор­лолтоо хийдэг. Харин “Энержи ресурс” компани нүүрсээ угааж экспортолдог. Манай хоёр компани “Энержи Ресурс” компанитай бүрэн хамтран ажиллах саналтай байдаг. Яагаад гэвэл нүүрсийг угаагаад гаргавал Монголд үлдэх капитал нь арай их юм. Гэхдээ үүнийг хийхийн тулд хоёр талаасаа үнээ тохирох хэрэгтэй. Түүнээс гадна угаалтын гарц гэж нэг зүйл бий. Бид нүүрсээ урд угаалгаж үзэж байсан. Манай гарц 80­90 хувь байдаг. Тэгэхээр “Энержи Ресурс” компанийн цехээр угаалгаж байгаа тохиолдолд гарц нь дээрхээс доошгүй байх хэрэгтэй.

Мөн манай компани одоо­хондоо олборлож буй бүх нүүрсээ Чалкогийн өрийг төлөхөд болон олборлож буй компанидаа өгч байгаа учраас “Энержи Ресурс” компаниар угаалгах нүүрс байхгүй. Бид маш түргэн хугацаанд баруун Цанхийн ордоос олборлолт хийгээд эхэлбэл зах зээлийнхээ ханшаар “Энержи Ресурс” компанид нийлүүлэх боломж бий. Ерөнхий сайдтай хийсэн уулзалтын үеэр бид нүүрсээ “Энержи ресурс” компаниар угаалгах биш, зах зээлийн ханшаар шууд борлуулалт хийх нөхцөл нь илүү амар боломж юм байна гэж ярилцсан.

ЗГМ©

Нүүрсээ “Энержи ресурс” компаниар угаалгах биш, зах зээлийн ханшаар шууд борлуулалт хийх нөхцөл нь илүү амар боломж юм байна гэж ярилцсан.

Б.Баяртогтох @bayartogtokhZGM

Т.ЭлисаШинжээч

М.ДэлгэрмааШинжээч

» Хэдий чинээ хурдан олборлолт хийнэ, төдий чинээ зах зээлийн үнэ хүрч байгаа үед ашиг орлого олох боломж олдоно.

» 2018 он гэхэд бид хөрөнгө оруулалт татаад эхэлнэ.

» Хэрэв компани өөрөө техник сайтай, олборлолт, тээврийн ажлаа хийгээд явбал зардал даруй 40-50 хувиар буурах боломжтой.

ЗГМ: ЗОЧИН

Баруун Цанхийн үйл ажиллагааг эхлүүлэх чиглэл ирсэн

Ирэх оны төсвийн тооцооллыг гаргахдаа орлого талдаа илүү өөдрөг хүлээлтэд суурилсан ч тасалдах эрсдэлтэй байгаа талаар эдийн засагчид хэлж байна. Нээлттэй нийгэм форумын шинжээчдийн мэдэгдсэнээр Төсвийн тогтвортой байдлын

тухай хуульд тус гаснаар нэгд­сэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн тэнцлийн алдагдал тухайн жилийн ДНБ­ий хоёр хувиас илүүгүй байх ёстой 2017 онд энэ үзүүлэлт 10 хувь байна. 2017 оны төсөвт өмнөх жилүүдтэй харьцуулахад түүхий эдийн ханшийг олон улсын байгууллагуудын таамаглалаас бууруулж тооцсон байгаа юм. Тухайлбал, Дэлхийн банк

зэсийн ханшийг тонн тутамд 4,693.1 ам.доллар, нүүрсийг 51.9 ам.доллар байна гэж харж байгаа бол 2017 оны төсвийн төсөлд зэсийг 4599 ам.доллараар, нүүрсийг 44.1 ам.доллараар төсөөлж баталлаа. Гэхдээ экспортын биет хэмжээг хэт өсгөж төлөвлөсөн нь төсвийн орлогыг эрсдэлтэй байдлаар төлөвлөсөн гэж үзэж болохоор байна. Орлого талын

бусад төлөвлөгөөг харвал, урсгал төсвийн зээлжих хэрэгцээ буюу заавал авах ёстой зээлийн хэмжээ 1.1 их наяд төгрөг байгаа юм. Үүн дээр мөн өмнө авсан зээлийн төлбөр, 1.4 их наяд төгрөгийн зээлээр хэрэгжих төсөл хөтөлбөрүүд багтаж байна. Гэхдээ 2017 онд бондуудын эргэн төлөлт байхгүй гэж эдийн засагчид хэлж байна.

Торонтогийн Хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй “Prophecy сoal” компани Боливийн Уул уурхайн сайд, төлөөлөгчидтэй хийсэн уулзалтдаа сэтгэл хангалуун байгаагаа мэдэгдлээ. Уулзалтын үеэр Боливийн тал гадаадын хөрөнгө оруулалтыг дэмжих сонирхолтой байгаагаа илэрхийлжээ. Үүнээс гадна “Prophecy сoal”­ийн тэргүүн Жон Ли тус компанийн 11200 ширхэг хувьцааг худалдаж авсан байна. Ингэснээр дээрх компанийн гаргасан хувьцааны 23.09 хувийг эзэмшиж эхэллээ. “Prophecy Coal” нь Болив, Канадаас гадна Монголд Улаан­Овоогийн нүүрсний ордын тусгай зөвшөөрлийг эзэмшдэг бөгөөд Чандганын дулааны цахилгаан станцад БНХАУ­ын талтай хамтран хөрөнгө

оруулалт хийхээр болсон ажээ.Харин Австралийн Хөрөнгийн

биржид бүртгэлтэй “Terra­com” компани БНХАУ­ын хувийн хэвшлийн хамгийн том компаниудын нэг болох “Kingho group”­ийн охин компанитай гэрээ байгуулж, Баруун Ноён уул ордоос олборлох коксжих нүүрсийг нийлүүлэхээр болсон байна. 5.5 жилийн хугацаанд нийт 7.5 сая тонныг нийлүүлэхээр зорьж байгаа аж. Төлбөрийг нь ам.доллароор хийнэ. “Kingho group” Баруун Ноён уулын нүүрсийг эхний ээлжинд дотоодын коксжих нүүрсний үйлдвэрүүддээ ашиглахаар төлөвлөсөн байна. Энэхүү хэлэлцээрийн дүнд Баруун Ноён уулын нүүрс БНХАУ­ын зах зээлд танил болохоос гадна “Terracom” компани цаашид үйл ажиллагаагаа өргөжүүлэх, тэлэх боломжийг бий болгож байна гэж тус компаниас мэдээллээ.

Монголд онлайн худалдааны нэгдсэн үйлчилгээ үзүүлдэг 10 гаруй платформ байна. Харин онлайн худалдааны гүйлгээний 70 орчим хувийг “Mobile bank”­аар хийж байгаа талаар Монголын Үндэсний маркетингийн холбоо мэдээллээ. Тухайн байгууллага өөрөө онлайн дэлгүүртэй байх, мөн худалдагч, худалдан авагч хоёрыг холбосон платформуудтай

байх аж. Мөн гурав дахь нь зарын шинжтэй талбар гэсэн гурван янзаар онлайн худалдаа хөгжиж байгаа гэдгийг “Сийд лимитед” компанийн гүйцэтгэх захирал Б.Үнэнбат онцоллоо. Монголд онлайн худалдааны платформуудын гол өрсөлдөгч нь “Facebook” болж байгааг салбарынхан дүгнэж байна. Учир нь “Facebook”­ээр дамжуулан өдөрт 50 орчим мянган худалдан

авалт хийгдэж байгаа ажээ. Монголын хэрэглэгчдийн нэг онцлогт тулгуурлан ху­дал дан авагчид онлайнаар захиалгаа өгөөд, дэлгүүрт нь очиж бараагаа бодитоор харах боломжоор хангах ёстой. Эс тэгвэл үйлчлүүлэгчдийнхээ 40­50 хувийг алдана гэж “MMаркет”­ийн гүйцэтгэх захирал Ч.Энх чулуун дүгнэж байна.

Онлайн худалдаа эрхлэхэд

учирч байгаа өөр нэг гол бэрхшээл нь хүргэлтийн үйлчилгээ аж. Одоогоор Монголд албан ёсоор нэгдсэн журмаар бараа, бүтээгдэхүүний хүргэлт хийдэг компани нь “Монгол шуудан”, БНСУ­ын хөрөнгө оруулалттай “Тэгбэ” хүргэлтийн үйлчилгээ байгаа юм. Цаашид орон нутагт онлайн худалдааг өргөжүүлбэл, зах зээлээ огцом тэлэх боломжтой гэж салбарынхан дүгнэж байна.

“Prophecy coal”-ийн тэргүүн компанийнхаа хувьцааг худалдан авчээ

УУЛ УУРХАЙ ШИНЭ БИЗНЕС

ТӨСӨВ

Цахим худалдаа эрчимтэй хөгжиж байна

Төсөв тасалдах эрсдэлтэй

Эдийн засаг

12 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ 2016.11.14, ДАВАА ~ №237 (515)

Ам.долларын ханш чангарлаа

99903584, 99903581

Ам.долларын спот индекс сүүлийн нэг сард (нэгжээр)

Голлох арван валюттай жигнэн тооцдог Bloomberg­ийн ам.долларын спот индекс 0.2 хувиар өслөө. Ингэснээр тус индекс өнгөрсөн долоо хоногт нийт 2.8 хувиар дээшилсэн байна. Энэ нь 2011 оноос хойших нэг долоо хоногийн хамгийн өндөр өсөлт юм. Тухайлбал, евротой харьцах ам.долларын ханш 0.4 хувиар чангарсан. Харин хөгжиж буй зах зээлийн мөнгөн тэмдэгтийн ханш суларчээ.

Ялангуяа Латин Америкийн орнуудын мөнгөн тэмдэгтийн ханш уруудсан. Үүнээс гадна газрын тосны ханш буурав. Олон улсын зах зээлд West Texas Inter­mediate төрлийн газрын тосны ханш 1.25 ам.доллараар буурсан.

Ингэснээр баррель нь 43.41 ам.доллартай тэнцлээ. Тэгвэл дэлхийн эрчим хүчний жишиг түүхий эд Brent­ийн үнэ хоёр хувиар суларч 44.75 ам.долларт хүрсэн байна.

МОНГОЛД ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА ЯВУУЛДАГ ГАДААД КОМПАНИУД

ТҮҮХИЙ ЭД

НЭР СИМБОЛ НЭГЖ ХАНШ ($) ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

АЛТНЫ СПОТ XAU унци 1227.64 -0.37% 11/12/2016

ЦАГААН АЛТ PLA унци 946.1 -3.97% 11/12/2016

МӨНГӨ SIA унци 17.365 -7.23% 11/12/2016

ЗЭС (COMEX) HGA фунт 250.9 -1.65% 11/12/2016

ТӨМРИЙН ХҮДЭР TIOA тонн 73.35 +5.18% 11/12/2016

WTI ТОС CLA баррель 43.41 -2.8% 11/12/2016

БРЕНТ COA баррель 44.75 +0.2% 11/12/2016

БЕНЗИН XBA 130.53 -2.42% 11/12/2016

БАЙГАЛИЙН ХИЙ NGA Mmbtu 2.626 -0.23% 11/12/2016

НҮҮРС (NYMEX) QZA тонн 40 -1.23% 11/11/2016

НҮҮРС (NEW CASTLE) XWA тонн 101.25 +7122.98% 11/12/2016

ЭЛСЭН ЧИХЭР SBA фунт 0.217 +549.7% 11/12/2016

БУДАА RRA центнер 9.71 -1.27% 11/12/2016

БУУДАЙ WA бушель 403 -0.43% 11/12/2016

КАКАО CCA тонн 2471 +1.23% 11/12/2016

КОФЕ KCA фунт 1.631 -89.51% 11/12/2016Энэхүү ханшийн мэдээлэл нь хүснэгтэд заасан өдрийн 15 цагийн байдлаарх дүн тул үүнээс хойш өөрчлөгдсөн байх боломжтой.

▼

▼

▼

▼

▲

▼

▲

▼

▼

▼

▲

▲

▼

▼

▲

▼

НЭР СИМБОЛ ХАНШ (нэгж) ӨӨРЧЛӨЛТ ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

NASDAQ COMPOSITE CCMP 5237.114 +28.32 +0.54% 11/12/2016DAX INDEX DAX 10667.95 +37.83 +0.36% 11/12/2016TORONTO STOCK EXCHANGE SPTSX 14555.41 -188.84 -1.28% 11/12/2016S&P/ASX 200 AS51 5370.738 +41.9 +0.79% 11/11/2016S&P 500 INX 2164.45 -3.03 -0.14% 11/12/2016SHANGHAI COMPOSITE SHCOMP 3196.043 +24.76 +0.78% 11/11/2016DOW JONES INDUSTRIAL AVERAGE INDU 18847.66 +39.78 +0.21% 11/12/2016TOP 20 MSETOP 10650.17 +26.17 +0.25% 11/11/2016FTSE 100 UKX 6730.43 -97.55 -1.43% 11/12/2016HANG SENG HSI 22531.09 -308.02 -1.35% 11/11/2016NIKKEI 225 NKY 17374.79 +30.37 +0.18% 11/11/2016

▲▲▼ ▲▼▲▲▲ ▼▼ ▲

RIO TINTO RIO ASX AUD

WOLF PETROLEUM WOF ASX AUD

PETRO MATAD MATD LON GBX

ASPIRE MINING AKM ASX AUD

GUILDFORD COAL GUF ASX AUD

PROPHECY DEVELOPMENT PCY TSX CAD

TURQUOISE HILL RESOURCES TRQ TSX CAD

SOUTHGOBI RESOURCES SGQ TSX CAD

XANADU MINES XAM ASX AUD

ENTREE GOLD ETG TSX CAD

ДЭЛХИЙН ГОЛЛОХ ИНДЕКСҮҮД

Тухайн өдөр арилжаалагдсан хувьцаа

НЭР СИМБОЛ БИРЖ ВАЛЮТ ХАНШ ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

59.55 +2.44% 11/11/2016

0.015 -6.25% 11/11/2016

2.975 +0.85% 11/12/2016

0.038 +2.7% 11/11/2016

0.013 -7.69% 11/11/2016

3.28 +1.23% 11/11/2016

4.57 +1.33% 11/12/2016

0.33 -17.5% 11/11/2016

0.19 +2.7% 11/11/2016

0.42 -8.7% 11/12/2016

▲

▼

▲

▲

▼

▲

▲

▼

▲

▼

МОНГОЛЫН ХӨРӨНГИЙН БИРЖ

НЭР СИМБОЛ ХАНШ (нэгж) ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

I АНГИЛАЛД 5 КОМПАНИЙН НИЙТ 488 ШИРХЭГ ХУВЬЦАА 2,808,898 ТӨГРӨГӨӨР АРИЛЖИГДСАН БАЙНА.АПУ ХК APU 367.92 2.25 % 11/13/2016ГОВЬ ХК GOV 8800 0.00 % 11/13/2016ДАРХАН НЭХИЙ ХК NEH 19000 0.00 % 11/13/2016СҮҮ ХК SUU 129.9 -0.03 % 11/13/2016ТАЛХ ЧИХЭР ХК TCK 18000 -5.26 % 11/13/2016II АНГИЛАЛД 10 КОМПАНИЙН НИЙТ 4,956 ШИРХЭГ ХУВЬЦАА 1,767,839 ТӨГРӨГӨӨР АРИЛЖИГДСАН БАЙНА.АТАР ӨРГӨӨ ХК ATR 62000 -1.59 % 11/13/2016БАЯНГОЛ ЗОЧИД БУУДАЛ ХК BNG 41000 2.50 % 11/13/2016ЖЕНКО ТУР БЮРО ХК JTB 66 -5.70% 11/13/2016МОНИНЖБАР ХК MIB 172 14.67 % 11/13/2016МАТЕРИАЛИМПЕКС ХК MIE 8700 0.00 % 11/13/2016МОНГОЛ ШУУДАН ХК MNP 277.99 -0.00 % 11/13/2016МЕРЕКС ХК MRX 52 0.00 % 11/13/2016РЕМИКОН ХК RMC 57.56 -0.76 % 11/13/2016ТАВАНТОЛГОЙ ХК TTL 1880 0.59 % 11/13/2016

▲◄►◄►▼▼

▼▲▼▲

◄►◄►◄►▼▲

ТОМИЛОЛТ

11/11 99.060

98.500

98.000

97.500

97.000

2

ШИВЭЭ-ОВООГ СОЛОНГОРУУЛНА

Шивээ­Овоогийн нүүрсний уурхайхан өвөлжилтийн бэлтгэлээ хангаж байна. Эднийх Улаан баатар хотын ДЦС IV­ын нүүрсний эрэлтийн тал хувийг дангаараа хангадаг. 564 сая тонн нүүрсний нөөцтэй энэ уурхай 25 жилийн хугацаанд 23 сая тонн нүүрс борлуулаад байна. Оны эхнээс 1.4 сая тонныг ний лүүлээд байгаа. Энэ оныг дуустал 300­400 мянган тонн ний лүүлэх хүлээлттэй байгаа аж.

Шивээ­Овоо компани уг нь 2014 онд хоёр сая тонн нүүрс борлуулж түүхэн дээд амжилтаа тогтоожээ. Гэвч борлуулалт нь жилээс жилд хумигдаж байна. 2015 онд гэхэд л нүүрсний нийлүүлэлт нь 100 мянган тонноор буурчээ.

Компанийн гол худалдан авагч ДЦС IV өнгөрсөн онуу­дад хүчин чадлаа өргөтгөж, технологио шинэчилсэн. Ингэс­нээр тус станц өндөр илч лэгтэй нүүрс ашиглах шаардлагатай болсон байна. Гэтэл Шивээ­Овоогийн нүүрс ний илчлэг харьцангуй бага буюу 2750­3000 калори.

Бас Шивээ­Овоо нь Бага ­н у у р тай харьц у улаха д нийс лэлээс алслагдмал. Хоёр дахин хол зам туулж, ДЦС IV­д хүр дэг. Тиймээс тээвэр лэлтийн зардал нь өндөр байгаа ажээ.

ДЦС IV ирэх онд Шивээ­Овоогоос авах нүүрсний татан авалтаа бууруулах санал тавьсан байна. Тодруулбал, тус уурхайгаас 1.32 сая тонн нүүрс авах санал тавьжээ.

Зүүн бүс өвөлд бэлэн Дорнод аймгийн дийлэнх суманд цасан бүрхүүл тогтсон

Энэ нь өмнөх онуудаас 300 мянган тонноор багассан дүн. Компанийн борлуулалт ийнхүү буурахаар орлого нь шууд багасаж, санхүүгийн байдал суларна гэдгийг Шивээ­Овоо компанийн удирдлагууд учирлаж байна. Тиймээс тэд төрийн бодлогоор зохицуулж, худалдан авалтыг тогтвортой түвшинд байлгах хүсэлтийг Эрчим хүчний яамныханд тавилаа. Тус яамны Түлшний бодло гын хэрэгжилтийг зохи­цуу лах газрын дарга Н.Болдхүү энэ асуудлыг шийдэж, Бага нуур болон Шивээ­Овоо­гийн нүүрсний уурхайн нийлүүлэлтийг тэнцвэртэй хадгалж ажиллахаа хэлсэн юм.

Гэвч энэ байдлаар удаан явах боломжгүйг Эрчим хүчний дэд сайд Т.Гантулга хэлж байна. Тиймээс Шивээ­Овоогийн уур­хайд түшиглэж, станц барих нь зүйтэй гэдэгт компани болон яамны удирдлагууд санал нэгдэж

байна. Уурхайд түшиглэн 9240 мегаваттын хүчин чадал бүхий станц барихаар Хятадын талаас санал тавьсан. Том чадлын, экспортын чиглэл бүхий станц барихаар сүүлийн жилүүдэд идэвхтэй хэлэлцэж байгаа юм. Энэ он дуусахаас өмнө Хятадын талаас станцын техник эдийн засгийн үндэслэлийг Эрчим хүчний яаманд танилцуулах товтой байгаа аж. Мөн хөрөн гө оруулагчид энэ долоо хоногт Эрчим хүчний яамны удирд­лагуудтай уулзана гэдгийг тус яамнаас мэдээлэв.

Шивээ­овоо хувьцаат компа­нийн Тэргүүн дэд захирал Ч.Мөнхбаатар “Станцын авла га, өглөгө их байна. Говь­Сүмбэр аймгийн төлбөр тооцоо ны төлөлт тааруу. Харин Улаанбаатарын ДЦС IV­ынх сайн байгаа. Манайх 500 гаруй ажилтантай. Нүүрсний борлуулалтаа өсгөж, аль болох ажлын байраа хадгалж үлдэхээр хичээж байгаа" хэмээн

хэллээ. Мөн валютын ханшийн нөлөөлөл дарамт болж, сэлбэг хэрэгсэл авахад хүндрэл учруулж байгааг ч хэлсэн.

Өвөлжилтийн бэлэн байд­лыг хангахын тулд Төрийн сангаас Шивээ­Овоо, Багануур компанид нийт 20 тэрбум төгрөгийн санхүүжилт олгосон байна. Зээлийн эргэн төлөгдөх хугацаа ойртож байгаа ч санхүү­гийн нөхцөл байдал амаргүй байгааг Шивээ­Овоо компанийн удирдлага тайлбарлалаа. Тий­

мээс зээл төлөх хугацааг хойш луулах хүсэлт тавив.

Тус уурхайн хөрс хуулалт төлөв лөгөөнөөс хоцорч бай гаа аж. Учир нь уурхайн ашиг­лалтын нэгдүгээр ам усанд автжээ. Тиймээс олборлолт орой тож байна. Үүнээс гадна зарим тоног, төхөөрөмж сул зогссон. Тухайлбал, хэдхэн жилийн өмнө авсан нүүрсний чийглэгийг бууруулах төхөө­рөмж ч зогсчээ. Технологийн горим нь тохирохгүй байгаа учраас технологио өөрчлөх шаардлага байгаа аж.

Эдгээр шалтгааныг бодлого төлөв лөлттэй холбоотой гэж Эрчим хүчний дэд сайд Т.Ган ­тулга хэлж байна. Иймд бодлогоо сайжруулах, төлөвлөлт, тооцоог нягталж, цэгцлэх хэрэгтэйг тэрбээр хэлсэн. Энэ чиглэлээр салбарын яам, Эрдэнэс Монгол компанитай хамтран анхаарч ажиллахаар болов.

Эрчим хүчний яамны Түлшний

бодлогын хэрэгжилтийг зохи­цуулах газрын дарга Н.Болдхүү "Шивээ­Овоогийн ирээдүйг зөвхөн нүүрсээр төсөөлдөггүй. Тус компани илүүдэл усаа хуримтлуулж нуур байгуулсан. Нууранд түшиглэн загас үр жүүлж, аялал жуулчлал хөгжүү лэх боломж бий. Үүнээс гадна зарим түүхий эдийг ашиглан бордоо үйлдвэрлэх боломжтой. Ингэснээр уурхай жилийн дөрвөн улирлын турш ажиллаж, орлого олох боломж бий. Шивээ­Овоог солонгоруулна гэж хэлсэн юм.

Уул уурхайн яам, Эрдэнэс Монгол компанийн хамтарсан ажлын хэсэг Зүүн бүсийн эрчим хүч, дулааны бэлэн байдалтай танилцлаа. Зүүн бүсийн ихэнх нутгаар цасан бүрхүүл тогтжээ. Өвөлжилт хүндэрч бол зошгүй байна. Гэвч уурхай, станцууд хамтран өвөлжилтийн бэлтгэлээ базаасаар байна.

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

Уурхай, станцууд хамтран

өвөлжилтийн бэлтгэлээ базааж

байна