xvii. yÜzyılda bİr osmanlı paŞasınin masraf bİlanÇosu* the expendİture balance sheet of...

8/13/2019 XVII. YZYLDA BR OSMANL PAASNIN MASRAF BLANOSU* THE EXPENDTURE BALANCE SHEET OF AN OTTOMAN

1/18

XVII. YZYLDA BR OSMANL PAASNINMASRAF BLANOSU*

THE EXPENDTURE BALANCE SHEET OF ANOTTOMAN PASHA N THEXVITH CENTURY

**Dr. Bilgehan Pamuk

zet

Osmanl Devleti'nin toplumsal dzeni tarihi sre ierisinde bir deiimierisinde olduundan, bu yapnn muhtelif devrelerdeki grnm debirbirlerinden farkl hususiyetler iermitir. Klasik dnem olarak tabir edilen

XVI. yzylda, devletin temelini tekil eden timar sistemi, XVII. yzylda yeriniiltizam sistemine brakmtr. Bylelikle idari mahiyette grlen bu deiim,toplumsal yapnn da deimesine zemin hazrlamtr. Meydana gelen bu yenidzen ierisinde toplumsal yapnn dolaysyla devletin bulunduu durum,zerinde durulmas gereken bir husus olarak deerlendirilmitir. Bunun iinde,

XVII. yzylda deien yap ierisinde bir beylerbeyinin durumu irdelenmitir.

1682 ylnda Erzurum Eyaleti'ne tayin olan beylerbeyinin kiisel gemii, kaphalk ve sosyal-ekonomik durumu, paann masraf bilanosu ile dneminkaynaklarndan elde edilen bilgilerle mukayese edilerek ortaya konulmutur.

Bylelikle XVII. yzylda, Osmanl Devleti'nin toplumsal yaps ile ilgilisonulara ulalmtr.

Anahtar Kelimeler: Beylerbeyi, Eyalet, Masraf, dare, Paa

Bu alma, Atatrk niversitesi'nin 2001/114 numaral "XVII. Yzylda ErzurumEyaleti dari ve Sosyal Yaps" isimli aratrma projesi kapsamnda hazrlanmtr.

Yrd. Do. Dr. Atatrk niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi Tarih Blm retimyesi


2/18

108

Abstract

Bilgehan Pamuk

Due to social changes in the OUoman State, the structure of it alsochanged in various periods. Timar system, the foundation of state in the XVI.century, also called the classic era, was replaced by the ltizam system in theXVI/o century. Therefore the changed in the administrative structure causedalso a change in the social structure. Because of this new order the importanceof the states system is stressed, so the status of a general governor in the XVI/ocentury is taken to hand. The biograph of a general-governor promoted to a

post in Erzurum in 1682, his servants and his social-economic condition wascompared on the Pasha's own balance sheet with that of the periods'. As a

result information about the social order of the OUoman State in the XVI/ocentury was gathered

Key Words: General-governor, Province, Expenditure, Administration,

Pasha

XVI. yzyln sonlarna doru grlen siyas, askeri ve mali alanlardakigelimeler, Osmanl Devleti'nin temel yapsnda birtakm kkl deiimlerinolumasnda etkili olmutur. Uzun yllar devam eden savalar ve bu savalarnmeydana getirdii sosyal ve ekonomik buhranlar, sistem deiikliine zemin

hazrlamtr. Yaanan sosyal-ekonomik zorluklar zme gayretinde olanOsmanl devlet adamlar, kurulu aamasndan itibaren devletin temelunsurlarndan birini oluturan timar sisteminden yava yava iltizam sisteminegemilerdir. Bu temel yapdaki sistem deiiklii, devletin kurumlar zerinde

birtakm deiimlere yol amtr.

Osmanl Devleti'nin XVII. yzylda klasik dnemden farkl hususiyetlerierdiine dair dnemin kaynaklarnda bilgiler bulunmaktadr. Bu ksm

bilgilerin yan sra, bte kaytlarnda devletin gelir-gider durumunu ihtiva eden

aydnlatc bilgiler de vardr. Nitekim mer Ltfi Barkan btelerle ilgiliyapm olduu almalarla, devletin sosyal-ekonomik durumu hakknda

Dnemin devlet adamlar ve ulemas hazrladklar risale ve layihalarnda, XVI. yzylnsonlarndan itibaren bilhassa XVII. yzylda devletin yapsnda meydana gelen deiimlerin

boyutlar hakknda bilgiler vermektedir. Ayn Ali Efendi, Kavanfn-i Al-i Osman der Hlasa-Mezamin-i Defter-i Divan, stanbul 1260; Hezarfen Hseyin Efendi, Telhis'l-Beyanfi Kavanin-i'Al-i Osman, (Haz. Sevim lgrel), Ankara 1998; Sofyal Ali avu, Sofyal Ali avuKanunnamesi, (Haz. Midhat Sertolu), stanbul 1992; Yaar Ycel, Osmanl Devlet TekilatnaDair Kaynaklar: Kitab- Mstetab, Kitabu Mesalih'l Mslimin ve Menafi'i'il- M'minin, Hrz'l-

Mluk, Ankira 1988; Koi Bey, Koi Bey Risalesi, (Haz. Ylmaz ,Kurt), Ankara 1994; EyyubEfendi, Eyyub Efendi Kanunamesi, (Haz. Abdlkadir zcan), stanbul 1994; Katib elebi,Dstur'l Amelli- Islall1'l- Halel, (Haz. Ali Can), Ankara 1982; z, Gelibolulu Mustafa Ali'ninNushat's- Selatin, Hasan Kafi El-Aksarayf'nin Usul'l- Hikem fi Nizami'l- Alem, Veysi"nin,Habname, Koi Bey'in Veliyddin Telhisleri, Aziz Efendi'nin Kanunname-i Sultan li AzizEfendi, Katip elebi'nin Dstur'l- Amelli- Islahi'l- Halel, eserlerinde, XVII. yzyl hakkndadetayl bilgilerin verildii ve yaanan buhranlar ve sistem deiikliinden bahsedildiini

belirtmektedir. Mehmet z, Osmanl' da "zlme" ve Geleneki Yorumcular, stanbul 1997


3/18

XVII. Yzylda Bir Osmanl Paasnn Masraf Bilanosu 109

i i

i

i i

i l i i

kymetli bilgiler elde etmitir? lerleyen zaman ierisinde pek ok aratrmacbte kaytlar zerinde alarak, devletin sosyal-ekonomik durumu hakknda

bilgi edinmeye nclk eden .L. Barkan', rnek alm, bteler zerindeincelemelerde bulunmu ve kymetli sonulara ulamlardr? Yaplan bualmalar, siyasi deerlendirmelerin yannda, devletin mevcut durumununortaya konulmas iin nemli etken olmulardr.

XVII. yzylda devletin mevcut durumu hakknda yaplan aratrmalarierisinde, M. Kunt'un Bir Osmanl Valisinin Yllk Gelir - Gideri Diyarbekir1670-1671 isimli almasnda, ilgi ekici tespitlerle karlalmtr. Deiensistem ierisinde devletin bulunduu duruma deinen Kunt; Diyarbekir

Beylerbeyi'nin eyaletteki siyasalotoritesinin nitelii, Merkez-Tara ilikileri,beylerbeyinin maiyeti ve dzeni, Diyarbekir ehrindeki esnafn dzeni, fiyatdurumu, i-d ticaretin zellikleri ve boyutlar hakknda deerli bilgilervermitir. Bu nedenden tr mali kaytlarn incelenmesi ile devletin sosyal-ekonomik yapsnn ortaya konulabilecei dncesinden hareket edilmitir.Babakanlk Osmanl Arivi 'nde (stanbul) bn'l Emin tasnifinde 1544numarada kaytl, 1682 ylna ait Erzurum Beylerbeyi'nin masraf bilanosumahiyetindeki vesikas zerinde durularak, eyaletin hatta devletin sosyal-ekonomik durumu ortaya konulmaya allmtr.

Erzurum Beylerbeyi elebi Hasan Paa'nn vefat etmesi zerine, BadatValilii'nden mazul olan mer Paa, 1682 ylnda Erzurum'a tayin edilmitir.4

Paa, tayin hkmnden yaklak yedi ay sonra, Erzurum Eyaletine ulatktansonraki iki ay boyunca btn .harcamalarn Devletl Paa Efendimiz

Hazretlerinin vaki olan mesarifatdr mfredattan zikr olunur ad altndakaydettirmitir.5 mer Paa'nn masraf bilanosu ve bunun mahiyettianlatlmadan nce paann zgemiiyle ilgili bilgi verilmek yerine olacaktr.

2 mer Ltfi Barkan, "1070-1071 (1660-1661) Tarihli Osmanl Btesi ve Bir Mukayese",FM. c. XV1I/1-4, stanbul 1955-1956, s.304-347; mer Ltfi Barkan, "1079 -1080 (1669-1670)Mali Ylna Ait Bir Osmanl Btesi ve Ekleri", FM. c. XV11I1-4, stanbul 1955-1956, s.225-303; mer Ltfi Barkan, "Osmanl mparatorluu Btelerine Dair", FM. c. XV11I1-4, stanbul1955-1956, s.193-224

3 Halil Sahilliolu, "Yemen'in 1599-1600 Yl Btesi", Yusuf Hikmet Bayur Armaan,Ankara 1985, s.287-319; Halil Sahilliolu, "1683-1740 Yllarnda Osmanl mparatorluu HazineGelir ve Gideri", VLLL.7TK. 11,Ankara 1989, s.1383-1406; Ahmet Tabakolu, "XVII. ve XVIII.YzylOsmanl Btesi", Ord. Prof. Dr. mer Ltfi Barkan'a Armaan zel Says, stanbul

1985, s.393-414; . Metin Kunt, Bir Osmanl Valisinin Yllk Gelir - Gideri Diyarbekir 1670-1671, stanbul 1981; Said ztrk, 1042-1045/1632-1635 Yllarna Ait Bosna Eyaleti Btesi,Osmanl lll, Ankara 1999, s.158-168; Erol zvar, "Rum Eyaletine Ait H. 1043-44/ M. 1634-35Tarihli "Bte"nin Tahlili" Osmanllll, Ankara 1999, s. 150-156

4 Raid Mehmed Efendi, Raid Tarihi 11,stanbul 1282, s.380-381; Defterdar Sar MehmedPaa, Zbde-i Vekayiat, (Haz. Abdlkadir zcan), Ankara 1995, s.35; Abdurrahman sa Efendi,

sa-zade Tarihi, (Haz. Ziya Ylmazer), stanbul 1996, s.I72-1735 Babakanlk Osmanl Arivi, bn'l-Emin Maliye 1544


4/18

110 Bilgehan Pamuk

mer Paa'nn zgecmii

"Koca, Hacye kz" lakaplar ile anlan mer Paa'nn ne zaman venerede doduu hakknda herhangi bir bilgi bulunmamaktadr. Enderundayetierek silahdarlk mevkine kadar ykselen mer Paa, 1664 (1074) ylndaald vezirlik payesi ile ilk grev yeri olan Msr Beylerbeylii'ne atanmtr.Bu grevinde, 1667 (1077)'de azledilinceye kadar yaklak yl kalm, dahasonra da iki yl mazul olarak beklemitir. 1669 (l079)'da DiyatbekirBeylerbeylii'ne atanm ve 1671 (1082)'e kadar bu grevinde kalmtr. 1672-1673 (l083)'de Erzurum Valilii'ne, 1675 (1086)'de Van Valilii'ne ve 1677(l088)'de Badat Valilii'ne tayin edilmitir. Bir yl kadar grevalmay

bekleyen Paa, 1682 (1093) senesinde ikinci defa Erzurum'a atanmtr.Akabinde 1684 (1095)'de Badat Valilii'ne getirilmise de, ksa bir sonraaz1edilmitir. Azlinden sonra 1687 (l098) ylnda nc defa Badat, 1688(l099)'de ikinci defa Diyarbekir, 1690 (l100)'da ikinci defa Van ve 1690-1691(l102)'de ise nc defa Erzurum Valilii'ne atanmtr. mer Paa, Van'danyeni grev yeri Erzurum'a gelirken Elmal Kazas'nda vefat etmitir.6

mer Paa'nn Erzurum Valilikleri

mer Paa'nn zgemiinde de bahsedildii zere Paa, defa Erzurum

Beylerbeylii'ne tayin edilmiti. 1672-1675 yllar arasndaki ilk beylerbeyliidneminde, Erzurum ehrinde Murad Paa Mahallesi'nde bir emeyaptrmtr.? Paa beylerbeylik vazifesinin sonlarna doru Erzurum beylerbeyiolarak ehzade Sultan Ahmed'in snnet dnne katlarak hediyelervermitir.8 Grevde bulunduu sre ierisinde hakknda herhangi bir olumsuzkaytla karlalmamas9, eyaleti iyi idare ettiini gstermektedir. merPaa'nn Erzurum'a ikinci defa beylerbeyi olarak atanmas, 9 Muharrem 1093/

6 Raid Tarihi ll,s.380-381; Zbde-i Vekayiat, s.35,130; sa-zade Tarihi, s.I72-173;

Anonim Osmanl Tarihi (1099-111611688-1704), (haz. Abdlkadir zcan), Ankara 2000, s. 12;Mehmed Sreyya, Sicill-i Osmani lll,stanbul 1311, s. 588

7 Gnmze Dere Mahallesi olarak zikredilen mahalledeki eme, caminin yanndadr vehala kullanlmaktadr. . H. Konyal, Abideleri ve Kitabeleri ile Erzurum Tarihi isimli eserindeemenin kitabesindeki yapt tetkikler neticesinde 1676 (1086) ylnda emenin yaptnldn

beyan etmitir. brahim Hakk Konyal,Abideleri ve Kitabeleri ile Erzurum Tarihi stanbul 1960,s.170- 171; Ancak eme kitabesi zerinde yaplan tetkikler sonucunda emenin 1688 (1088)

ylnda yapld tespit edilmitir.8 Erzurum Beylerbeyi mer Paa'nn hediyeleri arasnda; bir tane samur krk, bir tane

vaak krk, dokuz tane sim srahi, dokuz tane maraba, dokuz tane tepsi, dokuz tane diba-yAcem, dokuz tane iekli kadife, dokuz tane frengi hatayi, dokuz tane kitresiz atlas, dokuz tanesi

Hind atlas, dokuz tane kutni ve dokuz tane yelegendesi at bulunmaktayd. Hezarfen HseyinEfendi, Telhis'l-Beyan, s.215

9 1675 ylna ait H. G. Majer tarafndan neredilen ikayet Defteri'nde pek ok Ehl-i rftaifesi hakknda Divan- Hmayun'a ikayetler olmusa da mer Paa hakknda herhangi birikayete tesadf olunmam, aksine Paa, meseleleri n zmlenmesinde Merkez tarafndanmemur edilmitir. Hans Georg Majer, Das Osmanische Registerburch der Beschwerden (ikayetDefteri) Von Jahre 1675 sterreichische National-Bibliothek cad. Mixt.683, Wien 1984, s.35,36b,86b,90b,93a, 132b, l67a, 193b


5/18


18 Ocak 1682 tarihinde gereklemitir.o elebi Hasan Paa'nn yerine gelenmer Paa, bu grevinde fazla kalmam bir yl sonra yerine Silahdar HseyinPaa atanmtr.1I mer Paa, en son yani nc kez Erzurum Valilii'ne1691 'da tayin edilmitir. Ancak Paa, Erzurum'a gelirken yolda vefat etmitir.Olgun, akll ve tedbirli bir paa olarak bilinen mer Paa, deiik eyaletlerdeon sekiz yl kadar beylerbeylik vazifesinde bulunmu, bu srenin yaklak drtylnda Erzurum Beylerbeyi olarak hizmet vermitir.

1682 Ylnda mer Paa'nn Erzurum Beylerbeylii ve Masraflar

1682 ylnn balarnda Erzurum'a tayin olan mer Paa'nn, grevli

olduu eyalete vardktan sonra yapm olduu btn harcamalar, bilanoeklinde hazrlattndan bahsedilmiti. Dzenlenen bu kayttan hareketlebeylerbeyinin eyalet ierisindeki siyas, idarf ve sosyal konumlar, konuylaalakal muhtelif kaynaklarla da mukayese edilerek ortaya konulmutur.

Merkez idare, snrdaki Erzurum beylerbeyi elebi Hasan Paa'nn vefatetmesi zerine, daha nceden de orada grevlendirilmi olan mer Paa'yErzurum'a gndermitir. Paa, tarihi olan 18 Ocak 1682'den ancak yedi aysonra, 15 Austos 1682 tarihinde grev blgesine ulaabilmitir. Paa, kalabalkmaiyetti ile birlikte, ar k koullarnn hkm srd ve kardan yollarn

ulam iin elverisiz olmasndan dolay k aylar boyunca stanbul'dakalmtr. K mevsimin sonunda ularnn ve artlarn uygun hale gelmesizerine, maiyeti ile birlikte grev mahalline ge geldii sylenebilir. Bununla

birlikte Paa, tayin emrini mteakip mutad olduu zere maiyetindekimtesellimini, kendisi gelinceye kadar ileri yrtmesi iin Erzurum'agnderdii kuvvetle muhtemeldir.I2 Paa'nn stanbul'dan ayrlma tarihi

bilinmemekle birlikte, Anadolu'nun sol kol istikameti olan; stanbul - zmit -Adapazar - Bolu - ankr - Amasya - Tokat - Karahisar-arkf - Gmhane- Erzincan - Erzurum gzergahn takip ederek, 30-40 gnlk bir yolculuktan

sonra Erzurum'a vasl olduu kuvvetle muhtemeldir. B

L O Raid Mehmet Efendi ve Defterdar San Mehmed Paa, eserlerinde mer Paa'nn 9Muharrem'de Erzurum'a atandn belirtmesine karlk, Abdurrahman sa Efendi Paa'nn 9Rebiylevvel'de Erzurum'a tayin edildiini bildirmektedir. Raid Tarihi ll, s.380-381; Zbde-iVekayiat, s.35,130; sa-zade Tarihi, s.172-173

11 Zbde-i Vekayiat, s.160; sa-zade Tarihi, s.182; Sreyya, Sicill-i Osmani ll, s.19712 XVI. yzyln ikinci yarsnda ortaya km olan mtesellimlik, beylerbeyi grevine

balayncaya kadar eyalettin ynetimini geici bir sre iin vekaleten yrtrlerdi. YusufOuzolu, "XVII. Yzylda Karaman Beylerbeyi ve Mtesellimine likin Baz Bilgiler", Seluk

niversitesi Edebiyat Fakltesi Dergisi (SEFD), say.1, Konya 1981, s.96; " .... vuslmzekadar eyalet-i mezkurenin hsn-i idaresi iin tarafmzdan mtesellim nasb ve ta 'yini lazm gelmiolub .... ", brahim Ylmazelik, "Osmanl Hakimiyeti Sresince Diyarbakr Eyaleti Valileri(1516-1838), Uluslar Aras Kuruluunun 700. Yl Dnmnde Btn Ynleriyle Osmanl Devleti

. Kongresi (7-9Nisan 1999), Konya 2000, s.59013 Jean Baptiste Tavemier, Les Six Voyages de Jean Baptiste Tavernier, Ecuyer Baron

Daubonne Qu'il a farten Turquie en Perse et aux. Indes c.I, Paris 1676, s. 9-17; Evliya elebi,Evliya elebi Seyahatnamesi Il, (Haz. Zekeriya Kurun, Seyit Ali Kahraman, Ycel Dal), s.88-


6/18

112 Bilgehan Pamuk

Eyalette, hkmdarn otoritesini temsil eden en st derecede memurkonumundaki beylerbeyinin, devletin nemli brokratlar arasnda kabuledilmesi ve mevkiinden dolay kazand siyasi ve ekonomik gc, bunlarnsosyal statlerinin belirlenmesinde etkili olmutu. ncelikle ahaliningvenliini salamakla ykml olan beylerbeyi, eyaletteki idari ve askeriilerden birinci derecede yetkiliydi. Beylerbeyi hizmetlerine karlk ise hasolarak tahsis olunan gelirleri tasarruf etmiti. XVII. yzylda ErzurumBeylerbeylerinin durumlar ile ilgili olarak, Ayn Ali ve Heziirfen HseyinEfendi, eserlerinde, 1.214.600 akelik has gelirleri olduunu belirtmilerdi.

14

Verilen bu rakamla, XVI. yzyldaki has gelirlerinin mebla arasnda fazla birfarkn olmad da dikkat ekmektedir. Nitekim XVI. yzylda beylerbeylerinin1.200.000 ile 1.300.000 ake arasnda has tasarruf etmilerdi.ls Ancak XVII.yzylda akenin devaml olarak deer kaybetmesi ve fiyatlarn da devamlartmasndan dolay beylerbeylerinin etkilenmemesi dnlemez. Dolaysylaher ne kadar has gelirleri asndan XVII. yzyldaki beylerbeyleri ile XVI.yzyldakiler arasnda fark gzkmese de ekonomik koullar gz nnealndnda XVII. yzyldakilerin gelirlerinin, ncekilerine oranla daha yksekolduu ifade edilebilir. mer Paa'nn 15 Austos 1682 ile 10 Ekim 1682tarihleri arasndaki yaklak iki aylk harcamalarnn 29.076 kurul6, ake

bazndaki deerininl7 3.489.120 ake olmas, bu husustaki grmzdestekler mahiyettedir. Anlalaca zere beylerbeylerinin bilhassa tasarrufettikleri haslar ile birlikte ek gelirleri de bulunmaktayd. Erzurum'daki

beylerbeylerinin has gelirleri yannda, mukataalar (Erzurum Gmrk Mukataas

104; Yusuf Halaolu, Osmanl mparatorluunda Menzil Tekilat ve Yol Sistemi, (stanbul

niversitesi Baslmam Doentlik Tezi), stanbul 1982, s.31-77; "Asitfme-i Sa' adet tarafndanErzurum canibine giden sol kol menazilidir Menzil-i skdar - Gebuze (Gebze) - znikmid(zmit) - Sapanca - Hendek - Dzce Pazan - Bol - Gerede - Bayndr - erkes - Karacalar -Karaca Viran - Ko Hisar - Tosya - Hac Hazma - Osmanck - Hac Ky - Merzifon - Ladik -Sonisa - Niksar - Hac Murad Kalesi - Karahisar- arki - iryan - Kelkid - Bayburd - Tercan -Erzurum", BOA. Maliyeden Mdevver Defter (MAD.) 4108, s.41-43; Telhis-i Yemii Hasan Paasa'adetl padiahm bugn Erzurum'dan otuz gnde bir cebeci geldi ... .", Cengiz Orhonlu,Osmanl Tarihine Ait Belgeler: Telhisler (/597-1607), stanbul 1970, s.23

14 Ayn Ali Efendi, Kavfmin-i Al-i Osman, s.23,52 ; Hezarfen Hseyin Efendi, Telhis'l-

Beyan, s.12915 "Haliya Erzurum Beylerbeyisi olan Mustafa Paa'ya beylerbeyilik on iki kere yz bin

ake ile tevcih olnd", . 8 Ramazan 967 (2 Haziran 1560), BOA. Mhime Defteri(MM.) IV, s.7;"Erzurum Vilayeti mirmiranl on iki kere yz bin ake ile Karaman Beylerbeyi Murad Paayavirilmek buyruld]" 3 Ramazan 981 (27 Aralk 1573), MM. XXV, s.16; Tapu Kadastra GenelMdrl Kuyud- Ktidime Arivi Tapu Defteri 361, V.7-8

16 bn'l-Emin Maliye /54417 Bu tarihlerde bir kuru 120 akeye tekabl etmekteydi. BOA. Kamil Kepeci Ahkam

(KKA.) 72, s.140; evket Pamuk, Osmanl mparatorluu'nda Parann Tarihi, stanbul 1999,

s.152


7/18


,,

i'

iii :

i ;

! ii

!

Nezareti), cizye kalemiyesi, tahvil harlar gibi muhtelif gelirlerinin de olduutespit edilmitir. IS

XVI. yzylda Erzurum Beylerbeyinin haslar ile birlikte yllk gelirinin2.198.996 ake olduu dair bilgidenI9 baka, yllk gelirleri hakkndakaynaklarda herhangi bir malumata rastlanmamtr. Ancak Erzurum'da da

beylerbeylik yapm olan mer Paa'nn Diyarbekir Beylerbeylii zamannda,1670-1671 senesine ait yllk gelirinin 111.944 kuru / 14.552.720 ake20 olduugz nne alndnda, 1682'de Erzurum Beylerbeyi iken de, benzer bir orandayllk gelirinin olabilecei sonucuna varlabilir.

mer Paa'nn masraf bilanosundaki harcamalar mahiyetlerine gre tasnifedildikten sonra, bu snflandrma nispetinde deerlendirilmitir. Buna greharcama gruplar; "Yolda Yaplan Harcamalar", "Merkeze Yaplan demeler","Kap Giderleri", "Kap Halkna Yaplan demeler" ve "Bahi, n'am, Harlk

Nevinden Yaplan Harcamalar" balklar altnda mstakil olarak incelenerek,mer Paa'nn merkez ile olan ilikileri, eyalet ierisindeki konumu ve kaphalknn durumu ortaya konulmutur.

A) Yolda Yaplan Harcamalar

Temmuz aynn balarnda, maiyeti ile birlikte grev mahalline doruhareket eden mer Paa, stanbul - zmit - Adapazar - Bolu - ankr -Amasya - Tokat - Karahisar-arkf - Gmhane - Erzincan zerindenErzurum'a ulamtr. Erzurum eyaleti snrlarna dahilolmadan nce, yoldakiharcamalar ile ilgili bilgi verilmemitir. Eyaletin bat snrndaki Karahisar-arkf Sanca 'na gelindikten sonra, harcamalarn kaydedildii grlmektedir.Bu kayda gre Paa ilk olarak, skefsir Kazas'nda menzileiye 200 kuruvermitir. Gneye doru ilerleyen kafile, Erzincan'da at1ar iin 67 kurudemitir. Ayn gn ierisinde 15 Austos 'ta Erzurum ehrine vasl olan

beylerbeyinin, greve baladktan be gn sonra da, yol ile ilgili harcamalarolmutur. stanbul'dan beri eyalar tayanlara verilmesi gereken 983 kuru veat ektirmek iin srcye 3 kuru deme yaplmtr. Paann Erzurum' a

18 BOA.KKA. 72, s. 287; MAD. 2475, s.9,233; MAD. 2765, s.128,157 " .... ErzurumEyiiletinde olan zimmi reiiyann her bir neferinden er guru miri ve nsf guru beylerbeyimaliyesi ve cizyedar maa] in elli ake cem' olna ....", MAD. 2765, s.157; pirli, XVII.yzylda beylerbeylerinin gelirlerinin yeterli olmadndan masraflarn karlayabilmek iinhalktan "salgn salma", "devre kma"ve "imdiid- seferiye" ad altnda tekliflerinin olduundan

bahsetmektedir. Mehmet pirli, "Beylerbeyi" DA. Vi, s.73; zkaya, "imdiid -I hazariyye","imdiid- seferiye" ve dier gelirlerle yine masraflarn karlayamayan beylerbeylerinin halktan"tekiiif-i akka" ad altnda vergi topladklarn belirtmektedir. Ycel zkaya, "XVIII. YzylnSonlarnda Tevzi' Defterlerinin Kontrol", SEFD. say.1, Konya 1981, s.136

19 XVI. yzylda 1555-1557 tarihlerinde Erzurum Beylerbeyi Ayas Paa'nn bir yllk geliri2.198.996 ake, gideri ise 1.401.009 akeydi. "Dndar Aydn, "Osmanl Devri.nde XVI. YzyldaErzurum Beylerbeyi Ayas Paa'nn Bir Yllk Btesi", Osmanl Tarihi Aratrma ve Uygulama

Merkezi Dergisi say.8, Ankara 1997, s.399,4082) Kunt, Bir Osmanl Valisinin Yllk Gelir - Gideri, s.9- 17


8/18

114 Bilgehan Pamuk

gelmesiyle birlikte yoldaki harcamalarn tamamnn 1.253 kuru, bununda150.360 akeye tekabl ettii tespit edilmitir. Bu noktada belirtilmesi gereken

bir husus ise masraf bilanosunda kaydedilmi olan 1253 kuru tutarndakimebla, sadece Erzurum Eyaleti ile ilgili olmasdr. Maiyeti ile birliktestanbul'dan hareket eden mer Paa'nn yoldaki masraflar, getii yolzerindeki ilgili idari birimlerce karland ve bununda tevzi' defterlerinekaydedilmi olmas2l kuvvetle muhtemeldir.

B) Merkeze Yaplan demeler

mer Paa, greve balamas ile birlikte, muhtelif zaman aralklarnda

sadrazama polie22

ad altnda belirli miktarlarda demeler yapmtr. ki ayboyunca 8.500 kuruun (1.020.000 ake) sadrazama denmesi, zerindedurulmas gereken bir durum olarak kabul edilmitir. XVII. yzylda bilhassa

beylerbeyi tayinlerinde sadrazama hediye ad altnda birtakm demelerinyapld, dnemin kaynaklarnda sklkla ifade edilmektedir. Ayrca budemeler sayesinde beylerbeylerinin vazife alabildikleri ve bylelikle deusulsz ekilde yaplan atamalarla huzursuzluklarn olduu da belirtilmektedir.23

Balangta, mer Paa'nn masraf kaytlarndaki ykl demelerin de bumaksatla yaplm olabilecei dnlmtr. Ancak belirli bir hayat

standardna sahip Paa'nn (mazul durumda), son derece snrl bir bteylebakmak zorunda olduu kalabalk maiyeti ile birlikte geinmeye almasnnhayli g olaca gz nne alnmtr. Bu nedenden tr de Paa'nnkendisine yakn grd sadrazamdan bor alm olduu ve greve balar

balamaz da borcunu dedie4, daha uygun bir yarg olacaktr. Nitekim merPaa'nn 1670-1671 yllarnda da benzer bir durum ile karlat, hazrlatt

btesinden anlalmaktadr. Diyarbekir Beylerbeylii'ne tayin oluncaya kadariki yl bekleyen Paa, rikab- hmayundan ald: 35.000 kuru (4.550.000 ake)

borcunu, greve balamasyla birlikte demitir.

mer Paa'nn borlar iin yapt ykl demelerin yannda, sadrazamiin hediye olarak nitelendirilebilecek masraflar olmutur. Sadrazam tarafndan

bizzat sipari edilen 63 deve iin 2.777 kuru verilmitir.26 Sadrazamn aasKara Veli'ye 1.100 kuru; sadaret kaymakam aasna 150 kuru; Surre alayna292,5 kuru ve merkezdeki sarayn ihtiyac olan malzemeler iin 50 kuru

21 zkaya, "XVIII. Yzyln Sonlannda Tevzi' Defterlerinin Kontrol", s.135-l5l22 Polie; belirli bir sre sonunda, belirli bir miktar paray kendi adna ya da bir bakasnn

emrine demesi iin alacaklnn borluya yazd bildiri kad, Atilla etin "Ariv Terimleri ve

Deyimleri", Vakflar Dergisi say.12, Ankara 1978, s.36723 Ycel, Hrz'I-Mli1k, s.160-16124 Polie/kredi mektubu uygulamas, XVII. yzyln ortalarndan itibaren borlar demek

iin yaygn olarak kullanlan bir ilemdi. Halil nalck, Osmanl mparatorluu'nun Ekonomik veSosyal Tarihi Cilt./ 1300-1600, (ev. Halil Berktay), stanbul 2000, s.259-260

25 Kunt, Bir Osmanl Valisinin Yllk Gelir - Gideri, s.1826 Yaplan hesaplamalar sonucunda bir devenin fiyat 44 kuru (5.290 ake) olarak

belirlenmitir.


9/18

XVII. Yzylda Bir Osmanl Paasmn Masraf Bilanosu 115

li

l il i

, : ~ i

i :

: i

, i :: ' 1

ti r

i:

masraf olarak kaydedilmiti. Merkeze yaplan masraflarn tamam 12.869,5kurutur. Bu da 1.544.340 akeye karlk gelmitir.

c)Kap Giderleri

Erzurum Beylerbeyi'nin gerek kendisi iin ve gerekse maiyeti iin yapmolduu masraflarn hepsi, kap gideri bal altnda deerlendirilmitir. Masraf

bilanosunda % 38'lik bir orana sahip kap giderleri ierisinde, en fazla sarfiyat,mutfak masraflarna olmutur. Her ay dzenli olarak tahsis edilen deneklerinyannda, ihtiya durumunda da vekilhar tarafndan malzemeler satn alnmtr.Paann sarayndaki ilgili grevlilerin (ekmekiba, zahireci, arpa emini,kilerciba, matbah emini gibi) denetiminde ya, pirin, zahire gibi tketimmaddelerine 1.692 kuru verilmitir. Ayrca belirtelim ki alnan bu malzemelerierisinde en fazla talep arpa iin olmutur. Eyalet genelinden 2.526,5 kurututarnda arpa satn alnmtr. Yiyecek malzemeleri ierisinde pirincin alnmasda ilgi eken baka bir unsurdur. Revan'dan ithal edilen 4.020 kyye /5.153,640kg?? pirin iin 200 kuru verilmitir.28 Temel besin maddeleri ierisindenemli bir yere sahip olan et de, vekilhar tarafndan karlanmaktadr. Ancaketin temin edilmesinde kasaparn etkin olabilecei gibi, celepIere canlhayvanlar iin yaplan toplam 4.250 kuru demelerden, etin canl hayvanlardansaland anlalmaktadr.

Kap giderleri ierisinde, hem paann kendisinin hem de maiyetininmuhtelif ihtiyalar iin masraflar da olmutur. Yaplan demeler, saraydakisarraf, haffaf, konak, terziba, masraf katibi ve silahtar aa gibi personelindenetiminde gereklemitir. Kap giderleri kalemi altnda deiik harcamalarada tesadf olunmutur. Bu harcamalar ierisinde; avlarda kullanlan tazlar,sarayn etrafndaki sokak ubuklar, sarayn darndaki minber veDiyarbekir' den gelen mekkari kervann tama cretleri iin yaplan harcamalarsaylabilir. Paa tarafndan kap giderleri iin toplam 9391,5 kuru masraf

yaplmtr. Bunun ake olarak karlnn da 1.126.980 ake olduubelirlenmitir.

D) Kap Halkna Yaplan demeler

XVII. yzylda beylerbeyi atamalar ile "HaZiya Erzurum Beylerbeyi olanMehemmed Paa hazretleri yarar ve emekdar ve iktidarnda jari ve kapusu

mkemmel olmala vezaret virlb Erzurum Eyaletine vezaretle mutasarrj

yazld" 29 eklindeki kayttan, kap halknn beylerbeyi atamalarnda etkinolduu anlalmaktadr. Kaytlarda da sk sk geen "mkemmel kapu"

tabirinin, ncelikle beylerbeylerinin gelir durumlar ile balantl personeliihtiva ettii dnIse de, hakikatte bu tabir olabildiince fazla personeli olanlar

27 Bir kyye yaklak 1.282 kg.'a karlk gelmektedir. Halil nalck, "Introduction tottoman Metrology", Studies in Attoman Social and Economic History, London 1985, s.34i

2 8 20 kyye (24 kg) pirin iin 1 kuru (120 ake) verildii hesaplanmtr.29 BOA. A.RSK.1498, s.31


10/18

116 Bilgehan Pamuk

iin kullanlmtr.3 o XVII. yzylda Erzurum Beylerbeylerinin kap halknn,mevcudiyeti hakknda kaynaklarda ak bir ifade bulunmamaktadr. Bununla

birlikte, bu konu ilgili tek kaynak durumunda bulunan Evliya elebi,beylerbeyinin kap halknn iki bin civarnda olduundan bahsetmektedir.31

mer Paa'nn masraf bilanosunda, maiyetindeki kap halk ile alakalkaytlara da tesadf olunmutur. Paa ister grevde olsun, ister mazul durumda

bulunsun, devaml olarak yannda bulunan daimi personelolduu gibi, grevebalad andan grevi sona erinceye kadar hizmetinde olan geici personeliolmutur. Beylerbeyinin hizmetindeki personelden, bazlarnn grev vemaalar hakknda bilgilere de rastlanmtr. Paann devaml olarak yannda

bulunan anigir (6 nefer), mehterciler, harbende (11 nefer), kilerci (2 nefer),seyisler, serban (lO nefer) ile karakullukularn mevcutlar ve maa durumlarhakknda malumatlara rastlanmtr. Buna gre 2 anigir ile 2 kilercinin biraylk maa 5 kuru; II harbendenin iki aylk maa 66 kuru; seyislerin ikiaylk maalar 30 kuru ve karakullukularn bir aylk maalarnn 557 kuruolduu belirlenmitir.

Masraf kaydnda, geici mahiyetteki personelin durumu hakknda dabilgilere tesadf olunmutur. Bu grevliler, daha ziyade askeri hizmetlerdeistihdam olunmulardr. Paann, beylerbeylii sresince bu unsurlardan istifadeedilmi, hizmetlerine mukabilolarak maaiarn da beylerbeyinin btesindenkarlanmtr. Geici olarak hizmetinde bulunanlar, blkba ve deliba gibiaskeri unsurlar olmutur. Bu personel ile ilgili kaytlardan kimin ne kadar maaald aka kaydedilmitir. Buna gre; Saruca blkbasnn bir buuk aylkmaa iin 81 kuru, delibann bir aylk maa iin 49,5 kuru, blkbann bir

buuk aylk maa iin 99 kuru denmitir. Aka da grlecei zere, geiciolarak hizmette bulunanlarn maalar, devaml olarak hizmette bulunanlardandaha yksektir.

Kap halkna yaplan demeler ierisinde, kap kethdas verilen tahsisattadikkat ekmektedir. Beylerbeyinin stanbul'daki bilhassa Divan-Hmayun'daki ilerini takip eden kap kethdas32, mer Paa'nn Erzurum'agelmesinden be gn sonra 21 Austos'ta stanbul'a gitmi ve kendisine de 300kuru verilmitir. Ayrca yannda kendisi ile birlikte giden adamna da 40 kurudenmitir. mer Paa'nn kap halk iin yapt demelerin tamamnn

30 Metin Kunt, Sancaktan Eyalete 1550-1650 Arasnda Osmanl meras ve l daresi,

stanbul 1978, s.10331 Evliya elebi, Evliya elebi Seyahatnamesi ll, stanbul 1315, s.205; Evliya elebi'nin

Erzurum Beylerbeyi'nin kap halkna dair verdii rakamn ihtiyatla karlanmas gerekir. En az300 kiilik maiyetleri bulunan beylerbeyi iin 2000 kiilik bir mevcut olduka yksek birrakamdr. Nitekim 1745 ylnda Erzurum Beylerbeyi olan brahim Paa'nn bin civarnda kaphalk mevcuttu. smail Hakk Uzunarl, Osmanl Devletinin Merkez ve Bahriye Tekilat,

Ankara 1988, s.20732 Uzunarl, Merkez ve Balriye Tekilat, s209


11/18

i ' "


1.227,5 kuru olduu ve bunun da 147.300 akeye karlk geldii tespitedilmitir .

E) Bahi, n'am, Harlk Nevinden Yaplan Harcamalar

Erzurum beylerbeyi olarak grevli olduu eyalete vasl olan mer Paa,gerek maiyetindeki grevlilere ve gerekse muhtelif kiilere bahi ve hediyelervermi, bazlarna da eitli yardmlarda bulunmutur. Hizmetlerinden veilerinden memnun olduklarn taltif etmek amacnda olan Paa, bu husustaolduka cmert hareket etmiti. Kendisini karlamaya gelen KarahisarMtesellimi ve Ki Sancakbeyi'ne aba giydirIDiti. Erzurum ehrine geldiktensonra hizmetindeki personele, yeni grevinden dolay tebrik ziyaretine gelenlereve Revan elisine harlk vermiti. Belirli bir maksatla ziyaretine gelenlere deihsanlarda bulunmutu. Ayrca kendi kap halk ierisinde hizmetinden memnunolduu personelinden deveciler aas, serbanba, bazarc ve mahzenci gibigrevlileri de dllendirIDiti. Paa, bayramlarda da maiyetine kar ihsanlarda

bulunmu olup, "iydiyye" ad altnda harlk vermiti. Gerek bahi, gerekin'am ve gerekse harlk olarak yaplan masraflarn tamam 4334,5 kuruolduu belirlenmitir. Bu meblan ake bazndaki deerinin de 520.140 akeolduu hesaplanmtr.

i

Merkeze Yaplan

demeler

45%

Yol Masraflar

4%

Bahi,ln'am

veHarlk15%

Kap Giderleri

32%

Kap Halkna Yaplan

demeler4%

ekil 1. mer Paann Masraflarnn Dalm

Bu almada, XVII. yzylda bir beylerbeyinin masraf kayd incelenerek,beylerbeyinin siyas, idarf ve sosyal ekonomik konumu deiik kaynaklardakibilgilerle mukayese edilerek ortaya konulmutur. 1682 ylnda mer Paa'nnbeylerbeylii dneminde yapm olduu harcamalar, mstakil olarakkaydettirdii masraf bilanosunda sadece giderleri hakknda bilgiler elde


12/18

118 Bilgehan Pamuk

edilmitir. Yaplan incelemeler sonucunda Paa'nn gelirleri ile ilgili kesin birmalumata rastlanmamtr. Bununla birlikte, beylerbeylerinin 10.000.000 ile15.000.000 ake arasnda gelirlerinin olduu sonucuna varlmtr.

mer Paa'nn masraflar, muhtevalarna gre tasnif edilerek ayr ayrdeerlendirilmitir. Buna gre, merkeze 12.869,5 kuru; kap giderlerine 9391,5kuru; bahi, in'am ve harlklara 4334,5 kuru; yol masraflarna 1253 kuruve kap halkna tahsilolunan 1227;5 kuru ile birlikte toplam 29.076 kuru /3.489.120 ake sarf olunmutur. Yaplan masraflarn byk bir ksmn %45'ini "Merkeze Yaplan demeler" tekil etmitir. Paa'nn gerek maiyeti vegerekse kendisi iin yapt "Kap Giderleri" de masraflarn % 32' sinioluturmutur. Bu orana kap halkna yaplan demeleri de dahil ettiimizdemasraflarn % 36'sn kapsayabilmise de merkeze yaplan demelereulaamamtr. Paann beylerbeylii sresince evresindekilere yaptihsanlarda, masraflarnn % 15' ini tutmutur. mer Paa 'nn yoldakiharcamalar tasnif edilen snflandrma ierisinde en az mebla tutmu olup,genel masraflarn % 4' lk dilimini tekil etmitir. Aka da grlecei zeremer Paa, Erzurum Beylerbeylii sresince en fazla masraf, merkez iinyaplmtr. Paann kendisi ve kap halk iin yapt harcamalar da ykl biroran tekil etmitir. Bu bilgilerden istifade ile, XVII. yzyldaki Erzurum

Beylerbeyinin, XVI. yzyldakilerden sosyal ekonomik ve idari anlamda dahaetkin olduklar sylenebilir.

Devletl Paa Efendimiz Hazretlerinin vaki' olan mesarifatdrmfredattan zikr olunur. El-vaki' fi 1093

Guru

1. skefsirden mceddeden vaz'olnan menzi! in menzileiye verildi fi 11aban 932. Erzincanda atar in verildi fi 11 aban 93

3 .... alnub Vekil-i harc aaya teslim ba tezkire

4. Karahisar Mtesellimine aba giydirildi

5. K Begine bir aba giydirildi

6. Abaya bir aba giydirildi

7. Erzuruma dahil olundukda terifat defteri mucibince virildi

8. Drt nefer anigire gzete ulufe virildi

9. Vekil- harc aaya pirin ve ya bahas virildi

200

67

360

20

20

6678

61

16

200


13/18

i'

\ ,

XVII. Yzylda Bir Osmanl Paasnn Masraf Bilanosu

o . Matbah Eminine otun in virildi

11. Sadrazam Hazretleri in polie virildi

12. Mekkari tavarlan kirasndan baki kalan akedir ki virilmidir fi 16 abansene 93

13.ahcl Mehterlerine (lO) 93 Cemaziye1evvelinin aherine gelinceye gzeteulufeleri virilmidir

'14. Kapclar Kethdasna harcrah virildi fi 16 aban sene 93

15. Celeblere viri1di bera-y deyn fi 16 aban 93

16. Gl-zade Mustafa elebiye harhk virildi fi 26 aban 93

17. aban Aann ademine harhk virildi fi 26 aban 93

18. Seyyid Mahmud elebinin ademine harlk virildi fi 26 aban 93

19.... ohnn ademine harhk virildi fi 26 aban 93

20. Onbir nefer harbendeye u1ufe ve nafaka-y Muharrem ve Safer fi 28 aban93

21. ki nefer anigire ve iki nefer ki1arciya bir aylk ulufe fi 28 aban 93

22. Sadrazam Hazretleri in poliecilere virildi fi Selh-i Safer 93

23. Revan Elisine virildi fi Selh-i aban 93

24. Sadrazam Hazretleri in itira olnan 63 devenin kymeti 1.734 gurugedklerden havale olnub baki kalan 1.043 guru dahi hazineden virilmekzere tezkire virilmidir

25. Erzurum Nahiyesine arpa itiras in virildi 3.500 somar

26. mer Paann aasna virildi

27. Saruca blkbas Mehemmed Blkbaya 1,5 aylk ulufe virildi

28. Matbah Emnine otun in virildi

29. Seyislere iki aylk ulufe virildi

30. Haffafa ber muceb-i mfredat virildi

119

200

1.152

3.000

983

120

300

3.200

8.845

60

30

30

20

66

9.051

5

3.000

350

2.777

15.183

1.166,5

200

81

300

30

16.960,5

122


14/18

120

31. Kars Paasnn aasna virildi

32. Diyarbekirden ota getren develer kirasna virildi

33. Abdullah Efendinin ademine in'am od

34. Pasin Kazasnn arpa itiras in virildi

35. Etmekibaya virildi

36. Sivasdan gelen Kara Mehemmed Aann ademierine

37. Konak Hasan Aaya avaid virildi

38. Sokak ubuklar alnd

39. Asitaneden gelrken at-ekdrmeye

40. Surre in erifi altun virildi 130 aded

41. Nal ve mh alnd

42. Kaim-i makam Hazretlerinin aasna virildi

43. Sadrazam aas Kara Veli Aaya virildi

44. Yusuf Paa ademine in'am virildi

45. avular Emini yediyle Saman itira olnd kantar 800, f 5 smn

46. Delibaya bir aylk ulufe virildi

47. Asitaneye giden serbanlara iki aylk ulufe ve nafaka viri1di Nefer 10

48. Mezburlara bahi viri1di

Bilgehan Pamuk

50

84

15

1.000

18.231,5

100

36

50

5

3

18A25,5

292,5

110

150

1.100

10

20.088

366,5

49,5

60

60

49. Efendimizin iki aylk serbanlar gzete ulufe ve nafaka virildi f gurre-yi

evval sene 93

50. Kapclar Kethdasnn ademine harcrah virildi

SI . Asitaneye giden develer zerine tayin olnan aaya harlk virildi

52. Karakullukcya ulufe virildi ber muceb-i mfredat

53. Revandan gelen pirin akesine kyye 4020 fi 20

54. Revandan pirin getren katann ademierine harcrah

132

20.756

40

240

557

200

60


15/18

XVII. Yzylda Bir Osmanl Paasnn Masraf Bilanosu

55. Katarn nal Yemh alnd

56. Vekil-i harc aaya pirinin Yirildi

57. Def' a pirin alnd

58. btida geldmzde arpa itira olnd

59. Enderun aalarna iydiyye Yirildi

60. Terzibana Yirildi

61. Serbanbaya in'am olnd

62. Sadrazam Hazretleri in poliecilere Yirildi

63. Zahireciye ayaid Yirildi

64. Vekil-i harca ayaid Yirildi

65. MasrafKatibine ayaid Yirildi

66. Arpa Eminine ayaid Yirildi

67. Matbah Eminine ayaid Yirildi

68. Kilarcbaya ayaid Yiri1di

69. Silahdar Aaya ... akesinden Yirildi

70. Abdullah Efendiye 50 guru nukd ye 50 gurua iki at alnd

71. brahim Aann ukadarna harlk Yirildi

72. Tarada yaplan minber akesine

73. Etmekibaya ayaid Yirildi

74. Vekil-i harca aylk masraf in Yirildi

75. Bazara gidene ye mahzenciye in'am od

76. Aylk masraf in Vekil-i harca Yirildi

77. Def'a Vekil-i harca Yirildi

78. Ale'l-hesab Sarraf yediyle alnan eya bahaya Yirildi ber muceb-i mfredat

121

21.853

9

204

81

460

717

23.324

92,5

10

2.500

50

100

26.076,5

40

50

30

10

50

26.256,5

100

12,5

5

30

250

26.654

10

498

80

450


16/18

122 Bilgehan Pamuk

79. mer Blkbaya ulufe mal birbuuk harc yigirmi fi Selh-i evval sene 93

80. Kara Ahmedin Blkbaya seksan gnlk harc yigirmidrt fi Selh-i evval

sene 93

81. Hac Veliye bera-y kiras fi selh-i evval 93

82. Celeblerin deynlerine ale'l-hesab virildi fi Selh-i evval 93

83. Tazlara masraf olnd fi Selh-i evval 93

Yalnz Yigirmi tokuz bin yetmi alt gurudur

27.69299

215

50

1.000

20

29.076


17/18


' $ -; 1 ' .-: _oJ _),~' ....:..:.,"i~-;"~~1t.:'1Jj~.,.~.;...:-. ...j:~_...;I.';.w~.~.A).i.:..U--~ol

.-:(~(.~~\l~.:..r:.':';.;".-J..J .. : J " - ( r " .:....~~l.v..;,.

'.-. .J'."';~L J . ; . ( . . : . . . .~ . f '

mer Paann MasrafKaytlar

- - - -..

t .v

{, . t

t

,V.... \

'\i

.i

t :

t

i i o (

t

'\ t

.

\"\

.."..\: \,. o

. ,.

.t.

.t.

t

'. '\.,-0--

'\ o \


18/18

124

-'.~1.e)~. l~:J-J.Jn";.r,rr.,, 2?--:r.

. . . " . ~. . . .--".)Jf',..>.

--~,3 ~;.:-\~.}l-v :"(.~j~ 1

~.JJ,. ('.~ ~ )';'jo'.f"~ ~

. "--'.lJ.I""_\""--",,J.I

~.J , \r L O : ~ L ~ l..) L-

~.J J~" ~.JJ~ G .f~tJj.,~~~;~.J~.. -o .~ .J :. \~ ~ ~ ~..j~.~

.-- ....:..l3 '''N\.~I-,iJj~. . .... . . .

---->.}-'

~.'~i ., i .

O J o v

\

.

t\Ao,

~ t i

. , " " . t " \

.." \. ,, '

\..

Bilgehan Pamuk

~.J J ..: , ~ ~ ~ \("--.) ~

_ ..JJ.J ...JrL~,\,.~l' ...... ---'.J>_j~~I & '

-,..J/) d :.- J,,~~"r ~'J }.:sL

., ,~:',,/, i._ \' ~ (-: ~~.\ ( ~ J . ~

- ; ' O J J 4 , ..: ~i1_ ,.:.(. ~ .~..!.l..u --' \....

. . . -'~" ti...-J,;:D~J,;)r~(~.JJ' ryl:'~~~j.J:,:,~~-:G~~.. .

t

L

;).

. , : )t-

t o

til,:) 1-\.

't. c . A

. ; . . .'.o.

'1 '\ \''\'\

\ o

o

1

mer Paann Masraf Kaytlar

xvii. yÜzyılda bİr osmanlı paŞasınin masraf bİlanÇosu* the expendİture balance sheet of...

Documents