xay dung van hoa nha truong

sỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ

TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN TỈNH

TÀI LIỆU BỒI DƯỠNG CÁN BỘ QUẢN LÝ TRƯỜNG tIỂU HỌC, trUNG HỌC CƠ SỞ

(Biên soạn theo Quyết định số 382/QĐ-BGD&ĐT ngày 20/01/2012 của Bộ trưởng Bộ GD & ĐT)

MODULE 4. QUẢN LÝ NHÀ TRƯỜNG

CHUYÊN ĐỀ 14. XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG

lưu hành nỘI BỘ

THANH HOÁ, 2012

tỪ NGỮ VIẾT TẮT

CBQLGD Cán bộ quản lý giáo dục

CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

ĐHQGHN Đại học quốc gia Hà Nội

GD Giáo dục

GD & ĐT Giáo dục và Đào tạo

GDP Tổng sản phẩm quốc nội (Gross Domestic Product)

GDPT Giáo dục phổ thông

HDI Chỉ số phát triển con người (Human Development Index)

HĐND Hội đồng nhân dân

KT-XH Kinh tế- xã hội

PTDTNT Phổ thông dân tộc nội trú

QLGD Quản lý giáo dục

QLNN Quản lý Nhà nước

TCCN Trung cấp chuyên nghiệp

THCS Trung học cơ sở

TH Tiểu học

XHCN Xã hội chủ nghĩa

MỤC LỤC

A. Mục tiêu của chuyên đề. 4

B. Tóm tắt nội dung chuyên đề. 4

C. Nội dung chi tiết chuyên đề. 4

1. Khái niệm chung. 4

1.1.Văn hoá.................................................................................................4

1.2. Văn hoá tổ chức: 4

1.3. Văn hoá công sở: 5

1.4. Văn hoá nhà trường. 6

1.5. Các yếu tố cấu thành văn hóa nhà trường. 6

2. Tầm quan trọng của việc phát triển văn hoá trường TH, THCS. 9

2.1. Đối với học sinh: 10

2.2. Đối với giáo viên. 10

2.3. Đối với lãnh đạo nhà trường. 11

3. Vai trò của lãnh đạo quản lý trong việc phát triển văn hoá trường TH, THCS.....12

3.1. Ảnh hưởng của hiệu trưởng đến văn hoá nhà trường. 12

3.2. Hiệu trưởng nuôi dưỡng văn hoá trường học bằng cách nào. 13

4. Định hình những giá trị cốt lõi để xây dựng và phát triển văn hoá trường TH, THCS 13

4.1. Giá trị cốt lõi 13

4.2. Định hình hệ thống các giá trị cốt lõi 14

5. Những kinh nghiệm để xây dựng và phát triển văn hoá nhà trường ở các nước trên thế giới và Việt Nam 14

5.1. Kinh nghiệm các nước trên thế giới 14

5.2. Kinh nghiệm của Việt Nam: 16

5.3. Một số vấn đề đặt ra trong xây dựng văn hóa trường phổ thông hiện nay: 19

D. CÂU HỎI HỌC TẬP. 20

E. HÌNH THỨC TỔ CHỨC DẠY HỌC.. 20

G. HÌNH THỨC KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ.. 21

H. TÀI LIỆU HỌC TẬP. 21

Chuyên đề 14. XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG

Số tiết học: 15

A. Mục tiêu của chuyên đề

Sau khi tham gia chuyên đề người học có được:

Kiến thức:

- Hiểu được khái niệm văn hoá, văn hoá tổ chức,văn hoá công sở và văn hoá nhà trường.

- Nắm vững các đặc trưng của văn hoá nhà trường, tầm quan trọng của việc phát triển văn hoá trường phổ thông.

- Học hỏi những kinh nghiệm của các nước trên thế giới và ở ViệtNamđể xây dựng và phát triển văn hoá nhà trường.

- Xác định được các giá trị cốt lõi và cách thức quản lý, lãnh đạo để xây dựng, phát triển văn hoá trường TH, THCS hiện nay.

Kĩ năng:

Thực hiện các bước với các biện pháp cụ thể để xây dựng văn hoá trường TH, THCS.

Thái độ:

Tự tin, quyết tâm rèn luyện và xây dựng văn hoá của trường TH, THCS.

B. Tóm tắt nội dung chuyên đề

Cung cấp những thông tin cốt lõi về khái niệm văn hoá, văn hoá công sở và văn hoá nhà trường; các đặc trưng của văn hoá nhà trường nhằm giúp hiệu trưởng định hình thành công các giá trị văn hoá cốt lõi; các biện pháp quản lý, lãnh đạo để xây dựng, phát triển văn hoá trường TH, THCS hiện nay; các bước với các biện pháp cụ thể để xây dựng văn hoá nhà trường.

C. Nội dung chi tiết chuyên đề

1. Khái niệm chung

1.1.Văn hoá

Có nhiều cách hiểu khác nhau về khái niệm văn hoá:

Theo tổ chức giáo dục và khoa học của Liên hợp quốc (UNESCO): “Văn hóa hiểu theo nghĩa rộng là một phức thể, tổng thể các đặc trưng diện mạo về tinh thần, vật chất, tri thức, tình cảm khắc họa lên bản sắc của một cộng đồng, gia đình, xóm làng, xã hội v.v…. Văn hóa không chỉ bao gồm nghệ thuật văn chương mà cả những lối sống, những quyền cơ bản của con người, những hệ thống chính trị, những truyền thống tín ngưỡng”.

Văn hoá hiểu theo nghĩa hẹp: “Văn hoá là tổng thể những hệ thống biểu trưng (kí hiệu) chi phối cách ứng xử và sự giao tiếp trong một cộng đồng khiến cộng đồng ấy có đặc thù riêng…Văn hoá bao gồm hệ thống những giá trị để đánh giá một sự việc, một hiện tượng (đẹp hay xấu, có đạo đức hay vô đạo đức, phải hay trái, đúng hay sai…) theo cộng đồng ấy.

Tóm lại có thể hiểu: Văn hoá là một tập hợp của những đặc trưng về tâm hồn, vật chất, tri thức và xúc cảm của một xã hội hay một nhóm người trong xã hội và nó chứa đựng, ngoài văn học và nghệ thuật, cả cách sống, phương thức chung sống, hệ thống giá trị, truyền thống và đức tin.

1.2 Văn hoá tổ chức

Thuật ngữ “Văn hóa tổ chức” (organisational culture) xuất hiện lần đầu tiên trên báo chí Mỹ vào khoảng thập niên 1960. Thuật ngữ tương đương “văn hóa công ty” (corporate culture) xuất hiện muộn hơn, khoảng thập niên 1970 và trở nên hết sức phổ biến sau khi tác phẩm “Văn hóa công ty” của Terrence Deal và Atlan Kennedy được xuất bản tại Mỹ năm 1982. Văn hóa tổ chức là tập hợp các giá trị và qui tắc được các cá nhân và các nhóm trong một tổ chức chia sẻ với nhau. Các giá trị và qui tắc này qui định cách thức ứng xử của mọi người với nhau và giữa những người trong tổ chức với các bên có liên quan nằm ngoài tổ chức.

Văn hóa tổ chức bao gồm các thành phần sau đây:

- Các thái độ của một tổ chức

- Các kinh nghiệm của một tổ chức

- Niềm tin của một tổ chức

- Các giá trị mà tổ chức theo đuổi

1.3. Văn hoá công sở

Văn hoá nơi công sở, nói một cách khái quát, là một loạt hành vi và quy ước mà con người dựa vào đó để điều khiển các mối quan hệ tương tác của mình với những người khác. Văn hoá công sở còn là một hệ thống được hình thành trong quá trình hoạt động của công sở, tạo nên niềm tin giá trị về thái độ của cán bộ làm việc trong công sở, ảnh hưởng đến cách làm việc trong công sở và hiệu quả hoạt động của nó.

Một ai đó có khả năng thích ứng được với những tổ chức khác nhau, thì hầu như người đó có vốn kinh nghiệm nhiều về văn hóa công sở và trong bất kỳ tình huống nào người này cũng có khả năng tự điều chỉnh văn hóa công sở một cách phù hợp để đạt hiệu quả cao trong công việc, nhiệm vụ. Nhân tố này giúp người lãnh đạo chỉ đạo tổ chức đạt mục tiêu và hiệu quả cao trong quá trình hoạt động.

1.3. Văn hoá nhà trường

Văn hóa nhà trường (VHNT) là một khái niệm mới xuất hiện trong những năm gần đây, nhưng nội hàm của nó thì đã được đề cập đến từ lâu, trong nhiều tình huống của giáo dục (GD) và đào tạo (ĐT), nhất là ở thời kỳ đổi mới.

Có thể hiểu VHNT là một hệ thống phức hợp các giá trị, các chuẩn mực xung quanh chức năng đào tạo con người của nhà trường, được chấp nhận tự nguyện, được cam kết tôn trọng để theo đó mà các thành viên của nhà trường cùng nhau thực thi các hoạt động dạy và học, nhằm hoàn thành ngày càng tốt sứ mệnh cao cả của mình.

Các giá trị và chuẩn mực này phải tương đối bền vững, nghĩa là phải qua trải nghiệm và thử thách của thời gian, phải biến thành niềm tin trong hành động của mọi thành viên, và trở thành biểu tượng trong từng mặt hoạt động của nhà trường. Do đó VHNT là sự thể hiện bản sắc tập thể, thông qua đó mà các thành viên của nhà trường được kết nối với nhau để phấn đấu cho mục tiêu chung, trách nhiệm chung.

1.4. Các yếu tố cấu thành văn hóa nhà trường

VHNT thường được xem xét ở 2 cấp độ: vô hình và hữu hình. Các thành tố chủ yếu thường ở dạng tiềm ẩn trong nhận thức và tình cảm của con

người (thầy, trò, phụ huynh, nhân dân,...), chúng hình thành nên cấp độ vô hình của VHNT, khó nhận ra ngay. Chính hành động của con người (chủ yếu là thầy và trò) trong hoạt động thực tiễn dạy và học đã biến các thành tố vô hình nói trên thành các biểu tượng và tạo nên cấp độ hữu hình của VHNT. Nhìn từ phía khách quan, người ta dễ nhận ra cấp độ hữu hình của VHNT, nhưng đó chưa phải là toàn bộ VHNT, mà đó chỉ là biểu hiện bên ngoài của VHNT. Chẳng hạn, biểu tượng về các chuẩn mực trong VHNT mà chúng ta thường thấy khi đến thăm một nhà trường nào đó, chính là cấp độ hữu hình của VHNT, như là: cảnh quan sư phạm, trang phục của thầy và trò, quan hệ giao tiếp trong trường và giao tiếp với khách, nghi thức chào cờ đầu tuần, nghi thức chào đón học trò đầu cấp và tiễn đưa học trò cuối cấp, nghi lễ ngày khai trường, ngày bế giảng, ngày kỷ niệm thành lập trường, ngày Nhà giáo Việt Nam, nề nếp gặp mặt và tặng quà các cựu giáo chức của trường nhân ngày 20/11, nề nếp gặp mặt và giao lưu với học sinh cũ đã ra trường,...

Muốn nhận diện được đúng trình độ của VHNT thì phải có cách đánh giá toàn diện, kết hợp được cả 2 cấp độ, không thể chỉ căn cứ vào cấp độ hữu hình, nhưng cũng không thể chỉ qua đánh giá trình độ của cấp độ vô hình bằng suy diễn cảm tính.

* Những biểu hiện của văn hoá nhà trường:

- Nuôi dưỡng bầu không khí cởi mở, dân chủ, hợp tác, tin cậy và tôn trọng lẫn nhau;

- Mỗi cán bộ, giáo viên đều biết rõ công việc mình phải làm, hiểu rõ trách nhiệm, luôn có ý thức chia sẻ trách nhiệm, tích cực tham gia vào việc ra các quyết định dạy và học;

- Coi trọng con người, cổ vũ sự nỗ lực hoàn thành công việc và công nhận sự thành công của mỗi người;

- Nhà trường có những chuẩn mực để luôn luôn cải tiến, vươn tới;

- Sáng tạo và đổi mới;

- Khuyến khích giáo viên cải tiến phương pháp nâng cao chất lượng dạy và học; giáo viên được khuyến khích tham gia đóng góp ý kiến trong mọi hoạt động của nhà trường;

- Khuyến khích đối thoại và hợp tác, làm việc nhóm;

- Chia sẻ kinh nghiệm và trao đổi chuyên môn;

- Chia sẻ quyền lực, trao quyền, khuyến khích tính tự chịu trách nhiệm;

- Chia sẻ tầm nhìn;

- Nhà trường thể hiện sự quan tâm, có mối quan hệ hợp tác chặt chẽ, lôi kéo cộng đồng cùng tham gia giải quyết những vấn đề của giáo dục.

* Những biểu hiện tiêu cực, không lành mạnh (phi văn hoá) trong nhà trường:

- Sự buộc tội, đổ lỗi cho nhau;

- Sự kiểm soát quá chặt chẽ đánh mất quyền tự do và tự chủ của cá nhân;

- Quan liêu, nguyên tắc một cách máy móc;

- Trách mắng học sinh vì các em không có sự tiến bộ;

- Thiếu sự động viên khuyến khích;

- Thiếu sự cởi mở, thiếu sự tin cậy;

- Thiếu sự hợp tác, thiếu sự chia sẻ học hỏi lẫn nhau;

- Mâu thuẫn xung đột nội bộ không được giải quyết kịp thời.

VHNT được hình thành và phát triển trong quá trình xây dựng và phát triển của nhà trường, không thể tự nhiên là có ngay, mà phải qua thời gian. Sự phong phú, sâu sắc và bền vững của VHNT sẽ được nhân lên theo cùng với sự trưởng thành của nhà trường. Mặt khác VHNT còn chịu ảnh hưởng từ trình độ phát triển KT-XH của địa phương, từ chất lượng đời sống văn hoá của địa phương. Do đó, nhìn vào trình độ của VHNT người ta có thể suy ra, nhận ra trình độ chất lượng giáo dục của nhà trường và phần nào hình dung ra được bộ mặt của đời sống văn hoá địa phương.

2. Tầm quan trọng của việc phát triển văn hoá trường TH, THCS

Nghiên cứu của GS. Peter Smith (ĐH Sunderlans ) cho thấy: VHNT có ảnh hưởng vô cùng to lớn đối với chất lượng cuộc sống và hiệu quả hoạt động của nhà trường. Các lý do cần phải nuôi dưỡng vun trồng VHNT tích cực, lành mạnh có thể tóm tắt như sau:

- Sự phát triển của trẻ em chịu ảnh hưởng rất lớn của môi trường văn hoá xã hội nơi các em lớn lên;

- VHNT lành mạnh giúp giảm bớt sự không hài lòng của giáo viên và giúp giảm thiểu hành vi cử chỉ không lịch sự của học sinh;

- Tạo ra môi trường thuận lợi hỗ trợ việc dạy và học, khuyến khích GV, HS nỗ lực rèn luyện, học tập đạt thành tích mong đợi;

- VHNT lành mạnh nuôi dưỡng, hỗ trợ việc dạy và học.

Có thể nói văn hoá là một thứ tài sản lớn của bất kỳ một tổ chức nào. Có không ít người đã khẳng định: nó quyết định sự trường tồn của một tổ chức. Đó là ý nghĩa và tầm quan trọng lớn nhất của văn hoá. Nó càng có ý nghĩa và tầm quan trọng đặc biệt đối với nhà trường, bởi lẽ, tính văn hoá là một tính chất đặc thù của nhà trường, hơn bất kỳ một tổ chức nào. Do đó, một cách khác có thể nói VHNT luôn chi phối trực tiếp đến sự phát triển tiến bộ của nhà trường

2.1. Đối với học sinh

- Tạo ra một môi trường học tập có lợi nhất cho học sinh

- Tạo ra môi trường thân thiện cho học sinh

2.2. Đối với giáo viên

- Khuyến khích mối quan hệ hợp tác, chia sẻ kinh nghiệm, học hỏi lẫn nhau giữa các giáo viên.

- Tạo bầu không khí tin cậy thúc đẩy giáo viên quan tâm đến chất lượng và hiệu quả giảng dạy, học tập.

2.3. Đối với lãnh đạo nhà trường

- Tạo bầu không khí dân chủ, thu hút được sự ủng hộ của mọi thành viên để hoạch định sự phát triển nhà trường đúng hướng

- Tin tưởng ở đồng nghiệp, thực hiện chia sẻ quyền lãnh đạo, phát huy tính tự chủ của GV, HS trong mọi hoạt động, cùng nhau đưa nhà trường phát triển

- Văn hoá nhà trường hỗ trợ điều phối và kiểm soát

- Văn hóa nhà trường giúp hạn chế tiêu cực và xung đột trong quá trình quản lý

3. Vai trò của lãnh đạo quản lý trong việc phát triển văn hoá trường TH, THCS

3.1. Ảnh hưởng của hiệu trưởng đến văn hoá nhà trường

• Hiệu trưởng có vai trò quyết định/chi phối sự phát triển văn hoá nhà trường

- Tư duy phát triển giáo dục của người hiệu trưởng ảnh hưởng đến văn hoá nhà trường;

- Hiệu trưởng có vai trò quan trọng trong việc hình thành các chuẩn mực, các giá trị cốt lõi, niềm tin;

- Sự quan tâm, chú ý của hiệu trưởng đến cái gì…sẽ ảnh hưởng chi phối VHNT;

- Hiệu trưởng xác định, tập hợp tạo lập hệ thống giá trị cốt lõi của trường;

- Hiệu trưởng xác định các đặc trưng và chia sẻ tầm nhìn.

• Những cách ảnh hưởng của hiệu trưởng đến VHNT

- Hiệu trưởng phải là người lãnh đạo gương mẫu (người hiệu trưởng luôn là tấm gương cho giáo viên, nhân viên, học sinh);

- Hiệu trưởng hình thành VHNT thông qua hàng trăm hoạt động tương tác hàng ngày với CB, GV, HS, phụ huynh và cộng đồng;

- Hiệu trưởng chú ý đến nhu cầu của GV và nhu cầu của HS;

- Cách phản ứng của người hiệu trưởng đối với những biến động trong nhà trường;

- Hiệu trưởng xác lập cơ chế đánh giá, thi đua khen thưởng (đúng người, đúng việc);

- Phong cách lãnh đạo dân chủ, tăng cường đối thoại, cùng tham gia, phân công trách nhiệm rõ ràng;

- Khả năng biết lắng nghe của hiệu trưởng nuôi dưỡng bầu không khí tâm lý cởi mở, tin cậy, tôn trọng lẫn nhau ở nơi làm việc;

- Tiêu chuẩn chọn lựa và sa thải nhân viên.

3.2. Hiệu trưởng nuôi dưỡng văn hoá trường học bằng cách nào?

- Chia sẻ tầm nhìn, sứ mệnh của trường với CB/GV;

- Giữ vai trò dẫn dắt (bằng các định hướng, chiến lược, mục tiêu), thể hiện uy tín;

- Khuyến khích và tích cực ủng hộ sự đổi mới, sự sáng tạo để giáo viên phát triển tối đa khả năng của họ;

- Coi trọng việc đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn để không ngừng phát triển đội ngũ;

- Khuyến khích giáo viên tích cực hợp tác với đồng nghiệp trong và ngoài trường;

- Tạo điều kiện để mỗi học sinh đều có cơ hội thể hiện khả năng/ năng lực;

- Thúc đẩy sự đối thoại, trao đổi chuyên môn và chia sẻ kinh nghiệm;

- Tạo dựng bầu không khí cởi mở, dân chủ và nhân văn;

- Khuyến khích tinh thần hợp tác và kỹ năng làm việc nhóm.

Hiệu trưởng là người lãnh đạo để tạo lập ra văn hóa của nhà trường; triết lý của người hiệu trưởng ảnh hưởng đến văn hoá của nhà trường (triết lý cá nhân của mỗi một hiệu trưởng là khác nhau dẫn đến văn hoá của mỗi nhà trường là khác nhau).

4. Định hình những giá trị cốt lõi để xây dựng và phát triển văn hoá trường TH, THCS

4.1. Giá trị cốt lõi

Mỗi nhà trường đều có lịch sử tồn tại và phát triển. Sự tồn tại, phát triển của nhà trường qua thời gian đã tạo ra những giá trị văn hoá nào đó.

Cần có những khảo sát đánh giá các giá trị văn hoá đang tồn tại trong nhà trường: đâu là các giá trị tích cực, tiêu cực, đâu là các giá trị văn hoá được nhiều cán bộ, giáo viên trong trường mong muốn nhất .

Hiệu trưởng cần phải nhận ra đâu là những giá trị văn hoá đích thực, cốt lõi có tính đặc trưng của nhà trường đang tồn tại tạo nên sự khác biệt về bản sắc với các trường khác để nuôi dưỡng, vun trồng.

Những giá trị văn hoá không phải là cố định, bất biến, nó có thể thay đổi tuỳ thuộc vào sự thay đổi của xã hội (có tính định kỳ, có thời hạn…), vì vậy hiệu trưởng phải luôn luôn vun trồng những giá trị văn hoá nhà trường.

4.2. Cách xác định những giá trị cốt lõi

Cần có những khảo sát, đánh giá về các giá trị cá nhân và các giá trị văn hoá hiện đang tồn tại trong nhà trường…các giá trị văn hoá được mọi người mong muốn.

Hiệu trưởng chia sẻ các kết quả khảo sát đánh giá này với cán bộ, giáo viên, nhân viên, học sinh và thu thập ý kiến của mọi người để định rõ những giá trị đặc trưng, cốt lõi nhất mà nhà trường cần phải tập trung vun trồng, phát triển.

Hiệu trưởng cùng giáo viên hiện thực hoá các giá trị này trong các giao tiếp ứng xử hàng ngày, trong quá trình xây dựng mục tiêu giáo dục, kế hoạch năm học, quá trình đánh giá kết quả học tập, rèn luyện của học sinh.

- Gợi ý các bước xác định các giá trị cốt lõi của nhà trường:

Bước 1: Cung cấp thông tin về các giá trị đã có trong trường.Bước 2: Nêu một số giá trị được cho là quan trọng nhất.Bước 3: Đọc lên từng giá trị một và ghi vào bảng hoặc tờ giấy lớn.

Bước 4: Xem các giá trị nào giống nhau hoặc là nằm trong một giá trị khác thì gạch bỏ.

Bước 5: Phát cho mỗi người năm mẩu giấy (có chữ √) và họ dán vào năm giá trị mà họ cho là quan trọng nhất.Bước 6: Sau khi dán xong, hãy đếm năm giá trị nào được chọn nhiều nhất.Bước 7: Chia nhóm 5 người, thảo luận về ý nghĩa 5 giá trị đã được nhiều người chọn.

5. Những kinh nghiệm để xây dựng và phát triển văn hoá nhà trường ở các nước trên thế giới và ViệtNam(ứng dụng trong đơn vị công tác của bản thân)

5.1. Kinh nghiệm các nước trên thế giới

5.1.1. ỞSingapore

Trong số các quốc gia thuộc khu vực,Singaporecó nền giáo dục được xem là toàn diện và phát triển nhất Đông Nam Á. Văn hóa trường học ở Sing được chú trọng xây dựng. Mỗi trường đều có logo, biểu tượng và khẩu hiệu hành động rõ ràng. Các vấn đề về nghi thức, trang phục cũng được quan tâm. Vấn đề hợp tác, xây dựng nhà trường thành tổ chức học tập là một trong những điểm cốt lõi trong định hình văn hóa trường học ở quốc gia này. Bên cạnh trang bị cho học sinh các kiến thức và kỹ năng cần thiết trong chương trình chính khoá, các trường học của Singapore cũng có rất nhiều hình thức tổ chức hoạt động ngoại khoá lành mạnh và bổ ích, qua đó xây dựng tinh thần đoàn kết, hợp tác, thân thiện giữa các học sinh.

5.1.2. Ở Phần Lan

Người Phần Lan tuân thủ triết lý giáo dục là mọi người đều có thể đóng góp và những học sinh đang phải “đánh vật” trong các môn học sẽ không nên để bị tụt lại phía sau. Một chiến thuật được các nhà trường áp dụng là bố trí một giáo viên nữa trong lớp để giúp những học sinh gặp khó khăn trong một môn học nào đó. Nhưng tất cả các học sinh vẫn ngồi học trong cùng một lớp, dù các em có trình độ khác nhau trong môn học nào đó.

''Hệ thống của Phần Lan ủng hộ hết sức những học sinh gặp khó khăn trong học tập nhưng cũng chú ý hơn đến những học sinh có tài năng”.

Nét nổi bật trong xây dựng văn hóa nhà trường ở Phần Lan là tạo cho học sinh một không khí học tập thoải mái và đảm bảo mối quan hệ chặt chẽ giữa gia đình với nhà trường. Các bậc phụ huynh cũng đóng một vai trò quan trọng trong kết quả ấn tượng của học sinh Phần Lan.

Giáo viên là một nghề uy tín ở Phần Lan. Các giáo viên được đánh giá cao và các tiêu chuẩn giảng dạy rất cao.Theo BBC, thành công của hệ thống giáo dục Phần Lan dường như là một phần là do yếu tố văn hóa. Các học sinh được học trong một không khí thoải mái và thân mật. Sự thành công của hệ thống giáo dục Phần Lan được xây dựng trên ý tưởng học ít hiểu nhiều. Phần Lan tập trung vào các trường học cởi mở, không chịu sự quy định về chính trị. Với sự kết hợp này, Phần Lan tin rằng không có trẻ em nào bị bỏ lại phía sau.

5.2. Kinh nghiệm của ViệtNam:

5.2.1. Xác định những đặc điểm của một nhà trường thành công làm cơ sở cho định hình văn hóa nhà trường

5.2.2. Cách thức xây dựng các mối quan hệ ứng xử có văn hoá trong nhà trường

- Xây dựng các quy tắc giao tiếp, ứng xử giữa mọi người trong nhà tr-ường

- Xây dựng các quy tắc ứng xử với môi trường

5.2.3. Cách thức phát triển văn hoá nhà trường

- Làm thế nào để nuôi dưỡng/ phát triển văn hoá nhà trường?

- Cách thức phát triển văn hoá nhà trường

Hiệu trưởng có thể sử dụng những cách thức dưới dây để dẫn dắt, lãnh đạo phát triển VHNT:

1. Xây dựng bầu không khí dân chủ: cởi mở, hợp tác, cùng chia sẻ hỗ trợ lẫn nhau; mọi người đều được tôn trọng, luôn được coi trọng và có cơ hội thể hiện, phát triển các khả năng của mình;

2. Xây dựng cơ chế giám sát, đánh giá, khen thưởng hợp lý thúc đẩy mọi người nỗ lực làm việc;

3. Mỗi cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên trong trường đều có bản mô tả công việc, rõ trách nhiệm, quyền hạn và nghĩa vụ;

4. Hiệu trưởng tăng cường dự giờ, trao đổi chuyên môn với GV đứng lớp về cách dạy và học;

5. Làm cho học sinh biết là các em được yêu thương, được quan tâm chăm sóc;

6. Cố gắng bảo đảm cho học sinh có một tương lai xứng đáng với sự đầu tư của cha mẹ các em;

7. Hiệu trưởng chia sẻ quyền lực, mạnh dạn trao quyền cho giáo viên trong đó đề cao vai trò lãnh đạo hoạt động dạy và học của giáo viên;

8. Cho mọi người thấy là bạn đang làm việc với cương vị là một hiệu trưởng, đầy nhiệt tâm, luôn trách nhiệm và đầy tình yêu thương học trò;

9. Hiệu trưởng nên có mặt thường xuyên trong trường và trong lớp học; tham dự càng nhiều những sinh hoạt của học sinh thì càng tốt;

10. Hiệu trưởng thường xuyên trau dồi kỹ năng giao tiếp; lắng nghe tất cả mọi người;

11. Khuyến khích phụ huynh học sinh tham gia vào các hoạt động giáo dục của trường và làm cho phụ huynh hiểu rõ vai trò của họ;

12. Hiệu trưởng luôn suy nghĩ để học hỏi, để đổi mới và nâng cao uy tín của mình trong nhà trường.

5.3. Một số vấn đề đặt ra trong xây dựng văn hóa trường TH, THCS hiện nay

Khi bàn về đổi mới quản lý GD&ĐT thì chúng ta phải coi đổi mới quản lý từ các nhà trường là mục tiêu cơ bản, vì đó mới là trận địa thực sự để làm nên chất lượng. Chính VHNT đích thực và trong sáng là động lực quan trọng nhất cho quá trình đổi mới quản lý của từng nhà trường. Không có VHNT thì không thể nói đến đổi mới quản lý từ nhà trường. Đổi mới quản lý nói chung hay đổi mới quản lý ở đơn vị cơ sở (trường học) thì không thể chỉ bàn về các giải pháp đổi mới cho các vấn đề “mang tính kỹ thuật” (như xây dựng kế hoạch chiến lược, tổ chức bộ máy QL, chỉ đạo điều hành, kiểm tra đánh giá,...) mà trước hết cần quan tâm ngay đến vấn đề văn hoá quản lý , VHNT, văn hoá đánh giá,... Không có những thứ văn hoá này thì rất khó đổi mới quản lý GD&ĐT, vì ở đó là định hướng, là chuẩn mực, là động lực,...của quản lý. Chỉ đưa ra những giải pháp mang tính kỹ thuật đơn thuần thì không đổi mới được quản lý và theo đó cũng không thể nâng cao được chất lượng GD&ĐT.

Với vị trí đặc biệt của nhà trường (là tổ chức cơ sở) và với vai trò quan trọng của VHNT đối với sự phát triển tiến bộ của nhà trường cũng như đối với yêu cầu đổi mới quản lý nhà trường nói riêng và quản lý GD&ĐT nói chung, chúng ta cần phải tìm ra cách phát huy cho được VHNT vào thực tiễn hoạt động dạy và học và thực tiễn hoạt động quản lý của Hiệu trưởng. Do đó:

- Phải quán triệt vấn đề VHNT cho toàn thể các thành viên của các nhà trường, trước hết là cán bộ quản lý và các thầy cô giáo. Đặc biệt cần lưu ý làm rõ những vấn đề triết lý GD của chúng ta hiện nay.

- Từng nhà trường và toàn ngành tổ chức đánh giá lại thực trạng VHNT, đặc biệt cần chỉ ra được giá trị nào, chuẩn mực nào đang thực sự

thống trị các nhà trường hiện nay, cái gì đang là nét chủ đạo trong VHNT hiện nay.

- Bàn bạc biện pháp khôi phục lại các thành tố tích cực và còn thích hợp của VHNT truyền thống, đồng thời cũng tích cực tạo dựng các thành tố mới, tiến bộ, để từ đó mà hình thành dần VHNT tương thích cho thời kỳ đổi mới. Theo đó thì mọi thành viên phải tự “chỉnh huấn” lại mình để ai cũng có được cái “hồn” VHNT mới, lấy đó làm điểm tựa cho hành trình tiếp theo.

- Trong phương án đổi mới quản lý nhà trường của Hiệu trưởng, nhất thiết phải đề cập đến yêu cầu xây dựng VHNT. Khi nêu các giải pháp đổi mới cho từng vấn đề “mang tính kỹ thuật” của quản lý thì kèm theo phải có lý giải cơ sở VHNT, VHQL tương ứng. ....

- Cần chú ý xây dựng văn hóa giao tiếp ứng xử giữa học sinh- học sinh; học sinh với thầy cô giáo, giữa các thầy cô giáo, cán bộ viên chức với nhau và giữa lãnh đạo trường với cán bộ giáo viên và học sinh. Thể hiện qua lời ăn tiếng nói, cách trao đổi, sự quan tâm chia sẻ, hợp tác và cộng đồng trách nhiệm; bao dung, thân thiện; biết đấu tranh với các biểu hiện sai trái trong cuộc sống.

- Xây dựng văn hóa mặc: có những qui định cụ thể về cách ăn mặc, đầu tóc phù hợp, và thực hiện nghiêm túc các qui định trong luật giáo dục và điều lệ nhà trường.

- Xây dựng văn hóa làm việc và học tập: thể hiện ở việc trung thực trong làm việc và học tập, có ý chí vươn lên trong cuộc sống

- Giáo dục kỹ năng và lý tưởng sống cho học sinh …

D. CÂU HỎI HỌC TẬP

1. Thế nào là văn hóa nhà trường? Phân tích làm rõ tầm quan trọng của văn hóa nhà trường?

2. Các biểu hiện của văn hóa nhà trường ? Làm thế nào để xác định hệ giá trị cốt lõi của nhà trường? Bằng thực tiễn công tác, đồng chí hãy trình bày cụ thể các bước đồng chí đã thực hiện để xác định hệ thống các giá trị cốt lõi của nhà trường mình.

3. Là người cán bộ quản lí, theo đồng chí, Hiệu trưởng có vai trò như thế nào trong việc phát triển văn hoá nhà trường?

4. Hãy đánh giá thực trạng văn hóa nhà trường hiện nay? Từ thực tiễn văn hoá nhà trường đồng chí đang công tác, là người cán bộ quản lí, đồng chí hãy cho biết cần làm gì và làm như thế nào để xây dựng văn hóa nhà trường?

E. Hình thức tổ chức dạy học

Nội dung

Hình thức tổ chức dạy học chuyên đề

TổngLên lớpThực tế

Tự NCLý

thuyếtBài tập

Thảo luận

1. Khái niệm chung

1 1 2

2. Tầm quan trọng của việc phát triển văn hóa trường phổ thông

1 1 2

3. Vai trò của lãnh đạo quản lý trong việc phát triển văn hoá trường phổ thông

1 1 1 3

4. Định hình những giá trị cốt lõi để xây dựng và phát triển văn hoá trường phổ thông

1 2 1 4

5. Những kinh nghiệm để xây dựng và phát triển văn hoá nhà trường ở các nước

4 4

trên thế giới và Việt Nam

Tổng 4 0 8 0 3 15

G. TÀI LIỆU HỌC TẬP

Tài liệu bắt buộc

Tài liệu về Chuyên đề: Xây dựng và phát triển văn hóa nhà trường.

Tài liệu tham khảo

1. Học viện Quản lý giáo dục, Xây dựng văn hóa nhà trường, Bài giảng chương trình bồi dưỡng hiệu trưởng trường phổ thông chương trình liên kết Việt nam- Singapore; Hà Nội, 2008

2. Nguyễn Hữu Lam - Văn hóa tổ chức, Bài giảng cho HV tại “Center for excellence in managament development”, TP Hồ Chí Minh, 2010

3. Phạm Quang Huân, Văn hóa tổ chức - hình thái cốt lõi của văn hóa nhà trường, Kỷ yếu Hội thảo Văn hóa học đường, Viện NCSP, Trường ĐHSPHN, năm 2007.

4. Nguyễn Văn Dung, Phan Đình Quyền , Văn hóa tổ chức và lãnh đạo, NXB Giao thông vận tải, 2010

5. Văn hóa tổ chức và nghệ thuật lãnh đạo (2011), www.hrclub.com.vn

6. Rick Allen.BuildingSchool Culture in an Age of Accountability.BuildingSchool Culture, November 2003 | Volume 45 | Number 7.

7. Kent D. Peterson and Terrence E. Deal. How Leaders Influence the Culture of Schools, 2006

8. Yenming Zhang NIE Nanyang. Shaping School Culture. Technological University Objectives, 2008

ĐỊNH HƯỚNG TRẢ LỜI CÁC CÂU HỎI HỌC TẬP

Câu 1.

* Ý 1. Trình bày khái niệm VHNT

- Có thể hiểu VHNT là một hệ thống phức hợp các giá trị, các chuẩn mực xung quanh chức năng ĐT con người của nhà trường, được chấp nhận tự nguyện, được cam kết tôn trọng để theo đó mà các thành viên của nhà trường cùng nhau thực thi các hoạt động dạy và học, nhằm hoàn thành ngày càng tốt sứ mệnh cao cả của mình.

* Ý 2. Phân tích làm rõ tầm quan trọng của văn hóa nhà trường

- Nghiên cứu của GS. Peter Smith (ĐH Sunderlans ) cho thấy: VHNT có ảnh hưởng vô cùng to lớn đối với chất lượng cuộc sống và hiệu quả hoạt động của nhà trường.

- Văn hoá là một thứ tài sản lớn của bất kỳ một tổ chức nào.

- VHNT luôn chi phối trực tiếp đến sự phát triển tiến bộ của nhà trường.

- Đối với học sinh

- Đối với giáo viên

- Đối với lãnh đạo nhà trường

Câu 2.

Ý 1. Trình bày các biểu hiện của văn hóa nhà trường

Ý 2. Làm thế nào để xác định hệ giá trị cốt lõi của nhà trường?

- Xác định thế nào là giá trị cốt lõi?

- Cách xác định những giá trị cốt lõi

Ý3. Trình bày cụ thể cách làm (với các bước cụ thể) đã tiến hành (hoặc trong ý tưởng của người lãnh đạo) để xác định hệ thống các giá trị cốt lõi để xây dựng và phát triển văn hoá nhà trường- nơi mình đang công tác.

Câu 3. Vai trò của người Hiệu trưởng trong việc phát triển văn hoá nhà trường?

- Ảnh hưởng của hiệu trưởng đến văn hoá nhà trường

- Hiệu trưởng nuôi dưỡng văn hoá trường học bằng cách nào?

Câu 4.

Ý1. Đánh giá thực trạng văn hoá nhà trường nói chung, đặc biệt là văn hoá nhà trường- nơi đồng chí đang công tác.

Ý2. Từ đó đề xuất những cách làm để xây dựng văn hoá nhà trường – nơi đồng chí đang công tác.