UJi

I

i

xali PAA UZ N

n V*A V

. /

0

i '

*

XALE MIN FERID

Paa Uzun

Kitb: 18

Biyografi: 1

Xal Min Ferd

Paa Uzun

ap: Berdan Matbaacihk

stanbul, Tebax 2006

Edtor: Deniz Gunduz

Redaktor: Roan Lezgn

Mzanpajker: M. Al Vari

Grafikkera qapax: Nuran Gundoxdu

Paa Uzun

ISBN: 975-6278-09-9

Weanxaney Vatey

Adres:

Katip Mustafa elebi Mah.

Tel Sok. No: 18 Kat: 3 Beyoglu/ stanbui

Tel: 0212-244 94 14

E-posta: kovaravate@yahoo.com

Ji Ruhsar Yekbn re.

Ezji bo alkariya wanji Ruhsar Uzun, Sakne Uzun,

diya min Seadet Uzun, Ahmet Belet, Adem Avcikiran,

brahm Kureken, Mustafa Aksakal. Eyup Surek,

Sno Xurd, Zinar Xamo, Ahmet Guleken,

Remz Kerm, Mistefa Uzun, Malmsanij

re spasiyn xweji dil pk dikim.

Pgotin

Ji kutina Ferd heta niha27 sal derbas bne, gelek nsan bn

guhdar ahdn gelek titan. Dev xelk ne ewal e ku mirov

bidir avn xelk ne mumkun e bne gridan. Her kes titek

dt, titek bihst her kes gor dtin baweriya xwe titek got.

Her kes ciyek nan da, gor hinekan mrkuj ji aliy ep b,

gor hinekn din j axa kevneperest bn.

Li ciyk wek welat me byern wisa z bi z ji hol ranabin.

Guhertina nivn kevn zahmet e, civaka me ji bo kelmsek

dikare zarokn xwe bi xwnsar hovit qetil bike dike j.

Div di jiyana me ya cvak siyas de gelek tit bn guhertin.

E her girng, div em di mej, dil wcdan xwe de qmeta can

nsanan hildin ciyek bilind muteber. Di edebiyat, r, kilam,

senat, snema mekteban de v meziyet di mijyn nivn n

de bineqinin. Ger em bikaribin zarokn xwe bi meziyetn

nsan mezin, terbiye hn bikin, w gav rojepn me zdetir

ronah bin.

Milletek wek me reben, belengaz b xwed div v prens-

ba han rake ser ser xwe, ji xwe ra bike rber, wcdan xwe

bike mehkeme. Di mahkema wcdan xwe de li hember mrku-

j brakujiy derkeve filn wisa mahkm bike.

Heya nuha hem wek ciwat hem j wek ronakbrn welatek

bindest me di v war de mtihanek ba nedaye, axlaqek hem-

ber mrkuj, birakuj avakirin tu caran di bemama me de ch

negirtiye.

Millet ku nikaribe li miriyn xwe xwed derkeve, ew awa

li saxan xwed derkeve?

Y her xirabtir, gelek ronakbr siyasetmedarn me, dem bi

dem li gor bay, ebe cubeyn xwe dugehernin, destn xwe

dixin nav destn mrkuj brakujan, b fed b ar xwe wek

pver welatxelasker ji xelk re pk dikin.

Pwestiyek wisa giran em keng bidin ber xwe j hn ne

bell ye. Bes mrkuj birakuj berdewam e, delaln wek Ferd,

wenda bn wenda dibin, sal tn sal diin, bes siya mirin li ser

zarokn millet me winda nabe, her ku dere tartir girantir dibe.

Hviya min ev e ku dr an nzk, yn ku biryara kutina Ferd

dabn, di huzra millet me da bn mahkmkirin.

Bes Ferd pa da nay, birna dil Ruhsar rehet nabe.

Gava ez dest bi nivsandina v kitb dikim, d 27 sal derbas

bne. Cara yekemn ez diim ser mezel Ferd, hevaln w j re

mezelek xweik kirine, li ser kevir sip sala byina w hatiye

neqiandin.

Gava ez li ber mezel w disekinim, dixwazim ew rabe, qet

nebe ji min re bibje;

- Tu ji bo i ewqas dereng may?

- Te ji bo i li hal min nepirs?

Deng ji w nay, ser min dikeve ber min, ez digirm.

Ferd t din

Her cara ku diya min behsa serphatiyn xwe yan behsa

byeran dike ez mat heyran dimnim. Di gotinn w de wext

nn e; ne saet, ne meh ne j sal... Wek em hem nsan di wex-

tek b ser b bin de dijn, mesafeyn di nava byin mirin

de wenda dibin. Diya min heyt zarok anne din, l kjan roj

an kjan meh zariyn w bne ne ew ne j kesek din dizane.

Xwed bi rehma xwe a bike, ap min Hesen tarxa byina

zarokan bi destnivsa xwe li pa resmek ku me xistib nav

aroveyek bi dwar od ve bi dar da kirib, dinivsand. Gava

ez ji hefs derketim ew resm j wek gelek titn din wenda bb.

Ferd di bihara sala 1945an da t din, bes ez dixwazim ji

dev diya xwe guhdariya byina Ferd bikim.

Ji rojan rojek, bihar bi giraniya xwe arefeke n li erd

Swreg raxistiye, bhna kullk nefelan daketiye ser Swreg,

diya min xwungn w li Helawik, li nav bstn dendikn

zebean dinin. Xebera xr dighje bstn ku dak Kejo

lawikek aniye din. Nav Ferd li lwik dikin. Beriya Ferd s

10

ke s law hene, Ferd dibe zarok heftan, d li py Ferd dak

Kejo zaro nake. Ferd dibe zarok daw, dibe r ekir mal.

Ew dibe zaroyek bihar, zarok kullkan, nefelan, giyayn n.

Sirt, serma seqema zivistan li d xwe berdab, dar

daristan, gul kullk bi darmwan ra tev bi ekn rengareng

rabbn ser piyan, Ferd j bi wan re avn xwe li bihar

vekirib bi bihar re jiyaneke n, jiyaneke teze xweik dest

p dikir. Dilpak, birat hevaltiya w wek bhna nefel, bhna

darn sincan ji der dora xwe re, ji bav, bira xwungn xwe ra,

ji heval dostn xwe ra germay, xwe, ken, henek dilgeiy

bela dike, bi eqa dil xwe dil wan j ge xwe dike.

W dem dayikn me, zarokn xwe li mal tnin din, prn

mehel yn zane xwed tecrube alkariya dayikan dikin.

Zarokn der dora mehela me bi destn meta Gulo, Zuloya

Cana Altna avian tn din. Gava jana dak Kejo dest p

dike Zuloya Cana ne li mal e, ji ber w yek ban Gula Del Eliya

dikin, di na meta Zilo da Gul dibe prika Ferd.

Gava el Ferd xelas dibe, dinrin ku nign Ferd xwar in.

Ap Sefo dibje, em lawik nigxwar i bikin, herin Abdullah

Bot bnin, bira derziyek li v lawiki xe ku lawik bimire. dak

Kejo ban prika min Bz dike. Bz dayika bav min e, ew j

dimil ye, gava ew dak Kejo tn ba hev bi hev re dimil qise

dikin. Bz dibje, "Kejo, ev lawik ha, te ewt paye ji ber v

yek lingn w xwar bne. Ez w bi babetek din bipim ew

lingn Ferd rast ba bibe." wisa j dibe. Demek n da

lingn Ferd wek spndaran rast dibin.

Diya min xwunga Ferd e, ji Ferd mezintir e. Diya min

bav min di yek ev yek saet de tn din. Gava saln wan

11

dibin szdeh dergst dibin, ardesal dizewicin. Sala ku diya min

dibe bk Ferd heft, heyt meh ye, ile ye, serma berf li erd

ye. Di saln 40 50yan zivistann Swreg wek niha nerm

germ nn in, sermak xurt hukum dike, berfa ku zivistanan dibare

bhsab e, der paceyn xaniyan di bin berf de dimnin. Di

zivistaneke wisa giran, bi serma seqem de Ferd hevt mehn

xwe tije dike, bi me neketiye bes bi arpiyan dimee.

Nav prika Ferd Zeyno ye. Me j re digot "Pro", Ferd j di

nav de, em hem bi rokn Pro mezin dibin. Di w dem de

televzyona me kesek tune, radyoyeke bav min Hesen heye, l

bel kfa me zarokan ji radyoy re nay, bi taybet evn zivis-

tanan em hem zarok diketin bin kursiy bi matmay me li

rokn Pro guhdar dikir. rokn ku Pro ji me ra digot, ji sne-

maya HoIIywood j wdatir bn, her roka Pro wek neqn dol-

bendn sern dayikn me, di nava mijyn me da ciy xwe

digirt.

Ji diya Ferd re me digot "dak Kejo", nav w y rast

Kezban b.

Zaroktiya xwung birayn min Sakip di navbera mala me

mala xalo Ferd de derbas dib. Dema ku em ne li mala xwe bn,

dihat w maney ku em li mala dak Kejo bn. Li gor diya min

dak Kejo ji Drsim b, keng ji Drsim hatine Swreg, ji bo

i hatine ez nizanim. dak Kejo dimil, kurmanc piek j tirk

dipeyiv. nsaneke pir sosyal, bnfireh, suhbetxwe b. Gava

niqare zime l diket z bi z xwe nedileqand, div yek piy

w bigirta bikanda nava govend. Beriya ku rabe ser xwe, ji

brka xwe qutiya enfiy derdixist, piek dixist nav du tiliyn

xwe dikand poz xwe li govend ciy xwe digirt. Wek li ser

12

ewran bilze, te di got qey lingn w naghjin erd. Bejna kinik,

lingn sivik wek tln tenbra Ferd dilerizn.

Ap Sefo bav Ferd e. Di jiyana me hemyan de ciyek w

y taybet heye. Li gora dema xwe pir pda ye. Xeybetn

rojane, teq req teqeln er li ba w tunene. Insanek

henekxwe e.. Rojek li Mrgehmed, li ber yazixana Otoark

bi prika min dak Kejo re rnitiy li benda bav xwunga min

e. Bav min xwediy Otoark, hsan licy hem heval hem

j kirbn hev in. Kalik min ji camr ber yazixan re dibje em

xwes xenzr Emer in, Emer bav min e, li Swreg Otoark

dest w de ye, camr zde r nade wan, bsk nda bav min

xwunga min tn wir. Camr ku r nade Ap Sefo radibe ser

xwe, ber bi bav min baz dide, serxweiy li bav min dike,

qmet rmeta xwe ji bav min re nan dide. Ap Sefo nikare

xwe bigre, radibe ser xwe, dest xwe ji para dav alwar camr

dibje, "eqn dirj alwer fire, illa pere illa pere!"

Henektiya Ap Sefo derbas zarokan j dibe, bi taybet

qzn Ap Sefo di jiyana sosyal de gelek azad henek ne.

Ap Sefo dema bi r de di hertim li fitika dixist. Din ne

xema w b. Xwarina w, mekteba zarokn w, henek kfn

rojane jiyana w bn. Div her roj got bixwara, xwarina b got

ne xwarin b. Bes w tu caran klo li xwe zde nekir, zirav

eleng b, ewqey xwe xwar dikir, destn xwe dida pa pita

xwe li fitika xwe l dixist dimeiya.

Ji xoceyn camiyan re tu cara hurmeta w tuneb. Ji me re

digot, law min evana ne rast in, li camiy titek dibjin li mala

xwe di jiyana xwe ya rojane de titek din dikin. Dema nas

crann me, merivn welat me bir taz bin ji me re titek ferz

13

nn e, ne roc, ne hec ne j nim cam. Div em beriya her tit

bir taziyn xwe tr bikin, ji wan ra alkar bin. Heta ku em v

wezfa xwe neynin ch her gotina ku em dibjin vala ye.

Ap Sefo di jiyana xwe de, tu car ling xwe navt hundir

camiy, tu car roc negirt tu car nimj nekir. Ji ber w yek

xoceyn mehela me ji bo Ap Sefo digot, "Ew kafir e!"

Dema ez zaro bm dikana Ap Sefo li ber dev xana Hec

Usib b. Li wir caw difrot. By dikan li ser riya Gebendirs

erd w heb. Ap Sefo hem mal milk xwe dab ber lingn

zarokn xwe, digot bira zarokn min mekteb bixwnin bira ez j

li ser cila re rnim, ez hem erd xwe bifroim wan bidim

xwendin. wisa j kir, erdn xwe bi perek pir km firot

zarokn xwe da xwendin.

Di mehela me da, xortn ku li dervey Swreg mekteb

dixwend ji pnc tiliyan ztir nebn. Gava wext saet temam b

zarokn Ap Sefo yek yek n dervey Swreg dest bi

xwendina xwe kirin.

Xalo Mehemed ji Hesen Ferd mezintir b. Her pin w

dest p kir. Her mezin wan xal min Abdo b, bes xalo Abdo

tu cara mekteb nexwend, kar bar w terzt b. Li Swreg d

babet terz hebn: Yn ku ciln gundiyan didrt yn ku ciln

modem didrt. Xalo Evdo ji babet yekemn b, alwar, ebe

fstan gundiyan didirt. Gava ez v nivsar dinivsnim ew j li

bajar Wranar fstann bi neynik, pl morkan dineqine.

Xalo Mehemed ket mekteba Herbiy, gava ew havnan dihat

mal ji bo me zarokan dib nay. Bi meraq heyecana dil

xwe, me baz dida mala Ap Sefo. Xalo Mehemed dibe paca me

ya her pn, paceya li hember dinyaya dervey Swreg.

14

Pacayek wisa ku em dikarin t de bajarn mezin, trnn ku li ser

ivn hesin diin, erd, ezman behrn b ser b bin bibnin.

Xalo Mehemed bi xwe re ba bhnn diyarn ku me ne bi

xewnn evan ne j di jiyana xwe ya rojane de didt, ji me re

diann. Kfa dil me b sinor b hesab b, ger ez bibjim ji

kfan per bi me ve hn dihatin w nebe mubalexe. Ji me

zarokan hez dikir, bi me re henek dikir, gula dikir, em radikirin

ser piyn xwe hiloy jor dikir.

Kfa Ap Sefo pir ji w ra dihat, bes ev kfa w dr dirj

najot. Di nav herbiy de inqlab b, Xalo Mehemed ji Herbiy

avtin, heq xwendin ji dest girtin. Demek n da heq wan

xwendin pada hat dayin; W ji n ve dest bi mektebeke din kir.

Mekteba Bilind a Tenduristiy (Saglik Yuksek Okulu) xelas kir

li orim dest bi kar kir. Pit demek tayna w hat

Diyarbekr. Li nexwexana Nimneya Diyarbekr b serek

kar bar dar. S heb zarokn w bn, hna zarokn w k

bn nexwe ket. Cinawir qanser wek tofana iyay span xal

min Mehemed ji nav me digre dixe bin heriya sor a Swreg.

Qehra ap Sefo dak Kejo wek bra kr b bin ye, xal

min Hesen li Anqer dibe elektrkiy trn, xanima w ji

orum ye. Bi hev re dizewicin li Anqer bi ch dibin, ji wan

re du zarok dibin. Ji welat xwe, ji d bav xwe dr dikeve.

Apo dak hem eqa dil xwe, wek kon koeran li ser Ferd

vedikin. Ferd di nava zahmet zoriy de mekteba xwe xelas

dike dibe mihendis ziraet. Qehra Mehemed a di dil dak

apo de winda nabe, bes piek sivik dibe. Ferd wan, ekir dil

wan, kullka bira xwungan, ba bhna bihar li wan vedigerne,

xwe li wan dipne, bi bhna xwe wan serxo serbilind dike.

15

Li Anqer

Dema xal min Mehemed li Anqer dest bi Mekteba Bilind a

Tenduristiy dike, Hesen Ferd li Anqer ne. Xalo Ferd li

Ziraet Lses sinifa daw dixwne. Xalo Heso j li Elezz Meslek

Lses xelas kiriye hatiye Anqer ku unverst bixwne. Heso

Ferd di xaniyek xwendevanan da dimnin. Beriya ku

Memehed were Anqer bi qza ap Ahmed bo, Sakney re

dizewice tev tn Anqer. Xalo Mehemed Abla Sakne li

Btpazariy, li Mehela tfaiy xaniyek axab kir dikin Heso

Ferd digrin ba xwe. Xaniy wan du qat e, li qat ewil banyo,

tuwalet du ode, li qat jor j mitbax odeyek heye.

Demek nda, law xal Mioy Ebas Zilkif, ji xalo Ferd

wan re nameyeke dr dirj dinivsne. Dixwaze xalo Ferd di

xaniy xwe de ch bide w. Abla Sakne dibje "Bila ew j b, em

hevdu dare bikin." Herwiha Zilkfj t di xan de bi c dibe.

Abla Sakne dibe dayika wan, kincn wan, va wan, feraqn

wan, paqijiya mal, bi kurtas kar barn mal l ser mil

Sakney ye. Kfa xalo Heso ji xwendin re nay, dixwaze

karek bike bes cangiraniy dike, li kar nagere, xalo Mehemed bi

16

zor bela w dibe "Devlet Demir Yollari" li wir w wek

elektrk dixe kar. Xal min Hesen ji w kar emekl dibe li

Anqer dimne.

Xalo Ferd 1967an de lsey xelas dike dikeve Unversta

Teknk ya Rojhilata Navn (ODTU) ji wir derbas Fakulta

Ziraet dibe, ciy fakult li Dikapiy ye, sal 1968an e.

Di nava keikn xwendevanan da Ruhsar j heye, Ruhsar

/Ferd dikevin yek grb.

Di war siyas de bihareke rengn daketiye ser din. er

azad serbilindiy, birat azadiy ji Vetnam, Afrqay,

Ewrpa Asyay ba bna bihar belay erd ezmanan dike.

Efend, beg axayn zilm zor wek peln spndar li ber v

bay xweik dilerizin. Di bin esman bihar de bilrn ivanan

muska eqa dil xortan dilorne, eqn her pak zelal, eqn

her xweik giran di v bihar de dibin, bihar wek laleyn zer

sor dil nsanan dixemilnin. Ji Bar Kurdistan pmerge,

wek Ferd di helbesta xwe de dibj, derketiye ser iya, bay

azad serfiraziy li nav welat belav dike. Xwendevann kurd

n li metropolan bi guhek guhdariya din dikin bi guh din j

guhdariya pmergeyan dikin.

Ferd aiq dibe. Li mekteb sala w ya pn e.

Tayna xalo Mehemed derdikeve orum, ew bar dikin diin,

bes Ferd, Zilkf xalo Hesen cama ciln xwe yn qirj dibin ba

abla Sakney. Abla Sakne cilan dio, ut dike ji wan re dine.

Ferd rojek ji abla Sakne re dibje, "Ez aiq bme, ka were

keika min bibne." Abla Sakne bi Ferd re die Fakulteya Ziraet,

keika ku Ferd aiq w bye Ruhsar e, li bax mekteb mnitiye.

Ferd w bi tiliya xwe nan abla Sakne dide. Abla Sakne li

17

Ruhsar dinre, keik xasek e, dikeve ser Sakney. Ji Ferd re

dibje, "Keika te xasek e." Diin ba Ruhsar hal hev dipirsin.

Gava Ferd li Anqer Zraet dixwne DDKO ava bye. Hin

xortn xwendevan pver di nav DDKOy de ciy xwe

digrin, ji aliyek mekteba xwe dixwnin ji aliyek din kar

barn xwe yn komeley dom dikin. Ferd di nav kar bar w

komel de ciy xwe digre, tembr l dixe, govend digre di

kar rojane de pwstiyn xwe tne ch. Komela wan kultur ye,

bes kar barn dikeve ser mil wan, hem giran hem j siyas

ye. Analz, teor perspektfen li wir dibin hem li ser niv

wan hem j li ser nivn li d wan tesrek mezin dike. epn

Tirkiy wek niha w gav j tifinga xwe ya zengar gemar

derdixin gulleyan dibarnin ser wan de. Yn gotina kurd

dibjin, "Milliyet ne w Tirkiy ji hev bixnin."

Tirkiye li hev ketiye, xwendevan li her dern Tirkiy rabne

ser xwe, eqa ore, qehreman, serbilind serfiraz r li wan

a kiriye, y ku demaneyek tifingek dixe dest xwe, dest

bi ore dike. Hinek xortn kurd di nav w orea xwendevann

tirkan de c digrin wenda dibin.

DDKO di nav oreek din de ye: Kurd hene an tunene?

orea DDKO ev e. Div li gel xelkn Tirkiy bidin qeblkirin

ku kurd hene.

Ji bo Ferd demeke n, demeke xweik demeke bi zehmet

zor dest p kiriye. Hviyn w, hesreta w ya rojn pin ji her

tit pdetir bilindtir e. Eqa w Ruhsar j di bin w dara

hesret de hn mezin dibe.

Ji bo edalet, heq huqq xebat kirin ne hsa ye. Hele li

welatek wek Tirkiy qet ne hsa ye, her btir ji bo mafen kurdan

18

xebat kirin e. Wek tu xwe bavj nav agir cahnim, ne ten

dagirker, hzn ku hay bay te j tune, dibin dijmin te, dibin

celad mh can te. Div hem mh te hem j can te bigrin.

Hevaln te yn bav kalan, nas te, hemwelatiyn te j dikarin

bibin dijmin te. Tarxa me ahda w ye. B hejmar kurd hatine

kutin, xant xiyanetek b sinor li erd ezmann me heta niha

hukm xwe ajotiye. Gotina min ew e ku di rpeln p de em

dibnin ku yn derbn xwe yn zalim li ser Ferd dibarnin,

cardin zarokn v welat me ne. Yn demane dane dest wan,

yn nan av dane wan, yn ew veartine j b guman kurd in.

Yek caran ez xeyalan dikim, ez hv dikim ku kurd w rojek

ji bo xwe, ji bo zarokn xwe jiyaneke nsan ava bikin, jiyaneke

b mrkuj, b hesd, b durt dvik. Hevdu kutin d

qedexe bibe, kurdek d kurdek nekuje. Kes li kes tade zulm

neke, neheq bbext, mrkuj, diz, div bibe erm rre.

Bira zarokn me, ne di bin dara mirin de, bin dara jiyan de

bilzin mezin bin. Bira bilrn ivann me ne kilamn mrku-

jan, kilamn eq dilovaniy bilornin. Evana xeyaln min in

ez wisa bawer im ku xeyaln Ferd j wisa bn. Di kilam

helbestn Ferd de, ne axa beg ne j mrkuj er hebn,

kilamn w kilamn gund cotkarn me bn, kilamn xelk

reben bn, lorkn dayikan bn.

Kilamn w, hesreta dil w, bn mirina w.

Hzn ku ji van kilaman hez nedikirin, rabn gulle li xwediy

kilaman barandin.

Min bi saya ser heval delal Sno Xurd du helbestn Ferd

peyda kirin. Ez wan her du helbestan li jr dinivsim.

19

Pmerge

Ten b, rab ser piya

Hla rast iya, ep iya

Rakir ala rengn qrya

Deng veda, deng veda, deng veda

Det zozan iya naliya, naliya

Ght geiiya

Gund, karkr, pale zana

Rabn giryan, rnitin giryan

Ban kirin ke bav diyan

Civiyan ser hev, dest dan destn hev

Pit dan pita hev

Qrn hawar dan hev

Hem bn yek dev

Qor bi qor, rz bi rz

n n li dor pmerge yek bn.

Bijn, bijn, her bijn hn

Deh, sed, hezar, sedhezar

20

Zar z, ke, qutab, dersdar

Li hember gihtin fastn har

Tev bne wek dwar

Metirsin, metirsin d er nabe sar

Ji Xaneqn heta eqlawa

Herm, herm, c bi c

Welat kurda

Ketiye bin dest pmerge, neviyn Kawa

Dehaq rre, bapr Baasiya

W roj ldan bav pmerge Kawa

Ber Newroz ten b cejna kurda

L ropmerge hergav, herdem

Ava dike cejna

Proz be, proz be, li te Kurdistan

Ey pmerge.

i bjim hindik eji te ra

Det, zozan, iya hem

Ji te ra bye derge

Bijn, her bijn hnpmerge.

21

Kevokn Sp

Kevokn sp, kevokn sp

d bnfrandin

Xertn kevin, xertn kevin

d bn irandin

Cah mah, cah mah d bn bakirin

Kurdistan, Kurdistan d b

Bel bel nihaji bo meye

diyameheye

Bav, , elpel

Det zozan, iyay Kurdistan me ye

Me qrn hawar daniye dlan

Bka me, bka me Kurdistan

Deng bidin hev, gaz kin hevalan

Bira rakin topan, bira rakin ekan

Bira hespn xwe rakin ser piyan

Km mekevin, km mekevin

Ha xortn dilovan

22

Dem bi dem gav bi gav

Werin, werin, werin ha werin

Dewran, dewranji bo ern

ku tkona doza xwe nekin ker in

Herin, herin heta Bexdqy herin

Bnin, bnin ser Hesen el-Bekir bnin

Segbav Husn, segbav Husn

Br mekin, ha br mekin!

Warn wan, warn wan

Bi ser wanda hilwenin

Erd ezman, erd ezman

Bi ser wan da birenin

Heyfa Leyla; ira Kurdistan

Bistnin ha bistnin.

23

Evna Ferd Ruhsar

Ferd Ruhsar di salek de dikevin Fakulta Ziraet, dewra

wan dewra 1968an e. Ferd Ruhsar dikevin yek gmb. Ji rojan

rojek div hem xwendevan wneyn xwe biknin, Ferd di

nava gmba xwe de ji Ruhsar dipirse ka ew dikarin rism xwe

tev biknin. Ruhsar dibje ba e. W roj wneyn xwe diknin.

Tu nab Ferd b xebera Ruhsar bye aiq. Ew radibe

wneyek digre, dixe nav zerfek nameyek j din Swreg

ji Ap Sefo re. Gava nama Ferd dikeve dest Ap Sefo d

qiyamet radibe, qiyametek wisa ku erd ezman li hev dikeve.

Aiq dn stal, ewlad b xr, Ferd ne er, Ferd eyarsr

radibe dibe aiq keikek xerb, keikek ku esl fesl w ne bel

ye, mirov v yek li bav xwe dike, mirov v rreiy tne ser

Ap Sefer Qado? Dost nas i bibjin? Em i xweliy li

ser xwe kin?

Ferd, Ferd evndar, asiq dn perwane li ser ezmanan

difire, qarn qrna Ap Sefo ji guhek dikeve hundirji guh din

derdikeve der.

24

Dewran diguhere, dewranek nuh, dewranek xweik b snor

wek guln sor siya xwe avitiye ser nivn nuh, er ertiy

ber xwe daye ber bi rojavay ve die.

Ap Sefoy ku aqildar pver ye w guhertin ferq nake,

nabne ku dara dewran her tim ciy siya xwe diguherne. Ji ber

v yek erd ezmanan li hev dixe. ewket Ap Mizr, pis-

mam Ap Sefo, die mala Ap Sefo w sakn dike. Dib,

"Sefo qiyamet rameke! Binre, tu j aiq Xod bby, keika

koeran Xod, aqil he te ji ser te birib, d bav te,

mirovn te hember derket. Tu Xod neghtin miraz xwe.

Niha tu ima piya v lawik digr?" ewket, Ap Sefo dixe nav

kua teng, are li Ap Sefo namne. B are b dil ji kera xwe

dadikeve jr.

Min ber gotib, Ferd Ruhsar nan Sakn j dide, Sakne

dibje gelek ba e. Herwiha di merhala dawiy de malbata Ferd

dibje er, bes feqra Ruhsar hay bay w ji titek tune. Ferd

car bi car die mala diya Ruhsar, Ruhsar li mala diya xwe

dimne, bes Ruhsar Ferd wek hevalek xwe dibne, hevalek

mekteb, ne km ne zde.

Gava Ap Sefo j dib er, ed Ferd ji kfan wek ikek

azad difire. Xwe dilezne ba Ruhsar, dibje ez dixwazim bi te

re bizewicim. Ruhsar mat dimne, he aqil ji ser w die,

nizane i bibje. Heta w deqq w bi av hevaltiy li Ferd

nihrtiye, heta w gav qet zewac nay bra w. Her duyan n

dest bi mekteb kirine, li p wan riyeke dr dirj heye, ziman

li dv kilt dibe, dibje "Ferd, div ez bi diya xwe re bipeyivim."

Bav Ruhsar tune, gava Ruhsar zaro ye ew di qezayek de

wefat dike. Bav w muteht e, di mintiqa Xarpt de bi qamyona

25

xwe li ciy naat kar dike. Gava teker qamyon dikeve

alek, bav w ji qamyon dikeve wefat dike. Ruhsar w

dem li der dora s sal nva ye.

1978an de, li Swreg w delaliy xwe winda bike. Qza w

Yekbn s sal nv e. Ew j li Kurdistan bav xwe winda dike.

Latfe xanim Ferd ba nas dike, Ferd die mala wan t.

Ruhsar dibje day, "Ferd ji min ra wisa dibje ez awa bikim?"

Diya w peyva xwe dirj nake, dibje "Qza min Ferd lawikek

ba delal e, ew kurd e, bes y giring ew nsanek ba e. Ji bo

min problemek tune."

Ferd Ruhsar dergst dibin. Heval Ruhsar Ferd, carek

de dibe dergstiya w, eqa dil Ferd li dil Ruhsar strkn

ezmanan vdixne, Ruhsar j ne bi dilek bi deh dilan aiq Ferd

dibe. Li ser giyayn n xweik, di nav kullkn sor zer de

govendek li dar dikeve, Ferd Ruhsar di ser govend de ciy

xwe digrin, ev rojn wan dibe govendeke xwe rengn,

govenda eqa dilan, diln serxo, pak delal, govendek b ser

b bin, dawiya w nay.

L rojn p yn ji ah adiy hez nakin, ew wan ji hev

biqetnin, bes govenda dil wan tu caran nasekine. Heta roja ku

zewaca xwe bikin gelek sal derbas dibin gelek mecmele tn

ser wan, bes govenda wan dom dike.

27

Hefs dawet

Ji varan varek, ji mehan meha adar ye, serma seqema

zivistan dom dike, tariya var, dux dmana seyaran,

qalorferan, sobeyan fabrqan wek arefa re daketiye ser

Anqer. Ruhsar, Ferd diya Ruhsar Latife xanim li dora mas

va var dixwin. avn wan li xwarin, guhn wan li radyoy

ye. Di 12 Adar de lekera ixtidar girtine dest xwe, rojn p w

i bibe kes nizane. Spiker radyoy navan dijmre, yn navn

wan tn hejmartin div biin xwe teslm pols bikin. Nav Ferd

j di nav wan de ye. Pariy wan di qirika wan de dimne.

Ferd dikeve hefs, Deniz Gezmi hevaln wan tn

damkirin, welatperwern ep rast li Diyarbekr tn berev

kirin. Li ser rya Seyrantep bereqa eskeran dibe girtgeha kurd-

perwern rast ep. Yn "bi sc" yn "b sc" li wir tn

berhevkirin. Di nav wan de Ferd j heye. Car bi car ez bi diya

xwe re diim ziyareta Ferd. Kfa w li c xuya dike, gava ew

diya min qise dikin ez j li girtiyn dina temae dikim, li ber

qawi hewa wan heye, ji xwe re piyase dikin. Di navbera

ziyaretvan girtiyan de ten tln bi dirik hene, bi hsat em

28

dikarin wan bibnin. Her caran ku em ji Ferd vediqetin, d ez w

ji br dikim bi xeyaln xwe mijl dibim. Xeyaln min, eqa min,

heye tune fiitbol e. Bi fiitbol ve dijim, bi fiitbol ve radizim bi

fiitbol ve radibim. Bes ferqa girtiyn Diyarbekr girtiyn hef-

sn normal li mijiy xwe qeyd dikim. Ji ber ku zarotiya min pir

caran li rya hefsa Swreg derbas dibe. Bav min ji qebedayn

Swreg yek e, lingek w li derve ye lingek w j li hefs ye,

gava kesek tunebe ku pre lec bike, dikeve yaxa polsek an

sleyek li w dixe yan j qumn unforma w j dike dikeve

hefs. Ez biray min j her varj re xwarin dibin hefs. Em gir-

tiyn wir nas dikin dibnin, hal wan, rabn mnistina wan

girtiyn Diyarbekr pir cih ye an j ji min ra wisa t. Yn

Diyarbekr serbilind nan didin, mea wan, peyvn wan

babetek din ye, wek li ser iyayek bilind rnistine temasey

din dikin, li hember qerdiyana destn xwe li hev girnadin, ji

qerdiyanan re efend nabjin. Hember qerdiyanan serbilind dise-

kinin. Ji wan rojan ev risim di mijy min de ciy xwe digre.

Ranza Ferd hsan Yavuzturk li kleka hev in, hevaltiya wan

pir ba e, nzk hev in. Ji rojan rojek pismam min Mehemed

j tnin hefs. Ferd li Mehemed xwed derdikeve, j re c dike.

hsan ranza xwe dide Mehemed, d Ferd Mehemed li kleka

hev radizn. Mehemed dibe xwendevan, Ferd dibe mamoste.

Ferd di war ziman de gor heval dostn xwe yn hefs pir

pde ye, dikare kurd bixwne, binivsne. Siiran, kurterokan

dinivsne, kilaman dibje, kilaman dinivsne.

Di nava girtiyan de y her ciwan Mehemed e, 1 7 sal ye

yn her pr Xell Axay imex ye, sal w j 75 e. Xal Xell

ek kurdperwerek ba e, ji Mele Mistefa Barzan re ekir, ard,

29

rn andiye, ji ber w yek ew j avtine hefs. piraniya hevaln

Ferd hefs, ji y her ciwan heta y her pr, b yek-du kesan

hem ji Ferd hez dikin, qedir qmeta w dizanin. Ferd bi

huner xwe, bi enerj dilsoziya xwe, bi kurdperwerya xwe di

diln dost hevaln xwe de ciyek taybet digre. Bi ziman saza

xwe, bi kilam kurterokn xwe, bi exsiyeta xwe ya kurd

modem di nava nivn kevn n de piran ava dike, bi rabn

rnikandina xwe, bi jiyana xwe ya rojane ji bo rojn p dibe

ronahiya evn tar.

Ger ez bibjim di her tiliy Ferd de hunerek heb, ne

mubalaxe ye. Ferd mekteb xwendin hez dikir, bi gotinek din,

ji hnbn hez dikir, titn kuji v meraqa w xelas dibn pr kim bn.

Di war matamatk de jr b, gava problemek zor derdiket

p w, heta ku w ew problema hel nekira dev j ber nedida.

Gava min nikarba dersn xwe yn matamatk bikirana, ez

dim ba w, bi sebir alkariya min dikir dixwest ku ez fam

bikim ku ew problema awa areser dibe.

Futbolciyek ba e, li Anqer dibe qeleban Demir Spor.

Havinek li Swreg dibe qeleban Swreg Spor, wek qeleban

mvan di taxim de c digre. Di w ma de ez end heval li

kleka qeley rdinin temaey w dikin. Wek pisk sivik

apik e, li heway difire, ji refleksn w re heyran dimnim. Ez

bawer dikim di nav merivn me da y her p futbol dilze,

biray Ferd, xal min Hesen e, d ra Ferd dest bi fiitbol dike.

Gava Ferd li Demir Spor dilze, ez pismam min Mehemed j

li Swreg ftitbol dilzin. Nav taxima Mehemed "Qertel Spor",

nav taxima me j "ahn Spor" e. Reng wan sor re e, y me

j kesk sor zer e, uniformayn me rengareng in, bi ciln prekn

30

Qerecdax dimnin, her babet reng t de heye. Gava em bi wan

ra ma dikin ew zora me dibin, em j dest bi teqel dikin.

Di hewa hefsa Diyarbekr de, Ferd, Mehemed, Mehmd

Kiper, Mehmet Tuysuz ji bo kf car bi car top lox dikin.

Menecer wan abqat Bahattin Eryilmaz e, w j kovarek bi nav

Srsuvar derxistiye, di war kurdperweriy de wean kiriye, ji

ber v yek ew j avtine hundir. Her cara ku Ferd hevaln w

hunera xwe ya fijtbol nan didin, Bahattin j, wan bi qedayif

baqleve gur dike. Dibje, ger hn ba bilzin, ji qantn dil we

i bixwaze ez bidim hann.

Di war musik de, bi taybet Ferd bi Nr ve tev pir

dixebite. Pit hefsbyna 71an ew Nr bi musika kurd kase-

tan dikin. Nr hevalek hja delal e, ji Wranar ye. Gava

Ferd di nava Kaway de c digre, Nr j wek min di nav refn

DDKD de kar dike. Beriya bna grban Nr Ferd pir

nzk hev in, tit wan tne ba hev dengbj, meraqa edebiyat

ziman kurd ye, bi taybet rn Cgerxwn, kilamn

Mehemed xo ne. Nr gava kilamn kurd dibje por li ser ser

min pjpj dibe. Dema Ferd Nr tn ba hev d her du per bi

xwe ve dikin bi ezmanan dikevin, dinyaya li dora xwe ji br ve

dikin, li dora wan k i dibje, bo i dibje naghje guhn wan.

Ferd li saz dixe Nr dest dibe ber guh xwe. Yekcaran hinek

kilaman tevde dibjin, w gav jiyana hesd, xeybet, nifaq,

birakuj, mrkuj, derew dolabn rojane ji bo end deqiqeyan

be j li ber avn min winda dibin. Bhn bay bihar dadikeve

ser min, baraneke xwe nerm dest p dike, ava baran bhn

buxa erq lexeman dixe ber xwe dibe ciyek dr. Ew end

deqqeyn bi sihr, dibe bihareke dr dirj. Yn li wan kilaman

31

guhdar dikin wek di nav w deqqey de bibin nsanek din, mh

dikeve avn wan, bhna wan fire, mh wan aza dibe.

Ferd ji ber v yek di tarxa me da ciyek taybet digre. Bi kar

bar xwe yn oreger, mejiy me, bi saza xwe j dixwaze

mh me aza dike. Dixwaze mh ku bi hezar salan e t

periqandin, pelixandin, mh ku roj bi roj dirizin, mh ku bi

hesd, bi dijminat, bi nezant bne wek qetrana re aza bike, w

mh ji bin nr gay xelas bike.

Ruh me li zencran ketiye, mejiy me, dest lingn me li

zencran xistine, sib heta evar tit em li ser difikirin, tit em

li ser galgalan dikin hle ye, firildaq e, hevxapandin e, br

mezel hev kolan e. K mezel k her ba bikole ji w re dibjin,

ew peyak xurt egd e, camrek erkir e. Wisa t fikirandin

wisa t gotin. Jiyana ku li ser me hatiye gerandin ev e. ev

jiyan hem bi zencrn xuya dike hem j bi zencrn ku xuya

nake, wek fstanek dnan li me kirine.

Ferd di merhaleyeke wisa de die ber v zencr, bi saz

kilamn xwe, bi ziman xwe y bav kalan, bi serwextiya xwe

dibje, "Ev e! Ev xeleka ku ez bi tiliya xwe nan dikim, xeleka

her zef sist e, dest xwe bavn v xelek, ew zencra ku bi

hesin pola bye, ew zencra ku bi hezar salan mh we, dest

lingn we girdaye w ji hev de bikeve, w pere pere be, w

hrhr bibe, w bibe toz dman bikeve ber bay bihar..."

Xeleka ku Ferd nan dide ziman e. Ferd ziman me y ku

bi hezar salan e xistine heft qat bin erd, ew bi pnsa xwe, bi

kilam xwe, bi r kurterokn xwe santm bi santm ji bin

erd derdixe, gend gemara hezar salan bi dev xwe puf dike

pak dike. Mezinbna Ferd ev e.

32

Ez hv dikim ku ev gotinn min cwt neyn famkirin. Ez

dirok nkar nakim dirok bi Ferd ve j dest p nakim. Erd ku

Ferd li ser disekine, erdek vik vala nn e, li ser v erd beriya ku

Ferd ji diya xwe bibe, kurd t peyivandin, kurd t nivsandin, bi

kurd kilam r tn gotin. Gava Ferd helbesta dinivsne, di bin

ser w de dwann Cgerxwn hene. Bes di nav niv me de, niv

me y ku dixwaze millet kurd wek hem milletan bibe xwediy

jiyaneke nsan serfiraz, Ferd ciyek taybet giran digre.

Millet kurd dipeyive l bel em li ser siyaset bi tirk

dipeyivin; semner, mitng, civn munaqeeyn me bi ziman

tirk ne, heta em di nav xwe de j tirk dipeyivin. Literatura ep

kurd tirk ye. 27 sal pit Ferd, ev literatur hna j bi ziman tirk

ye, gelek nsann ku ji sib heta var xelk azad dikin, hna

kurd nizanin, dibe ku di jiyana xwe de carek j bi s gundiyan

re rnenitine neketne nav sohbetek.

Endamn DDKOy gava derdikevin ber mahkemey, korre-

girka her girng tunebna kurda ye. deolojiya resm bi dev

dozger mahkem v dibje "Kurd tunene! Yn ku ji xwe ra

dibjin kurd di esl xwe da tirk in."

Endamn DDKOy hebna kurdan, bi hebna xwe, bi ziman

xwe y d bavan, bi tarxa xwe, v idday p dikin. Di war

dellan de tit ku bi giran dajon p mehkemey ziman kurd

bi xwe ye.

Endamn DDKOy xwe diparzin an j div em wisa bibjin,

endam DDKOy li hember iddanameya dozger hebna kur-

dan, hebna ziman kurd diparzin. Di droka modem a llrkiy

de xwendevann kurd, pver ronakbrn kurd bi serwext,

bi cesaret serfiraz li dij deolojiya resm radibin ser piyan.

33

Bi cesareteke meden bi ryeke ilm iddianameya dozger dikin

bin erd, titn ku di iddianam de c girtine, yekayekji hevdu

dixin. Ideolojiya resm, di huzra xelk kurd tirk da defre

dikin. Bes mahkeme di deolojiya resm de israr dike. Endamn

DDKOy ceza digrin. Cezaya her bilind 16 sal e, Ferd xwe ba

diparze, 14 sal ceza didin w j.

Sala ku Ferd ji hefs t berdan partiya Ecevt li ser hukim e.

Ecevt 1974an da Qibrs, wek zebe Diyarbekr ji nav de

diqeline, Qibrs dibe du pere; pera yunaniya pera tirka.

Cntaya yunan ji iqtdar dikeve, demokras t Yunanstan, li

Tirkiyey Ecevt dibe qehreman, qehreman demoqrasiy. Pit

dagrkirina Qibrs Ecevt efyek derdixe, girtiyn siyas j

dikevin ber efijy, Ferd hevaln w yn kurdperwer ji hefsa

esker ya li Diyarbekr tn berdan.

Ferd bi def niqaran digihje Swreg. Ruhsar li gel Ferd e,

pit s sal nvan, hesreta roj evan xelas dibe, ap Sefo dibje

fersend ev fersend e, em dawetek bikin du dawet, bira reqna

def zum gur bibe.

Ferd Ruhsar wek suwariyn hespn gewr boz bi zeman

re ketine xar, div hespa zemn bi qefilnin, dive ser j bistnin,

div ne li pa, li p zemn bijn, deqqeyn, saetn, roj saln

ku winda bne div vegerin, div Ferd Ruhsar w zeman

wek ava kz hnik bi ser xwe da bikin vexwin.

Wek ap Sefo dikin, dawetek dibe du dawet, telgrafek ji

Latfe xanim re dinin, Latfe xanim biray Ruhsar Erhan z

bi z didin r.

Dawetek xwe giran li mala Sefoy ap Qado li dar dikeve.

Mehmd Kaloy Ares bi cil cawn folklor ser govend

34

dikne, Ferd li kleka hewz rnitiye, pismam min Alo w

tra dike. Kfa ap Sefo li c ye, destn w li pa w, li nava

dawet qolaan dike, bi henek qisn xwe kfa mvanan xwe

dike. ayiyeke wisa daketiye ku kes kes nabne, zarokek ji ser

xan dikeve hewa kalik min Husn, bes titek nabe. Meriva

min Zozan, w gav zaro ye, niha xatna pismam min

Mehemed e, dikeve nav br. Bes ew j difilite, titek nabe.

Herwiha pit demeke dr dirj, Ferd Ruhsar bi kf ay

digihjin miraz xwe dibin jin mr.

Li gor diya min di nav v kf ayiy de jan li xalo Mehemed

radibe. Hundir w jan dike. Ap Sefo sib z radibe die dox-

torek tne. Doxtor derziyek li Mehemed dixe, jana w disekine.

Doxtor dibje w bibin Diyarbekr, li bajar Swreg nexwe-

xane tuneye. Na, nexwexane heye, doxtor tunene, alet tunene,

derman tuneye. Ji ber v yek gava meriv nexwe dibe div bie

Diyarbekr, ger per meriv hebe meriv die Diyarbekr an j li

mala xwe, li ber avn zarokn xwe dihele dimire. Herwiha

Mehemed radikin Diyarbekr, doxtorn wir ne dibjin er ne

dibjin na, radibin Mehemed emeliyet dikin. Diya min, prka

min Ferd diin ziyareta w. Mehemed di nav ciy xwe da

digir, deng nake. Hsrn avan bi ser riy w da dadikevin jr.

Dev xwe vedike, dixwaze titek bibje, nikare, dev t girtin.

avn xwe yn qahwerengn vedike li diya xwe, biray xwe

xwunga xwe dinre, mell b are ye.

Adle, torina meta Zuloy Cana, cran xalo Mehemed, dost

bav kalan li nexwexan hemre ye, diya min ji Adl rewa

Mehemed pirs dike, Adle dibje wele ez nizanim ye? Ji can

w s pare girtin andin tahll. Ji Mehemed ra nebjin, mix-

abin ew qansr e.

35

Pit emeliyet Mehemed piek rind dibe, bi xra dermana

rind qelaw dibe, xwe berhev serhev dike. Pir najo cardin

dikeve. Ferd w dibe Swd. L balafirgeha Swd wan radi-

westnin, li wir Ferd digrin dixin nezaret. Kaxiz wan km e

an kmasiyeke wan heye. Nmet, biray Necmedn Buyukkaya

vir de wir de baz dide kmasiyan temam dike Mehemed

dighne ba doxtor. are nn e! Bersva doxtor ne dirj e, kurt

rast dibje, div hn w rojek p bibin mal, zde wexta w

nemaye.

Ferd biray xwe tne mal, w dikin nav ciya, li hew, li bin

mwa tiriy dirj dikin. Mehemed roj bi roj dihele, bi gotina diya

min ne ji mahran re dimne ne j ji mikan re. Di nav ciy xwe

da, wek berfa ber trijn tava bihar dihele, por w diwese, hes-

tiyn w bik zirav dibin. Hundir w wek agir vketiye, bi

lepa cemed dixwe, fde nake, agir venamire. Mehemed li ber

av destn Ferd dihele die gor.

Qehra dil Ferd giran e, pareyek ji can w, ji ruh w winda

dibe. Biray delal, biray henekvan kficwe Ferd ten dihle.

Ruhsar Ferd vedigerin Anqer, Ferd dest bi mekteba xwe

dike. heta mekteb xelas dibe Ferd Ruhsar li mala Latfe

xanim dimnin.

Heta 1974an ez top dilzim, ling min rast dik, ez top

berdidim. Ling min li nav aliy, ez li mal veket me, qaptan

min, heval hja Mustefa ji min re "Tiriyn Xezeb" Ahmed

pismam min j kitaban tne ji min re mala min diewitnin!

Saya wan da ez j dikevim ber bay bihar. Ji w roj heta niha

min Mustefa me hevdu nediye. Mustefa Ahmed ciy xwe li

nav dil min girtine w wiha dom bike.

36

Ez dikevim mekteba Teknk ya mran, roja ku ez dest bi

mekteb bikim mamost me dibje, div hn ciln xwe yn

atelyey bi per xwe bikirin. Ez gelek aciz dibim dev ji mek-

teb berdidim. Demek n da ez dikevim Tap Kadastroy. Bi

end hevaln Swreg ez dest bi Tap Kadastroy dikim. Em

ber li yurda Srt dimnin, pit re em derbas xaniy ku Ahmed

t de dimne dibin. Ahmed meriv min Ferd e, prika Ahmed

kalik min xwung birayn hev in, wek bav me li me

muamele dike, kfa me j re t, ez bawer dikim kfa w j ji me

ra t. Sib heta var cixaran dikne, gava ji xew radibe,

tatya xwe bi cixareke qaax dest p dike, tatya w cixare ye,

demek n da ji qanser wefat dike.

22 meha qasim de gava gulle li Ferd tn barandin xebera

re dighje Anqer, di nava ewn ku xwe davn otobos diin

Swreg Ahmed j heye, heta mirina xwe ji Ferd hez kir, qmet

hurmeteke mezin nian Ferd dide. Xwed bi rehma xwe a bike.

Li Anqer her cara ku fersend dibe diim ba Ferd, pir

caran ez Ahmed tev diin wir. Heta saetn dereng em rdinin

sohbet dikin.

Li Anqer DDKD ava bye, nivn nuh kevn li nav w

komel de kar bar xwe tev dikin, ji wan yek j Ferd e, cara

yekemn li Anqer di bin nav "eva Wranar" de evek

dibe, di amadekirina v ev da Ferd wezfa xwe bqusr tne

' ch. Di nava demeke kin de du grbn govend ava dike. Her du

grb bedar ev dibin. W gav ez pismam min Misto Uzun

end hevaln Swreg em li "Siirt Yurdu" dimnin. Ez li oto-

bus siwar dibim diim Swreg, niqarevan Remezan

zumevan law Rizo digrim tnim Anqer.

37

Cara yekemn di v ev de ew kilamn kurd bne gotin, y

ku d kilaman bibje ivan e, w gav nav deng ivan tune,

zde kes w nas nake. Li doraliya sahn hevaln DDKD ji la

xwe bazinek dikin. Qenaeta hevalan ew e ku gava ivan bi

kurd kilaman bibje, d pols w bigrin. Hevalan j biryar dane

ku ew ivan teslm polsan nekin, ji ber v yek li dora sahn

emberek ava dibe. Herwiha ev b qeza b bela xelas dibe.

Demeke tevlihev e, erek gur di navbera xwendevann ep

ulkucuyan (Fastn tirk) de dom dike. Ji sib heta var gul-

leyan dibarnin ser hzn ep, xwendevann pver de, ep di

bin gullebarandin de mekteba xwe dom dikin. Der dorn

unverst fakulteyan di navbera grban de hatiye parvekirin.

Her kes xwe di mintiqa xwe de diparze, gava oreger diin

mekteb yek yek newrin, bi hev ra grban dikin wisa

diin mekteb. Dewlet temaekar e.

Di nav DDKD de munaqeeyeke teork deolojk dest p

kiriye. Prensbn komel vedikin munaqee dikin, bi saetan

bi rojan dipeyivin, dawiya munaqeeyan nay. Di war fikran de

ciht yektiyn n li vir tn andin.

Di avakirina grbn ku w di rojn p de ava bibin, ev

munaqeeyn ha sedemeke giran girng dilzin. Yn ku d

rojn p de hereketa Kawa ava bikin di nava van munaqeeyan

de ne. Welatperwern di nava DDKOy de erk xwe y her

girng tnin ch. Ev qenaeta min e. Kurd wek millet heye. Pwest

ev e, di mahkeman de, di huzra xelk de ev b spatkirin.

Welatperwern di nava DDKD de dervey DDKD de,

gava duduyan davn, gava pn DDKO avtiye. Di merhela

DDKD de, ronakbrn kurdan dixwazin rewa kurdan tespt

38

bikin li gor w dermanek binivsnin. Pwistiyeke giran e, ji

ber ku gava wext saet temam b ew bi hezaran nsann me

seferber bin, bi hezaran nsann me d can mh xwe amade

bikin, ev ne lstika zarokan e!

Li chan deveyn (htir) qemer bi hev ketine, toz talaza

ku radikin ji n heta Man avn her kes kor dike, he wan

ji ser wan digre. Her kes ji welat xwe temaay v er dike, her

kes ji deveyek re dibe alkar, her kes kar bar xwe ji br dike

alkariya deveyan dike. deveyn qemer j bi can dil

dixwazin ku her kes alkar wan be.

Baas, serekn Baasiyan Hasan el-Bekir Seddam, bi

teyareyn Sovyet, bi top tanqn Sovyet, bi efser qilawuzn

Sovyet gava tevgera Barzan, tevgera millet me y bindest

bombardiman dikin, zarokn me, prekn me, xort peyayn me

li ber avn me qetl dikin, em ji Sovyet re li epikan dixin li

kurdperwern xwe j nalet dibarnn. Ji ber ku di av Sovyet

de Baas li dij emperyalzm ne, ji ber v yek Sovyet bi ek

lekern xwe ji Baasiyan ra alkariy dikin, em j li kueyan

dikin qarqar dibjin, "Bij sstema sosyalst." Di nava v rew

de gelek xortn delal pak ji bo v er ziyan dibin, tn kutin,

birndar dibin dikevin hefsan, di nava hefsan di bin erd re

de dirizin.

Ferd die komel t, dikeve nav munaqeeyan mektaba

xwe dom dike. Pit du mehan ez mekteb ber didim, vedigerim

Swreg. Beriya ku ez vegerim, Reo bi min re piek suhbet

dike. Havn, ew hevaln din j d bn Kurdistan, div em

tikiliyn (pwend) xwe bi hevdu re dom bikin. Reo d ra dibe

heval Ferd, gava Ferd die daweta Reo, t kutin.

39

Ferd xwendina xwe ya Fakulteya Zraet temam dike, bir-

yara xwe daye, dibje "Ez oregeriy bikim, ez profes-

yonel bim." Ruhsar dibje, "Ferd heyran, Ferd qurban wiha

meke, ka em awa debara xwe bikin, ne kar me, ne per me

ne j xaniy me heye, tu y awa profesyonel kar bik?" Ferd

biryara xwe naguherne, Ruhsar baz dide ba Brahm, div

Brahm hevaln din bi Ferd re bipeyivinn. Dawiy Ferd qna

dikin.

Tayna Ferd bo Hlwan derdikeve, w dem xwendavann

ku bi burs xwendine kar z bidest dixin, yn ku b burs in z bi

z kar nabnin. Ruhsar b burs xwendiye, ji ber v yek ew b

kar e, bes kfa w ch da ye, li ba Ferd xwe ye, ev bes e.

L dixin diin Hlwan. Ferd dest bi kar xwe dike. Xelk

Hlwan, gundiyn der dora Hlwan ji Ferd hez dikin. Ferd

bi dil xwe y pak, bi edalet dumstiya xwe dil wan qezenc

dike. Jiyana xelk, ziman xelk dizane, bi wan re ne wek

muhends, wek hevalek, wek birayek dipeyive. Ferd muhends

dewlet ye, meqam w, eraba w ya xuss heye, bes ew zarok

v erd ye, zarok xelk xwe ye, di xizmeta xwe da qusr nake.

Ferd bi jiyana xwe, bi muemala xwe bal dikne, hem bala

xelk hem j bala dewlet dikne bi ser xwe de. Li v welat

div memr, muhends, wal qeymeqam wek efendiy xelk

hereket bikin, div xelk ji wan bitirse, ji wan re hurmet bike ku

giraniya dewlet km nebe, roja ku giraniya dewlet km bibe,

roja ku xofa dil xelk sist bibe, dzan xira dibe, dzan ji hev da

dikeve! Ferd ji w imaj re ters dikeve, Ferd xelk nake

xizmetkar xwe, na w de xwe dike xizmetkar xelk, snor di

nava xelk muhends dewlet de winda dibe.

40

Btir v yek Ferd, kilaman dibje, kilamn kurd, Ferd bi

gundiyan re kurd dipeyive, Ferd ji dest w i b dike, dibe

alkar heval xelk.

Ferd dema bi v huner meziyetn xwe dil xelk qezenc

dike, rol nake, siyaset nake, mkan dewlet ji bo welatper-

weriya xwe bikar nayne. nsanek meden pver awa

hereket dike, ew j wisa hereket dike. Ferd ji xwe ra sexiyetek

ava kiriye li gor w exsiyeta xwe muameley dike.

Di nava civateke wek a me da xwed exsiyet byin karek

hsa nn e, exsiyetn hukum dajo di esl xwe da b sexsiyet ye,

li ser nezantiy, durtiy, dijminatiy derew dolaban ava

dibin. Ferd derewan nake, mrkuj birakujiy re rmet nade,

durtiy nizane, dijminatiy j nizane. Ji xelk re ne li gora

zengn an feqrbna wan, li gora nsanbna wan muamele dike.

Xwe bilind nan nade, ji tit wisa re htiyaciya w tune. Bi era

xwe, bi per xwe, bi mark dolarn xwe pesn xwe nade, titn

wisa ji Ferd dr in. Ji bav diya xwe re hurmet dike, ji wan hez

dike bes gava bav w yan diya w yan j mezinek w j re titek

ewt bibje yan j ji w titek nebyin bixwaze, Ferd dibje na

li hember derdikeve. Ji xeybet padaqisekirin hez nake, ji

van dr e xwe nake nav titn wisa.

Gava ez bibjim "ala rx" w end kes min fam bikin ez

nizanim, ji ber w ye div ez behs bikim ka "ala rx" i ye?

Wexta ez zarok bm, yan di saln 1960an de di nava gelek

hewan da aln rx hebn, yn ku pez an dewar xwed dikirin,

di nava hewa xwe da kortikek (al) mezin vedidan zibiln

heywanan li wir berev dikir. Havn ji w zibil tepikn rx

dikirin zivistan bi agir wan tepikan va xwe dikelandin.

41

soba xwe germ dikirin. Germa havn de bhn buxa ku ji van

alan derdiket ne tu hal b, nefes li merivan dihat birn. M

kelman ji sib heta var li ser alan w ava ps a erqan,

dihatin ser nan te, li ser xwarin ava te vedinin. W dem li

gelek kuan de kanalzasyon sergirt tuneb, ava ps a tuwaletan

di nava kuan da diherik. Pir caran mumkun e meriv welat

xwe, bajar xwe, kueyn ku meriv l mezin dibe romantze bike.

Ez ji viya ra titek nabjim, bes gava dibim ahid cehalet

nezaniya nsanan, by aln rx titek nay bra min. nsann ku

ji bo pereyek erd, ji bo hezar qaxid an ji bo qiseyeke ewt erd

ezmanan li hev dixe, qala kutin, dersdayin, nams mraniy

dike mad min li hev dixe ala rx tne bra min. Ew aln ku

bi dest zor zulm, ew aln ku bi dest hzn tar, hzn

bbext, hzn dijminn nsan nsaniyet, ji bo me hatne kolan.

Ji me ra dibjin li v din ciy we ev aln ha ne, qedera we ev e,

hn di nava v al de bijn. div em qebl bikin ku pit sed

salan, hinekn me hna ji bo jiyana nav aln rx israr dikin.

Ferd bi exsiyeta xwe ya serfiraz, serbilind, pver dixwaze

xelk me ji nava v ala rx derkeve, ji v gend gemar, ji v

bhn buxa ps, dil xwe, can xwe, mh xwe paqij bike. Ferd

dixwaze xelk me ser xwe bilind bike, li p xwe mze bike,

p xwe bibne. Dixwaze xelk me dev ji mraniya ehmeqane

berde, ji xwe re mraniyeke bi mane, bi zanet ava bike. Ji xwe

re, ji zarokn xwe re, ji mala xwe re jiyaneke xwe ava bike.

Mezinbna Ferd, qmet, rmet, serbilindiya Ferd,

pvertiya Ferd li vir e, ji vir t. Meziyetn ku di exsiyeta

Ferd de tn ba hev, ji bo niv me, ji bo xelk me dibe bingeh

exsiyetn serbixwe, exsiyetn serfiraz. exsiyetn ku jiyana

nav ala rx qebl nakin.

43

Rya min Ferd ji hev vediqete

B mubalexe kurdperweriya niv me di destpk de bi

rengn ep dest p nake. Sedemn ku niv me dike kurdperwer

pirr in, bes di wan sedeman da yn her girng hereketa Mele

Mistefa Barzan ye. Li Kurdistana bar erek giran dom dike.

Barzan li Kurdistan dibe sembolek, dibe efsaneyek azad

serfiraziy. Hal hewal tevgera Barzan, ji her aliyan bi her

babet digihje her dern welt. Di wari salan de radyoya deng

basa Kurdistan li ser pveyina kurdperweriy gelek tesr

dike. Xeber raporn w radyoy, kilam strann radyoya r-

van ji bo min qedereke n teze ava dike. Jiyana min a rojn

p destpka xwe ji vir digre, destpka min ev e. Ferd ji min

mezintir b, ba bhna azadiy ji Kurdistana bar derdikeve,

beriya min gihtiye Ferd. Dema Ferd li Anqer di Fakulta

Ziraet de dixwne, di mh w de pln azad serfiraziy

rabne ser piya, Ferd ji xewa kabs iyar dibe, xewa mirin,

xewa berbad, xewa b bext b wcdan bi cil cawn xwe mh

Ferd terk dike. Ji bo Ferd bihareke rengn dest p dike,

44

Mehmed xo, Cgerxwn, Aram Dikran dengbjn din bi

kilamn xwe Ferd dilornin. Ferd kurdperweriy kif dike,

Ferd kaniya kurdperweriy, ziman kurd kif dike. Her dest bi

i dike, bi xwebn dilgermiyek b sinor xwe davje nav

govend. Bi zemn re dikeve xar.

Li hefsa Diyarbekr Ferd ji aliy gelek hevaln xwe ve t

hezkirin, bes yn j hez nakin j hene. Di w dem de k i dib-

je an k i difikire ez nizanim, li ser w rewa wan ya hundir

hewcey bi lkolinek j nabnim. Pit hefs ez Ferd j dibnim,

ew nsann ku ji Ferd hez nakin j dibnim, heta bi hinekn wan

re tkiliya min j dibe. B kmas ez dikarim bi rehet bibjim

ku, di navbera wan kesan Ferd de ferqeke mezin heb. Di

hefsa 71an de Ferd ji kurdperwerek ep zdetir, kurdperwer e,

di helbesta xwe ya Pmerge de kurdperweriya xwe nan dide,

yn w gav kurdperwern ep in, bi avek ba li kurdperweriy

nanrin. Bi ziman avn ep tirk ji wan re dibjin, ev

"Milliyet" ne, evana "Milliyetiyn burjiwaz" ne. Ferd di

hefs de nakeve nav xebatn perwerdey, na w de nivsandi-

na xwe ya kurd bi p dixe, dinivsne dixwne.

Li vir div ez tirafek j bikim. Beriya ku Ferd di nava

hereketa Kaway de c bigre, helbest kurterokn xwe dabn

min, ji ber ku ez j dixwazim kurd bixwnim binivsnim.

Dwana Cgerxwn nivsn xwe dide min, ez alfabeyeke kurd

j ji xwe re bi dest dixim. Her nv evan ez ji xwe ra kurd hn

dibim. Daxwaza min ew e ku ez j wek Ferd bikaribim bixw-

nim binivsnim. Ez z fr xwendina kurd dibim, nivsandin

pek giran die, demek n de riya min Ferd ji hev vediqete.

Nexweiyn tevgera ep me hemyan digre nav pencn xwe.

45

Em her yek dikevin rexek, ez ji w pir hrs dibim, b guman ew

j ji min gelek eciz dibe. Ji min end caran nivsn xwe dixwaze,

ez dibjim, "Na!" Nivsn w li ba min dimnin.

Ed ez dev ji kurd hnbyin berdidim, ji ber ku ya her

girng ne kurd ye, her girng, k iqas ep sosyalst e! Kes

naxwaze ten kurdperwer welatperwer be, kes naxwaze xwe

nz van gotinan bike. Ji van du gotinan her kes baz dide, Div

beriya her tit her kes bibe Marksist Lennst d ra j bibe

kurd. Armanc ev e, er ev e. Ziman me hemyan tirk ye, wek

kewn gozel sib heta var eqna me ye. Em ferbna kurd ji

bo rojn p dihlin. Herwiha wext saet temam dibe ez j dike-

vim hefs, kitab nivsn min, bi nivsn xalo Ferd ve tev tn

veartin, heta ro j ez nizanim ku i bi ser wan nivsan de hat.

Beriya ku grbn ep bin, tkiliya Necmedn Buyukkaya

Ferd pir ba e. Necmedn hevaln w yn kevn dixwazin par-

tiya Dr. ivan ji n ve organze bikin. Ji ber v yek Necmedn

dixwaze Ferd di nava v kar bar da ciy xwe bigre. Bes Ferd

ji pvenn derdora xwe haydar e, tkiliyn w bi kurdperw-

ern din re j heye. Necmedn bi Ferd re pir mijl dibe, her cara

ku tn ba hev munaqeeyn kr dirj dikin. Gava em tev

derdikevin iyay Nemrd, ji Swreg heta wir bi hev ra

dipeyivin, ez li pa wan rnif me, destpk de dixwazim guh-

dar bikim, l bel ji deng seyara me titek nagihje guhn min,

bes ew hevpeyvna xwe dom dikin. Ev tkiliyn wan demeke

dirj dom dike, bes netceyek nade.

Ferd j wek me her kes para xwe ji nexweiyn ep girtib.

Hevaln w yn ji DDKD a Anqer di rex Maoizm de ciy xwe

girtibn. Ferd li gel wan tercha xwe dike di rya xwe da dimee.

46

Ferd dibje, ger em dixwazin partiyek n a Lennist bikin

w gav div mirov ji n ve dest p bike, em nikarin ser binge-

ha kevn xaniyek xweik delal ava bikin. Gava Ferd tkiliyn

xwe bi Necmedn re qut dike, rew dtinn w ev in. Ji min ra

j wisa dib, dixwaze ez j, ji der dora Necmedn dr kevim. Ez

w guhdar nakim, ez di riya xwe de diim. Tkiliyn min

Ferd ji bin de qut dibin.

B carek ten ez ew em hevd nabnin. Ew car j li

Wranar em rast hev tn. Ahmet Soken hevalek me y

oreger e, hevalek serbilind xurt, li Erzerom di universt de

dixwne, Erzerom kela fastan e, ulkuc hevalek birndar dikin,

Ahmed ji bo ziyareta w heval die nexwexan, ulkuc bi r de

ji pit w didin ber kran. Ahmed wefat dike, cenaze t

Wranar. Li Wranar b hevaln me, Tikko Kawa j heye,

ew j dixwazin di cenaz Ahmed de bedar bin. Hevaln me yn

DDKD wan bi ert ku tu aliyek w slogann hember

Maozm Sovyet bikar neynin li hev tn. Bes cardin j er

derdikeve. Tacoy me Swreg ku ji Kaway ye, gurmustek li

ser dev hevalek me dixe, dev lwik di xwn de dimne. Gava

me xelas dibe, hevalek me j die bi Ahmed (Pio) re er dike.

Em er didin sekinandin, bes hevaln Kaway ri ser me dikin,

brka min de krek destan heye, ez ji brka xwe derdixim

dixim dest xwe, carek de dibnim ku Ferd xwe avitiye p

hevaln xwe ri tne ser min, w gav hem nsann doraliya

me ji ber avn min wenda dibin, b Ferd kesek nabnim, ezj

re du caran dibjim, "Ber bi min ney, ez li te xim!" Bes ew

nasekine, destvala ye cardin j bi ser min da t, ez dikevim ten-

gasiy, ez ne dixwazim li w ne j li yek din xim. Ed dinrim

47

are namne, ez b hemd dibjim, "Mey ser min, tu xal min ,

ez naxwazim li te xim!" Li ciye xwe disekine, ez wisa bawer

dikim ku qiseyek wisa ew ji dev min derkeve nap, a mat

dimne, li ciy xwe disekine, ez j li xwe a dibim, qiseyek wisa

awa b ji dev min derket. Hevaln me min pata diknin. Gava

em dighjin Swreg hevaln min ji bo w qis, min rezl riswa

dikin. Ez dibjim, "Min ewt kir, min efu bikin." Hevaln min,

w gav min ji dil ef dikin an nakin ez nizanim, bes ro ez hv

dikim ku zarokn ku li ser v erd mezin dibin bira tu cara dil

xwe li hev re nekin, bira nebin dijmnn ruh can hev.

Dema li Hlvan dest bi kar dike d Ferd di nava Kaway de

ye. Hem kar xwe dike hem j ji semnerek baz dide

semnereke din. Li Diyarbekr bi hevaln me yn Devrimci-

Demokratan re dikeve munaqeey, de w gav j hevaln me

wek muxtar Diyarbekr ne, radibin li Ferd hevaln w dixin,

di nava kueyn Diyarbekr de bera wan didin. Di w dem de

hn niha j, em demokrasiy wisa fam dikin wisa tetbq dikin,

yn ne ji min, dijmin min e dijmin div ji hol rabe, div cil

caw xwe bar bike ji mehela min, ji gund min ji bajar

min ko bike. Ger ew ko neke, ceza w ldan kutin e.

Zihniyeta me ya demokrasiy ev e. Ldan tehdt avn Ferd

natirsne, die Adiyaman li wir bi hevaln me re dikevin nav

munaqeeyeke gur. Lingek Ferd li Hlwan lingek w li

bajarn din e. Hevaln w yn Kaway ji enerjiya wi re heyran

dibin, ne ten hevaln w, yn Ferd carek nas dike carek din

ji Ferd dr nakeve.

Di war siyas de giraniya Kaway wek DDKD fireh nn e,

bes giraniya Ferd di war sosyal civak de mezin e, tkil

48

tesra w li ser gundiyan karkeran zde ye. Ji bo xwe ez

dikarim bibjim ku ez v giraniya w ferq nakim, hebn

tunebna w li roj p w awa tesir bike awa tesir dike ez

pir d ra fam dikim.

Dema Ferd li Hlvan dest bi kar dik, li Swreg hevaln

wan zde tune ne, grbek ji TKKO vediqete, di nava v grb

de Eyyup Surek heye, bes li Swreg em ji w re dibjin Mao

Zedung, ji ber ku pir dixwne, hem teoriyn Mao ji ber dizane.

Ev heval diin ba Ferd. Dixwazin tkiliya xwe bi Ferd re

deynin. Hevdu dibnin, bi hev ra dipeyivin bi dilxwe ji wir

vediqetin. Ev gmb ew di roj p da bingeha Kaway li

Swreg fireh xurt bike. Beriya kutina Ferd ev heval ji

Kaway vediqetin, br baweriya wan bi teoriya s dinya

nemaye, ji wan re dibjin Kawa Red yn din dibin Deng

Kawa.

Pit kutina Ferd Deng Kawa ten du hejmarn kovara xwe

ap dikin, hejmara yekemn ji ser heta dawiy der heq Ferd de

ye, li ser qapaxa kovar rism Ferd heye.

Kawa Red, bi nav Kawa s hejmar kovar derdixin. Hejmara

pn di meha iley (Meha 12.) pn 1978an de derketiye,

meha pit kutina Ferd de derdikeve, bi kelmeyek j behsa

Ferd nake. Hevaln ku kovar derdixin ji Ferd veqetyane, bes

Ferd oregerek delal e, gulleyn bbext ne ten li Ferd, li me

hemya hatine barandin, v rastiy em z bi z fam nakin, gava

em fam dikin d dereng e. B guman ez naxwazim li wan nehe-

qiy bikim, tavirn wisa di nav hem grbn ep de heye, gava

oregerek t kutin ten grba w l xwed derdikeve, grbn

din xwe kor kerr dikirin.

49

Tayna Ferd t Swreg, Ferd Ruhsar dikevin xaniy Ap

Sefo Ferd li Swreg dest bi kar xwe dike, ciy kar w li

kleka beya Eskeriy ye. Tayna Ruhsar hn demeketiye,

rojn w bi apo Sefo dak Kejo ve derbas dibin. Ew rojn ku

bi Ap Sefo re derbas dibin, di jiyana Ruhsar de rojn her xwe

in. Ap Sefo bi rok meseln xwe yn rengan rojan li p hev

dixemilne, Ap Sefo bi zanetiya xwe her roj paceyek li ber

av Ruhsar vedike, gava Ruhsar ji wan paceyan li din dinre,

d ji kfan ji ser hi xwe die, ew her roj titek hn dibe, her

roj titek fahm dike.

Ev roj wek xewnn evan kurt in, ne hay Ferd ne j hay

Ruhsar ji rojn p heye. Tu kes nizane ku sib w i bibe. Em

hem grbn kurdperwer, bi zeman re ketine xar, ji naln hes-

pn me agir dibare, em saniyeyek j li dawiya xwe nanrin,

avn me hemya li ser noqteyek p bel bye. Div em beriya

her kes xwe bighnin wir, riya azad serfiraziy amade ava

bikin. Rojn p w ji me re i astengan bne i neyne ne girng

e, i tne bira bne, ser seran ser avan.

Em hem xortn kurdperwer wisa difikirin wisa dijn,

rewa mh me wisa ye.

Li Swreg hem grbn kurdperwer di nav merhaleyek kurt

de dibin. Destpk da nav me hemyan di nava xelk da

"telebe" ye, bi xelk re tkiliyn me yn zde fire tune.

Munaqeeyn deolojk bi hem giraniya xwe dom dike. Her

pn kovara Rzgar dighje Swreg, li ser tezn kovar

qiyamet radibe, dibjin, ev milliyetiyn kurda ne, yan ew kurd-

perwer in. Di esl xwe de ev ra han ra ep tirkan e, ew

ep tirk ku, gava ez v nivsar dinivsnim ew ji bo prozkiri-

na Peymana Lozan, li Lozan dimein.

50

Herwiha gotina min ew e ku, em, xortn kurdperwer yn li

Swreg gora rewa chan rewa ep tirkan reng siyaseta

xwe tayin dikin. Gmbn ku li Swreg li ser bingehek wisa ava

dibin an j bne.

Li Swreg komela "Kultur Sevenler" heye, wext zeman

xwe de xwendevan pveryn Swreg v komel ava dikin,

komele ji xortn Swreg re alkariy dike ku ew mekteb

bixwnin.

Demek n da kar bar w komel disekine, em kurdper-

wern Swreg mza berev dikin komel dibin kongrey, di

kongrey de em komel digrin.. d komela Kultur Sevenler

dikeve dest nivek n, nivek ku sib heta var by azad

serfiraziy behsa titek din nake, gelek pver welatparzn

rojn p ji vir derbas dibin. Pir nae hindik nae, dtinn n, br

baweriyn siyasi wek gurek tkeve nav pez, me ji hevd cih

dike, diperiqne, ser me her yek li alk dikeve. Ji hev

cihbyin zde mukule nn e, yn ji bo rojn p dibe mikule,

ew br baweriyn ku me ji hev re dike dujmin, me ji hev re dike

neyar e. Di rojn p de em di nav tasek av da qiyamet radikin,

av avan nabne.

Herwiha di 1978an de beya DDKD li Swreg ava dibe,

Kultur Sevenler dikeve pa, ya li p c digre DDKD ye. Xortn

Swreg li p hev komeln xwe yn demokrat ava dikin. DEV-

DER (Devrimci Genlik Demegi), KOY-DER (Koylulerle

Dayanisma Demegi), DDKD (Devrimci Demokratik Kultur

Demegi) beya Swreg, HALK-DER (Halkla Dayanima

Demegi), ASK-DER (Anti-Somurgeci Kultur Demegi), Komela

Fimeciyan, Komela naatiyan, Komela Karkrn Axanan di

51

war demokrasiy de ciy xwe digrin. Div em Komeleyn

mamr mamosteyan j li wan zde bikin.

Swreg di nava du salan de, 77 78an de dibe du pere,

aliyek ez bi tevay dikarim bibjim cebheya pveryan, ceeb-

heya din j ya paveryan e. Ew hzn ku dixwazin dem

dewrana salan bidomnin dest xwe didin hev li hember ceb-

heya pveryan dikevin nav epern xwe. Li ser pveryan

agir dibare, asay huzra Swreg ji kok ve t hilweandin,

landin, kutin, fidyexwestin, prek qz rehn girtin dibin

byern rojane.

53

Di 78an de Swreg

Ez dixwazim rewa Swreg bi hawak xweik nan bidim

ku, bira em bikaribin byern ku di rojep de tn ser me hem

kurdperweran ba b famkirin, ji wan re zehetek b dtin. B

guman li Swreg grbn din j hebn, car ez bi dilpakiya xwe

dibjim ku piraniya xortn di nava van grban de kar dikirin

zarokn kurdan bn bi dilpakiya xwe di nav v xebat de ciy

xwe girtibn, wan j wek me, li gor dtin, br baweriya xwe

xebat dikir.

1977an de DDKD li Diyarbekr ava dibe, ji mehan, meha

lon ye. Li Anqer hukum di dest MC (Milliyet Cephe) de

ye. Beriya ku DDKD bibe me Komela Kultur Sevenler kiriye

faeliyet, em karek xurt didomnin. Raketin rawestan tune-

ye, gava em end saetan radikevin ciln me j li me ye, her

deqqe em amade ne. Di demeke gelek kurt intensv de em

pwendiyn xwe bi hem ben civat re ava dikin. Di nav

mamoste, memr, necar, gund xebatkaran da heval sem-

patzann me dibin. Di nav paleyn nskan da em xebateke

54

xwe dikin, sib z gava emele w li qamyonan suwar bibin, em

j li wir in, bi wan ra dipeyivin, derdn wan guhdar dikin ji

wan re riya xwe organzekirin nan didin, cama em j bi wan

re diin ser erdan kar dikin.

Em diin gundan, bi gundiyan re tkliy datnin, hevalt, br

baweriya wan qezenc dikin. Bi evn tiyatroy jin qzn

Swreg cara yekemn e ji hundir maln xwe derdikevin.

Tiyatroy temae dikin, di nava molay de helbest kilamn

kurd guhdar dikin. Ba bhna azadiy dikin dil xwe vedi-

gern mala xwe.

Dewraneke n dest p kiriye, dayik bavn ku qzn xwe

nanin mekteban, gava qzn wan tn Kultur Sevenler d zde

deng xwe demaxin. W titek ney ser qzn wan, dizanin

bawer tnin.

Niv DDKO hebna kurdan spat dike, niv DDKD,

nexweiya welat me areserkirina w di war deoloj de

tespt dike. Niv me v derman areserkirin digihne xelk, ji

xelk re rya xelasbn nian dide di war pratk de wan ser-

wext moblze dike. Li Swreg rew ev e, ez naxwazim wek

mzndar, kjan grb di v kar bar de uqasa alkar bye an

keda wan i qas e, li mzn xim. Ev kar ne y min e.

Dema ku DDKD ava dibe, reng ciyn grbn din j bel

bye. Li gor br baweriya xwe hem grbn ep di nav tevgera

kurd de xwe nan didin. Perspektfn ewt a dibe sedem ku

gelek caran em bi hev ra er dikin, wek dkn li ser kulikan her

grb kulika xwe diparze. Enerj, wext keda me blaheq

blasebeb telef dibe. B guman ez dikarim bibjim nv wexta

me ji bo w leca dkan heba dibe. Herwiha li Swreg hedsn

55

balk dest p dikin. Ehln Swreg li mala xwe, li kuan tn

elandin, prek qzn xelk rehn tn girtin. Yn van karan

dikin ji xelk xgiy dixwazin, pere yan j zr. Xelk ji fedyan

nikare deng xwe derxe, cesareta k heye ku bibje jina min an

qza min revandine. Mesala nams ye, meselek hesas e, xelk bi

diz pere an zr ji dost nasan berev dike jin qzn xwe xelas

dikin. K v kar dike kes nizane, bes li gor rwayetan mahkmn

ku pita xwe dane axayek yan j ereteke mezin van karan

dikin. htimal e ku pir caran xebera axa eretan tuneye ku

mahkmn wan bi van karan ve mijl dibin.

Ed xelk Swreg varan newire derkevin der, pit saet

sisyan her kes dikeve mala xwe deriyn xwe klt dike.

Qahwexann Swreg varan vik vala ye. Pols cendirme

zde nae ser van byeran.

Li kurdistan bi taybet li Swreg kurdperwer di nava

xwendevanan de her ku die fire dibe, bay siyaset her xurt di

nav mekteban de ye, ew mektebn ku zarokn me asmle dikin,

dibin argn agir azad serfiraziy. Xortn kurd di nav

dwarn mekteban de hem fizk matamatk hn dibin hem j

kurdperweriy kef dikin. Kfa dewlet ji v pven re nay.

Mekteb li p hev tn girtin. Behaneya qtidar, pevna nav

grban e, dibjin "Fraksiyonn ep sib heta var bi hev ra er

dikin, demana bera hev didin, ji ber v yek em nikarin per-

werdey bidin domandin, mecbr em mekteb wisa digrin."

Lseya Meslek ya Swreg t girtin. Doba lseya normal e,

grbn Swreg tn ba hev, div ew v behaneya qtdar ji

dest qtdar bigrin. Li hev dikin ku tu kes w li lsey belavok

bela neke, form neke bi hev re er neke. Ji grban yek v

56

biryar nas nake. Ger ez ne xelet bim cara yekemn di nava kurd-

perweran da demane diteqe. Ji hevaln me yek ji w grb j

yek birndar dibin. Cardin di wan rojan de di nava camrek

TKOc hevaln DDKD de er derdikeve, gulle tn barandin,

kes birndar nabe. Demek n da hevaln DDKD TKOc

dikevin ry hev, di v biiyer de Remezan Can t kutin

xortek birndar dibe. Car bi car grbn kurdperwer bi hev dikevin

bes ev cara yekemn e jiyana xortek heba dibe xortek din heta

ber dest ruhstn die vedigere. Ew byer hem pit mitng

dest p dikin, byer li p hev tn, du-s rojan car hadseyek

dibe, sedemn xuya dikin, di nava mekteb de fomm, belevok

belavkirin an j af pvekirin e. Dwarn Swreg bi sloganan

hatne xemilandin, cama grbek die, wan pak dike slogann

xwe dinivsne, ew j dibe sedemn pevn. Hewa siyas ya

Swreg wek tln tenbur tn idandin. Xelk xortn Swreg

wek li ser stiriyan rnin. Her kes xwe dip diparze.

Bdengiyeke giran daketiye ser Swreg. Her kes av guhn

xwe bel kiriye, kes nizane rojn p w bixwe re i bne. 22 qasi-

ma 1978an de qedera Swreg t guhertin. Kullkek wek Ferd

ji axa xwe t qetandin. L li d Ferd w gelek kullk jbibin, bes

xebera me j tuneye. B hay bay roj pn em hespn xwe xar

didin.

1978 saleke gelek girng e, sedemn byern rojn p di v

sal de xwe ekere nan dide, girkorkn di nav salan de hatiye

girdan, yn van girkorkan girdane mecbr dibin, xwe nan

bidin, di war siyaset de bi bejn bala xwe dikevin meydan.

Li v meydan her kes ciy xwe digre, k i dib, k i dike li ber

ava ye, titek veart tuneye.

57

Derd kuln salan gur dibe, zde dibe, wek bi hezaran nsan

li dora agir aral bin puf agir bikin. Mal malbat landin

di v sal de dibe hunereke rojane, yn van kar baran dikin dest

piyn xwe li ba dikin digerin, ji aliy ek cebirxan

kmasiyeke wan tune, drbn, bombeyn destan, tifingn

otomatik, her tit wan heye. Gava davn ser malan, guneh wan

bi kes nay, li gel wan ferqa jin mran tune, zarokan j ef

nakin. Eqiyayn bi van karan mijl dibin, roj bi roj metodn

xwe pda dibin, xwendin nivsandina wan temam e, beriya ku

bavn ser malek, ji xwediy mal re name dinivsnin, di bin

van nameyan da nav DDKD heye. Div yn piek he li sr

heye bifkire, li welat me bi hezar salan ve ye ku eqiya hene,

ev camrana heq an neheq ji edalet bazdane ketine iyan, bes

ez heta niha ahd nebme ku evana beriya ku mal mulkn

xelk bilnin, rdinin, kaxet qelema xwe derdixin nameyeke

xweik dinivsnin. Di 1978an de mekteba mam-Xetb t ewi-

tandin, yn mekteb diewitnin nameyek j li wir ber didin, di

v namey de nav DDKD c digre. Hukumet li byera temae

dike, yn mal wan tn landin gil dikin bes netceyek der-

nakeve. Giraniya hukmat li ser pveryan welatperweran

xwe nan dide. Piyesa "Qelen" t qedexe kirin. Y biryar dide

waliy Ruhay ye, ji bo tetbqkirina biryar wal ji Ruhay

teqwiye dine Swreg. Li doraliy Swreg teqna tifnga ye,

bhejmar er bi hev re er dikin, ev er gund eretan bi rojan

dom dike, dengn tifingan digihje Swreg, hukmat temae

dike, ne teqwiye ne j mudaxele dike.

Di meha Kanna p de Ecevt hukemeta xwe ava dike,

Milliyet Cephe ji qtdar dikeve, yanzdeh milletvekl ji

58

Partiya Edalet (AP) vediqetin, Ecevt bi saya van yanzdeh

kesan hukumeta xwe ava dike.

Li Swreg jiyana rojane dom dike, camrek bi nav Halef

Korkut li ser rya hefs t kutin, mudur Lseya Meslek AI

Uslu t kutin, mekteb mehek t girtin. Ji ereta Qeregiiyan

du kes li nava Swreg tn kutin, yek j birndar dibe. Li

Hexidir, hinek piya lekeran dibirin, ji dest wan s heb gir-

tiyan digrin li wir wan dikujin. Meha Kann xelas nebye,

pnc heb eqiya davn ser mala ukm Utkun, li ser sifatn wan

maske heye, bi dest zor li mal i pere zr heye bi xwe re

digrin diin. Cardin w roj bi ev li Hecxidir eqiya r

dibirin, ji ofr rwiyan nz 40 hezar pere berhev dikin, dest

piyn xwe li ba dikin diin.

26 Kann de byerek balk heye. Li ser riya rmg du

eqiya pols rast hev tn, di nava wan da er derdikeve, di

dest polsan da demane, di dest eqiyan da tifngn otomatk

hene, her du pols li wir tn kutin. Ev her du mrkuj demek n

da tn girtin. Ji wan yek ulkuciyek bi nav deng e, sc xwe

qebl dike, dibje "Min refq xwe, me gelek mal landin

me ji gelek kesan fdye girt." Pols zde nae ser wan, der

dora wan da k hene, k ji wan re alkariy dike, ji bo i van

karan dikin nay pirsn. Pit kutina polsan nihayet teqwiye ji

Ruhay t Swreg, xelk Swreg hv dike ku polisn niha

bie ser eqiyayan wan yekayek bigrin. d qann huzr w

were Swreg bes wisa nabe, pols ri efyn ser xelk

dikin, ef ji sern xelk tn girtin, li ber avn wan tn ir-

randin. Bi efi berevkirin asay nay Swreg, reqn teqn

berdawam e. Hevalek me evket Ayta b sedem b sc li

59

riya mala xwe t kutin. Li Stenbol fast bombe davn ser

xwendevann huqq, heft xwendevan tn kutin, ji wan yek

heval me y delal Hemd Aqil e. Di meha Adar de em Hemd

dibin Mizar defn dikin. Li Swreg Diyarbekr em Suat

Karata Yahya Mehmedoglu re alkar dikin, em dixwazin ew

her du bibin res belediy. Li Diyarbekr em li hember xal

Mehd Zana alkariya Yahya dikin. Li Swreg ger em bixwazin,

em karin namzedek bi ser xwe bijcin res belediy, hz teqe-

ta me ya w dem bes dike. Gor biryara hevaln Devrimc

Demokratan em pitgiriya namzed CHP dikin. Namzed CHP

Suat Karata e. Xwed bi rehma xwe a bike, ne mirovek xirab

e, nsanek mulayim mutewaz ye. Hember welatperweran nn

e, li ba welatperwera ye, bes div welatperweran namzedek bi

ser xwe derxista. Ne ten ji bo Swreg, w ji bo her der welat,

biba semboleke pven serketin.

Swreg projeyeke plot e, plan kemnn li wir ava dibin,

dezge dolabn li ser pveryan dibin, gav bi gav li bajarn

din j tn tetbqkirin. Li gor bajarn din Swreg pir pde ye,

poltzebyin pir bilind e. Xelk reben feqr li ba xwendevann

xwe c girtiye, yn neheqiyan protesto dikin, dimein, civnan

dikin d ne telebe ne. Pirn ku bi keda ev rojan ava dibe

xelk pveryan digihnin hev. Ev berhevhatin xofe dixe nav

dil kevneperestan, xewn evan li wan diherime.

er eretan wek her tim berdewam e, bhna barda 78an da

bi giraniya xwe daketiye ser Swreg. Qeregi zol 1974an de

dest bi er dikin, er wan heta 1978an dom dike. 1976an de

Alxas Kelexan bi hev dikevin, dsa di v sal de, Mizrayic-Hedro

Suryan Razan j dest bi er dikin. Ji het kesan ztir nsan tn

60

kutin, hinek dibin frar hinek j dikevin pa dwarn hefsan.

1977an de doba Dsman Tuvireka t, bi hev dikevin, wek her

car li d xwe mirin, hefs macirt ber didin.

1978an de Suryan Kelaxan er dikin, ev era bi rojan dajo,

di dawiya v er de koka Suryana hik dibe, hem ji can xwe

hem j ji gund xwe dibin. Kelexan gund wan bi erd re dz

dikin, serek serkarn Suryana tn kutin, end hebn ku

dimnin, cil caw xwe berev dikin dikevin riya macirtiy. Li

der dor kozikn er de bi sedan derbn MKE (Endustiriya

Makne Kmya) tn tesptkirin.

Mahmd Ecem li hember mala Bucaxan er dike, bes er

Mahmd dr dirj najo, erkarn Mahmd zarokn w ne,

Mahmd pita xwe daye zarokn xwe, bombeyek diteq,

zarokn Mahmd Ecem tn kutin, pita Mahmd dik, ew

mala Bucax li hev tn.

Her daw 1978an de er navbera Bucax Qirwar hatiye

rawestandin, wek agirbirnek bye. Her du al li ciy xwe

rdinin, ji bo erek n hzen xwe ji n ve didin dzan, plan

kemnn nh dikin. Gava er Swreg dest p dike Qirvar li

aliy PKK giraniya xwe datne. er era ne bes, car li

Swreg derd av dest p dike, w sal zde baran nabare,

gundiyn dora Swreg, pez dewarn wan b av dimnin.

Xema kes nn e, yn dikarin ji gund xwe ko dikin.

Li mintiqa Hekariy kurd bi hev dikevin, hzn YNK

(Yektiya Nitmana Kurdistan) Qiyadeya Muwaqet hevdu

peran dikin. Serekhzn Yektiy EI Esker nz 600

pmergn w tn kutin. Dewlet mudaxele nake. Pit ku er

xelas dibe di meha lon de tdtbqata KanatIi-78 dibe. Ciy

61

tetbiqat dike Gever (Yuksekova) e. Li ser hzn dijmin ciln

kurd hene.

Xelk Swreg, ji bo protestokirina tunebna asayi meek

plan dike. Esnaf dixwaze dikann xwe kilt bikin bi elengek

ve kiltan teslm qeymeqam Swreg bikin.

Waliy Ruhay t Swreg tebdl qiyafet dike dixwaze

derd kuln Swreg bi guhn xwe guhdar bike. Komela

Alkariya Gundiyan l Gulan bi mitngek proz dike.lOOO

komando pols araliy meydana Qanqy dixin ember.

Mitng b byer xelas dibe. Eyn roj saet di 20an de du eqiya,

li Silimpiyar dixwazin qamyonek bilnin, bes bi ser

nakevin, her du j tn girtin. Eqiyayek ji gund Qerexana ji

Bismil ye, y din j, ji gund Qiraxaa Hezroy ye. d eqiya

ji bajar gundn dervey Swreg tn Swreg ku xelk

bilnin.

Li Ruhay ulkuc endam DDKD evket Ozlahlan birndar

dikin. evket li Tip Fakultesiya Diyarbekr avn xwe digre. Di

cenaz evket de Swreg hem radibe ser piyan, prekn bi

arevn lacwerd feryad fgan dikin. Nz 20 hezaran nsan bi

sloganan evket defn dik'n.

Meha Tern koa mezin dest pdike, yn kane mala xwe bar

dike. Rojnama rfan xebera koa mezin wisa dide:

"l iriya Pan 1978. Li Swreg koa mezin dest p kir.

Byern ku li Swreg dibin daw li sebir tehamula xelk

han. Yn dikare mal mulk xwe bifroe, bar dikin diin. Li

ser deriy xaniyan de lann frotan hatiye daliqandin.

Yn erd xaniy xwe difroin elelecele bar dikin diin

bajarn din."

62

Yn ko dikin xwediy mal mulk in, l bel b qewet b

pit in. Zora wan tune ku xwe biparzin. Piraniya mal mal-

batn wisa nameyn tehdt fdye digrin, y name negirtiye

nema ye.

Y xugiy nade, t landin, pere zrn wan bi dest zor t

girtin. Eqiya dest bi rehngirtin j kirine, ji bo xgiy prek

qzn xelk direvnin.

d nsann b hz nikare li Swreg bij, maf wan jiyan

ji hol hatiye rakirin.

Li vir div em avek bavn hukmat, gava ern Swreg

mezeln hevdu dikolin, gava hem pveryn Swreg ji bo

serwextkirina gundiyan, xebatkaran, esnafan ev rojn xwe

dikin yek, em binrin hukmat i dike i difkire. qtdar di

dest Ecevt de ye, Selahattin Tmr mudur semivskar roj-

nama rfan ye. Di hejmarek rfan de wisa dinivsne: "Rojeke

havn, di sohbetek qahwexaneyek de ku end abqat j hazir

bn, min ji dozgerek me eyn gazin dikir. Ji kerema xwe ra

hzn ewlekariy gaz ser vatiniya-wezifeya wan bikin. Van sle-

hn ku berra huzra millet didin rawestnin, ewlekariya mal

can milet pk bnin. Bersva min:

-Ez nikarim hzn ewlekariy txim v mucadeleya mirin.

Di meha Trmeh de Wezr Hundurn rfan Ozaydinli t

Swreg, ji balkona belediy deng xwe bilind dike. Li Swreg

em emniyeta can mal we ava bikin, bes yn li ser dwaran

slogann deolojk dinivsne ji eqiyayn li ser iya talketir in.

Wezr Hundirn die, li p w yekneya komandoyan t Swreg,

her pin slogann li ser dwaran elelecele tn paqijkirin. Bes

ern nav eran landina xelk dom dike.

63

Beriya mitnga DDKD, hember bihatiy, fazm lan-

din Halk-Der mitngek dike. Bi hezaran nsan dikeve

miting, mitng b byer xelas dibe.

Pit Halk-Der, beya DDKD ya Swreg ji bo protestoki-

rina van byeran mitngeke din dike, b goman gelek

beyn DDKD di mitng de ciy xwe girtibn, bes yn girng

bi hezaran xelk Swreg; jin, mr, zar z, kal pr, ji hem

salan ji hem ben civat nsan di mitng de tn ba hev. Ev

mitnga ha dibe spata xebata me ya ev rojan, dibe hawarek li

hember zulm zor, erd Swreg bin lingn hezaran de dihje,

qz prekn nav arsefn re de, wek dwarn Kela Diyarbekr

li dora civn embereke fre dirj ava dikin. Li ser Kela

Swreg qomando rz bne, tifingn wan li dest, av wan li me

ye. araliy me tije leker in, gelek teqwiye hatiye, meydana

Qanqy kun doraliya meydan heta qirik xelk tije

kiriye, llandinn prekan dil dostan ji kfan dil dijminan ji tir-

san dilerizne.

Qet ji bra nakim, di wan rojan de deve hatibn dizn, beriya

ku ez peyva xwe dest p bikim hevalan ji min ra mesela deva

behs kirin. Xwediy deva hatib ba hevaln me alkar xwesti-

b. Di nava peyva xwe de min got yn deve dizne em dizanin

k ne, ger ew devan bemedin, em bi hezaran nsan re ri bibin

ser wan. Gava mitng xelas b, deveyn me j azad bn. Xeber

hat, gotin deve berdane, deve wane li kua Hurriyet dimein.

Pit ar saetan mitng b qeza b bela xelas dibe, l byer dom

dikin.

Du roj pit mitng keikek 10 sal t kutin, bayiyek Tekel

t kutin, kesek din li ku tn kutin.

64

end roj n da li kua Hurriyet er derdikeve, ji Halk-er

Remezan Can t kutin endam me Muzaflfer Alkoyun j

birndar dibe, ji ber v yek mektebn lsey ji bo hefteyek tn

girtin.

Du yan j ar roj pit kutina Remezan Can, Ferd t kutin.

Rojnameya rfan xebera kutina Ferd wisa dide:

"Ferd Uzun ji aliy destn nenas, bi bbext hat kutin. Xort

bijarte y Swreg muhends bilind ziraet Ferd Uzun di 22.

11. 1978an de li ber mala xwe, dema ew kea xwe li ereb

siwar dibin, bi destn qirj n bbext hat kutin. Mrkuj ji dest-

pka sib li benda Ferd bye ku ew were mal. Mrkuj xwe

nzik Ferd dike bi pnc derban Ferd dikuje hevalek ku li

ba w ye j birndar dike.

Ferd Uzun di sala 1945an de li Swreg t din, ew pit

dibistana destpk navn, li Fakulteya Ziraet ya Anqer di

sala 1 975an de dibe muhendis. W dema li Fakult dixwend, b

tkoer rzgariya xelk xwe. Ferd Uzun li dema rejma 12

Adar de di mahkemeyn esker yn Diyarbekr de hat mahke-

mekirin pnc sal ceza hefs girt. (Ceza ne pnc sal b, 14 sal

b. P.U) W di dadgehan de bi mran doza xelk xwe parast.

Ferd Uzun di hem jiyana xwe de ji bo ku xelk w jiyaneke

xwetir bij, li dij kolonyalzm, emperyalzm, fazm

kevneperestan tkoiyaye. Cenazey Ferd Uzun roja 23. 11.

1978an pit nimja nvroy, li ser mil hevaln w yn tkoer

hjmareke mezin ya xelk bo

Goristana Asr hat ann li w der hat defnkirin. Qatln

Ferd Uzun Ferd nekutin, l ew di nav dil gel xwe da b

abdeyek nemir. Branna w, w bibe rbera mirovatiy."

65

Ji destpka meha Kann heta roja ku Ferd t kutin, li

Swreg li gundn Swreg 44 kes tn kutin, 1 6 kes birndar

dibin, 8 landin, s heb rehngirtin dibin. Tev hev ar kes tn

girtin, du hebn wan mrkujn polsan e, du hebn din

lankern biyan ne, yek ji Bismil y din j ji Hezro ye. Di

v dem de pols cendirme 3 demane, 4 carcor 21 heb fiek

bi dest dixin. Ez van hejmaran ji xebern rojnama rfan derdi-

xim, xebern resm ne, li ser raporn polis cenderman bne.

Di nav van hejmaran da byern ku neketine raporan ch negir-

tine, ji ber v yek em dikarin bi rehef bibjin, kutin, landin

talann li Swreg qewimne ji v hejmara resm biiindtir in.

ern di nav eran de ji bo civata kurd ne titek xerb e, ev

er her tim hebne, diziya pez dewaran j wisa ye, pez

dewarn gundiyan tn dizn, yek caran op li ser dizan pezan

wenda dibe bes gelek caran opa wan t dtin. Camrek an

serokerek dikevin navbera xwediy mal dizan bi babetek

mesele areser dibe. Bes ev byern li Swreg dibin heta

noqteyek wisa ne, demek n da tn guhertin. Gava tu 1978an

de li gundn dora Swreg dinr, li her der reqn teqn heye,

eret gundn crann hev, bi hev re er dikin. Cendirme zde

mudaxele nake, Wezreta Hundir berpirsiyara asayia hundirn e,

bes ji wir j zde deng demakeve.

Kutina Ferd qedera Swreg diguherne, grba Ferd Kawa

ye, Kawa li Swreg grbek zde mezin nn e, hzn wan, kar

barn wan wek DDKD fire xurt nn e. Bes Ferd mezin e,

giraniya w, qedr qmeta w ya li nava xelk pir zde ye. Di w

merhel de ez bi xwe v ferq nakim, ez bawer dikim ku gelek

hevaln me j, ji giraniya Ferd ne haydar in. Bes yn ku gulleyan

66

li Ferd dibarnin, dizanin, dizanin ku ciy Ferd di nava Swreg

de, dervay Swreg de bilind e, gulleyn ku li Ferd bn

barandin w hem qedera Swreg biguhernin hem j li ser

qedera welat me tesrek mezin bikin.

Wisa j b, xerteya Swreg a siyas hat guhertin, li wir j

nesekin, pit er hundir, Swreg vik vala b, mal malbatn

bi sed salan ve li Swreg jiyabn, mal mulk xwe, rez erdn

xwe, mezeln xwe, droka xwe, koka xwe li d xwe hitin

barkirin n, li welat bajarn xerban bn macr.

67

22 riya pan 1978

Ado, Misto, Reo, Huso Brahm, hevaln Ferd pir in l

jiyana van pnc kesan Ferd pir ketiye nav hev, jiyana wan bi

jiyana Ferd ve bye yek. Di destpk da ji wan kesek nizane ku

rojen p da w i b ser wan, hevaltiya wan Ferd jiyana wan

ji bin diguherne, 27 sal pit kutina Ferd ev heval hna j bi

babetek bi Ferd re dijn, dev ji hevdu bemadin, ew di jiyana

Ferd de, Ferd di jiyana wan de xwe didomne.

Y ji wan her ba nas dikim Brahm e, ez Brahm s salan

bi hev re n lisey, Lsa Meslek ya Swreg, ez bea Teswiye,

ew j besa naat dixwne. Di navbera me da hevaltiyek ba

delal ava dibe, di taxima mekteb de em tev futbol dilzin.

Demek n da em tev derbas Kale Spor dibin li wir futbol

dom dikin. Kaptan me Mustefa ye, bes em ji w re dibjin

"Qadas",1nsanek hja, delal nefspik e, ji me xortan re dibe

rber, me ji titn ewt xirab diparze hemet dike.

Rojek ji rojan ez Brahm diin serdana Ferd, ez ji leker

qerdiyan re dibjim, "Ez Ferd bibnim." Brahm j eletexmn

68

nav camrek dibje. Ez ji Brahim re dibjim, tu w camr nas

nak, te ji bo i nav w got? Brahm dibje, nav w min wek

hev e ji ber w yek min nav w got, navek din nehat bra min.

Ferd ew camr tn ber tla serdan. Ew li aliy hundir em

j li aliy der, hal xatir hev dipirsin.

Heval min Brahm cara pn li wir Ferd dibne nas dike.

Di rojn p da Brahm Ferd w di rexek de c bigrin. Ihtimal

e ku w gav ne Ferd ne j Brahm titek wisa texmn nakin,

l bei qeder wan her duyan fne ba hev, heta ku roja Ferd avn

xwe digre, Brahm her tim li nz Ferd e. Beriya kutina Ferd

ew li Anqer mekteba xwe dom dike, her ku fersend dibe an

hatina w ya Swreg hewcey dike, Brahm baz dide t, bi Ferd

re tev kar barn xwe yn siyas dimenin. Rojn xwe yn teng

giran, rojn bi qehr qotikan, rojn xwe yn xweik dilge

tev dijn, can xwe yn delal pak, ji talke, tehddan re tev

dikin sper. Di bin tirsa ldan de, ji semnerek, baz didin

semnerek. Qedera wan wek kregirkek dikeve nav hev, di

nav v kregirk de kjan qedera Ferd e kjan ya Brahm e

kes nizane. Ne ten qedera wan, dirv Brahm Ferd j bi hev

dimnin, rojek li sk xaltiya Brahm rasf Ferd t, dikeve mil

w dibje "Brahm min tu awa y?" Pif kutina Ferd, Brahm

ji bo semnerek die Srt. Gelek qmet rmet nan Brahm

didin. end sal ber Ferd li wir bi navek cuda semnerek dide

ji ber w yek millet bawer dike ku Brahm ew meriva ye.

Roja Ferd t kutin Brahm ne li ba Ferd e, ew li Anqer ye,

awa xeber digihje wir, ew Ahmed pismam bi otobus

dikevin r, her.du j xwendevan in, per wan tune ku bi balafir

biin, ne ew ne j Ahmed nagihjin ser cenaz Ferd.

69

22y iriya Pan, Ferd ji xew radibe.

Havna dr dirj ciy xwe hd hd terk dike payiz, payi-

zek nerm hnik daketiye ser Swreg. Peln daran mwn li

nav rezan li ber bay payz xwe li ba dikin ji gulnekn xwe

diwein erd, ji aliy Silimpiyar rnqy hewt-hewta

kikan t. Roj z ve ye hilatiye, Swreg hd hd iyar dibe.

B end kesan w roj d i were ser Swreg kes nizane.

Ferd bhemd di nav ciy xwe de hilo dibe, Yekbn xwe dav

ser w li ser la w xwe hilo dike. Ew dixwaze bav w iyar

be piek bi w re bilze. Xewa bavo ne giran e, bi salan mek-

teb xwendiye, mekteba yekemn, navn, lse d re j universte

xwendiye. Ew bi displn e, dikare wexta xwe de ji xew rabe, bes

w ev heta saetn dereng kitab xwendiye, zde xew neketiye

avn w, ji ber w yek la w pek giran e. Y eva n her

zde mijy w mijl dike, mesela xwarziy w ye. Div bie ba

xwunga xwe, a girng ev e, xebera ku eva n gihitiye w qet

ne ba e, div w xeber bide Pa an j bide xwunga xwe ku ew

j ji Pa re bibje. Xeber, xebera er e, ne ya xr ye.

Li gor xeber, Paa d b kutin. Ji ber v yek w ev xew

neketiye avn w, dixwaze piek zde raz, bes Yekbn nahle,

niha j por bav xwe dikne, de were ku raz. Ferd avn xwe

vedike, bi her du destan Yekbn digre radike heway bi w

re henekan dike d re w li ser lingn xwe dide runikandin. Bi

w re qelanqzk dilze. Yekbn ji qelanqzk hez dike, wek

meriv li deveyek siwar bibe, p da pa da die t. Bavo hewl

dide xwe ku ji nava ciyan rabe ser xwe, Yekbn dibje, piek din

bavo, piek din. Ferd cara dawiy qza xwe li ser lingn xwe hj

dike, d ra w dike himza xwe ma dike. Ya Reb ez uqas ji

70

v keik hez dikim, bav diya w tn bra w, rojn zarotiya w

li ber avn w wek xewnek evan derbas dibe. Beriya ku bibe

xwed zarok^ pir caran nedihat mal, di bajarn din diket

civn senirieran. Ne xebera dak Kejo ne j xebera Ap Sefo

dib ku Ferd li ku ye. Bi evan xew nediket avn wan. Gava

Ferd dihat mal tirs xofa dil wan sivik dib. Digot lawo,

lawo qet nebe ji me ra bibje tu di ku em zde netirsin. W j

digot de ev i hal we ye, ez newrim gavek bavm, hn

qiyamet radikin. Telaa we bleheq e.

Gava Yekbn ji hemza xwe datne jr ev qise tn bra w,

Xwed neke titek were ser Yekbn ez i xweliy li ser xwe

kim? Tela tirsa d bav w t bra w, niha gava zarok w

heye ew j wek wan difikire, wek wan hs dike.

Die banyoy, dest riy xwe dio, bi xawliya kleka

lawaboy riy xwe pak dike. Li neynk dinre, ey xwe ji

dolab derdixe end cara