1

WYSTĄPIENIA PLENARNE

PROF. DR HAB. BOGDAN DE BARBARO Zakład Terapii Rodzin

LEK. MED. JAKUB BOBRZYŃSKI Katedry

MGR KATARZYNA GDOWSKA Psychiatrii UJ CM

Psychoterapeuta jako obywatel Zjawiska społeczne obserwowane

ostatnio w Polsce skłaniają do stawiania istotnych pytań w obszarze psychoterapii. Narastające napięcia, a zwłaszcza poziom agresji politycznej w skali nieznanej w okresie od uzyskania niepodległości w 1989 roku stawiają przed psychoterapeutą nowe wyzwania, nowe dylematy i nowe pytania.

- Kiedy lęk społeczny, agresja publiczna czy bunt są przejawem neurotyzmu lub niedojrzałości i wymagają terapii, a kiedy są znakiem dojrzałego nonkonformizmu? Na ile osobiste poglądy terapeuty mogą utrudniać namysł nad tym zagadnieniem?

- Czy jest możliwe rozróżnienie między rolą psychoterapeuty a rolą obywatela? Czy terapeuta, zobowiązany kodeksami etycznymi do neutralności ma prawo do społecznego zaangażowania? Czy psychoterapeuci powinni zawsze zachowywać neutralność w sprawach politycznych? Czy psychoterapeuta ma prawo do publicznego wyrażania swoich

poglądów (politycznych, społecznych, religijnych)?

-Czy wiedza psychoterapeutów i psychiatrów może być wykorzystywana przez nich w przestrzeni publicznej do wyjaśniania zjawisk społecznych? Czy „ekspertyzy” psychologiczne, psychiatryczne, psychologiczne, opisujące zjawiska społeczno-polityczne byłyby wyrazem potrzebnej społeczeństwu obywatelskiej wrażliwości czy raczej byłby to wyraz postaw patriarchalnych i paternalistycznych?

Kiedy powinni, a kiedy im nie wolno komentować sytuacji społeczno-politycznej z wykorzystaniem wiedzy profesjonalnej?

-Czy mogą zachodzić okoliczności, a jeśli tak, to jakie, kiedy neutralność i dystansowanie się od bieżących problemów społeczno-politycznych może oznaczać obojętność i szkodliwy konformizm?

Wystąpienie będzie uszczegółowieniem tych pytań, a także – w ograniczonym zakresie – próbą znalezienia na nie odpowiedzi.

2

PROF. DR HAB. MARIA BEISERT Zakład Seksuologii

Społecznej i Klinicznej,

Instytut Psychologii UAM, Poznań

Agresja w seksualności człowieka - norma vs patologia

Agresja i przemoc są często jeszcze pojęciami traktowanymi synonimicznie. Oddzielenie ich znaczenia ma dla oceny seksualności człowieka kluczowe znaczenie. O ile przemoc (i jedna z jej podkategorii – przymus) jest jednoznacznie zaliczana do patologii seksualnej o tyle status pojęcia agresji w ocenie seksualności i aktywności

seksualnej człowieka nie jest jasny. Wystąpienie jest próbą przedstawienia roli agresji w żeńskiej i męskiej linii rozwoju seksualnego w koncepcji rozwoju człowieka według O.F.Kernberga. Rozróżnienie między agresją prowadzącą do destrukcji a agresją warunkującą osiąganie celów rozwojowych może się okazać pomocne w rozumieniu, diagnozowaniu i leczeniu zaburzeń seksualnych.

LEK. MED., MGR JOANNA DUCHNIEWICZ Klinika Psychiatrii Wieku Rozwojowego,

Laboratorium Psychoedukacji

Złość, wściekłość, agresja w ujęciu terapii ISTDP Intensywna Krótkoterminowa Psychoterapia Dynamiczna (ISTDP) należąca do grupy opartych na doświadczaniu terapii dynamicznych (EDT), to zapoczątkowany przez Habiba Davanloo, psychiatrę i psychoanalityka w latach 60-tych ubiegłego wieku w Kanadzie, współczesny nurt w psychoterapii, rozwijający się również z powodzeniem w USA i krajach Europy Zachodniej, a w ostatnich latach także w Polsce. W oparciu o precyzyjną obserwację nagrań sesji terapeutycznych, Davanlo wypracował nowe, ustrukturalizowane podejście terapeutyczne pozwalające na osiąganie głębokich i trwałych zmian wewnątrzpsychicznych w stosunkowo

krótkim czasie. Teoretyczne podstawy ISTDP oparte są na założeniach psychoanalitycznych oraz teorii przywiązania Johna Bowlby’ego, zintegrowanych ze współczesną wiedzą neurobiologiczną. ISTDP obejmuje szerokie spektrum dolegliwości i problemów pacjenta m.in. depresje, zaburzenia osobowości, zaburzenia lękowe, zaburzenia somatomorficzne i wiele innych, jest również bardzo użytecznym podejściem w pracy z pacjentami impulsywnymi i agresywnymi, mającymi trudności w rozróżnianiu pomiędzy swoimi impulsami, uczuciami a mechanizmami obronnymi. Podczas wykładu przybliżę

3

metodę pracy z takimi pacjentami w oparciu o własne, ponad 8-letnie doświadczenie takiej pracy oraz materiał zawarty w książce wybitnych przedstawicieli tego nurtu, dr Josette ten

Have-de Labije i prof. Roberta Neborsky’ego „Mastering Intensive Short-term Dynamic Psychotherapy, A Roadmap to the Unconscious“ (książka wkrótce ukaże się w języku polskim)

PROF. DR HAB. MIROSŁAW KOFTA Wydział Psychologii,

Uniwersytet Warszawski

My kontra oni: źródła wrogości w

relacjach międzygrupowych Wrogość

i agresja w relacjach międzyludzkich ma

swoje źródła nie tylko w indywidualnych

doświadczeniach jednostki, ale i w fakcie,

że należy ona do określonych grup

(kategorii) społecznych. W referacie

dokonam przeglądu najważniejszych

mechanizmów, zidentyfikowanych przez

współczesną psychologię stosunków

międzygrupowych, odpowiedzialnych za

podsycanie, wyzwalanie, bądź hamowanie

wrogości i zachowań

agresywnych. Szczególna uwagę poświęcę

m.in. znaczeniu następujących czynników:

roli dojrzałej i obronnej

identyfikacji grupowej, prawicowemu

autorytaryzmowi i

orientacji na dominację społeczną, oraz

spiskowym teoriom świata społecznego,

a także znaczeniu poczucia zagrożenia (dla

siebie, dla grupy własnej) jako czynnika

wyzwalającego wrogość i agresję

międzygrupową. Zanalizuję znaczenie

wspomnianych czynników dla

stereotypizacji, uprzedzeń,

i dehumanizowania członków grup obcych.

W końcowej części wystąpienia spróbuję

odpowiedzieć na pytanie, jakie

oddziaływania mogą sprzyjać przełamaniu

barier psychologicznych między „swoimi”

i „obcymi” i ograniczeniu agresji

międzygrupowej.

4

DR N. MED. AGNIESZKA KLIMOWICZ Mother and Infant Mental Health

Service, Kent

Agresja a narodziny dziecka - planowanie interwencji w oparciu o Dynamic Maturational Model of Attachment Krótki wstęp, z przykładami klinicznymi, do rozróżniania źródła i znaczenia agresji (a wiec i do oceny przyszłego ryzyka zachowań agresywnych) z punktu

widzenia teorii DMM. Omówię przeciwstawne psychologicznie strategie przywiązania lękowego, ich powiązanie z psychopatologia w okresie perinatalnym, i znaczenie dla planowania interwencji terapeutycznej.

MGR ANNA KRÓL-KUCZKOWSKA Pracownia Psychoterapii

Humani, Poznań

Wstyd, mentalizacja i agresja Donald Nathanson napisał, że postfreudowskie społeczeństwo było już leczone na wszystko poza wstydem. I że w związku z tym poziom i powaga niezdiagnozowanego i nieleczonego wstydu i związanych z nim problemów daleko przekracza wszystko, co jesteśmy sobie w stanie wyobrazić. Wstyd jest rzeczywiście jednym z najmniej analizowanych stanów emocjonalnych człowieka. Jest to sytuacja zadziwiająca, zważywszy jak potężny wpływ ma cała dynamika wstydu na rozwój i funkcjonowanie człowieka. W moim wystąpieniu będę chciała zastanowić się nad powiązaniami pomiędzy wstydem, mentalizacją i agresją. Chciałabym opisać jak rodzi się wstyd – jako pierwotna

reakcja na powtarzające się niedostrojenia w relacji dziecko – opiekun. Opiszę również jak paraliżujący wstyd pojawia się wtórnie w momentach, kiedy człowiek obawia się przerwania kontaktu („muszę się ukryć, bo jesteśmy blisko i zaraz ten drugi zobaczy jak bardzo jestem zły”).Zastanowię się nad różnicą pomiędzy poczuciem winy a wstydem i nad tym, dlaczego ten ostatni u pacjentów z np. zaburzeniami osobowości możemy rozumieć w klinicznych kategoriach chronicznego wstydu. Opiszę jak doświadczenie wstydu łączy się z załamaniem procesu mentalizowania w diadzie rodzic – dziecko i w jaki sposób prowadzi do zachowań agresywnych, zarówno w stosunku do innych jak i samego siebie.

5

PROF. DR HAB. ANDRZEJ LEDER Instytut Filozofii i

Socjologii PAN

Agresja, historia, demokracja. Demokratyczna zmiana, a ujawnienie destrukcyjnych pragnień

Demokratyzacja społeczeństw, żyjących wcześniej w hierarchicznych, autorytarnych lub quasi autorytarnych

reżimach uruchamia bardzo wiele tłumionych wcześniej pragnień i emocji. Wśród nich są też często te negatywne, związane ze stłumioną agresją, mściwością czy uczuciami zawistnymi. W swoim wystąpieniu zastanawiał się będę nad losami tego rodzaju afektów w demokratyzujących się społeczeństwach, również polskim.

DR N. MED. SŁAWOMIR MURAWIEC

Leki przeciwdepresyjne jako „modulatory agresji” Według badan przeprowadzonych przez Naukowe Towarzystwo Psychoterapii Psychodynamicznej nawet 30%-50% pacjentów w trakcie psychoterapii przyjmuje leki, głównie z grupy przeciwdepresyjnych. Leki te mają wieloraki wpływ na psychikę osoby leczonej, który może być ważny w kontekście psychoterapii. Podgrupa leków przeciwdepresyjnych działająca na jeden z neuroprzekaźników mózgowych- serotoninę – jest najczęściej stosowaną grupą leków w terapii depresji. Jednak wpływ na układy mózgowe związane z serotoniną wykracza poza klasycznie ujmowany wpływ leku po

prostu na objawy zespołu depresyjnego. Jak wynika z badań na zwierzętach, serotonina jest neuroprzekaźnikiem zaangażowanym w kontrolę agresji. Badania te wskazują, że zwiększenie jej poziomu ma wpływ hamujący na agresję (natomiast zmniejszenie poziomu serotoniny uwalnia zachowania agresywne). W ludzi zmniejszenie poziomu tryptofanu (z którego tworzona jest serotonina) zwiększa zachowania agresywne, zmniejsza natomiast zachowania afiliacyjne). Zwiększenie poziomu serotoniny przy pomocy leków wpływa na poziom agresywności i zachowania w relacjach społecznych. Na przykład Young i wsp. proponują hipotezę, że leki te wpływają na wymiar

6

“kłótliwość- zgodność”, czyli agresywność, złość, tendencja do konfliktów versus tendencja do współpracy. Osoby z depresją są często drażliwe i mają wybuchy złości, co wywołuje komplementarne reakcje otoczenia społecznego (otoczenie reaguje złością na złość). Hamujący wpływ leków na wymiar agresywności, złości i drażliwości prowadzić może do zmiany tych reakcji społecznych na bardziej pozytywne (zgodność, współpraca zamiast konflikt). Taki wpływ leków może mieć szczególne znaczenie w psychoterapii w kilku wymiarach. Po pierwsze należy sobie uświadomić, że osoba przyjmująca leki z tej grupy uczestnicząca jednocześnie w psychoterapii, to nie jest wyłącznie osoba u której ustąpiły objawy depresyjne pod wpływem leczenia, lecz w pewnym sensie „inna osoba”, ze zmienionymi pewnymi cechami sposobu przeżywania. Będzie ona w sposób odmienny od dotychczasowego układała swoje relacje z otoczeniem społecznym, jak wskazuje wyżej opisana hipoteza. W tym mechanizmie w przypadku prowadzenia psychoterapii grupowej – osoba w trakcie leczenia przeciwdepresyjnego będzie

w odmienny sposób wchodziła w interakcje z innymi członkami grupy, promując zachowania filiacyjne i hamując agresywne, ze względu na modyfikacje wywołane działaniem leku. W relacji z terapeutą indywidualnym także wpływ leków na tworzenie przeniesienia może wynikać z opisanych wyżej czynników. W terapii indywidualnej nasycenie agresją, złością, silnymi emocjami obiektów wewnętrznych będzie hamowane, nie będą one tak intensywnie przeżywane. Obiekty obecne w psychice i przeżycia z nimi powiązane nie będą budziły tak silnych emocji, złości, wiec będą „łagodzone” lub odsuwane w cień. Odmienna sytuacja będzie miała miejsce w przypadku odstawienia leków w trakcie psychoterapii, gdzie nagle może dochodzić do spiętrzenia i nasilenia konfliktu i siły przeżywania obiektów wewnętrznych. W związku z tym pojawia się wpływ leków na obiektyw wewnętrzne i ich wzajemne relacje, poprzez wyhamowanie pewnych aspektów działaniem leku, a promowanie innych odniesień. Ten złożony wpływ leków w trakcie terapii powinien być brany pod uwagę przez psychoterapeutów.

PROF. DR HAB. IRENA NAMYSŁOWSKA Warszawski Ośrodek

Psychoterapii i Psychiatrii

Czy przekaz transgeneracyjny może

dotyczyć agresji?

Czy poprzednie pokolenia mają wpływ na

nasze zachowania agresywne ? Autorka

zastanawia się jaką rolę w zachowaniu

agresywnym odgrywają przekazy

transgeneracyjne. W wymiarze

indywidualnym z pewnością

doświadczenia poprzednich pokoleń mogą

dzięki przekazowi transgeneracyjnemu

wpływać na naszą agresję, tak jak mogą

wpływać na wiele innych naszych

zachowań takich jak lęk, depresja,

zagrażająca wizja świata czy też

przekonanie o znaczeniu niezależności.

7

Jak ten indywidualny rodzinny przekaz

transgeneracyjny determinuję społeczny

wymiar agresji, jak splata się

z pozostałymi, skomplikowanymi

uwarunkowaniami historycznymi,

społecznymi i innymi pozostaje pytaniem

otwartym. Czy historia narodu to historia

wszystkich należących do niego rodzin ?

PROF. DR HAB. BOGUSŁAW PAWŁOWSKI Katedra Biologii Człowieka, UW

Biologiczne aspekty rywalizacji o status Badania psychologii ewolucyjnej wskazują, że dążenie do osiągnięcia wyższego statusu społecznego są jednym z ważnych aspektów zachowań społecznych człowieka. Ponieważ status społeczny był, a w wielu społeczeństwach ciągle jest związany z sukcesem reprodukcyjnym mężczyzn istnieje silna rywalizacja o uzyskanie wyższego statusu, szczególnie u tej płci. Zaprezentowane zostaną

ewolucyjne przyczyny tych aspektów agresji, które związane są z walką o status oraz cechy, które wpływają na status mężczyzny i wiążą się z jego sukcesem reprodukcyjnym. Ponieważ poziom dominacji wpływa na motywację do osiągania statusu społecznego, przedstawione będą również dotychczasowe dane na temat potencjalnych genetycznych i fizjologicznych uwarunkowań rywalizacji o status.

DR HAB. MACIEJ PILECKI Klinika Psychiatrii Dzieci i Młodzieży UJ CM

Złożona natura zaburzeń zachowania okresu rozwojowego Występowanie zachowań o charakterze agresywnym stanowi element diagnozy nozologicznej szeregu zaburzeń psychicznych występujących u dzieci i młodzieży takich jak zaburzenia zachowania, zaburzenia opozycyjno-buntownicze, uciążliwe zaburzenia regulacji emocji, zaburzenia hiperkinetyczne. Rozumienie psychodynamiczne jednocześnie poszerza

jak i komplikuje analizę zachowań agresywnych występujących w wieku rozwojowym. Wskazuje ono na ich deficytowe, konfliktowe, interakcyjne czy kulturowe tło. Praca terapeutyczna z agresywnymi dziećmi i nastolatkami konfrontuje z szeregiem wyzwań dotyczących zasad settingu, radzenia sobie z agresja pacjenta skierowaną do terapeuty czy szczególnymi cechami przeciw-przeniesienia. Zagadnienia te będą tematem niniejszego wykładu.

8

MGR JACEK SANTORSKI Akademia Psychologii Przywództwa

Zarządzanie gniewem w biznesie - od wyniszczającej walki do konstruktywnej konfrontacji, bez korporacyjnych mistyfikacji Prowadzenie biznesu i działanie korporacji powszechnie kojarzą się z "drapieżnością", negatywną rywalizacją, bezdusznymi wymaganiami czy mobbingiem. Dlatego ciekawy jest nowy od dwóch dekad trend budowania zdemokratyzowanych organizacji, rozwijania morale zespołów nie w oparciu o strach i autorytarną dyscyplinę, lecz o szacunek, zaufanie i fun. Podczas gdy w życiu społecznym i polityce "dyktatury mają się dobrze" - w biznesie, zwłaszcza start-upach, projektach

opartych na innowacyjności i jakości - mamy "nowy trend". Jak się okazuje jednak - nie jest to łatwe. Zanim folwarczne relacje i autorytarne nawyki ewoluują w partnerstwo i zaangażowanie - firmy i ich liderzy utykają w szeregu pułapek. - mamy np firmy i zespoły "pasywno-agresywne" lub "mistyfikacje" otwartej organizacji, wartości implementowane są fasadowo, a w korporacjach kwitnie hipokryzja. Prelegent prowadzący Akademię Psychologii Przywództwa i firmę consultingową dla właścicieli i zarządów zaprezentuje kilka przykładów ilustrujących jak trudno wyrzekając się agresji, być "dobrym i bogatym", nawet gdy przyświecają temu pozytywne intencje.

PROF. DR HAB. KRYSTYNA SKARŻYŃSKA Katedra Psychologii Społecznej SWPS, Instytut Psychologii PAN

Wrogość i przemoc jako efekt wizji siebie, własnej grupy i świata Wszelkie formy agresji przynoszą szkodę innym ludziom. Agresorzy czynią zło innym, ale często także niszczą siebie. Teorii na temat przyczyn ludzkiej agresywności jest dzisiaj sporo, ale dotyczą one zazwyczaj poszczególnych jej form czy przejawów, czy sfer życia w jakich się je spotyka, raczej niż wyjaśniają ogólne prawidłowości. Jedną z najszerszych współczesnych ujęć przyczyn agresji i przemocy – zarówno w makroskali, jak i w organizacjach i innych grupach

społecznych oraz w codziennych relacjach między jednostkami – jest teoria czterech korzeni zła, przedstawiona przez Roya Baumeistera (2009). Koncepcja ta zasługuje na uwagę, bo – obok powszechnie znanych psychologicznych przyczyn agresji, jak na przykład osobisty interes sprawcy, realizowany kosztem ofiar, wskazuje mniej oczywiste uwarunkowania, takie jak idealizm. W drugiej części referatu omówię uwarunkowania akceptacji agresji w życiu politycznym. Na podstawie serii badań własnych pokażę, jak schematyczne

9

obrazy świata (zakładające antagonistyczny charakter relacji społecznych i polityczny cynizm) oraz grupy własnej (wizerunek narcystyczno-martyrologiczny), a także sposoby

rozumienia wolności – różnicują postawy wobec agresji obywateli wobec polityków oraz politycznej przemocy instytucjonalnej a także wobec różnych grup, uznawanych za „obce”.

DR N. MED. CEZARY ŻECHOWSKI Katedra Psychologii Klinicznej UKSW

Gniew, drapieżnictwo i dominacja społeczna – oblicza agresji w ujęciu neuropsychoanalizy W wystąpieniu zostanie przedstawiona koncepcja agresji jako wyrazu uaktywnienia się podstawowych systemów emocjonalnych (J. Pankspepp). Zdaniem J. Pankseppa istnieje kilka odmiennych systemów emocjonalnych

odpowiedzialnych za zjawiska powiązane z agresją. Wychodząc z powyższych założeń można by mówić o kilku rodzajach agresji, z których każdy posiada odmienny cel, manifestacje oraz „emocjonalność”. W prezentowanej pracy chciałbym skoncentrować się na pojęciu „reorganizacji umysłu” w obliczu aktywacji pierwotnych systemów emocji, w tym agresji.

10

SYMPOZJA

AGRESJA A RELACJA PACJENT-TERAPEUTA pasmo 1

Prowadzący: Iwona Kozłowska-Piwowarczyk 22.10. sobota 11.30-13.00

MICHAŁ CZERNUSZCZYK Pracownia Działań Pozytywnych

Pieniądze w psychoterapii Agresja to temat, który często omawia się w psychoterapii, rzadziej - na szczęście - rozgrywa. Agresji ze strony pacjentów możemy się przeciwstawiać i możemy ją interpretować. Na agresję własną nie powinniśmy sobie pozwalać. Jednak gdy przychodzi do płacenia i przyjmowania

opłaty, obie strony doświadczać mogą żywych i często niełatwych emocji, przeżywając zachowanie tej drugiej strony jako właśnie agresywne - w "tu i teraz" gabinetu. Proponuję przyjrzenie się rzadko omawianemu tematowi pieniędzy w psychoterapii.

IWONA KOZŁOWSKA- PIWOWARCZYK Ośrodek Psychoterapii Systemowej

w Krakowie

Kiedy terapeuta przegrywa z siłami autodestrukcji pacjenta i jego rodziny pochodzenia Autorka przedstawi opis przypadku 4-letniego procesu psychoterapii adolescentki w okresie rozwojowym 16-20 lat zakończony niepowodzeniem. Bazą do teoretycznej refleksji nad przebiegiem procesu terapii indywidualnej i rodzinnej są teoria Ericha Fromma i teoria przekazu transgenracyjnego w systemowej terapii rodzin. Terapeuta w swojej pracy opartej o sojusz terapeutyczny z pacjentem indywidualnym ma w tle jego rodzinę i wyniesione z niej

funkcjonalne i dysfunkcjonalne wzorce zachowań. Analiza przypadku będzie zogniskowana wobec trudności przeformułowania w terapii dysfunkcjonalnych, autodestrukcyjnych wzorców zachowań wobec siły „miłości śmierci” o której pisze Fromm. Prowadząc psychoterapię indywidualną często nie docenia się niewidzialnych lojalności (invisible loyalties) na które zwraca uwagę Murray Bowen. Z perspektywy doświadczeń autorki, także terapeutki rodzinnej, mają one ogromny wpływ na powodzenie lub niepowodzenie w procesie psychoterapii.

11

KATARZYNA PONIATOWSKA- LESZCZYŃSKA Poznańska Pracownia Psychoterapii

Nienawiść, wrogość, zawiść w relacji terapeuta-pacjent. Specyfika leczenia pacjentów o niższym pogranicznym poziomie organizacji osobowości Relacja terapeutyczna wymieniana jest jako jeden z głównych czynników leczących w psychoterapii. Jej intensywność, jakość oraz skuteczność zależy w dużej mierze od dynamiki przeniesieniowo- przeciwprzeniesieniowej, niepowtarzalnej dla konkretnego kontaktu terapeuta-pacjent. Im głębsza patologia osobowości naszego pacjenta, tym silniejsza regresja widoczna w relacji terapeutycznej. Osoba terapeuty staje się urealnieniem elementów wewnętrznego świata pacjenta, a patologiczne procesy rządzące jego osobowością zaczynają w mniejszym lub większym stopniu wpływać na dynamikę wzajemnych interakcji, stosowane interwencje, reakcje pozawerbalne. Pojawiają się: nienawiść, zawiść, wrogość, elementy sado-

masochistyczne oraz prześladujące, w różnym natężeniu wpływając na naszą pracę. W jednym momencie atakowany może czuć się terapeuta, by po chwili zmagać się z poczuciem winy za agresywne epatowanie=interpretacjami swojego pacjenta. Bądź odwrotnie, zdarza się nam utknąć w zamrożonej przeniesieniowo-przeciwprzeniesieniowej relacji, z poczuciem, że utraciła ona właściwości leczące, lub, co gorsza, bez tego poczucia. W swojej prezentacji odniosę się do charakterystycznych dla głębokiej patologii osobowości przeniesień: psychopatycznego oraz paranoicznego, ich potencjalnych fluktuacji oraz możliwych przeciwprzeniesieniowych odpowiedzi terapeuty. Wspólnie będziemy mieli możliwość refleksji nad strategią pracy terapeutycznej w kierunku rozwoju i wzmacniania przeniesienia depresyjnego u naszych pacjentów o niższym pogranicznym poziomie organizacji osobowości

ADRIANA ZIELIŃSKA Prywatny Gabinet Psychologiczny

Wpływ przemocy transgeneracyjnej na budowanie/ przebieg relacji terapeutycznej w systemowej terapii rodzin W swoim wystąpieniu chcę podzielić się refleksjami z prowadzenia terapii systemowej rodzin z doświadczeniem przemocy międzypokoleniowej, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu

doświadczania przemocy w przeszłości, na budowanie i przebieg relacji terapeutycznej obecnie. Omówię rodziny, w których doświadczanie przemocy nie było "identyfikowanym problemem" zgłaszanym do terapii, a także te, w których doświadczania przemocy było marginalizowane albo zniekształcane przez rodzinę.

12

AGRESJA A SEKSUALNOŚĆ pasmo 3

Prowadzący: Agnieszka Iwaszkiewicz 23.10. niedziela 9.00 -10.00

MARTA DORA Uniwersytet Jagielloński IZABELA JĄDEREK Uniwersytet SWPS

Zachowania autoagresywne wśród osób nieheteroseksualnych, a problematyka stresu mniejszościowego

Zgodnie z koncepcją Iana Meyera (2003), stres mniejszościowy można opisać jako dodatkowe stresory, jakich doświadczają osoby należące do naznaczonych społecznie grup. Osoby identyfikujące się jako nieheteroseksualne, mogą odczuwać stres mniejszościowy pod postacią napięcia psychicznego będącego skutkiem doświadczeń odrzucenia i dyskryminacji ze względu na tożsamość seksualną. Negatywna percepcja i recepcja osób biseksualnych i homoseksualnych może prowadzić do negatywnego postrzegania siebie, tłumienia i kwestionowania własnej tożsamości. Badacze podkreślają kluczową rolę społecznej stygmatyzacji w powstawaniu stresu, którego konsekwencją mogą być nieadaptacyjne zachowania, prowadzące do pojawienia się symptomów zaburzeń psychicznych, a także uruchomienia mechanizmów obwiniania siebie, lękliwości, zinternalizowanej homo- i bifobii.

Niektóre źródła sugerują, że autoagresja jest bardziej rozpowszechniona wśród osób nieheteroseksualnych niż wśród heteroseksualnej populacji. W okresie adolescencji, na który przypada czas formowania się nieheteroseksualnej tożsamości, osoby homo- i biseksualne spostrzegają, że sposób w jaki

doświadczają i przeżywają swoją tożsamość odbiega od heteronormatywnej socjalizacji, co może dla nich stanowić źródło cierpienia i chronicznego stresu. Osoby te często nie mają wsparcia w otoczeniu albo antycypują jego brak. Okres dojrzewania jest statystycznie początkiem pojawiania się epizodów autoagresji, która, jak można przyjąć, w szczególny sposób dotyczy osób nieheteroseksualnych. Statystyki wskazują, że nieheteroseksualna młodzież ma wyższy wskaźnik samobójstw oraz podejmowania zachowań ryzykownych, w tym również ryzykownych zachowań seksualnych, niejednokrotnie w towarzystwie alkoholu i substancji psychoaktywnych (Garofalo, Wolf, Wissow, Woods & Goodman, 1999; Durant, Krowchuck & Sinal, 1998).

Zinternalizowany negatywny stosunek do własnej tożsamości jest poważnym i rzeczywistym zagrożeniem dla zdrowego rozwoju jednostki. Mając powyższe za punkt wyjścia rozważań, autorki zwracają uwagę na potrzebę objęcia profilaktyką psychologiczną osób szczególnie narażonych na doświadczanie dyskryminacji i stygmatyzacji. Wczesne rozpoznawanie zaburzeń funkcjonowania, minimalizowanie skutków czynników ryzyka w postaci włączenia ich w procesy psychoterapeutyczne, mogą stanowić podstawę dla akceptacji siebie i zdrowego rozwoju własnej tożsamości.

13

ALEKSANDRA KRASOWSKA Katedra i Klinika Psychiatryczna WUM

Skazani na przemoc? Czynniki związane z podejmowaniem agresywnych zachowań seksualnych Wstęp: Badania dotyczące sprawców czynów pedofilnych oraz sprawców zgwałceń sugerują brak efektywnych mechanizmów samokontroli związany z wysokim nasileniem impulsywności poznawczej i behawioralnej oraz nieprawidłowym sposobem przetwarzania emocji. Do tej pory nie analizowano wzajemnych związków pomiędzy inteligencją emocjonalną, mechanizmami kontroli behawioralnej i poznawczej oraz sposobem podejmowania decyzji w grupie sprawców przestępstw seksualnych. Cel: Ocena sposobu przetwarzania emocji oraz nasilenia impulsywności behawioralnej i poznawczej w grupie sprawców przestępstw seksualnych. Materiał i metoda: Badania prowadzono w trzech grupach: sprawców przestępstw seksualnych, osób uzależnionych od alkoholu oraz osób zdrowych i do tej pory niekaranych. W badaniu zastosowano szereg narzędzi samoopisowych w formie kwestionariuszy (INTE, Skala Impulsywności Barratta), testy

komputerowe (Stop Signal Task, Iowa Gambling Task) oraz polską wersję Reading the Mind in the Eyes Test Wyniki: Przeprowadzona analiza statystyczna wykazała, iż sprawcy przestępstw seksualnych charakteryzują się istotnie obniżoną zdolnością identyfikacji stanów psychicznych w porównaniu z grupami kontrolnymi. W grupie SPS stwierdzono ponadto najwyższe nasilenie impulsywności behawioralnej, niską umiejętność korzystania z doświadczeń oraz obniżoną zdolność radzenia sobie z niepowodzeniami. Nie wykazano istotnych różnic pod względem sposobu przetwarzania emocji i sposobu podejmowania decyzji pomiędzy sprawcami czynów pedofilnych a tymi, którzy dokonali zgwałcenia. Wnioski: Preferencyjni sprawcy przestępstw seksualnych cechują się niższym poziomem inteligencji emocjonalnej, wyższym poziomem impulsywności oraz gorszą tolerancją stresu związanego z niepowodzeniami w porównaniu z osobami zdrowymi i uzależnionymi od alkoholu.

AGNIESZKA IWASZKIEWICZ Laboratorium Psychoedukacji

Homofobia uwewnętrzniona jako fenomen autoagresji u osób LGB Homofobia wewnętrzna to termin

zarezerwowany dla szczególnego procesu

jakiemu podlegają osoby LGB. Polega on

na internalizowaniu negatywnych

i dyskryminacyjnych postaw społecznych

wobec osób homo- lub biseksualnych

przez osoby należące do tej właśnie

mniejszości.

Uprzedzenia do osób o tej samej orientacji

seksualnej czyli wprost do grupy, do

której samemu się przynależy to fenomen

z którym mierzą się osoby

nieheteroseksualne.

Może on stanowić rozwojowe wyzwanie w

drodze do zintegrowania własnej

seksualności. Może jednak stać się

sztywnym, destrukcyjnym elementem

życia wewnętrznego tych osób, opartym

na utrwalonym, nieadekwatnym

14

i stereotypowym obrazie geja, lesbijki czy

osoby biseksualnej oraz przejawach ich

seksualności a następnie uporczywym

utożsamianiu się z tym obrazem.

Rozumienie tego zjawiska oraz jego

funkcji i konsekwencji dla życia

psychicznego osób LGB, głównie

w kontekście dynamiki przeradzania się

wewnętrznej homofobii w autoagresywny

mechanizm jest niezbędną wiedzą

potrzebną do psychoterapii osób LGB,

w której praca z wewnętrzną homofobią

jest niezbędnym obszarem do rozumienia

konkretnego pacjenta czy klienta.

Swoje doświadczenia z psychoterapii osób

LGB zilustruję materiałem klinicznym,

który będzie stanowił bazę do dyskusji na

ten temat

15

AGRESJA U DZIECI I PACJENTÓW MŁODZIEŻOWYCH pasmo 1

Prowadzi: Julia Gregorowicz 22.10. sobota 11.30-13.00

RAFAŁ ANTKOWIAK Wielkopolski Instytut Psychoterapii

Psychoterapia agresji u dzieci w terapii narracyjnej Zachowania agresywne występują u dzieci w różnych sytuacjach , najczęściej jako problem towarzyszący takim zaburzeniom jak ADHD czy zaburzenia opozycyjno-buntownicze. Agresja pokazuje się w różnych kontekstach, zarówno w rodzinie jak i w szkole. W tym warsztacie skupimy się na następującym zagadnieniu: jak zmobilizować zasoby rodzinne do poradzenia sobie z zrachowaniami

agresywnymi dziecka przy pomocy eksternalizacji? Metoda ta znajduje swoje zastosowanie nie tylko w pracy z zachowaniem agresywnym ale też z innymi objawami takimi jak lęk czy dolegliwości psychosomatyczne. Chociaż Michael White, twórca terapii narracyjnej, jest autorem tego sposobu pracy, często znajduje się ona w repertuarze terapeutycznym psychoterapeutów rodzinnych pracujących z rodziną w ujęciu systemowym.

terapeuty osób dorosłych.

KAROLINA DEJKO Katedra Psychiatrii Collegium Medicum UJ,

EWELINA URBANEK-TRACIAK Krakowski Instytut Psychoterapii

Stowarzyszenia SIEMACHA

Sposób na „trudne dziecko” diagnoza i terapia zachowań agresywnych z perspektywy teorii mentalizacji

Problemy z zachowaniem o charakterze destrukcyjnym są dość rozpowszechnione w populacji dziecięcej – wyniki badań wskazują, że wspomniany problem może dotyczyć 5-10% dzieci z populacji ogólnej. Zachowania agresywne u dzieci mogą stanowić przejaw zaburzeń klasyfikowanych w ICD-10 pod kategoriami zaburzeń opozycyjno-buntowniczych lub zaburzeń zachowania i emocji. Co więcej,

agresja u dzieci często współwystępuje z rozpoznaniami takimi jak ADHD, Zespół Aspergera lub autyzm. Zachowania agresywne u dzieci mogą być kierowane w stronę innych osób, siebie samych lub przedmiotów, przybierać formę agresji fizycznej lub słownej. Niezależnie od rozpoznania medycznego agresywne zachowania dzieci są częstą przyczyną zgłoszeń do gabinetów psychiatrycznych, psychologicznych i psychoterapeutycznych. Etiologia zachowań agresywnych u dzieci jest wieloczynnikowa – wskazuje się przede wszystkim na czynniki natury biologicznej

16

(genetyczne, konstytucjonalne, temperamentalne), psychologicznej (cechy indywidualne, strategie regulowania emocji) oraz systemowej (jakość więzi z opiekunami, styl wychowawczy itp.). W ramach wystąpienia zaprezentowane zostanie rozumienie agresji u dzieci z perspektywy teorii mentalizacji. Przedstawione zostaną zarówno etiologia, jak i czynniki podtrzymujące występowanie zachowań agresywnych w odniesieniu do mechanizmów regulacji emocjonalnej oraz zdolności do mentalizowania. W prezentowanym referacie przyjmuje się definicję mentalizowania jako umiejętności nadawania znaczenia działaniom własnym i innych osób przez odnoszenie się do intencjonalnych stanów umysłowych, czyli rozumienie zachowań w kategoriach myśli, przekonań, uczuć, intencji, itp. Na podstawie przeglądu literatury można

przypuszczać, że obniżona zdolność do mentalizowania u dzieci może być jedną z przyczyn występowania i utrzymywania się zachowań agresywnych. W ramach wystąpienia opisane zostaną mechanizmy łączące trudności mentalizacyjne z zaburzeniami w zachowaniu.

W ramach wystąpienia zaprezentowana zostanie również propozycja podejścia terapeutycznego oparta o teorię mentalizacji. Na podstawie doniesień z literatury oraz doświadczenia klinicznego można przypuszczać, że wspieranie rozwoju zdolności mentalizacyjnych u dzieci stanowi ważny czynnik leczący w terapii zaburzeń zachowania o charakterze agresywnym. Prezentacja proponowanych oddziaływań terapeutycznych uzupełniona zostanie o opis przypadku.

17

JULIA GREGOROWICZ Ośrodek ReGeneRacja

Agresja w grupach dziecięcych - jak ją rozumieć, jak sobie z nią radzić (na podstawie doświadczeń warszawskiego Ośrodka ReGeneRacja zajmującego się psychoterapią dzieci, młodzieży i ich rodziców) Zachowania agresywne u dzieci stają się obecnie codziennością w grupach przedszkolnych i szkolnych. Różnią się one formą i intensywnością: od kłótni pomiędzy przyjaciółmi, przez wyśmiewanie oraz obrażanie na portalach społecznościowych do pobicia czy dręczenia, które trwa latami. Próbując zrozumieć przyczyny agresji wśród dzieci warto wziąć pod uwagę kontekst procesu grupowego i zjawisk wynikających z kolejnych jego faz, a także kształtowania się poszczególnych ról grupowych. Podczas wystąpienia chciałabym zaprezentować doświadczenia zespołu psychoterapeutów i psychologów

dziecięcych z Ośrodka Regeneracja w Warszawie związane z prowadzeniem półkolonii terapeutycznych dla dzieci w wieku 6 - 12 lat. Grupowa forma zajęć daje dzieciom możliwość zdobywania nowych doświadczeń społecznych i pobudza u nich proces zmian. Uczestnicy uczą się poprzez wzajemne interakcje ; informacje zwrotne, obserwację, modelowanie. Doświadczenie przynależności do grupy podnosi ich samoocenę, ale w sposób sprzyjający także odpowiedzialności i autonomii. W czasie prezentacji omówione zostaną kolejne etapy pracy w czasie półkolonii ze szczególnym zwróceniem uwagi na radzenie sobie z zachowaniami agresywnymi dzieci i stosowane metody wspierania uczestników w nawiązywaniu satysfakcjonujących relacji interpersonalnych. Wystąpienie będzie ilustrowane analizą konkretnych sytuacji problemowych oraz przykładami interwencji.

18

KONFLIKTY SOCJO- i PSYCHODYNAMICZNE W UJĘCIU TRANSKULTUROWEJ PSYCHOTERAPII POZYTYWNEJ pasmo 2

Sympozjum Polskiego Centrum Psychoterapii Pozytywnej

Prowadzi: Roman Ciesielski 22.10. sobota 14.30 -16.00

PATRYCJA BADECKA Polskie Centrum Psychoterapii Pozytywnej

Pięć etapów rozwiązywania konfliktów w ujęciu Transkulturowej Psychoterapii Pozytywnej Transkulturowa Psychoterapia Pozytywna jest modalnością krótkoterminową asymilującą głównie podejścia psychodynamiczne, humanistyczne oraz strategiczne. Odwołuje się ona do transkulturowej wizji człowieka oraz teorii konfliktów. Jednocześnie stanowi unikatowe połączenie mądrości Wschodu i Zachodu. Jej twórcą i popularyzatorem był Irańczyk z pochodzenia prof. Nossrat Peseschkian (1933-2010), specjalista w dziedzinie psychiatrii, neurologii, psychoterapii i medycynie psychosomatycznej. Proces terapeutyczny w Transkulturowej Psychoterapii Pozytywnej jest opisany za pomocą pięciu kolejno następujących po sobie etapów. Model ten ma walory

uniwersalne i metateoretyczne. Służy on do pozytywnego rozwiązywania konfliktów oraz rozwijania strategii samopomocy w psychoterapii. Zastosowanie modelu pięcioetapowego ma zindywidualizowany charakter, dostosowany do potrzeb pacjenta i jego rodziny. Wyróżniamy następujące etapy: 1) Obserwacja i dystansowanie się 2) Inwentarz, 3)Wzmacnianie sytuacyjne, 4)Werbalizacja, 5)Rozszerzanie celów. Podczas wykładu, każdy z tych etapów zostanie bardziej szczegółowo opisany w kontekście relacji terapeutycznej, zjawisk zachodzących w terapii jak, i zmian strategicznych w środowisku życia pacjenta. Rozszerzeniem praktycznym wykładanych treści będzie warsztat o tym samym tytule, podczas którego zaprezentuję sposoby interwencji oraz wybrane techniki terapeutyczne. korespondujące z każdym z etapów.

ROMAN CIESIELSKI dyrektor Polskiego Centrum Psychoterapii Pozytywnej

Transkulturowy wymiar konfliktów w ujęciu Psychoterapii Pozytywnej Psychoterapia Pozytywna jest zintegrowanym systemem psychoterapeutycznym. Reprezentuje ona nurt humanistyczno-psychodynamiczny, poszerzony o perspektywę

transkulturową. Zgodnie z założeniami jej twórcy profesora Nossrata Peseschkiana podejście to koncentruje się na konfliktach socjo- i psychodynamicznych. Peseschkian wykazał w swoich badaniach, że źródła mikro – i makrokonfliktów są takie same i

19

dotyczą zbioru uniwersalnych wartości społecznych , które określił jako potencjalności aktywne. Rozwój potencjalności uwarunkowany jest między innymi kulturą, w której wyrastamy. Celem wykładu będzie przedstawienie koncepcji rozwojowej potencjalności oraz pokazanie ich wpływu na życie psychiczne i relacje interpersonalne. Ponadto naświetlony zostanie zróżnicowany kontekst kulturowy, w którym one powstają. Nakreślone również zostaną

podstawowe narzędzia służące ich różnicowaniu oraz zaprezentowane będą przykłady zastosowania różnorodnych kulturowo tradycji i obyczajów w psychoterapii. Zawarte w wykładzie założenia będą rozszerzone w ramach warsztatu praktycznego, ze szczególnym uwzględnieniem możliwości spożytkowania różnorodnych wzorców kulturowych w psychoterapii.

EWA DOBIAŁA Polskie Centrum Psychoterapii Pozytywnej

Od konfliktu wewnętrznego do konfliktu transkulturowego - z perspektywy Transkulturowej Psychoterapii Pozytywnej Psychoterapia Pozytywna

jest metateoretycznym podejściem integrującym myśl humanistyczną i psychodynamiczną. Głównym twórcą i propagatorem metody był irański psychiatra, neurolog i psychoterapeuta- prof. Nossrat Peseschkian (Peseschkian, N., 1977). Dekady międzynarodowego rozwoju idei Psychoterapii Pozytywnej wypracowały między innymi transkulturowe narzędzia służące konceptualizacji: dynamiki powstania, rozwoju, aktywacji i rozwiązywania zarówno konfliktu podstawowego i wewnętrznego każdej jednostki jak i konfliktów rozgrywanych w przestrzeni interpersonalnej, społecznej i międzynarodowej (Anzoategui, D. M., 2005; Henrichs, C., 2012; Huysse-Gaytandijieva, A., Bondcheva, I., 2013). Podczas wykładu pragnę: przedstawić podstawowe założenia koncepcji

konfliktów: aktualnego, podstawowego, wewnętrznego oraz kluczowego w ujęciu Psychoterapii Pozytywnej (Ciesielski, R., 2016), a także otworzyć przestrzeń refleksji wokół ich uruchamiania w sytuacjach aktualnego konfliktu jednostki. Temat konceptualizacji i dynamiki konfliktów w codziennym życiu jednostki i grupy, zostanie pogłębiony na warsztacie, na którym zaproszę do dalszej refleksji nad zagadnieniem oraz do zapoznania się z narzędziami Psychoterapii Pozytywnej wykorzystywanymi do pracy z pacjentem/klientem na etapie inwentarza i werbalizacji wnoszonych treści z poziomu intrapsychicznego, interpersonalnego, społecznego i transkulturowego.

20

ANNA WYSZADKO Polskie Centrum Psychoterapii Pozytywnej

Model Równowagi jako narzędzie diagnostyczne i terapeutyczne Transkulturowej Psychoterapii Pozytywnej Transkulturowa Psychoterapia Pozytywna (TPP) opiera się na holistycznej wizji świata i człowieka. Skupia się na leczeniu zaburzeń i ich skutków ale promuje również zdrowy model życia (salutogeneza). Ponadto podkreśla znaczenie równowagi wewnątrzpsychicznej i tej w otaczającym nas świecie. Twórca TPP Nossrat Peseschkian był przekonany, że konflikty międzynarodowe i interpersonalne wynikają z nieznajomości różnic międzykulturowych oraz małej tolerancji odmienności. Wyrażał pogląd, że pokój na świecie ma swoje źródło w harmonii

wewnętrznej każdej jednostki ludzkiej. Model Równowagi (MR) to jedno z narzędzi TPP, służące zarówno do diagnozy jak i terapii. Opisuje cztery obszary aktywności człowieka: ciało/zmysły, działanie/osiągnięcia, kontakt/tradycja, przyszłość/duchowość. Ludzie różnie dystrybuują swoją energię w tych obszarach, ujawniają też charakterystyczne reakcje wobec konieczności zrównoważenia rozkładu tej energii (w przypadku nieświadomego nierozwiązanego konfliktu). Wystąpienie będzie prezentacją MR oraz krótkim wprowadzeniem w TPP, jako koncepcję pozwalającą zrozumieć i pomóc przezwyciężyć konflikty intra- i interpersonalne. Słowa klucze: Model Równowagi, Psychoterapia Pozytywna.

21

PACJENT-PSYCHOTERAPEUTA-ŚRODOWISKO. RÓŻNE KONTEKSTY AGRESJI Z PERSPEKTYWY PSYCHOTERAPII INTEGRACYJNEJ pasmo 3

Sympozjum Polskiego Stowarzyszenia Integracji Psychoterapii

Prowadzi:

Czesław Czabała Kierownik Katedry Psychologii Klinicznej Człowieka Dorosłego APS.

23.10. niedziela 9.00 -10.00

Organizator:

MARTA SCATTERGOOD Polskie Stowarzyszenie Integracji Psychoterapii

Polskie Stowarzyszenie Integracji Psychoterapii (PSIP) zaprasza na sesję podczas której członkowie zarządu PSIP zaprezentują trzy piętnastominutowe wystąpienia obrazujące rozumienie zjawiska agresji w kontekście specyfiki ich praktyki klinicznej. Czynnikiem wspólnym

prezentacji jest koncepcja integracji psychoterapii, która ze względu na miejsce pracy terapeutów, ich podstawową modalność i klientów z którymi pracują przybiera różną formę. Po wystąpieniach przewidziana jest dyskusja.

EWA CHALIMONIUK Laboratorium Psychoedukacji

Stosowanie zróżnicowanych interwencji w pracy z pacjentem agresywnym - doniesienie kliniczne przedstawi pracę z pacjentem agresywnym, w której integruje

psychoterapię relacyjną z elementami takich podejść jak terapia poznawcza czy behawioralna praca z objawem.

22

KRZYSZTOF M. CIEPLIŃSKI Katedra Psychoterapii i Psychologii Zdrowia KUL, European Federation of Psychodrama Training Organisations

Therapeutic Spiral Model w pracy ze skutkami agresji - aspekty integracyjne

nawiąże do integracyjnych aspektów psychodramy, która może być interpretowana i łączona w praktyce z innymi podejściami psychoterapeutycznymi. Paradygmat

psychodramatyczny stanowi kontekst rozwijanego od połowy lat dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia konceptu Therapeutic Spiral Model (TSM). W czasie wystąpienia wskazane zostaną możliwości aplikacyjne TSM w budowaniu działań terapeutycznych dla ofiar i sprawców przemocy.

MARTA SCATTERGOOD Polskie Stowarzyszenie Integracji Psychoterapii

Stygmatyzacja, dyskryminacja, agresja. Piętno w chorobie psychicznej

Prelegentka zwróci uwagę na wymiary stygmatyzacji, jaka dotyka osoby leczące się z powodu choroby psychicznej. Autorka w kontekście kilkuletniego

doświadczenia w prowadzeniu “Seminariów o Psychozie” nawiąże do przeciwdziałania stygmatyzacji i dyskryminacji pacjentów, jak również zwróci uwagę na istotną w pracy z pacjentami psychotycznymi integrację pracy psychoterapeutycznej z szeroko rozumianą pracą psychoedukacyjną

23

PODEJŚCIE STRATEGICZNE WOBEC PROBLEMU AGRESJI W SYSETMIE pasmo 1

Sympozjum Polskiego Instytutu Ericksonowskiego

Prowadzi : Krzysztof Klajs 22.10. sobota 11.30-13.00

JOLANTA BEREZOWSKA Polski Instytut Ericsonowski

Uśmiechnięta Myszka Mickey. Studium przypadku

Celem doniesienia jest przedstawienie rocznej terapii pacjenta leczonego z powodu zaburzeń kontroli impulsywnych zachowań zagrażających jego życiu i życiu rodziny. Terapię indywidualną okresowo łączono z terapią pary. Pacjent zgłosił się sam na terapię po incydencie bardzo szybkiej jazdy samochodem w zimie

w którym otworzył dodatkowo okna chociaż jechał z dwumiesięcznym dzieckiem. Pod wpływem silnych emocji mimo protestów żony nie był w stanie opanować impulsywnego zachowania . Incydent spowodowała scysja na poczcie.W trakcie terapii zastosowano metody pracy wywodzące siś z różnych podejść teoretycznych (terapia ericksonowska, systemowa, behawioralna)

KRZYSZTOF KARAUDA Polski Instytut Ericsonowski

Rodzina na krawędzi. Agresja w procesie terapii pewnej rodziny

Prezentacja dotyczy przypadku terapii pięcioosobowej rodziny, której podstawowym zgłoszeniem były agresywne zachowania męża – „trzeźwego alkoholika” - jak sam się przedstawił. Małżonkowie od kilku lat korzystają z różnych form terapii, których „łącznikiem” jest psychoterapia rodzinna prowadzona przez autora prezentacji. Wielość podejmowanych przez rodzinę form pomocy, również w trakcie trwania terapii, różne potrzeby rozwojowe członków rodziny, bieżące trudności, wymagały opracowania i elastycznego

budowania strategii dopasowanych dla tego szczególnego systemu.

Stałym zjawiskiem towarzyszącym rodzinie jest agresja, której siła i zasięg stopniowo przez lata, zauważalnie maleją. Niejednokrotnie można było odnieść wrażenie, że rodzina rozpadnie się. Umiejętność wychodzenia z kryzysów, tworzenia nowych wzorców komunikacji, balansowania różnych zjawisk transowych, stały się wizytówką tej rodziny i niechcący przykładem dla innych rodzin z podobnymi trudnościami. Prezentacja zawiera omówienie kluczowych wątków przypadku, diagnozy, przyjętych strategii pracy oraz rozumienia sytuacji rodziny.

24

KRZYSZTOF KLAJS dyrektor Polskiego Instytutu Ericsonowskiego

Uwikłania systemowe sprzyjające agresji w rodzinie

W wystąpieniu przedstawię teoretyczne założenie strategicznej terapii rodzin odnoszące się do agresji w systemie .

Omówiona będzie kwestia granic, zaburzeń komunikacji ( w tym podwójnego związania); hierarchii i cyklu życia rodziny. Szczególną uwagę poświęcę na przedstawienie mechanizmu triangulacji i jego skutków dla powstawania agresji i możliwych terapeutycznych rozwiązań.

LUCYNA LIPMAN, Polski Instytut Ericsonowski KATARZYNA SZYMAŃSKA

Spożytkowanie dysocjacji i asocjacji w terapii zachowań agresywnych W wystąpieniu

przedstawimy zjawiska dysocjacji i asocjacji jako główne wymiary transowe determinujące zachowania agresywne. Pokażemy skutki nasilenia tych zjawisk, zarówno w obszarze podzielenia wewnętrznego jednostki jak i funkcjonowania rodziny w kontekście zachowań agresywnych będących próbą utrzymania równowagi w systemie. Naszym zdaniem do bezpośrednich skutków dysocjacji należy utrata możliwości budowania więzi z dziećmi i zdolności empatii członków rodziny.

Do wtórnych kreowanie innych zjawisk transowych takich jak regresja (odtwarzanie wzorców rodzin generacyjnych reagowanie z pozycji Dziecka) halucynacje (parentyfikacja lub triangulacja dziecka, przeniesienie wewnątrzrodzinne agresji), katalepsja (utrwalenie się w pełnionych rolach Sprawcy i Ofiary) i amnezja (niepamięć wydarzeń źródłowych agresji). Omówimy przykłady z terapii pokazujące w jaki sposób poprzez działania terapeutyczne możliwa była zmiana w kierunku budowania więzi, wzmacniania granic i konstruktywnej komunikacji, przywracania porządku w systemie oraz integrowania zdysocjowanych aspektów w całość.

25

BOŻENA WARDĘSZKIEWICZ Polski Instytut Ericsonowski

Terapia rodzin adopcyjnych zgłaszających problem agresji wobec dziecka Celem prezentacji jest przedstawienie procesów dwóch terapii rodzin adopcyjnych zgłaszających problem agresji wobec dziecka. Zgodnie z założeniami podejścia strategicznego wychodzącego poza zrozumienie i empatię, koncentrowałam się w nich na dostarczeniu pacjentom nowego, korektywnego doświadczenia. Przedstawię kluczowe momenty w terapii powstrzymujące agresję w rodzinie: · Proces urealnienia i wyjścia z halucynacji,

· Proces asocjacji i wyjścia z dysocjacji; · Proces budowania umiejętności stawiania granic. · Stworzenia możliwości doświadczania nowych zachowań i wprowadzania zmian przez członków rodziny z uwzględnieniem szerszych systemów. W trakcie trwających około cztery lata procesów okresowo więc, równolegle z terapią rodzinną łączyłam formy terapii grupowej – dzieci brały udział w rozwojowej grupie rówieśniczej, a rodzice uczestniczyli w grupie wsparcia dla rodziców. · Podstawą dla efektów terapii była długotrwała relacja terapeutyczna i silny emocjonalny związek z terapeutą.

26

PRACA Z AGRESJĄ W RÓŻNYCH PODEJŚCIACH TERAPEUTYCZNYCH pasmo 1

Prowadzi: Krzysztof Jedliński 22.10. sobota 11.30-13.00

M. FIJEWSKA Ośrodek Pomocy i Edukacji Psychologicznej INTRA

P. FIJEWSKI K. JEDLIŃSKI

Rozumienie agresji oraz koncepcje pracy z osobą agresywną w psychoterapii doświadczeniowej Zachowania agresywne są przejawem nieadaptacyjnych schematów poznawczo-emocjonalnych. Często pojawiają się w wyniku zablokowania tendencji aktualizacyjnej, jako konsekwencja wtórnych emocji. Emocjami pierwotnymi w takich przypadkach może być lęk przed opuszczeniem, wstyd, smutek, bezsilność. Jak pracować z pacjentami agresywnymi i bierno-agresywnymi? Jak pracować z

przejawami agresji wobec terapeuty? Jak doświadczana jest gotowość do zachowań agresywnych i świadomy agresywny zamysł? Czym jest nieagresywne doświadczenie pierwotnej złości? Co jest istotą zmiany w obszarze pracy z osobą agresywną? Prezentujemy rozumienie i różne sposoby pracy terapeutycznej w podejściu doświadczeniowym (Rogers, Gendlin, Greenberg) wobec pacjentów zachowujących się agresywnie w czynny lub bierny.

IRENEUSZ KACZMARCZYK Ośrodek Pomocy i Edukacji Psychologicznej INTRA

Od osobistych traum do społecznych furii – zastosowanie EFT w pracy nad doświadczeniem upokorzenia

Agresja stanowić może instrumentalną reakcję w odpowiedzi na deprywację wielu potrzeb, w tym również potrzeby wartości i godności. Ten wtórny motyw będąc częścią przeżytych traum może być skierowany przeciwko sobie lub innym, prowadząc do depresji lub tworząc kolejne

sytuacje upokorzenia i przemocy. Warsztat będzie okazją do spojrzenia na proces kształtowania się schematów adaptacyjnych, które dynamizując procesy społeczne tworzą globalne zjawiska. Celem warsztatu – w odwołaniu do podejścia skoncentrowanego na emocjach L. Greenberga – jest zaprezentowanie sposobu pracy terapeutycznej z osobami doświadczającymi deprywacji potrzeby godności i „znaczeniowego buntu” w sytuacjach naruszania ich osobistych wartości i przekonań.

27

MARIA KASPROWICZ Wielkopolski Instytut Psychoterapii Wielkopolskie Towarzystwo Terapii Systemowej

Użyteczność podejścia narracyjnego w pracy z osobami doznającymi przemocy W wystąpieniu chciałabym zaprezentować idee myślenia i praktyki modelu narracyjnego, które czynią go szczególnie użytecznym i pomocnym w pracy z osobami, które doświadczyły przemocy. Odwołam się do słów Michael'a White'a, jednego z twórców modelu narracyjnego, które mogą być pewnego rodzaju drogowskazem lub mapą dla osób pracujących z osobami doznającymi przemocy. „Nikt nie jest biernym w obliczu traumy. Ludzie zawsze podejmują działania w celu zapobieżenia traumie, na którą są narażeni i kiedy to jest niemożliwe, podejmują działania, by zmniejszyć jej wpływ na życie. … Nawet w obliczu obezwładniającej traumy, ludzie działają tak, aby bronić i zachować to, co

jest dla nich cenne i czemu nadają wartość w życiu”. Moje zaproszenie do spojrzenia na model narracyjny, jako szczególnie użyteczny w pracy w w/w kontekście będzie składało się z 3 elementów: 1. zwrócenie uwagi na relację terapeutyczną, a w szczególności na problematykę siły, władzy, wpływu, sprawczości 2. budowanie i rozwijanie w rozmowach „obszaru bezpieczeństwa, na którym (klienci) będą mogli stanąć, zanim zaczną mówić o tym co ich spotkało, by nie doszło do powtórnej traumatyzacji”. 3. od opowieści problematycznej do preferowanej – prezentacja rozmowy/mapy prowadzącej do rozwijania obszaru bezpieczeństwa/tożsamości preferowanej.

JOANNA SZYMAŃSKA Polski Instytut Ericksonowski

Spożytkowanie dysocjacji i asocjacji w terapii zachowań agresywnych W wystąpieniu przedstawimy zjawiska dysocjacji i asocjacji jako główne wymiary transowe determinujące zachowania agresywne i autoagresywne. Pokażemy skutki nasilenia tych zjawisk zarówno w obszarze podzielenia wewnętrznego jednostki jak i funkcjonowania rodziny w kontekście zachowań agresywnych będących próbą utrzymania równowagi w systemie. Naszym zdaniem do bezpośrednich skutków dysocjacji należy utrata możliwości budowania więzi z dziećmi i zdolności empatii członków

rodziny. Do wtórnych kreowanie innych zjawisk transowych takich jak regresja (odtwarzanie wzorców rodziny generacyjnej reagowanie z pozycji Dziecka),halucynacje (parentyfikacja lub triangulacja dziecka, przeniesienie wewnątrzrodzinne agresji),katalepsja (utrwalenie w pełnionych rolach Sprawcy i Ofiary), amnezja. Omówimy przykłady z terapii pokazujące w jaki sposób poprzez działania terapeutyczne możliwa była zmiana w kierunku budowania więzi, wzmacniania granic i konstruktywnej komunikacji, przywracania porządku w systemie oraz integrowania zdysocjowanych aspektów całości.

28

PROBLEMATYKA AGRESJI W TERAPII PAR pasmo 3

Prowadzi: Krystyna Mierzejewska-Orzechowska 23.10. niedziela 9.00-10.00

ZOFIA MILSKA-WRZOSIŃSKA Laboratorium Psychoedukacji

Para w furii - złość w związku dziś i kiedyś Przedstawione zostaną ilustrowane materiałem klinicznym rozważania dotyczące złości partnerów wobec siebie na sesji i poza sesją. Będziemy rozmawiać

o tym, czy dzisiejsze czasy kształtują specyficzny model złości w związku, czy istnieje złość męska i kobieca, a także jak psychoterapeuta może rozumieć złość w parze i radzić sobie z nią w praktyce.

KRYSTYNA MIERZEJWSKA- ORZECHOWSKA

Agresja w rozwoju bliskości w intymnej parze Jak rozumieć to, że krzywdzimy, nienawidzimy, atakujemy tych, których kochamy? Każdy z partnerów chce dobrze a „wychodzi jak zawsze”. To pytanie, na które psychoterapeuta pary szuka odpowiedzi. Ważny emocjonalny związek jest szansą na rozwój dorosłej tożsamości jeśli partnerzy potrafią być dla siebie bezpiecznym i życzliwym lustrem. Oczywiście psychoterapeuta pary ma być pierwszym,

życzliwym lustrem relacji pary, rozumieć te kręte drogi wchodzenia w bliskość. Nie ma bliskości bez konfrontacji swojej wewnętrznej prawdy a jednocześnie intymna relacja otwiera przestrzeń do odsłaniania czułych miejsc i nadziei na spełnienie wszelkich pragnień. Jak być blisko w poczuciu bycia odrębną osobą, jak używać złości chroniąc relację, cieszyć się dobrem bez wpadania w agresję - to wyzwania rozwojowe pary. Rozumiem psychoterapię pary jako pomaganie partnerom przekraczać kolejne przeszkody w doświadczaniu bliskości w poczuciu autonomii.

29

BARTOSZ SZYMCZYK Ośrodek Naukowo-Terapeutyczny Ogrody Zmian

Przemoc (między)kulturowa w parach dwukulturowych. Spostrzeżenia z pracy terapeutycznej z parami W terapii par i rodzin często mamy do

czynienia z konfliktem.

Konflikt w narracji pary lub rodziny

dotyczy zwykle spostrzeganych (bardziej

lub mniej wyraźnie) różnic. W

parach i rodzinach dwukulturowych do

szeregu często przywoływanych źródeł

tych różnic (np. wiek rozwojowy, płeć,

gender, przekaz transgeneracyjny)

dochodzi także różnica kultury

pochodzenia.

Zdaniem Bhugrego i de Silvy (2010)

różnice kulturowe stanowią wyzwanie

zwłaszcza w terapii par i małżeństw.

Inaczej bowiem niż w terapii

indywidualnej istnieje bowiem wiele

kombinacji różnic, związanych z kulturą

każdego z małżonków oraz terapeuty,

a także z kontekstem kulturowym,

w którym prowadzona jest terapia

Przedmiotem wystąpienia będą rozważania

na temat roli różnic kulturowych

w konflikcie pary, sposobach ich

wnoszenia, przeżywania

i przezwyciężania.

Pokazane zostaną różnego rodzaju sposoby

rozumienia i interpretowania wnoszenia

(lub niewnoszenia) przez pary poziomu

różnic kulturowych w omawiany konflikt-

od instrumentalnego traktowania tych

różnic, jako obszaru, w którym można

walczyć, lub z którym nic nie można

zrobić, przez płaszczyznę, na którą można

dokonywać nieświadomie projekcji

wewnętrznego konfliktu małżonka lub

małżonki, przez sytuacje, w których

lojalność wobec kultury pochodzenia jest

tożsama z lojalnością wobec rodziny

pochodzenia, aż po sytuacje, w których

kultura staje się obszarem utrwalonej

przemocy, a różnice kulturowe używane są

jako oręż agresji, pogardy

i deprecjonowania drugiej osoby-

małżonka, a czasem terapeuty.

Omówione zostaną terapie i sytuacje,

w których przemoc kulturową udało się

zredukować, zatrzymać, czy też zamienić

na zaciekawienie i chęć rozumienia,

a parom- wyjść poza uwikłanie w walkę

o prymat kultury pochodzenia, na rzecz

chęci tworzenia własnej mini-kultury.

Czasem także uznać bezradności wobec

istotnych różnic wartości o kulturowym

podłożu.

Refleksje dotyczyć będą także zagadnienia

kultury terapii i ewentualnych obszarów,

w których kultura sama może stawać się

przemocowa.

30

PSYCHOTERAPEUTA WOBEC AGRESJI W SPOŁECZEŃSTWIE I KULTURZE pasmo 2

Prowadzi: Barbara Józefik 22.10. sobota 14.30 -16.00

MICHAŁ JASIŃSKI

CLARA PAZ

GUILLEM FEIXAS

Proces radykalizcji i deradykalizacji z perspektywy konstruktywistycznej: próba zrozumienia konstrukcji rzeczywistości radykałów stosujących przemoc Obserwowany w XXI wieku wzrost przemocy na tle ideologicznym przyczynił się do zintensyfikowania badań nad procesami psychologicznymi leżącymi u podstaw tego typu zachowań i stojących za nimi poglądów. Według teorii konstruktów osobistych George’a Kelly’ego aktywność człowieka ukształtowana jest przez sposób w jaki konstruuje on własne doświadczenia, zwłaszcza te dotyczące Ja i znaczących bliskich. Podejście to umożliwia nam poznanie struktury i treści subiektywnej

logiki terrorystów i innych ekstremistów. Poza tym, badając zeznania czy teksty autobiograficzne tych osób z perspektywy teorii konstruktów osobistych, możemy zrozumieć, w jaki sposób jednostka nadała sens swojemu życiu poprzez radykalizację poglądów i zbudowanie własnej tożsamości wokół nienawiści. W prezentacji, poza tłem teoretycznym oraz metodyką tych badań, przedstawione zostaną przykłady, przeprowadzonej przez psychologów konstruktów osobistych, analizy subiektywnej konstrukcji rzeczywistości terrorystów islamskich, Andersa Behringa Breivika czy Rudolfa Hoessa. Zaprezentowana zostanie także konstruktywistyczna wizja procesu radykalizacji i deradykalizacji poglądów ekstremistów.

BARBARA JÓZEFIK Katedra Psychiatrii Collegium Medicum UJ,

Pracownia Psychologii i Psychoterapii Systemowej

Psychoterapeuci wobec konfliktu politycznego i mowy nienawiści Celem grupy dyskusyjnej jest zaproszenie do refleksji nad psychoterapią jako dziedziną posiadającą wiedzę pozwalającą

na opisanie psychologicznych i społecznych konsekwencji konfliktów politycznych i społecznych, szczególnie gdy w narracji stron konfliktu pojawia się mowa nienawiści. Jest to zarazem

31

zaproszenie do refleksji nad rolą, miejscem w przestrzeni społecznej psychoterapeutów, ich odpowiedzialnością jako uczestników życia społecznego. Czy psychoterapeuci powinni się wypowiadać jako grupa

zawodowa? W jakich kontekstach? W jakich sposób? Czy możemy wypracować wspólne stanowisko? To jedynie niektóre z pytań, nad którymi warto się zastanowić.

BOGUSŁAWA PIASECKA Instytut Psychologii Stosowanej UJ

Jawne i ukryte cele organizacji leczących, uczących i socjalizujących W wystąpieniu zostanie podjęta problematyka przymusu leczenia, uczenia i wychowania. Zostanie przedstawiony projekt badań jakościowych i ilościowych w ośrodkach terapeutycznych, oddziałach psychiatrycznych, szkołach i placówkach socjalizacyjnych. Inspiracją do

planowanych badań były opracowania Jocelin Handy, która zwróciła uwagę na podwójność funkcji instytucji zajmujących się opieką psychiatryczną, wyróżniając funkcję jawną: opieka, leczenie, pomoc oraz funkcję ukrytą polegającą na kontroli pacjentów, jak również koncepcje Ervinga Goffmana zajmującego się organizacjami totalnymi.

KRZYSZTOF SZWAJCA Krakowskiego Instytutu Psychoterapii, Klinika Psychiatrii Dzieci i Młodzieży Katedry Psychiatrii CM UJ

Odrażający, brudni, źli. Agresywni, biedni, źle wykształceni u progu gabinetów psychoterapeutycznych Psychoterapia została „wymyślona” dla klasy średniej i bazuje na jej kulturowych metaforach, skryptach i wyobrażeniach. Dopiero z czasem się demokratyzowała i otwierała na doświadczenia grup mniejszościowych, marginalizowanych, prześladowanych. W Polsce proces demokratyzacji psychoterapii dopiero się zaczyna. Wraz z nim do gabinetów psychoterapeutycznych coraz częściej docierają ci inni – pacjenci, za którymi nie przepadamy, z którymi trudno nam zawrzeć sojusz roboczy, ci którzy przedwcześnie przerywają terapię. Pacjenci, którzy są gorzej wykształceni, konstruują słabsze narracje o swoim życiu, nie umieją „psychologizować” swoich

doświadczeń, mają za sobą masę traum interpersonalnych, gorzej mentalizują, pochodzą ze słabszych rodzin, są biedni i … agresywni. A zarazem zbyt „starzy”, abyśmy mogli łatwo dostrzec związki między ich agresywnością, wściekłością i frustracją, a krzywdą, której doświadczali przez lata, odrzuceniem, zaniedbaniem, stygmatem. Doświadczenia psychiatry i psychoterapeuty dziecięco-młodzieżowego pokazują jednoznacznie, że w Polsce późno identyfikujemy dzieci, które doświadczają krzywdy. Z reguły wtedy, kiedy same zaczynają krzywdzić innych. Kiedy zainteresuje się nimi Sąd Rodzinny, „chwilę” przed skierowaniem ich do Młodzieżowych Ośrodków Wychowawczych. Kiedy jest już bardzo późno, kiedy rzadko udaje nam się być wystarczająco skutecznym. Kiedy bardziej

32

dostrzegamy ich Obcość, a mniej ich Biedę. W takiej sytuacji łatwo stereotypizujemy, skrywanymi, wstydliwym, nieuświadomionymi stereotypami dobrych ludzi z klasy średniej. Bowiem spotkanie z krzywdą,

przemocą, tragediami nie do naprawienia i biedą przeraża, rodzi obrony i uruchamia „filtry kulturowe”, przez które patrzymy na naszych pacjentów – ich wartości, postawy, zwyczaje i poglądy, które często są inne od naszych.

33

PSYCHOTERAPIA GRUPOWA WOBEC AGRESJI pasmo 2

Prowadzi: Beata Wolna-Rojek 22.10. sobota 14.30 -16.00

SYLWESTER BIELAS Laboratorium Psychoedukacji,

BEATA WOLNA-ROJEK Centrum Psychoterapii i Rozwoju "Relacja"

Problem agresji w grupie psychoterapeutycznej 1/ Przestawienie opracowanego przez Kernberga kontinuum intensywności agresji w zależności od siły reakcji. Stopnie agresji: -irytacja / intensywność łagodna/ -złość /umiarkowana/

-wściekłość/maksymalna/ -nienawiść /zorganizowana i mocno nasycona forma wściekłość 2/ Zapoznanie się z materiałem klinicznym przygotowanym przez prowadzących 3/Omówienie sposobów radzenia sobie z agresją w grupie psychoterapeutycznej w zależności od jej intensywności.

LESZEK JAWORSKI Laboratorium Psychoedukacji

ALINA NEUGEBAUER

O nowych technikach w prowadzeniu grup krótkoterminowych

Krótki referat(doniesienie) o zastosowaniu

technik ISTDP w terapii grupowej.

MAŁGORZATA EDYTA PROCNER-PRZESZOWSKA Oddział Dzienny Kliniki WUM

Relaksacja a złość i lęk Analiza

pozytywnych i negatywnych reakcji pacjentów z zaburzeniami lękowymi, depresyjnymi/ zaburzeniami osobowości

na grupowy trening relaksacyjny w trakcie 3 miesięcznej psychoterapii grupowej CBT w Oddziale Dziennym w porównaniu z grupą z różnymi rozpoznaniami.

34

ANNA ZEGAREK Laboratorium Psychoedukacji, MARCIN KRÓL Regeneracja

Grupa terapeutyczna dla nastolatków z doświadczeniem przemocy rówieśniczej(wykluczenie).jak budować grupę? na co być uważnym? co leczy? Coraz więcej

nastolatków zgłasza problem bycia

niewidzialnym dla rówieśników. Na co zwrócić uwagę przygotowując nastolatki z doświadczeniem przemocy rówieśniczej do terapii grupowej. Co zrobić , żeby grupa terapeutyczna mogła stać się dla nich miejscem korekcyjnego doświadczania? kogo włączyć do pomocy?

35

RODZINA A PRZEMOC pasmo 1

Sympozjum Krakowskiego Instytutu Psychoterapii

Prowadzi: Krzysztof Szwajca 22.10 sobota 11.30-13.00

DOMINIKA FRYSZTAK Krakowski Instytut Psychoterapii KRZYSZTOF GONDEK

Dlaczego ciągle nie jest dobrze? Terapia rodziny po zatrzymaniu przemocy

Czy tego chcemy czy nie, coraz częściej w przestrzeń naszych gabinetów wkracza agresja i przemoc.

W przypadku, gdy do terapii trafia rodzina, w której występuje problem przemocy najważniejsze jest ją zatrzymać i doprowadzić do sytuacji, gdy wszyscy członkowie rodziny są bezpieczni.

Nie jest to proste, ale czasem się to udaje. Potrzebna jest wspólna praca instytucji takich jak Policja, Sądy, Ośrodki Pomocy Społecznej oraz wykorzystanie dostępnych procedur prawnych. Dużą rolę w przerwaniu przemocy może odegrać też praca terapeutyczna – nazwanie przemocy, wsparcie i motywowanie do konstruktywnych działań chroniących rodzinę.

Gdy wraz z rodziną uda się doprowadzić do zatrzymania przemocy, pojawia się chwilowe poczucie sukcesu, sprawstwa, satysfakcji. Chwilowe. Często to, co stoi przed rodziną, a więc także przed pomagającymi jej terapeutami, okazuje się jeszcze trudniejsze. Otwierają się nowe problemy, odżywają stare emocje. Brakuje

przepisu na funkcjonowanie w nowej rzeczywistości.

Mimo krzywd które wyrządziła przemoc jej mechanizmy są ciągle odtwarzane, zmieniają się tylko sprawcy. Jak w laboratorium możemy obserwować jak działają transgeneracyjne wzorce przemocy. Pojawia się niechęć rodziny do pracy nad trudnymi doświadczeniami i przeżyciami w obawie, że pęknie bańka dobrej zmiany. Rodzina wcześniej skonsolidowana w walce ze sprawcą przemocy dzieli się. Pojawiają się emocje, na które wcześniej nie było miejsca – żale, pretensje, poczucie winy i krzywdy. Rodzinne koalicje i role przyjmowane wcześniej przez dzieci nagle przestają być funkcjonalne, ale bardzo trudno je zmienić. Rodzina musi wypracować nowe sposoby radzenia sobie z napięciem i konfliktami.

W rodzinie jak i w terapeutach mogą pojawić się uczucia bezradności i rozczarowania zarówno nową rzeczywistością, jak i terapią, która nie przynosi wystarczająco szybkich zmian.

Jak pomagać rodzinie w radzeniu sobie z przejściem tego etapu? Czy terapia jest w stanie uchronić system rodzinny przed powtarzaniem przemocowych wzorców zachowań? Jak rozpoznać właściwy

36

moment do zakończenia takiej terapii? Z każdą rodziną, której towarzyszymy w procesie radzenia sobie

z doświadczeniami przemocy szukamy odpowiedzi na powyższe pytania.

PIOTR KASPRZAK Krakowski Instytut Psychoterapii

Para terapeutów w pracy z rodziną z historią przemocy Celem wystąpienia będzie próba odpowiedzi na pytanie: co dwuosobowa współpraca terapeutów w gabinecie może wnieść do pracy z rodziną z historią przemocy Odpowiedzią będzie formułowana w oparciu o doniesienia z badań oraz doświadczenia zespołowej pracy Krakowskiego Instytutu Psychoterapii . Praca dwuosobowego teamu terapeutycznego nie jest zbyt często opisywanym sposobem prowadzenia terapii rodzin, budzi też pewne kontrowersje. Przedstawiana bywa w kontekście tworzenia dla jednego z terapeutów dogodnej sytuacji do rozwoju warsztatu pracy, czasem podobnej do sytuacji superwizyjno-szkoleniowej. Również dla terapeutów o zbliżonym doświadczeniu zawodowym to sytuacja nastręczająca dodatkowych wyzwań: terapeuci mogą rywalizować o znaczenie w trakcie sesji, powinni dawać sobie wsparcie, a nie zawsze w pełni się rozumieją, nie zawsze potrafią za sobą podążać. Wreszcie, kontakt z dwójką terapeutów może stwarzać wrażenie kontaktu mniej intymnego, powierzchownego członkom rodziny mogą wydawać się porzuceni tajemniczą zmową, budzić rezerwę. Równocześnie, team radzący sobie z tymi wyzwaniami może szczególnie dużo zaoferować rodzinie: modelować konstruktywne

uczenie się od siebie i pokazywanie różnic opinii, które nie dzielą a raczej się dopełniają. W gabinecie może powstać bezpieczna relacja między kobietą i mężczyzną oparta na wzajemnym szacunku, co dla rodziny może stać cennym dającym nadzieję punktem odniesienia. Zespół KIP posługuje się tym modelem pracy terapii rodzin prowadzi zawsze w dwuosobowym zespole składającym się z kobiety i mężczyzny, którzy wspólnie uczestniczą w dialogu terapeutycznym. Wiele rodzin trafia do KIP z powodu zewnętrznego skierowania wyroku sądu, zalecenia MOPS, z powodu Niebieskiej Karty - to często rodziny z historią przemocy. Wydaje się, że dobrze rozumiejący się, sprzymierzony team może szczególnie dużo zaoferować tym rodzinom. We dwójkę łatwiej o wrażliwość na zachodzące w nich często zjawiska: obwinianie ofiary, silne reakcje emocjonalne terapeutów na agresję w rodzinie, wchodzenia w wymiany osłabiające możliwości wzajemnego porozumienia. Samotny terapeuta może łatwiej ulec silnym emocjom pojawiającym się w kontakcie z rodziną gdzie dochodziło do przemocy złości i chęci niekonstruktywnej konfrontacji lub lękom prowadzącym do wycofania czy podtrzymywania iluzji bezpieczeństwa i spokoju. Rodziny z historią przemocy mają trudność z wyrażaniem,

37

opisywaniem swojej sytuacji w słowach, często będą wywoływać proces paralelny po stronie systemu terapeutycznego. We dwójkę łatwiej ten proces zreflektować i nazwać. Łatwiej ominąć ryzyko uwikłania, poszerzają się możliwości konstruktywnego zawierania w komentarzach terapeutycznych

dwugłosu rodzinnych napięć i konfliktów, uwzględniania perspektywy męskiej i kobiecej w równoważący sposób. Praca teamu ma też znaczenie dla przeciwdziałania wypaleniu zawodowemu szczególnie zagrażającemu osobom pracującym w kontekście przemocy.

KRZYSZTOF SZWAJCA dyrektor Krakowskiego Instytutu Psychoterapii, Klinika Psychiatrii Dzieci i Młodzieży Katedry Psychiatrii CM UJ

Co chroni dziecko, którego rodzic doświadczył niewyobrażalnej przemocy? Międzygeneracyjny przekaz traumy na przykładzie ocalałych z Holocaustu i ich potomstwa

Niewiele jest we współczesnej psychiatrii równie kontrowersyjnych, dyskutowanych i ewoluujących na przestrzeni lat pojęć, jak tak zwany „międzygeneracyjny przekaz traumy” Pojęcie to (czy też pojęcia) opisuje transmisję traumy z pokolenia na pokolenie. Pierwsza konceptualizacja fenomenu międzygeneracyjnej transmisji traumy związana była z odkryciem w połowie lat sześćdziesiątych dwudziestego wieku w Kanadzie, a potem w USA grupy adolescentów, dzieci żydowskich więźniów obozów koncentracyjnych, którzy mieli objawy psychopatologiczne zadziwiająco podobne do objawów prezentowanych przez ich rodziców – byłych więźniów obozów koncentracyjnych. Badania potomstwa żydowskich ofiar II Wojny Światowej do dziś pozostają w centrum badań nad międzygeneracyjnym przekazem traumy i uchodzą za najważniejsze i najbardziej konkluzywne. Nie powinno to dziwić, bowiem trauma żydowskich ofiar wojny była długotrwała i niezwykle poważna, jej

źródłem był człowiek, dotyczyła osób w różnym wieku, zarówno mężczyzn jak i kobiet (obszernie badane następstwa traumatyzacji amerykańskich żołnierzy z wojny w Wietnamie, dotyczą zasadniczo urazu doświadczonego przez mężczyzn), a przy tym populacja ta (zarówno ocalali z Holokaustu, jak również ich potomstwo) jest najdłużej na świecie badaną grupą – pierwsze badania psychologiczno-psychiatryczne ocalałych miały miejsce tuż po II Wojnie Światowej. Kolejne prace cały czas powstają, obecnie jest już duża grupa prac empirycznych, które badają tak zwane trzecie pokolenie, czyli wnuki osób, które doświadczyły poważnych urazów psychicznych. Literatura o międzygeneracyjnym przekazie traumy w tej populacji liczy już około sześciuset pozycji. Konstrukt międzygeneracyjnego przekazu traumy stworzony w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych dwudziestego wieku zakładał, że potomstwo osoby, która doświadczyła traumy i cierpiała przez lata z tego powodu, będzie również cierpiało w analogiczny sposób, a stan ten opisywano w kategoriach psychopatologicznych, głównie wokół problematyki agresji i autoagresji, depresji, zaburzeń lękowych czy poczucia winy. Dzisiaj coraz szerzej uważa się, że

38

potomkowie osób, które doświadczyły traumy, mają duże szanse na satysfakcjonujące życie, różnice między nimi i populacją ogólną mają stosunkowo subtelny charakter (przykładem jest „latentna” podatność na zranienie, która manifestuje się wtedy, kiedy sami doświadczą traumatycznego urazu), a raczej wyjątkiem niż regułą jest wyraźnie złe funkcjonowanie potomstwa osób, które doświadczyły traumy. Istnieje więc grupa „kliniczna” osób z tak zwanego drugiego czy trzeciego pokolenia, które funkcjonują wyraźnie gorzej niż inni, poszukują dla siebie pomocy i prawdopodobnie to oni opisywani byli w licznych (szczególnie w latach

sześćdziesiątych i siedemdziesiątych) pracach klinicznych. W tej sytuacji kluczowym staje się wyodrębnienie charakterystyk tej tak zwanej grupy „klinicznej” i przeciwnie – poszukiwanie mechanizmów adaptacyjnych rozwiniętych przez dzieci osób, które doświadczyły poważnych urazów. Zagadnieniom tym poświęcone będzie wystąpienie. Na przykładzie najbardziej być może ilustratywnej grupy – tak zwanego II pokolenia ocalałych z Holocaustu, dokona się próba konceptualizacji procesu radzenia sobie z niewyobrażalną agresją, której doświadczyli rodzice.

39

ROZUMIENIE ZJAWISKA AGRESJI WE WSPÓŁCZESNEJ PSYCHOTERAPII PSYCHODYNAMICZNEJ pasmo 2 Sympozjum

Naukowego Towarzystwa Psychoterapii Psychodynamicznej

Organizator sesji: Paweł Malinowski 22.10 sobota 14.30-16.00

Prowadzi: Zofia Milska-Wrzosińska

ANNA KRÓL-KUCZKOWSKA Pracownia Psychoterapii Humani, Poznań

Narcyzm jako źródło cierpień. Czy agresja jest wynikiem miłości czy nienawiści do siebie? Donald Nathanson napisał, że postfreudowskie społeczeństwo było już leczone na wszystko poza wstydem. I że w związku z tym poziom i powaga niezdiagnozowanego i nieleczonego wstydu i związanych z nim problemów daleko przekracza wszystko, co jesteśmy sobie w stanie wyobrazić.

Wstyd jest rzeczywiście jednym z najmniej analizowanych stanów emocjonalnych człowieka. Jest to sytuacja zadziwiająca, zważywszy jak potężny wpływ ma cała dynamika wstydu na rozwój i funkcjonowanie człowieka.

W moim wystąpieniu będę chciała zastanowić się nad powiązaniami pomiędzy wstydem, mentalizacją i agresją. Chciałabym opisać jak rodzi się wstyd – jako pierwotna reakcja na powtarzające

się niedostrojenia w relacji dziecko – opiekun. Opiszę również jak paraliżujący wstyd pojawia się wtórnie w momentach, kiedy człowiek obawia się przerwania kontaktu („muszę się ukryć, bo jesteśmy blisko i zaraz ten drugi zobaczy jak bardzo jestem zły”).

Zastanowię się nad różnicą pomiędzy poczuciem winy a wstydem i nad tym, dlaczego ten ostatni u pacjentów z np. zaburzeniami osobowości możemy rozumieć w klinicznych kategoriach chronicznego wstydu.

Opiszę jak doświadczenie wstydu łączy się z załamaniem procesu mentalizowania w diadzie rodzic – dziecko i w jaki sposób prowadzi do zachowań agresywnych, zarówno w stosunku do innych jak i samego siebie.

40

PAWEŁ MALINOWSKI

Emocja złości – współczesne rozumienie psychodynamiczne i neuronaukowe Złość jako część systemu emocji: Co to jest system emocji, a więc czym są emocje? Jak powstają jako zjawisko (hardware'owe uzwojenie mózgu), jaka jest ich rola. Czy emocje mogą być nieświadome - co widać w tej sprawie w mózgu wg Marka Solmsa?

Trzy składowe emocji - tzn. kiedy można mówić o swobodnym ich odczuwaniu. Neuronauka a wybrane utarte koncepcje: Odkrycia Jaaka Panskepa - obecna wiedza neuronaukowa o systemach instyktownych u ludzi, a koncepcja libido i agresji oraz odniesienie do agresji w koncepcji pozycji schizoidalno-paranoidalnej.

SŁAWOMIR MURAWIEC

Kara bez winy? Drugie czytanie mitu o Królu Edypie Wystąpienie inspirowane jest

odniesieniem do mitu o Królu Edypie w

dziele literackim - książce „Nieznośna

lekkość bytu” Milana Kundery. W dziele

tym Milan Kundera odnosi się do skutków

działań zbrodniczych ( a wiec także

agresywnych) z okresu komunistycznego w

historii Czechosłowacji zadając pewne

fundamentalne pytanie dotyczące kary bez

(świadomej) winy. Z punktu widzenia

psychoterapeutycznego możemy

obserwować, jak wiele działań będących

przejawami agresji we współczesnym

świecie jest uwarunkowana czynnikami

takimi jak brak dostatecznej lub szerszej

wiedzy, indoktrynacja, ideologie, a w życiu

indywidualnym czynnikami

przeniesieniowymi (np. osoby, które

doznały traum psychicznych w przeszłości,

doznające przemocy lub w inny sposób źle

traktowane w dzieciństwie powtarzają to

doświadczenie, a niekiedy inscenizują je z

nowymi obiektami i odtwarzają w

późniejszym życiu). Kundera pisze:

”Wtedy właśnie Tomasz przypomniał sobie

historię Edypa. Edyp nie wiedział, że śpi z

własną matką, ale pomimo to, kiedy

zrozumiał, o co chodzi, nie mógł znieść

widoku nieszczęścia, które spowodował

przez swoją nieświadomość, wykłuł sobie

oczy i ślepy opuścił Teby.” W cytacie tym

są wszelkie elementy niezbędne do zdania

pytania: zarówno kwestia nieświadomości

(czyn popełniony nieświadomie) jak i

kwestia winy i kary (którą w tym wypadku

Król Edyp wymierza sobie sam). Kundera

stawia to pytanie następującym ujęciu „I

powiedział sobie, że podstawowy problem

nie polega na tym, czy wiedzieli, ale na

tym, czy człowiek jest niewinny dlatego, że

nie wie.” Biorąc pod uwagę zasadnicze

znaczenie mitu o Królu Edypie dla

psychoanalizy, kwestia ta ( do której w

dalszej części książki Kundera odnosi się w

kolejnym kontekście) stanowi o kolejnym

przesłaniu tego mitu. W kontekście

tematu konferencji (fenomen agresji) oraz

wiedzy psychoterapeutycznej na temat

znaczenia nieświadomości, przymusu

powtarzania, działania czynników

41

przeniesieniowych w relacjach i

zachowaniach, wskazuje on na możliwość

zadania tytułowego pytania tej

prezentacji.

KRYSTYNA SOSNOWSKA

Obraz autoagresji w obronach osoby z narcystycznym zaburzeniem osobowości - prezentacja przypadku klinicznego „Jakie to smutne – szepnął Dorian Gray, ciągle jeszcze mając oczy utkwione we własny portret. – Jakie smutne. Ja się zestarzeję i będę brzydki i odpychający. Ale portret ten na zawsze pozostanie młody. Nigdy nie będzie starszy niż w dzisiejszym czerwcowym dniu. Gdybyż mogło być przeciwnie! Gdybym ja pozostał wiecznie młody, a obraz się starzał! Wszystko bym za to oddał, wszystko! Tak, nie ma nic na świecie, czego bym za to nie oddał. Oddałbym duszę własną!” Oscar Wilde „Portret Doriana Graya”

Wystąpienie skoncentrowane będzie wokół przedstawienia obron u pacjenta z narcystycznym zaburzeniem osobowości. Obszarem ogniskowym będzie ochrona własnego wizerunku przez pacjenta

poprzez zaprzeczanie temu co w nim prawdziwe. Ukazane zostanie jak wczesne doświadczenia życiowe pacjenta wpłynęły na utworzenie fałszywego self, które wraz z jego dorastaniem nie dojrzało, ale umacniało się, tworząc system obron. Obron, takich jak idealizacja, dewaluacja, zaprzeczenie i rozszczepienie, których efekty początkowo były gratyfikujące, przynosiły pacjentowi wiele uznania i podziwu a także chroniły przed doświadczeniem lęku, wstydu, ostatecznie jednak okazały się hazardem, prowadzącym go do zguby. Pokazana zostanie desperacja z jaką pacjent chronił swój wizerunek, w całkowitym zaprzeczeniu swojego prawdziwego self, z którym kontakt, w poczuciu pacjenta, zagrażał jego istnieniu. W odniesieniu do tematyki konferencji ciekawym aspektem wydaje się ukazanie obron, które początkowo ‘karmią’ pacjenta, ostatecznie stając się autoagresywnym tworem.

CEZARY ŻECHOWSKI

Agresja w przeniesieniu i przeciwprzeniesieniu - ilustracje kliniczne Przeniesienie i przeciwprzeniesienie towarzyszą wszystkim procesom terapeutycznym. Systematyczne badanie przeciwprzeniesienia staje się ważnym źródłem informacji o nieświadomych aspektach relacji pacjent - terapeuta. Agresja, zawiść, lęk bywają częścią tej relacji, a jeśli pozostają nieuświadomione

wywierają na nią istotny wpływ. Rzadko analizowanym aspektem przeciwprzeniesienia jest aspekt kulturowy, związany ze stereotypami i uprzedzeniami wobec Innego, w tym wypadku przedstawiciela "innej kultury, innej religii, innego obszaru językowego" - migranta we współczesnej Polsce. Prezentacja zawiera opis przypadku i próbę opisu zjawiska.

42

STOWARZYSZENIE NIEBIESKA LINIA pasmo 2 Sympozjum Stowarzyszenia

Prowadzi: Louis Alarcon Arias 22.10 sobota 14.30-16.00

LUIS ALARCON ARIAS Prezes Stowarzyszenia Niebieska Linia

Przemoc w rodzinie, źródła i strategie postępowania

Przemoc w rodzinie jest zjawiskiem wielodyscyplinarnym. Jej podstawowym składnikiem są zachowania agresywne, które przejawia każdy z nas. Przemoc jako zjawisko psychospołeczne powoduje straty nie tylko na poziomie indywidualnym, ale także systemowym. Zrozumienie źródeł, mechanizmów i procesów zachodzących podczas stosowania przemocy jest warunkiem do budowania adekwatnych i skutecznych strategii postepowania na różnych poziomach.

W Polsce system budujemy od ponad 20 lat. Naszymi nauczycielami byli i są do dziś nasi klienci. Oni pokazali nam jakie należy stworzyć rozwiązania prawne, administracyjne, społeczne i terapeutyczne. Na tej podstawie zbudowaliśmy model oparty na założeniach wywodzących się z psychologii ekologicznej, wzbogacony filozofią Podejścia Skoncentrowanego na Rozwiązaniach [z ang. SBFT].

MONIKA LAKOWSKA Stowarzyszenie Niebieska Linia EWA PODGÓRSKA

Zastosowanie Podejścia Skoncentrowanego na Rozwiązaniach w pracy grupowej z osobami stosującymi przemoc na przykładzie programów Stowarzyszenia Niebieska Linia

Seminarium będzie okazją do zapoznania się z filozofią i metodami pracy z osobami stosującymi przemoc w rodzinie, w Podejściu Skoncentrowanym na Rozwiązaniach. Zaprezentowana zostanie

konstrukcja i sposób prowadzenia programów pomocy dla osób stosujących przemoc w rodzinie, prowadzonych od lat przez Stowarzyszenie "Niebieska Linia". Prowadzące podzielą się doświadczeniami pracy w w/w nurcie – tym co działa i co warto robić oraz jak sprawdzamy efekty naszych działań (ewaluacja). Seminarium będzie też okazją do wymiany doświadczeń i zebrania dobrych praktyk, które można rozwijać w pracy grupowej z osobami stosującymi przemoc.

43

WANDA PASZKIEWICZ Stowarzyszenie Niebieska Linia

Wyprawa po MOC – wnioski z ponad 20-letniej pracy psychologicznej z osobami uwikłanymi w przemoc w rodzinie

Od chwili zapoczątkowania w Polsce działań na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie istotne było pytanie, jak najskuteczniej pomagać osobom uwikłanym w przemoc w rodzinie. Nasi klienci przez lata, stopniowo uczyli nas kompleksowego i systemowego myślenia o skutecznych sposobach i metodach przeciwdziałania przemocy w rodzinie,

zarówno w oddziaływaniach interwencyjnych, jak i terapeutycznych. W swoim wystąpieniu opowiem jak klienci „Niebieskiej Linii” uczyli nas, psychologów klinicznych, że droga jasności i pozytywnego nastawienia na rozwiązania jest znacznie bardziej pożyteczna, niż tradycyjne podejście skoncentrowane na problemach. Jak ważna jest rola współpracy z klientem, jego zasobów, obszarów zdrowia i kompetencji w odzyskaniu wolności, godności i mocy osobistej.

44

UZALEŻNIENIA A AGRESJA pasmo 3

Prowadzi: Bożena Maciek-Haściło 23.10. niedziela 9.00 -10.00

BOŻENA MACIEK- HAŚCIŁO

Przeżywanie złości w uzależnieniach - dynamika, siła i kierunek W trakcie warsztatu przedstawię psychodynamiczne rozumienie problemów pacjentów nadużywających substancji psychoaktywnych czy cierpiących z powodu nałogowych zachowań. W teoriach psychodynamicznych substancja z jednej strony spełnia funkcje pożądanego, dającego bezpieczeństwo obiektu, a z drugiej strony jej zażywanie jest sposobem radzenia sobie złością, poprzez skierowanej jej przeciwko sobie, aby w ten sposób ochronić relację z obiektem. Omówię w jaki sposób wewnętrzna nieświadoma dynamika wypartej złości zamienia się w zewnętrzną obserwowaną dynamikę kompulsywnego zażywania lub zachowania. Zaprezentuję

rozróżnienie dwóch sposobów odreagowania tej emocji, czyli wycofanie i rozegranie w działaniu poprzez zachowania agresywne i jakie niesie to konsekwencje dla pracy terapeutycznej z pacjentami. Praca terapeutyczna zgodnie z takimi założeniami koncentruje się na „podłączeniu” do złości i na zmianie kierunku, aby pacjent skierował ją w odniesieniu do obiektu, w ten sposób znika ukryta siła impulsu autodestrukcyjnego, substancja i/lub zachowanie przestaje być „użyteczne”, dlatego przekierowanie złości z siebie na innych stanowi kluczowy czynnik w uwalnianiu od substancji czy nałogowych zachowań. Warsztat będzie zawierał przykłady z własnej praktyki terapeutycznej zarówno z terapii indywidualnej jak i z grupowej.

KATARZYNA ŚLĘZAK Krakowski Instytut Psychoterapii ARKADIUSZ KUSZTYKIEWICZ

Dwugłos o przemocy i uzależnieniu w rodzinie - perspektywa terapeuty uzależnień i terapeuty systemowego W pracy z rodzinami spotykamy się często z sytuacjami, w których zjawiska agresji i przemocy trudno jednoznacznie zdefiniować oraz określić kto krzywdzi, a kto i kiedy cierpi. Często role „ofiary”, „sprawcy”, czy też „agresora” zmieniają się

w trakcie procesu terapii. Szczególnie trudno o trafną orientację, gdy dodatkowo w rodzinie występuje problem uzależnienia od alkoholu. Rodzinę z problemem przemocy i uzależnienia terapeuta uzależnień może postrzegać jako grupę osób, wśród których przynajmniej jedna, prezentuje czynne mechanizmy uzależnienia, często uzyskując etykietę alkoholika, a pozostałe korzystają z destrukcyjnych mechanizmów

45

adaptacyjnych. Partner tej osoby może być „współuzależniony”, skoncentrowany na piciu partnera, próbujący go kontrolować, a dzieci mogą wejść w sztywne role. Uzależniony stracił kontrolę nad używaniem alkoholu i swoim życiem, dlatego zaleca się aby podjął leczenie, w którym ważną wartością jest utrzymywanie abstynencji. Alkohol osłabia kontrolę zachowania osoby pijącej, co może sprzyjać używaniu agresji, a także prowadzić do przemocy w rodzinie. Terapeuta systemowy tę samą rodzinę może postrzegać jako system, w którym doszło do zaburzenia struktury i hierarchii. Występują problemy z granicami, odpowiedzialnością i władzą, pogarsza się jakość komunikacji, mogą pojawiać się destrukcyjne koalicje. Dzieci wiązane lojalnością i strachem przed agresywnością dorosłych realizują

delegowane im, przeciążające je role. Uwypuklają się przekazy transgeneracyjne. Uzależnienie pełni wtedy funkcję objawu, który może być podtrzymywany przez system rodzinny. Dodatkowo członkowie rodziny mogą realizować agresywne strategie służące dominacji i kontroli, co może prowadzić do rozwijania przemocy w rodzinie. Warsztat ma służyć wspólnemu zastanawianiu się nad różnicowaniem zjawisk agresji i przemocy oraz ich specyfiką w rodzinach alkoholowych. Chcemy się również podzielić doświadczeniem współpracy zakładającej wartość komplementarności, łączenia języków i integrowania wiedzy z różnych modalności terapeutycznych w celu jak najlepszego, wieloaspektowego rozumienia rodziny i pomocy we wprowadzaniu trwałych zmian.

46

WARSZTATY

EWA CHALIMONIUK Laboratorium Psychoedukacji

Pasmo 2, sobota, 14.30-16.00

Jak dbać o dialog terapeutyczny by pacjent nie przezywał go jako ataku na siebie? Warsztat ,którego celem jest uwrażliwienie terapeutów na to ,że niektóre interpretacje , komentarze i inne komunikaty skierowane do pacjenta mogą mieć charakter agresywny lub być w odbierane przez pacjenta jako oskarżające, raniące, atakujące.

Czy służy to terapeutycznej zmianie ,czy ją utrudnia? Jak przeformułować komunikaty do pacjenta by pacjent mógł z nich korzystać dla osiągnięcia terapeutycznego celu. Warsztat: wprowadzenie, analiza przykładowych komunikatów ,które mogą być agresywne dla pacjenta. -ćwiczenia w komunikacji terapeutycznej.

JUSTYNA DĄBROWSKA Laboratorium Psychoedukacji Pasmo 2, sobota, 14.30-16.00

„Matki są wściekłe" czyli rzecz o ambiwalencji Grupa dyskusyjna w której przyjrzymy się

pracy Joan Raphael Leff z kobietami w

okresie okołoporodowym i różnym

źródłom agresji, wrogości wobec

niemowląt. Spróbujemy spojrzeć na

ambiwalencję matek z różnych

perspektyw: biologicznej, psychologicznej

i kulturowej. Połączymy złość wobec

niemowlęcia z depresją okołoporodową,

brakiem poczucia uwewnętrznienia

wystarczająco troskliwej matki, stresem

oraz zamieszaniem w przekazach

kulturowych.

JOLANTA HOJDA Instytut Psychologii Zdrowia NZOZ "Ogród” Pasmo 1, sobota, 11.30-13.00

Gdy agresja niszczy związek. Psychoterapia par Seminarium warsztatowe jest adresowane do psychoterapeutów, psychologów oraz innych osób pomagających ludziom, a także do tych którzy sami chcą tworzyć lepsze związki.

Uczestnicy warsztatu poznają strategię psychoterapii pary, w której problemem jest agresja. Korzystając z najnowszych odkryć neuronauki będziemy analizować w jaki sposób zdolności naszego mózgu służące przetrwaniu jednocześnie utrudniają budowanie bliskiej i bezpiecznej więzi z partnerem oraz jak to

47

się dzieje, że gniew eskaluje i prowadzi do agresji. Uczestnicy dowiedzą się jak pomagać parze zdobywać kompetencje do bardziej konstruktywnego i skutecznego postępowania w obliczu konfliktu, do lepszego radzenia sobie ze złością bez zalewu negatywnych emocji. Uczestnicy poznają metody budowania w parze umiejętności monitorowania impulsów agresywnych i

powstrzymywania agresywnych zachowań oraz konstruktywnego wyrażania gniewu. Zastanowimy się wspólnie jak w związku, w którym pojawił się problem agresji tworzyć klimat zaufania i współpracy oraz jak budować system ochrony więzi. Podczas seminarium skorzystamy ze studium przypadku pary oraz ewentualnych przykładów z pracy terapeutycznej uczestników warsztatu.

EWA KOŁACZ Laboratorium Psychoedukacji MONIKA MILLER-NADOLSKA Pasmo 3, niedziela, 9.00-10.00

Superego jako maskarada Na poziomie indywidualnym opozycja

natura a kultura jest określana przez

podstawowe instancje wewnętrzne. Jedną z

nich jest superego, które może być

względnie stałym, spójnie

funkcjonującycm systemem lub

nagromadzeniem sprzeczności. W tej

drugiej sytuacji możemy mieć trudność w

ocenie znaczeń i funkcji prezentowanych

manifestacji superego.

W prezentowanym warsztacie chcemy

zająć się niektórymi zagadnieniami

dotyczącymi destrukcyjnego superego,

które atakuje i niszczy przejawy rozwoju,

kreatywności, dojrzałości. Zajmiemy się

"przebraniami", za jakimi ukrywać się

może krytyczne, agresywne, zawistne

superego - takimi jak humor czy

szczodrość i poświęcenie.

Tytuł warsztatu nawiązuje do myśli

J. Riviere na temat pewnych aspektów

kobiecości. Według niej niektóre kobiety

sięgają po maskę kobiecości

(kompulsywną kokieterię, zalotność) by

uniknąć lęku oraz odwetu ze strony

mężczyzn - mogącego pojawić się

w odpowiedzi na ich aktywność

i sprawczość. Zdarza się, że agresywne

superego też chowa się za przebraniami,

mogącymi zarówno reprezentować

potrzeby naprawcze jak i zawierać w swej

istocie cechy agresywne.

W części teoretycznej warsztatu

nawiążemy głównie do koncepcji

postkleinowskich (R. Britton). Zaprosimy

do dyskusji w oparciu o materiał kliniczny

ilustrujący te zagadnienia.

MARIA MARQUARDT Katowicki Instytut Psychoterapii Pasmo 1, sobota, 11.30—13.00

A jak anoreksja, A jak agresja Jednym z głównych obszarów do pracy z

rodziną w której dziecko choruje na

anoreksję jest agresja. Może jest to jeden z

powodów, że wielu terapeutów chętniej

proponuje pacjentkom terapię

indywidualną. Ponadto rodziny te często są

etykietowane jako „ trudne”. Tymczasem

wg. badań prowadzonych przez zespół

Locka w Stanford współpracujący

z naukowcami z Uniwersytetu Chicago

oraz z Lucile Packard Children's Hospital

przeprowadził badanie 121 mężczyzn

i kobiet chorych na anoreksję. Wynika

48

z nich, że 49,3% pacjentów poddanych

terapii opartej na rodzinie było w pełnej

remisji oraz 23,2% pacjentów

z psychoterapii indywidualnej.

Już jesienią na łamach Archives of General

Psychiatry zostaną opublikowane

szczegółowe wyniki badań. Badania nie

określają dokładnie, dlaczego terapia

rodzin okazuje się bardziej

skuteczna, Właśnie dlatego w trakcie

warsztatu będziemy wspólnie ( w oparciu o

analizę przypadku i ćwiczenia)poszukiwać

czynników leczących w psychopterapii

rodzinnej. W szczególn sposób zajmiemy

się pracą z agresją( jej zrozmieniem,

zbadaniem jaką ważną funkcję pełni,

spożytkowaniem).

MAGDALENA POZARZYCKA Krakowski Instytut Psychoterapii KONRAD MARKIEWICZ Fundacja Rozwoju Terapii Rodzin Na Szlaku

Pasmo 3, niedziela, 9.00-10.00

O myciu rąk po sesji. Uczucia terapeutów wobec różnych form agresji pacjenta i rodziny Warsztat będzie próbą podzielenia się z uczestnikami oraz poddania wspólnej refleksji niełatwych dla terapeutów uczuć, uprzedzeń i trudności jakie budzić może praca z rodziną z problemem walki o odzyskanie dziecka, odebranego na skutek obecnej w niej przemocy i zaniedbania. Pytania o cel terapii oraz jej granice

mieszają się z niełatwymi uczuciami i „odruchami emocjonalnymi” terapeutów, wymagającymi stałej refleksji. O tym będzie ten warsztat. O radzeniu sobie z bezradnością, obawami i stereotypami, o balansowaniu pomiędzy poczuciem sensu a jego brakiem. O możliwościach utrzymania myślenia cyrkularnego, nietracenia neutralności, oraz istoty przeciwprzeniesienia w terapii z taką rodziną.

DOROTA PRZYGRODZKA Pasmo 2, sobota, 14.30-16.00 EWA GAWRYSZEWSKA MARZENNA PIEKARSKA ANNA KARLIŃSKA

Agresja w procesie superwizji Terapeuta, który pracuje z osobami

doświadczającymi przemocy jest

świadkiem

ich nieszczęścia, doświadcza niekiedy

podobnego przerażenia, wściekłości i

rozpaczy co jego pacjent. Bywa, że pod

presją traumatycznego przeniesienia i

przeciw przeniesienia narusza równowagę

w relacji z pacjentem, przyjmując np.

rolę wybawiciela. Ten że sam terapeuta

przychodzi do superwizora/superwizora

aplikanta. Z racji nieuniknionych

"procesów równoległych", zachowania

i

interakcje które mają miejsce w relacji

pomiędzy terapeutą a pacjentem

znajdują swoje odzwierciedlenie

w superwizji.

W ramach naszego warsztatu

chciałybyśmy zatem zaprosić do wspólnej

refleksji nad sytuacją superwizora

aplikanta, któremu, oprócz stawiania

czoła trudnemu zagadnieniu agresji

i przemocy w terapii, przychodzi mierzyć

się z wyzwaniem sprostania roli

superwizora.

49

JUSTYNA SERAFIN-WÓJKOWSKA Katowicki Instytut Psychoterapii

Pasmo 3, niedziela, 9.00-10.00

Mediacja jako sposób niwelowania agresji członków rodziny Agresja i przemoc jako sposoby rozwiązywania konfliktów w parze są ważną przyczyną rozwodów we współczesnym społeczeństwie. Jednocześnie gniew, nierzadko przeradzający się w zachowania agresywne lub depresyjne, jest jedną w częściej występujących konsekwencji rozpadu rodziny. Rozwód, jego przyczyny i konsekwencje emocjonalne dla pary i dzieci, stały się ważnym problemem socjologiczno- kulturowo-psychologicznym. Mediacje są jednym z kulturowo

wypracowanych sposobów rozwiązywania konfliktów. W sytuacji około rozstaniowej dają szansę rodzinie na zaprojektowanie nowego sposoby życia i pozostanie byłych już małżonków w roli rodziców. Tryb postępowania mediacyjnego daje też szanse parze rodzicielskiej na poszerzenie swoich kompetencji psychologicznych w konstruktywnym rozwiązywania sporów. Warsztat będzie szansą na przyjrzenie się mediacji jako metodzie niwelowania negatywnych skutków rozwodu i uczenia się nowych psychologicznych umiejętności.

GORGONIA WRÓBEL-SUCHARSKA DELTA Centrum Pomocy Psychologicznej i Edukacji Pasmo 3, niedziela, 09.00-10.00

Od morderczych impulsów do konstruktywnej adaptacji Warsztat jest przeznaczony dla osób, które są zainteresowane spojrzeniem z perspektywy ISTDP (Intensive Short-Term Dynamic Psychotherapy -Intensywna Krótkoterminowa Psychoterapia Dynamiczna) na proces wspomagania pacjenta w odbywaniu drogi od morderczych impulsów do konstruktywnej adaptacji. Mordercza lub sadystyczna wściekłość jest odpowiedzią dziecka na traumę przeżywaną w zakresie przywiązania. Sposoby radzenia sobie z doświadczeniem traumy zależy oczywiście od wielu czynników, ale w efekcie dochodzi do utworzenia systemu, który

przez resztę życia określa nasze możliwości adaptacyjne. Pacjenci szukający pomocy z powodu różnych form cierpienia dają tym samym znać, że ich system adaptacji nie jest wystarczająco sprawny i elastyczny. Aby wspierać konstruktywną adaptację psychoterapeuta może odwołać się do sposobu radzenia sobie pacjenta z sadystycznymi i/lub morderczymi impulsami. Jeśli doświadczanie ich budzi zbyt silny lęk będą one blokowane przez mechanizmy obronne, które po przekroczeniu pewnego progu, mogą wpływać autodestrukcyjnie lub uruchamiać destrukcyjną wobec innych ludzi impulsywność. Dodatkowo wzrost lęku powoduje występowanie objawów,

50

które same w sobie powodują cierpienie i zakłócają życie. Warsztat będzie przedstawiać wybrane aspekty pomocy pacjentom 1/w uzyskaniu dostępu do swoich impulsów i uczuć (m.in.

sadystycznej, morderczej wściekłości) oraz 2/w uczeniu się korzystania z potencjału złości tak, aby wyrażajc i/lub chronić siebie, nie krzywdzić innych oraz tworzyć oparte o miłość relacje z ludźmi.

BARTOSZ ZALEWSKI Uniwersytet SWPS HANNA PINKOWSKA-ZIELIŃSKA

Pasmo 1, sobota, 11.30-13.00

Diagnoza w terapii par i rodzin. Wytyczne realizacji standardów ogólnych Terapeuci systemowi wskazują na

ograniczenia w możliwościach

diagnozowania rodzin (np. Chrząstowski i

de Barbaro, 2011; Chrząstowski, 2014), a

jednak w praktyce diagnozujemy i robiąc

to natykamy się na sytuacje, w których nie

jest jasne jak postępować. Prowadzący

warsztat są członkami zespołu roboczego

Sekcji Diagnozy Psychologicznej

Polskiego Towarzystwa Psychologicznego,

który w ostatnim czasie opracował

pierwszy zarys wytycznych dla realizacji

standardów ogólnych postępowania

diagnostycznego w pracy z parami i

rodzinami. Celem warsztatu będzie

wspólna praca nad problematycznymi

elementami procesu diagnozowania par

i rodzin. Uczestnicy warsztatów otrzymają

pierwszy opis wytycznych oraz zostaną

zaproszeni do dyskusji nad wybranymi

szczególnie trudnymi lub

kontrowersyjnymi punktami, w celu

wypracowania rozwiązań. Drugim celem

warsztatów jest integrowanie środowiska

terapeutów rodzinnych w Polsce wokół

idei diagnostyki wysokiej jakości. W tym

kontekście uczestnicy warsztatów będą

mieli okazję zapoznać się z najnowszym

sposobem myślenia o profesjonalnym

procesie diagnostycznym. Uczestnicy

zostaną też zaproszeni do przyjrzenia się

własnym sposobom myślenia

diagnostycznego o rodzinach oraz temu,

jak odnosi się ono do proponowanych

standardów.

51

PLAKATY Piątek 21.10.2016r. 15.00-16.00 Foyer Auli UW

ROMA BAJZERT Klinika Psychiatrii w Bydgoszczy JACEK MAŚLANKOWSKI Oddział Zaburzeń Lękowych i Afektywnych

Tworzenie terapeutycznego środowiska dla pacjentów Oddziału Zaburzeń Lękowych i Afektywnych w kontekście agresywnych czynników instytucjonalnych i innych proweniencji

Plakat stanowi opis procesu tworzenia

środowiska dla pacjentów zawierającego

spójność różnorodnych oddziaływań

terapeutycznych wobec pojawiających się

zakłóceń w wymiarze instytucjonalnym

i innej proweniencji.

ANNA DZIUBIŃSKA-STARSKA Ośrodek Terapeutyczno-Szkoleniowy KONTRAKT KINGA DRECHNY-MOŻAŃSKA Centrum Psychologiczno-Medyczne MABOR

Dylematy w pracy psychoterapeutycznej z rodziną z AZS Wystąpienie w formie plakatu ma pokazać różne aspekty pracy psychoterapeutycznej z rodziną, w której jeden z jej członków (zwykle dziecko) choruje na atopowe zapalenie skóry (AZS). Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest chorobą, którą można rozpatrywać w

kontekście autoagresji. Dylematy psychoterapeuty dotyczyć mogą zarówno metod i form pracy z całą rodziną lub jej poszczególnymi członkami, współpracy z innymi osobami zaangażowanymi w proces leczenia, jak i rozumienia roli objawów w kontekście intrapsychicznym i interpersonalnym oraz wynikających z tego implikacji dla procesu psychoterapii.

EWA GRUSZECKA

Natura życia, czyli o kulturze zdrowia Natura jest źródłem kultury. Mrowisko

miejskie i wiejskie, sygnały miłości, taniec

godowy, gniazdo, instynkt opieki i

ochrony… to nie wszystkie jej przejawy.

Edukacja może prowadzić do wiedzy.

Pełne zaufania i uznania otwarcie na naturę

może być źródłem głębokiej

mądrości. Alma Mater Natura zdaje się

zapraszać do wtajemniczenia w

życie. Może podpowiadać nam trafne

działania terapeutyczne, budzące w wielu

obszarach instynkt życia.

52

BEATA STAWSKA

Nadzieja i lęk - dojrzałe macierzyństwo wobec ingerencji instytucji Praca zwraca uwagę na emocje towarzyszące kobiecie objętej programem badań prenatalnych w dojrzałym

macierzyństwie i pokazanie jaki wpływ na nasilenie tych emocji wywiera ingerencja instytucjonalna na poszczególnych etapach nieinwazyjnych oraz inwazyjnych badań w tym programie.