1

WRM လစဥသတငးလႊာ

အေၾကာငးအရာ - WRM သတငးလႊာ ၊ ေဖေဖာ၀ါရ/မတ ၂၀၁၇ ၊ အေရ႕ေတာငအာရေဒသ ႀကးမားသညရငးႏးျမပႏမႈမားအား ဆန႔ကငခခေနသမားႏငထနးသမး

ေစာငေရာကေရး ႀကးပမးေဆာငရြကေနမႈမားအၾကားဆကစပေပးျခငး ထတေ၀မႈ ၂၂၉ - ေဖေဖာ၀ါရ / မတ ၂၀၁၇ - အြနလငးတငဆကမႈအားၾကည႐ႈေပးပါ

[SHARE – TWEET – FORWARD] Subscribe to WRM Bulletin http://wrm.us9.list-manage1.com/subscribe?u=f91b651f7fecdf835b57dc11d&id=ca171adcc2

2

ကၽြႏပတ႔၏အျမင ၁

အေရ႕ေတာငအာရေဒသ » နယနမတမားျဖတေကာခခစြမးအားျမႇငတငေပးျခငး

လြနခေသာ (၁၀) လတာကာလအတြငး ကမၻာလးဆငရာမတသသစေတာမားအေရးႀကးပမး လႈပရားမႈ၏ ဤတတယေျမာကေဒသဆငရာသတငးလႊာသည အေရ႕ေတာငအာရဟအမားက သတမတထားသညေဒသအေပၚအထးအေလးေပးထားပါသည။ ဤသတငးလႊာအတြငး၌ အႏၵယ ႏငငအေရ႕ေျမာကပငး၊ ထငးႏငင၊ ျမနမာႏငင၊ အငဒနးရားႏငင၊ ကေမၻာဒးယားႏငငမားႏင သကဆငေသာ သတငးေဆာငးပါးမားသာမက ေဒသတစခလးအားၿခငသးသပထားသည ေဆာငးပါး တစပဒလညးပါရေလသည။ သတငးလႊာက ေဒသအတြငး၌သးစြေနသညအခ႕ေသာ ဘာသာစကားမားျဖငလညးရရႏငပါေသးသည။

အေရ႕ေတာငအာရေဒသ » ႀကးမားသညရငးႏးျမပႏမႈမားအားဆန႔ကငခခေနသမားႏင

ထနးသမးေစာငေရာကေရးႀကးပမးေဆာငရြကေနမႈမားအၾကားဆကစပေပးျခငး ၂

ႀကးမားသညရငးႏးျမပႏမႈမားႏငရာသဥတထနးသမးေရးႀကးပမးေဆာငရြကမႈမားသည သစေတာမားႏငလသားမား၏နယနမတအပငးအျခားမားကဖကဆးေနၾကသည။

ႀကးမားလသညအတငးအတာျဖငရငးႏးျမပႏမႈျပလပအပေသာ ဖြ႔ၿဖးေရးပစတစရပမတစဆင အာရတက၏လငျမနေသာစးပြားေရးတးတကမႈႏင ေခတမစကမႈဖြ႔ၿဖးတးတကမႈတ႔၏အကးေကးဇး အား ေဒသခလထခစားရျခငးနညးပါးသည။ ေျပာငးျပနအေနျဖင ေကာပရတစးပြားေရးလပငနးႀကး မား၏ထနးခပမႈပလာျခငးႏင ေရ၊ ေျမ၊ သစေတာ၊ သဘာ၀ပတ၀နးကင၊ တြငးထြကသယဇာတႏင လပအားတ႔အေပၚေခါငးပျဖတျခငးမားက ၄ငးတ႔ရငဆငလာရသည။ ထ႔ေၾကာင အာရတကေဒသ တစလႊား၌ ေဒသချပညသလထ၏ဆန႔ကငခခမႈမား၊ ၾကာရညတးပြားေနေသာ အၾကမးဖကမႈမားမာ ထသ႔ေသာဖြ႔ၿဖးေရးပစ၏ေရာငလႊ၍မရႏငေသာအေၾကာငးျခငးရာမားျဖစလာရာ သပေတာအၾသ စရာမေကာငးလေပ။ ၃

ထငးႏငငအတြငးသစေတာႏငဆကႏႊယေသာပဋပကၡမား » အစးရႏငျပညသထပတကေတြ႔မႈ

ထငးႏငငတြင ပဂၢလကပငဆငေသာေျမ၏အနညးဆး (၃၈) ရာခငႏႈနးမာ မညသ႔မအသးခခရျခငး မရစဥ လယယာစကပးလပကငသမသားစေပါငး (၈) သနးေကာတ႔မာမ မညသညလယယာေျမ ပငဆငမႈမမရဘျဖစေနပါသည။ ၁၉၉၃ ခႏစ သစေတာေျမျပနလညပးေထာငေရးအကဥပေဒအရ ႏငငပငေျမမားက စကမႈကနၾကမးသစပငစကခငးမားထေထာငေရးအလ႔ငာ ေအာကေျခလထ အဖြ႔အစညးမားသ႔လႊေျပာငးရယအသးခခြငေပးခသည။ သ႔ေသာ ထငးအစးရသည မားမၾကာမကမ

3

ေကးရြာသရြာသားမား၏ေျမအသးျပပမာကမၻာႀကးပေႏြးမႈကျဖစေစေၾကာငး ျပစတငေျပာဆမႈမား စတငျပလပလာခၿပး လယသမားမားက ၄ငးတ႔မခအားထားေနရသညေျမမားေပၚမႏငထတရန လပေဆာငေနၿပျဖစပါသည။ ၄

ျမနမာႏငင » ၿခမးေျခာကမႈေအာကမ ႒ာေနတငးရငးသားအခြငအေရးမားအား ျမႇငတငေပးေနေသာမ၀ါဒသစ

ယခငကမရခဖးေသာ ေဆြးေႏြးတငပငမႈႏငဆနးစစသးသပမႈလပငနးစဥေနာကပငး ျမနမာႏငင အစးရသည အမးသားေျမအသးခမႈ မ၀ါဒအသစတစရပက ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ဇနန၀ါရ၌ ထတျပနခပါ သည။ ယငးမ၀ါဒသည အစးရကေနာကချပေပးထားေသာ ေျမသမးယမႈမားႏငပတသက၍ ကာလ ရညၾကာစြာမေကမနပတငတနးမႈမားျပလပေနၾကသည ေကးလကေဒသေနေဒသခလထႏင တငးရငးသားမးႏြယစအသငးအ၀ငးတ႔၏အခြငအေရးမားကေလးစားကာ လယယာေျမစမ အပခပမႈဆဥးတညေနေသာ သသာထငရားသညအေျပာငးအလတစရပျဖစပါသည။ သ႔ေသာ ၂၀၁၆ ခႏစ ၊ ႏ၀ငဘာလတြင လႊတေတာအတြငးမထငရားေသာျငားလပပငခြငရရထားေသာ အထး ေကာမရငတစရပသည မ၀ါဒပါအဓကကေသာအခ႕အခကမားအားပယဖကရမညျဖစေၾကာငး အဆျပခေလသည။ အကယ၍ ထအဆကသာလကခအတညျပခပါက ေျပာငးလမႈမားသည မ၀ါဒ၏အႏစသာရအားမသြားေစမညျဖစပါသည။ ၅

အႏၵယအေရ႕ေျမာကပငးမသစေတာမား အႏၵယႏငငအေရ႕ေျမာကပငးတြငပါ၀ငေသာျပညနယအမားစတြင ႀကးမားလေသာသစေတာ ဧရယာမားကနရေနဆျဖစၿပး အေတာမားမားမာ ရပရြာလထကထနးခပထားျခငးျဖစသည။ သ႔ေသာ အတြငးအျပငဖအားပေယာဂမား လငျမနစြာပးကပတးပြားလာျခငးေၾကာင သစေတာမား ကဆးရႈးေနရပါသည။ အႏၵယအစးရကလညး သတတြငးလပငနးမားအားခ႕ထြငသြားလၿပး ေရကာတာေပါငး ၁၅၀ ေကာႏင အႏၵယျပညမကအာဆယေဒသႏငဆကသြယေပးမည အေျခခ အေဆာကအအအေျမာကအျမားအားအေကာငအထညေဖာသြားရန အစအစဥေရးဆြေနပါသည။ ေကးရြာသရြာသားမားအေနျဖင မေအာငျမငခေသာ REDD + စမကနးမားႏင ရာသဥတ ေျပာငးလမႈကာကြယေရးအမညတပကာ တြနးအားေပးလႈ႕ေဆာျခငးခခရသည ၾကကဆစကခငး မား၏ေနာကဆကတြဒဏတ႔ကလညး ခစားေနၾကရသည။ ၆

အငဒနးရားႏငင » စကပးေရးစလငကြယ၀မႈအေပၚ ေကာပရတစးပြားေရးလပငနးႀကးမား၏ ထနးခပခြငကျပနလညအသကသြငးရနၿခမးေျခာကေနေသာအဆျပဥပေဒမား

4

၂၀၁၂ ခႏစတြင အငဒနးရားႏငငမ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာခရးသည ေတာငသလယသမား မားက သစပငမားစကပးျခငးမတားျမစထားသည ၁၉၉၂ ခႏစ ဥပေဒတစရပမ အဓကကသည ဥပေဒပဒမမားကပယဖကေပးခသည ။ ယခအခါ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒႏငကကညမႈမရသည အဆပါစကပးေရးစလငကြယ၀မႈအေပၚ ေကာပရတစးပြားေရးလပငနးႀကးမား၏ထနးခပခြငအား ျပနလညအသကသြငးရန အဆျပထားေသာဥပေဒႏစရပကၿခမးေျခာကလကရသည။ ဥပေဒမား သည အတတကြပင ရးရာအစဥအလာအသအျမငမားက ေကာပရတစးပြားေရးလပငနးႀကးမား၏ သမးျမနးမႈႏငရငဆငရေစမညျဖစသည။

၇

ကေမၻာဒးယားႏငငမလယယာေျမလပပငခြငကနစာအားတကဖကျခငး ကေမၻာဒးယားႏငင ကမပနးခာနနျပညနယ၌ စးပြားေရးအရေျမစမခန႔ခြပငခြငရထားေသာ ဖပးမကကမၸဏ၏လကသ႔ မမတ႔၏ေျမစမပငခြငအားထးအပလကရေသာ ေဒသခလထသည ၄ငးတ႔၏လပပငခြငမားျပနလညရရေရးအတြကတကပြ၀ငရနဆးျဖတခကခၿပး ၁၆ ႏစမအၾကာ ခကခကခခရနးကနခရၿပးေနာက ေအာငပြရရခေလသည။ ဖပးမကကမၸဏက ေျမဟကတာေပါငး ၁၇၀,၀၀၀ ခန႔က ေဒသခလထသ႔ျပနလညေပးအပရန သေဘာတညခပါသည။ အဆပါတကပြ၀င မား၏ေအာငပြက ေဒသခလထအဖြ႔အစညးမား၏ခကခကခခရနးကနရမႈမားမာ ၀ါးပငႏင တေၾကာငး၊ ၀ါးဆသညမာ အစ႔ကေလးအေနျဖငစတငခေသာလညး အခနၾကာသညႏငအမ ႀကးထြားကာခငမာလာေၾကာငးျပသေနေလသည။

၈

မေလးရားႏငင » ကမၻာတစ၀မးလးမ႒ာေနတငးရငးသားမးႏြယအစအဖြ႔မားသည ဆညဆန႔ကငေရးေၾကညာခကအားလကခသေဘာတၾကသည

မေလးရားႏငင ၊ ဆာရာ၀ပျပညနယမ႒ာေနတငးရငးသားမားသည၂၀၁၅ ခႏစ ၊ ဒဇငဘာလတြင အဓကေအာငပြတစရပအားကငးပခၾကရာ ျပညနယအစးရကတရား၀ငဆငးငလကေၾကာငး ေၾကညာခကထတျပနကာ ၂၀၁၆ ခႏစအတြငး၌ အျငငးပြားဖြယရာျဖစေနသည ဘာရမဆည တညေဆာကေရးကဖကသမးခ၍ျဖစသည။ ဆညဆန႔ကငေရးႏငပတသကေသာလႈပရားမႈမား သည ဤသတငးလႊာ၏အယဒတာအာေဘာအတြငးရညညႊနးထားေသာ ၂၀၁၆ ခႏစ ႏ၀ငဘာလ ဘနေကာကၿမ႕ေတြ႔ဆပြ၌ “မေလးရားႏငငမ ကၽြႏပတ႔၏သစေတာမားမညသ႔ျဖစပကေနၾက သနညး” ဟ တငျပေဆြးေႏြးရာ၌ တကေရာကလာသမားစြာအတြက ေစေဆာေဆြးေႏြးစရာျဖစခၿပး သသာထငရားစြာအသားေပးမႈခခရပါသည။

5

သက၀ငလႈပရားျပညသမား

ဟြနဒးရပစႏငင - ပတ၀နးကငဆငရာတကကြလႈပရားမႈမားအတြက ကမၻာေပၚတြငအေသ အေပာကအမားဆးႏငင။ ျပငသစဂငယာနာ - ျပငသစအစးရသည ျပငသစဂငယာနာႏငင၌ ေရႊတြငးလပငနးမားစကမႈ ဖြ႔ၿဖးတးတကလာေရးက တတတဆတကညအားေပးလကရသည။ အႏၵယႏငင - ကားကာကြယထနးသမးေရးနယေျမမား၌ အေသပစခတသတျဖတေရးမ၀ါဒ ေၾကာငေသေၾကပကစးမႈႏႈနးထားက ဘဘစစစမးစစေဆးေရးအဖြ႔ကထတျပခသည။ မေလးရားႏငင - FA0 ကေျပာၾကားခသညအတငး သစပငစကခငးမားက သစေတာမားအျဖစ အသအမတျပေပးေနမႈမားရပတန႕ရမည။ အငဒနးရားႏငင - ဘလပေျမထတလပမႈလပငနးမားတးခ႕လာျခငးေၾကာင သစေတာမားပကစး ရျခငးအတြက ဂာဗားကၽြနးေပၚမကန႔ကြကဆႏၵျပမႈမား။  

အႀကျပခက အစညးအေ၀းအစရငခစာ - What is happening to our forests? ဗဒယ - Save our River, Save our Life on the threats of gold mining to the Tanintharyi River in Myanmar

အစရငခစာ - Why and How Ecological Farming?

အစရငခစာ - Grow-ing disaster: the Fortune 500 goes farming အငတာဗး - “Sustainable palm oil from industrial oil palm production does not exist” အစရငခစာ - Signing Away Sovereignty: How Investment Agreements Threaten Regulation of the Mining Industry in the Philippines

6

ကၽြႏပတ႔၏အျမင

အေရ႕ေတာငအာရေဒသ » နယနမတမားျဖတေကာခခစြမးအားျမႇငတငေပးျခငး

ဤသတငးလႊာသည လြနခေသာ (၁၀) လတာကာလအတြငး ကမၻာလးဆငရာမတသသစေတာမား အေရးႀကးပမးလႈပရားမႈ၏ တတယေျမာကေဒသဆငရာသတငးလႊာျဖစပါသည။ ေဒသအတြက ပထမဆးထတေ၀မႈျဖစေသာ WRM Bulletin 224 တြင အာဖရကတက ၊ ကြနဂျမစ၀မးေဒသမ ေျမသမးယမႈမား၏လကသညတရားခမားက စးစမးေလလာသးသပျပထားပါသည။ ဒတယေျမာက သတငးလႊာ (issue 226) ၌မ အေမရကတကအလယပငးတစေလာက၌ အခြငအေရးယျခငး၊ ရကစကၾကမးၾကတျခငးတ႔မတစဆင ဆကလကတညရေနဆကလနအတတကာလက လအမား မညသ႔ခခေနၾကေၾကာငး ရညစးေဖာညႊနးျပထားသည။ ယခ ဤထတေ၀မႈ၌ အေရ႕ေတာငအာရဟ ေခၚတြငေသာေဒသအေပၚ အဓကအေလးေပးထားပါသည။ WRM သည အထးသျဖင သစေတာပကစးဆး႐ႈးမႈမားရငဆငေနရေသာေဒသမားအတြငး ခခ ဆန႔ကငေရးအပတတကတႀကးပမးအားထတမႈမားႏငပတသက၍ ဤသ႔ေသာေဒသဆငရာ သတငးလႊာမားျဖင အေလးထားအာ႐စကေစလပါသည။ ရညရြယခကမာ ျဖစပကေနေသာ အေျခအေနႏငေဒသခလထ၏အပတတကတႀကးပမးအားထတမႈမားက ေပၚလြငထငရားမႈရလာ ေစေရးအျပင ေဒသတစခခငးစႏငမတညေသာေဒသအသးသးမ သကဆငရာႏငငမားရလထ အေျခစကအဖြ႔အစညးမား၊ တကကြလႈပရားသညအဖြ႔မားႏင လမႈေရးလႈပရားႀကးပမးမႈမား အၾကားစနေခၚမႈသဖြယျဖစေနတတသည ကြနရကဖြ႔စညးမႈလပငနးစဥႏငလႈပရားမႈပးေထာငျခငး တ႔ကကညပပးရနျဖစသည။ ေဒသဆငရာသတငးလႊာမားထတေ၀မႈသည ေကာငးမြနေသာေလလာသငယမႈသငခနးစာတစရပ ျဖစသည။ ဥပမာအားျဖင မးေမာငးထးျပရာေဒသမားပါ၀ငေနေသာႏငငမားက အေသးစတေဖာျပ ထားသညလကရပထ၀နယနမတမားမာ မမတ႔၏အသကေမြး၀မးေကာငးလပငနးမားႏင သစေတာ မားအားကာကြယရနႀကးပမးအားထတေနရေသာေဒသခလထအသငးအ၀ငးတ႔က သးျခားျဖစသြား ေစၿပး ခြထတထားရာေရာကေၾကာငး ကၽြႏပတ႔သတျပမခပါသည။

7

အေရ႕ေတာငအာရေဒသသညလညး ႁခြငးခကမဟတခေပ။ ကေမၻာဒးယား ၊ အငဒနးရား၊ အေရ႕ တေမာ၊ လာအ၊ မေလးရား၊ ဘ႐ႏငး ၊ ဘားမား (ျမနမာ) ၊ ဖလစပင၊ စကၤာပ၊ ထငးႏင ဗယကနမ ႏငငမားအျဖစသတမတေခၚဆေနၾကေသာ ယေန႔ေခတနယနမတမားမာ အေရ႕ေတာငအာရတညး ဟေသာအေခၚအေ၀ၚေအာကတြငအကး၀ငေနေသာလညး ပါပအာနယးဂန ၊ တရတႏငငယနန ျပညနယ ၊ သ႔မဟတ အႏၵယႏငငမဏပရျပညနယတ႔ကမ ဤေဒသ၏အစတအပငးအျဖစ မ႐ႈျမင ၾကေပ။ အေရ႕ေတာငအာရအစတအပငးမားအျဖစ ႐ႈျမငျခငးမခရေသာေဒသမားကၾကညလင အေရ႕ေတာငအာရဟေသာသတမတခကမာ ပထ၀အေနအထားညႊနးဆမႈသကသကထကစာလင ႏငငေရးပကေနပါသည။ ဤအသးအႏႈနးအေပၚလတရနားလညထားမႈအား ျပနေကာကၾကညမည ဆပါက ဤႀကးမားလေသာေဒသႀကးက ဥေရာပကလနနယခ႕ႏငငမား ၄ငးတ႔အခငးခငးစတပငး ခၾကသည သပမၾကာေသးမကာလျဖစစဥဆ ျပနသြားရမညျဖစပါသည။ အမညအမးမးတပထား သညလပငနးစဥမားႏငရစပတ႐ႈပေထြးေနၿပး အဖြ႔အစညးေပါငးစပါ၀ငလႈပရားေနစဥအခက ယငး ေအာငျမငမႈရလဒမာ ယေန႔အထကနရေနဆျဖစသည။ ၂၀၁၆ ခႏစ ၊ ႏ၀ငဘာလတြင ေဒသတြငးႏငငအမားစမ အတလပကငေဆာငရြကေနၾကသမား၊ မတေဆြေရာငးရငးမားသည ရငဆငေနရေသာအၾကပအတညးရ ကြျပားျခားနားေသာေနာကခ ေဒသအေၾကာငးအရာမားမ အေတြ႔အႀကအျဖစအပကမား၊ ခစားေနရသညမားက အခငးခငး ေ၀မႏငရန ထငးႏငငဘနေကာကၿမ႔၌ေတြ႔ဆခၾကပါသည။ ေတြ႔ဆပြ၌ အားလးအတြကစးရမပပန စရာကစၥရပတစချဖစသည “ကၽြႏပတ႔၏သစေတာမားမညသ႔ျဖစပကေနၾကသနညး” ဟေသာ အေၾကာငးအရာအေပၚ အေလးေပးေဆြးေႏြးခၾကသည။ ေတြ႔ဆပြသ႔တကေရာကလာသတစဥးခငး ေဆာငၾကဥးလာေသာအမတရရမႈမားအတြငး တညမႈမားကႏႈငးယဥၾကညျခငး၊ ေဆြးေႏြးျခငးႏင ဖြ႔တညျခငးတ႔ျဖင သစေတာဆး႐ႈးေနေသာေဒသႀကးတစခအျဖစ အေရ႕ေတာငအာရေဒသ အေၾကာငး အထကပါေမးခြနးက ခကခငးဆသလလစဟျပခပါသည။ ဤသ႔ေသာသေဘာထား အျမငသည ထပတနးလႊာႏငငေရးသမားမားႏင ႏငငတကာအဖြ႔အစညးမားမမ၀ါဒသမားမား တစလြတစေခာအမႊနးတငေျပာဆေနၾကေသာ တးတကေ၀စညေနသညေဒသႀကးဟေသာပရပႏင ျပဒါးတစလမးသတစလမးျဖစလကရသည။ အၾကပအတညးႏငပတသက၍ တကေရာကလာသမား၏ေျပာဆမႈမားအားေပါငးစပမႈအရ ႏငင အသးသးရျပညသလထအေျခအေနအမးမးအၾကား တညသညအေၾကာငးျခငးရာလကၡဏာမားစြာ အျပင တစမထးျခားေနမႈတ႔ကလညးေဖာထတႏငခၾကသည။ တညသညအေၾကာငးျခငးရာ လကၡဏာမားအနကမတစခမာ ႏငငတငးတြင “အစမးေရာငတးတကမႈ”အေျခခမေဘာငမာ အတတပငျဖစသညဟေသာအေတြ႔အႀကျဖစသည။ ယငးမာ ၾကာျမငေနၿပျဖစေသာ တးေဖာ ထတလပမႈအေျခခေသာစးပြားေရးတးတကမႈအယအဆႏငသကဆငၿပး ယခအခါမာေတာ “အစမးေရာင” အမညႏငျဖစသည။ ထသ႔ဖကဆးတတသညလပငနးစဥမားတြင ၄ငးတ႔၏ အစမးေရာငဟနျပမကႏာဖးအသစႏငအတ အမားအားျဖင ေဒသတြငးမမဟတေသာ တးေဖာ ထတလပသအသစအေဟာငးႏစမးစလးပါ၀ငေနၾကသည။ တစခနတညးတြင အစမးေရာင တးတကမႈအေၾကာငး အကယတ၀ငေရးသားေျပာဆမႈမားပမကယျပန႔လာသျဖင ေဒသတြငးမ အစးရမားအေနျဖင ၄ငးတ႔၏ႏငငေရးရငသနရပတညမႈအတြက တးေဖာထတလပမႈ၀ါဒအေပၚ ပ၍ မခလာၾကရသည။ အျခားတစဖကတြင ေဒသခလထမာမ ပတ၀နးကငဆငရာပကစးမႈမားအတြက

8

ဆကလက၍မားယြငးျပစတငျခငးခေနရၿပး ၄ငးတ႔၏အေျခခလအပခကမားအတြက သစေတာေျမ မားအေပၚမးဆကအလကမခရမႈမားသညလညး ဆငးရမြေတမႈအေၾကာငးရငးအျဖစ ပေဖာျခငးခ ေနရပါသည။ ၄ငးတ႔အားပစမတထားေသာအၾကမးဖကမႈႏငဖႏပမႈမားကငသးျခငးသညလညး တးပြားလကရသည။ တစခနတညးတြင ေဒသချပညသလထအေနျဖင အျပစတငလႊခသည နညးဗဟာကေဖာထတၿပးေနာက ေျပာငးျပနလနပစနငေရးဆကလကႀကးပမးလပေဆာငလက ၄ငးတ႔၏ခနငရညစြမးႏငစညးရးသမးသြငးႏငစြမးတ႔က ပမတးျမႇငတာ၀နယလကရသည။ ဘနေကာကေတြ႔ဆပြမအထငႀကးအားကစရာအေကာငးဆးတစခကမာ တးတကလာမႈ၏ ဆဆပပ ျဖစတတမႈႏငဖကဆးတတမႈလကၡဏာတစေလာက သစေတာမား၏ၾကမၼာက မျမငႏငေသာ ရစပတဆကႏႊယမႈမားကေပးအပေနရာ ယငးတ႔သည အႏၵယအေရ႕ေျမာကပငးႏင မေခါငေဒသ အပါအ၀ငကနးတြငးပငးေဒသမားမအျဖစအပကအေၾကာငးအရာမား၊ မေလးရား၊ အငဒနးရား ႏငဖလစပငႏငငကၽြနးေဒသမားမအျဖစအပကအေၾကာငးအရာမားအားျပနလညခတဆကေပးေန ၾကသည။ ေဒသတစ၀မး၌ ဖြ႔ၿဖးေရးဟေခါငးစဥတပထားေသာဖကဆးမႈမားအတြကတာ၀နရသည အစးရပငးႏငပဂၢလကပငးမသကဆငရာတာ၀နရသမားသည အဆပါဖကဆးမႈမားက တးတကမႈ အျဖစေဖာညႊနးထားေသာ ဖနတးထားသည ဇာတလမးသစမား အဆကမျပတ ဖနတး ေနၾကရသညအျပင အေျမာအျမငရေသာ စကပးေရးေဂဟစနစအေလအထမားဟ စာပနးချခယမႈနးတတသလ သစေတာမားကမခေနေသာလထအတြငး ၄ငးတ႔၏လမႈေရး အေဆာကအအအား မတးတကေသာ၊ ေခတေနာကကေသာ၊ အကးျဖစထြနးမႈမရေသာ အေဆာကအအဟလညး ပေဖာေရးဆြတတၾကပါ သည။ အစစအမနမာ ထသ႔မားယြငးတငျပေနမႈ မတစပါး ေနာကထပမရႏငေပ။ ထသ႔ေတာကေလာကဖအားေပးမႈ၏ရလဒတစခအျဖစ လသားတ႔၏စညးလးညညႊတမႈပသဏၭာန မားအရ ၊ ဖြ႔စညးထားပမားအရႏင လပငနးစဥယႏရားမားအရ ကြျပားျခားနားမႈမားမာ ခြျခား ဆကဆအပခပမႈအတြက လကနကတကႀကးမားျဖစလာၾကစဥ ေအာကေျခလထအသငးအ၀ငး မားအတြငးႏင ၄ငးတ႔အခငးခငးအၾကားမလမႈ-ေဂဟစနစညညႊတမတမႈသညလညး ေနရာမားစြာ တြငစတငၿပကြလာခသည။ ေနာကဆးမေျပာရေသာျငား အေလးထားေျပာရမညဆလင သတျဖတ လယကမႈမားကအ၀တအစားသစ၊နာမညသစမားဆငကာဖးဖထားၾကသည။ မားစြာရေနေသာျငား အခ႕ကအမညတပေဖာျပရမညဆလင ဖလစပငႏငငတြင တရားလကလြတသတျဖတမႈအား “တရားဥပေဒစးမးေရးၿဖခြငးမႈ” ဟအမညေပးထားျခငး (၁) ၊ ကေမၻာဒးယားႏငငတြင ရကစကစြာ ပစသတခရမႈမားႏငပတသက၍ ဖငႏႊ႔ေလးကနေသာတရား၀ငစစမးစစေဆးမႈမားသည ကးလြန ခရသမသားစမား၏ရတပဖြ႔သ႔အေၾကာငးၾကားသညပစအေပၚအျပစတငတတၾကျခငး (၂) ၊ အငဒနးရားႏငငတြင ဆအနးစကခငးမားတးခ ႕မႈအဆငေျပေခာေမြ႔ေရးေငြေၾကးအေထာကအပ မားသည “စကခငးပးခငးထေထာငေရးက႑အတြငးထေတြ႔စတ၀ငစားျခငးျဖင ေဒသခလထ မား၏ေျမယာအခြငအေရးမားခငမာစတခရေစျခငး” (သ႔မဟတ) “ဆအနးစကပးထတလပခြင မားျဖင ျမငမားသညထနးသမးေစာငေရာကမႈတနဖးအားကာကြယေပးေရး/ ကာဗြနစပယ ထနးသမးမႈျမငမားသညသစေတာမားအားကာကြယေပးေရးႀကးပမးမႈမားအတြကေငြေၾကးပပးမႈ” ဟေသာအခကအခာစကားလးမားကသးစြတတၾကျခငးစသညတ႔ျဖစၾကသည။ (၃)

9

သစေတာမားပကစးမႈႏငေပၚေပါကလာေသာအတဒကၡမားသာမက အေရ႕ေတာငအာရတစခြင ေဒသခလထ၏ခခကာကြယမႈတ႔အားအသမထြကေစေရးႏငမျမငရေစေရးထနးထားေသာနညးလမး တစရပမာ ပကစးမႈမားအတြကတာ၀နရသမားက ထသ႔ထခကမႈမားက ၄ငးတ႔အဆျဖစသည “ဖြ႔ၿဖးေရး” စမကနးမားအျဖစသ႔ဆန႔ကငဘကလပလကျခငးျဖစသည။ ဥပမာအားျဖင ကမၻာဘဏ ၏ ၁၉၈၆ ခႏစ အပပငးသစေတာမားဆငရာလပငနးစမကနး (TFAP) သည ပကစးထခကေနမႈ မားက သစေတာအေျခခစကမႈဖြ႔ၿဖးေရးအျဖစအမညေျပာငးေပးခၿပး ပကစးမႈထနးခပေရး နညးလမးတစခအျဖစ ထနးသမးေစာငေရာကေရးနယေျမမားတးခ ႕ျခငးအား ထပမျဖညတငး ခသည။ ႏစေပါငး (၃၀) တတၾကာၿပးေနာက ဘနေကာကေတြ႔ဆပြမေလလာေတြ႔ရလာသညမာ TFAP သည ကာလၾကာရညစြာေခာငထးထားေသာလညး ၄ငးတ႔မတဆကေပးခေသာ သစေတာ ကာကြယေစာငေရာကေရးႏငသစေတာဖကဆးေရး ထးျခားသညအေပါငးအေဖာႏစဥးတ႔သည ယေန႔တြင မ၀ါဒမားအျဖစ၊ အစမးေရာငတးတကမႈစမကနးမား သ႔မဟတ အေျခခမေဘာငမား အျဖစ၊ ပတ၀နးကငႏငဖြ႔ၿဖးေရးအတြက သ႔မဟတ ထနးသမးေစာငေရာကမႈႏငဆငးရမြေတမႈ ပေပာကေရးအတြက ႏစဥးႏစဖကအဆငေျပေစမညအနာဂတျဖစႏငေျခမားအျဖစ ၊ သကဆငရာ အခြငအေရးမားအားအသအမတျပျခငးႏငအတ ကာဗြနရမတမား သ႔မဟတ ကာဗြနေခဖကေပးမႈ မားအျဖစ၊ ဇ၀မးစလငၾကြယ၀မႈအေပၚ ေကာငးမြနသညအကးသကေရာကမႈႏငအတ သတတြငး လပငနးမားအတြက ဇ၀မးစလငၾကြယ၀မႈစႀကၤ လမးမား သ႔မဟတ ဇ၀မးစလငၾကြယ၀မႈအား ေထမေစျခငးစေသာ အမညနာမသစမားေအာက၌ေရာကရေနၾကပါသည။ အမညမားကေမထားပါ။ သစေတာမားကမခေနရသညေဒသခလထအတြက ေနာကဆကတြအကးဆကမားမာမ TFAP ကသ႔ မရးဖလာေျမအသးခမႈအေလအထမားႏငပတသက၍ကန႔သတခပခယမႈမား သ႔မဟတ အစမးေရာငအမညခေျမထပမသမးပကမႈမားေၾကာင ေျမလကလြတေပးလကရသညစမကနးမား ေအာကမာကသ႔ပင ထးမျခားနားျဖစေနၾကပါသည။ သစေတာထခကပကစးမႈမားတးပြားလာျခငးမာ နယနမတအကန႔အသတမရေၾကာငးသရခၾကစဥ ခခကာကြယမႈႏငကစားေပးျခငးတ႔ထတြင နယနမတမားအားျဖတေကာလက ကမၻာတစ၀မးလးႏင အေရ႕ေတာငအာရေဒသမ လထအဖြ႔အစညးမား၊ ေဒသချပညသမားအၾကားစညးလးမႈရလာေစႏင သည အစြမးသတမားပငဆငထားေၾကာငးက ဘနေကာကၿမ႕ ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးပြကျပသခပါသည။ ဤသတငးလႊာထတေ၀မႈသည အဆပါတငျပလသညအေၾကာငးအရာ အေထာကအပျဖစေစရနႏင ပ႕ႏ႕သြားေစရနအတြက ေနာကထပနညးလမးတစချဖစသည။ လပငနးစဥအား အေထာကအပ ျဖစေစရနအတြက အႏၵယအေရ႕ေျမာကပငး၊ ထငးႏငင၊ ျမနမာႏငင၊ မေလးရားႏငင၊ အငဒနးရား ႏငင၊ ကေမၻာဒးယားႏငငတ႔ႏငသကဆငေသာသတငးေဆာငးပါးမားသာမက ေဒသႏင ပတသက၍ ၿခငသးသပထားသညေဆာငးပါးတစပဒလညးပါ၀ငေသာ ဤသတငးလႊာက ေဒသတြငး၌အေရး ပါသည ဘာသာစကားမားအနကမအခ႕သ႔ ျပနဆေပးသြားမညျဖစပါသည။ ဤသတငးလႊာအား သငႀကကႏစသကလမမညဟ မမတ႔ေမာလငပါသည။ (၁) Philippines' Duterte draws Hitler parallels in war on drugs. AFP, September 30, 2016 and https://www.youtube.com/watch?v=Mu5W5CJAPH4

10

(၂) Police Blame Family for Stalled Probe Into Lost Boy. The Cambodia Daily, September 2, 2015. https://www.cambodiadaily.com/news/police-blame-family-for-stalled-probe-into-lost-boy-93151/

(၃) Climate and Land Use Alliance Indonesia Initiative. Grants and Contracts List. http://www.climateandlandusealliance.org/wp-content/uploads/2017/01/Indonesia-Grants-List_2017-Q1.pdf

အေရ႕ေတာငအာရေဒသ » ႀကးမားသညရငးႏးျမပႏမႈမားအားဆန႔ကငခခေနသမားႏငထနးသမးေစာငေရာကေရး

ႀကးပမးေဆာငရြကေနမႈမားအၾကားဆကစပေပးျခငး

ႀကးမားသညရငးႏးျမပႏမႈမားႏငရာသဥတထနးသမးေရးႀကးပမးေဆာငရြကမႈမားသည သစေတာမားႏငလသားမား၏နယနမတအပငးအျခားမားကဖကဆးေနၾကသည။

အာရတက၏လငျမနေသာစးပြားေရးတးတကမႈႏငစကမႈထြနးကားလာမႈတ႔သည ေဒသခလထမား၊ ၄ငးတ႔၏ပတ၀နးကငႏငစးပြားေရးအေျခအေနမားအတြက အလြနျမငမားေသာေၾကးေခၚမႈတစရပ ႏငအတေပၚထြကလာခသည။ ေဒသတစလႊား ႀကးမားလသညရငးႏးျမပႏမႈမားျဖငပေဖာထားေသာ ဖြ႔ၿဖးမႈတြင ယငး၏ဗဟအခကအခာေနရာ၌ရေနသညမာ လယယာေျမမား၊ သစေတာမား၊ သဘာ၀ ရငးျမစမား၊ ေရသယဇာတမား၊ ဓာတသတပစၥညးမားႏငလပအားမားအေပၚခပကငထားမႈ၊ အျမတထတေနမႈမားျဖစၾကသည။ အာရႏငငမားမအစးရမားသည စြမးအင၊ ေရန၊ ဓာတသတ၊ စကပးေရးႏငအစားအစာျပျပငထတလပေရးမသည ပညာေရး၊ ကနးမာေရး၊ ခရးသြားလပငနး၊ ထတလပမႈလပငနး၊ ေဆး၀ါး၊ သယယပ႔ေဆာငေရးႏငၿမ႕ျပအေျခခအေဆာကအအစသညက႑ မားအထ ႏငငစးပြားေရး၏က႑တငးလလအတြက ပဂၢလကပငးရငးႏးျမပႏမႈမားႀကးပမးရာေဖြ လကရၾကသည။ ရငးႏးျမပႏမႈရငးျမစမားသည မားေသာအားျဖင ႏစႏငငပါ၀ငေသာ၊ ႏငငစပါ၀င ေသာ၊ ေဒသအလကျဖစေသာ အကအညေပးေရးႏငစးပြားေရးဆငရာသေဘာတညမႈမားအရ ေျပာငးလတတသလ အေထာကအကျပျခငးကလညးခရတတၿပး သေဘာသဘာ၀အရ တစကမၻာလးႏငဆကႏႊယေနၿပး ေျခရာခရနခကခေသာအရငးအႏးမား၏ေနာကချပထားေပးျခငး ကလညးရရထားတတၾကသည။ (၁)

11

လယယာေျမမား၊ သစေတာမားႏငေရတ႔က စကမႈဘကဆငရာစကပးေရး၊ သစပငစကခငးမား၊ ေရအားလပစစ၊ တးေဖာထတလပမႈလပငနးမား၊ ခရးသြားလပငနး၊ ႐ပ၀တပငးအေျခခ အေဆာကအအမား၊ အမၿခေျမ/အးအမတကတာဖြ႔ၿဖးေရး၊ အထးစးပြားေရးဇနမား (SEZs) ၊ စးပြားေရးေလာကလမးစႀကၤ မားႏငအလြနရးရငးသည ေစးသစမားတညေဆာက၍ေငြေၾကးအကး အျမတရာေဖြျခငးစေသာရညရြယခကေပါငးမားစြာအတြက ရယသမးဆညးတတၾကပါသည။ လေပါငးအခ႕အတြငးမာပင ဇ၀မးစလငေသာေျမမကႏာျပငမားႏငေဂဟစနစမားသည ရာဘာ စကခငး၊ ဆအနး သ႔မဟတ ပေလာပနစကခငးမား၊ ၀င-ထြကေပါကထားရသညၿမ႕မား သ႔မဟတ ေရေလာငတမမားအျဖစသ႔ေျပာငးလသြားၾကရာ ယငးတ႔၏အၾကား၌ ေတာတနးမား သ႔မဟတ စမေျမေတာမားက ကာကြယထားေသာေနရာမားအျဖစ ႀကတငလာထားႏငၿပး အစမးေရာင ၀ငေငြမားေတာကေလာကရရေစေရးအတြကအသးခၾကသည။ ေဒသခလထအေနျဖငမ ထသ႔ ေျမျပငအသြငသဏၭာနမားေျပာငးလသြားျခငးႏင ေစးသစမားျဖစလာျခငးတ႔မအကးေကးဇးမား ရရျခငးမာ ႀကေတာငႀကခပငျဖစသည။ ၄ငးတ႔အဖ႔မာကား အထကပါအစတအပငးအမားစ အတြက မမတ႔၏အသကေမြး၀မးေကာငးအလပအကငမား၊ ေနအမမား၊ ယဥေကးမႈဓေလမား၊ မးႏြယသရပသကနမားႏင သဘာ၀အေလာကအစားအစာမားရရရာေနရာမားသ႔ ၀ငထြကအသးခ ပငခြငမားဆး႐ႈးရသညအျပင အငအားသးႏငထတခရျခငး၊ ေရႊ႕ေျပာငးေနရာခခရျခငးမားႏင မေရရာလသညလပခနညးအလပသမားဘ၀သ႔သကဆငးရျခငးမားႀကေတြ႔ၾကရသည။ (၁) ေျမႏငပတသက၍အထးအာ႐စကလပေဆာငျခငးမာ ယခငထကစာလင ယခအခါပမျမငမား လာရာ ဖလစပင၊ ကေမၻာဒးယား၊ လာအ၊ မေလးရား၊ ပါကစၥတန၊ အႏၵယႏငအငဒနးရားႏငငမားမာ ကသ႔ပင ေျမရငမားသည ေငြေၾကး၊ ၾသဇာအာဏာၾကးမားသမားႏင ႏငငေရးအရဆကႏႊယမႈရေန ၾကသည။ လြနခေသာ (၁၀) ႏစမ (၁၅) ႏစတာကာလအတြငး အာရတကရအစးရမားသည စကကြကငယေတာငသမားႏင ငါးဖမးသမားမား၊ ဌာ ေနတငးရငးသားမးႏြယစ၀ငမားႏင သစေတာမားအတြငးမတငးေနထငၾကသမားအတြက အစဥအလာအတငးေမြ႔ေလာေစရနေပးထား သည မဆစေလာကေသာအကာအကြယေပးမႈမားကဖယရားရန ေျမာကျမားလစြာေသာဥပေဒ ျပျခငးဆငရာေျပာငးလမႈမားဆကလကလပေဆာငေနခရာ ႀကးမားလသညစကမႈဘကဆငရာ စကပးေရးလပငနးမား၊ တးေဖာထတလပမႈလပငနးမား၊ အေျခခအေဆာကအအဖြ႔ၿဖးေရးလပငနး မားႏငစးပြားေရးေလာကလမးစႀကၤ မားအတြက ႏငငပငႏငေကာပရတစးပြားေရးလပငနးႀကးမားက ထသမား၏ေျမမားအားရယေနမႈမားအေပၚ ခခႏငစြမးေလာပါးသြားေစခပါသည။ (၂) ႏငငအလက မတညေသာေျပာငးလမႈမားရေသာလညး ယငးတ႔အားလးမာ ေဒသခလထကအသးျပေနသည မားျပားလေသာေျမဧရယာမားက ကမၸဏမားရယႏငဖ႔အတြကသာမက သစ၊ တြငးထြကသတ၊ ေရႏင အျခားသဘာ၀ေပါကြယ၀မႈမားက နညးပါးလသညၾကပမတထနးသမးစစေဆးမႈမားျဖင ထတယႏငေစဖ႔အတြကလညး ပမလြယကေစေသာေျပာငးလမႈပစမားျဖစေနၾကသည။ မ၀ါဒခမတသမားက ႏငငေတာ၏ေျမသမးယမႈမားသည ဖြ႔ၿဖးလာေစေရးႏငစးပြားေရးတးတကလာ ေစေရးတ႔အတြကလအပျခငးေၾကာငဟ အခငအမာခခေျပာဆၾကပါသည။ အငဒနးရားႏငငႏင အႏၵယႏငငမားတြင ႏငငေတာဖြ႔ၿဖးတးတကေရးႏင အမားျပညသအကးစးပြားအတြကဟ

12

အေၾကာငးျပကာ ဧရာမစမကနးႀကးမားအတြကေျမရယသမးဆညးမႈမားက ဥပေဒမားထတျပန၍ ခြငျပေပးေနၾကသည။ ထငးႏငငတြင သစေတာဘကဆငရာလႊမးၿခေရးဆြထားေသာပငမစမကနး (FMP) သည ႏငငအတြငး၌ အမးအစားတစမးခငးစအလကသာထေထာငစကပးသညသစေတာ စကခငးမားတးခ႕ႏငေရး ႀကးပမးအားထတေနမႈမားစြာအနကမ ေနာကဆးတစချဖစသည။ ထငးႏငငျပညတြငးလၿခေရးလပေဆာငမႈမားႀကးၾကပကြပကေရးဌာနႏင သဘာ၀သယဇာတ ႏငပတ၀နးကငေရးရာ၀နႀကးဌာနတ႔က ၂၀၁၄ ခႏစ ဇြနလတြငထတျပနခေသာ ယငး FMP သည သစေတာဧရယာမားအတြငး၌ သစပငစကခငးမားထေထာငျခငးက ပဂၢလကကမၸဏမားအား လပပငခြငျပထားရာ အဆပါသစေတာမား၌ေနထငစကပးစားေသာကၾကသည ျပညသလထအား အတငးအဓမၼေနရာေရႊ႕ေျပာငးေပးခရမညကနးဆသ႔ တြနးပ႔လကရသည။ (၃) ကေမၻာဒးယား အစးရသည ႏငငပငအမားျပညသေျမမားက ႏငငပငပဂၢလကေျမမားသ႔ေျပာငးလခၿပး ႀကႀက ဖနဖနစတကးျဖင ထေျမမားေပၚ၌ ေကာပေရးရငးႀကးမားအား ကာလရညစးပြားေရးလပကငပငခြင မားေပးအပသြားရနျဖစရာ လထစမခန႔ခြမႈေအာကရသစေတာမားအေနျဖင အရညအေသြးကဆငး လာသညဟ ယဆရဖြယရသည။ သစအမးအစားတစမးခငးစအလကထေထာငစကပးသညသစေတာစကခငးမားအားတးခ ႕မႈမာ သစေတာျပနးတးမႈလး၀မရေသာစကပးေရးျဖင ပဂၢလကရငးႏးျမပႏမႈမားအားအစပး၀ငေရာက လာေစမညေငြပငေငြရငးသစမားေၾကာင ပမဆးရြားလာမညျဖစသည။ ထ႔သ႔ေသာ ေနာကဆး ေၾကညာခကက ၂၀၁၇ ခႏစ ၊ ဇနန၀ါရလတြငျပလပခေသာ ကမၻာစးပြားေရးဖရမ (WEF) ၌ ထတျပနချခငးျဖစသည။ အေမရကနေဒၚလာ သနး (၄၀၀) အထရေသာရနပေငြအား ေနာေ၀အစးရ ႏင ကမၻာအဆငေကာပေရးရငးႀကးမားျဖစၾကေသာ ကယရေဖာ၊ မာအနနစပနစာ၊ မားစ၊ မကထရ၊ နကစတယ၊ တကစကႏင ယနလဗာတ႔က ထည၀ငထေထာငေပးၾကမညျဖစသည။ ကတျပထား ေသာေငြေၾကးမားက သစေတာမားႏငသစေဆြးေျမမားကလညး ကာကြယထနးသမးေပးမည နညးလမးမားျဖငစးပြားျဖစေျမအသးခရာသ႔ ပမာဏႀကးမားသည ပဂၢလကက႑ရငးႏးျမပႏမႈမား ထပမ၀ငေရာကလာေစေရးအတြက လအပေနၾကသည။ (၄) သ႔ေသာ ဗယကနမ၊ အငဒနးရား၊ ဖလစပင၊ ျမနမာႏင ကေမၻာဒးယားကသ႔ေသာႏငငမားတြင အေကာငအထညေဖာခသည အလားတအစအစဥမားမအေတြ႔အႀကမားအရ ယငးသ႔ေသာရနပေငြ မားမာ တစႏငတစပငေတာငသမားက ၄ငးတ႔၏ေျမမားအား အထးဂ႐ျပအေျမာကအျမားစကပး ရသည သးႏစကခငးမားတးခ ႕ေရးတြငအသးျပသြားမေစရနေထာငေခာကဆငထားေသာ အႀကးစားစကပးမႈအစအစဥမားအတြက အားေပးတကတြနးသလျဖစသြားႏငပါသည။ ယငး အႀကးစားစကပးမႈအစအစဥမားသည ေကာပေရးရငးႀကးမားက ေတာငသမား၏ေျမမားအေပၚ မလလားအပသညထနးခပခြငအာဏာေပးအပထားစဥ ဆး႐ႈးနစနာႏငမႈမားအားလးက အေသးစား စကပးလပကငသမား၏ေခါငးေပၚသ႔တငထားသလျဖစေနပါသည။ ယငးအစအစဥမားသည ကမၻာလးဆငရာစားေသာကကနထတလပမႈလပငနးႀကးကလညး လမႈေရးတာ၀န၀တရား အေယာငေဆာငကာ ေနာကကြယ၌ စကပးေျမမားအားေကာပေရးရငးႀကးမား၏လက၀ါးႀကးအပမႈ ခ႕ထြငျခငးကလညး ဖးကြယသြားေစႏငေလသည။ အစးရမားသည အဆပါအႀကးစားစကပးမႈ အစအစဥမားႏငအတ ေတာငသမားအတြက အထးဘဏေခးေငြအစအစဥမားဖနတးေပးေလ ရၾကၿပး မးေစမား၊ ဓာတေျမၾသဇာမားအစရသညတ႔၀ယယႏငေရး ေခးေငြရရရနအေထာကအက

13

ေပးလကရရာ ရာသဥတေျပာငးလမႈအေပၚ စကမႈဘကဆငရာစကပးထတလပမႈမား၏ဆးကးမား ေလာခေရး အေရးယလပေဆာငမႈမရျခငးႏငပတသကသညေ၀ဖနမႈမားကတ႔ျပနေသာအားျဖင ထေကာပရတလပငနးေဆာငရြကခကမားသ႔ ေငြေၾကးေထာကပေနရျခငးျဖစသည။ ေအာကေျခ ေျမျပငမေကာကယရရေသာအခကအလကအေထာကအထားမားအရ အဆပါပဂၢလကရငးႏး ျမပႏမႈအစအစဥမားသည သစေတာျပနးတးမႈအားရပတန႔ရန သ႔မဟတ ႏကထ႐ဂငဓာတေျမ ၾသဇာမားအသးျပျခငးကသ႔ သးႏမားစကပးထတလပရာမထြကေပၚလာသည ကမၻာဖနလအမ ဓာတေငြ႔ထတလႊတမႈမား၏ အႀကးမားဆးလကသညရငးျမစအားအသးခေနမႈကေလာခရန အနညးငယမသာလပေပးႏငေၾကာငး ျပသေနသည။ ဥပမာအေနျဖင ဗယကနမႏငငအလယပငး၌ ေတြ႔ရေသာစမကနးမားတြင စကပးေရးႏငပတသကေသာ WEF ၏ ‘New Vision for Agriculture’ ဟေသာအစအစဥသစေနာကကြယမ အခရာကသညေကာပေရးရငးတစချဖစသညအျပင ရာသဥတႏငလကဖကမညစကပးေရးစနစအတြက မဟာမတဖြ႔လႈပရားမႈတြငဥးေဆာငေနေသာ ကမၸဏတစချဖစသည ေနာေ၀ကမၸဏ ‘ရာယာ’ သည ေတာငသမားအား ႏကထ႐ဂင ဓာတေျမၾသဇာအသးျပရနပငညႊနၾကားကာ ပပးမႈျပခၾကေလသည။ (၅) ယငးအခနအေတာအတြငး ေတာငသမားႏင ပမာဏနညးနညးသာလပကငေသာလယသမားမား၏ သမား႐းကစကပးေရးနညးစနစမားမာ စနေခၚမႈမားစြာကဆကလကရငဆငရလကရသည။ ဥပမာ လာအႏငငတြင ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာစကပးေရးက သစေတာျပနးတးမႈျဖစေပၚေစသည အဓက အေၾကာငးရငးတစရပအျဖစ မ၀ါဒေရးရာခမတသမားက ႐ႈျမငထားၾကသည။ ဥပမာအေနျဖင လာအအစးရသည လယယာေျမႏငသစေတာခြေ၀အသးခေရးအစအစဥ (LFAP) အား ၁၉၉၀ အလြနခႏစမားဆ၌စတငအေကာငအထညေဖာခရာ ယငးအစအစဥအရ ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာ စကပးျခငးအားတားျမစထားသညအျပင ေျမအမးအစားအသးသးအလက မညသ႔စမခန႔ခြရမည ကလညး ျပ႒ာနးထားသည။ ေမာလငထားသညမားႏငဆန႔ကငစြာပင LFAP သည လယယာေျမ ႏငစားနပရကၡာမဖလမႈ၊ ဆငးရမြေတမႈႏငငတမြတေျပာငးေရႊ႕မႈမားကျမငတကေစခၿပး သစေတာ ျပနးတးရသညအေၾကာငးရငးမာ ေဒသခမားေၾကာငမဟတစဥကတညးက သစေတာျပနးတးမႈမား အေပၚစစေဆးမႈမရေတာေၾကာငး ေလလာခကမားကေျပာျပေနပါသည။ သပမၾကာေသးမကေတာ ျပညနယအဆငဇ၀မးစမးကြထနးသမးေစာငေရာကေရးစႀကၤ ဥပေဒမားက အစးရကထတျပနခရာ ယငးတြင အာရဖြ႔ၿဖးေရးဘဏ (ADB) ထမ အေမရကနေဒၚလာ ၁၂.၈ သနးျဖင ဇ၀မးစမးကြ ထနးသမးေစာငေရာကေရးစႀကၤ မားစမခန႔ခြေရးဆငရာ ဥပေဒေဖာငေဒးရငးတစခထေထာငျခငး ပါရေလသည။ အဆပါ ADB အစအစဥမာ ေရရညတညတခငၿမေသာသစေတာစမခန႔ခြေရး အတြကေရ႕ေဆာငလမးျပေပးႏငရနႏင သစေတာျပနးတးျခငး၊ သစေတာအရညအေသြးကဆငး ျခငးတ႔မထြကရလာေသာထတလႊတမႈမားအားေလာခေပးျခငး (REDD) အတြကေပးအပသည ေထာကပေငြက ႏငငမားရယႏငေစေရးအတြကႀကတငျပငဆငေပးႏငရန ရညမနးထားျခငး ျဖစသည။ ေျမအသးခမႈအစအစဥေရးဆြျခငးက ေကးရြာ ၆၇ ရြာ၌ လပေဆာငခၿပးျဖစရာ ေဒသခ လထအား ေရႊ႔ေျပာငးေတာငယာမစကပးရနတားျမစထားသည သစေတာဟကတာေပါငး ၃၅၀,၀၀၀ အထ လႊမးၿခမႈရေနပါသည။ (၇) လြတလပစြာကနသြယေရးႏငရငးႏးျမပႏေရးသေဘာတညခကမားသည ပမာဏႀကးမားသည ရငးႏးျမပႏမႈ ၊ သစေတာျပနးတးမႈႏငေဂဟစနစအရညအေသြးကဆငးမႈတ႔အတြက ေျမႏငေရအား

14

ဖမးယထနးသမးထားမႈအေပၚအေထာကအကေပးမည ဥပေဒမားႏငမ၀ါဒမားအားပေဖာရာ၌ အေရးပါေသာေနရာမပါ၀ငလကရၾကသည။ ယငးသေဘာတညခကမားသည သတတးေဖာမႈမား ႏငသးႏတစမးတညးသးသန႔စကခငးမားတးခ႕မႈကျဖစေပၚလာေစမည ျပညပပ႔ကနစညမားအား အထးျပေဒါငလကေပါငးစညးထတလပေရးကအားေပးျခငးျဖင သြယ၀က၍တစမး ၊ အစးရမားက ႏငငျခားရငးႏးျမပႏမႈအတြကအဟန႔အတားမားအားဖယရားႏငေရး ကညေဆာငရြကေပးျခငးျဖင တကရကတစမး ႏစမးစလးလပေဆာငေပးေနၾကသည။ (၈) ဥပမာအေနျဖင အေရ႕ေတာငအာရ ႏငငမားအသငးအာဆယ (ASEAN) သည အာဆယစးပြားေရးအသကအ၀နး (AEC) က ၂၀၁၆ ခႏစ ဇနန၀ါရလတြငစတငခရာ ကမၻာစးပြားေရးႏငယဥၿပငႏငစြမးရၿပး အျပညအ၀ေပါငးစညးမႈ ျပလပထားေသာ ၊ ေဒသႀကးတစခလးအတြကတစခတညးေသာေစးကြကႏငထတလပမႈအေျခခ တစရပအားဖနတးႏငေရး ရညရြယထားခၾကသည။ (၉) AEC အား အေထာကအကေပးရနအလ႔ငာ အာဆယအဖြ႔၀ငအစးရမားသည ေျမ ၊ သဘာ၀သယဇာတမား၊ ကနၾကမးပစၥညးမားႏင အလပသမားမားက အႀကးစားရငးႏးျမပႏသမား လြယကစြာရယအသးျပႏငေစမည သေဘာ တညခကမားစြာအား လကမတေရးထးခၾကသညအျပင အဆပါရငးႏးျမပႏသမား လပငနး ေဆာငရြကႏငေရးႏငအကးအျမတေဖာေဆာငႏငေရး ၄ငးတ႔၏အခြငအေရးမားႏငစပလဥး၍ ဥပေဒအကာအကြယမား ပပးေပးခၾကသည။ ထသ႔ေသာ အကာအကြယေပးမႈမးက ဖြ႔ၿဖးေရးအျဖစ ဗနးျပလပေဆာငထားသည အေျခခအေဆာကအအႏငအျခားရငႏးျမပႏမႈစမကနးမားေၾကာင မမတ႔၏လယယာေျမမား၊ သစေတာမား ၊ ေရအရငးအျမစမားႏင အသကေမြး၀မးေကာငးလပငနး မားအားဆး႐ႈးခရသညေဒသချပညသမား မရရႏငၾကေပ။ မေခါငေဒသတြင ADB က ဥးေဆာငလႈပရားေနေသာ မဟာမေခါငေဒသခြစးပြားေရးပးေပါငး ေဆာငရြကမႈအစအစဥ (GMS) အေနျဖင မေခါငေဒသအတြငး ကြယ၀လသညလသားႏငသဘာ၀ တရားဆငရာပငကအရညအခငးမားက သယယပ႔ေဆာငေရး (ကနးလမး၊ မးရထားလမး ၊ ေလေၾကာငးလမးႏငေရလမးမား) ၊ စြမးအင၊ ၿမ႕ျပတးခ႕မႈ၊ ဆကသြယေရး၊ ခရးသြားလပငနး၊ ကနသြယေရးအေထာကအကမားႏငစကပးေရးစသညတ႔အတြငး ရညမနးခကႀကးမားစြာ ထားရေသာက႑စရငးႏးျမပႏမႈမားမတစဆင လြတလပေသာကနသြယေရးႏငရငးႏးျမပႏမႈမား အျဖစသ႔ေျပာငးလရန ရညမနးထားပါသည။ GMS ၏ မဟာဗဟာအေျခခမေဘာငအတြက အဓက ကသညမာ စးပြားေရးေလာကလမးစႀကၤ မားဖြ႔ၿဖးတးတကေရးျဖစၿပး ယငးတ႔မာ ျမငမားေသာ အေျခခအေဆာကအအရငးႏးျမပႏမႈ၏ ေငြေၾကးအငအားမားျဖစၾကသည။ အခ႕ေသာ စးပြားေရး ေလာကလမးစႀကၤ မားသည လာအ၊ ကေမၻာဒးယားႏငဗယကနမႏငငမားမာကသ႔ပင ဇ၀မးစ မးကြထနးသမးေစာငေရာကေရးေလာကလမးစႀကၤ မားႏငအတတြလကရေနၾကသည။ အဆပါ ဇ၀မးစမးကြထနးသမးေစာငေရာကေရးေလာကလမးစႀကၤ မားတြင သစေတာႏငသစေတာ မဟတေသာေျမဟကတာေပါငး ႏစသနးခန႔ပါ၀ငေနကာ အေျခခအေဆာကအအဖြ႔ၿဖးတးတကေရး ၏ အစမးေရာငက႑အစတအပငးအျဖစ လပေဆာငေပးေနသည။ GMS ၏ စကပးေရးဆငရာ မဟာဗဟာသည စကပးေရးအေျခခေကာပေရးရငးစးပြားေရးလပငနးႀကးမားက ထနးခပ ထားေသာ ေဒသလးဆငရာ/ကမၻာလးဆငရာေထာကပေရးကြငးဆကအတြငးသ႔ ေဒသတြငးမ ၀မးစာဖလ႐မအဆငလယသမားမားေပါငးစညး၀ငေရာကႏငေစေရးအျပင စကပးထတလပမႈ ပမာဏအား မမဘာသာဖလ႐အဆငမ ေဒသေစးကြကမားႏငကမၻာေစးကြကမားသ႔ တငပ႔

15

ေရာငးခႏငေသာအဆငသ႔ ဥးတညခကေျပာငးလေပးႏငေရးတ႔အေပၚ အထးဥးစားေပးအာ႐စက ထားပါသည။ ဆငးရမြေတမႈေလာခေရးႏင စဥဆကမျပတဖြ႔ၿဖးတးတကေရးဟေသာေလလးႀကးမားကမစဥးစား ပါက အစးရမား၊ အလရငမားႏငႏငငတကာေငြေၾကးအဖြ႔အစညးမားက တြနးအားေပးကညပပး ေနသည ဖြ႔ၿဖးေရးပစဆသညမာ ပ၍ပ၍ တးေဖာထတယတတသဆနလာၿပး မမတမႈႏငတရားမမႈ တ႔အားေမြးထတေနေလသည။ ဤပစမာ ေကာပေရးရငးႀကးမားအကးအျမတရရေရးအတြက သဘာ၀တရား၊ လသားတ႔၏စြမးပကားႏငကနၾကမးပစၥညးမားအားေမာငပငစးထားျခငးျဖစကာ ေဂဟစနစ မား၊ လ႕ေဘာငအသကအၿမႏငဂဏသကၡာရရရပတညႏငေရးအလားအလာမားက ဖကဆးပစရာ ေရာကေနပါသည။ လသားမားႏငသဘာ၀တရားအေပၚ ၾကမးတမးႏပစကမႈမာ ဤဖြ႔ၿဖးေရးပစရ အဓကေထာကျပစရာအခကျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင အာရေဒသတစလႊား ထသ႔ေသာဖြ႔ၿဖးေရးပစအား ေဒသခလထမားက ဆန႔ကငကန႔ကြကေနၾကသညမာ အၾသစရာ မရေတာေပ။ ၄ငးတ႔အေနျဖင တးေဖာထတလပရမညဟေသာေလာဘေဇာအျမငအား ေလာငစာ ေလာငးထညေပးမည အျမတႀကးစားရငးႏးျမပႏမႈကဆန႔ကငလက မမတ႔ပငဆငေသာေျမမား၊ ေရမား၊ သစေတာမားႏငေဂဟစနစမားအားကာကြယရာတြင ႀကးမားလသည ႏငငေရးႏငလၿခေရး အႏရာယမားကရငဆငေနရပါသည။ ရာမလဂတတယ ၊ ညႊနၾကားေရးမး ၊ Focus on the Global South ကာတနဆာမြန ၊ GRAIN (၁) Shalmali Guttal. Introduction: Redefining Governance; Challenging Markets in Keeping Land Local: Reclaiming Governance from the Market. October 2014. http://focusweb.org/landstruggles

(၂) GRAIN. Asia’s agrarian reform in reverse: laws taking land out of small farmers’ hand. April 2015. https://www.grain.org/article/entries/5195-asia-s-agrarian-reform-in-reverse-laws-taking-land-out-of-small-farmers-hands

(၃) WRM. Thailand’s new forestry master plan: same old strategy dressed up in new clothes. World Rainforest Movement Bulletin Issue Nº 208 November 2014. http://wrm.org.uy/bulletins/issue-208/

(၄) World Economic Forum. $400 Million Fund Launched in Davos to Stop Tropical Deforestation and Boost Farming. January 2017. https://www.weforum.org/press/2017/01/400-million-fund-launched-in-davos-to-stop-tropical-deforestation-and-boost-farming/

(၅) GRAIN. Grow-ing disaster: The Fortune 500 goes farming. December 2016. https://www.grain.org/article/entries/5622-grow-ing-disaster-the-fortune-500-goes-farming

(၆) For more information see for example Shalmali Guttal, Whose Lands Whose Resources? In Development, 2011, 54(1), (91–97) 2011 Society for International Development 1011-6370/11 www.sidint.net/development/

(၇) Asian Development Bank. ADB Grant Assistance to Support Sustainable Biodiversity Management. October 2016. https://www.adb.org/news/adb-grant-assistance-support-sustainable-biodiversity-management

(၈) Lorenzo Cotula. Tackling the trade law dimension of land grabbing. International Institute for Environment and Development, 14 November 2013. http://www.iied.org/tackling-trade-law-dimension-land-grabbing

(၉)http://investasean.asean.org/index.php/page/view/asean-economic-community/ view/670/newsid/755/about-aec.html

16

ထငးႏငငအတြငးသစေတာႏငဆကႏႊယေသာပဋပကၡမား » အစးရႏငျပညသထပတကေတြ႔မႈ

ထငးႏငင၏ ေခတသစ သစေတာေရးရာတြငအဆငမားစြာရသည။ ၁၉ ရာစတြင ၿဗတသတ႔က ကၽြနးသစရယရနအတြက ႏငငအတြငးသစထတလပမႈအားစတငခၾကသည။ ၂၀ ရာစအတြငးတြင အျခားေသာစးပြားျဖစသစထတလပသမားက ေနာကဆးလႊယလကၾကသည။ ယငးအခနတြင ေသာငးကနသလႈပရားမႈမားထ သစေတာမားမကေရာကေစေရးပတပငမႈျပရန ေသာကမားေန ေသာအစးရအဖြ႔အစညးမားသည သစထတလပေရးအျပင စးပြားျဖစစကပးေရးႏငေရအားလပစစ ထတလပေရးဆညမားအား တြနးအားေပးေဆာငရြကခသည။ ၁၉၈၉ ခႏစသ႔ေရာကေသာအခါ တစခနက ကယေျပာလသညႏငငသစေတာမား ဆးဆးရြားရြားေလာနညးေပာကကြယလာမႈ ႏငအတ သစထတလပမႈအားတရား၀ငပတပငခပါေတာသည။ သစေတာထနးသမးေစာငေရာကေရးႏငျပနလညျပစပးေထာငေရးတ႔အေပၚ အေလးေပးဂရစကမႈ တးတကလာသညကာလေရာကလာေသာလညး ႏငင၏သစေတာဧရယာမာ ဆကလကကဆငး လကရၿပး အစးရႏငေဒသချပညသလထအၾကား ပဋပကၡမားလညးတးပြားေနခပါသည။ ယငးပဋပကၡမားသည တစစတတစပငးအားျဖင သစေတာေျမေကာ၊ သစေတာမဟတသည ေျမေကာ ႀကးမားလသညေျမဧရယာမားအေပၚ ထငးေတာ၀ငသစေတာဌာနက တငးတငးၾကပၾကပရယ ဆပကငထားမႈႏငသကဆငေနပါသည။ ႏငငတစ၀နး လထအသကအ၀နး ၁၁၀၀၀ ေကာတ႔သည ႏငင၏ ၅၇ ရာခငႏႈနးအထရေသာ၊ တရား၀ငအားျဖင ႏငငေတာကပငဆငေနေသာေျမမား ေပၚတြင အေျခခေနထငလကရၾကသည။ ထမသာမက ထငးႏငငလယယာေျမဥးစးဌာနအေနျဖင ေျမာကျမားစြာေသာႏငငပငသစေတာေျမမားအပါအ၀င ႏငင၏ေျမဧရယာ ဟကတာ ၅၁ သနး မ ဟကတာ သနး ၂၀ ေကာအတြက အမးမးေသာ လတစဥးခငးကယပငလယယာေျမစာရြက စာတမးမားကထတေပးခၿပးျဖစေသာလညး အဆပါ လယယာေျမလပပငခြငမား၏ ၉၀ ရာခငႏႈနးမာ ႏငငလဥးေရ၏ ၁၀ ရာခငႏႈနးေအာကတြင

17

သာရေသာ လမား၏လကထတြငရေနပါသည။ ထထက ပမားႏငေသာျငား ပဂၢလကပငေျမ၏ အနညးဆး ၃၈ ရာခငႏႈနးမာ အသးျပမႈမရဘျဖစေနၾကသည။ ယငးအခကက ပဋပကၡအား မလြမေသြေပၚေပါကလာေစရာ ၁.၅ သနးမေသာ မသားစမားအေနျဖင စကပးစားေသာကရန ေျမငားရမးေနရျခငးသာမက စကပးေရးလပကငသမသားစေပါငး ၈ သနး ေကာတ႔ထ၌ မညသည ေျမပငဆငမႈမမရျခငးတ႔ကလညး ထသ႔ေပၚေပါကလာေစျခငးျဖစသည။ ထစဥအတြငး ၁၉၉၃ ခႏစ သစေတာေျမျပနလညပးေထာငေရးအကဥပေဒအရ စကပးေရး အတြကလထအသးခလကရေသာ ႏငငပငေျမမားစြာက ႀကးျမနသစပငစကပးျခငးမားအလ႔ငာ လႊေျပာငးရယခြငေပးခသည။ ယခအခါအစးရအေနျဖင ျပ႒ာနးဥပေဒအရသစေတာေျမမားေပၚမ ျပညသလထအားႏငထတျခငးအတြက တစခါလာမျပာပဆးပစမး ေနာကထပအေၾကာငးျပခက ေပးေနဆျဖစသည။ ယငးအေၾကာငးျပခကမာ ရြာသားမားသည ၄ငးတ႔၏အေျခခေနထငျခငးမားမ တစဆင ကမၻာႀကးပေႏြးလာမႈကျဖစေပၚလာေစသညဆျခငးပင။ ဤေဆာငးပါးတြင တရား၀င သစေတာထနးသမးေရးလပေဆာငခကမားက လထ၏အေျခခေနထငမႈမားအေပၚ ထပါးမႈမားရေန သည ထငးႏငငေျမာကပငးစရငစႏစချဖစေသာ ဖကခာဘြနႏငခာရကဖနတ႔အတြငးမ ပဋပကၡ အခ႕က ေဆြးေႏြးတငျပထားသည။ ဖကခာဘြနစရငစ ထငးႏငငေျမာကပငး၊ ဖကခာဘြနစရငစအတြငး လဥးေရ ၁၂၀၀ ေကာရ ရြာတစရြာျဖစသည ေဟြ႔ရာေဟာငရြာသည ၁၉၇၁ ခႏစကတညးက စတညလာချခငးျဖစသည။ ေဟြ႔ရာေဟာငရြာ၌ ယေန႔ ေနထငသအမားစသည အစးရက နမးေနာငအမးသားဥယာဥအား ၁၉၇၁ ခႏစတြင စတင တညေထာငစဥ ဆနဘြနးဟေခၚသည၄ငးတ႔၏ေကးရြာမ ႏငထတခလကရသမားျဖစၾကသည။ အနးရ အေတာေလးပမေသးငယေသာ ေဟြ႔ခြနတာရြာမာ ၁၉၆၃ ခႏစက တညထားချခငးျဖစသည။ ၁၉၉၉ ခႏစ ၊ ႏ၀ငဘာလ ၂၆ ရကေန႔တြင ဖးပါဒနး (ကမးပါးယနေတာင) ဟေခၚေသာ ေတာရငး တရစၦာနေဘးမေတာက ေကးရြာလထအေျခခေနထငရာႏင ၄ငးတ႔၏အနး၀နးကငမသစေတာမား ပါ၀ငေနသညေျမေနရာေပၚတြင အစးရကသတမတထေထာငခရာ ယငး၏ရညရြယခကမာ ရြာသ ရြာသားမားကႏငထတရနျဖစေၾကာငးသသာေစခသည။ ေဟြ႔ရာေဟာငရြာႏငမနးမေ၀းရ ေသးငယ လေသာေဟြ႔၀ငးရြာ၌ေနထငၾကသမားသည ေလာေၾကးေသာလညးေကာငး၊ ျပနလညအေျခခ ေနထငရနေျမႀကးေသာလညေကာငး ေထာကပျခငးမခရဘ လကလြတဆး႐ႈးခရသည။ အမးသား ဥယာဥတာ၀နရသမားသည အကယ၍ရြာသားမားအေနျဖင ၄ငးတ႔၏ေကးရြာအားစြန႔ခြာသြားလင ေလာေၾကးေပးမညဟကတျပလက မသားစမားထြကခြာသြားေအာငလညစားခၾကသည။ သ႔ေသာ ထကတသည မညသ႔ေသာဥပေဒေၾကာငးကမအေျခခထားျခငးမရရာ အဘယေၾကာငဆေသာ ရြာသရြာသားမားထ၌ေျမပငဆငမႈမရၾကဘ ေျမေပၚမထြကခြာသြားေစေရး ၄ငးတ႔အားလညစားရန အတြကသာေပးခၾကျခငးျဖစသည။ ေဟြ႔ခြနတာရြာသညလညး ၿခမးေျခာကမႈေအာကတြင အၿမတမးရေနခရသည။ ၂၀၁၅ ခႏစအတြငး က ရြာသား ၁၃ ဥးတ႔သည (ကေလးမားႏငမသနစြမးသတစဥးအပါအ၀င) ေဘးမေတာအတြငးရ

18

အခငးမားမေျပာငးဖးမားခးေပးရန အမနးခငးတစဥး၏ငားရမးျခငးခခရရာ ရာဇ၀တမႈေျမာကေသာ ကးေကာ၀ငေရာကမႈအျဖစ ေဘးမေတာဥးစးျဖစသကတရားစြဆခသည။ တရားရးကအခငးျဖစပြား ေသာေျမကြကငယ (တစဟကတာခြေအာကသာကယ၀နး) ၏အေနအထားမာရငးလငးမႈမရဟ ဆကာ အမႈအားပလပခပါသည။ သ႔ေသာ အဆပါဆးျဖတခကက အယခခရးက ျပနလည ေျပာငးလၿပး ေထာငဒဏ (၆) လ (၂ ႏစဆငးငျဖင) ခမတခသည။ ႏငငေတာတရား႐းခပကလညး အယခခရးဆးျဖတခကအား အတညျပေပးခပါသည။ ေဟြ႔ခြနတာရြာ၌ေနထငသမားသည ထခကပကစးမႈမားအတြက ညစညမးေအာငျပလပသက ေပးေလာရနတာ၀နရသညဟျပ႒ာနးထားေသာ ၁၉၉၂ ခႏစ ပတ၀နးကငေရးရာအကဥပေဒအရ ကမၻာႀကးပေႏြးမႈကျဖစေစမႈျဖင အမးသားဥယာဥမားဥးစးဌာန၏ အရပဘကတရားစြဆမႈကလညး ရငဆငခရသည။ ပမနအားျဖငဆလင ညစညမးမႈျဖစေစသညစကမႈလပငနးမားအေပၚသာ အကး သကေရာကသညအဆပါအကဥပေဒက စာခပခပဆထားသညပညာရငမား၏အကအညျဖင ဆငးရသားေကးလကေနျပညသမားအားတကခကသည လကနကတစခအျဖစအသးခႏငေအာင မၾကာေသးမကမ ျပနလညျပငဆငထားပါသည။ အဆပါပညာရငဆသမားႏငအတပါလာသည ေဖာျမလာအရ အပခနတးလာမႈမား၊ ေျမဆလႊာတကစားမႈ၊ ေျမဆၾသဇာေလာနညးလာမႈအျပင ေရႏငပတသကသညထခကပကစးမႈမားျဖစေပၚေစျခငးအတြက ေဟြ႔ခြနတာရြာသားမားက တစဟကတာလင အေမရကနေဒၚလာ ၂၆,၂၅၀ အထ ဒဏရကႏငေလသည။ အားလး ေပါငးၾကညလင ထခကပကစးမႈမားအတြက ျပညတြငးအေနအထားျဖငအလြနတရာမားျပား လသညပမာဏျဖစေသာ အေမရကန ေဒၚလာ ၇၀,၀၀၀ ခန႔က သအရအရ ေဒသခရြာသားမား ေပးေဆာငရႏငပါသည။ ယငးျဖစရပတြင တရားရးက ၂၀၁၆ ခႏစ ဒဇငဘာ ၂၈ ရကေန႔၌ ေဟြ႔ခြနတာရြာမတရားရငဆငသမားက တစဟကတာလင အေမရကနေဒၚလာ ၃၅၆၂ ေဒၚလာနႈနး အျပင ၂၀၀၅ ခႏစမစကာ ႏစစဥအတးႏႈနး ၇.၅ ရာခငႏႈနးျဖငေပးေဆာငေစရန အမန႔ခမတ ခေလသည။ ရြာသားမားကလညး ဥပေဒေၾကာငးမမတမႈအျဖစ ၄ငးတ႔ျမငေၾကာငး ဆကလကခခေလာကထား ခၾကသည။ ၄ငးတ႔က တရားရးမားသ႔အယခလႊာတစေစာငအားတငသြငးခၾကရသာမက လထ လယယာေျမပငဆငခြငအမးအစားအသစတစမးအတြကလညး အဆျပလႊာတစေစာငတငျပခ ၾကရာ ယငးသည ျပနာအားေရရည၌ ၿငမးၿငမးခမးခမးေျဖရငးႏငလမမညဟ ၄ငးတ႔ကယၾကည ၾကသည။ လယယာေျမအား အမားဆငသေဘာမးျဖငပငဆငမႈမာ အကယ၍ လတစဥး တစေယာကခငးအေနျဖင ပဂၢလကေျမပငဆငခြငအရမတပတငထားပါက ေရာငးခခရႏငသည အႏရာယ သ႔မဟတ ေပၚေပါကလာႏငေသာအေနအထားမားအရ ေျမစြန႔လႊတေပးရန မသားစမား အကပကငခရႏငသညအႏရာယတ႔အား ေလာခေပးလမမညျဖစသည။ ယငးအဆျပလႊာတြင စညးမဥးစညးကမးမားခမတေရးအျပင ေျမေစာငေရာကမႈႀကးၾကပရန ေကးရြာလထဥးေဆာင ေသာ ေကာမတတစရပဖြ႔စညးေရးအတြက လထအဖြ႔အစညးဆငရာလပငနးစဥတစရပအား တငျပထား ပါသည။ ထ႔ျပင ရပရြာလထပငေျမအသးျပရာမရရလာေသာအကးအျမတမားက ရပရြာလထအား အမနတကယအထာကအကျပမည “လယယာေျမေျမရနပေငြ” သ႔ထညသြငးသြားမညျဖစသည။

19

ခာရကဖနစရငစ ခာရကဖနစရငစအတြငး ခြနးေဆာငသစပငစကပးေရးစမကနးႏငစပလဥးေသာပဋပကၡမာ ၁၉၇၈ ခႏစကျဖစၿပး ေတာ၀ငသစေတာဌာနက ေဒသခလထ၏စကပးေျမမားႏငတစထပတညးကေန ေသာ ဧရယာ၌ ယကလစပငမားစကပးရန သစေတာဘကဆငရာစကမႈအဖြ႔အစညး (FIO) သ႔ ခြငျပခကေပးလကခနတြင ေပၚေပါကလာျခငးျဖစသည။ FIO သည စကပးေရးႏငသမ၀ါယမ၀နႀကးေအာကမ ႏငငပငစးပြားေရးလပငနးတစချဖစၿပး ႏငငျခားသစထတလပေရးကမၸဏမားသ႔ခြငျပထားသညလပကငခြငမား သကတမးကနဆးသြား ၿပးေနာက ၁၉၄၇ ခႏစတြင စတငတညေထာငချခငးျဖစသည။ အစဥအလာအားျဖင ယငး၏ လပငနးမာ သစထတလပထားသညဧရယာမား၌ ယငးအေနျဖငျပနလညစကပးထားမသာလင သစထတရနျဖစသည။ ယငးဧရယာမားမာ ၁၉၇၀ ျပညႏစလြနေႏာငးပငးကာလတစေလာက ထငးကြနျမနစပါတ (CPT) ၏အမာခနယေျမမားအျဖစကနရေနခၿပး သစထတလပရာအမးမးေသာေတာငထထပေသာ ဧရယာမားရသည ခာရကဖနစရငစတြင ျပနာတစရပျဖစေနေၾကာငးသကေသျပခသည။ FIO သည ယငးေနရာ၌ ေျခမခရျဖစေနမညအစား ၁၉၇၃ ခႏစတြငတညေထာငကာ ၂၀၀၀ ခႏစတြင တစစတတစပငးအားျဖင ေတာရငးတရစ ၦာနေဘးမေတာျဖစလာခသည ဖးဆနပကနမအမးသား သစေတာထနးသမးနယေျမအတြငးပါ၀ငေနေသာေျမနမဧရယာမား၌ သစပငမားျပနလညစကပး ရနအဆျပခပါသည။ အကးဆကျဖစေသာယကလစစကခငးမားမာ မလအားျဖင ဟကတာ ၃၂၀၀ တြငစကပးရန ျဖစသည။ သ႔ေသာ ေျမေပၚတြငေနထငသမား၏ဆန႔ကငမႈေၾကာင ၇၀၄ ဟကတာသာလင အမနတကယစကပးႏငခေသာလညး FIO သည ဥပေဒေၾကာငးအရနညးလမးမားသာမက ေဒသတြငးမမာဖးယားလမကမားကလညးအသးခကာ ေဒသခေနထငသမားအားႏငထတရန ၊ ဖအားေပးရနအတြက ၁၉၈၆ ခႏစတစေလာကလးႀကးပမးေနခပါသည။ ေနာကထပနညးလမး တစခမာ သစေတာရြာဟသညအဆျပခကျဖစၿပး ယငးအဆျပခကအရ FIO က သကဆငရာ မသားစတစစအား အမတစလးစာႏင စကပးေျမအနညးငယအတြက ၁ ဟကတာေအာက ေျမကြကမားခြေ၀ေပးသြားမညျဖစသည။ သ႔ရာတြင အျငငးပြားေနသညဇနမားအတြငးေနထငေသာ မသာစေပါငး ၁၂၀ အနကမ အမေထာငစ ၄၀ သာလင ပါ၀ငရန စးရြ႕ေနၾကသည။ ၂၀၀၄ ခႏစတြင FIO စမကနးေၾကာငထခကရေသာ အမေထာငစေပါငး ၂၇၇ စသည ကြနရက တစခအျဖစစစညးမသြားၿပးေနာက အစးရအေနျဖင ယငးအဆျပခကအစား စကခငးထေထာငေရး ကပယဖကကာ ရပရြာလထထေျမမားခြေ၀ေပးဖ႔ေတာငးဆခၾကပါသည။ ၄ငးတ႔က အမားပင လယယာေျမလကမတမားက ရပရြာလထသ႔ အစးရကထတေပးရနႏင ရပရြာလထအေနျဖင ၄ငးတ႔ ကယပငေကးရြာသစေတာေျမအားထေထာငစမပငခြငရေၾကာငး အသအမတျပေပးရန အဆျပခ ၾကသည။ ၄ငးတ႔က သကဆငရာပါ၀ငေနသညအမေထာငစတစစစအား အမေဆာကလပရနႏင

20

အစားအစာရယရနအတြက ေျမကြကငယတစကြကစေပးအပရမညဟေတာငးဆမႈျပသလ ရပရြာ လထပငသစေတာ၊ အမားပငစကပးေျမႏင အမားျပညသသး သ႔မဟတ ရပရြာသးေျမတ႔အား ေပးအပရမညဟလညး ေတာငးဆခၾကသည။ သ႔ေသာ ယခအခနထ အစးရကျပနလညတ႔ျပနမႈ မရေသးေပ။ ၂၀၀၉ ခႏစတြင ေဒသခရြာသားမားသည ၂၀၀၄ ခႏစအတြငး FIO က ယကလစစကပးထားသည ၁၅ ဟကတာခန႔ေျမအား ၄ငးတ႔ကယပငအသးခမႈအျဖစ အမေထာငစအတြကေနထငရနႏင စကပးရနေျမ ၊ အမားပငေျမ ၊ ရပရြာလထပငသစေတာႏင လမးမားကသ႔ အမားျပညသ အဆငေျပသာယာေရးေျမစသညျဖင ေျမအမးအစား (၄) မးခြျခားလက ျပနလညေတာငးဆခ ၾကသည။ FIO ကလညး လေပါငး ၃၁ ေယာကအား အရပဘကတရားရးတြငျပနလညတရားစြဆ ထးႏကခရာ ခခေခပသမားႏင၄ငးတ႔၏မသား၀ငမားအား ယငးဧရယာမထြကခြာသြားရန အမန႔ တစရပခမတခသည။ ရြာသားမားကမ ယခအခနထ ယငးအမန႔အားလကနာဖ႔ ျငငးဆနေနၾကဆ ျဖစသည။ ၂၀၁၄ ခႏစတြင ထငးႏငင၌ စစတပကအာဏာသမးယကာ အမးသားၿငမးခမးေရးထနးသမးမႈ ေကာငစ (NPKC) အျဖစသ႔ ၄ငးတ႔ဘာသာဖြ႔စညးခၾကသည။ ႏငငသစေတာဖးလႊမးမႈအား ၄၀ ရာခငႏႈနးအထတးတကလာေစရနရညမနးထားေသာ NPKC ၏ သစေတာထေထာငေရးမ၀ါဒက ခာရကဖနစရငစအာဏာပငမားက FIO ပင စကခငးဧရယာအတြငးရေနေသာဘေကာေကးရြာ မ ရြာသားမားက ၄ငးတ႔၏ေကးရြာအား ရကေပါငး ၃၀ အတြငးဖကခငးသည အမန႔ကလာေစေရးတြင အေျခခတစခအျဖစ မလြတတမးအသးခခၾကသည။ သ႔ေသာ NPKC အေနျဖငလညး ဆငးရသား ေတာငသလယသမားမား၏အသကေမြး၀မးေကာငးလပငနးမားႏငပတသက၍ ၀ငေရာက မေႏာငယကေရး ၄ငးတ႔ကယတငကတျပထားေၾကာငး အခငအမာေျပာဆမႈမားရေနကာ ထြကခြာ ခငးေသာအမန႔စာအား ဘေကာတြငေနထငသမားက ဆန႔ကငကန႔ကြကေနၾကဆျဖစသည။ ၂၀၁၆ ခႏစ ဧၿပလတြင ေဒသခေခါငးေဆာငတစဥးျဖစေသာ ဒနခနးလသည ၄ငး၏ေနအမအနး တစေနရာ၌ အစားအစာရာေဖြခးဆြတစဥအတြငးေပာကဆးသြားခရာ ထအခနကတညးကစၿပး ျပနမေတြ႔ရေတာေခ။ ဒနမာ “ကၽြနေတာတ႔ဆငးရသားေတြ တရားစြမခခငဘး၊ အးမအမမမျဖစ ခငဘး၊ ကယႏငငအတြငးမာပငခြျခားပစပယျခငးမခခငဘး” ဟ ကယကယေလာငေလာင မေလာစတမးေျပာဆလာသျဖစသည။ ေဒသခမားႏငရတပဖြ႔အေနျဖင မးေလာငကၽြမးထားသည ေနရာမားႏငအရးအပငးအစမားက ဒနေပာကဆးသြားရာ ေကးရြာလထပငသစေတာႏင အစးရ ထနးသမးေစာငေရာကေရးနယေျမအၾကားတြင ေတြ႔ရခရၿပး အမႈႏငပတသက၍စစမးစစေဆးရာ၌ မညသညတးတကမႈကမမေတြ႔ရခရေပ။ အနာဂတဆသ႔ ထငးႏငငသားမားမာ လကရထငးအစးရအပခပမႈေအာက၌ ၄ငးတ႔၏ေျမႏငသစေတာမား သမးယ ခရမည၊ စးပြားေရးလပငနးႀကးမားႏင အကးစးပြားမားကစစအပစႏငေ၀မစားေသာကလသည

21

အျခားေသာအပစမားလကသ႔ထးအပေပးရမညစသညျဖင စးရမေၾကာကလန႔စရာအေၾကာငးရငး မား ယခငထကစာလင ပမမားျပားေနပါသည။ သ႔ေသာ ဖကခာဘြနႏငခာရကဖနတ႔၌ ရြာသားမားရငဆငေနရသည ျပနာမားႏငဆငတေသာ ျပနာမားရငဆငေနရသည ထငးႏငငတစခလးရလမႈအသငးအ၀ငးမားပါ၀ငေသာအရပဘက အဖြ႔အစညးကြနရကသည ဥပေဒသစ(၄) ရပအား အတညျပျပ႒ာနးေပးေရးႏငပတသက၍ ေတာငးဆရာတြငတးတကမႈအခ႕ရရခသည။ ယငးဥပေဒသစ(၄)ရပမာ ရပရြာလထေျမပငဆငခြင ဥပေဒ၊ လယယာေျမဘဏရနပေငြဥပေဒ၊ တရားစရငေရးရနပေငြဥပေဒႏင မမတ႔၏ေျမမားအား အသးျပျခငးမရသညေျမပငရငမားအေပၚအခြနတးျမႇငေကာကခသြားမည ႏႈနးတးခြနဥပေဒတ႔ ျဖစၾကသည။ အကယ၍ အတညျပေပးခပါက အဆျပ ဥပေဒ(၄)ရပလးမာ လယယာေျမအျငငးပြားမႈမားအား ကညေျဖရငးေပးမညအျပင လယယာေျမပငဆငမႈႏငပတသက၍ မညမမႈမားကလညး ေလာခေပး ႏငမညျဖစသည။ ၄ငးတ႔အေနျဖင ရပရြာလထေျမပငဆငခြငဥပေဒအတြက ႁခြငးခကႏငတကြ အစးရထမ စာနာေထာကထားသညၾကားနာမႈကပင ရရေနၾကသည။ လယယာေျမအားရပရြာလထ ပငဆငခြငႏငပတသက၍ အစးရအေနျဖင ကန႔သတမႈမားပမပါရသည ယငး၏ကယပငအဆျပလႊာ မားအားပ၍လလားေနရာ ၄ငးအဆျပလႊာမားတြင သမ၀ါယမအသငးမား၏ေျမစမခန႔ခြမႈပါရေသာ လညး အမးသားဥယာဥမား သ႔မဟတ သဘာ၀ေတာရငးတရစၦာနေဘးမေတာမားအတြငးမ လထ၏အခြငအေရးမားက အသအမတျပမထားေပ။ အရာနပဖြနပည (lumnampasak5748@gmail.com) The Northeastern Land Reform Network – Thailand ထပမသရလေသာသတငးအခကအလကမားအတြက (၁) The Land Institute Foundation of Thailand

(၂) Thai Civil Rights and Investigative Journalism: http://prachatai.org/english/category/news

(၃) Prachatai News, 17 May 2013: http://prachatai.com/journal/2013/05/46764

22

ျမနမာႏငင » ၿခမးေျခာကမႈေအာကမ ဌာေနတငးရငးသားအခြငအေရးမားအား ျမႇငတငေပးေနေသာမ၀ါဒသစ

လြနခေသာ (၂) ႏစတာကာလသည ျမနမာႏငင၌ႀကးမားသညအေျပာငးအလေပၚေပါကခေသာ ကာလတစရပျဖစၿပး အသသာအထငရားဆးမာ ၂၀၁၅ ခႏစ ႏ၀ငဘာလေရြးေကာကပြ၌ အမးသား ဒမကေရစပါတ (NLD) ေအာငျမငခမႈျဖစသည။ (၁) ျမနမာႏငငျပငပ၌ ေျပာဆမႈသပမရၾက ေသာလညး ေသခာေပါကထးျခားမႈတစခမာ ျမနမာႏငင၌ ၂၀၁၆ ခႏစ ဇနန၀ါရလတြငထြကရ လာေသာ အမးသားေျမအသးခမႈမ၀ါဒ (NLUP) ျဖစသည။ ယငးမ၀ါဒမာ ၂၀၁၆ ခႏစ ဧၿပလတြင အသစတကလာမည NLD အစးရထသ႔အာဏာလႊေျပာငးေပးအပျခငးမတငခင ဆငးေပးရမည အစးရ၏ ေနာကဆးအေရးပါသညမ၀ါဒႀကးပမးခကတစစတတစပငးအျဖစ ထြကရလာျခငး ျဖစသည။ မ၀ါဒကယ၌အားျဖင ဒတယသမၼတကဥးေဆာငေသာ ၀နႀကးဌာနေပါငးစပါ၀ငသည ေကာငစ၏ဥးေဆာငမႈေအာက၌ အမားအားျဖင ပတ၀နးကငထနးသမးေရးႏငသစေတာေရးရာ ၀နႀကးဌာနကႀကးၾကပေပးကာ ယခငမရဖးေသးေသာ ႏစလးေပါကေဆြးေႏြးသးသပမႈလပငနးစဥမ ထြကလာေသာရလဒတစချဖစသည။ အျခားေသာမ၀ါဒေဖာထတမႈမားတြငမေတြ႔ရသညအတငး NLUP တြင အစးရကဥးေဆာငကငးပမႈ (၁၇) ႀကမႏင ၿမ႕နယေပါငးေလးဆယေကာမ အရပဘက အဖြ႔အစညးမားကဥးေဆာငကငးပမႈ အနညးဆး (၇၄) ႀကမအပါအ၀င အမားျပညသေဆြးေႏြး ညႏႈငးမႈေပါငးအနညးဆး (၉၁) ႀကမအျပင ႏငငေတာအဆငအလပရေဆြးေႏြးပြႀကး (၄) ႀကမ လညးရခေၾကာငး မတတမးတငထားပါသည။ (၂) အဆပါမ၀ါဒအား အမးသားလယယာေျမ ဥပေဒမၾကမးေရးဆြရာႏင ေခတေဆြးေနၿပျဖစသည ၁၈၉၄ ခႏစ ေျမရယပငဆငမႈဥပေဒအျပင ၂၀၁၂ ခႏစ ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမရငးမားစမခန႔ခြေရးဥပေဒကသ႔ လကရတညဆဥပေဒမား အား ျပငဆငရာတြင လမးညႊနစာရြကအျဖစလပေဆာငႏငေစရနေမာမနးထားပါသည။ ၂၀၁၂ ခႏစ ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမရငးမားစမခန႔ခြေရးဥပေဒမာ တငးရငးသားမား၏အစဥအလာဓေလ ထးတမးပငေျမမားက ရငးႏးျမပႏသမားထ ခြေ၀ေပးမႈအားကညေပးသည အေျခခဥပေဒျဖစ ေနသည။ ထြကေပၚလာေသာဥပေဒမာ အဓကအားျဖင မတညေသာအေၾကာငးအရာမားအလက အစးရ၏ မ၀ါဒကေဖာျပထားသည အေရးပါေသာအခနး ၁၃ ခနးပါ၀ငသည ညႇႏႈငးေလာေပါစာရြကစာတမး

23

တစချဖစပါသည။ ယငးအပငးမားတြင ႏငငပငေျမမားအားလပပငခြငေပးအပေရးအေပၚ ေဇာငးေပး ထားသည ပမအေသးစတကေသာအပငးမားႏငအတ ေျမအသးခမႈစမခန႔ခြေရးကသ႔ ကယျပန႔ လသညဧရယာမားအျပင ေျမအသးခမႈစမကနးေရးဆြျခငး၊ ေျမရယပငဆငမႈလပထးလပနညးမား၊ ေလာေၾကးေပးအပျခငး၊ ျပနလညေနရာခထားျခငး၊ အခြနေကာကချခငး၊ ၾကပမတစစေဆးျခငး ႏငစစစအကျဖတျခငးသာမက ပမအေရးႀကးသည တငးရငးသားမားေျမအသးခမႈအခြငအေရးမား ႏင အမးသား-အမးသမးမားအတြကတနးတညမသညအခြငအေရးမား ပါ၀ငၾကသည။ ေျမ လပပငခြငျပျခငးမားအျပင ေျမႏငဆကစပသညရငးႏးျမပႏမႈမားအားရပတန႔ရန ေကာငးစြာ လေလာကမႈမရေသးျခငးအတြက အခ႕ေသာလယယာေျမအေရးလႈပရားသမားကမ အဆပါမ၀ါဒ အေပၚေ၀ဖနၾကပါသည။ သ႔ေသာလညး မ၀ါဒအေနျဖင မတသားဖြယရာျဖစသည။ အဘယေၾကာင ဆေသာ ယငးအေနျဖင ေျမစမခန႔ခြမႈႏငပတသက၍ သသာထငရားသည ျပျပငေျပာငးလမႈမား ျပလပရနကမးလမးလကရရာ ေျမအဓမၼသမးပကျခငးႏင လပပငခြငမားမဖယၾကဥထားျခငးအျပင တငးရငးသားမးႏြယအသးသးတ႔၏ ရးရာဓေလထးတမးေျမမားအေပၚ၌ အစးရ၏ေျမအငားခမႈမား အပါအ၀င ေျမႏငစပလဥးသညလတတေလာပဋပကၡမားအတြက စညးကမးထနးသမးရန၊ ကန႔သတရနႏင မ၀ါဒေျဖရငးခကမားအႀကျပရန အဆပါ ျပျပငေျပာငးလမႈမားကႀကးပမးသြား မညျဖစသည။ စငစစအားျဖင ယငးမ၀ါဒသည ျမနမာႏငငတြင ယခအခနအထ အထကမေအာက သြားေသာ ေျမစမခန႔ခြမႈအေျခခမေဘာငကေနသသာသညအေရြ႕တစခဟ ေျပာႏငပါသည။ အကယ၍ ဥပေဒအတငးအေကာငအထညေဖာခပါက ရးရာဓေလထးတမးလပပငခြငအေပၚ ခငမာစြာအသအမတျပမႈသည ျမနမာႏငငအား ပမအာဏာရငဆနဆနကငသးေသာအမနးခငး ႏငငအခ႕ျဖစသည ဗယကနမ၊ ကေမၻာဒးယားႏငလာအႏငငတ႔မ ခြထြကလာေစမညျဖစသည။ မ၀ါဒကယ၌အားျဖငထးျခားေနသညျဖစရာ အဘယေၾကာငဆေသာ ယငး၌ ေအာကပါအေျခခ မမားျဖစသည “လပကြကငယေတာငသလယသမားမား၊ ဆငးရႏြမးပါးသမား၊ တငးရငးသား လမးမား ႏင အမးသမးမားကသ႔ ထခကနစနာလြယသမားအေပၚ အထးတလညအေလးေပးမႈ ႏငအတ ေဒသခလထကအသအမတျပထားသညအတငး ျပညသမား၏တရား၀ငေျမလပပငခြင အခြငအေရးမားက ဥပေဒအတငးအသအမတျပေပးရနႏငအကာအကြယေပးရန” စသညတ႔ ပါ၀င ေနေသာေၾကာငျဖစသည။ အသသာဆးအေနျဖင NLUP ထးျခားေနရျခငးမာ ပထမဥးဆးအေနျဖင ယငးသည ဓေလထးတမးဆငရာလပပငခြငမားသာမက အမားႏငဆငေသာေျမလပပငခြင ေတာငးဆမႈမားကလညး အသအမတျပရကာကြယေပးရန ရညရြယထားျခငးေၾကာငျဖစသည။ ယငးကစၥႏငစပလဥး၍ တငးရငးသားလမးမား၏ေျမအသးခမႈအခြငအေရးမားႏငပတသကေသာ အပငး (၈) သည အေရးအပါဆးအခနးျဖစၿပး ျမနမာႏငငရ တငးရငးသားလမးစမား၏ ဓေလ ထးတမးအရေျမပငဆငမႈမားကအသအမတျပကာကြယေပးရန လးလးလားလား ဥးတညထား ပါသည။ ပဒမ ၆၄ ၌ “တငးရငးသားလမးစတ႔၏ ရးရာေျမအသးခမႈအေလအကငမားက သရ လကနာကငသးေရးအတြကလညးေကာငး၊ ရးရာေျမအသးခမႈအခြငအေရးအျပညအ၀ရရေရး အတြကလညးေကာငး၊ ယငးအခြငအေရးကကာကြယႏငေရးအတြကလညးေကာငး၊ ဘကမလက ေသာအျငငးပြားမႈေျဖရငးေရးလပငနးစဥမားက အသငအသးျပႏငေရးအတြကလညးေကာငး ရးရာေျမအသးခမႈစနစက အမးသားေျမဥပေဒ၌ျပ႒ာနးေပးရမည” ဟေဖာျပထားသည။

24

တငးရငးသားလမးမား၏ေျမအသးခမႈအခြငအေရးမားအခနးမာ ဤသေဘာမးဆကရေနပါသည။ ယငးတြငပါရေသာအပဒေပါငး ၁၁ ပဒသည ရးရာေျမအသးခမႈအေလအထမား၊ တငးရငးသား မးႏြယစေျမမားအား လပပငခြငမားခြေ၀ခထားေပးျခငးမကာကြယျခငး၊ အလညကအနားေပး စကပးသညစနစမားအားအသအမတျပကာကြယေပးျခငး၊ ၄ငးတ႔၏ေျမမားႏငပတသက၍ ဆးျဖတခကမားျပလပရာတြင တငးရငးသားလမးမားစစမနစြာပါ၀ငႏငေရးလအပခကအေပၚ လကခအသအမတျပျခငး၊ ဓေလထးတမးေျမအျငငးပြားမႈေျဖရငးေရး လပထးလပနညးမား၏ အေရးပါမႈအားအသအမတျပျခငးႏင အစဥအလာေျမအျငငးပြားမႈမားႏင မလေနရာမဖယရား ခရသမားအတြကေျဖရငးေပးျခငးဆငရာအေျခခမမားစစဥခမတေပးျခငးတ႔ပါ၀ငေနသည။ အကယ၍ ဥပေဒအတငးအေကာငအထညေဖာျဖစမညဆလင ယငးအေျပာငးအလမားသည လကရ ျမနမာႏငငအတြငး ရးရာေျမမားအေပၚအထက-ေအာကစမအပခပေနမႈမ ေျပာငေျမာကစြာဖယခြာလာျခငးက ကယစားျပေနမညျဖစသည။ အေရးႀကးစြာပင NLUP ၏အပငး (၉) ၌ ျမနမာႏငငအတြငး ကား-မ တနးတညမမႈရေရး ျပညတြငး အရပဘကအဖြ႔အစညးမား၏ ျငငးခေဆြးေႏြးမႈေပါငးမားစြာႏင စညးရးေတာငးဆမႈေနာကပငး ပါ၀ငလာေသာ အမးသားမားႏငအမးသမးမားအၾကား တနးတညမသညအခြငအေရးရရေရး အထးအေလးေပးေဖာျပထားသညအခနးတစခနးပါရေလသည။ ျမနမာႏငငတြင အမးသမးမားမာ သသသာသာပင အခြငအလမးခ႕င႔အားနညးမႈမားရေနပါသည။ အထးသျဖင ေျမႏငပတသကၿပး ယငးအခကမာမနကနလရာ အမားအားျဖင ေျမမားက အမးသားမား၏အေရးအျဖစသာ႐ႈျမငၾကၿပး ေျမမတပတငမႈစာရြကစာတမးမားတြင အမးသမးမားအားထညသြငးေလမရျခငးမာ မဆနးေတာၿပ ျဖစသည။ (၃) NLUP ၏ အပငး (၉) မာတးခ ႕ထားျခငးမဟတဘ ပဒမ ၂ ခသာပါ၀ငေလသည။ သ႔ေသာ ပဒမ ၇၅ သည အမးသမးမားအားေပးအပသငသည ေျမလပပငခြငႏငစမပငခြင (၈) ရပ တ႔က တတကက ရငးလငးေဖာျပထားပါသည။ ယငးတ႔တြင ေျမကတစဥးတညးအမညေပါက ထားရခြင သ႔မဟတ ပးတြအမညေပါကထားရခြငမားျဖင ပစၥညးဥစၥာပငဆငခြင၊ အမေထာငဖက ျဖစသကြယလြနရာတြငျဖစေစ သ႔မဟတ လငမယားကြာရငးေသာအခါတြငျဖစေစ ပစၥညးခြေ၀ရာ၌ ေျမပငဆငခြငအျပင ေျမႏငပတသကသညဆးျဖတမႈမားျပလပရာ၌ ပါ၀ငေဆာငရြကႏငခြငႏင ရပရြာအဖြ႔အစညးအားကယစားျပပငခြငမားစသညတ႔ပါ၀ငေလသည။ ၂၀၁၆ ခႏစ NLUP သည အစးရကမကထျပထားသညေျမသမးယမႈမားႏငပတသက၍ ကာလ ရညၾကာစြာမေကမနပျဖစေနၾကေသာ ေကးလကေဒသေနျပညသမားႏငတငးရငးသားမးႏြယစ မား၏အခြငအေရးမားအေပၚအေလးထားေသာ ၊ ပမဒမကေရစကကာ ပးေပါငးပါ၀ငေဆာငရြကခြင ရေသာေျမစမခန႔ခြေရးစနစဆ ျမနမာႏငင၏အမနတကယဥးတညေျပာငးလေနမႈအားကယစားျပ ေနသညဟထငရပါသည။ သ႔ေသာ NLUP အားထတျပနၿပးေနာက (၁၀) လမအၾကာ ၊ ၂၀၁၆ ခႏစ ႏ၀ငဘာလ ၁၁ ရကေန႔တြင လႊတေတာအတြငး၌ ထငရားျခငးမရေသာျငား လပပငခြငရရထား သည ဥပေဒေရးရာႏငအထးကစၥရပမားေလလာဆနးစစသးသပေရးအထးေကာမရငက (ေနာင အထးေကာမရငဟသးႏႈနးသြားမည) လႊတေတာသ႔မတခကတစခေပးပ႔ခသည။ စစအစးရက ေရးဆြကာ ေျမေပၚေျမေအာကသယဇာတအားလးက မလအားျဖင ႏငငေတာကပငဆငသညဟ ထညသြငးထားေသာ ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒပါ ပဒမ ၃၇ အားရညညႊနးထားသည အဆပါ မတခကတြင NLUP အတြငး ဆေလာသကဆငမႈမရေသာအခကမားပါ၀ငေနေၾကာငးႏင

25

ယငးတ႔ကမ၀ါဒအတြငးမပယဖကသငေၾကာငး၊ ထ႔ျပင လကေလာညေထြရသညအခက ၆ ခက အား ထပမထညသြငးရမညျဖစေၾကာငးေဖာျပထားသည။ အထးေကာမရင၏ သသပတတသညသဘာ၀အားထနးသမးလက (၄) အေၾကာငးရငး ကလႊတေတာသ႔တငျပခေသာလညး ယငးမတခကအား အမားျပညသသရေအာငထတျပနချခငး မရပါ။ စငစစတြင ယငးကစၥရေနသညအေၾကာငးက ေနာငအခါမ အဂၤလပဘာသာျဖင ျပညတြငး၌ ထတေ၀ေသာ ျမနမာတငးစသတငးစာအတြငးအကဥးမေဖာျပျခငးမတစဆင ပမကယျပန႔သည လယယာေျမျပျပငေျပာငးလေရးအသငးအ၀ငးသာသရလာခၿပး အလရငအဖြ႔အစညးမား၏ ေနာကထပစစမးမႈမားအားေစေဆာေပးခသည။ ယငးမတခကျပသညစာက အစးရအဖြ႔အတြငး၌ ႀကးမားသညႏငငေရးၾသဇာရသတစဥးျဖစၿပး ေကာမရင၏ဥက႒ျဖစသ ဥးေရႊမနးက လကမတ ေရးထးထားသည။ ဗလခပႀကးေဟာငးတစဥးျဖစကာ ယခငအာဏာရ ျပညေထာငစႀကခငေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရးပါတ (USDP) ၏ ဥက႒ျဖစသညအျပင ယခငအစးရလကထက ၌ ျပညသ႔လႊတေတာ ဥက႒လညးျဖစခသ ဥးေရႊမနးႏငသ၏မသားစတ႔သည စကပးေရးအေျခခစးပြားေရးလပငနးမား၌ ရငးႏးျမပႏမႈမားအပါအ၀င ႏငငတစ၀မး မားျပားလသညစးပြားေရးအကးအျမတမား ရယယထား ႏငဆျဖစသည။ (၅) အေရးႀကးသညမာ ဥးေရႊမနးသည NLD ေခါငးေဆာငႏင ႏငငေတာ၏ အတငပငခပဂၢလျဖစသ ေဒၚေအာငဆနးစၾကည၏ ရငးႏးေသာမဟာမတတစဥးအျဖစမားစြာ ထငျမငယဆခရသျဖစသည။ အမနအားျဖငလညး ဥးေရႊမနးသည NLD ေခါငးေဆာငႏင အလြန နးနးကပကပရျခငးေၾကာင ယခင USDP ပါတမထတပယျခငးခခရေၾကာငး ၂၀၁၅ ခႏစ အတြငး သတငးစာမား၌ ကယကယျပန႔ျပန႔ေရးသားခၾကပါသည။ ဥးေရႊမနးအေနျဖင ၂၀၁၅ ခႏစ ေရြးေကာကပြ၌ ၄ငး၏ေနရာအားဆး႐ႈးခရေသာလညး ယခငဥပေဒျပလႊတေတာအတြငး ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒျပငဆငေရးႀကးပမးရာ၌ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညအားကညပပးချခငးအတြက ဆလာဘတစခအျဖစ အထးေကာမရငတြင ႏငငေတာအတငပငခပဂၢလ၏ခန႔အပျခငးကခခရ ေၾကာငး အခ႕ေသာသမားက ႐ႈျမငၾကပါသည။ (၆) ဆေလာသကဆငမႈမရသညအခကမားအား ပယဖကသငျခငးေၾကာင စစဥထားေသာအခက (၆) ခကအားျပနၾကညမညဆပါက ေျမႏငသကဆငသညသတငးအခကအလကစမခန႔ခြေရးအဖြ႔တစဖြ႔ ထေထာငရနႏင မ၀ါဒစာတမးအား ၅ ႏစတစႀကမဆနးစစသးသပမႈမားအသးသးျပလပသြားေရး ေထာကခေပးမႈအားဖယရားရနရညညႊနးထားသည ပထမဆးအခကႏငေနာကဆးအခကတ႔မာ အျငငးပြားဖြယရာအနညးဆးျဖစႏငပါသည။ မတခကစာအတြငး သာဓကေပးညႊနးဆထားသည ပထမဆးေသာအခကမာ ႏငငတစ၀နး ေျမႏငသကဆငသညသတငးအခကအလကမားစမခန႔ခြ ေရးအတြက အထးတာ၀နယလပေဆာငေပးမညအဖြ႔တစဖြ႔ ဖြ႔စညးရနအႀကျပထားေသာ NLUP ၏ ပဒမ ၁၈ ကရညညႊနးထားပါသည။ အထးေကာမရငအေနျဖင ထကသ႔အဖြ႔အစညးႏငယဥ၍ အႀကျပရာတြင ေျမႏငသကဆငေသာ တညေနရာအကြာအေ၀းအခကအလကမားသာမက တာ၀နရ၀နႀကးဌာနမား၏သတငးအခကအလကမားကပါ တစစတစေ၀းတညးစစညးေပးသြားမည ‘၀မးမကျမနမာစမကနး’ ပစမးျဖင ထသ႔အဖြ႔အစညးရေနၿပးျဖစေၾကာငး သရထားျခငးမရ ေသးပရသည။ (၇) ေနာကဆးအခကတြင လကေတြ႔မကမညဥပေဒမားအား အခနကာလ အားေလာစြာျပငဆငသြားရနျပ႒ာနးေပးသြားမညမ၀ါဒႏငစပလဥး၍ ပမနသေဘာမး မြမးမျပငဆင သြားေရးအဆအား အထးေကာမရငအေနျဖငတငျပခေသာလညး ထကသ႔အျမငမးအတြက

26

အေၾကာငရငးမားကမ ေဖာျပထားျခငးမရေပ။ ျမနမာႏငငအတြငး ေျမႏငသကဆငေသာမ၀ါဒ အေရးပါေနျခငးႏင လကရ ျဖစေပၚေနဆ ေျပာငးလေနသညအေျခအေနမားေၾကာင ၅ ႏစလင တစႀကမ ေျမႏငသကဆငေသာမ၀ါဒႏငဥပေဒႏစရပစလးအေပၚ ျပနလညဆနးစစသးသပသြားေရး ယငးအဆမာ လး၀ေၾကာငးကးဆေလာမႈရေနပါသည။ အထးေကာမရငကပယဖကရနသတမတထားေသာဒတယအေၾကာငးအရာမာ ေျမအျငငးပြားမႈမား ႏငပတသက၍ အထးတရားရးမားႏင လြတလပသညသးဥးသးဖလယစရငဆးျဖတေရးလပငနးစဥ အားတညေထာငခမတႏငေရးေထာကခေပးေနမႈကဖယရားပစရန ရညညႊနးျခငးျဖစသည။ ထသ႔ နစနာမႈေျဖရငးေရးလြတလပေသာစနစတစရပက NLUP ၏ ပဒမ ၄၂ ၌ တတကကေဖာျပထားရာ အဘယေၾကာငဆေသာ လကရဥပေဒမေဘာငမားအေနျဖင ေျမအျငငးပြားမားအားေျဖရငးရန ျပညစလေလာကမႈမရေၾကာငး သကေသထထား၍ျဖစသည။ အမားဆငရပရြာလထေျမမား ၊ ဓေလထးတမးအရေျမပငဆငမႈ သ႔မဟတ ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာစကပးျခငးမားက လကရ ဥပေဒ မေဘာငအတြငး၌ အသအမတျပထားျခငးမရရာ စငစစတြင အထကေဖာျပပါ ၂၀၁၂ ခႏစ ေျမလြတ၊ ေျမလပႏငေျမရငးမားစမခန႔ခြေရးဥပေဒသည လကရအားျဖင အမားဆငရးရာေျမမား ႏငေျမလပမားက ပဂၢလကရငးႏးျမပႏသမားလကသ႔ေပးအပေနမႈမားအေပၚ တရား၀ငျဖစေစ လကရသည။ လြတလပသညခသမာဓရးအားဖယရားရနျပ႒ာနးထားေပးျခငးျဖင (ထေထာငရဥး မညပငျဖစေစဥးေတာ) အထးေကာမရငသည ႏငငပငေျမ ႀကးစးမႈ နဂအေျခအေနအတငး ဆကရ ေနသငေၾကာငးသသာသညလကၡဏာတစခက ေပးအပခၿပးျဖစသညဟထငရသည။ ပယဖကပစရန အထးေကာမရငကအဆျပထားေသာအေၾကာငးအရာမာ စးရမဖြယရာ အေကာငးဆးျဖစႏငေျခရသည တငးရငးသားလမးမား၏ေျမအခြငအေရးမားႏငသကဆငေသာ အပငး (၈) အား အလးစျဖတပစေရးျဖစသည။ အထကတြငရငးျပခသညအတငး အပငး (၈) သည NLUP ၌ အဓကကေသာအခနးျဖစသညအျပင ျမနမာႏငင၌ တငးရငးသားလမးမားအတြက ေျမစမခန႔ခြမႈႏငပတသက၍ အထးသျဖင ျမနမာႏငငကနးျမငေဒသ ၊ ေတာငကနးေတာငတနး ေဒသမား၌ေနထငသညတငးရငးသားမားအတြက လတတေလာလႊမးမးေနေသာ သမားရးက မဟတသည ေျမပငဆငမႈစနစမား၊ ရးရာအတငးအမားဆငလပပငခြငအစအမမား၊ သဘာ၀ အရငးအျမစစမခန႔ခြေရးစနစစသညတ႔ႏငစပလဥးေသာ လပပငခြငလၿခစတခရမႈအားေပးအပ ရာ၌ ရငးလငးျပညစသညလမးညႊနမႈကလညးေပးအပႏငပါသည။ အၾသသငဖြယရာေကာငးသညမာ အထးေကာမရငအေနျဖင လကရဥပေဒမာ (အထး သျဖင ေျမႏငအခြနေတာဥပေဒ၊ ၿမ႕ႏငေကးရြာ ဥပေဒ၊ ေျမလြတ/ေျမလပ/ေျမရငးစမခန႔ခြေရးဥပေဒ၊ လယယာေျမဥပေဒႏငသစေတာဥပေဒ) ဓေလထးတမးဆငရာအခြငအေရးမားအေပၚအေလးေပးဂ႐ျပထားၿပး အမနအားျဖငလညး တာ၀နရ သကဆငရာဥးစးဌာနမားက စမေပးေနသညဟေသာအခကမားအေပၚအေျခခ၍ အပငး (၈) အား ျဖတပစေရးဆးျဖတချခငးျဖစသည။ သ႔ေသာလညး “ဓေလထးတမး” ႏင “ရးရာ” ဟေသာ စကားရပမားမာ သစေတာဥပေဒ (၁၉၉၂) တြငလညးေကာငး၊ လယယာေျမဥပေဒ (၂၀၁၂) တြင လညးေကာငး သ႔မဟတ ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမရငးစမခန႔ခြေရးဥပေဒ (၂၀၁၂) - VFV တြင လညးေကာငး တစႀကမတစခါမပါ၀ငချခငးမရေပ။ ထ႔အျပင VFV ဥပေဒသည လကရကာလတြင တငးရငးသားပငရးရာေျမမားႏငသဘာ၀သယဇာတမားက ဖြ႔ၿဖးေရးစမကနးမားအလ႔ငာ ပဂၢလက ရငးႏးျမပႏသမားထလႊေျပာငးေပးေနမႈမားအဆငေျပေအာင ျမနမာႏငငအစးရက ကညေပးေန

27

သည အေျခခကကနညးလမးမားအနကမတစခအျဖစ တငးရငးသားမးႏြယစအခြငအေရးမား ဆငရာအပစမား၏ ေ၀ဖနျပစတငျခငးကခရပါသည။ ယငးအခကမာ ျပညေထာငစအစးရႏင တငးရငးသားမးႏြယအစအဖြ႔မားအၾကားရပဋပကၡအတြက ခငမာသညအေၾကာငးအရငးတစခ ျဖစေပသည။ ထမသာမက အခနး (၈) သည ဓေလထးတမးအရေျမလပပငခြငအား အသအမတ ျပေပးရနႏင ဥပေဒအတြငး တရား၀ငမတပတင လကရကာလဓေလထးတမးအရေျမလပပငခြင အစအမမားအတြက နညးလမးမားေပးအပႏငရန လယယာေျမဥပေဒသစတစရပအား ထးထး ျခားျခားေတာငးဆထားသည တစခတညးေသာအခနးျဖစသည။ အခနး (၈) အား ျဖတပစျခငးမာ တငးရငးသားမးႏြယစ၀ငျပညသမား၏ အသကေမြး၀မးေကာငးမႈမားႏင ေျမစမခန႔ခြေရးစနစမား အား ထညသြငးစဥးစားေပးရနပကကြကျခငးျဖင ၄ငးတ႔၏ ရးရာေျမလပပငခြငအစအမမားအား အႀကးအကယ ထခကေစမညျဖစသည။ ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာစကပးေရးအေပၚအကာအကြယေပးျခငးႏငအသအမတျပေပးျခငးမာလညး ျဖတပစရနအတြက အထးေကာမရင၏အလားတပစမတထားျခငးကခေနရရာ ေကာမရငက ကနးျမငေဒသေနတငးရငးသားမးႏြယစမားကငသးသည ရးရာစကပးေရးစနစမာ သဘာ၀ ပတ၀နးကငအားယယြငးပကစးေစသညဟ အခငအမာဆထားပါသည။ အဆပါစနစအစား ကနးျမငစကပးေရး၊ ေလကားထစစကပးေရး၊ သးႏသစေတာေရာေႏာစကပးေရးကသ႔ ေခတမ စကပးေရးနညးစနစမားျဖငအစားထးရမညျဖစေၾကာငး ေကာမရငက စညးရးတကတြနးေလသည။ ထသ႔ ရးရာသးႏသစေတာေရာေႏာစကပးေရးစနစအကာအကြယေပးျခငးႏငစပလဥးေသာ မညသညေထာကခခကမးမဆက ျဖတပစရနေတာငးဆေနမႈသည ႏငင၏ေကးလကေဒသမား၌ ေျမလပပငခြငအစအမမား၏သမေမြ႔နကနမႈအေပၚနားလညႏငေရး ငပေနေသာအားနညးခကက မးေမာငးထးျပေနပါသည။ ယငးကသ႔ဖယရာျဖတပစျခငးက ျမနမာႏငငတြငသာမက အျခား ပမ ႀကးမားသညေဒသမားတြငပါေအာငျမငမႈမရရခေသာ ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာစကပးမႈပေပာကေရး မ၀ါဒအား ဆကလကထနးသမးထားႏငေရးအတြက ႀကးပမးမႈတစရပအျဖစလညး ျမငႏငပါေသး သည။ အထးသျဖင ျမနမာႏငင၏ကနျမငပငးတြငေနထငၾကေသာ တငးရငးသားလမးမား၏ အသကေမြး၀မးေကာငးလပငနးမားမာ လကရကာလ၌ ၄ငးတ႔၏ေဒသအတြငး အလြနတရာမ ခငမာစတခရမႈကငးမလာေသာေျမလပပငခြငအေျခအေနမားေၾကာင ထခကပြနးပလြယေနၿပ ျဖစရာ တငးရငးသားတ႕၏ ရးရာ ေျမႏငသဘာ၀သယဇာတစမခန႔ခြေရးစနစမားအား ထညသြငး စဥးစားေပးရန ပကကြကၾကျခငးေၾကာငလညးျဖစသည။ လတတေလာအားျဖင ထသ႔ေသာစနစ မားက ျမနမာႏငင၏ဥပေဒမား၌ အသအမတျပထားျခငး၊ အကာအကြယေပးထားျခငးမားမရျခငး ေၾကာင NLUP ၏ အခနး (၈) ၌ ကနးျမငပငးတြငေနထငေသာျငား ဓေလထးတမးအရ ေျမလပပင ခြငမားရရထားသတငးရငးသားလမးမား၏ သကဆငရာေဒသေနာကခအေျခအေနအေၾကာငးအရာ မားအလက အနာဂတကာလေျမစမခန႔ခြေရးအေျခခမေဘာငမားဖြ႔ၿဖးေရးဆငရာ ဘကစလႊမးၿခမႈ ရေသာလမးညႊနတစရပအား ေပးအပထားျခငးျဖစသည။ ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာစနစမားအား အသအမတျပကာကြယေပးျခငးဆငရာညႊနးဆခကကသာမက တငးရငးသားလမးမား၏ ေျမအခြငအေရးမားအားပယဖကပစေရးလလားခကမားသည တစႏစတာလး NLUP ေဆြးေႏြးပြ လပငနးစဥ၏ ပြငပြငလငးလငးပါ၀ငေဆြးေႏြးခြငရမႈသေဘာသဘာ၀အေပၚ သသသာသာ သစၥာ ေဖာကမႈတစရပအျဖစ ျမငလာၾကဖြယရပါသည။ ထပေလာငးဆရေသာ WRM ကြငးဆငး သေတသမားျပလပခသည ျမနမာႏငငအေရးေလလာသမားႏငအငတာဗးခကမားအရ ထသ႔

28

လႈပရားေဆာငရြကမႈအေနျဖင လြနခေသာ ႏစေပါငး ၅၀ ၊ ၆၀ မ ျမနမာႏငငအားဖစးေနေသာ ေပၚလာလကေပာကသြားလကျဖစေနသညဋပကၡမားအတြက အစးရႏင တစႏငငလးအပစ အခတရပစေရးႏငၿငမးခမးေရးသေဘာတညမႈရရေရး ညႏႈငးေဆြးေႏြးျခငးမားလတတေလာျပလပ ေနသည တငးရငးသားအရပဘကအဖြ႔အစညးမား၊ တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔ကယစားလယ မားႏငယၾကညမႈတညေဆာကရာတြငပကျပားသြားမည သသာထငရားေသာအႏရာယက ျဖစလာ ေစေၾကာငးသရသည။ “အျပနအလနေလးစားမႈအေပၚအေျခခလက ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးျခငးမတစဆင တငးရငးသားအဖြ႔အစညးမားအၾကားမ ျပနာမားအားေျဖရငးေရး” ဟ ကတခထားသည NLD ၏ ေရြးေကာကပြေၾကညာခကအေပၚေထာကဆၾကညလင ဤသ႔ဆထားေသာျငား ပမ၍ေနပါသည။ (၈) အကယ၍ တငးရငးသားလမးမား၏ ေျမယာအခြငအေရးမားပယဖကေရးႏင ေရႊ႕ေျပာငး ေတာငယာစနစအားအသအမတျပကာကြယေပးေရးညႊနးဆခကတ႔ကဖယရားေရးေတာငးဆခက မား အဆငေျပမညဆပါက အထးေကာမရငအေနျဖင ေရ႕ပငး၌ေဖာျပၿပးျဖစေသာ အေျခခမမား အခနးမ ပဒမ ၈ (က) အတြငးပါရသညအျပင အမးသား-အမးသမးမား၏ တနးတညမအခြငအေရး မားဟေသာ အပငး (၉) ၌လညးပါ၀ငေနဖြယရာရသည ေျမပငဆငခြငႏငစပလဥး၍ အမးသားႏင အမးသမးတ႔၏ တနးတညမအခြငအေရးမားႏငစပလဥးေသာ မညသညညႊနးဆမႈမးကမဆ ဖယရားရန ထပမေတာငးဆထားသည။ အထးေကာမရင၏ယတမတနေသာစဥးစားပမး၌ ထသ႔ေသာေဆာငရြကခကမားအားဖယရားေရးေတာငးဆခကမာ တငးရငးသားစညးလးညညႊတမႈ ထခကလမမညဟ ေတြးဆထားသညအေၾကာကတရားအေပၚတြငအေျခတညထားျခငးျဖစသျဖင ယဆရနရသညမာ အဘယေၾကာငဆေသာ တငးရငးသားမးႏြယစမားအေနျဖင ေျမပငဆငမႈႏင ပတသက၍ အမးသမးမားအေပၚဆကလကခြျခားဆကဆလၾကသညဟထငျမငထား၍ျဖစသည။ ထသ႔ေသာေၾကညာခကအတြက မညသညအေထာကအထားကမလညး ေပးအပထားျခငးမရေပ။ ထတျပနခကၾကညရသညမာ လကေတြ႔ျဖစရပအေထာကအထားတစခခအေပၚ အေျခခထားျခငး ထကစာလင အမးသားခညသာလငျဖစသည အထးေကာမရငအဖြ႔၀ငမား၏ ကယပငအျမငမား အေပၚသာ ပမအေျခခထားပရသည။ အမနတကယတမးတြင မတလ (၈) ရကေန႔ အျပညျပည ဆငရာအမးသမးမားေန႔အခမးအနားအားကငးပရာ၌ ျမနမာႏငငအတြငးအပါအ၀င ကမၻာတစ၀နးမ လႈပရားမႈမား တစဖနျပန၍ထငရားလာစဥအတြငး ေျမႏငပတသကေသာ အမးသမးအခြငအေရး မား၏လကရအေျခအေနက အျခားႏငငမားနညးတ ျမနမာႏငင၌လညး အစးရအဖြ႔အစညးမား အတြငး ေျမစမခန႔ခြမႈအတြငး အမးသမးမား၏အခြငအေရးမားႏငပတသက၍ သရအေလးထား မႈမားတးပြားလာေစရန အေတာေလးလအပေနေၾကာငးျပသလကရသည။ အထးေကာမရငသည အထကတြငေဖာျပခသညအခကမားအားဖယရားေရး ေၾကညာခက ေနာကပငး လကရမ၀ါဒအတြငးထပမထညသြငးသငေသာ အေသးစတအေၾကာငးအရာ ၆ ခက တငျပလာပါသည။ ယငးတ႔အနကအခ႕မာ အစးရအပခပေရးအဖြ႔အစညးအသးသး၏ လညပတ ေဆာငရြကပႏငသကဆငေနပါသည။ သ႔ေသာ အႀကျပထားေသာျပငဆငခကမားအနကမ မားစြာ၏သေဘာထားအသတ႔မာ စးပြားေရးအကးအျမတမားဆကထနးထားႏငေရးအျပင လအပသညဟယဆရေသာေျမမားအားလးကအတငးအဓမၼရယေရး အစးရ၏စြမးေဆာငရညႏင ဆကစပေနပါသည။ မတခကေပးေသာစာ၏ အပဒ (၆) မထတႏတထားသည ေအာကပါ

29

သေဘာတရားအရ ေဆြးေႏြးခကဆလရငးမားက အဆေလာဆးအကဥးခးၾကညႏငပါသည - “ ေျမသယဇာတမားအားလး၏မလပငရငျဖစေသာႏငငေတာအေနျဖင လအပပါက အမားျပညသ အကးစးပြားအလ႔ငာ ေျမရယစမခန႔ခြပငခြငအျပညအ၀ရၿပး ယငးအခကကမ၀ါဒအတြငးထညသြငး ထားရမညျဖစသည။ စကပးေမြးျမေရးေျမမအျခားေျမမားဆသ႔ ေျမအသးခပေျပာငးလျခငးႏင ေျမလက၀ါးႀကးအပထနးခပျခငးတ႔သည ေျမေစးႏႈနးမားအဆမတနတကလာေစၿပး အကးဆက အားျဖင ျပညတြငးျပညပရငးႏးျမပႏသမားအဖ႔ စနေခၚမႈမားႏငရငဆငလာရပါသည။ ထ႔ေၾကာင ျပညေထာငစအစးရ သ႔မဟတ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအစးရမားအေနျဖင ေျမက ထထ ေရာကေရာကအကးရရအသးခလာၾကေစရန သတမတတနဖးႏငတကြေလာေၾကးေပးေခကာ ရယရနလအပပါသည။” အထးေကာမရငမားအေနျဖင ျပညသလထအမားစ၏ တစႏစတာကယျပန႔ေသာလပငနးစဥျဖင အခနယအေသးစတစစဥထားေသာ ေျမျပျပငေျပာငးလေရးဆႏၵမားက မညသ႔ေစာဒကတက ဆငႏႊသြားမညဆတာႏငပတသက၍ လတတေလာမသရရေသးေပ။ အထးေကာမရင၏မတခက သည အစးရယႏရားအားျဖတ၍ ေႏးေကြးစြာေရ႕ဆကသြားေနပရပါသည။ သ႔ေသာ ေမးစရာေပၚလာ သညမာ ထသ႔ေသာေဆာငရြကမႈမားျဖင အစးရဘကမတစဖကသတဆကလကႀကးပမးေနမႈ ေၾကာင NLUP ႏငပတသက၍ တစႏစတာေဆြးေႏြးညႏႈငးမႈလပငနးစဥအတြငးပါ၀ငခေသာ ႏငငသားမား၊ အရပဘကလ႔အဖြ႔အစညးမား၊ တငးရငးသားလမးအစအဖြ႔မားႏင အစးရအၾကား တးတကလာသညဟေျပာဆေနၾကေသာ ယၾကညမႈႏငခစၾကညမႈတ႔အေပၚ မညသ႔ေသာအကး သကေရာကမႈရလာမညဆျခငးပင။ ထ႔ျပင မ၀ါဒႏငဥပေဒေဖာထတေရးဆြျခငးဆငရာ တစႏငငလး အတငးအတာျဖငေဆြးေႏြးညႏႈငးမႈလပငနးစဥမ အေျခတညစအားထတႀကးပမးမႈမားအေပၚ ထသ႔ေသာလႈပရားတစခအား ေစာကားမႈတစခအျဖစမျမငသငဘးလား။ အျပငမေန၍ၾကညပါက NLUP အေပၚတကခကမႈသည တစဖကတြင ေျမႏငစကပးေရးဆငရာျပျပငေျပာငးလေရး အာသာျပငးျပေနသမားႏင အျခားတစဖကတြင ပေနၿမကားေနၿမအေျခအေနအားထနးထားလသည ခရန စးပြားေရးသမားတစစအၾကားဆငႏႊေနသည ကယကယျပန႔ျပန႔တကပြတစခ၏အစတအပငး တစရပသဖြယထငရပါသည။ ယခအထ ဤကစၥႏငပတသက၍ ဒကၡအေပးဆးျဖစႏငသညမာ အဓကအားျဖင ေရြးေကာကျခငး မခရေသာလညး ထးထးျခားျခား ၾသဇာတကမႀကးမားေသာလႊတေတာအဖြ႔အစညးအေနျဖင ျမနမာ ႏငငအတြငးလယယာေျမျပျပငေျပာငးလေရးအစအစဥအေပၚ ႀကးမားသညအရနအ၀ါအသးခေနပ ရျခငးျဖစသည။ ျမနမာႏငငအစးရအေနျဖင ျပညသလထ၏ဆႏၵသေဘာထားမားက ထသ႔ေသာ သသပသညအဖြ႔အစညးတစရပေၾကာင ပယဖကသြားေစမညေလာ။ ေဆာငးပါးက WRM ကြငးဆငးသေတသမားထမရရေသာအခကအလကမားအျပင ေအာကပါ ရညညႊနးကးကားထားသညသတငးအခကအလကမားအေပၚအေျခခ၍ WRM အေထြေထြ အတြငးေရးမးရးက ျပစေရးသားထားပါသည။ (၁) NLD ဆသညမာ အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပဟ၍ ျဖစသည။ ပါတအား ၁၉၈၈ ခႏစတြင တညေထာငခၿပး လကရတြင အာဏာရပါတအျဖစ ျမနမာႏငငအတြငး၌ရပတညလကရကာ ပါတ

30

ဥက႒ႏငႏငငေတာ၏အတငပငခပဂၢလအျဖစ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညက တာ၀နယေဆာငရြက လကရသည။ (၂) Forbes, E., (2017). Civil Society Participation in Land Policy Making: the innovative experience of Myanmar’s pre-consultation on the National Land Use Policy. Mekong Regional Land Governance Project. Vientiane and Yangon.

(၃) Namati, (2016). Gendered aspects of land rights in Myanmar: Evidence from Paralegal Casework. pp 5-6.

(၄) http://frontiermyanmar.net/en/law-reform-a-daunting-challenge

(၅) http://www2.irrawaddy.com/article.php?art_id=14151&page=3

(၆) http://www.mmtimes.com/index.php/national-news/nay-pyi-taw/18853-thura-u-shwe-mann-appointed-to-head-own-legislative-commission.html

(၇) https://cdeweb4.unibe.ch/Pages/News/149/OneMap-Myanmar-New-CDE-project-launched.aspx

(၈) http://www.burmalibrary.org/docs21/NLD_2015_Election_Manifesto-en.pdf

31

အႏၵယအေရ႕ေျမာကပငးမသစေတာမား အႏၵယႏငငအေရ႕ေျမာကပငးဟသၾကသည သ႔မဟတ အေရ႕ေျမာကပငးဟသာရညညႊနးၾကသည ေဒသသည နေပါ၊ ဘတန၊ တရတ၊ ျမနမာႏငဘဂၤလားေဒရႏငငမား၏၀နးရထားျခငးခရၿပး အႏၵယ ျပညမႀကးႏင အၾကမးဖငး ကလမတာ ၂၀ မသာကယေသာေပါငးကးကနးေျမတစချဖင ေသးေသး မငမငတြဆကထားပါသည။ ေဒသတြငး၌ ဌာေနတငးရငးသားလမးစႏြယေပါငး ၂၀၀ ေကာမတငး ေနထငလကရၿပး ၄ငးတ႔အမားစမာ ယဥေကးမႈ၊ အစားအစာ၊ အ၀တအထည၊ စးပြားေရးႏင ႏငငေရးအရ နးစပမႈရၾကၿပး မးႏြယစတစစခငးအလက ကြျပားျခားနားသည သကဆငရာ ဥပေဒမားႏင အဖြ႔အစညးမားေျပာငးလျဖစေပၚခၾကသည။ ၿမ႕ျပထြနးကားလာမႈ အထးသျဖင ၿမ႕ေတာႀကးမား၌ ပမကယျပန႔လာေသာလညး အဓကအားျဖင သဘာ၀ကဖြငဆေပးေနသည ရပရြာလမႈအသကအ၀နးဘ၀မာမဆကရေနဆျဖစသည။ ေတာငမား၊ သစေတာမားႏင ျမစေခာငးမားက ၄ငးတ႔၏ဘ၀အားပေဖာေပးေနၾကသည။ ကမၻာအရငးအႏးမား ႏငတးေဖာထတယေရးလပငနးမားအေနျဖင ေ၀းလေခါငသသညအရပေဒသမားတငေအာင တး၀ငလကရၾကသျဖင ယငးႏငအၿပင အစးရႏငေကာပေရးရငးစးပြားေရးလပငနးမားသညလညး ၄ငးတ႔၏ဖြ႔ၿဖးေရးအစအစဥမားက ဆကလကေရ႕တးလပေဆာငလကရရာ ယခအခါ ပ၍ေတာင မားျပားလာပါသည။ ဤသ႔ ဖြ႔ၿဖးေရးအစအစဥေရ႕တနးေရာကလာသည အေျခအေနအခနအခါ မးတြင သစေတာမား၏အဓပၸါယႏငအသးခပတ႔က ျပနလည၍အဓပၸါယဖြငဆေပးေနရပါသည။ စာရငးဇယားအရသစေတာဖးလႊမးမႈမာ ေဒသအတြငးရ ျပညနယအမားစတြင ၇၀ ရာခငႏႈနးေကာမ ၈၀ ရာခငႏႈနးေကာအထရၾကသည။ ဤေဒသမာ ကမၻာေပၚ၌ ေဂဟစနစပငးအရကြျပားကာ ပကတ အတငးကနရေနဆေဒသအနညးငယအနကမ ေဒသတစချဖစသည။ အဆပါသစေတာႀကးမား အတြငး၌ ဌာေနတငးရငးသားလအဖြ႔အစညးမားရငသနလကရပါသည။ ၄ငးတ႔က အဆပါေတာႀကး မားက ရပရြာအဖြ႔အစညး၏ထနးခပမႈေအာက၌ ပငဆငထား ၊ ထနးသမးထားၾကပါသည။ အဆပါ ဌာေနတငးရငးသားလထပငသစေတာမားတြင အစးရ၏တကရကၾသဇာအာဏာမရၾကရာ ႏငငပင ထနးသမးကာကြယေတာမားႏင ႀကး၀ငးေတာမားမလြ၍ျဖစသည။ ဥပမာ မဏပရျပညနယတြင စစေပါငးဧရယာ၏ ၇၇ ရာခငႏႈနးေကာမာသစေတာမားျဖစေသာလညး ယငးတ႔အနကမ ၇ ရာခငႏႈနးေကာသာလင ျပညနယအစးရလကေအာကတြငရၿပး ကနရေနေသာသစေတာေျမမားမာ

32

ဌာေနတငးရငးသားလထ၏တကရကထနးခပမႈေအာကတြငရေနပါသည။ သ႔ေသာ အာသျပညနယ တြငမ ၿဗတသကလနမား၏ စးပြားျဖစကၽြနးသစစကပးမႈမားေၾကာင ပကတကနရေနေသာ သစေတာမား၏ႀကးမားလသညလမးေၾကာငးမားပကစးခရေလသည။ ယေန႔အခါ အာသျပညနယ၌ ဟကတာေပါငး ၃၁၂,၂၁၀ ဟကတာက ကၽြနးသစစကခငးမားကေနရာယထားရာ ကမၻာေပၚ၌ တစခတညးေသာ အႀကးမားဆးကၽြနးသစစကေဒသႀကးျဖစမညဟယၾကညရသည။ အထးသျဖင ရာဘာကသ႔ စးပြားျဖစေငြေပၚသးႏစကပးျခငးမားမာ ေဒသအတြကအသစအဆနး မဟတစဥ ယငးတ႔၏ဧရယာမားမာမ နဂအတငးရေနေသာသစေတာမားဆသ႔ ပမ၀ါးမေရာကရ လာသည။ လကဖကႏငေကာဖစကခငးမားမာလညး ေတာငေပၚသစေတာမားဆသ႔ ခ႕ထြင ေရာကရလာၾကသည။ ႀတပရျပညနယတြင ဟကတာေပါငး ၁၀၀,၀၀၀ အထ ရာဘာမားထပမ စကပးျခငးအတြကေၾကာင သစေတာျပနးတးမႈမားစတငေနၿပျဖစသည။ ယငးျပညနယမာ အႏၵယ ႏငင၌ ဒတယအႀကးဆးသဘာ၀ရာဘာစကပးထတလပေနသျဖစသည။ ခ႕ထြငမႈမာ ေဒသ အာဏာပငမားေအာကရ တငးရငးသားလမးစႏြယမားႏငဆငေသာသစေတာေျမမားတြင ျဖစေပၚ ေနျခငးျဖစသည။ ရာဘာစကခငးမားမာ အာရနားခားႏငနာဂလနးျပညနယမားအထလညး ခ႕ထြင ေရာကရေနၾကၿပျဖစသည။ ေနာကထပစကမႈသးႏစကခငးခ႕ထြငမႈမာ မဇရမျပညနယရ ဆအနးစကပးမႈျဖစသည။ မဇရမ ျပညနယအစးရက ဆအနးစကဧရယာအား ဟကတာ ၁၅၀,၀၀၀ ၀နးကငအထတးခ ႕သြားရန ရညမနးထားေလသည။ မဂါလာရာတြင ပတ၀နးကငထခကမႈမား အထးသျဖင ေကာကမးေသြးႏငထးေကာကတးေဖာျခငး မား၏သစေတာပကစးမႈမားက ေကာငးစြာမတတမးျပစထားၿပး ေနာကထပေကာကမးေသြး တြငးအား ႏငငေတာတရားရးခပက ပတပငထားခသည။ (၁) ရပရြာလထထနးခပထားေသာ ေျမေပၚ၌ စးပြားျဖစစကပးျခငးမားႏင ပမာဏႀကးမားသညသတတးေဖာမႈမားတးတကလာျခငး တ႔က လ႔အဖြ႔အစညး/ေကးရြာမား၏ေျပာငးလေနေသာသဘာ၀ႏင ၄ငးတ႔အေပၚရေနသညဖအား မားကလညး ညႊနျပလကရသည။ ဤေဒသအတြငး သစေတာမားအားစမအပခပေနသည ဥပေဒမားႏငအဖြ႔အစညးမားမာ ေျပာငးလ ေနၾကသည။ ဓေလထးတမးဥပေဒမားႏငအဖြ႔အစညးမားအေနျဖင မးႏြယစတစစႏငတစစ တညမႈ မရၾကေသာလညး ၄ငးတ႔သည လထအားဥးစားေပးၾကပါသည။ ထးစအတငး ရြာသႀကးမား သ႔မဟတ ရြာေကာငစ ႏင/သ႔မဟတ မးႏြယစေကာငစတ႔သည ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာစကပးျခငး အလ႔ငာ သစေတာေျမက မသားစတစစထသ႔ ခြေ၀ေပးႏငၾကသည။ အကယ၍ ေျမလပကြက တစကြကအားစြန႔ပစၿပးပါက ယငးမာ ရပရြာလထထသ႔ျပနလညေရာကရသြားမညျဖစသည။ ေျမ ေရာငးခမႈအားခြငျပထားျခငးမရသလ တစဥးတစေယာက၏ပငဆငမႈအျဖစသ႔ ရးရာအစဥအလာ အရအေမြဆကချခငး သ႔မဟတ လႊေျပာငးေပးျခငးမျပႏငေသာ ရပရြာလထပငေျမလညးျဖစသည။ သ႔ေသာျငား တစစတစဥး၏ပငဆငမႈအျဖစသ႔ ေျမေရာငးခေပးျခငးႏငလႊေျပာငးေပးျခငးႏစရပ စလး၌ အတြငးအျပငဖအားႏစရပစလး၏အကးဆကတစခအျဖစ ထပါးမႈမားရလာၾကသည။

33

ယေန႔အခါတြင ေဒသခမးႏြယစေခါငးေဆာငမားသည “ကန႔ကြကစရာမရေသာလကမတ” ဟ သအပေသာအရာမတစဆင ပတ၀နးကငဆငရာႏငအျခားေသာေဘးကငးလၿခမႈဆငရာေအာငျမင ေၾကာငးသကေသခအေထာကအထားစာရြကစာတမးထတေပးသည စးပြားေရးလပငနးမားထသ႔ ေျမ/သစေတာမားကလကလႊတေပးရမညျဖစေၾကာငး သေနၾကသည။ အျခားေသာျဖစရပမားတြင သတတးေဖာေရးလပငနးမားအတြကခြငျပခကမားက ေကးရြာေကာငစမားကထတမေပးဘ ကငထားၾကရာ အနာဂတတစခနခန၌ သေဘာတညခကႏငကယၾကမၼာကယဖနတးႏငခြငတ႔ အသက၀ငလာမညဟေသာ စတေအးရနအားေပးေနသညသကေသအေထာကအထားျဖစသည။ ေရးဆြၿပးျဖစသည မးႏြယစမားႏငအျခားမရးဖလာသစေတာတြငးေနထငသမား (သစေတာ ဆငရာအခြငအေရးမားအသအမတျပေပးျခငး) ဆငရာအကဥပေဒ (၂၀၀၆) သည မးႏြယစ၀င မားႏငသစေတာမားအတြငး မရးဖလားေနထငသမားအေပၚသကေရာကၿပးျဖစေသာ ယခငအစဥ အဆက တရားမတမႈကငးမချခငးမားက တရားသျဖငျပနျဖစေစရနႀကးပမးေနသည တးတကမႈ ရလာေသာႏငငေတာမ၀ါဒတစချဖစသည။ ယငးက သစေတာအခြငအေရးမားဥပေဒ၊ တငးရငးသား မးႏြယစအခြငအေရးမားဥပေဒ၊ တငးရငးသားမးႏြယစဆငရာဥပေဒၾကမးႏင တငးရငးသား မးႏြယစေျမယာဥပေဒ (WRM သတငးလႊာ ၂၀၅ အားဖတ႐ႈပါ) ဟလညးေခၚဆၾကသည။ ဤဥပေဒ သည ပထမဥးဆးအႀကမအေနျဖင အျခားအရာမားအနက ေရးဆြထားသညသစေတာတြငး ေနထငပျဖင သစေတာဆငရာအခြငအေရးမားႏငအလပအကငတ႔က အဆပါသစေတာမားအတြငး မးဆကေပါငးမားစြာေနထငလာၾကေသာလညး မမတ႔၏အခြငအေရးမားအား မတတမးမတငႏငခ ၾကေသာ တငးရငးသားမးႏြယစမားႏင အျခားေသာမရးဖလာေနထငလာၾကသမားအတြက အသအမတျပတရား၀ငအပႏငးခပါသည။ အာသႏငႀတပရမလြ၍ အေရ႕ေျမာကပငးရအျခားေသာ ျပညနယ (၆) ျပညနယတ႔တြင ျငငးခမႈႏငတကြ အဆပါဥပေဒအား အေကာငအထညေဖာရျခငး မရေသးရာ အဘယေၾကာငဆေသာ သစေတာမားအတြက ရပရြာလထ၏ပငဆငမႈရထားၿပးျဖစ၍ ျပငပမဥပေဒမားအေနျဖင ေနာကပငးတြင တညဆေဒသတြငးအာဏာပငမားထက ပမအခရာက သြားႏငသညဟေသာ စးရမမႈရေနျခငးေၾကာငျဖစသည။ လာမညႏစမားအတြငး ေဒသတြငးရသစေတာမားအေပၚ နကနကရႈငးရႈငးထခကေစႏငမည အခကမားတြင သတတြငးမားခ႕ထြငျခငး၊ ဆညမား၊ အေ၀းေျပးလမးမားႏငမးရထားလမးမား တးခ႕ျခငး၊ အေျခခအေဆာကအအ၊ စးပြားျဖစစကပးမႈမားတးခ ႕ျခငးႏင ရာသဥတေျပာငးလမႈ ႏငဆကႏႊယသညလပေဆာငခကမားစသညတ႔ပါ၀ငေနၾကသည။ ေကာကမးေသြးတးေဖာမႈသည အာသႏင မကဂါေလရာျပညနယမား၌ အလြနအေရးႀကးေသာ ျပနာျဖစသည။ ယငး၏ ဆးရြားလေသာပတ၀နးကငထခကမႈမားေၾကာင ယခအခါ ႏငငေတာတရား႐းခပ၊ အမးသားအစမးေရာငခ႐းက ေကာကမးေသြးတြငးမားအား ပတပင ထားၿပးျဖစသည (၁) ။ နာဂလနးျပညနယ ၊ ေ၀ါခခရငရ ေရနႏငသဘာ၀ဓာတေငြ႔ေကာပေရးရငး (ONGC) ၏လပကြကမား၌ ေရနယဖတမႈတစရပသည သစေတာမားႏငစကပးေမြးျမေရးေျမမား အေပၚ ႀကးစြာေသာအပကအစးမားအားျဖစေပၚေစခပါသည။ (၂) ေဒသတြငးမအဖြ႔အစညး မားသည ေလာေၾကးေပးရနႏင ျပနလညထေထာငေရးလပငနးမားေဆာငရြကေပးေရးအတြက တရား႐းအထသြားေရာကတငၾကားခၾကသည။ မဇရမ ၊ မဏပရႏင အာရနားခားျပညနယ

34

မား၌လညး ေရနတးေဖာေရးလပငနးမားအတြက လကတေလာ အဆျပထားမႈမားရေနပါသည။ အဆပါအဆျပခကမားအားလးသည သစေတာဧရယာမားပကစးျခငးကျဖစေပၚေစလမမညျဖစၿပး အျခားအသးခမႈမားဆသ႔ လမးေၾကာငးေျပာငးသြားေစမညျဖစသည။ ထ႔ျပင ဆညမားႏငေရကာတာေပါငး ၁၅၀ ေကာတညေဆာကသြားရန အစးရကစစဥလကရရာ ယငးတ႔အနကအမားစသည အႀကးစားတညေဆာကမႈမားျဖစၾကသည။ အာရနားခားျပညနယ တစခတညးမာပင အစးရသည ျမစေပါငး ၄၂ စငးေပၚ၌ ဆညႏငေရကာတာေပါငး ၁၂၇ ခအတြက ေဆာကလပသြားမညကမၸဏအေရအတြကေပါငး ၅၉ ကမၸဏႏင သေဘာတညခကစာခပမား လကမတေရးထးထားၿပး လပစစဓာတအား မဂၢါ၀ပ ၄၂,၅၉၁ မဂၢါ၀ပ ထတလပသြားရန ရညမနး ထားသည။ အဆပါ ဆည၊ေရကာတာမားအားလးသည သပသညးကာ နဂအတငးကနရသည သစေတာဧရယာမား၏ လမးေၾကာငးမားက ျမပသြားေစမညျဖစသည။ မဏပရျပညနယတြင တညေဆာကလကပါက သစေတာေျမ ၂၂,၇၇၇ ဟကတာအားႏစျမပသြားေစမည အျငငးပြားစရာ တးပငမတဆညအား ဖကသမးလကၿပျဖစသည။ ျပညတြငးျပညပမ သသညေအာငကန႔႔ကြကသတ႔ ႏငအတ ေဒသတြငးအတကအချပမႈတ႔သည ႀကးမားလသညသစေတာဧရယာႏင အဆပါ သစေတာမားႏငစပကာ မေရတြကႏငေသာအသကေမြး၀မးေကာငးမႈမားကႏစျမပသြားေစမည ထ ဆညတညေဆာကမႈရပတန႔လကရသည ရားရားပါးပါးျဖစရပေပၚေပါကလာေစရနကညခ ၾကပါသည။ အေ၀းေျပးလမးမား၊ ရထားလမးမားႏင အေျခခအေဆာကအအမားသည ေဒသအားလမးေၾကာငး ဖြငေပးရနအတြက အႏၵယအစးရ၏အစအစဥတြငပါရေသာ ဥးစားေပးလပငနးမားျဖစၾကသည။ ယငးတ႔မာ ခရးသြားလပငနးအတြက ေဒသ၏ယဥေကးမႈႏငအလတရားတ႔အားလစဟျပသျခငး ၊ သစထတလပမႈ ႏငယငး၏ကာဗြနသေလာငႏငမႈစြမး၊ ႐းရာတငးရငးေဆး၀ါးစသညတ႔အတြက သစေတာမားအား လမးဖြငေပးျခငး၊ တြငးထြကသတမားအားအဓမၼယငငျခငးအျပင အႏၵယႏငင အား ပထ၀အေနအထားအရ၊ စးပြားေရးအရလႊမးမႏငစြမးရေသာ အာဆယေဒသႀကးႏငခတဆက ေပးေရး အေျခခအေဆာကအအတ႔အားလမးဖြငေပးျခငးစသညတ႔ျဖစသည။ အေရးပါသည အေျခခ အေဆာကအအလပငနးႏစရပျဖစေသာ အာရျဖတေကာအေ၀းေျပးလမးႏင အာရျဖတေကာ မးရထားလမးတ႔မာ လတတေလာအားျဖင တညေဆာကေနဆျဖစပါသည။ ေတာငအာရေဒသႏင အေရ႕ေတာငအာရေဒသတ႔အားဆကသြယေပးမည အဓကကသည ေရနႏငသဘာ၀ဓာတေငြ႕ ကြနရကတစခအတြက အစအစဥေရးဆြထားၿပးျဖစသညအျပင ေဒသဆငရာစြမးအငကြနရကအား စတငေနၿပးျဖစသည။ အဆပါ အေျခခအေဆာကအအဖြ႔ၿဖးေရးလပငနးမားအားလးတြင သစေတာ ေနလသားမား၏ ရငသနရပတညမႈနညးလမးႏငအသကေမြး၀မးေကာငးလပငနးမားအေပၚ တကရကဂယကရကခတမႈမားရေနၿပး ႀကးမားလသညသစေတာဧရယာမားက ဖကဆးပစမည ျဖစသည။ ရာသဥတေျပာငးလမႈႏငသစေတာ အေရ႕ေျမာကဘကတစလႊား၌ေတြ႔ရရသမားကသ႔ သစေတာမခေနထငသ လထအသကအ၀နး အေနျဖင ကာဗြနထြကရမႈနညးပါးသည ရငသနရပတညမႈနညးလမးအမားစအနကမအခ႕တြင

35

ဥးေဆာငေနထငႏငၾကစဥ ရာသဥတေျပာငးလမႈမာ ၄ငးတ႔၏ဘ၀ရငသနေနထငပႏငအသကေမြး ၀မးေကာငးမႈမားအေပၚ ထခကလကရၿပးျဖစသည။ ထသ႔ထခကမႈမားအား ပ၍ ဆးရြားေစသညမာ သစေတာႏငဆကႏႊယသညလပငနးအမးအစားႏစရပအား အေကာငအထညေဖာျခငးေၾကာင ျဖစၿပး ယငးတ႔သည ကမၻာႀကးပေႏြးမႈအားေလာခရနအကအညေပးလမမညဟ ယဆထား၍ ျဖစသည။ ပထမတစခမာ ယယြငးပကစးေနသညေျမဟဆႏငေသာေျမမားအား ျပနလည ထနးသမးျခငး သ႔မဟတ ကာဗြနသေလာငရာ ၊ ကာဗြနစပယရာသစေတာမားအျဖစ လကရ သစေတာမာအားအကာအကြယေပးျခငးျဖစသည။ ဒတယလပငနးအမးအစားမာ သးနေလာငစာ သ႔မဟတ စြမးအငထတလပမႈအတြက စကမႈဘကဆငရာဇ၀ေလာငစာစကပးမႈျဖစသည။ စကခငး မားက ယငးရညရြယခကမားအတြကထေထာငထားရာတြင အမားအားျဖင ေကာပေရးရငးလပငနး ႀကးမားကပငဆငထနးခပထားၾကၿပး သစေတာတစခအျဖစ အနညးငယမ စဥစားဖ႔ေနေနသာသာ လး၀မျဖစႏငေသာ၊ သးႏတစမးတညးစကပးထားေသာ ကယေျပာေသာဧရယာမားျဖစသည။ အေရ႕ေျမာကပငးရ သစေတာကာဗြနစမကနးမား၏ ဗသကာမားအနကမတစဥးမာ ကမၻာဘဏ ျဖစသည။ ၄ငး၏ေလလာမႈျဖစေသာ ‘အႏၵယႏငငအေရ႕ေျမာကပငး ဖြ႔ၿဖးေရးႏငတးတကေရး အတြက သဘာ၀သယဇာတ၊ ေရႏငပတ၀နးကငဆကစပမႈ’ ၏အစတအပငးတစခအျဖစ (၃) ေနာကခအေၾကာငးအရာေလလာမႈတစချဖစေသာ ‘အႏၵယႏငငအေရ႕ေျမာကပငး ကာဗြနဘ႑ာေငြ ႏငသစေတာက႑’ သည ပမအကးအျမတရသညသစေတာကာဗြနစမကနးမားအတြက စကပးေရးႏငသစေတာေျမမားကေျပာငးလပစျခငးႏငပတသက၍ ျပတသားစြာ ကညလမးဖြင ေပးထားသည။ ‘အႏၵယအေရ႕ေျမာကပငး သစေတာက႑သးသပခက’ ဟေခါငးစဥတပထားသည အလားတေလလာမႈအတြက ေနာကထပသတငးအခကအလကအကဥးခပ၌လညး ေဒသအတြငး ကာဗြနဖမးယမႈအစအစဥမားကညႊနျပထားသည။ ယငးေဒသ၏ သစေတာက႑အတြငး၀ငေရာက ေဆာငရြကရနကမၻာဘဏ၏ျပတသားေသာရညရြယခကႏငအတ ျဖစႏငေျခရသညမာ ကမၻာဘဏ ၏ အေရ႕ေျမာကပငးေဒသအသကေမြး၀မးေကာငးစမကနးမားတြင ကာဗြနႏင ပတသကသည စမကနးအေျမာကအျမားပါ၀ငေနမညဆျခငးပင။ ဤစမကနးအတြငး အေရ႕ေျမာကပငးေဒသႀကး တစခလးပါ၀ငေစရန ကမၻာဘဏက အစအစဥေရးဆြထားလင၊ ထ႔ျပင ကာဗြနစပသစေတာမားမာ ပါ၀ငသညခရငတစခခငးစရ စမကနးမား၏အစတအပငးျဖစေနၾကလင ယငးေဒသႀကးအတြငးရ အားလးေသာေျမမကႏာျပငအေနအထားႏင လ႔အဖြ႔အစညးမားအေနျဖင ရာသဥတေျပာငးလမႈ အၾကပအတညးႏငပတသက၍ ဤသ႔မားယြငးသညေျဖရငးခကေၾကာင ဆးကးမားခစားၾကရမည ျဖစသည။ အေမရကနႏငငအေျခစက ႏငငတကာလထအစအဖြ႔ပငသစေတာအဖြ႔အစညး (CFI) အေနျဖင ေမာဖလန REDD+ စမကနးအား ယငးေဒသအတြငး၌ ပထမဆးေရ႕ေျပးစမကနးအျဖစ ၂၀၁၁ ခႏစတြင စတငခပါသည။ (၄) အဆပါစမကနးမာ မကဂါေလရာခရငအတြငးမ အေရ႕ခါဆ ေတာငကနးမား၌တညရၿပး CFI ၏ ခါဆေတာငကနးလထ REDD+ စမကနးဟလညး တစခါတစရ ရညညႊနးၾကသည။ စမကနးဧရယာအေနျဖင ၂၀၁၀ ခႏစတြင ရြကအပေတာ ၉၂၇၀ ဟကတာႏင ရြကဖြငေတာ ၅၉၄၇ ဟကတာခန႔ပါ၀ငေနေသာ ဟကတာစစေပါငး ၁၅၂၁၇ ခန႔အထ ကယ၀နး ပါသည။ REDD+ စမကနးအတြငးပါ၀ငေနသညသစေတာမားမာ ေရးကၿပး အေလးအျမတထားရာ သစေတာအပမားျဖစသည။ CFI က ပးေပါငးေဆာငရြကမညသမားအျဖစ ေဒသခအငဂအအဖြ႔ မားႏင အျခားေသာဆငရာအဖြ႔အစညးအေရအတြကတ႔အား စာရငးျပလပရာ ဘကသာနအသငး၊

36

ခါဆေတာငကနးမားကယပငအပခပခြငရခရငေကာငစ၊ ေျမကမၻာလႈပရားမႈ ႏင ယႏကတက ကငဒမးအေျခစက ပဂၢလက၀ါတာလးေဖာငေဒးရငးစသညတ႔ျဖစၾကသည။ ေဒသခ Ka Synjuk Ki Hima Arliang Wah Umiam ၊  ေမာဖလနသကသာေခာငခေရးအသငးအား CFI ႏငတြဖက၍

စမကနးေထာကခအားေပးသအျဖစ ထညသြငးထားခသည။ ၀ါတာလးေဖာငေဒးရငးက စမကနး အား ၂၀၁၁-၂၀၁၂ ခႏစအတြက ေပါငေငြ ၁၀၀,၀၀၀ ေငြေၾကးအကအညေပးခပါသည။ စမကနး စာရြကစာတမးမားအရ REDD+ စမကနးတြငပါ၀ငေသာသစေတာမားအတြက ကာဗြနဆငရာ ရပငခြငမားမာ Ka Synjuk Ki Hima Arliang Wah Umiam ၊  ေမာဖလနသကသာေခာငခေရး အသငးအတြကျဖစသည။ ခါဆေတာငကနးလထ REDD+ စမကနးအား ၂၀၁၃ ခႏစ မတလတြင Plan Vivo (အဒငဘာ ၊ ယေက) စသတမတခကမားအရ လကမတထတေပးခသည။ ၂၀၁၃ ခႏစ ဇြနလတြင REDD+ ခရကဒစမားထတေပးမႈအေပၚေျခရာခေနေသာ ပဂၢလကအခကအလကဘဏ တစချဖစသည မာကစမတပတင႐း၌ ကာဗြနေျခဖကေပးမႈလကမတေပါငး ၂၁၈၀၅ ေစာငအား ထတေပးႏငခသည။ ၂၀၁၇ ခႏစတြင စမကနးအေကာငအထညေဖာမႈဒတယအဆငသ႔ေရာကရ လာၿပျဖစေၾကာငး စမကနးစာရြကစာတမးမားအရသရပါသည။ အြနလငးေပၚရစာရြကစာတမးမားတြင အထက၌ေဖာျပထားသညမားႏငပတသက၍အားလးပါရစဥ သစေတာမား၏ပငရငအစစအမနျဖစသည လကေတြ႔ေျမျပငေပၚမျပညသလထမာမ REDD+ ပတသက၍ ဘာကဆလေၾကာငးမသရၾကေပ။ ရြာသရြာသားမားမာ ေတာငကနးမားေပၚ၌ သးႏမား စကပးေလရၾကသည။ သ႔ေသာ REDD+ စမကနးစတငလာေသာအခါ ၄ငးတ႔အေနျဖင သးႏမား စကပးရန အျခားေသာေနရာမားအားရာေဖြခရေလသည။ အဆပါ REDD+ စမကနး၏အကး ေကးဇးမာ ရြာသရြာသားမားအတြက အငမတနနညးပါးလသည။ ဟကတာေပါငး ၄၄၃၉၁ ဟကတာကလႊမးၿခမႈရသည ေနာကထပ REDD+ စမကနးအသစမာ မဇရမျပညနယ ၊ အစေဇာႏငမာမစခရငမား၌ တညရေလသည။ ဤစမကနးအသစက အႏၵယ သစေတာသေတသနႏငပညာေပးေကာငစ (ICFRE) ၊ ေတာငတနးေဒသမားဖြ႔ၿဖးတးတကေရး ႏငငတကာအဖြ႔အစညးျဖစသည နေပါႏငငအေျခစက ICIMOD ႏင ဂာမနအျပညျပညဆငရာ ပးေပါငးေဆာငရြကေရးအဖြ႔အစညး GIZ တ႔က အတပးေပါငးအေကာငအထညေဖာၾကျခငး ျဖစသည။ (၅) ေမာဖလန REDD+ စမကနးႏငအတတပင ရြာသားမားႏငေကးရြာေကာငစမားမ တာ၀နရသမားအေနျဖင REDD+ စမကနးႏငပတသက၍ မညသ႔လပေဆာငေနသည၊ မညသည အကးသကေရာကမႈမားရသညစေသာသတငးအခကအလကမားက အနညးငယသာရရျခငး မသည လး၀မရျခငးအထ ျဖစေနၾကသည။ ၄ငးတ႔၏စာရြကစာတမးမားအတြငး၌ REDD+ စမကနး မားက ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာစကပးျခငးမထြကေပါကတစခအျဖစပေဖာထားၿပး ထသ႔ေသာ သစေတာကာဗြနေခဖကေရးလပငနးသစမားအေနျဖင ေကးရြာမား၏ေငြေၾကးလအပခကမားက ေစာငေရာကေပးႏငမညဟ ေဖာျပထားၾကသည။ ဤစာေရးသသြားေရာကခေသာ ရြာႏစရြာ တြင REDD+ စမကနးမေရာကလာမကပင လကရသစေတာက ေကးရြာ၏အားထတမႈျဖင ႏစေပါငး မားစြာထနးသမးေစာငေရာကခၿပးျဖစသည။ ကာဗြနစမကနးသည REDD+ စမကနးေရာကရ လာျခငးမတငခငကာလမားစြာကပင သစေတာကာကြယေစာငေရာကျခငးဆငရာ ခကခႀကးမား သညအလပမားႏင မမဆႏၵအေလာကတာ၀နယကတျပျခငးမားက ျပလပေပးအပခၾကေသာ ရြာသရြာသားမားထမ သစေတာမားက ေငြေၾကးေပးအပကာလႊေျပာငးရယချခငးျဖစေနပါသည။

37

ယေန႔အခနအခါသည ေဒသချပညသလထမားအဖ႔ မမတ႔၏သစေတာမားအေပၚထနးခပခြငက ျပငပအဖြ႔အစညးမားလကသ႔ ဆး႐ႈးေနရသည ေခတသစတစချဖစပါသည။ အႏၵယအေရ႕ေျမာကပငးေဒသတြင သစေတာမားအျပင လသားမား၏အသကေမြး၀မးေကာငး လပငနးမားကပါထခကေစခသည ရာသဥတေျပာငးလမႈကာကြယေရးအမညျဖငလႈ႕ေဆာျမႇငတင ခေသာဒတယလပငနးအမးအစားမာ သးႏေလာငစာစကခငးမားျဖစၿပး အမားစမာ ၾကကဆပငမား ျဖစပါသည။ အႏၵယအစးရ၏ စမကနးေကာမရငသည သးႏေလာငစာစကပးျခငးမားျမႇငတငရန ေကာမတမားဖြ႔စညးေပးခရာ ၄ငးတ႔သည ထတကနဖြ႔ၿဖးေရး၊ အငဂငနယာလပငနးပငး ေလလာေရး၊ ဥပေဒစညးမဥးစညးကမးပငးလြယကေစေရး၊ စကပးမႈစခနစညႊနးသတမတေပးေရး ႏင ေစးကြကရာေဖြေပးေရးစသညတ႔တြင ရငးႏးျမပႏခၾကရသည။ အေရ႕ေျမာကေဒသတြင ဖကစပကမၸဏတစချဖစေသာ ဒ၀မး၀လဆမမာဂါ သည ၾကကဆစကပးျခငးအတြက အဓက တြနးအားေပးလႈ႕ေဆာသျဖစသည။ ဒ၀မးေရနေရာငး၀ယေရးလမတက (ယေက) သည သးႏ ေလာငစာထတလပေရးအတြကေျမရယသည ပထမဆးကမၸဏမားအနကမတစချဖစၿပး ၀လဆမမာဂါမာ အႏၵယႏငင၌ အႀကးမားဆးလကဖကစကပးသအပစျဖစသည။ ၄ငးတ႔ထ၌ အႏၵယအေရ႕ေျမာကတစခြငသာမက အာရႏငအာဖရကႏငငမားတြငပါ ၾကကဆပငမားတးခ႕ စကပးသြားမည ႀကးမားသညအစအစဥမားရပါသည။ အေရ႕ေျမာကေဒသတစခတညးတြငပင ၾကကဆပငစကခငး ဟကတာ ၁၀၀,၀၀၀ အထလာထားေၾကာငး ၄ငးတ႔ကေၾကညာခၿပး ေတာငသ မားႏငေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာစကပးသမားမာ ဘဏေခးေငြမား၊ ျပနလည၀ယယေပးမညဟေသာ အာမခခကမားျဖင ေသြးေဆာငျခငးခခရေလသည။ အျခားေသာေနရာမားကသ႔ပင ၾကကဆပင စကပးေရးစမးသပမႈမားမာေအာငျမငခပမရေသာလညး ကနကစရတမားက ရြာသားမားကကခ ေပးခရပါသည။ ရြာသားမားအဖ႔ ေငြေၾကးကနကခခရေသာလညး ေရာငးခရနအတြက မညသည ၾကကဆဆမမရရခဘ စကခငးမားမာလညး အဆပပငမားဖးလႊမးကာကနရခေလသည။ ကြငးဆငးၾကည႐ႈခမႈမားအရ စြန႔ပစယာေတာမားႏင ၾကကဆပငမားမငးမေနသည ေရြ႕ေျပာငး ေတာငယာမားကသာေတြ႔ခရသည။ စတ႐ႈပစရာအေကာငးဆးမာ ရာသဥတေျပာငးလမႈအတြက တာ၀နရမႈအနညးဆးေသာ အဆပါရြာသရြာသားမားႏငလ႔အသကအ၀နးမားသည ၄ငးတ႔၏ မစ႔မပ႔ေသာကာဗြနထတလႊတမႈမားအားေလာခရနဟေသာအဓကတာ၀နကလကခရန မညသ႔ ေတာငးဆခခရသညဆျခငးပင။ သးႏေလာငစာတးခ႕ျခငးက အားသစမာနသစျဖင ျပနလညစတင မညဟေသာသတငးမားလညး ထြကေပၚေနပါသည။ အကယ၍ အဆပါစမကနးမားေပၚေပါက လာမညဆပါက သစေတာမားႏင ေဒသ၏၀မးစာဖလရစားနပရကၡာထတလပမႈမားအတြက သတငးဆးသေဘာသကေရာကေနပါသည။ ရမ၀မခရကပန wangkheilakpa(at)gmail.com အမႈေဆာငဒါရကတာ ၊ ႒ာေနတငးရငးသားလမးမား၏႐ႈေထာင ၊ အငဖာ ၊ မဏပရ ။ (၁) An article on the Supreme Court decision banning coal mining in the NE of India is available at http://www.downtoearth.org.in/news/meghalaya-suspends-rathole-coal-mining-44432

(၂) http://kanglaonline.com/2011/09/pil-seeking-rs-1000-crore-compensation-filed-for-oil-spill-in-nagaland/

38

(၃) World Bank study 'Natural Resources, Water and the Environment Nexus for Development and Growth in North East India’; background study ‘Carbon Finance and Forest Sector in North East India’; and ‘Forest Sector Review of North East India'

(၄) REDD+ in India, and India’s first REDD+ project: a critical examination. Report by Soumitra Ghosh. Available at http://www.redd-monitor.org/wp-content/uploads/2011/11/03_Mausam_Sept-2011.pdf ; summary and commentary by REDD-Monitor available at http://www.redd-monitor.org/2011/11/29/indias-first-redd-project-in-the-east-khasi-hills-when-you-say-that-i-need-permission-to-cut-my-own-tree-i-have-lost-my-right-to-my-land/

(၅) Mizoram selected among others for REDD+ project http://www.mizoramtourism.org/mizoram-news/mizoram-selected-among-others-for-redd-project and ICFRE Initiatives on REDD+ , last 10 slides refer to the REDD+ project in Mizoram; available at: http://www.ignfa.gov.in/photogallery/documents/REDD-plus%20Cell/Modules%20for%20forest%20&%20Climate%20Change2016/Presentations/Resource%20Persons/TPSingh_IGNFA18Oct2016.pdf

39

အငဒနးရားႏငင » စကပးေရးစလငကြယ၀မႈအေပၚ ေကာပရတစးပြားေရးလပငနးႀကး မား၏ထနးခပခြငကျပနလညအသကသြငးရနၿခမးေျခာကေနေသာအဆျပဥပေဒမား

၂၀၁၂ ခႏစတြင အငဒနးရားႏငငမ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာခရးသည သးႏစကပးေရးစနစ မားႏငပတသကသည ၁၉၉၂ ခႏစ ဥပေဒတစရပမ အဓကကသည ဥပေဒပဒမမားက ပယဖက ေပးခသည။ ယငးဥပေဒပဒမမားအေနျဖင သးႏမားအားေရြးခယပးေထာငစကပးျခငးျဖစေသာ သကတမးရငစကနညးစနစဆကလကကငသးျခငးမ ေတာငသလယသမားမားကတားျမစထားရာ အဆပါနညးစနစမာ ယေန႔ရလာေသာ အလြနႀကးမားသညစကပးေရးဇ၀မးစလငမႈအား ျဖစေပၚ ေစခေသာတကယနညးစနစျဖစသည။ (၁) ယခအခါ ထနးသမးေစာငေရာကေရးႏငဇ၀မးစမးကြ ဆငရာ အဆျပဥပေဒမား၊ ဆအနးႏငပတသကေသာဥပေဒမားသည စကပးသးႏပငမား ကြျပား စလငမႈအေပၚ ေကာပရတစးပြားေရးလပငနးမား၏ထနးခပမႈအားျပနအသကသြငးရန ၿခမးေျခာက လကရရာ အဆပါထနးခပမႈသည ႏငငေတာဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒခရးမခသမာဓမားက ၄ငးတ႔၏ ၂၀၁၂ ခႏစ တာ၀နထမးေဆာငစဥကာလအတြငး ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒႏငညညႊတျခငးမရဟ သးသပခသညအေၾကာငးအရာျဖစသည။ ယဥၾကညမညဆလငအဆပါဥပေဒႏစရပမာပ၍ေတာငမ ကယျပန႔ဥးမညျဖစသည။ ယငးဥပေဒမားသည ျပညသလထအား ဥပေဒအရကာကြယထားသည သ႔မဟတ ကမၸဏမားကမတပတငကာမပငခြငရယထားသည အပငအမးအစားမားက ရယခြင၊ အသးခခြငႏငပးေထာငစကပးခြငမားကန႔သတထားေလသည။

၁၉၈၀ ႏင ၂၀၀၀ ခႏစမားအတြငး အငဒနးရားအစးရသည စကပးေရးက႑ေခတမေရးအတြက တြနးတြနးတကတကႀကးပမးေဆာငရြကခရာ ယငး၏သေကၤတမားအျဖစ ဓာတေျမၾသဇာမား၊ စပမးမား၊ ပးသတေဆးမား၊ ထြနစကမားႏင အျခားေသာအႀကးစားစကပစၥညးကရယာမား အသးချခငးတ႔ရခေလသည။ ထသ႔ ေခတမေအာငျပလပမႈ၏တစစတတစပငးအျဖစ အစးရသည သးႏပငစကပးျခငးစနစမားႏငသကဆငသည ၁၉၉၂ ခႏစ ဥပေဒအမတ - ၁၂ အားထတျပနခ သည။ ေတာငသလယသမားအသငးအဖြ႔မား သ႔မဟတ စကပးေရးလပကငသည လထအသငး အ၀ငးမားအေနျဖင အဆပါဥပေဒသည ၄ငးတ႔၏ရငသနရပတညမႈအေပၚ ႀကးႀကးမားမား သကေရာကမႈရခေသာလညး ဥပေဒက ၄ငးတ႔ႏငအႀကေဆြးေႏြးညႏႈငးမႈမားမျပလပဘ ထတျပန ခခရျခငးျဖစသည။ ဥပေဒသည ေတာငသလယသမားမားအား ေကာပေရးရငးလပငနးႀကးမားက မပငခြငမတပတငထားကာ သးႏပငမား သ႔မဟတ ေဆးဖက၀ငအပငမားအျဖစအသးခသည

40

အပငမားအားစကပးျခငးမ တားျမစထားေလသည။ ေတာငသမား၏ မးေစေရြးခယျခငးကာ ပးေထာငစကပးျခငးတ႔သည ယေန႔အခနထ ေတာငသစကပးေရးနညးစနစမားသာမက လ႔အဖြ႔အစညးတးတကလာျခငး၏ ခြထတမရေသာအစတအပငးျဖစေနပါသည။

၂၀၁၁ ခႏစအကနပငးတြင အစားအေသာကသးႏပငမားစကပးျခငးက ဆကလကေဆာငရြက ခၾကေသာေတာငသလယသမားမားသည အဆပါအပငမားႏငပတသက၍ မပငခြငမားရရေရး ေတာငးဆေနၾကေသာေကာပေရးရငးႀကးမား၏ တရားစြဆမႈကခခရၿပးေနာက ျပစဒဏမား ခမတျခငးခခရေလသည။ (၂) ထ႔ေနာက ၂၀၁၂ ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒခရးဆးျဖတခက အမတ - ၉၉ က အပငမား၊ စကပးေရးတြငအသးျပေသာမးေစမားႏငပတသက၍ ေကာပေရးရငး လပငနးႀကးမားသ႔တစဥးတညးေမာငပငစးခြငေပးထားေသာ ၁၉၉၂ ခႏစ ဥပေဒပါဥပေဒပဒမ မားက ပယဖကေပးခပါသည။ သ႔ျဖစရာ ေတာငသမားအေနျဖင ၄ငးတ႔ယခငလပကငေဆာငရြက ခၾကစဥအတငး မမတ႔စကပးမညအပငမားအား ေရြးခယျခငး ၊ စကပးျခငးမားက တရားစြခရမည အႏရာယမရေတာဘ တစဖနျပန၍ ေရြးခယစကပးခြငရရခၾကပါသည။

၂၀၁၆ ခႏစတြင အငဒနးရားႏငင၌ အဆျပဥပေဒႏစရပအားတငသြငးခရာ ဥပေဒတစရပမာ ထနးသမးေစာငေရာကေရးႏငဇ၀မးစမးကြဥပေဒျဖစၿပး ကနဥပေဒတစရပမာ ဆအနးႏင စပလဥးေသာဥပေဒျဖစသည။ ပထမဥပေဒၾကမးသည ၂၀၁၂ ခႏစအတြငး၌ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ခရးကပယဖကေပးခေသာဥပေဒပဒမမားျဖစသည ၁၉၉၂ ခႏစ ဥပေဒအမတ - ၁၂ ပါ ဥပေဒပဒမ မားအတြငးဂရတစကထညသြငးထားသည ေကာပရတရပငခြငမားႏငဆငတေသာ သးႏပင စကပးမႈအေပၚ ေကာပရတလက၀ါးၾကးအပခြငက ျပနလညေတာငးခလာျခငးျဖစသည။ ထ႔ျပင အဆျပထားေသာထနးသမးေစာငေရာကေရးႏငဇ၀မးစမးကြဥပေဒသည ထနးသမးေစာငေရာကမႈ ေနာကဆကတြပါ မးေစမား၏အပငမးကြမား သ႔မဟတ ဥပမာ ေဆး၀ါးကမၸဏႀကးမား ၊ ဆအနး ကမၸဏႀကးမားက မပငခြငမတပတငထားသညမးစတမား၏ အပငမးကြမားအား ရယျခငး၊ အသးချခငး သ႔မဟတ စကပးျခငးမားက ျပညသလထအား တားျမစလမမညျဖစသည။ မရးဖလာ ဓေလထးတမးဥပေဒအရ လထအေနျဖင အစဥအဆကအသးျပခၾကသည အကာအကြယေပးထား ေသာအခ႕အပငမးစတမား ဥပမာ တငးရငးေဆး၀ါးမားကအသးျပခြငရၾကရာ အကယ၍ ၄ငးတ႔က အဆပါမးစတမားအား ရးရာအတငးအသးျပမႈအလ႔ငာ မးရးဗဇအရငးအျမစမားအျဖစ အစးရ သကဆငရာအာဏာပငမားထ၌ မတပတငထားလငျဖစသည။

အဆျပထားသညဥပေဒတြငပါရေသာကန႔သတခကမားသည ဒဂၤါးျပားတစျပား၏မကႏာျပငႏစဖက ႏငတေနရာ မညသညဖကကလညသညျဖစေစ ဥပေဒသည လထ၏ ဓေလထးတမးအစဥအလာ ဥပေဒအား အခြငမသာေစမညသာျဖစသည။ အကယ၍ လထအေနျဖင အစးရ၏ခြငျပခကမရဘ အပငမားအားသးစြပါက ၄ငးတ႔သည ရာဇ၀တေၾကာငးအရ ေနာကဆကတြအကးဆကမားအား ရငဆငရမညျဖစသလ အကယ၍ခြငျပခကေတာငးခပါကလညး အပငမား၏ေဆးဖက၀ငအာနသင မားႏငပတသကေသာ၄ငးတ႔၏ရးရာအသဉာဏရပငခြငမားသည အဆျပဥပေဒပါျပ႒ာနးခကမား ႏငကကညေသာေၾကာင လထ၏အသဉာဏအေပၚလကခေပးေၾကာငးအတညျပေပးျခငးမတငခင

41

ေဆး၀ါးကမၸဏႀကးမား၏ ခးယသြားျခငးခရမညအႏရာယလညးရေနပါသည။ ေကာပေရးရငးႀကး မားသည အသးျပခြငပါမစအတြက လထအေနျဖင ၄ငးတ႔၏ေလာကထားမႈအတြငးထညသြငးေပး ရမည ရးရာနညးအတငးအပငမားအားေဆး၀ါးဘကဆငရာအသးခမႈႏငပတသကသည သတငး အခကအလကမားကအမလကသလလကတတၾကပါသည။ သကဆငရာလထအဖ႔ ကနဥးအားျဖင အသးျပခြငပါမစအားခးျမႇငျခငးခရမညျဖစေသာလညး ေနာကပငးတြင ကမၸဏမားကမပငခြငအား မတပတငလကၾကမညျဖစၿပး အပငမားက ရးရာအတငးအသးချခငး၊ စကပးျခငးမားမာ ဥပေဒ အရ ပတပငျခငးခရေတာမညျဖစသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ အျခားေသာအဖြ႔အစညးတစခက အဆပါအပငအတြက မပငခြငမတပတငထားလက၍ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင အဆျပထားေသာ ထနးသမးေစာငေရာကေရးႏငဇ၀မးစမးကြဥပေဒသည သကဆငရာလထက အစားအစာ သ႔မဟတ ေဆး၀ါးမားအလ႔ငာ ရးရာအတငးအသးျပေနေသာအပငမားက လထ၏အသးျပမႈ၊ စကပးမႈမားအတြက တစနညးနညးျဖင ႀကးမားသညၿခမးေျခာကမႈတစရပျပေနပါသည။

ရးရာသဘာ၀တငးရငးေဆး၀ါးႏငပတသကသည အငဒနးရားျပညသမား၏အသပညာဗဟသတ မားက ေဆး၀ါးကမၸဏၾကးမားကလယသြားတတသည သမငးေၾကာငးလညးရေနခပါသည။ အဆပါ ဗဟသတအခကအလကမားက အစဥအဆကသးစြေနၾကသမားႏငသရနားလညထားသမားထမ သေဘာတခြငျပခကမယဘ စးပြားေရးလပငနးႀကးမားကစးပြားျဖစအသးခကာ မတပတငလကၾက ေလသည။ ေရာဂါအမးမးတ႔ႏငစပလဥးေသာရးရာသဘာ၀တငးရငးေဆး၀ါးမားသည ပညာရပပငး ဆငရာအေသးစတသေတသနျပမႈမားအတြကလညး အသးချခငးခရပါသည။ အဆပါသေတသန မားႏင ေပၚေပါကလာေသာစးပြားျဖစအသးချခငးမားသညလညး အသဉာဏပစၥညးခးယမႈသေဘာ သကေရာကေနရာ အဘယေၾကာငဆေသာ တငးရငးေဆး၀ါးမားႏငစပလဥး၍ ႀကတငျပငဆင ျခငး၊ အသးချခငးတ႔တြငပါ၀ငေသာ ေရာဂါကသေရး သကဆငရာေဆး၀ါးအတြက ေဆးျမစ ေဆးပငမားေရြးခယျခငး၊ ေဖာစပျခငးႏငကသျခငးတ႔သည သကဆငရာလထ၏ စဥဆကမျပတ စးစမးေလလာမႈမားႏင မးဆကတစခမတစခသ႔ လကဆငကမးသယေဆာငချခငးမား၏ ရလဒ ျဖစေနေသာေၾကာငပငျဖစသည။ သ႔ေသာ အဆပါအသပညာဗဟသတမားက အေသးစတ စးစမး ေလလာမႈသေတသနအျဖစ ဂဏျပမတတမးတငျခငး၊ အသအမတျပျခငးမရၾကရာ အေၾကာငးရငး မာ ယေန႔ေခတပညာရပဆငရာေလလာခဥးကပမႈပစမးႏငမကကညေသာေၾကာငျဖစသည။

ဆအနးႏငပတသကသညအဆျပဥပေဒ၏ရညရြယခကမာ ဆအနးပငအား အငဒနးရားႏငငအတြငး သဘာ၀အတငးေပါကေရာကေနေသာမးစတတစခအျဖစ သတမတေပးရနျဖစသည။ သ႔ေသာ ယငးမာ အာဖရကတကအေနာကပငးႏင အလယပငးဇာတမးစတျဖစေသာဆအနးပငအား စားအနးဆထတလပေသာလပငနးႀကးမားက အငဒနးရားႏငငသ႔ယေဆာငလာခသညဟေသာ အခကက ဖးကြယေပးလမမညျဖစသည။ အဆပါ အာဖရကတကအေနာကပငးႏငအလယပငးတ႔ တြင ရးရာဆအနးမးမားကစကပးကာ မားစြာေသာထတကနပစၥညးမားႏင အသးခပအဖဖတ႔ အတြကအသးျပခၾကေလသည။ (၃) အဆျပထားေသာ ထနးသမးေစာငေရာကေရးႏငဇ၀မးစ မးကြဥပေဒပါ အပဒ ၁၅ ႏငတြဖက၍ ဆအနးပငက အငဒနးရားႏငငအတြငး သဘာ၀အတငး ေပါကေရာကေနေသာမးစတတစခအျဖစစဥးစားၾကညသညအခါ ဆအနးစကခငးကမၸဏမား အေနျဖင အပငအားမပငခြငထားရႏငမညျဖစေသာေၾကာင ကမၸဏက၀ယယရနစတ၀ငစားေနသည

42

အသးအားအသးျပေနျခငးႏငစပလဥး၍ လထ၏ဆအနးအသးျပမႈအေပၚ ယငးကမၸဏမား ကန႔သတလာႏငမညျဖစသည။ သ႔ေသာ ဆအနးပငအား အငဒနးရားႏငငအတြငး သဘာ၀ အေလာကေပါကေရာကသညမးစတအျဖစေၾကညာထားၿပး ထနးသမးေစာငေရာကေရးႏငဇ၀မးစ မးကြဥပေဒအရလညးအကး၀ငလာသညအခါ အပင၏အျခားေသာအစတအပငးတစရပရပအား လထကအသးျပေနမႈအေပၚတြငလညး ပတပငႏငမညျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ဆအနးပငအား အငဒနးရားႏငငအတြငး သဘာ၀အေလာကေပါကေရာကသညမးစတအျဖစေၾကညာျခငးသည မမတ႔၏ေျမမားေပၚ၌ ဆအနးစကပးသမားႏင ကမၸဏႀကးမား၏ဆအနးစကခငးမားအနး ေနထငသညျပညသလထအတြက ေျမအဓမၼသမးယမႈဒတယနညးလမးသေဘာမးျဖစေနရာ အဘယေၾကာငဆေသာ ဆအနးကမၸဏမားသည ကမၸဏက၀ယယရနစတ၀ငစားသညအသးအထ လထ၏ဆအနးပငအသးျပမႈအေပၚ ကန႔သတႏငျခငးေၾကာငျဖစသည။ အဆပါဥပေဒမားအတည ျဖစလာပါက ေတာငသမားအဖ႔ မမတ႔၏ေျမမားအားျပနလညေတာငးဆရန ပမခကခသြားမည ျဖစသည။

အဆျပဥပေဒႏစရပအား အတတြ၍စဥးစားၾကညလင အစးရ၏ရညရြယခကမာ အငဒနးရားႏငင အတြငး ေဒသချပညသလထအေပၚထခကလကရသည အခ႕အေရးႀကးျပနာမားအေပၚ ေျဖရငးေပးရနမဟတေၾကာငး သသာထငရားလာပါသည။ တကယတမးတြင အဆျပထားေသာ ဥပေဒမားမာ စကပးေရးဇ၀မးစလငၾကြယ၀မႈအေပၚ ေကာပေရးရငးလပငနးႀကးမား၏ထနးခပခြင ႏင ၄ငးတ႔အတြကေျမအကးစးပြားမားတးျမငလာေစရန ေဆာငၾကဥးေပးျခငးသာျဖစေနသည။ ဤသ႔ဥပေဒပငးဆငရာေျပာငးလမႈမားက ရပရြာလထပငေျမမားအေပၚသာမက လထကအသးျပ ေနသညဇ၀မးစလငၾကြယ၀မႈအေပၚတြငပါ ေကာပရတလပငနးႀကးမား၏ထနးခပမႈအားတးခ ႕ရန ေသခာကနစြာစစဥေရးဆြထားသည ေကာပရတနညးဗဟာအစတအပငးတစခအျဖစ ႐ႈျမငရမည ျဖစသည။ အငဒနးရားႏငငတြင ထနးသမးေစာငေရာကေရးႏငဇ၀မးစမးကြဥပေဒ ၊ ဆအနးဥပေဒ စသညအဆျပထားေသာဥပေဒႏစရပကသ႔ ဥပေဒမားအားအဆျပၾကျခငးအေပၚတြင လအမား၏ ရငသနမႈအရငးအျမစမားသမးယမႈတရား၀ငျဖစေစေရးအစတအပငးအျဖစလညး ႐ႈျမငရပါမည။ ျပနလညဆနးစစမြမးမကာ မးဆကတစခမတစခသ႔သယေဆာငခေသာ အပငမားအသးခပႏင စပလဥးသည သကဆငရာလထ၏အစဥအဆကသရနားလညမႈမားက ေကာပေရးရငးႀကးမား၏ ရာဇ၀တမႈေျမာကေသာခးယမႈအတြက အကယ၍ဒဏခတျခငးမခရပါက အဆပါဥပေဒမားအား အတညျပေပးမႈသည ဥပေဒပငးအကာအကြယကလညးပပးေန၍ျဖစသည။ အငဒနးရားႏငင၏ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာခရးက အပငစကပးျခငးႏငအသးျပမႈမားအေပၚ ထသ႔ေသာ ေကာပရတလက၀ါးႀကးအပခပကငမႈက ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒႏငမညေၾကာငး ဆးျဖတထားခၿပး ျဖစပါသည။ သ႔ေသာလညး အငဒနးရားအစးရအေနျဖင ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒႏငမညေၾကာငး ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာခရးကေၾကညာၿပးျဖစသည စကပးေရးဇ၀မးစလငၾကြယ၀မႈ၊ မးေစမားႏငအပငမးကြမားမးဗဇကြျပားျခားနားမႈအေပၚ တကယေကာပရတလက၀ါးႀကးအပ ခပကငမႈအား ျပနလညအသကသြငးလသညဥပေဒမားအဆျပတငသြငးကာ ေကာပရတလပငနး ႀကးမားႀကးစးေရးအစအစဥအား ေရ႕တးအေကာငအထညေဖာလကရသည။

43

ဓေလထးတမးဥပေဒမားအတြငးေဖာျပထားသည လ႔အသကအၿမ သ႔မဟတ မရးဖလာသရ နားလညမႈႏင သမားရးကလထအသငးအ၀ငးမား၊ ယေန႔ေခတေတာငသလယသမားမားအသးျပ ေနၾကေသာ အပငမးကြမား၏အလြနတရာကြျပားစလငမႈသည သဘာ၀တရား၊ အပငမးစလင ၾကြယမႈႏင လ႔အသငးအ၀ငးမားအၾကား ရညလားလသည လကေလာညေထြျပျပငေျပာငးလမႈ လပငနးစဥတစခ၏ အမတအသားျဖစပါသည။ ဤသ႔စကပးေရးအမးစလငၾကြယ၀မႈသာမက ယငးအားဖနတးျပလပလကေသာလ႔အသငးအ၀ငးမားသညလညး လသားမားအသးျပေနေသာ အပငမား၏အမျပရငသနရာျဖစသညေျမမားအား အခမအသးျပႏငေရးႏငရယပငဆငႏငေရး အေပၚမခေနရပါသည။ ေျမႏငအပငမားက ေဒသချပညသလထမား အခမအသးျပေနမႈႏင ရယ ပငဆငထားမႈသကသကအေပၚ၌ပငလင ထနးသမးေစာငေရာကေရးႏငဇ၀မးစမးကြဥပေဒ ၊ ဆအနးဥပေဒအစရသညဥပေဒမားမာ ၿခမးေျခာကမႈမားျဖစေနပါသည။ ေကာပရတရာဇ၀တမႈက ႏငငေတာ၏ပငဆငမႈမားအားသမးယျခငး၊ ခးယျခငး သ႔မဟတ လယျခငး ဟေသာ ရာဇ၀တမႈေျမာကသညလပရပအျဖစသာလင နားလညေပး၍မရႏငပါ။ ယငးထကပပါ လမမည။ ေကာပရတလပငနးႀကးမား၏ခပကငမႈသည အသဉာဏပစၥညးမပငခြငအကာအကြယ ေပးျခငးမတစဆငသာမက အပငမား ၊ မးေစမားအေပၚ ေကာပေရးရငးႀကးမားအားလက၀ါးႀကး အပခြငေပးထားသညဥပေဒမားမတစဆငလညး ေဒသခလထအသငးအ၀ငးမား၏ေျမမားအျပင အဆပါေျမမားအား မရးဖလာအသးခမႈႏငစပလဥးသည ၄ငးတ႔၏အသအျမငဗဟသတမားကပါ သမးယသြားခၾကသည။ ထသ႔ေသာရာဇ၀တမႈမားသည ပငရငျဖစေနရာမသည ၀ယသျဖစလာရ သညအထ ၊ ေကာပေရးရငးႀကးမား၏ မပငခြငေအာကအကး၀ငေနေသာကနစညမားအျဖစသ႔ ေျပာငးလတတသညအပငမား၊ မးေစမားအား ၀ယယစားသးသျဖစလာရသညအထ အေျခခ ကကေျပာငးလမႈလပငနးစဥမားကသကဆငရာလထအား အတငးအကပလပခငးေလသည။ အဆျပထားေသာ ထနးသမးေစာငေရာကေရးႏငဇ၀မးစမးကြဥပေဒ ၊ ဆအနးဥပေဒတ႔သည သကဆငရာလထ၏အသပညာဗဟသတႏင ဇ၀မးစမးကြမရးဖလာအသးခမႈတ႔ကခးယေသာ ေကာပေရးရငးသခးႀကးမားအား တရားဥပေဒႏငညညႊတေစသည လပငနးစဥအစတအပငးမား ျဖစေနၾကသည။ ဇနဇဆဟာဒ ၀ါဟ ၊ သေတသန ၊ စညး႐းေရးႏငပတ၀နးကငဆငရာဥပေဒဌာနမး ။ (၁) Decision No. 99/PP-X/2012 of the Constitutional Court annulled Articles 5, 6, 9, 12, and 60 of the 1992 Law No. 12 on Plant Cultivation Systems.

(၂) See also: Indonesian farmers prosecuted for breeding their own seeds. http://www.alt.no-patents-on-seeds.org/index.php?option=com_content&task=view&id=59&Itemid=42

(၃) For an impression on the diversity of uses of traditional oil palm varieties in West and Central Africa, see for example 'Africa: another side of palm oil. A long history and vast biodiversity' by GRAIN https://www.grain.org/article/entries/5035-a-long-history-and-vast-biodiversity and the film 'West African women defend traditional palm oil' http://www.farmlandgrab.org/post/view/26141-video-west-african-women-defend-traditional-palm-oil

44

ကေမၻာဒးယားႏငငမေျမလပပငခြငကနစာအားတကဖကျခငး ကေမၻာဒးယားႏငင၌ ဖပးမကအပစ (Pheapimex) သည သစေတာမား၊ လယယာေျမမားႏင ေရအရငးအျမစတ႔အား အဟန႔အတားမရရရေစႏငမည ႀကးမားသညရငးႏးျမပႏမႈအေပးအယမား အတြကသာမက ႏငငေရးႏငေငြေၾကးၾသဇာတြဖကကငထားႏငေသာေၾကာင ဒြပါ၀ါအျဖစညႊနးဆ ခရေသာ၄ငး၏သခငမားေၾကာင ျပညတြငးျပညပ၌နာမညႀကးေလသည။ (၁) ၂၀၁၃ ခႏစထတ WRM သတငးလႊာအတြငး ပထမအႀကမထညသြငးေဖာျပခေသာေအာကပါေဆာငးပါး၌ ဖပးမက စးပြားေရးအရေျမစမပငခြင (ELC) က ပါးဆကႏငကမပနးခာနနျပညနယမားတစေလာက ျဖန႔ၾကကထားေၾကာငး ေရးသားထားသည။ ယငး၏ ႀကးမားလေသာပမာဏ၊ ေဟဂစနစထခက ပကစးမႈအျပင ယာေျမ၊ စားကကေျမႏငသစေတာေျမမား၊ ေရအရငးအျမစမားႏငပတသကကာ ေဒသခမားႏငပဋပကၡျဖစပြားမႈမားေၾကာင အဆပါလပပငခြငသည နာမညဆးျဖငေကာၾကားေန ရျခငးျဖစသည။

ကမပနးခာနနျပညနယမ နစနာမႈခစားေနရေသာေဒသခမားသည ဖပးမကကမၸဏႏင ၁၆ ႏစၾကာမ ခကခကခခဆငႏႊေနရေသာ၄ငးတ႔၏တကပြက ၂၀၁၆ ခႏစတြင အႏငရရခပါသည။ ကမၸဏက ေျမဟကတာေပါငး ၁၇၀,၀၀၀ ခန႔က (ELC ထ၌ ဟကတာေပါငး ၁၇၆,၀၀၀ ခန႔ရသညအနကမ) ေတာငးခထကသည ေဒသခေတာငးဆသမားထသ႔ျပနလညေပးအပရန သေဘာတညခသည။ ေဒသခမား၏ေျပာဆခကအရ ပေလာပနေစးႏႈနးကဆငးမႈမား၊ စကခငးအလပသမားမား၏ ကလနကဆနျပမႈမား၊ ကမၸဏ၀နထမးမားႏင နစနာခရသညေဒသခအသငးအ၀ငးမားအၾကား တငးမာမႈမားျမငတကလာျခငးတ႔ေၾကာင ကမၸဏအေနျဖင အၾကပအတညးဆကေနခေၾကာငး သရပါသည။ စကခငးအလပသမားမားမာ လစာမနမနမရရေသာအခါ စကပစၥညးအစတအပငးမား ခးယျခငးျဖင ကမၸဏ၏လပငနးလညပတမႈမားအား စတငအေနာငအယကျပလာၾကေလသည။ ေနရာအမားစတြင ျပညနယအပခပေရးမးကယတငကပင နစနာသညေဒသခလထ၏ ေျမႏင သစေတာဆငရာျပနလညေတာငးဆမႈမားအား အကအညေပးခပါသည။

45

သ႔ေသာ ဖပးမကကမၸဏသည ပါးဆကျပညနယမဆတခြာသြားျခငးမရေသးဘ ဆက၍ရေနေသး ေသာျငား လပငနးမား အေတာေလးေလာနညးသြားဖြယရပါသည။ လြနခေသာႏစမားႏငအလြန ကြာျခားသညမာ လပကငသညေနရာ ၅ ေနရာႏင အလပသမားဥးေရ ၂၀ မ ၃၀ အထသာကနရ ေတာၿပး စကပးၿပးျဖစေသာ ပေလာပနစကခငးမား၌လပကငလသည အလပသမားမားလညး မရေတာေပ။ ၂၀၁၆ ခႏစတြင အလပသမားမားက ကမၸဏထမ လပခမားျပနလညေတာငးခမႈမား စတငေပၚေပါကခၿပး မၾကာေသးမက အစရငခစာမား၌လညး ကမၸဏ၏လပငနးလညပတမႈမားက ေႏာငယကမႈမား စတငရလာပရေၾကာငးပါရခသည။ ပါးဆကျပညနယရ ELC သည စစေပါငး ဟကတာ ၁၃၀၀၀၀ ရရထားၿပး ယငးတ႔အနကမ ဟကတာ ၃၀၀၀၀ ခန႔က ရငးလငးထားၿပး ျဖစသည။ ကမၸဏအေနျဖင လပပငခြငကာလကနဆးသညအထ လပပငခြငရထားေသာဧရယာရ ေျမမားအားလးက ဆကလကထနးသမးထားမည၊ မထားမည သ႔မဟတ ကမပနးခာနနျပညနယ၌ သေဘာတညေပးခသညအတငး နစနာခရေသာေဒသခမားလကသ႔ အျငငးပြားေျမမားအား ျပနလညေပးအပမည၊ မေပးအပမညက မသရရေသးေပ။

ကမပနးခာနနျပညနယရ ဖပးမကေျမလပပငခြငႏငစပလဥးေသာအေျခအေနသည ေဒသချပညသ မားအတြက တကျပတသားသညေအာငပြတစရပျဖစၿပး ပါးဆကျပညနယ၌လညး ထကသ႔ အလားတျဖစလာႏငပါသည။ သ႔ေသာလညး ကမၸဏႏင ယငး၏ပငရငမားသည ႏငငအတြငး၌ လကေလာအ႐ႈးေပးသြားရနေ၀းေနပါေသးသည။ ဖပးမကကမၸဏသည မြနေဒါကရျပညနယ၌လညး တရတစကပးေရးကမၸဏတစချဖစေသာ ၀းကရနးအယလအကစအျပင တရတသတတြငးကမၸဏ တစချဖစေသာ ကေမၻာဒးယားႏငငတကာရငးႏးျမပႏမႈဖြ႔ၿဖးေရးအပစ (CIIDG) တ႔ႏင ဖကစပ လပငနးမားစြာရပါသည။ (၂) ဖပးမကပငရငျဖစသမားသည ေဘာငးကကေရကန၌ အမရာဖြ႔ၿဖးေရး ေဆာငရြကေနေသာေကာပေရးရငးျဖစသည ႐ႈကာကေကာပေရးရငးကလညး ပငဆငထားၾကသည အျပင မြနေဒါကရျပညနယအတြငး အလကစေကာပေရးရငးသ႔ေပးထားသည သတတြငးလပပငခြင ၌လညး သသသာသာပါ၀ငလကရသည။ (၃) ထ႔ျပင ၄ငးပငရငမားသည ကာဒမြနးေတာငတနး မားရေအရမးေတာငၾကား၌ ယခအခါဖကသမးၿပးျဖစေသာ ေရအားလပစစစမကနးအတြက ကနထရကရယခေသာ ဆငႏဟကဒရ (ကေမၻာဒးယား) ယႏကတကကမၸဏလမတကႏငလညး ဆကစပမႈရေနပါသည။ CIIDG ၏ သတတြငးလပကငခြငအတြငး၌ ဖႏြမး႒ာေနတငးရငးသားအစ၏ မရးဖလာေျမမားလညးပါ၀ငလကရရာ ၄ငးတ႔အေလးအျမတထားရာသစေတာမားနင သၿဂၤလ ျမပႏသညေနရာမားအားထခကလာမညမားႏငပတသက၍ စးရမပပနမႈမားကတငျပခၾကသည။ ျပညနယလဥးေရ၏ထက၀ကခန႔ရေသာဖႏြမးတငးရငးသားမားသည အလားတထပါးေစာကားမႈ မားက ၀းကရနးအယလအကစ၏လပပငခြငေျမမား၌လညးရငဆငခရၿပးျဖစရာ ကမၸဏ၏လပငနး မားေၾကာင ၄ငးတ႔အထြတအျမတထားသညမရးဖလာေျမမား မေတာမေလာျပခရေသာအခါတြင ျဖစပါသည။ အဆပါတငးရငးသားမားအေနျဖင လထရပငခြငမားအေရးလႈပရားသမား၏ဖြ႔ၿဖး ေနေသာကြနရကတစခ၏ပပးမႈျဖင ၄ငးတ႔႔၏ဘးဘြားဘဘငပငေျမမားေမႊေႏာကခရျခငး သ႔မဟတ ထပါးေစာကားခရျခငးမရမ ကမၸဏ၏လပငနးမားအားရပတန႔ႏငေရး ႀကတငျပငဆငလကရသည။

၂၀၁၇ ခႏစတြင ကေမၻာဒးယားႏငငအတြငး၌ လပပငခြငမား၏ကနစာဆကလကသငေနဆ ျဖစသည။ သ႔ေသာ ဤသ႔ျဖစေနေသာျငား ေဒသခလအမား၏အျပငးအထနႀကးပမးမႈမားရေန

46

ပါသည။ မစႏင၀ါးပမာ ကမပနးခာနနျပညနယရ ကြမးစကမေဒသခတစဥးက ေအာကတြင ျပနလညပႏပထားေသာ ၂၀၁၃ ခႏစ WRM သတငးလႊာပါေဆာငးပါးအတြငး၌ ဖပးမကေျမ လပပငခြငအားဆန႔ကငေရး ေဒသခလထ၏အျပငးအထနႀကးပမးမႈမား၊ ဤကနစာပကျပယေရး ၄ငးတ႔၏အပတတကတႀကးပမးမႈမား၊ လယယာေျမ၊ သစေတာႏငေရအရငးအျမစမားအား ျပနလညေတာငးဆမႈမားအျပင ပကစးသြားသညေဂဟစနစမားျပနလညထနးသမးမႈမားအေနျဖင ပမအားေကာငးလာေၾကာငး ေရးသားထားေလသည။

ကေမၻာဒးယားႏငငမလယယာေျမလပပငခြငကနစာ

၂၀၁၃ ခႏစ စကတငဘာလထတ WRM သတငးလႊာ ၁၉၃ အတြငး ပထမအႀကမပႏပေဖာျပခေသာေဆာငးပါး

“ကမၸဏက သစေတာဖးလႊမးမႈတကလာေစရမညဟကတျပခေသာလညး ပေလာပနမားကသာ ၄ငးတ႔စကပးခပါတယ။ ပေလာပနဆတာသစပငႀကးမဟတသလ ပေလာပနစကခငးဆတာလညး သစေတာမဟတပါဘး။ ကေမၻာဒးယားႏငင ပါးဆကျပညနယ အနဆာခနဘာမ ေဒသခ ။ ၂၀၀၀ ခႏစကတညးကပင ေကးရြာေပါငး ၁၁၁ ရြာေကာမေဒသခရြာသားမားသည ကေမၻာဒးယား ႏငင ပါးဆကျပညနယႏငကမပနးခာနနျပညနယမားအတြငး ဟကတာေပါငး ၃၁၅,၀၂၈ ဟကတာ အထႀကးမားကယ၀နးသည ဧရာမေျမလပပငခြငႀကးတစခအား အျပငးအထနဆန႔ကငေနခၾက ပါသည။ လပပငခြငျပသညသေဘာတညခကတြင အငအားေတာငတငးေသာ ကေမၻာဒးယား ကမၸဏတစချဖစသည ဖပးမကကမၸဏအား အေကးရားပငႏငပေလာပနပငမားက သးႏတစမး တညးစကပးသညစကခငးမားျဖငစကပးရန လယယာေျမမား၊ သစေတာမားႏငဘပငေျမမားအား သမးယခြငျပထားသည။ ခးအနေဆာဖႏင ခငပြနးျဖစသ အာဏာရကေမၻာဒးယားျပညသ႔ပါတ (CPP) မအမတတစဥးျဖစေသာ ေလာငမန႔ခငတ႔ပငဆငသည ဖပးမကအပစက လး၀တ႔ထလ႔မရႏင သေလာကပဟ ကေမၻာဒးယားလမးအမားအျပားက ထငျမငယဆေနၾကသည။ အဘယေၾကာင ဆေသာ ပငရငျဖစသမားႏင ကေမၻာဒးယား၀နႀကးခပဟြနဆနတ႔အၾကား နးစပေသာဆကဆေရး ရေနသညအျပင CPP ပါတသ႔ ဖပးမကကမၸဏ၏အႀကးအကယလဒါနးမႈမားေၾကာငျဖစသည။ လကရဥပေဒအရ လယယာေျမလပပငခြငတစခစ၏အတငးအတာအား အမားဆးဟကတာ ၁၀,၀၀၀ အထသာ ကန႔သတထားေသာလညး ဖပးမကကမၸဏသည စးပြားေရးအရေျမစမပငခြင (ELC) မားအားႀကးၾကပေသာဥပေဒမားထတျပနျခငးမရမ ၁၉၉၇ ခႏစ၌ ၄ငး၏သေဘာတညခက အား ခငမာစတခရေစခသည။ ၄ငး၏ကနဥးအစအစဥမားမာ ယကလစစကခငးမား၊ ေပာဖတႏင စကစက႐မားတညေထာငသြားရနျဖစၿပး ထသ႔လပေဆာငရန တရတလယယာေျမပးေပါငး ေဆာငရြကေရးအပစႏငမတဖြ႔ပးေပါငးခသညအျပင တရတပ႔ကနသြငးကနဘဏမေခးေငြမား ရယရနလညးစစဥခပါသည။ ဖပးမကသည တရတစကပးေရးကမၸဏတစချဖစေသာ ၀းကရနး၏

47

ကေမၻာဒးယားမတဖကကမၸဏလညးျဖစသည။ ဖပးမကကမၸဏသည ELC ဥပေဒအား အတညျပ ျပ႒ာနးၿပးကတညးကပင ဥပေဒအရခြငျပသညအတငးအတာအတြငးေျမမားရယထားၿပး ဖပးမက၏ႀကးမားလေသာ လပငနးအစတအပငးမားျဖစၾကသည ၾကားခပဂၢလမား၊ အျခားေသာ ကမၸဏမားႏငပးေပါငးေဆာငရြကခသည။ ၂၀၀၂ ခႏစတြင ဖပးမကကမၸဏသည သစေတာမားႏငလယေျမမားအားစတငရငးလငးခၿပးေနာက လမးမား၊ တးေျမာငးမားတညေဆာကကာ ပါးဆကျပညနယ ၊ ကရာကာခရင၊ အနဆာခနဘာ အရပ၌ ပးဥယာဥတစခထေထာငရနျပငဆငခသည။ ဆန႔ကငကန႔ကြကမႈအျဖစ ေကးရြာတြင ေနထငသမားက လမးမားအားပတဆ႔ခၾကသညအျပင ၿမ႕ေတာဖႏြမးပငရ ေတာ၀ငအစးရအဖြ႔ ထသ႔တငၾကားခၾကပါသည။ သ႔ေသာ အစးရက ေကာငးေကာငးမြနမြနတ႔ျပနမႈမျပလပခဘ ေဒသခမား၏ကန႔ကြကဆႏၵျပမႈမားမာ အနဆာခနဘာ၌ အခနတတကာလအတြငး ရပတန႔ သြားခေလသည။ သ႔ေသာ ကမၸဏက အျခားေသာေဒသမားတြငပါ ေျမမားအားေတာငးဆျခငး၊ ၿခစညးရးခတျခငးႏငရငးလငးျခငးမားက ဆကလကလပေဆာငခသည။ ၂၀၀၈ ခႏစတြင အနဆာခနဘာရ ပးဥယာဥမာ အျပညအ၀လညပတႏငခၿပး ဖပးမကကမၸဏသည အျခားေသာ အရပေဒသမားတြင ေဒသခမားအား လပပငခြငျဖင ၄ငးတ႔ေနထငရာေျမမားေပၚမႏငထတျခငး၊ သစေတာမားဆသ႔ေဒသခမားသြားေရာကျခငးကပတဆ႔ျခငး၊ ပေလာပနပငႏငအေကးရားပငမား စကပးျခငး၊ အလပစခနးမားတညေထာငျခငးမားက စတငလပေဆာငလာခသည။ ယငးအခနကတညးကပင ကမၸဏ၏လပငနးမားအား အရနအဟနျဖငတးခ ႕ခၿပး ေျမထးစကမား ႏငေျမတးစကမားကသ႔ အႀကးစားစကယႏရားမားမာ လပပငခြငရဧရယာတစခလးအႏ႔ ေမာငးႏင သြားလာေနခၾကသည။ တးခ႕မႈအား အဆငလက ရငးရငးလငးလငးစမခၾကသည။ သ႔ေသာ နစနာ ရသညေဒသချပညသမားကမ ကမၸဏ၏အစအစဥမားနငပတသက၍ ႀကတငကာ သတငး အခကအလကမားရရခၾကျခငးမရဘ မၾကာခဏအလစအငကမခၾကသည။ ကမၸဏသည ေဒသ၏ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈရရႏငေစရန လာဘထးျခငးႏငလမလညလညစားျခငးမသည ၿခမးေျခာကျခငး၊ အၾကမးဖကျခငးႏငေထာငသြငးအကဥးချခငးအထ နညးလမးမးစကအသးျပခပါသည။ ဖပးမက ကမၸဏသည ၂၀၁၂ ခႏစတြင လကေဆာငေပးအပပြအခမးအနားအား အနဆာခနဘာ၌ကငးပကာ ကမၸဏ၏စတေကာငးေစတနာအတြကသကေသအျဖစ ေဒသခမားက ဆန၊ ေခါကဆြေျခာကႏင ခရမာဟေခၚေသာ ရးရာလညစညးပ၀ါမားေပးအပခသည။ ထအခါအစးရတာ၀နရသမားက ေဒသ သ႔ ၾကြယ၀ခမးသာမႈေဆာငၾကဥးေပးရန ကမၸဏ၏အားထတမႈမားအေပၚ ခးကးစကားမား ေျပာၾကားခၿပး ေဒသခမားအေနျဖင ယခအခါ ကမၸဏ၏ရကေရာစြာေပးကမးခးျမႇငမႈကရရသမား ျဖစလာၾကသျဖင ပးေပါငးေဆာငရြကေပးၾကရနညႊနၾကားခၾကေလသည။ ဖပးမကကမၸဏအားစနေခၚ၍မရႏငေၾကာငး သ႔မဟတ တားဆး၍မရႏငေၾကာငး၊ ထ႔ေၾကာင ေကးရြာတြငေနထငသမားအေနျဖင ကမၸဏက ကညပပးရနဆႏၵရသည မညသ႔ေသာနယသစ ပယသစမးကမဆလကခသငေၾကာငး ခရငအဆငႏငၿမ႕နယရပရြာအဆငတာ၀နရသမားက နစနာသညေဒသချပညသမားအားေျပာၾကားခၾကသည။ ဖပးမကကမၸဏသည လကနကတပဆင ထားေသာ ၄ငးတ႔၏ကယပငလၿခေရးအဖြ႔အား ပမနအသးျပ႐သာမက လကနကကငထားသည နယေျမခရတပဖြ႔ႏငစစရမားကလညး ေဒသခမား၏ ဆန႔ကငကန႔ကြကမႈမားႏငရငဆငရပါက

48

ကမၸဏပငပစၥညးမားအားကာကြယႏငရန အသးျပတတသည။ ေဒသခရမားအေနျဖင နစနာရေသာ လထႏငအတ ထပတခစားရေသာလညး ၄ငးတ႔အတြကအမန႔မာ လထအားကာကြယေပးရန မဟတဘ ကမၸဏအားကာကြယေပးရနသာျဖစသည။ ျပညသအားခၽြတၿခကေစျခငး “စကခငးမားမရမက စကပးေျမႏငသစေတာ ဟကတာ ၁၀၀ ခန႔ဆလင မသားစေပါငးတစရာအား အကးျပေနခၿပး ယခ ဟကတာေထာငႏငခေသာေျမမားက ကမၸဏတစခတညးသ႔ေပးထားၿပး မသားစတစစကပင လလေလာကေလာကမေကၽြးေမြးႏငဘး” ။ ကေမၻာဒးယားႏငင ၊ ပါးဆက ျပညနယ၊ ဆကလတမ ေဒသခ ။ နစနာခရသညေဒသချပညသမားထမထြကဆခကမားတြင ဖပးမကကမၸဏ၏လပပငခြငသည ကေမၻာဒးယားျပညသမားထမ သဘာ၀အေမြအႏစႏငစညးစမဥစၥာမားအား ဓားျပတကေနေၾကာငး၊ လပပငခြငျပထားေသာဧရယာမားအတြငးႏငအနးတစ၀ကရျပညသလထအား ခၽြတၿခကဆငးရ ေစေၾကာငးႏင အနာဂတမးဆကမားအတြက အသကေမြး၀မးေကာငးအခြငအလမးမားက ပတဆ႔ တားဆးေနေၾကာငးပါရခသည။ ဖပးမကကမၸဏထသ႔ေပးအပခေသာဧရယာမားတြင စကပး ေမြးျမေရးေျမမား၊ စားကကေျမမား၊ စမေျမမား၊ သစေတာမား၊ ေတာအပမား၊ ေရကနမားႏင ေရေ၀ေရလဧရယာမားပါရၿပး ယငးေျမမားအားလးသည ေကးလကေနျပညသမားမခေနရသည သဘာ၀အေျခခအေဆာကအအစနစတစခအားျဖစေပၚေစသညအျပင ေန႔စဥရငသနရပတညမႈႏင သခခမးသာကလညး ျပစအားေပးပါသည။ အခ႕ေသာဧရယာမားတြင စကခငးမားသည ေကးရြာမားအၾကားဆကသြယသြားလာမႈအျပင သစေတာမားႏငစားကကေျမမားဆသ႔သြားေရာက မႈမားကလညး ပတဆ႕ထားတတၾကသည။ စားကကေျမမားဆး႐ႈးရသညအတြကေၾကာင ထခက သြားေသာေဒသခမားသည ကေမၻာဒးယားေကးလကေဒသ၌ အေရးပါသည အစဥအလာဓနဥစၥာ ပငဆငမႈပစမားျဖစၾကသည ၄ငးတ႔၏ကၽြႏြားမားကေရာငးခခၾကရေလသည။ ေျမလပပငခြငႏငဆကစပ၍သစေတာရငးလငးျခငးသည တနဖးရလေသာမလသစေတာ၊ ေရအရငး အျမစမား၊ ငါးႏငေတာ႐ငးတရစၦာနမားအပါအ၀င ေဒသ၏ဇ၀မးစမးကြႏငေဂဟစနစမားအား ဖကဆးေနပါသည။ စးပြားေရးအရတနဖးရေသာသစမးမား ေလာနညးကနခမးလာၿပး ရငသန ကကစားေသာေတာရငးတရစၦာနမားေပာကကြယကနသလ ေရေ၀ေရလေဒသမားမာလညး ဆးဆးရြားရြားေသးငယလာပါသည။ ဖပးမကကမၸဏသည ေရကနမားအားဖ႔ပစခၿပး စမးေခာငးမား ကပတကာ ၄ငးတ႔၏ပးခငးမားႏင စကခငးမားဆသ႔ တးေျမာငးမားမတစဆင ေရေရာကရေစရန လႊခသည။ အခ႕ေသာစမးေခာငးမားမာ အတတကြေျခာကခမးခၾကသည။ ထသ႔ရငးလငးမႈသည ေဒသ၏ငါးဖမးလပငနးမား အထးသျဖင တနေလဆပကနႀကးအတြငးမငါးဖမးလပငနးမားအား ထခကမညက ေဒသခမားကစးရမလကရၾကသည။ စမးေခာငးမားသည ငါးမားအတြကအာဟာရ ဓာတက ကနႀကးဆသ႔သယေဆာငလာၾကၿပး ငါးမားသည ဥဥရနအတြက ေရဆနအတငး အထက ဘကဆသ႔တကသြားၾကသည။ အကယ၍ စမးေခာငးမားႏငေရကနငယမားအားပတဆ႔ထားမည ဆပါက ငါးလပငနးမား၏အဘကဘကမႀက႕ခငမႈႏငအရညအေသြးတ႔ ကဆငးလာမညျဖစသည။ လယယာစကပးေရးလပငနးသညလညးပမခကခလာမညျဖစရာ ေရရရႏငမႈအား ကမၸဏက ခပကငထားသညအတြက ေဒသခမားအေနျဖင ဟငးသးဟငးရြကမားႏင ေငြေပၚသးႏမားက

49

ဥယာဥၿခေျမအတြငး မစကပးႏငေတာေပ။ သစေတာသစပငမားမရပါက မးေရမားလငျမနစြာ စမ၀ငကြယေပာကသြားမည။ ေျမဆလႊာျပနးတးမႈကမစစေဆးရေသးေသာလညး လကကန အနညးငယမေသာစမးေခာငးမားမာ ပ၍တမေကာလာၿပျဖစသည။ သစေတာမား၊ ေတာအပမားသည နစနာခရေသာေဒသခမားအတြက အစားအစာႏငေဆး၀ါးဗရမား ျဖစသလ ေလာငစာ၊ အေဆာကအအပစၥညးမားႏင မႈ၊ ၀ါး၊ ႀကမ၊ ပားရည၊ ႏြယမား ၊ သစေစး ၊ အျမစမား ၊ ေဆးဖက၀ငအပငမားႏငသစသးမားကသ႔ သစမဟတသစေတာထြကပစၥညးမား ရရရာဇစျမစလညးျဖစသည။ သစေတာမားတြင နစနာခရသညေဒသခမားအတြက ယဥေကးမႈ ႏငဘာသာေရးအရအေရးပါသညတနဖးမားလညးရရာ ၿငမးခမးေရး၊ သးႏအထြကေကာငးေရး၊ ၾကြယ၀ခမးသာေရးႏငကနးမာေရးစသညတ႔အတြက ရးရာဓေလထးတမးမားပေဇာကငးပရာ အေလးအျမတျပတနဖးထားရာသစေတာမားက ကမၸဏကဖယရားရငးလငးခပါသည။ ပါဆက ျပညနယ အနဆာခနဘာႏငခဘထရပေဒသမားတြင ျပညသ႔အစအဖြ႔ပငသစေတာအျဖစ သတမတထားသည သစေတာဟကတာ ၆၀၀၀ ေကာကဆးရႈးခရသည။ ခဘထရပ၌ေနထငသ မားက မသားစတစစအတြကသစမဟတသညသစေတာထြကပစၥညးမားမရရေသာ၀ငေငြဆးရႈးမႈ မာ ရာသတစခအတြက ရရယတစသနး (အေမရကနေဒၚလာ ၂၄၅ ေဒၚလာ) ေကာေၾကာငး တြကခကျပသည။ မသားစလဥးေရတးပြားလာသညအခါ ငယရြယသမားအဖ႔ စကပးစားေသာကရနေျမလအပလာရာ ယခအခါ ၄ငးတ႔အတြကေျမမကနရေတာေခ။ ၂၀၁၂ ခႏစအတြငး ၀နႀကးခပဟြနဆမထတျပန လကေသာ စးပြားေရးအရေျမစမပငခြင (ELC) အတြငးႏငဆကစပေနရာမား၌ ေကးရြာတြငး ေျမပငဆငမႈအမညေပါကျပလပေပးေရးႀကးပမးခကတစရပသည (Directive 01BB ဟေခၚသည) အရြယေရာကၿပးသတစဥးအတြက လယႏငဥယာဥၿခေျမ ၅ ဟကတာစအသးသး အျမငဆး သတမတေပးထားေသာလညး အမနတကယအမညေပါကပငဆငခြငရသညမာ ဖပးမကကမၸဏ၏ ေျမလပပငခြငေၾကာငနစနာခရေသာရြာအမားစ၌ ထထကအေတာေလးနညးပါးပါသည။ သ႔ေသာ လညး ကန႔သတေပးထားသည ၅ ဟကတာသညပငလင လကရ၌အရြယမေရာကေသးေသာျငား မၾကာမႏစမားအတြငးအရြယေရာကရလာမညသမား၏ အနာဂတကာလေျမလအပမႈမားအေပၚ လစလ႐ႈထားရာေရာကေနပါသည။ မားစြာေသာေဒသခမားသည ႀကရာမရျဖစသညအဆး စကခငးမား၌သြားေရာကလပကငခၾကရာ နညးပါးလသညလပချဖစသည ရကေပါငး ၃၀ စာအတြက ရရယေျခာကေသာငး သ႔မဟတ အေမရကနေဒၚလာ ၁၄၇ ေဒၚလာသာရရခၿပး ေပးေခမႈအခနမမနျခငး၊ ပငပနးဆငးရလြနးသည လပငနးခြငအေျခအေနမားႏငလညးရငဆငခရပါသည။ ယခအခါ မသားစမားစြာတ႔မာ စကခငး၌ အလပလပကငေသာမသားစ၀ငတစဥး၏လပချဖငအသကဆကရေတာမညျဖစရာ ယငးသည လညး ယခငက လယ၊ ဥယာဥၿခ၊ သစေတာမားႏငေခာငးေျမာငးမားဆမရရေသာအစားအစာႏင ၀ငေငြမားအေပၚမခေနခသညမသားစတစစလးအားထနးမထားႏငပါ။ အကးဆကမာ ေဒသခမား အဖ႔ ေကြးၿမထထပလာၿပး အျခားအရပေဒသသ႔သြားေရာကလပကငမႈပမမားျပားလာေသာေၾကာင ၿမ႕ႀကးမားႏငအမနးခငးထငးႏငငသ႔အလပသြားလပရန မသားစ၀ငမားထြကခြာစဥ မသားစမား တစကြတစျပားစျဖစကနၾကပါသည။

50

အပတတကတႀကးပမးေနမႈအားဆကထနးထားျခငး လပပငခြငျပျခငးမားႏငပတသက၍ေလလာသရလာၾကကတညးက ထခကနစနာခရေသာလထ အသငးအ၀ငးမျပညသမားသည မမတ႔၏ေျမမား၊ သစေတာမား၊ အသကေမြ၀မးေကာငးအလပ အကငမားႏငရငသနရပတညမႈမားက နညးလမးေပါငးစျဖင ကာကြယႏငရနႀကးပမးခၾကသည။ ၄ငးတ႔အေနျဖင မမတ႔၏ေကးရြာၿမ႕နယအဆင၊ခရငအဆငႏငျပညနယအဆင႐းမား၌ ကန႔ကြကမႈ မားျပလပခၾကသလ အမားျပညသေထာကခမႈရရရန အေ၀းေျပးလမးမေပၚ၌ယာဥအသြားအလာ မားအားပတဆ႔ချခငး၊ စကယႏရားမားက လယယာေျမမားႏငသစေတာမားရငးလငးျခငးမျပ ႏငေအာငဟန႔တားျခငး၊ ေအာကေျခမအထကတငေအာင အဆငအသးသး၌ အာဏာပငမားထ တငတနးျခငးမားကလညး ျပလပခၾကပါသည။ ထ႔ျပင ေကးရြာမား၊ ဘရားမားႏငအစးရ႐းဌာန အေဆာကအဥမားေရ႕၌ တရားမတမႈအတြကဆေတာငးပြမားကလညး ကငးပခၾကသည။ ၄ငးတ႔ အေလးအျမတထားရာေနရာမား၌လညး သစပငမားအားသကၤနးပတေပးခၾကရာ ေနရာတစခ၌ ျပလပေသာအခမးအနားတြင အနညးဆးသစပင ၁၀၀၀ ခန႔အား သကၤနးပတေပးခပါသည။ သ႔ေသာ ကမၸဏကမ သစပငမားအားခတလၿမခတလေနပါသည။ လပပငခြငျပေသာသေဘာတညခကအတြငးအကး၀ငေသာ ခရင (၈) ခရငအတြငး ျပညသမား အား စညးရးသမးသြငးရျခငးမာ မမတ႔၏မသားစမားအားေကၽြးေမြးရနႏငေငြေၾကးအလဥမႏင ေစရန တစျပငနကတညးႀကးပမးေနရေသာေဒသခမားအတြက အလြနႀကးမားလေသာစနေခၚမႈ မားျဖစပါသည။ လပပငခြငသေဘာတညခကသည အတငးအတာပမာဏအားျဖငႀကးမားရသာမက ေငြေၾကးႏငႏငငေရးၾသဇာအာဏာအရလညး အလြနထထညေတာငတငးလသည။ ဆန႔ကင ကန႔ကြကသမားကလႈ႕ေဆာသမားဟအမညတပဖမးဆးကာ မားယြငးတရားစြျခငး၊ ေထာငချခငး၊ ၾကးမားလသညေငြေၾကးပမာဏဒဏရကျခငးမား ျပလပခပါသည။ ကန႔ကြကသမားစြာတ႔မာ ေျခကနလကပမးကၿပးစတဓာတကဆငးလာစဥ အခ႕ေသာသမားကမ ေရရည၌ အေျပာငးအလ အတြကေမာလငႏငေၾကာငးသးသပၾကသည။ မၾကာေသးမက ၿပးစးသြားေသာႏငငေတာ ေရြးေကာကပြ၌ CPP ပါတအေပၚ အဘကဘကမေထာကခမႈကဆငးေနေၾကာငးျပသေနရာ ေျမႏင သစေတာဆငရာပဋပကၡမားအျပငးထနဆးေနရာမားတြင CPP ပါတအေပၚ ေအာကေျခလထ၏ ေထာကခအားေပးမႈေလာကလာျခငးေၾကာင ျဖစႏငပါသည။ ကမပနးခာနနျပညနယ၊ ကြမးစကမ ေဒသခတစဥး၏စကားမာ - “ကၽြနေတာတ႔က အစ႔အေညာင ကေလးေတြန႔စၿပးျဖစလာတ ၀ါးပငလပဗ ။ အသလ အစ႔ကေလးေပါငးမားစြာထြကရလာၿပး ၀ါးပင ပမႀကးမားလာတအခနအထေစာငရဥးမာပေလ” ဟ၍ျဖစသည။ ရာမလဂတတယ ညႊနၾကားေရးမး ၊ Focus on the Global South (၁) Cambodia’s Top 10 Tycoons. http://investvine.com/cambodias-top-10-tycoons/ (၂) Miner Encroaches on Ancestral Lands. http://www.rfa.org/english/news/cambodia/bauxite-06222011171620.html (၃) Pheapimex ties ‘cause for concern’. http://www.phnompenhpost.com/national/pheapimex-ties-cause-concern and https://sahrika.com/2016/12/20/villagers-wary-of-mkiri-mine-project/#more-27000

51

မေလးရားႏငင » ကမၻာတစ၀မးလးမဌာေနတငးရငးသားမးႏြယအစအဖြ႔မားသည

ဆညဆန႔ကငေရးေၾကညာခကအားလကခသေဘာတၾကသည မေလးရားႏငင ၊ ဆာရာ၀ပျပညနယမဌာေနတငးရငးသားမားသည၂၀၁၅ ခႏစ ၊ ဒဇငဘာလတြင အဓကေအာငပြတစရပအားကငးပခၾကရာ ျပညနယအစးရကတရား၀ငဆငးငလကေၾကာငး ေၾကညာခကထတျပနၿပး ၂၀၁၆ ခႏစအတြငး အျငငးပြားဖြယရာျဖစေနေသာ ဘာရမဆည တညေဆာကေရးကဖကသမးချခငး ျဖစပါသည (၄) ။ ဆညဆန႔ကငေရးႏင ပတသကေသာ လႈပရားသ မားသည ဤသတငးလႊာ၏အယဒတာအာေဘာ အတြငး ရညညႊနး ထားေသာ၂၀၁၆ ခႏစႏ၀ငဘာလ ဘနေကာကၿမ႕ေတြ႔ဆပြ၌ “မေလးရားႏငငမ ကၽြႏပတ႔၏သစေတာမား မညသ႔ျဖစပကေနၾက သနညး” ဟ၍တငျပေဆြးေႏြးရာ၌ တကေရာကလာသမားစြာအတြက ေစေဆာေဆြးေႏြးစရာျဖစခၿပး သသာထငရားစြာအသားေပးခခရသည။ ထ႔ေၾကာင ကၽြႏပတ႔သည ဘာရမဆညတညေဆာကေရး ဖကသမးေၾကာငး ျပညနယအစးရကေၾကညာျခငးမျပမ လအနညးငယအလ ၂၀၁၅ ခႏစ ေအာကတဘာလတြင ဘာရမျမစကမးပါး၌ေတြ႔ဆခၾကေသာ ဆညဆန႔ကငေရးလႈပရားတကကြ သမား၏ႏငငတကာအစညးအေ၀း၌ ဤေဆာငးပါးက ထပမရကႏပခပါသည။

၂၀၁၅ ခႏစ ဒဇငဘာလထတ WRM သတငးလႊာအမတ ၂၂၀ အတြငး

ပမထအႀကမပႏပေဖာျပခေသာေဆာငးပါး

ဆညႏငပတသက၍ဆန႔ကငေသာ ကမၻာတစ၀နးလးမဌာေနတငးရငးသားမားသည တညေဆာက ရနအဆျပထားေသာဘာရမဆညႏငပတသက၍ ဆန႔ကငလကရသမားႏငတစစညးတစလးတညး ရေၾကာငးျပသရန ၂၀၁၅ ခႏစ ေအာကတဘာလ ၂၃ ရကေန႔တြင ေဘာနယကၽြနးေပၚရ မေလးရား ႏငငဆာရာ၀ပျပညနယ ဘာရမျမစကမးနဖးသ႔လာေရာကေတြ႔ဆခၾကသည။ ယငးေန႔၌ပင ဘာရမ ဆညအားတားဆးပတဆ႔ထားမႈႏစရပအတြက ၄ငးတ႔၏ဒတယေျမာကႏစပတလညအား ကငးပခ ၾကသည။ ဘာရမဆညသည စတရနးကလမတာ ၄၀၀ ေကာရသညသစေတာမားအားဖးလႊမး ပစမညအျပင ေဒသခဌာေနတငးရငးသားဥးေရ ၂၀၀၀၀ အထကလညး ေနရာမဖယရားပစမည ျဖစသည။ ယငးမထြကရလာမညလပစစဓာတအားကမရရလငေတာငမ ဆာရာ၀ပျပညနယ အေနျဖင လပစစဓာတအားအလပယရေနၿပးျဖစသည။ ဘာရမဆညအျပင လပငနးခြငသ႔

52

သြားေရာကရာလမးမား၏တညေဆာကေရးလပငနးမားက လြနခသညႏစႏစတာကာလအတြငး လး၀ရပဆငးေနေအာငပတဆ႔ထားသညအတြက ေကးဇးတငရပါမည။ အငဒနးရားႏငင၊ ဖလစပငႏငင၊ ကေမၻာဒးယားႏငင၊ ဘရာဇးႏငင၊ အေမရကနႏငင၊ ဟြနဒးရပစ ႏငငႏင မေလးရားႏငငတစ၀နးမေဒသခတငးရငးသားကယစားလယမားသည မမတ႔၏ အေတြ႔အႀကမားအားေ၀မရန၊ မမတ႔၏လထအဖြ႔အစညးမားအခငးခငးအၾကား ဆကသြယ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ ပမအားေကာငးလာေစရနအျပင ဆညမားႏငပတသကသညဘသေဘာထား ရပတညခကအားထတျပနရနအတြက ဆာရာ၀ပ၌လာေရာကစ႐းခၾကျခငးျဖစသည။ တစပတၾကာ ကငးပျပလပသညအခမးအနားအား “ပတ၀နးကငႏငျမစေခာငးမားဆငရာ ေဒသခတငးရငးသား မား၏ေျမကမၻာထပသးေဆြးေႏြးပြ (WISER)” ဟအမညေပးထားၿပး ဆာရာ၀ပျပညနယေအာကေျခ လထလတနးစားမားကြနရက SAVE Rivers က အမရငအျဖစလကခကငးပေပးထားပါသည (၁) ။ လအားလးအတြကဘာရမ ၊ ဘာရမအတြကလအားလး WISER သ႔တကေရာကလာၾကသမားသည ၀နးရပတဆ႔ထားသညေနရာႏစေနရာအျပင အဆျပ ထားေသာဆညတညေဆာကမညေနရာစသည ဘာရမဆညတညေဆာကမႈဆန႔ကငေရးတြင အေရးပါေသာေနရာမားသ႔ သြားေရာကလညပတခၾကပါသည။ SAVE Rivers ၏ ဥက႒ျဖစသလ WISER အတြကအမရငလညးျဖစေသာ ပတာကလန႔က “ကၽြနေတာတ႔ SAVE Rivers အေနန႔ တကေရာကလာသမားက ကၽြနေတာတ႔ရ႕ယဥေကးမႈမားအားထေတြ႔ခစားေစလသညအျပင ကၽြနေတာတ႔ဘာရမျမစႀကးရ႕အလတရားကလညး ကယတငကယကျမငေတြ႔ေစခငပါတယ။ ဒါမသာ သတ႔အေနန႔ မညသညအႏရာယေတြရေနၿပး ဘာေၾကာငကၽြနေတာတ႔ေတြ ျပငးျပငး ထနထနႀကးပမးေနၾကတယဆတာက ပၿပးနားလညသြားမာေပါ” ဟ ရငးျပခသည။ ေလျဖငသြားေရာကခရေသာ ဆညတညေဆာကရနအဆျပထားသညေနရာတြင ပတာကလန႔က ျဖစရပတစခအားေျပာျပခသည။ “၂၀၁၂ တနးကဆရင ဆာရာ၀ပျပညနယရ႕လပစစကမၸဏျဖစၿပး ဆညေဆာကမယသလညးျဖစတ ဆာရာ၀ကစြမးအငဟာ ဘာရမဆညေဆာကဖ႔အဆျပထားတ ေနရာမာ ဆညတညေဆာကမႈအဆငေျပေခာေမြ႔ေစေရး မဂၤလာရေစဖ႔အတြက ေဒသခေတြရ႕ရးရာ ဓေလအတငးဆေတာငးပြတစခကျပလပခတယ။ ခကခငးဆသလပ ေဒသခလထက သတ႔ရ႕ရးရာ ဓေလဆေတာငးပြကအလြသးစားလပတာႏငပတသကၿပး အဒေနရာမာပ ေလေတြေပၚကေနၿပး ကန႔ကြကဆႏၵျပကာ ျပနလညတ႔ျပနခၾကတယ။ ဆညဆန႔ကငေရးစညးရးလႈ႕ေဆာရာမာ အဒါက တကယအေရးပါတအခကအတတစချဖစခပါတယ” ဘာရမျမစအားကာကြယသညအျဖစအပကက ဆညမား၏ျခမးေျခာကမႈကခစားရမည မားစြာေသာ ေဒသခအပစမား၏ၾကမၼာအား အမတအသားသဖြယကယစားျပေနပါသည။ ‘၂၀၁၅ ခႏစ ေရႊလသား ပတ၀နးကငဆငရာဆတဆပ’ ရရထားသ ဟြနဒးရပစႏငငမ ဘာတာကတဆးရပစ သည ေဒသခ လထမားရငဆငေနရသည ၿခမးေျခာကမႈမားအၾကားရတညမႈမားကသေဘာေပါကသြားၿပး WISER ၏ အေရးႀကးမႈက အေလးအနကထားေျပာၾကားခပါသည။ “ေဒသချပညသမား၊ ျမစေခာငးမားႏင ပတသကသညဤအစညးအေ၀းႀကးတြင အထးတနဖးတစခရပါတယ။ အဘယေၾကာငဆေသာ

53

ဤသ႔လႈပရားမႈႀကးက ကၽြနမတ႔ျပညသေတြရ႕သမငး၀ငခခကာကြယမႈအတြက ခြနအားေတြေပး ေနၿပး ျမစေခာငးမားကတစဥးတစေယာကပငျပလပျခငးႏင ေဒသခလထအသငးအ၀ငးမား အတြငး၊ ေဒသအတြငး ဆညမားတညေဆာကျခငးေၾကာငျဖစေပၚလာတ စးရမဖြယရာေကာငးေသာ ကးေကာရနစမႈေတြ ၊ ပဋပကၡေတြက ထငထငရားရားျမငေတြ႕သြားေစလ႔ပ ျဖစပါတယ” ၀ကဆာဘာရမ ၂၀၁၅ ေၾကညာခက ေဆြးေႏြးပြက ဘာရမဆညေၾကာင ေရနစျမပသြားမည ေကးရြာ ၂၆ ရြာအနကမရြာတစရြာျဖစေသာ တနဂနးတကပါလစေကးရြာ၌ ကငးပခပါသည။ တကေရာကလာသမားသည ဆညမားႏင ပတသက၍ဆန႔ကငကန႔ကြကသြားေရး ၄ငးတ႔၏စတအားထကသနမႈမား၊ ၄ငးတ႔၏လႈပရားမႈမား အတြကစနေခၚမႈမား၊ လအမားအားစညးရးလႈ႕ေဆာေရး ေအာငျမငသညနညးဗဟာမားႏင မမတ႔ အသးသး၏သကဆငရာႀကးပမးအားထတမႈမားတးတကလာေစေရးစသညတ႔ ေဆြးေႏြးခၾကသည။ တနဂနးတကပါလစေကးရြာ၏ရြာလႀကးေဟာငးႏင ႏငငတကာကယစားလယအဖြ႔၏အမရငျဖစသ ဂမးငရမသည ဘာရမေဒသချပညသမားအေနျဖင ျပငးျပငးထနထန ဆကလကခခဆန႔ကငသြား ႏငေရးအတြက အစညးအေ၀းႀကးမတစဆင ခြနအားမားရရခၿပးျဖစေၾကာငးယၾကညေနပါသည။ “ကမၻာေပၚမာ မလလားအပတဆညမားအားလးက မညသ႔ရပတန႔ရမလဆတာႏငပတသကတ စနေခၚမႈေတြကရငဆငေျဖရငးဖ႔ နညးလမးအမးမးကလာေရာကေဆြးေႏြးမေ၀ေပးၾကသည ကယစားလယေတာမားအားလးႏငအတတကြရရသညအတြကေၾကာင ကၽြနေတာအေနန႔ ကယစားလယႀကးမားထမ အေတြ႔အႀကမားစြာကရရခပါတယ။ ဤသ႔ရရလာေသာ သတငး အခကအလကမားကၾကညမယဆရင ထအေတြ႔အႀကမားဟာ ကၽြနေတာတ႔ဘာရမေဒသခ ျပညသေတြႏင ဘာရမဆညတညေဆာကမႈရပဆငးေရး ဆကလကဆန႔ကငတကခကသြားမယ ကၽြနေတာတ႔ရ႕နညးဗဟာေတြအတြကအေျခခကကအသး၀ငလမမယဆတာ ကၽြနေတာယၾကည မပါတယ” ေဆြးေႏြးမႈမားသည ဆညမား၊ ေဒသချပညသမား၏အခြငအေရးမားႏငပတသက၍ ၀ကဆာ ဘာရမ ၂၀၁၅ ေၾကညာခက “WISER Baram 2015 Declaration on Dams and the Rights of Indigenous Peoples” အားလကခအတညျပျခငးျဖငအဆးသတခပါသည။ (၃) ယငးေၾကညာခက သည ဆညမားေၾကာငျဖစေပၚလာေသာ ကယျပန႔နက႐ႈငးလသညအတဒကၡမားႏငပကစးမႈ မားအေပၚ အသအမတျပထားပါသည။ အစးရမား၊ ကမၸဏမားႏငရငးႏးျမပႏသမားသည ထခက နစနာမႈခစားရေသာေဒသခလထထမ လြတလပသည ႀကတငအသေပးသေဘာတခြငျပခကရယ ထားျခငးမရေသာစမကနးမားက ဆကလကလပေဆာငျခငးမျပရန၊ ဌာေနတငးရငးသားလမးမား အခြငအေရးဆငရာကလသမဂၢေၾကညာခက (UNDRIP) အျပင အျပညျပညဆငရာအလပသမား အဖြ႔ခပသေဘာတညခက ၁၆၉ (ILO Convention 169) တ႔အား အတညျပလကမတထးကာ လကနာမႈရရနႏင ေကးလကေဒသအေျခအေနႏငကကညေသာ အေသးစားျပနလညျပညၿဖးၿမ စြမးအငအျခားနညးလမးမားအားအေကာငအထညေဖာရန ေတာငးဆျခငးခခရေလသည။ ေၾကညာခကတြင ဆညမားေၾကာငဒကၡေရာကရသည ေဒသခလထအသငးအသငးအား

54

ေကလညေအာငေပးဆပသြားရနႏင ဆညမားဖယရားျခငးႏငသကဆငသညေလလာမႈမားျပလပ သြားရနလညး ေတာငးဆထားပါသည။ ဆညမားက ရာသဥတေျပာငးလမႈႏငမသကဆငသညအရာအျဖစ တငျပေျပာဆေနမႈမား ဆကလကမျပလပသငေၾကာငး တကေရာကလာသမားကေထာကျပေျပာဆခပါသည။ “ ဌာေန တငးရငးသားမား၏အသႏင ကၽြႏပတ႔ေဒသချပညသလထကကမးလမးသည ရာသဥတေျပာငးလမႈ ဆငရာ အျခားေရြးခယစရာနညးလမးမားက နားေထာငေပးရနႏငေလးစားမႈရရန ပါရၿမ႕တြင ကငးပမည ရာသဥတေျပာငးလမႈဆငရာ ေနာကလာမညထပသးေဆြးေႏြးပြသ႔ ကၽြႏပတ႔ျပငးထနစြာ ေတာငးဆလကပါသည” ဟ ဟြနဒးရပစႏငငအတြငး အဂြါဇာကာဆညႏငပတသက၍ ဆန႔ကင ကန႔ကြကေနသျဖစသည ဘာတာကတဆးရပစက မရၿမ႕တြငျပလပေသာ WISER ၏ ေနာကဆး သတငးစာရငးလငးပြ၌ ေျပာၾကားခပါသည။ အျပငးအထနခခႀကးပမးေနမႈမားႏင ေမာလငခကမား တကေရာကလာၾကသမားအားလးက ယဥေကးမႈႏငေရးေဟာငးအေမြအႏစမားပကစးဆးရႈးရမႈ၊ ၄ငးတ႔ႏင၄ငးတ႔၏ရပရြာအသငးအ၀ငးတ႔ အစတအပငးအျဖစပါ၀ငေနသည သဘာ၀ပတ၀နးကင ပကစးဆးရႈးမႈ၊ ဆးျဖတခကခမတရာ၌ဖယထတခထားရမႈအျပင ရာဇ၀တသားပမာျပမဆကဆ ခရျခငး၊ စစတပပသြငးခရျခငးတ႔ေၾကာငခစားရေသာဒကၡမားက ေ၀မေျပာဆၾကပါသည။ သ႔ေသာျငားလညး ေအာငျမငခသညအျဖစအပကမားရပါေသးသည။ ၀နးရပတဆ႔မႈမား၊ စကဘးစး လႈပရားမႈမားျဖငျပငးျပငးထနထနႀကးပမးလႈပရားခၾကၿပးေနာက ယခႏစအေစာပငး၌ အာရမးဆည တညေဆာကမႈဖကသမးျခငးဆသ႔ ၄ငးတ႔ မညကသ႔ေအာငျမငစြာေရာကရႏငခေၾကာငးက ကေမၻာဒးယားႏငငမ ကနဒဒအနႏငဒနစယအနးတ႔ကေျပာၾကားခပါသည။ အေမရကနျပညေထာငစ ကယလဖးနးယားျပညနယရ ယေရာမးႏြယစမ ဆမမႏငဂၽြနလခဂမေဆာတ႔ကလညး ကလာမက ျမစေပၚရဆညေလးခမာဆကလကတညရေနၿပး ယေရာမးႏြယစတ႔အတြက အေျခခအသကေမြး ၀မးေကာငးတစချဖစသညဆယလမြနငါးမားအား ၿခမးေျခာကလကရစဥအတြငး အေမရကန အစးရသည အျခားေသာေနရာမားမဆညမားကဖကသမးပစရန စတငလပေဆာငေနေၾကာငး ရငးျပခပါသည။ အကးဆကအေနျဖင အၾသစရာေကာငးလေအာင ေဂဟစနစမား အလငအျမန ျပနလညေကာငးမြနလာခပါသည။ ဘာရမရေဒသချပညသမားမာ ဆညအားရပဆငးလမမညဟေသာေမာလငခကမား ပ၍ ပ၍ ေကာငးလာပါသည။ ပထမဥးဆးအေနျဖင အတကအချပမႈမား အေတာေလးႀကးထြားလာခၿပး ၀နးရပတဆ႔မႈမားသညလညး စမကနးအားတားဆးေရးတြင ထေရာကမႈရခပါသည။ ဇြနလတြင ပတာကလန႔ႏင ကယလဖးနးယားတကသလ၊ ဘာကေလမ ပါေမာကၡျဖစသ ဒနနရယကမးမနး တ႔သည ဆညမားအစား အျခားအစားထးစရာစြမးအငအရငးအျမစမားႏငပတသကၿပးေဆြးေႏြးရန ဆာရာ၀ပျပညနယ၀နႀကးခပအကဒနမဆာတမႏငေတြ႔ဆခၾကသည။ စကတငဘာလတြင ဆာရာ၀ပျပညနယ၀နႀကးခပက ဘာရမဆညႏငပတသက၍ တရား၀ငဆငငထားလကေၾကာငး ေၾကညာခပါသည။

55

သ႔ေသာ ေအာငျမငမႈမားမာထခကကးပလြယတတေၾကာငး ဘရာဇးႏငင အေမဇနေတာအတြငးရ ဘလမြနတဆညႏငပတသကသည ဒါနးလာဒါေဆးဗား၏ဇာတလမးက ကၽြႏပတ႔အားသတေပး လကရပါသည။ သမက ၁၉၈၀ ခႏစလြနႏစမားအတြငး ႀကးမားကယျပန႔ေသာ ကန႔ကြကဆႏၵျပမႈ မားေၾကာင ဘလမြနတဆညႏငကာရာေရာငဆညအတြက ယခငတာ၀နယလပေဆာငသအေနျဖင မညသ႔လကေျမႇာကအေလာေပးခရေၾကာငး၊ သ႔ေသာေနာကပငးတြင အစးရက မညသ႔ျပနလည အမညေပးကာ အသစတစဖနအေကာငအထညေဖာခေၾကာငး ပြငပြငလငးလငးေျပာျပခသည။ စမကနးႏငပတသက၍တားျမစေသာ တရားရးစရငခကမားစြာသညပငလင စမကနး၏ၿပးစးသြားမႈ အား မရပတန႔ႏငခပါ။ ၀မးနညးစရာေကာငးသညမာ ရပဆငးသြားၿပဟထငရေသာဆညစမကနး မားမာ သာမနေလႀကးထးရးရးအစးရမားက ျပနလညအသကသြငးတတၾကျခငးပငျဖစသည။ အနနာေအးဘားလ Bruno Manser Fund, www.bmf.ch/en (၁) SAVE Rivers က ဆာရာ၀ပျပညနယအစးရကအဆျပခသည အနညးဆး ၁၂ ခ ထကမနညး ေသာဆညမားအေပၚဆန႔ကငကန႔ကြကမႈျပရန ေဒသခလထကြနရကတစခအျဖစ လြနခေသာ ၄ ႏစက ဖြ႔စညးထေထာငချခငးျဖစသည။ အဆပါဆညမားအနက ဘာရမဆညမာ လငျမနစြာပင အျငငးပြားစရာအေကာငးဆးစမကနးျဖစလာခပါသည။ (၂) ေရႊလသားပတ၀နးကငဆငရာဆတဆပသည ေအာကေျချပညသလထအတြငးမ သဘာ၀ ပတ၀နးကငအေရးလႈပရားသမားအားဂဏျပျခငးျဖစၿပး ပဂၢလေရးအရႀကးမားသညအႏရာယ ယကာ သဘာ၀ပတ၀နးကငကာကြယေရး ၄ငးတ႔၏ႀကးပမးအားထတမႈမားအတြက ၄ငးတ႔က အသအမတျပေပးျခငးျဖစသည။ ဟြနဒးရပစႏငငအတြငး အဂြါဇာကာဆညႏငပတသက၍ လနကာ ျပညသလထ၏ အျပငးအထနဆန႔ကငကန႔ကြကမႈမားအေၾကာငး ဘာရမျမစကမးနေဘး ေတြ႔ဆ ေဆြးေႏြးပြ၌ေျပာၾကားခၿပးေနာကလအနညးငယမအၾကာတြင ဘာတာကတဆးရပစတစေယာက သမ၏ေနအမအတြငး၌ပင အသတခခရပါသည။ (၃) Read the declaration: http://www.stop-corruption-dams.org/resources/WISER_Baram_2015_Declaration_Signed.pdf

(၄) The Baram miracle: Dam plans officially scrapped. Bruno Manser Fund News. http://bmf.ch/en/news/the-baram-miracle-dam-plans-officially-scrapped

56

သက၀ငလႈပရားျပညသမား

ဟြနဒးရပစႏငင - ပတ၀နးကငဆငရာ တကကြလႈပရားမႈမား အတြက ကမၻာေပၚတြငအေသ အေပာကအမားဆးႏငင။ Global Witness ကထတျပနေသာ ၂၀၁၇ ခႏစ ဇနန၀ါရလ အစရငခစာအရ ဟြနဒးရပစႏငငတြင ေျမမားအတငး အဓမၼသမး ယကာ သစေတာမားအားဖကဆးေသာ ကမၸဏ မားႏငရငဆင ရျခငးေၾကာင ၂၀၀၉ ခႏစက တညးက စတြကလင လေပါငး ၁၂၀ ေကာ ေသဆးခရၿပးျဖစသည။ အစရငခစာတြင ၂၀၁၆ ခႏစ မတလ ၂ ရကေန႔၌ လကနကကငေဆာင ထားသမားက ညသနး ေခါငယအခန အမအတြငး သ႔ခးဖက၀ငေရာကၿပး သတျဖတသြား

ျခငးေၾကာင ေသဆးခရသည လ႔အခြငအေရး ခခကာကြယသ ဘာတာကတဆး ရပစအား ခးကးဂဏျပထား ပါသည။ ဘာတာကတ ဆးရပစသည ဟြနဒးရပစႏငငအေနာကပငး အငတဘကာရ သမတ႔၏ရပရြာ လထပငေျမေပၚရ အဂြါဇာကာဆညမာ ဌာေနတငးရငးသားလမး မားျဖစသည လနကာလမးမား အတြက အလြနအေရးပါကာအေလးထား ေနရသညေရအရငး အျမစအား ၿခမးေျခာကေနခ ျခငးေၾကာင ဆညဆန႔ကငေရးအတြက စညး႐းလႈ႔ေဆာခပါသည။ အစရငခစာအား https://www.globalwitness.org/en/campaigns/environmental-activists/ hon duras-deadliest-country-world-environmental-activism/ ၌ရရႏငပါသည။

ျပငသစဂငယာနာ - ျပငသစအစးရသည ျပငသစဂငယာနာႏငင၌ ေရႊတြငးလပငနးမားအတြငး စကမႈ ထြနးကားတးတကလာေစေရး တတတဆတကညအားေပးလကရသည။ အကယ၍ စမကနးသာ ဆကလပျဖစမညဆပါက ၂၀၁၈ ခႏစအတြငး သတစတငတးေဖာ ထတလပရနစစဥထားေသာ Montagne d'Or စမကနးသည ျပငသစပငေျမေပၚမ အႀကးမားဆး ေသာေရႊတြငးျဖစလာမည ျဖစသည။ အဆပါသတတြငး အေနျဖင လသားမားႏငပတ၀နးကငဆငရာ ဆးရြားျပငးထန သည ထခကမႈမားရေနသညအျပင ျပငသစဂငယာနာရ

အျခားေသာႏငငတကာသတကမၸဏမား အတြကလညး ေရတခါးဖြငေပး သလျဖစလမမညျဖစကာ လက၀တရတနာ ေစးကြကအတြက သတထတလပမႈ အား သးသန႔တးခ႕ေစလမမညျဖစသည။ ေရႊႏငပတသကသည စကမႈဘက ဆငရာလအပခကမာ လကရတးေဖာထတလပေနမႈပမာဏ၏ ၈ ရာခငႏႈနးခန႔သာ ရပါသည။ ၂၀၁၅ ခႏစတြင ျပနလညသန႔စငေပးႏငေသာက႑က အဆပါပမာဏ၏သးဆအားပပးႏငပါသည။ ျပငသစဂငယာနာမ (ျပငသစႏငငအတြငး) သတတးေဖာမႈဆန႔ကငေရး အျပငးအထနႀကးပမး လႈပရားမႈမားႏငပတသက၍ ပမျပညစေသာ

57

သတငးအခကအလကမားမာ https://sites.google. com/site/maiourinature/or-de-question-cp22fev ၌ရပါသည။ အလြနတရာမႀကးမားလေသာသတတြငးစမကနးမားက ခကခငးဖကသမးရန ျပငသစအစးရအား ေတာငးဆလကရသည ျပညတြငးျပညပအငဂအအဖြ႔အစညးမား၏ မဟာမတအဖြ႔အစညးတစခ ျဖစေသာ Or de question collective က ေထာကခအားေပးၾကပါ။ အသနားခေတာငးဆစာအား https://www.rainforest-rescue.org/petitions/1084/no-to-industrial-gold-mining-in-the-forests-of-french-guiana#letter ၌လကမတေရးထးႏငပါသည။

အႏၵယႏငင - ကားကာကြယထနးသမးေရးနယေျမမား၌ အေသပစခတသတျဖတေရးမ၀ါဒေၾကာင လအမားေသေၾကပကစး ရမႈႏႈနးထားက ဘဘစစစမးစစေဆးေရးအဖြ႔ကထတျပခသည။ ကမၻာ တစလႊားတြင ဌာေနေဒသခတငးရငးသားမားသည သဘာ၀ပတ၀နး ကငထနးသမးေရးအမညျဖင ဖမးဆးမႈမား၊ ေႏာငယကဒကၡေပးမႈမား၊ ညငးပနးႏပစကမႈမား၊ ေသဆးမႈမားႏင ရငဆငေနရ ပါသည။ ထသ႔ လမဆနေသာရညရြယခက၏ ဆးရြားလေသာသာဓကတစခမာ အႏၵယႏငငရ ကာဇရမကာအမးသားဥယာဥျဖစသည။ နာမညဆးျဖင ေကာၾကားေသာ အေသပစခတခြငရ အမးသားဥယာဥ၌ လြနခသည

၃ ႏစအတြငး ဥယာဥအေစာငမားသည လေပါငး ၅၀ ခန႔အား တရားလကလြတ စရငသတသငခၾကပါသည။ ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစ၀ငတ႔မာ လကနက အျပညအစကင ေဆာငထားေသာ ဥယာဥမ၀နထမးတ႔လက၌ ပစခတျခငး၊ ရကႏကျခငး၊ ႏပစက ညငးပနးျခငးႏငသတျဖတျခငးတ႔ကခစားရလကရသည။ ၿပးခေသာႏစက ၇ ႏစ အရြယ ေယာကား ေလးတစေယာကက အေစာငမားကေသနတျဖငပစခတခရာ ကယလကအဂၤါခ႕ယြငးသြားခရ ေလသည။ ထသ႔ေသာ ရကစကၾကမးၾကတမႈမးက ကာကြယေစာငေရာကေရးေခါငးစဥျဖင ျပလပ ချခငးျဖစသည။ WWF ၊ WCS နင Nature Conservancy and Conservation International အပါအ၀င ထနးသမးေစာငေရာကေရးအဖြ႔အစညးႀကးမားသည ထသ႔ေသာလပရပမးအား ျပစတင ႐ႈတခေရးေတာငးဆမႈမားအေပၚ မသခငေယာငေဆာငေနၾကပါသည။ ကာဇရမကာအမးသားဥယာဥပစခတမႈမားမာ သးျခားျဖစရပသကသကမဟတေၾကာငး ‘ကားကစားပြ’ ဟေသာရပရငက ျပသေနသည။ အႏၵယႏငငအစးရသည ထသ႔ေသာမ၀ါဒအား အႏၵယႏငင တစ၀နးရကားထနးသမးေစာငေရာကေရး နယေျမမား၌ခ႕ထြငသြားမည အစအစဥ မားကထတျပနေၾကညာခပါသည။ အႏၵယႏငငမ တကကြလႈပရားသႏင ရပရငရကကးသ ေဆာမစထရာဂ႕ရ၏ ကားကစားပြဟေသာရပရင၌ ကာဇရမကာအမးသားဥယာဥအတြငးမ အေျခအေနမားသည သးျခားျဖစရပသကသကတစခမဟတေၾကာငး၊ ထသ႔ေသာမ၀ါဒမာ အေနာက ဘဂၤလားရ ဘဆာ ကားထနးသမးေစာငေရာကေရးနယေျမ၌လညး အမနတကယျဖစပကေနခၿပး ျဖစေၾကာငး ရကကးျပသထားပါသည။ အဆပါရပရငတြင ေတာရငးတရစၦာနကာကြယ ထနးသမးေရးအမညျဖင သစေတာ၀နထမးမားက ေဒသခတငးရငးသားမားအေပၚ အျမတထတ ေနမႈ၊ ႏပစကမႈႏငတရားလကလြတျပမႈမႈ၊ စကဆပရြရာဖြယသတျဖတမႈမားက ထပေနေသာလညး

58

စလငေသာဇာတလမးအျဖစအပကမားျဖင စးစမးရာေဖြရကကးထားေလသည။ အဂၤလပဘာသာ ျဖင အဆပါရပရငအား https://vimeo.com/124188855 ၌ ရရႏငပါသည။ http://www.survivalinternational.org/emails/shoot-on-sight ၌ Survival International Action Alert သ႔၀ငေရာကၿပး ကာကြယေစာငေရာကေရးနယေျမမား၌ ျမငျမငခငးပစသတေရး မ၀ါဒအားရပဆငးေပးရန အႏၵယႏငငအစးရအာဏာပငမားသ႔ ေမတာရပခေပးပါ။ အဂၤလပဘာသာျဖင ပမျပညစေသာသတငးအခကအလကမားအတြက http://www.conservation -watch.org/2017/03/10/indias-kaziranga-national-park-and-the-streisand-effect/ သ႔သြားပါ။ မေလးရားႏငင - FA0 ကေျပာၾကားခသညအတငး သစပငစကခငးမားက သစေတာမားအျဖစ အသအမတျပေပးေနမႈမားရပတန႕ေပးပါ။ ၂၀၁၇ ခႏစ မတလ ၂၁ ရကေန႔တြင မေလးရားႏငငမ အငဂအအဖြ႔အစညးမားျဖစၾကေသာ The Consumers’ Association of Penang (CAP) ႏင Sahabat Alam Malaysia (SAM) တ႔သည ကလသမဂၢစားနပရကၡာႏငစကပးေရးအဖြ႔အစညး (FAO) ၏ သစေတာဆငရာအဓပၸါယဖြငဆခကအားဆန႔ကငေသာ ကမၻာလးဆငရာလႈပရားမႈသ႔ ၀ငေရာကခၾကသည။ စကမႈဘကဆငရာသစပငစကခငးမားအားတးခ႕မႈျဖစေပၚေစခသည FAO ၏ အထငအျမငမားယြငးေစေသာ သစေတာအဓပၸါယဖြငဆခကက ျပနလညျပငဆငကာဖြငဆေပးရန အငအား ၂၀၀ ခန႔ရေသာအဖြ႔အစညးမားက FAO သ႔ ထပမေတာငးဆခၾကပါသည။ အဓပၸါယ ဖြငဆခကအတြငးသတမတထားသညအတငး စကခငးမားကသစေတာမားအျဖစအသအမတျပ ေပးမႈအားရပစေပးရန FAO သ႔ စာျဖငေမတာရပခခရာ အဘယေၾကာငဆေသာ အဆပါအဓပၸါယ ဖြငဆခကအေနျဖင အမားျပညသအျမငတြင သစေတာမားဟေမြ႔ေလာေနေစေရးအျပသေဘာ ေဆာငသညပရပေနာကကြယ၌ သစမးတစမးတညးကသာစကပးသည ႀကးမားလေသာစကခငး မား၏ ေဂဟစနစႏငလမႈေရးဆငရာအႀကးအကယထခကပကစးေစမႈမားက စကပးသညလပငနး အဖြ႔အစညးမားက ဖးကြယထားႏငေသာေၾကာငျဖစသည။ http://www.freemalaysiatoday.com/category/nation/2017/03/21/stop-recognising-plantations-as-forests-un-body-told/ FAOသ႔ေပးပ႔ခေသာစာက ယေန႔ဤေနရာ၌ရရႏငပါသည။ ယငးစာကစပနဘာသာ၊ ျပငသစဘာသာ၊ ေပၚတဂဘာသာမားျဖငရရႏငပါသည။ အထငအျမငမားေစႏငသည သစေတာဟေသာအဓပၸါယ ဖြငဆခကႏငပတသက၍ျပငဆငေပးပါရန အခနၾကာျမငစြာကပင FAO ထသ႔ ေတာငးဆထားမႈႏင ပတသကသညပမျပညစေသာသတငးအခကအလကမားက http://wrm.org.uy/all-campaigns/ international-day‐of‐the‐forests‐march‐21st‐2017/၌လညးၾကညရႈႏငပါသည။ အငဒနးရားႏငင - ဘလပေျမထတလပမႈလပငနးမားတးခ႕လာျခငးေၾကာင သစေတာမားပကစး ရျခငးအတြက ဂာဗားကၽြနးေပၚမကန႔ကြကဆႏၵျပမႈမား။ အငဒနးရားႏငငတြင ျပညတြငးကမၸဏ တစချဖစေသာ ဆးမနးအငဒနးရားကမၸဏ၏ ဘလပေျမထတလပေရးစကရစေပါငးနယေျမသည ဂာဗားအျမငပငးရ ကနးေဒါငကားသစေတာဧရယာအားပကစးသြားေစမညျဖစေသာေၾကာင

59

ဆန႔ကငကန႔ကြကမႈမားတးပြားလကရသည။ တနဘာကရမခရငအတြငးရေကးရြာတစရြာမ ပတမ ဆေသာ အမးသမးတစဥးသည ဘလပေျမထတလပမႈအတြကသစေတာမားပကစးရျခငးအေပၚ ကန႔ကြက ဆႏၵျပေနမႈမားအားသြားေရာကပးေပါငးရနအတြက ၿမ႕ေတာဂာကာတာသ႔သြားခပါသည။ ဂာကာတာၿမ႕ သမၼတနနးေတာေရ႕၌ ရကေပါငးမားစြာထငလကဆႏၵျပခၿပးေနာက မတလ၂၁ ရက ေန႔တြင သမေသဆးခရာ ႏလးေရာဂါေၾကာင ျဖစႏငေျခရပါသည။ ၿမ႕ေတာဂာကာတာအျပင ႏငင အတြငးရ အျခားေသာၿမ႕ႀကးမားတြငလညး ပ၍ပ၍မားျပားလာေသာ တကၾကြလႈပရားသမားသည ပတမႏငကနးေဒါငျပညသမားနငအတရေၾကာငး ၄ငးတ႔၏ေျခေထာကမားကဘလပေျမပစခြကျဖင ပသြနးကာ အလားတထငလက ဆႏၵျပမႈမားျပလပခၾကပါသည။ ကန႔ကြကဆႏၵျပသမားသည ၄ငးတ႔၏လႈပရားမႈမားအတြက ႏငငတကာအသငးအ၀ငးက စညးလညညႊတစြာရပတညေပးပါရန ေတာငးဆခရာ အထးသျဖင ၂၀၁၇ ခႏစ ဧၿပလအေစာပငး၌ထြကေပၚလာႏငေျခရသည သမၼတ၏ ဘလပေျမထတလပခြငျပမႈအားရငဆငရာ၌ျဖစသည။ အဆပါစမကနးမာ အေျခခအေဆာကအအ မားဖြ႔ၿဖးေရးအတြက စႀကၤ လမးမားထေထာငျခငး၊ ေဒသအတြငးကနရေနသညသစေတာမားအား ႀကးႀကးမားမားခတလျခငးတ႔မတစဆင ေဒသအတြငး၌ စြမးအငႏငရပ၀တပစၥညးသးစြမႈအလ႔ငာ ယခငကမရဖးေသးေသာ ႀကးမားလသညေျမႏငေရသမးဆညးရယေရးဆကစပအေျခအေနမားျဖင ေပၚေပါကလာျခငးျဖစသည။ ပမျပညစေသာသတငးအခကအလကမားအတြက ပတမအတြက ရညစးကာ အဂၤလပဘာသာျဖင ဟနဒရဆန႔ကရေရးသားထားသည ပးတြပါေဆာငးပါးတအျပင နာေရးသတငးတ႔အား ဖတရႈၾကညပါ။ http://wrm.org.uy/other-relevant-information/the-poetic-and-haunting-death-of-patmi-of-mt-kendeng-java-indonesia/

အႀကျပအပသညမား

အစညးအေ၀းအစရငခစာ ။ ။ ကၽြႏပတ႔၏သစေတာမားမညသ႔ျဖစပကေနၾကသနညး။ သစေတာ မားအားအမျပေနထငၾကသမား၏ နယနမတမား၊ သစေတာမားႏင အသကေမြး၀မးေကာငး လပငနးမားအားအကာအကြယေပးေရး အျပငးအထနႀကးပမးအားထတမႈမားတြငပါ၀ငခၾကသ ၅၀ ခန႔သည ထငးႏငငအေရ႕ေျမာကပငးသ႔ ၂၀၁၆ ခႏစ ႏ၀ငဘာလ ၂၁ ရကေန႔မ ၂၅ ရကေန႔အထ ေလလာေရးခရးသြားေရာကရနထငးႏငငအတြငးစစညးခၾကၿပးေနာက ဘနေကာကၿမ႕တြငျပလပ ခေသာ ၃ ရကတာအစညးအေ၀းသ႔ တကေရာကခၾကပါသည။ ထငးႏငငမကယစားလယအဖြ႔အျပင ျမနမာႏငင၊ ကေမၻာဒးယားႏငင၊ ဗယကနမႏငင၊ ဖလစပငႏငင၊ အငဒနးရားႏငင၊ မေလးရားႏငင ႏငအႏၵယႏငငမားမလညး ကယစားလယမားတကေရာကလာခပါသည။ ‘ကၽြႏပတ႔၏သစေတာမား မညသ႔ျဖစပကေနၾကသနညး’ ဟေသာအဓကကသညေမးခြနးအေပၚ အေလးေပးထားမႈႏငအတ ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးၾကျခငး၏ရညရြယခကမားအျဖစ ႏငငအသးသးမ ေဒသချပညသလထမား ရငဆငေနရသည ၿခမးေျခာကမႈမားႏငစနေခၚမႈမား အေဟာငးအသစႏစရပစလးႏငစပလဥးကာ ဖလယေဆြးေႏြးမႈမားအားတကတြနးျမႇငတငေပးျခငး ပါ၀ငေနပါသည။ တကေရာကလာသမား၌ ကြျပားျခားနားသည ဘာသာစကားႏငယဥေကးမႈမားရၾကေသာလညး ၄ငးတ႔ထ၌ ဥပမာ ၄ငးတ႔၏ အသကေမြး၀မးေကာငးလပငနးမားအတြကသစေတာမား၏အေရးပါမႈကသ႔ အေျခခအားျဖင တညသညတနဖးမားႏငစးရမပပနမႈမားအျပင ၄ငးတ႔၏နယနမတမားႏငသစေတာမားက ေျမသမး ယမႈမားႏငသစေတာျပနးတးမႈမားမကာကြယရာ၌၄ငးတ႔ရငဆငေနရသည တညေသာၿခမးေျခာက

60

မႈမားႏငစနေခၚမႈမားလညးရေၾကာငး သတျပသရသြားၾကပါသည။ အစညးအေ၀း၌တငျပမႈမားႏင စပလဥးသည အစရငခစာႏငလပစာအဆကတ႔က http://focusweb.org/content/what-happening-our-forests-conference-report-and-presentations ၌ ရရႏငပါသည။ (အဂၤလပ ဘာသာျဖငသာ) ျမနမာႏငငအတြငး တနသၤာရျမစအေပၚ ေရႊတးေဖာေရးလပငနးမား၏ၿခမးေျခာကေနမႈမားႏင ပတသကသည ‘ကၽြႏပတ႔ျမစကကာကြယပါ ၊ ကၽြႏပတ႔ဘ၀ကကယတငပါ’ ဗဒယ ။ “ေရဆတာအသကပ။ တကယလ႔ တနသၤာရျမစႀကးက ကၽြနေတာတ႔မကယတငဘးဆရင ဒျမစႀကး အေပၚမာမခေနရတ ေဒသခရြာသားေတြရ႕ ဘ၀ေတြ၊ အသကေမြး၀မးေကာငးအလပအကငေတြ ပကစးသြားလမမယ” ဟ တနသၤာရျမစ၀မးတြငေနထငေသာ ေဒသခရြာသားတစဥးက ရပရငအား ျပသရာ၌ ေျပာၾကားခသည။ “အနာဂတမးဆကေတြအတြက ျမစႀကးပကစးသြားမယအေရးမ ကၽြနေတာတ႔ကာကြယရမယေလ။ ကၽြနေတာတ႔ဒမာလာေရာကၾကတာက တနသၤာရျမစမာရတ ေရႊလပငနးေတြန႔ပတသကၿပး ကၽြနေတာတ႔သေဘာမတဘးဆတာကျပဖ႔အတြကပါ” ဟ ၄ငးက ဆကလကရငးျပခသည။

ဗဒယတြင ျမနမာႏငငရ တနသၤာရျမစအတြငး ေရႊထြနးေပါကကမၸဏက မၾကာေသးမကာလအတြငး စတငလပကငလာေသာ စကယႏရား အသးျပ ေရႊထတ လပေရးလပငနးမားက ၄ငးတ႔အေနျဖင ဆန႔ကင ကန႔ကြကေၾကာငးျပသရန တနသၤာရျမစ၀မးေဒသခ လထက စစဥျပလပေသာ ဗဒၶဘာသာ ႏငခရစယာနဘာသာတ႔၏စေပါငး၀တျပဆေတာငးပြတစခက မတတမးတငထားပါသည။ ေကးရြာ ေပါငး ၆၀ ေကာမ ေဒသခရြာသား ၂၀၀ ေကာတ႔သည

ဆေတာငးပြအားတကေရာကရန ျမစေအာကဘကပငး ကလမတာ ၁၆၀ ခန႔ေ၀းေသာေနရာမား မေန၍ ေလမားျဖငလာေရာကခၾက ပါသည။ တကေရာကလာသမား အဖြ႔သည ေရႊထတလပမႈ လပငနးမားကလညးစစေဆးခၾကၿပး တနသၤာရျမစအတြငး ေရႊသတလပငနးလပကငရန ေရႊထြနးေပါကကမၸဏထ၌ တရား၀ငခြငျပခက ရေၾကာငးသကေသျပႏငမည စာရြကစာတမးမားက လညးၾကည႐ႈရန ေမးျမနးခၾကပါသည။ ရြာသ ရြာသားမားသည လပငနးခြငတြငရေနေသာ အလပသမားမားထမေကနပဖြယရာအေျဖမားက မရရခၾကဘ ေရႊထြနးေပါကကမၸဏ အႀကးအကျဖစသႏင လထအစညးအေ၀းတစချပလပေပးရန ေတာငးဆခၾကသည။ ၂၀၁၆ ခႏစ ဖနန၀ါရ ၈ ရကေန႔တြင လထအစညးအေ၀းပြတစခအား ေရႊထြနးေပါကကမၸဏ အႀကးအကျဖစသ ႏငျပလပခၾကပါသည။ အစညးအေ၀းပြမဗဒယမတတမး အား https://www.youtube.com/watch?v=mPolcAAXtqo ႏင https://www.youtube.com/ watch?v=3sQ6lFITN9c တ႔တြင ရရႏငပါသည။

61

ကၽြႏပတ႔ျမစကကာကြယပါ ၊ ကၽြႏပတ႔ဘ၀ကကယတငပါ’ ဗဒယအား အဂၤလပဘာသာျဖင https:// www.youtube.com/watch?v=pxDA_P73ZDM တြငရရႏငသလ ျမနမာဘာသာျဖငလညး https://www.youtube.com/watch?v=YR2mD__jTU4 တြငရရႏငပါသည။

အစရငခစာ ။ ။ ေဂဟစနစႏငကကညေသာ စကပးေရးအား မညသညအတြကေၾကာငလအပကာ၊ မညသ႔လပကငရမညနညး။ သငတနးေဆြးေႏြးပြ ၊ HEPA Eco-Farming School ၊ ဗယကနမႏငင။ အစရငခစာတြင ယဥေကးမႈမား၊ ဓေလထးတမး စညးမဥးစညးကမးမားႏင ေနရာအေျခတက မးဆက ေပါငးမားစြာ စေဆာငးလာသညစကပးေရး အေတြ ႔အႀကမားမျမစဖားခလာေသာ စကပး ေရးနညးစနစမား

အေနျဖင ေျမသမးယမႈႏင မေခါငေဒသ (ယငးထကမက) အတြငးရ သစေတာမား၊ သစေတာအမျပလသား မားအေပၚၿခမးေျခာကမႈတစရပအျဖစ ဤသတငးလႊာပါ ေဆာငးပါး အခ႕၌ေဖာထတေရး သားထား ေသာ စကမႈစကပးေရးနညးစနညးမားႏင မညသ႔ကြာျခား ေၾကာငးေဖာျပထားပါသည။ အဂၤလပဘာသာျဖငအစရငခစာအား http://cendiglobal.org/ upload/medias/why-and-how-ecological-farming.pdf ၌ရယႏငပါသည။

အစရငခစာ ။ ။ ႀကးမားလာဆေဘးဒကၡ - ေဖာတးက လပငနးႀကး ၅၀၀ စကပးေရးလပမယ။ ကမၻာေပၚရအႀကးဆးေသာ စကပးေရး လပကငသည ေကာပေရးရငး စးပြားေရးလပငနးႀကးမားမာ ကမၻာေတာင ျခမး၌ အစားအစာႏင စကပးထတလပမႈမားအေပၚ ခပကငႏငရန အစးရႏငပဂၢလက ပးေပါငးေဆာငရြကေရး အစအစဥသစမားအား စတငလပေဆာငလကရသည။

ယငးအစအစဥအား Grow (တးတကမႈ) ဟေခၚဆၿပး ယငးသည အစားအစာထတလပမႈစးပြားေရး လပငနး၌ပါ၀ငေန ၾကသည ကမၻာစးပြားေရးဖရမ (WEF) ၏ မတဖကကမၸဏမားအနကမ ကမၸဏ ၃၁ ခက ဥးေဆာင ကာ၂၀၀၉ ခႏစတြငစတငခသည ၊ WEF ၏ကနဥးႀကးပမးအားထတမႈ တစရပျဖစေသာ ‘New Vision for Agriculture’ (စကပးေရးအတြကေမာမနးခကအသစ) အစအစဥ၏အစတအပငး လညးျဖစပါသည။ အဆပါကမၸဏမား၏ ၉၀ ရာခငႏႈနးသည အေမရကနျပညေထာငစႏငဥေရာပ တ႔တြငအေျခစကထားၾကၿပး မညသညကမၸဏကမ တရတ၊ ဘရာဇး၊ ဂပန၊ ကရးယား၊ ထငး သ႔မဟတ ေတာငအာဖရကႏငငမားမ မဟတၾကေပ။ ယခအခနထ ‘New Vision for Agriculture’ ႏင ယငး၏ ‘Grow’ အစအစဥတ႔သည ကမၻာအစားအစာ ထတလပမႈလပငနးမားအတြက အဓက တးတကမႈေစးကြကမားျဖစၾကေသာ လကတငအေမရက၊ အာဖရကႏငအာရတကတ႔အေပၚတြင လးလးလားလားအာရစက ထားၾကပါသည။ ‘New Vision for Agriculture’ ဟသညႀကးပမးမႈ၏ ပငမအေလးေပးမႈမာ အေသးစားေတာငသ လယသမားမားက ႏငငစကမၸဏႀကးမားႏငခတဆက ေပးမည စာခပအေျခခစကပးျခငး

62

(contract farming) ျဖစသည (အနညးငယက ဥပမာ ေပါငးစညးထားသညေကာပရတစကခငးမားေပၚ၌) ။ GRAIN ကထတျပနေသာ အဂၤလပဘာသာ ျဖငအစရငခစာက https://www.grain.org/article/entries/5622-grow-ing-disaster-the-fortune-500-goes-farming ၌ရယႏငပါသည။ ျပငသစဘာသာ၊ စပနဘာသာမားျဖငလညး မၾကာမရရပါေတာမည။

အငတာဗး ။ ။ “ေရရညတညတခငၿမေသာဆအနးစကပးထတလပမႈက စကမႈအေျခခစကပး ထတလပမႈ၌ မေတြ႔ႏငဘး” ေဒသချပညသလထအေပၚ စကမႈအေျခခဆအနးစကပးထတလပမႈ၏ အကးသကေရာကမႈမား၊ အငဒနးရားႏငငအတြငး ဆအနးစကခငးမားတးခ ႕မႈအေပၚ ေငြေၾကး ေထာကပေပးျခငးျဖင ေျမသမးယမႈမားအားေငြေၾကးပပးရာ၌ ဆြစဘဏမား၏အခနးက႑စသည တ႔ႏငပတသက၍ SwissInfo ႏင GRAIN မ ကာတနဆာမြနတ႔ ေတြ႔ဆေျပာဆခၾကသည။ အငတာဗး (ျပငသစဘာသာျဖင) အား http://www.swissinfo.ch/fre/accaparement-des-terres_-il-n-existe-pas-de-production-d-huile-de-palme-industrielle-durable-/43009936 ၌ရရႏငပါသည။

အစရငခစာ ။ ။ လကမတေရးထးျခငးက အခပအျခာအာဏာ ကအေ၀းေရာကသြားေစတယ ။ ရငးႏးျမပႏမႈသေဘာတညခကမား က ဖလစပငႏငင၏ သတတြငးက႑ဥပေဒစညးမဥးစညးကမး မားအေပၚ မညသ႔အႏရာယျပေနသနညး။ လညပတေနဆ အႀကးစားသတတြငး ၄၇ တြငးႏငအတ ၄ငးတ႔၏ပမႀကးမား လာေသာ လမႈေရးႏင ပတ၀နးကငဆငရာ ဆးကးသကေရာကမႈ အေထာက အထားမားျဖင ဖလစပငႏငငအဖ႔ လြနခေသာဆယ စႏစအတြငး သတတြငးလပငနးက႑အေပၚ အလြနအမငး

အေလာငး အစားျပလပခရသည။ အကဥးခပေဆြးေႏြးေျပာၾကားရာ၌ ဖလစပငႏငင လကမတေရး ထးခေသာ ၊ ႏငငျခားရငးႏးျမပႏသမားအတြက အလြနအမငးကာကြယေပးထားသည ရငးႏးျမပႏမႈ စာခပမား၏အခတအဆကက ညစညမးမႈျဖစေစေသာသတတြငးမားအား ၾကပမတ ရန သ႔မဟတ ပတပစရန ႏငင၏လပေဆာငႏငစြမးအေပၚ မလးသာမလြန႔သာ ခပကငထားလမ မညဟ ထတေဖာတငျပခပါသည။ ဥပေဒအရ ထသ႔ခပေႏာငထားမႈသည အကယ၍ အစးရက ဥေရာပသမဂၢႏငဖလစပငႏငငအၾကား လြတလပေသာကနသြယေရးသေဘာတညခကႏင ေဒသ ဆငရာဘကစစးပြားေရးမတဖြ႔ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ (RCEP) အား ဆကလကအေကာငအထညေဖာ သြားမညဆပါက ပ၍ေတာငတငးကပလာဥးမညျဖစသည။ အစရငခစာ (အဂၤလပဘာသာျဖင) အား http://focusweb.org/content/signing-away-sovereignty-how-investment-agreements-threaten-regulation-mining-industry ၌ ရရႏငပါသည။

63

WRM သတငးလႊာအားမာယလပါက http://wrm.us9.list-manage1.com/subscribe?u=f91b651f7fecdf835b57dc11d&id=ca171adcc2 သတငးလႊာက ၄ငးတ႔၏သစေတာမား၊ နယနမတမားႏငပတသက၍ ဌာေနတငးရငးသားလမး မားႏင မရးဖလာလထအသငးအ၀ငးမား အျပငးအထနႀကးပမးတကပြ၀ငေနမႈအေပၚ ေထာကခ အားေပးရနႏငကညပပးေပးႏငရနရညရြယထားပါသည။ မာယမႈမာအခမျဖစသည။ WRM လစဥထတသတငးလႊာ သတငးလႊာအား ျပငသစ ၊ စပန၊ ေပၚတဂဘာသာမားျဖငလညးရရႏငပါသည။ အယဒတာခပ - ၀ငဖရဒကစအဗာဘခ မနေနဂငးဒါရကတာ - ဂအနနာကာဘလ လကေထာကအယဒတာမား - အလဇဘကဒငးယက ၊ ဂကတာေကး၊ ဖလာဗယပါေဇာစ၊

တရဆာပါရကဇ WRM အျပညျပညဆငရာဌာနခပ Avenida General María Paz 1615 office 3. CP 11400. Montevideo, Uruguay Phone/Fax: +598 26056943 wrm@wrm.org.uy - http://www.wrm.org.uy