what stalled thailand’s structural transformation …...1 โครงารศ...
TRANSCRIPT
1
โครงการศกษาการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของไทยในระยะตอไป (Bank of Thailand's Research Program on Thailand's Future Growth)
กระบวนการปรบโครงสรางเศรษฐกจไทยในปจจบนและทศทางขางหนา: วเคราะหจากมมมองตลาดแรงงาน*
เสาวณ จนทะพงษ นครนทร อมเรศ สมบรณ หวงวณชพนธ ธนนธร มหาพรประจกษ และปาณศาร เจษฎาอรรถพล**
สายนโยบายการเงน ธนาคารแหงประเทศไทย สงหาคม 25581
บทคดยอ
บทความนมวตถประสงคเพอศกษาและวเคราะหสถานะปจจบนและทศทางขางหนาของกระบวนการปรบโครงสรางเศรษฐกจไทย “Structural Transformation” จากมมมองตลาดแรงงาน และพฤตกรรมการเคลอนยายแรงงานในตลาดแรงงานไทย และเพอหาแนวนโยบายทจะท าใหกระบวนการปรบโครงสรางเศรษฐกจไทยผานกลไกการเคลอนยายแรงงานเชนในอดตกลบมามบทบาทส าคญในการขบเคลอนเศรษฐกจในระยะขางหนาไดอกครงหนง การศกษานมทงการวเคราะหพฤตกรรมการเคลอนยายแรงงานโดยใชแนวคด Gross Worker Flows และดวยแบบจ าลอง Multinomial Logit ซงในสวนหลงนใชขอมลการส ารวจขนาดใหญดานการเคลอนยายแรงงานเฉพาะ จดท าโดยส านกงานสถตแหงชาต จดท าในป 2010, 2011 และ 2012
ผลการศกษานพบวา 1) โครงสรางการผลตของไทยคอยๆ ปรบเปลยนจากสงคมผลตเกษตรกรรมไปสสงคมผลตอตสาหกรรมและบรการมากขน สงผลใหเกดสงคมเมองและเกษตรกรเคลอนยายออกจากทองถนไปอาศยหรอท างานในเมองมากขน ขณะทโครงสรางการจางงานปรบเปลยนชา และแรงงานสวนใหญยงมทกษะอยในระดบต าท าใหเกดปญหาเชงโครงสรางการผลตทไมสามารถกาวขามไปเปนประเทศทผลตดวยนวตกรรมได แรงขบเคลอนเศรษฐกจไทยจากการเตบโตของแรงงานในระยะขางหนาลดลงและอยในระดบทใกลเคยงกบประเทศพฒนาแลว เปนแรงกดกนใหไทยตองหนมาใหความส าคญกบการเพมผลตภาพแรงงานมากขน 2) ภายใตแนวคด Gross Worker Flows อตราการเคลอนยายแรงงานสทธลดลงอยางตอเนองและในปจจบนเกอบเปนศนย และผลจากแบบจ าลอง Multinomial Logit แรงงานจากภาคเกษตรทอยในระบบจะมความยดหยนสงในการเคลอนยายเขาสภาคอตสาหกรรมและกอสราง และแรงงานทมการศกษามธยมศกษาตอนปลายและอาชวศกษามโอกาสทจะเคลอนยายแรงงานสงกวาแรงงานทจบมธยมศกษาตอนตนและต ากวา นอกจากน อตราคาจางทปรบสงขนยงเปนแรงจงใจใหแรงงานเคลอนยายทงในภาคการผลตเดยวกน (Intra-Sectoral Mobility) และระหวางภาคการผลต (Inter-Sectoral Mobility) มากขน
การศกษานมนยทางนโยบายทส าคญคอ 1) ทกภาคสวนควรเรงสรางโอกาสแกแรงงานทงในระบบและนอกระบบ โดยการพฒนาทกษะการเรยนรอยางตอเนองตลอดชวงชวตการท างาน เพอการมงานท าทมผลตภาพ 2) ควรเรงปรบโครงสรางการผลต โดยเพมการลงทนในโครงการวจยรวมระหวางบคลากรวจยภาครฐและเอกชนเพอคนควา/พฒนาใหเกดสนคาทผลตดวยนวตกรรมในเชงการคาใหได และการปฏรปสถาบนดานแรงงาน โดยเฉพาะการก าหนดคาจางใหเปนไปตามผลตภาพแรงงานและควรผอนคลายกฎระเบยบในตลาดแรงงาน โดยเฉพาะดานการคมครองการจางงานใหยดหยนมากขนเพอใหเกดกระบวนการเคลอนยายแรงงานมากขน
* คณะผวจยขอขอบคณ ดร. รง มลลกะมาส ดร. ดอน นาครทรรพ ดร. ศภโชค ถาวรไกรวงศ และ ดร. สรช แทนบญ ส าหรบค าแนะน าและขอคดเหนทเปนประโยชนในการศกษาน รวมถงผทรงคณวฒจากหนวยงานภาครฐและเอกชนจากภายนอกประกอบดวย ดร. อมมาร สยามวาลา ดร. ยงยทธ แฉลมวงษ คณบญเลศ ธระตระกล คณอานนท จนทวช ดร. ดลกะ ลทธพพฒน คณจนางคกร โรจนนนต ดร. พสทธ พวพนธ คณจนางคกร โรจนนนต และ คณศรลกษณ ฉกะนนท ส าหรบขอวจารณและขอเสนอแนะตอรางขอเสนอการวจย และรางงานวจย ฉบบสมบรณในงานสมมนาทจดโดยธนาคารแหงประเทศ รวมทงความชวยเหลอดานขอมลจาก ผศ. ดร. ธต บวรรตนารกษ คณทวผล แกวศร และคณธนวธดา วงศประสงค โดยเฉพาะอยางยง คณธนยพร สมะสนต ผชวยนกวจยของโครงการน ความเหนทงหมดทน าเสนอบทความนเปนความเหนสวนตวของคณะผวจย ซงไมจ าเปนตองสอดคลองกบความเหนของธนาคารแหงประเทศไทย หากมขอผดพลาดประการใดในบทความ ทางคณะผวจยขอรบไว ณ ทน ** ดร. เสาวณ จนทะพงษ ดร. นครนทร อมเรศ คณสมบรณ หวงวณชพนธ คณธนนธร มหาพรประจกษ และคณปาณศาร เจษฎาอรรถพล เจาหนาทของฝายนโยบายเศรษฐกจการเงน สายนโยบายการเงน ธนาคารแหงประเทศไทย
2
สารบญ
หนา
สวนท 1 บทน า 3
สวนท 2 วรรณกรรมปรทศน กรอบทฤษฎ และขอมลทใชในการศกษา 5 2.1 วรรณกรรมปรทศน (Literature Review) 5 2.2 กรอบทฤษฎทเกยวของ (Theoretical Framework) 10 2.3 ขอมลทใชในการศกษา (Data sources) 16
สวนท 3 กระบวนการปรบโครงสรางเศรษฐกจไทยในปจจบนและทศทางขางหนา: 18 วเคราะหจากมมมองตลาดแรงงาน 3.1 ภาพรวมโครงสรางตลาดแรงงานไทย 18 3.2 การปรบโครงสรางเศรษฐกจไทยในปจจบนและทศทางขางหนา: 19 วเคราะหจากมมมองตลาดแรงงาน 3.3 ปญหาของผลตภาพแรงงานไทย 26
BOX: กระบวนการ Wage Setting ของไทย 27
สวนท 4 พฤตกรรมการเคลอนยายแรงงาน (Labour Reallocation) ของไทย 30
4.1 พฤตกรรมการเคลอนยายแรงงานของไทยในระดบมหภาค 30 ภายใตแนวคด Gross Worker Flows 4.2 พฤตกรรมการเคลอนยายแรงงานของไทยในระดบจลภาค 32 ดวยแบบจ าลอง Multinomial Logit
สวนท 5 สรปและนยทางนโยบาย 42
บรรณานกรม 45
3
สวนท 1 บทน า
“Productivity isn’t everything, but in the long run it is almost everything.”
Paul Krugman
โครงสรางทางเศรษฐกจมสวนก าหนดโครงสรางของแรงงานทางตรง คอ เปนผลตอบแทนทางเศรษฐกจตอแรงงาน และในขณะเดยวกนแรงงานกมสวนก าหนดโครงสรางของเศรษฐกจดวยเชนกน เชน ผลตภณฑมวลรวม ในประเทศ โครงสรางประชากร การศกษาของประชากร ก าลงแรงงาน การจางงานและการวางงาน และ ความเหลยมล าดานรายได หากเราวเคราะหจากมมมองดานตลาดแรงงาน ไทยประสบกบความทาทายของ การเปลยนแปลงโครงสรางประชากรทส าคญ คอ “ประชากรสงวยมาก” โดยโครงสรางประชากรไทยเขาสชวงเวลาของประชากรสงอายอยางรวดเรว โดยในกลมประเทศอาเซยนมไทยและสงคโปรทเขาสภาวะประชากรสงอายแลว กลาวคอมากกวารอยละ 10 ของประชากรอายมากกวา 60 ป โดยประชากรอาย 10-24 ปมเพยงรอยละ 20 โดยในป 2021 ไทยจะเขาสสงคมผสงอายอยางสมบรณ ซงจะมจ านวนผสงอายมากกวา 13 ลานคน หรอประมาณ 1 ใน 5 ของประชากรทงประเทศ ปจจยขางตนเหลานยอมสงผลตอโครงสรางแรงงานของไทย ทงในดานจ านวนแรงงานและศกยภาพของก าลงแรงงานทมประสทธภาพทจะสามารถขบเคลอนการเตบโตทางเศรษฐกจของประเทศในอนาคต นอกจากน หากวเคราะหจากมมมองดานมหภาค ประเทศไทยก าลงเผชญกบปญหา “กบดกของประเทศรายไดปานกลาง” (Middle-income Trap) และปญหาการลดลงของผลตภาพแรงงานและก าลงแรงงาน โดยอยางหลงเนองจากการเปลยนแปลงโครงสรางประชากรของไทยทจะเขาสสงคมผสงอายเรวขนท าใหเกดปรากฎการณ “แกกอนทจะรวย” นอกจากน ยงมปญหาการขาดแคลนแรงงานทง เช งปรมาณและคณภาพดวย ซ งล วนเปนขอจ ากดตอการปรบโครงสรางเศรษฐกจไทย (Structural Transformation) เพอกาวขามพฒนาการเศรษฐกจไทยสระดบทสงขน
การปรบโครงสรางเศรษฐกจทงดานการผลต การใชปจจยการผลตทงแรงงานและทนและโครงสรางการตลาด ซงเปนกระบวนการส าคญของการเพมระดบรายไดประชาชาตใหสงกวาการเพมขนของประชากร ซงจะท าใหมาตรฐานความเปนอยของประชาชนสวนใหญดขนกวาเดม จากงานศกษาของ ADB (2013) ชวาคณลกษณะรวมทมกพบจากประสบการณของประเทศทสามารถกาวขามไปเปนประเทศพฒนาแลว หรอประเทศในเอเชย ทพฒนาเศรษฐกจไดอยางกาวกระโดดในชวง 4-5 ทศวรรษ เชน ญปน ฮองกง เกาหลใต สงคโปร และจน คอ 1) มสดสวนของภาคเกษตรซงมผลตภาพต าในดานผลผลตและการจางงานลดลง และ 2) มสดสวนของภาคอตสาหกรรมและบรการซงมผลตภาพสงกวาภาคเกษตรเพมขน นอกจากน ยงมคณลกษณะส าคญอนๆ เชน มสนคาและบรการทผลตสวนใหญหลากหลายและสลบซบซอน (Diversification) มการยกระดบการผลต ทใชเทคโนโลยขนสงดวยนวตกรรมใหมๆ (Upgrading) รวมทงมการเชอมโยงหวงโซการผลต (Deepening) ทง ในประเทศและฐานการผลตในตางประเทศได
ประเดนขางตนดงกลาวทเกดขนทามกลางกระบวนการปรบโครงสรางเศรษฐกจของไทยเหลาน ท าใหเกดค าถามวากระบวนการปรบโครงสรางเศรษฐกจไทยจากมมมองตลาดแรงงานในปจจบนเปนอยางไร? และในระยะสนหากประเทศเราไมสามารถเพมการลงทนหรอเปลยนไปผลตดวยเทคโนโลยขนสงไดในทนท เราจะมวธการใดท าใหกระบวนการนกลบมาไดบาง? น าไปสค าถามหลกในงานศกษาชนน ดงน
1. สถานะปจจบนและทศทางขางหนาของกระบวนการปรบโครงสรางเศรษฐกจไทย “Structural Transformation” จากมมมองตลาดแรงงานเปนอยางไร?
4
2. ลกษณะและพฤตกรรมของกระบวนการเคลอนยายแรงงาน ในตลาดแรงงานไทยเปนอยางไร? ปจจยก าหนดและปญหาอะไร?
3. ท าอยางไรจงจะท าใหกระบวนการเคลอนยายแรงงานกลบมามบทบาทส าคญขบเคลอนเศรษฐกจ ในระยะขางหนาไดอกครงหนง?
บทความนจะตอบค าถามขางตน โดยแบงงานศกษานออกเปน 5 สวน นอกจากบทน า สวนทสอง จะทบทวนวรรณกรรมปรทศน และกรอบทฤษฎและขอมลทใชในการศกษา สวนทสามจะน าเสนอกระบวนการปรบโครงสรางเศรษฐกจไทยในปจจบนและทศทางขางหนา: วเคราะหจากมมมองตลาดแรงงาน ซงพบวาลกษณะการปรบเปลยนโครงสรางเศรษฐกจไทยทส าคญ 2 ประการคอ 1) โครงสรางการผลตคอยๆ ปรบเปลยนจากสงคมผลตเกษตรกรรมซงเปนสงคมเรยบงายด ารงชพหลกดวยการท าเกษตรกรรม ไปสสงคมผลตอตสาหกรรมและบรการมากขน ทเนนการสงออกเปนพลงขบเคลอนแทน สงผลใหเกดสงคมเมองและเกษตรกรเคลอนยาย ออกจากทองถนไปอาศยหรอท างานในเมองมากขน และ 2) โครงสรางการจางงานปรบเปลยนชาและแรงงานสวนใหญยงมทกษะอยในระดบต า ท าใหเกดปญหาเชงโครงสรางการผลตทไมสามารถกาวขามไปเปนประเทศ ทผลตดวยนวตกรรมได ในแงของผลตภาพแรงงาน อตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานรวมของไทยลดลงมากโดยเฉพาะในภาคบรการซงมสดสวนการจางงานสงสดในปจจบน ซงจะกอใหเกดความเสยงตอโอกาสทางเศรษฐกจของประเทศไทยในระยะยาว
ในสวนของความสมพนธระหวางการเตบโตทางเศรษฐกจ ผลตภาพแรงงานและการจางงาน พบวา การขยายตวของผลตภาพแรงงานมความสมพนธกนในเชงบวกกบอตราการเตบโตทางเศรษฐกจ โดยม คาสมประสทธสหสมพนธ (Correlation Coefficient) เทากบ 0.76 ในปจจบนเศรษฐกจไทยขยายตวชาและอยในระดบต ากวาศกยภาพ ขณะเดยวกนอตราการขยายตวของผมงานท าของไทยลดลงตอเนองจากชวงกอนวกฤตเศรษฐกจ นอกจากน ในสวนนยงไดใชแนวคดของ Oulton and Srinivasan (2005) ทจ าแนกองคประกอบของอตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานเปน 2 สวน คอ 1) อตราการเตบโตของผลรวมของผลตภาพแรงงานในแตละสาขาการผลต (Within-Sector Productivity) และ 2) การเปลยนแปลงผลตภาพแรงงานจากการเคลอนยายแรงงาน (Labor Reallocation Productivity) จากสาขาทมผลตภาพต าอยางเชนภาคเกษตรไปยงสาขาทมผลตภาพสงกวาทงในภาคอตสาหกรรมและบรการซงเปนกระบวนการปรบโครงสรางเศรษฐกจหลกทเคยมบทบาทส าคญในอดตแตลดความส าคญลงมากในปจจบน สวนตอไปของบทความนจงมงทจะคนหาปจจยทฉดรงการเกดกระบวนการดงกลาวเพอปลดปลอยการเคลอนยายแรงงานจากขอจ ากด อนจะน าไปสการขบเคลอนกระบวนการปรบโครงสรางเศรษฐกจอกครงหนง
สวนทสจะน าเสนอและวเคราะหพฤตกรรมการเคลอนยายแรงงาน (Labour Reallocation) ในระดบ มหภาคภายใตแนวคด Gross Worker Flows และพฤตกรรมการเคลอนยายแรงงานของไทยในระดบจลภาคดวย Multinomial Logit Model การศกษาสวนนใชขอมลจากแบบสอบถามการเคลอนยายแรงงาน จดท าโดยส านกงานสถตแหงชาต ของป 2010, 2011 และ 2012 ผลการศกษาพบวา 1) แรงงานเกษตรในระบบมความยดหยนทจะเคลอนยายเขาสภาคอตสาหกรรมและกอสรางมากกวาภาคบรการ ขณะทแรงงานนอกระบบทเปนเพศชายและมครอบครวมแนวโนมจะเคลอนยายกลบเขาสภาคการเกษตร 2) แรงงานทมการศกษามธยมศกษาตอนปลายและอาชวศกษามโอกาสทจะเคลอนยายแรงงานเขาสสาขาการผลตตางๆ สงกวาแรงงานทจบมธยมศกษาตอนตนและต ากวา และ 3) อตราคาจางทปรบสงขนเปนแรงจงใจใหแรงงานเคลอนยายทงในรปแบบการเคลอนยายในภาคการผลตเดยวกน (Intra-Sectoral Mobility) และการเคลอนยายแรงงานระหวางภาคการผลต (Inter-Sectoral Mobility) มากขน ชใหเหนวากลไกราคาในตลาดแรงงานไทยทมหนาทในการจดสรรปจจยการผลตดานแรงงานใหเคลอนยายไปสภาคการผลตทมผลตภาพสงยงมอย และสวนสดทายจะน าเสนอสรปและแนวทางทจะท าใหกระบวนการปรบโครงสรางเศรษฐกจดวยการเพมผลตภาพแรงงานใหกลบมาอกครงหนง
5
สวนท 2 วรรณกรรมปรทศน กรอบทฤษฎ และขอมลทใชในการศกษา
2.1 วรรณกรรมปรทศน (Literature Review)
การทบทวนงานวจยทเกยวกบการเคลอนยายแรงงานจะประกอบดวย 2 สวนหลก คอ งานศกษาดานน ในกรณศกษาของตางประเทศและของไทย เพอใหทราบถงประเดนการเคลอนยายแรงงานแตละประเภททมรายละเอยดทเกยวของมากและขนกบเงอนไขตลาดแรงงานของแตละประเทศ รวมทงคณลกษณะของแตละอาชพ การเคลอนยายแรงงานเปนสวนส าคญตอการสงสมประสบการณของแรงงาน ดงนนการศกษาเรองน จงมความส าคญตอความเขาใจในระดบแรงงานแตละคนตอการตดสนใจของแรงงานและเสนทางอาชพ ในระดบบรษททมความส าคญการวางแผนและพฒนาบคลากร และในระดบประเทศทมความส าคญชวยใหเกด การกระจายความร (Diffusion of Knowledge) นวตกรรม (Innovation) และเทคโนโลย (Technology) ระหวางภาคธรกจ ซงในทายสดแลวยงน าไปสการพฒนาการเตบโตของทนทางปญญา (Intellectual Capital) (Ng et al., 2007)
2.1.1 งานศกษาดานการเคลอนยายแรงงานกรณศกษาของตางประเทศ
การเคลอนยายแรงงานสามารถแบงออกไดหลายรปแบบ งานศกษาของ Nichoson and West (1988) ซงพจารณาจากคณลกษณะ 3 ประการ ทงนายจาง (Employer) หนาทความรบผดชอบและต าแหนงงาน ออกไดเปน 12 รปแบบ โดยเรยงจากประเภททพบมากไปนอยตามล าดบ โดยมทงการเคลอนยายภายในบรษท หรอระหวางบรษท โดยพบวามากกวาครงของการเคลอนยายแรงงานทงหมดของกลมตวอยางทศกษา เปนการขนต าแหนงภายในบรษทเดม (In-spiraling Labour Mobility) (รอยละ 27.6) การขนต าแหนงในบรษทใหม (Out-spiraling Labour Mobility) (รอยละ 24 .6) ซ งท า ใหแรงงานมหนาท ใหม และตองมทกษะและ การเรยนรในระดบสงขนหรอมผลตภาพสงขน (ตารางแนบ 1) ขณะทงานศกษาของ Ng et al. (2007) ซงอางองจากงานของ Nichoson and West (1988) ไดแบงเปนเพยง 6 แบบตามสถานะต าแหนงงาน (Status) และนายจาง วาเปนการเคลอนยายแรงงานภายในบรษท และการเคลอนยายแรงงานภายนอกบรษท ทงในต าแหนง ทสงขน เทาเดม ต าลง (รป 1)
รป 1: รปแบบการเคลอนยายแรงงาน
ทมา: Nigel Nicholson, Michael West (1988)
Promotion (8.4%)
Job Reorder (2.5%)
In-demotion (0.4%)
In spiraling(27.6%)
In-lateral (10.0%)
Drop shift(1.3%)
Out&up (8.3%)
Out-transfer(4.3%)
Out demotion (0.7%)
Out spiraling(24.6%)
Out-lateral (6.9%)
Drop-out shift(5.0%)
Same function Different function
Same company
Differentcompany
Higher
Same
Lower
Internal-upward Mobility
Internal –lateral Mobility
Internal-downward Mobility
External-upward Mobility
External –lateral Mobility
External-downward Mobility
Higher
Same
Lower
12 Types of labor mobility Simplified Context
6
ปจจยทมผลตอการเคลอนยายแรงงานภายในตลาดแรงงาน แบงเปน 3 ปจจยหลก (รป 2) คอ 1) ปจจยทางโครงสราง (Structural Factors) ซงเปนปจจยระดบมหภาค ซงเกยวของกบปจจยทางโครงสรางหลก 4 ประเภท คอ หนงคอ สภาวะเศรษฐกจ สองคอ ลกษณะทางสงคมทประกอบดวยการแบงสวนในระดบภมภาค นโยบายสาธารณะ และกฎหมาย สามคอ ความแตกตางในภาคอตสาหกรรม ท เกยวของกบลกษณะเฉพาะของแตละภาคอตสาหกรรมมสวนก าหนดการจางงานและวางงาน เชน องคประกอบแรงงานชายหญงในภาคอตสาหกรรม ระดบคาแรง ความจ าเปนในการใชแรงงานและการเตบโตของอตสาหกรรมนน ๆ และ สคอ ลกษณะของบรษท โดยบรษททเปดกวางตอแรงงานจากภายนอกจะเปดรบสมครและสรรหาแรงงานเขามา ในบรษทอยเสมอ 2) ปจจยสวนบคคลทตางกน (Individual Differences) โดยสวนใหญแรงงานมกชอบ การเคลอนยายทท าใหตนเองไดเลอนต าแหนงสงขนและหลกเลยงการลดต าแหนงแตดวยความทแรงงานแตละคนมปจจยแวดลอมในการก าหนดการเคลอนยายทเหมาะสมตางกน เราจงจะมาศกษาปจจยเหลานทท าใหเกดมมมองความคดเหนทตางกนไดแก ลกษณะเฉพาะตว ความสนใจในสายอาชพ คณคาทางจตใจ และลกษณะการยดตด และ 3) ปจจยพฤตกรรมการตดสนใจ (Decisional Factors) จากทฤษฎทางจตวทยาเกยวกบพฤตกรรม ทมการวางแผน พบวาปจจยทก าหนดพฤตกรรมของบคคลมาจากบรรทดฐานสวนบคคล ความตองการในการเคลอนยาย และความพรอมตอการเปลยนแปลง โดยการตดสนใจเคลอนยายแรงงานจะขนกบปจจยจากทงสามปจจยประกอบกนไป
รป 2: กรอบทฤษฎของการเคลอนยายแรงงาน (Job Mobility)
ทมา: Ng, Sorensen, Eby Feldman (2007), Determinants of Job Mobility: A Theoretical Integration and Extension, Journal of Occupation and Organisational Psychological Society.
ในแงเชงมหภาค การศกษาความสมพนธระหวางการเคลอนยายแรงงานกบการเตบโตทางเศรษฐกจ
(Poirson, 2000) ซงเปนการศกษาเปรยบเทยบระหวางประเทศจ านวน 65 ประเทศ โดยใชขอมล 30 ป ตงแตป 1960 ถง 1990 พบวาการเคลอนยายแรงงานจากภาคการผลตทมผลตภาพต าในภาคเกษตรไปสภาคการผลตท มผลตภาพส ง ในภาคอตสาหกรรมสามารถเพมอตราการเตบโตทางเศรษฐกจได โดยกลไก การเคลอนยายดงกลาวจะมผลมากนอยตออตราเตบโตทางเศรษฐกจขนกบปจจยเงอนไขเฉพาะ (Specific Factors) ของแตละประเทศและชวงเวลาทศกษา และพบวาประเทศในทวปแอฟรกามอตราการเพมขนของผลตภาพต ากวาคาเฉลยเปนผลจากอตราการเคลอนยายแรงงานทอยระดบต า นอกจากน ระดบการศกษาและ ความยดหยนของตลาดแรงงานเปนปจจยส าคญตออตราการเตบโตทางเศรษฐกจ และการลงทนชวยเพมอตราการเตบโตทางเศรษฐกจ ทงทางตรงผานการสะสมทนทสงขนและทางออมผานการเคลอนยายแรงงานท
7 เรวขน ปจจยทเปนอปสรรคตอการเคลอนยายแรงงานมาจากคาตอบแทนทไมไดสมพนธกบระดบการศกษาในบางสาขา และปจจยดานสถาบน อาท สหภาพแรงงานและกฎหมายคาจางขนต าทบงคบใชในบางสาขา งานศกษานเสนอใหสงเสรมการศกษาใหกบแรงงาน สรางสภาพแวดลอมทเออใหเกดการลงทน รวมทงการปฏรปทางสถาบนทเพมความยดหยนของตลาดแรงงานในประเทศใหกระบวนการก าหนดคาจางมความยดหยนขน
งานศกษาการเคลอนยายแรงงานระหวางพนท อตสาหกรรมและอาชพ (TDRI, 2010) ซงมการทบทวนกรณศกษาของ 7 ประเทศ คอ สหราชอาณาจกร สหรฐอเมรกา ออสเตรเลย แคนาดา มาเลเซย ฟลปปนส และเกาหลใต (ตาราง 1) พบวา มรปแบบการเคลอนยายแรงงานเปน 3 รปแบบหลก คอ ระหวางพนท ระหวางภาคการผลต และระหวางอาชพ โดยปจจยทมอทธพลตอการตดสนใจเคลอนยายแรงงานมหลากหลายแตทส าคญ เชน อาย ระดบการศกษา ทอยอาศย สถานภาพสมรส สถานภาพทางการเงน ทอยอาศย ประสบการณในสายอาชพ ขนาดและตลาดแรงงานในพนท การตดตามบคคลในครอบครวหางานท าและอตราคาจาง สวนผลกระทบทางบวกจากเคลอนยายแรงงานทมตอตลาดแรงงานทส าคญ คอ ชวยแกปญหาการ ขาดแคลนแรงงานทมความรในพนทไดเนองจากแรงงานทมการเคลอนยายพนทจะมความรมาก ชวยท าใหความแตกตางของคาจางระหวางภมภาคลดลง ชวยเสรมสรางความไดเปรยบแกอตสาหกรรมทมการเคลอนยายของแรงงานเขามามาก และการเคลอนยายระหวางพนทของแรงงานหนมสาวมผลดตอการพฒนาทนมนษยและการพฒนาเศรษฐกจในพนทนนๆ อยางไรกตาม การเคลอนยายของแรงงานกสงผลกระทบในทางลบตอตลาดแรงงาน เชน แรงงานทเคลอนยายบอยจะไดรบการพฒนาฝมอนอยสงผลใหคาจางต าลง และแรงงานเคลอนยายเขาสตวเมองมากขนสงผลใหเกดการกระจกตวของประชากร รวมทงท าใหเกดการเปลยนแปลงรปแบบสงคม เชนการแตงงานในชวงอายทสงขน
ตาราง 1 ปจจยก าหนดการเคลอนยายแรงงาน : ประสบการณตางประเทศและของไทย
ทมา: TDRI, 2010 และ ลทธพพฒน และชเชด, 2013
ประเทศการเคลอนยายแรงงาน
ปจจยและผลกระทบRegion Occupation Sector
UK
• อาย ทอย สถานภาพทางการเงน ประวตการยายงาน ประสบการณในสายอาชพ และอตราคาจาง• แกปญหาการขาดแคลนแรงงานทมความรในพนทได
US
• ทอยอาศย ครอบครว และความจ าเปนทางการงาน• ความแตกตางของคาจางระหวางภมภาคลดลง
Australia
• อตราการวางงาน การ กอบรมภายในองคกร ขนาดของและตลาดแรงงานในพนท• แรงงานไดรบการพ นา มอนอยสงผลใหคาจางต าลง
Canada
• อตราคาจาง โอกาสทางการงาน อาย ระดบการศกษา และสถานภาพสมรส• อตสาหกรรมทมการเคลอนยายของแรงงานเขามามากจะมความไดเปรยบ
Malaysia
• แรงงานบางสวนเลอกทจะศกษาตอสอดคลองกบนโยบายของรฐ• มผลดตอการพ นาทนมนษยและการพ นาเศรษฐกจในพนท
Philippines
• โอกาสดานเศรษฐกจและรายไดทดกวา และปจจยทางดานครอบครว• เกดการเปลยนแปลงโครงสรางการกระจายตวของประชากรและรปแบบสงคม เชนการแตงงานในชวงอายทสงขน
South Korea
• เพอหางานท า แรงงานทอยสาขาเศรษฐกจทไดรบคาจางสงมแนวโนมเคลอนยายพนทต า• ในภาคอตสาหกรรมการผลตและการเกษตรมการเคลอนยายสง
Thailand
• การตดตามบคคลในครอบครวหางานท า และตองการเปลยนงาน • การเพมสดสวนของแรงงานในเศรษฐกจนอกระบบ (Informal sector)• การเปลยนงานมาจาก skill mismatch ท าใหไดรบคาจางต ากวาว การศกษา
8
2.1.2 งานศกษาดานการเคลอนยายแรงงานกรณศกษาของไทย
งานวจยเรอง Past, Present, and Prospects for Thailand’s Growth: A Labor Market Perspective จดท าโดย Sra Chuenchoksan and Don Nakornthab (2008) ไดแบงเศรษฐกจไทยในชวงเกอบ 40 ป ออกเปน 4 ชวงคอ ชวงกอนการเฟองฟ (1972-1986) ชวงเศรษฐกจเฟองฟ (1987-1996) ชวงวกฤต (1997-1999) และชวงปจจบน (2000-2007) โดยหลงจากทประเทศไทยผานพนชวงวกฤตมาอตราการเตบโตเฉลยของผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศนอยลงกวาชวงกอนทเศรษฐกจเฟองฟ หากเราพจารณาจากมต ดานตลาดแรงงาน พบวา ในชวงปจจบนอตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานเปนแรงขบเคลอนส าคญของอตราการขยายตวของเศรษฐกจไทย ตางจากชวงกอนการเฟองฟทแรงขบเคลอนเศรษฐกจมาจากอตรา การเตบโตของการจางงานเปนส าคญ ภายใตสถานการณทจะมการเปลยนแปลงโครงสรางประชากรทจะมผสงอายเปนจ านวนเพมขนเปนล าดบ การพฒนาการเตบโตของผลตภาพแรงงานเปนสงส าคญซงมปจจย ทเกยวของตางๆ เชน การเพมปจจยทน การพ นาคณภาพแรงงานผานการศกษา และการเจรญเตบโตของผลตภาพรวม (Total Factor Productivity: TFP) ซงหากพจารณาจากโครงสรางการผลตของไทย พบวาในอดตภาคเกษตรมสดสวนถงหนงในสของผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (GDP) แตไดลดบทบาทลงเปนล าดบ โดยภาคอตสาหกรรมและภาคบรการมบทบาทเพมขน ในชวงปจจบนอตราการเตบโตของเศรษฐกจไดรบประโยชนจากผลตภาพแรงงานทเพมขนจากการเคลอนยายแรงงานจากภาคเกษตรซงมผลตภาพต าเขาสภาคอตสาหกรรมซงมผลตภาพสง ในระยะขางหนา อตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานจะมความส าคญมากขนเมอประเทศไทยเขาสชวงสงคมผสงอายอยางเตมรปแบบ นอกจากนน ยงควรสนใจประเดนแนวโนมการลดลงของอตราการเตบโตของชวโมงท างาน ซงอาจบรรเทาปญหานไดดวยการดงดดแรงงานตางชาตใหเขามาท างานในประเทศมากขน และเพมอตราการจางงานโดยสนบสนนใหตลาดแรงงานมความยดหยนมากขน เปนตน
นอกจากน ยงมงานวจยดานบทบาทของตลาดแรงงานไทยในการเคลอนยายแรงงานระหวางภาคเศรษฐกจหลกและการก าหนดโครงสรางอตราคาจาง (ลทธพพฒน และชเชด , 2013) ซงมขอคนพบ 3 ประการหลก คอ 1) อตราการวางงานทยอยลดลงมาอยในระดบต าทงทผลส ารวจความเหนของผประกอบการของหลายสถาบนเหนวาธรกจประสบปญหาขาดแคลนแรงงานทงในเชงปรมาณ และคณภาพโดยทแรงงานมทกษะไมตรงความตองการของธรกจ (Skill Mismatch) (2) อตราคาจางทแทจรงตามกลมการศกษาไมไดปรบเพมขนทงทตลาดแรงงานไทยคอนขางตงตว งานศกษาเปนงานทมการศกษาเชงประจกษทงจากขอมลทงระดบมหภาคและจลภาค งานศกษานยงพบวา ชวงหลงวกฤตเศรษฐกจ อตราคาจางทแทจรงลดลงเพราะการลงทนในภาคการผลต ทมผลตภาพสงลดลงตางจากชวงเศรษฐกจเฟองฟ ประกอบกบราคาสนคาเกษตรทปรบตวสงขนตามราคาสนคาโภคภณฑสงผลใหความแตกตางของคาจางระหวางในและนอกภาคการเกษตรนอยลง เปนผลดตอแรงงานทมระดบการศกษาต า ในทางตรงกนขามสงผลทางลบตอแรงงานทมความรสง ทงน การจางงานในภาคเศรษฐกจนอกระบบทมผลตภาพไมสงนกเพมขนซงชวยบรรเทาการวางงานไปไดมากในชวงวกฤตการเงนโลก โดยในปจจบนแรงงานมทศนคตทจะเขาสการท างานนอกระบบมากขน
ในป 2015 Vladimir Klyuev ไดศกษาการปรบโครงสรางเศรษฐกจ (Structural Transformation) ของไทยจากมมมองตลาดแรงงานในเชงเปรยบเทยบประเทศอนในภมภาค ผลการศกษาชวาในปจจบน การชะลอตวของเศรษฐกจไทยเปนผลมาจากทงปจจยชวคราวและปจจยทางโครงสราง ในทางทฤษฎ การเจรญเตบโตของเศรษฐกจนนจะมาจาก 2 สวนหลก คอ การสะสมปจจยทน (Capital Accumulation) และการเปลยนแปลงโครงสรางเศรษฐกจ (Structural Transformation) ซงคอกระบวนการเคลอนยายแรงงานจากภาคการเกษตรซงมผลตภาพต าไปสภาคการผลตอนทมผลตภาพสงกวาเชน ภาคอตสาหกรรม และบรการซงจะ ท าใหในภาพรวมอตราการเตบโตทางเศรษฐกจสงขน อยางไรกตาม ผลตภาพของแรงงานไมไดขนอยกบผลผลตของภาคอตสาหกรรมเพยงอยางเดยวแตขนอยกบสดสวนแรงงานในภาคอตสาหกรรมนนๆ ดวย ผลการศกษาพบวา
9 ในกรณของไทย แรงงานสวนใหญอยในภาคการเกษตร ดงนนชองทางการเพมมาตรฐานการครองชพของไทย คอ ความสามารถในการน าแรงงานจากภาคการเกษตรยายเขาสภาคอตสาหกรรมทมผลตภาพสงกวา โดยภาครฐและองคกรท เกยวของ ควรรวมมอกนสรางแรงจงใจใหแรงงานในภาคการเกษตรพ นาทกษะทจ าเปน ในภาคอตสาหกรรมอนๆ ในทางตรงกนขาม การอดหนนราคาสนคาทางการเกษตรเปนการสรางแรงจงใจในทางทไมถกตอง สงผลขางเคยงใหแรงงานจากภาคอตสาหกรรมการผลตและการบรการตดสนใจยายไปท างานในภาคการเกษตรมากขน ท าใหเศรษฐกจไมเตบโตไดเทาทควร นอกจากนน การขนอตราคาจางขนต ายงเปนตวชะลอการเคลอนยายแรงงานอกดวย
ในสวนของการพ นาระบบการศกษาอาชพ และการเรยนรนอกระบบเพอสรางระบบการเรยนรตลอดชวตของประเทศไทย (NIDA, 2557) สรปไดวาทางดานอปทานแรงงาน ไทยยงไมสามารถผลตบคลากร ทมความสามารถตรงตามความตองการของผประกอบการได และแรงงานยงไมสามารถผลกดนใหเปน “เศรษฐกจแบบขบเคลอนดวยนวตกรรม” ได โดยทกษะทขาดแคลนมากคอ ทกษะขนพนฐานและทกษะเชงเทคนค นอกจากน ไทยยงประสบปญหาความไมสอดคลองในตลาดแรงงาน (Skill Mismatch) สะทอนถงความลมเหลวจากการศกษาดานวชาชพสงผลใหเกดการเปลยนงาน การไดรบคาจางต ากวาวฒการศกษาจรง รวมถงตวแรงงานเองยงเสยโอกาสในการไดรบการเรยนรในสาขาทเหมาะสม ดงนน การพ นาระบบการศกษาเพอทจะผลตอปทานแรงงานทตรงตามความตองการของตลาดทงในเชงปรมาณและคณภาพจงเปนเรองส าคญ ทางดานอปสงค การจางแรงงานทมทกษะไมตรงตามความตองการสงผลเสยตอผลตภาพขององคกร ท าใหเกดคาใชจายเพมในการ กทกษะแรงงาน และในทายสดจะสงผลตอความสามารถในการแขงขนขององคกรในระยะยาว ในปจจบน พบวาจ านวนแรงงานทมการศกษาและทกษะสงสงผลทางบวกตอโอกาสในการเพมขดความสามารถในการแขงขนขององคกร ดงนนจงควรสนบสนนใหสถานศกษารวมกบภาคเอกชนในการก าหนดและพฒนาการเรยนรแบบสหวชา และการฝกประสบการณตรงกอนการส าเรจการศกษา โดยเฉพาะความรทางดานการใชเทคโนโลยสารสนเทศ และภาษาตางประเทศ สวนแนวทางการฝกอบรมของบรษทสามารถท าไดหลายวธตามโครงสรางและลกษณะขององคกร ส าหรบบรษททอยภายใตระบบหวงโซการผลต ควรมการประสานงานกบบรษทผน าเพอใหสามารถพฒนาแรงงานทตรงตามความตองการ บรษททมศกยภาพสงควรเปดโอกาสใหพนกงานไดเกดการปรบเปลยนต าแหนงงาน และแลกเปลยนและถายทอดความรกนมากขน
งานศกษา Occupational Mobility in Europe (eurofound, 2007) ชใหเหนวาปจจยดานโครงสรางสถาบนเปนปจจยทสงผลตอปจจยในระดบมหภาคและการตดสนใจของแตละบคคลในตลาดแรงงาน อยางไรกด ในปจจบนการผอนคลายกฎระเบยบในตลาดแรงงานก าลงเกดขนทวโลกโดยเฉพาะอยางยงความเขมงวดของกฎหมายการคมครองการจางงาน (Employment Protection Legislation, EPS) ซงครอบคลมกฎหมายดานการจางงาน และการออกจากงานทงของลกจางประจ าและลกจางชวคราว ความเขมงวดของการคมครองการจางงานสงผลตอประวตการจางงานของแตละบคคล โดยหากการคมครองการจางงานมความเขมงวดมาก การเคลอนยายแรงงานจะอยในระดบต าเนองจากผประกอบการจะตดสนใจใหลกจางออกจากงานไดยาก นอกจากน นโยบายดานตลาดแรงงาน เชน การใหเงนชวยเหลอแรงงานทวางงานในระดบสง สงผลใหการเคลอนยายแรงงานอยในระดบต า เนองจากตนทนของการวางงานอยในระดบต า อยางไรกด ในประเทศทความชวยเหลอทใหแกผวางงานอยในระดบต าอาจสงผลใหเกด mismatch ดานคณภาพของแรงงานและความตองการของผประกอบการได
จากรป 3 น าเสนอความเขมงวดของการคมครองการจางงาน (Employment Regimes) สามารถแบงประเทศใน EU 25 จ าแนกไดเปน 6 กลม เชน ในกลมซายบนของรป คอกลม Social Democratic Countries ทมการผอนคลายกฎระเบยบในตลาดแรงงานในระดบสง เชน เดนมารก ฟนแลนด และ สวเดน ซงมกฎหมายการคมครองการจางงานทผอนคลาย และมนโยบายชวยเหลอแรงงานทวางงานในระดบสงมาก ขณะทในกลมซายลาง คอ กลม Liberal เชน สหราชอาณาจกร และ ไอรแลนด ในกลมขวาบนของรป คอ กลม Conservative ทมความ
10 เขมงวดของกฎหมายการคมครองการจางงานสง เชน เยอรมน ออสเตรยฝรงเศส เบลเยยม ลกเซมเบรก และเนเธอรแลนด ส าหรบกลมประเทศทระบบประกนสงคมทใหความชวยเหลอระหวางวางงานต า มนโยบายตลาดแรงงานทไมครอบคลมทกกลมจดเปนกลม Mediterranean ในกลมขวาลางของรป เชน กลมประเทศยโรปตอนใต อาท อตาล ไซปรส สเปน โปรตเกส เปนตน
รป 3: ความเขมงวดของกฎหมายการคมครองการจางงาน
Source: European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions (2007),
Occupational Mobility in Europe
2.2 กรอบทฤษฎทเกยวของ (Theoretical Framework)
งานศกษานจะมกรอบทฤษฎทเกยวของอย 3 กรอบทฤษฎหลก คอ 1) องคประกอบของผลตภาพแรงงาน (Composition of Labor Productivity) 2) กรอบแนวคด Gross Worker Flows ส าหรบการวเคราะหขอมลแรงงานระดบมหภาค (Macro Level Data) และ 3) กรอบวเคราะหดวยแบบจ าลอง Multinomial Logit ส าหรบการวเคราะหขอมลแรงงานระดบจลภาค (Micro Level Data) ดงน
2.2.1 กรอบวเคราะหองคประกอบของผลตภาพแรงงาน (Composition of Labor Productivity)
(1)
จากสมการท 1 Y คอ ผลผลตรวมและ H คอ จ านวนชวโมงท างาน หรอจ านวนแรงงานในกรณท ไมสามารถหาขอมลจ านวนชวโมงท างานได โดยสดสวน Y/H แสดงถงผลตภาพแรงงานโดยเฉลย ดงนนอตราการเตบโตของผลผลตรวม สามารถจ าแนกออกเปนสองสวนหลก คอ 1) อตราการเตบโตของผลตภาพแรงงาน (Labour Productivity Growth) และอตราการเตบโตของชวโมงท างาน หรออตราการเตบโตของจ านวนแรงงาน (Employment Growth) หรอเปนองคประกอบแบบงายใน GDP (Gilles Mourre (2009) (ตารางแนบ 2) โดย
Strong Employment Sustaining Policies (Active Labour Market Policies)
Weak Employment Sustaining Policies (No Labour Market Policies)
Social-Democratic
Conservative
Mediterranean
Liberal
High flexibility(weak EPR)
Low flexibility
(strict EPR)
Post-socialist:Liberal
Post-socialist:Conservative
Denmark, Finland,Sweden
UK, Ireland
Hungary, Poland, Czech Republic, Slovakia, Slovenia
Estonia, Latvia, LithuaniaSpain, Portugal, Italy, Greece, Malta, Cyprus
Germany, Austria, France, Belgium, Luxembourg, The Netherlands
11 อตราการเตบโตของชวโมงท างานสามารถจ าแนกออกเปน ผลคณของประชากรรวมและชวโมงท างานเฉลยของแรงงาน/อตราการจางงาน/อตราการมสวนรวมในก าลงแรงงาน/สดสวนของประชากรวยท างานตอประชากรรวม
ส าหรบการจ าแนกผลตภาพแรงงานโดยทวไปจะจ าแนกจากฟงชนกการผลตรวม (Production Function) ซงเชอมโยงผลผลตกบปจจยการผลตทงสนคาทน แรงงานและระดบเทคโนโลย การศกษาเชงประจกษสวนใหญสมมตวาฟงชนกการผลตรวมอยในรปของ Cobb-Douglas ทใหผลตอบแทนตอขนาดคงท คอ
(2)
โดยท A คอ ระดบของเทคโนโลย K คอสนคาทน และ L คอแรงงาน ส าหรบ และ คอความยดหยนของผลผลตจากสนคาทนและแรงงานตามล าดบ ภายใตสมมตฐานของตลาดแขงขน ปจจยการผลต ทงสนคาทนและแรงงานไดรบคาตอบแทนตามผลผลตเพม (Marginal Product)
ทงน และ จะเทากบ สดสวนของรายไดระหวางสนคาทนและแรงงาน ตามล าดบ ในทางทฤษฎ A คอผลตภาพการผลตรวม (Total Factor Productivity: TFP) จากฟงชนกการผลตขางตน ผลตภาพแรงงานสามารถแสดงในรปของ
(3)
สดสวนของสนคาทนตอชวโมงท างาน ซงคอ ความเขมขนของปจจยทน (Capital Deepening) และสดสวนแรงงานตอชวโมงท างาน คอ คณภาพแรงงาน (Labor Quality)
จากสมการท 3 แสดงใหเหนวา องคประกอบของผลตภาพแรงงานมาจาก 3 สวน คอ 1) การเตบโตความเขมขนของปจจยทน 2) การเตบโตของคณภาพแรงงาน และ 3) การเตบโตผลตภาพการผลตรวม โดยทวไปแรงงานจะมผลตภาพมากขนเมอมสนคาทนเพมขน นอกจากน การพฒนาของคณภาพแรงงาน อาท การศกษาและประสบการณมสวนชวยเพมผลตภาพแรงงานดวยเชนกน ส าหรบการเตบโตของผลตภาพ การผลตรวมชวยเพมผลตภาพแรงงานในแงของการจดสรรทรพยากรใหมประสทธภาพสงสด เชน การยกระดบการบรหารองคกร และการขจดปญหาทเปนอปสรรค (De-bottlenecking) ตอกระบวนการผลต
ในการวเคราะหองคประกอบของผลตภาพแรงงาน จ าเปนทจะตองประมาณอตราการเตบโตของ A, K, L และ โดยวธทไดรบความนยมคอ วธการแรก คอ Growth Accounting ขอดของวธการน คอไมถกจ ากดดวยฟงชนกการผลตรวมแบบใดแบบหนง อยางไรกตาม สมมตฐานภายใต Neoclassical ยงคงอยทงฟงชนกการผลตท ใหผลตอบแทนตอขนาดคงท และ เปนตลาดแข งขน สมบ รณ โดยความยดหย นของผลผลต ของแตละปจจยการผลตจะเทากบสดสวนของผลตอบแทนทแตละปจจยการผลตไดรบ ในงานศกษาสวนใหญสดสวนของรายไดสามารถค านวณจากบญชรายไดประชาชาต ดงนนจะเหลอผลตภาพการผลตรวมเพยงปจจยเดยวทยงไมสามารถค านวณได ภายใตวธการ Growth Accounting น อตราการเตบโตของผลตภาพการผลตรวมเปนสวนเหลอของ Tornqvist Discrete Time Approximation ของผลผลตรวมและปจจยการผลตรวม (4)
โดย และ
12
วธการทสอง คอการประมาณการฟงชนกการผลตรวมดวยการประมาณการทางเศรษฐมต (5)
การใช Log-difference ชวยขจดปญหา Unit Root นอกจากน การไมจ ากดใหสมประสทธของการเปลยนแปลงทนและแรงงานรวมกนเทากบ 1 เพอใหฟงชนกการผลตสามารถใหผลตอบแทนตอขนาดไมคงทไดโดย แสดงถง residuals ของอตราการเตบโตของผลตภาพการผลตรวม
ในสวนของการศกษาองคประกอบของผลตภาพแรงงาน งานศกษานใชกรอบการวเคราะหเดยวกบของ Oulton and Srinivasan (2005) ทไดศกษาองคประกอบของผลตภาพแรงงานในระดบภาคเศรษฐกจ (Sector) ในภาคอตสาหกรรมขององกฤษ ระหวางป 1970-2000 สรปไดดงน
(7)
โดยท V คอมลคาเพม H คอจ านวนชวโมงท างาน และ
โดยใหสดสวนของมลคาเพมของอตสาหกรรม ตอมลคาผลผลตรวมเปน
(8)
คอราคาของมลคาเพมในอตสาหกรรม i และ คอ ราคาของผลตภณฑมวลรวมในประเทศ
และใหสดสวนจ านวนชวโมงท างานในอตสาหกรรม i ตอจ านวนชวโมงท างานรวมเปนดงน
(9)
จากสมการ (7) อตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานรวมคอ
(10)
(11)
จากสมการ (8) (9) แทนคาในสมการ (7) และน ามาคดอตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานรวม (สมการ 10) ท าใหไดผลในสมการท 11 ซงแสดงวาอตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานรวมประกอบดวย 2 องคประกอบหลก คอ (1) อตราการเตบโตของผลรวมผลตภาพแรงงานของแตละสาขาการผลต (Within Sector Productivity) และ (2) อตราการเตบโตของผลรวมของผลตภาพแรงงานทเกดจากการเคลอนยายแรงงานระหวางสาขาการผลต (Labour Reallocation)
13 2.2.2 กรอบแนวคด Gross Worker Flows
งานศกษานใชหลกการ Gross Worker Flow ซงอางองใน Handbook of Labour Economics (Davis and Haltiwanger, 1999) เชนเดยวกบงานศกษาดานการเคลอนยายแรงงานของตางประเทศ เชน OECD (2009, 2010) และ IZA (Institute for the Study of Labor) โดย Martin, John P. and Stefano Scarpetta (2011) เพอวเคราะหพฤตกรรมของการเคลอนยายแรงงานในระดบมหภาค (Macro Level) โดยมสมมตฐานวาในระดบภาพรวม (Aggregation Level) ผมงานท าในแตละปประกอบดวย 2 สวนหลก สวนท 1: การเคลอนยายแรงงานเขาสตลาดแรงงาน ซงประกอบดวยการทบรษทเพมต าแหนงงาน (Expansion) และแรงงานเพงเขาสตลาดแรงงาน (Entry) อาท แรงงานทเพงจบการศกษา และ สวนท 2: การเคลอนยายแรงงานออกจากตลาดแรงงาน ซงประกอบดวยการทบรษทลดต าแหนงงาน (Contraction) และแรงงานตดสนใจออกจากตลาดแรงงาน (Exit) (รป 4)
ทงน การเปลยนแปลงจ านวนผมงานท าดงกลาวในแตละชวงเวลาจะเปนผลของการตดสนใจของทงบรษท (Firm) ในสวนของการเพมต าแหนงงาน (Expansion) หรอ ลดต าแหนงงาน (Contraction) และการตดสนใจของครวเรอน (Household) หรอก าลงแรงงานเพงเขาสตลาดแรงงาน (Entry) หรอ แรงงานตดสนใจออกจากตลาดแรงงาน (Exit)
รป 4: Gross Worker Flow Concept
Notes: 1. Hiring = the number of workers who are with the firm at time t, but were not with that employer at time t-1. 2. Seperation = the number of workers who were with the firm at time t-1, but not at t. 3. Total worker reallocation = sum of hirings and separations between t-1 and t 4. Total worker reallocation rate = Total worker reallocation /((Et-1)+(Et))/2
Source: Davis and Haltiwanger, Handbook of Labour Economics (1999), OECD (2009, 2010) and IZA (2011)
ภายใตหลกการน หากเราค านวณสวนตางของผมงานท า ณ สนปปจจบน (Et) กบผมงานท า ณ สนปกอนหนา (Et-1) ไดคาเปนบวก (+) นบวาเปน “การยายเขาสทธของแรงงาน (Hiring)” และหากไดคาเปนลบ (-) นบวาเปน “การยายออกสทธของแรงงาน (Separation)” และจากวธนเราสามารถค านวณหาอตราการเคลอนยายแรงงานสทธ (Total Worker Reallocation) ซงคอ ผลรวมของการยายเขาสทธของแรงงาน (Hiring) และ การยายออกสทธของแรงงานหารดวยคาเฉลยของจ านวนแรงงานทงหมดในสองชวงเวลา คอในปปจจบน (Et) และ ในปกอนหนา(Et-1)
Contraction(-)
Exit(-)
Expansion(+)
Entry(+)
Contraction(-)
Exit(-)
Expansion(+)
Entry(+)
Employment at time t-1(Et-1) Employment at time t (Et)
( ) Hiring(-) Separation
Job creationJob destruction Job destruction Job creation
14 2.2.3 กรอบวเคราะหดวยแบบจ าลอง Multinomial Logit
การศกษาการเคลอนยายแรงงานในระดบภาคการผลต ซงแบงเปน 2 ประเภทหลก คอ 1) การเคลอนยายแรงงานในภาคการผลตเดยวกน (Intra-Sectoral Mobility) และ 2) การเคลอนยายแรงงานระหวางภาคการผลต (Inter-Sectoral Mobility) เพอใหกระบวนการเพมผลตภาพดวยการเคลอนยายแรงงานจากภาคการผลตทผลตภาพต าไปสภาคการผลตหรอบรษททมผลตภาพสง การศกษาในสวนนจะพยายามเขาใจพฤตกรรมการเคลอนยายแรงงานในระดบจลภาคโดยจะเนนพฤตกรรมการเคลอนยายเขาและออกจากภาคเกษตรเปนส าคญ และจะคนหาปจจยทท าใหแรงงานในภาคเกษตรจงไมเคลอนยายออกจากภาคนมากเชนในอดตทผานมา รวมทงจะดวามการเคลอนยายแรงงานจากภาคการผลตอนกลบเขาสภาคเกษตรในชวงหลงหรอไมอยางไร เปนตน
คณะผวจยจะตอบค าถามขางตน โดยการวเคราะหระดบจลภาคเชงเศรษฐมตดวยโมเดล Multinomial Logit ซงสามารถอธบายปจจยตางๆ ทมสวนในการก าหนดพฤตกรรมของตวแปรตามทเปนทางเลอก (Choice) ของผตอบแบบสอบถาม ซงมแนวคดทางทฤษฎวาผตอบแบบสอบถามเลอกบนพนฐานของการกอใหเกดอรรถประโยชนสงสด (Utility Maximization) ซงอางองทฤษฎในงานวจยของ McFadden (1974) รวมถงตวอยางการศกษาของ Osberg et al (1994) และสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (2010) ดงน
TLH
YwHcts
LcU
ii
iii
iii
p ..
,max
(12)
โดย iii LcU , แทน Utility Function ของผตอบ i ซงขนกบ การบรโภค ic และเวลาพกผอน iL
ภายใตขอจ ากดวา มลคาการบรโภค (การบรโภค ic คณราคา p ) จะไมมากกวาผลรวมของรายไดจากการท างาน (ชวโมงการท างาน iH คณคาจาง w ) และรายไดอนๆ iY และขอจ ากดวา จ านวนเวลาท างาน (ผลรวมของชวโมงการท างาน iH และเวลาพกผอน iL จะไมมากกวาเวลาทมทงหมด T
ตวแปรตามทใชในการศกษาคอ การตดสนใจของแรงงานวาจะ 1. ท างานเดม (No Mobility) 2. ออกจากการท างาน (Out of Employment) 3. ยายงานในภาคการผลตเดยวกน (Intra-Sectoral Mobility) 4. ยายงานระหวางภาคการผลต (Inter-Sectoral Mobility)
ขณะทตวแปรอสระทใชไดแก กลมตวแปรทสะทอนคณลกษณะของแรงงานทมผลก าหนดพฤตกรรมการเคลอนยาย ไดแก เพศ สถานะสมรส การท างานนอกระบบ อายและการศกษา ตลอดจนระดบคาจางเฉลยของแรงงาน2 เพอวเคราะหพฤตกรรมการตดสนใจเคลอนยายแรงงานของผท างานในแตละภาคเศรษฐกจ การศกษาจะแบงออกเปน 4 แบบจ าลองยอย คอ 1) กรณผมงานท ามากอนทงหมด 2) กรณผมงานท าในภาคเกษตรมากอน 3) กรณผมงานท าในภาคอตสาหกรรมมากอน และ 4) กรณผมงานท าในภาคกอสรางและบรการมากอน (ตาราง 2)
2 คาจางเฉลยทใชเปนคาจางเฉลยของกลมทมลกษณะเฉพาะ กลาวคอ อาย การศกษา ในแตละภาคเศรษฐกจ จงสามารถใชเปนตวแปรอสระในแบบจ าลองนโดยไมเกดปญหา Endogeneity ภายใตสมมตฐานวาการตดสนใจของผตอบแบบสอบถามไดรบแรงจงใจจากระดบคาจางเฉลยในตลาด แตการตดสนใจของผตอบแบบสอบถามแตละคนจะไมเปลยนแปลงตามระดบคาจางเฉลยของคนทงกลม
15
การรายงานผลการศกษาจะอธบายผลกระทบของการเปลยนแปลงตวแปรอสระตางๆทมตอโอกาสทแรงงานจะเลอกทางเลอกตางๆ เปรยบเทยบกบกรณทท างานเดม (No Mobility) โดยม Functional Form ของ Odds Ratio หรอ Relative-risk Ratio ดงน
,...,1 ),exp()0Pr(
)Pr(mjx
y
jyji
i
i
(13)
โดย 0Pr/Pr ii yjy แทน Probability ในการเลอกทางเลอก j เมอเทยบกบกรณท างานเดม (ทางเลอก 0 ) และ jix
เปนตวแทนของตวแปรอสระ และ Parameters ในการตดสนใจของผเลอก
ตาราง 2 ตวแปรทใชในแบบจ าลอง
Variables Definitions
Model I
No Mobility Working at the same firm in the same sector. (Baseline)
Out of Employment Working before but not working now.
Intra-Sectoral Mobility Working at the different firm in the same sector.
Inter-Sectoral Mobility Working at the different firm in the different sector.
Model II
No Mobility Working at the same firm in the same sector. (Baseline)
Out of Employment Working before but not working now.
Intra-Sectoral Mobility Working at the different firm in the same sector.
Move to Manufacturing Moving from the agriculture sector to the manufacturing sector.
Move to Construction Moving from the agriculture sector to the construction sector.
Move to Trade Moving from the agriculture sector to the trade sector.
Move to Hotel & Restaurant Moving from the agriculture sector to the hotel and restaurant sector.
Move to Other Sectors Moving from the agriculture sector to other sector rather than the manufacturing, construction, trade, as well as hotel and restaurant sector.
Model III
No Mobility Working at the same firm in the same sector. (Baseline)
Out of Employment Working before but not working now.
Move downward Moving within the manufacturing sector to the industry in the lower average earning group.
Move horizontally Moving within the manufacturing sector to the industry in the same average earning group.
Move upward Moving within the manufacturing sector to the industry in the higher average earning group.
Move to Agriculture Moving from the manufacturing sector to the agriculture sector.
Move to Other Sectors Moving from the manufacturing sector to other sector rather than the agriculture, construction, trade, as well as hotel and restaurant sector.
16
Variables Definitions
Model IV
No Mobility Working at the same firm in the same sector. (Baseline)
Out of Employment Working before but not working now.
Intra-Sectoral Mobility Working at the different firm in the same service sector.
Move downward Moving to the other service sector in the lower average earning group.
Move horizontally Moving to the other service sector in the same average earning group.
Move upward Moving to the other service sector in the higher average earning group.
Move to Agriculture Moving from the service sector to the agriculture sector.
Move to Other Sectors Moving from the service sector to other sector rather than the agriculture and manufacturing sector.
Service Sector Including the construction, trade, hotel and restaurant, transport and telecommunication, as well as financial intermediary sector.
2.3 ขอมลทใชในการศกษา (Data sources)
ขอมลทใชในการศกษาน ประกอบดวย 2 สวนหลก คอ
2.3.1 ขอมลทตยภม (Secondary Data) งานวจยนสวนใหญใชขอมลจากการส ารวจภาวะการท างานของประชากร (Labor Force Survey: LFS) เปนหลก ซงเปนขอมลทส ารวจโดยส านกงานสถตแหงชาต (National Statistical Office: NSO)3 แบบสอบถามนมความละเอยดและครอบคลมในหลายมต เชน จ านวนคน/ชวโมงการท างาน จ าแนกตามรายสาขายอย อตราคาจางเฉลยตอคน/ชวโมง จ าแนกตามรายสาขายอย เปนตน ซงมความเหมาะสมตอการวเคราะหเชงลกดานตลาดแรงงานไทย และยงใชขอมลแบบสอบถามพเศษการเคลอนยายแรงงาน จดท าโดยส านกงานสถตแหงชาต ซงครอบคลมขอมลไตรมาสท 4 ของป 2010, 2011 และ 2012 และ ยงใชขอมลเศรษฐกจมหภาคอนๆ เชน ขอมลผลตภณฑมวลรวมในประเทศ (Gross Domestic Product: GDP) และขอมล GDP จ าแนกตามสาขายอยของภาคการผลตแบบปรมาณลกโซ (Chain Volume Measure: CVM) จดท าโดยส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) และขอมลมลคาการน าเขาสนคาทน (Import of Capital Goods) จ าแนกตามรายสาขายอยของภาคการผลต จากกรมศลกากร เปนตน
นอกจากน ในสวนของการวเคราะหอตราการเตบโตของผลรวมผลตภาพแรงงานของแตละสาขา การผลต (Within Sector Productivity) ใชขอมลการส ารวจดานการลงทนดานการวจยและพฒนา (R&D) ของภาคเอกชน จดท าโดย 2 หนวยงาน คอ ส านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต ส ารวจในชวงป 2542 - 2549 และส านกงานคณะกรรมการนโยบายวทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรมแหงชาต (สวทน.) ส ารวจตอจนถงปจจบน
3 โดยเรมตงแตป 2506 ในชวงแรก ส ารวจเพยงปละ 2 รอบ รอบแรกเปนการส ารวจนอกฤดเกษตร รอบท 2 เปนฤดเกษตร ตอมาในป 2527 - 2540 ส ารวจปละ 3 รอบ โดยเพมส ารวจชวงเดอนพฤษภาคม เพอศกษาภาวะแรงงานทจบการศกษาใหมเขาสตลาดแรงงาน และในป 2541 ไดเพมการส ารวจขนอก 1 รอบ ในเดอนพฤศจกายน ซงเปนชวงฤดกาลเกบเกยวผลผลตการเกษตร ท าใหการส ารวจภาวะการท างานของประชากรมครบทง 4 ไตรมาสของป ตอมาในป 2544 ส านกงานสถตแหงชาตปรบปรงการส ารวจเปนรายเดอน เรยกวา “รายงานภาวะการท างานของประชากรรายเดอน” เพอใหสามารถตดตามภาวะการมงานท าของประชากรไดอยางใกลชดและตอเนอง
17
2.3.2 ขอมลปฐมภม (Primary Data) ประกอบดวยขอมลจากการส ารวจพฤตกรรมการก าหนดคาจางและราคาของผประกอบการไทย ป 2557 จดท าโดยของธนาคารแหงประเทศไทย ด าเนนการส ารวจผประกอบการไทยในชวงป 2557 – 2558 โดยไดรบการตอบกลบจ านวนประมาณ 1,200 บรษท ทงบรษทขนาดใหญ ขนาดกลาง และขนาดเลก ใน 13 สาขา ทงสาขาเกษตรกรรม การคา โรงแรมและภตตาคาร กอสราง บรการขนสง อาหารและเครองดม สงทอ ปโตรเลยม เคมภณฑ ยางและพลาสตก เครองจกรและอปกรณ อเลกทรอนกส และยานพาหนะ ขอมลทไดจงสามารถแบงได 2 สวน คอ สวนทเปนรายละเอยดขอมลของบรษท และสวนทเปนพฤตกรรมการก าหนดคาจางและราคาของผประกอบการ รวมทงยงใชขอมลการสมภาษณบรษทประกอบการวเคราะหดวย
18
สวนท 3 กระบวนการปรบโครงสรางเศรษฐกจไทยในปจจบนและทศทางขางหนา:
วเคราะหจากมมมองตลาดแรงงาน
3.1 ภาพรวมโครงสรางตลาดแรงงานไทย
โครงสรางทางเศรษฐกจมสวนก าหนดโครงสรางของแรงงานทางตรง คอ เปนผลตอบแทนทางเศรษฐกจตอแรงงาน และในขณะเดยวกนแรงงานกมสวนก าหนดโครงสรางของเศรษฐกจดวยเชนกน เชน ผลตภณฑ มวลรวมในประเทศ โครงสรางประชากร การศกษาของประชากร ก าลงแรงงาน การจางงานและการวางงาน และความเหลยมล าดานรายได จากมมมองดานตลาดแรงงาน ไทยมขอทาทายของการเปลยนแปลงโครงสรางประชากรทส าคญ คอ “ประชากรสงวยมาก เดกเกดนอยและดอยคณภาพ” (อมเอม, 2557) โดยโครงสรางประชากรไทยเขาสชวงเวลาของประชากรสงอายอยางรวดเรว โดยในกลมประเทศอาเซยนมไทย และสงคโปรทเขาสภาวะประชากรสงอายแลว กลาวคอมากกวารอยละ 10 ของประชากรอายมากกวา 60 ป โดยประชากรอาย 10-24 ปมเพยงรอยละ 20 โดยในป 2021 ไทยจะเขาสสงคมผสงอายอยางสมบรณ ซงจะมจ านวนผสงอายมากกวา 13 ลานคน หรอประมาณ 1 ใน 5 ของประชากรทงประเทศ ในขณะทการเกดนอยและสวนหนงดอยคณภาพ โดยประมาณรอยละ 16 ของการเกดในแตละปเกดจากแมทมอาย 15-19 ป
ปจจยขางตนเหลานยอมสงผลตอโครงสรางแรงงานของไทย ทงในดานจ านวนแรงงานและศกยภาพของก าลงแรงงานทมประสทธภาพทจะสามารถขบเคลอนการเตบโตทางเศรษฐกจของประเทศในอนาคต ในปจจบนพบวา อตราการเตบโตของผมงานท าลดลงอยางตอเนอง และในชวงคาดการณอก 10 ปขางหนา (2015-2025) เหลอเฉลยเพยงรอยละ 0.5 จากเฉลยรอยละ 2.3 ในชวงกวา 40 ปกอนหนา (1972-2014) ผลตภาพแรงงาน และอตราการเตบโตของผลตภณฑมวลรวมในประเทศ (GDP) กมแนวโนมลดลงเชนกนมาอยทรอยละ 2.1 และ 2.6 เทยบกบรอยละ 3.3 และ 5.6 ในชวงกวา 40 ปกอนหนา (1972-2014) ตามล าดบ (รป 5) และอตราการมสวนรวมของก าลงแรงงาน (Participation Rate) ไมคอยเปลยนแปลงมากนกโดยเฉลยอยทรอยละ 72 (2001-2014) (รป 6) ซงยงถอวาสงเมอเทยบกบมาตรฐานสากลทรอยละ 70 แมวาจะมทศทางโนมลงบางในชวงหลงป 2013 ตามโครงสรางประชากรฉบบใหมซงจะมสดสวนของผสงอายเพมมากขน
Source: Labour Force Survey Source: Labour Force Survey
2.3
3.3
5.6
0.5
2.12.6
0
1
2
3
4
5
6
Employment Labour productivity Real GDP
1972-2014 2015-2025
Average annual growth (%)
รป 5 Average Growth in GDP, Labour Productivity and Employment
รป 6 Labour Force Participation Rate
65%66%67%68%69%70%71%72%73%74%75%
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
19 3.2 การปรบโครงสรางเศรษฐกจไทยในปจจบนและทศทางขางหนา : วเคราะหจากมมมอง
ตลาดแรงงาน
3.2.1 ความส าคญของการปรบโครงสรางเศรษฐกจ
การปรบโครงสรางเศรษฐกจทงดานการผลต การใชปจจยการผลตทงแรงงานและทนและโครงสรางการตลาด ซงเปนกระบวนการส าคญของการเพมระดบรายไดประชาชาตใหสงกวาการเพมขนของประชากร ซงจะท าใหมาตรฐานความเปนอยของประชาชนสวนใหญดขนกวาเดม จากงานศกษาของ ADB (2013) หวขอ Asia’s Economic Transformation: Where to, How, and How Fast? ช ว า ค ณ ล ก ษ ณ ะ ร ว ม ท ม ก พ บ จ า กประสบการณของประเทศทสามารถกาวขามไปเปนประเทศพฒนาแลว หรอประเทศในเอเชยทพฒนาเศรษฐกจไดอยางกาวกระโดดในชวง 4-5 ทศวรรษ เชน ญปน ฮองกง เกาหลใต สงคโปร และจน คอ 1) มสดสวนของภาคเกษตรซงมผลตภาพต าในดานผลผลตและการจางงานลดลง และ 2) มสดสวนของภาคอตสาหกรรมและบรการซงมผลตภาพสงกวาภาคเกษตรเพมขน นอกจากน ยงมคณลกษณะส าคญอนๆ เชน มสนคาและบรการทผลตสวนใหญหลากหลายและสลบซบซอน (Diversification) มการยกระดบการผลตทใชเทคโนโลยขนสงดวยนวตกรรมใหมๆ (Upgrading) รวมทงมการเชอมโยงหวงโซการผลต (Deepening) ทงในประเทศและฐานการผลตในตางประเทศได
3.2.2 การปรบโครงสรางเศรษฐกจไทย: สถานะปจจบนและทศทางขางหนา
การศกษาน (รป 7) แบงโครงสรางเศรษฐกจไทยในชวง 40 กวาปทผานมา (1972-2014) ออกเปน 4 ชวง คอ 1) ชวงเศรษฐกจเตบโต (1972-1986) 2) ชวงเฟองฟกอนวกฤต (1987-1996) สวนหนงมาจากสนธสญญาพลาซาแอคคอรดทญปนยอมใหเงนเยนแขงคาขนเมอเทยบกบเงนตราสกลอนของโลก การขนคาเงนของญปนท าใหญปนไมสามารถผลตสนคาในประเทศเพอแขงขนในตลาดโลกได จงจ าเปนตองยายฐานการผลตมายงประเทศอนๆ ในภมภาคเอเชยเพอลดตนทนในการผลต ซงประเทศไทยเปนเปาหมายส าคญของการลงทนโดยตรงจากตางประเทศ (FDI) ของญปน ซงสวนใหญเปนการผลตเพอการสงออกท าใหอตราการเตบโตของผลตภณฑมวลรวมในประเทศ (GDP) ของไทยอยในระดบสงเฉลยอยทรอยละ 9.5 ตอป ในชวงน 3) ชวงหลงวกฤตเศรษฐกจ (1997-2000) และ 4) ชวงปจจบน (2001-2014) ในชวงนการลงทนของทงภาครฐและภาคเอกชนลดลงมาก สงผลใหในระยะยาวโครงสรางพนฐานทางเศรษฐกจลาสมย สงผลใหความสามารถในการแขงขนในหลายดานของไทยลดลงในชวงไมกปทผานมา เศรษฐกจไทยในชวงนนบวาการขบเคลอนเศรษฐกจมาจากภาคเอกชนเปนหลก ตางจากเศรษฐกจในชวงกอนหนาทพงพาการวางแผนของภาครฐเปนส าคญ
ผลการศกษา พบวา ดานโครงสรางการผลต เศรษฐกจไทยไดปรบโครงสรางอยางตอเนองพ นาจากสงคมเกษตรกรรมมาเปนสงคมอตสาหกรรมและบรการทเนนการสงออกเปนพลงขบเคลอนแทน โดยมสดสวนของภาคเกษตรใน GDP ลดลงจากรอยละ 20 ในชวงเศรษฐกจเตบโต เหลอเพยงรอยละ 9 ในชวงปจจบน ขณะทภาคอตสาหกรรมและบรการมสดสวนเพมขนเปนรอยละ 39 และ 52 ตามล าดบ เทยบกบอยทรอยละ 24 และ 56 ในชวงเศรษฐกจเตบโต ตามล าดบ ซงแตกตางจากโครงสรางเศรษฐกจของประเทศทพ นาแลว ทมสดสวนของภาคเกษตรใน GDP และการจางงานอยทต ากวารอยละ 5 และไมนอยกวารอยละ 18 ส าหรบภาคอตสาหกรรม
20
รป 7 โครงสรางตลาดแรงงานไทยในภาพรวม: 1972-2014
Source: Labour Force Survey, NSO and authors' calculations.
หากวเคราะหมมมองตลาดแรงงาน พบวาโครงสรางการจางงานของไทยปรบตวชา ในชวงเศรษฐกจเตบโต (1972-1986) สดสวนแรงงานในภาคเกษตรซงมผลตภาพต าลดลงมขนาดใหญถงรอยละ 65 ของแรงงานทงหมดลดลงเปนล าดบแตในชวงปจจบน (2001-2014) ยงมขนาดใหญอยในระดบสงถงรอยละ 40 ขณะทสดสวนแรงงานในภาคอตสาหกรรมซงมผลตภาพสงเพมขนชาเปนรอยละ 15 เทยบกบชวงเศรษฐกจเตบโตทรอยละ 10 และในชวงปจจบน เกอบครงหนง (รอยละ 45) ของแรงงานทงหมดท างานอยในภาคบรการเพมขนเกอบเทาตวจากชวงเศรษฐกจเตบโต
หากมาพจารณาดานผลตภาพแรงงาน (Labour Productivity) ซงคอความสามารถในการท างานของปจจยการผลตดานแรงงาน โดยพจารณาสดสวนแรงงานในแตละสาขาและสดสวนใน GDP ไปพรอมกน พบวาอตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานไทยลดลงมากจากชวงเฟองฟกอนวกฤต โดยอตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานในภาคอตสาหกรรมยงสงกวาภาคอนๆ ยกเวนในชวงหลงวกฤตเศรษฐกจ ขณะทอตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานในภาคบรการในชวงปจจบนกลบไปเทากบชวงเศรษฐกจเตบโตทรอยละ 1.3 แตเปนทนากงวลคอ การขยายตวของผลตภาพแรงงานของภาคบรการทงในชวงปจจบนและชวงเฟองฟกอนวกฤตต ากวาภาคเกษตร สะทอนถงปญหาของความรและทกษะของแรงงาน ตลอดจนสภาพแวดลอมในการผลตของผประกอบการในภาคน ลกษณะดงกลาวจะกอใหเกดความเสยงตอโอกาสทางเศรษฐกจของประเทศไทยในระยะยาวเนองจากภาคบรการมสดสวนการจางงานสงสดในปจจบน
สรปลกษณะการปรบเปลยนโครงสรางเศรษฐกจไทยทส าคญ 2 ประการคอ
1) โครงสรางการผลตคอยๆ ปรบเปลยนจากสงคมผลตเกษตรกรรมซงเปนสงคมเรยบงายด ารงชพหลกดวยการท าเกษตรกรรม ไปสสงคมผลตอตสาหกรรมและบรการมากขน ทเนนการสงออกเปนพลงขบเคลอนแทน สงผลใหเกดสงคมเมองและเกษตรกรเคลอนยายออกจากทองถนไปอาศยหรอท างานในเมองมากขน และ
2) โครงสรางการจางงานปรบเปลยนชาและแรงงานสวนใหญยงมทกษะอยในระดบต า ท าใหเกดปญหาเชงโครงสรางการผลตทไมสามารถกาวขามไปเปนประเทศทผลตดวยนวตกรรมได ในแงของผลตภาพแรงงาน อตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานรวมของไทยลดลงมากโดยเฉพาะในภาคบรการซงมสดสวนการจางงานสงสดในปจจบน ซงจะกอใหเกดความเสยงตอโอกาสทางเศรษฐกจของประเทศไทยในระยะยาว
1.3 4.6
1.9 1.8 2.4
5.5
0.1 3.4
1.3
3.4
-3.3
1.3
-6
-4
-2
0
2
4
6
8
10
12
14
1972
-198
6
1987
-199
6
1997
-200
0
2001
-201
4
สดสวนใน GDP (%) การเจรญเตบโตของผลตภาพแรงงาน (%)สดสวนแรงงาน(%)
20 12 10 9
2430 35 39
56 58 55 52
0%
25%
50%
75%
100%
1972
-198
6
1987
-199
6
1997
-200
0
2001
-201
4
เกษตร อตสาหกรรม บรการและอนๆ
6555
45 40
1012
1515
25 32 40 45
0%
25%
50%
75%
100%
1972
-198
6
1987
-199
6
1997
-200
0
2001
-201
4
21 3.2.3 ความสมพนธระหวางการเตบโตทางเศรษฐกจ ผลตภาพแรงงานและการจางงาน
ผลการศกษาอตราการเตบโตทางเศรษฐกจ อตราการขยายตวของผลตภาพแรงงาน (Labour Productivity Growth) และอตราการเตบโตของการจางงาน (Employment Growth) ในชวง 40 ปทผานมา (รป 8) พบวา เมอใชวธ Cross Correlation การขยายตวของผลตภาพแรงงานมความสมพนธกนในเชงบวกกบอตราการเตบโตทางเศรษฐกจ โดยมคาสมประสทธสหสมพนธ (Correlation Coefficient) เทากบ 0.76 ในปจจบนเศรษฐกจไทยขยายตวชาและอยในระดบต ากวาศกยภาพ ขณะเดยวกนอตราการขยายตวของผมงานท าของไทยลดลงตอเนองจากชวงกอนวกฤตเศรษฐกจทผมงานท าเตบโตเฉลยทรอยละ 3 และลดลงมาอยทเฉลยรอยละ 1.2 ในชวงหลงวกฤตเศรษฐกจ จากการคาดการณในอก 10 ปขางหนา โดยใชสมมตฐานอตราการเตบโตของเศรษฐกจไทย และอตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานมแนวโนมเชนเดยวกบในอดต รวมทงใชผลการประมาณการขององคการสหประชาชาต (UN) ของการเตบโตของประชากรไทย พบวาอตราการขยายตวของผมงานท าของไทยจะลดต าลงจนเกอบเปนศนย และแรงขบเคลอนเศรษฐกจของไทยทมาจากผลตภาพแรงงานลดลง และมแนวโนมอยในระดบต าตอเนอง
รป 8 อตราการเปลยนแปลง (%) ของ GDP ผลตภาพแรงงาน และการจางงาน: 1972-2025
Source: Past, Present, and Prospects for Thailand’s Growth: A Labor Market Perspective (2008) by S. Chuenchoksan, D. Nakornthab, Bank of Thailand Discussion Paper and author’s calculations.
แรงขบเคลอนเศรษฐกจจากการจางงานทลดลงในระยะขางหนาเปนความทาทายของการปรบโครงสราง
เศรษฐกจในระยะขางหนาของไทย สอดคลองกบการศกษาของ Santitarn (2015, p. 8-9) (รป 9) ซงศกษา แรงขบเคลอนของศกยภาพการเตบโตเศรษฐกจ (Potential Growth) ทมาจากอตราการเตบโตของก าลงแรงงาน (Working Age Population Growth) ใน 2 ชวงเวลาคอ ชวงป 1990-2012 และ 2013-2032 พบวา ในชวงแรก (1990-2012) แรงขบเคลอนทมาจากอตราการเตบโตของก าลงแรงงานตอศกยภาพการเตบโตของไทยอยท 0.8 ต ากวาประเทศอนในภมภาคทท าการศกษา คอ อนโดนเซย มาเลเซย ฟลปปนส เวยดนาม จน และอนเดย และ ในอก 20 ปขางหนา (2013-2032) แรงขบเคลอนเศรษฐกจของไทยทมาจากการเตบโตของก าลงแรงงานจะอยทศนย เหมอนลกษณะทเกดขนในประเทศพ นาแลวทในอก 50 ปขางหนา ทคาดวาจ านวนผมงานท าจะเตบโตเฉลยเพยงรอยละ 0.3 (McKinsey & Company, 2015) (รป 10) เปนผลจากการทไทยเปนประเทศทประสบปญหาการเปลยนแปลงโครงสรางประชากร (Demographic Trends) เขาสสงคมผสงอายเรวกวาประเทศอนในกลมทศกษา หรอเผชญกบภาวะ “แกกอนทจะรวย” สะทอนวาโอกาสของไทยทแรงขบเคลอนเศรษฐกจ
-12%
-9%
-6%
-3%
0%
3%
6%
9%
12%
15%
1972 1977 1982 1987 1992 1997 2002 2007 2012 2017 2022
อตราการเจรญเตบโตของ GDP อตราการเจรญเตบโตของผลตภาพแรงงาน GDPเฉลยผลตภาพเฉลย อตราการเจรญเตบโตของการจางงาน
%YoY
Forecast
คาความสมพนธระหวาง GDP และผลตภาพแรงงาน = 0.76
ชวงเศรษฐกจเตบโต(1972-1986)Avg = 6.3%Avg = 2.8%
ชวงเฟองฟกอนวกฤต
(1987-1996)Avg = 9.5%Avg = 7.3%
ชวงหลงวกฤตเศรษฐกจ
(1997-2000)Avg = -2.5%Avg = -2.3%
ชวงปจจบน(2001-2014)Avg = 3.9%Avg = 2.4%
ชวงอนาคต(2015-2025)
Avg(F) = 2.6%Avg(F) = 2.0%
22 ทมาจากการเตบโตของประชากรจะหมดไป จงเปนสาเหตใหในระยะหลงมการพดถงแนวทางการเพมผลตภาพแรงงานกนมากขนเพอใหไทยสามารถเผชญกบความทาทายของการปรบโครงสรางเศรษฐกจเพอใหกาวขาม “กบดกของประเทศรายไดปานกลาง” (Middle–income Trap) ได
3.2.4 องคประกอบของผลตภาพแรงงาน (Composition of Labour Productivity)
รป 11 Contributions to Total Labour Productivity Growth
Source: Labour Force Survey, อมเรศ และมโนปยอนนต, 2015 และค านวณโดยคณะผวจย
-0.5
0.0
0.5
1.0
1.5
2.0
ID MA PH TH VN CH IN
1990-2012 2013-2032
1.8 1.8
1.7
0.3
0
1
2
3
4
Past 50 years Next 50 years at historical productivity growth
Productivity growth Employment growth
-40%
Source: Credit Suisse, 2015 Source: Mckinsey Global Institute
รป 9 Contribution of Working Age Population to Potential Growth Per Annum
รป 10 Developed Countries* Compound Annual Growth Rate, %
Average Labor Reallocation (%)
Within Sector Productivity (%) Employment (%) GDP (%)
(1) 1972-1986 1.3 1.5 3.6 6.3(2) 1987-1996 3.3 4.0 2.2 9.5(3) 1997-1999 0.3 -2.6 -0.1 -2.5(4) 2000-2014 0.4 2.0 1.5 3.9(5) 2015-2025 0.2 1.8 0.5 2.6
Note: Data came from the Conference Board Total Economy Database; United Nations Population Division and McKinsey Global Institute analysis.
* G19 countries are Argentina, Australia, Brazil, Canada, China, France, Germany, India, Indonesia, Italy, Japan, Mexico, Russia, Saudi Arabia, South Africa, South Korea, Turkey, the United Kingdom, and the United States
-15%
-10%
-5%
0%
5%
10%
15%
20%
1972 1977 1982 1987 1992 1997 2002 2007 2012 2017 2022
Labor reallocation Within Sector Productivity
Employment GDP
YoY (%)
23
เมอใชแนวคดของ Oulton and Srinivasan (2005) ทกลาวไวใน 2.2.1 ทวาอตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานประกอบดวย 2 สวน คอ อตราการเตบโตของผลรวมของผลตภาพแรงงานในแตละสาขาการผลต (Within-Sector Productivity) และการเปลยนแปลงผลตภาพแรงงานจากการเคลอนยายแรงงาน (Labor Reallocation Productivity) จากสาขาทมผลตภาพต าอยางเชนภาคเกษตรไปยงสาขาทมผลตภาพสงกวา ทงในภาคอตสาหกรรมและบรการ ผลการศกษา (รป 11) พบวา ผลตภาพแรงงานประเภท Labor Reallocation ลดลงตอเนองจากเฉลยรอยละ 3.3 ในชวงเศรษฐกจเฟองฟกอนวกฤต เหลอเพยงเฉลยรอยละ 0.3 ในชวงปจจบน จากการคาดการณในอก 20 ปขางหนา พบวาแรงขบเคลอนดานผลตภาพแรงงานประเภท Labor Reallocation จะลดลงจนเกอบเปนศนย ขณะทอตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานประเภท Within-Sector จะยงมอยแตมระดบคอนขางต าทรอยละ 2.0 ในชวง 2000-2014 และประมาณการในอก 10 ปขางหนา (2015-2025) อยทรอยละ 1.8 การศกษานจะเจาะลกในรายละเอยดของแรงขบเคลอนผลตภาพทงสองประเภท โดยเฉพาะจาก Labor Reallocation ซงลดลงจนเกอบจะหมดไปในชวงประมาณการขางหนา แตผลการศกษา ท าใหคนพบขอจ ากดจากลกษณะของแรงงาน และตลาดแรงงานบางประการทจะเปนกญแจดอกส าคญในการเปดประตสการฟนฟกระบวนการปรบโครงสรางเศรษฐกจในระยะตอไป
3.2.5 ผลตภาพแรงงานในแตละสาขาการผลต (Within-Sector Productivity)
ในสวนนจะกลาวถงเฉพาะผลตภาพแรงงานในแตละสาขาการผลต (Within-Sector Productivity) เนองจากผลตภาพแรงงานประเภท Labor Reallocation จะไดน าเสนอในรายละเอยดในสวนท 4.1 ตอไป ผลการศกษาพบวา อตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานประเภท Within-Sector ในชวง 40 ปทผานมา มลกษณะคอนขางผนผวน (รป 12) โดยขยายตวสงเฉลยรอยละ 4.0 ในชวงเศรษฐกจเฟองฟกอนวกฤต (1987-1996) สวนใหญมาจากภาคบรการทรอยละ 2.0 และภาคการผลตทรอยละ 1.5 และลดลงมากจากผลกระทบจากวกฤตเอเชย (Asian Financial Crisis) ท าใหผลตภาพแรงงานประเภท Within-Sector ของภาคบรการหดตวถงรอยละ 2.6
รป 12 Within Sector Productivity Growth (%change), 1972-2014
Source: Labour Force Survey, อมเรศ และมโนปยอนนต, 2015 and authors’ calculations.
Average Growth
Within Sector Productivity (%) Agriculture (%) Manufacture (%) Services/Others
(%)(1) 1972-1986 1.5 0.3 0.5 0.7(2) 1987-1996 4.0 0.5 1.5 2.0(3) 1997-1999 -2.6 0.0 0.3 -3.0(4) 2000-2014 2.0 0.2 1.0 0.7
-15%
-10%
-5%
0%
5%
10%
15%
20%
1972 1974 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014
Agriculture Manufacturing Services and others
24
ในชวงปจจบน (2001-2014) อตราผลตภาพแรงงานประเภท Within-Sector กลบมาขยายตว อกครงหนงแตยงอยในระดบต าทรอยละ 2.0 และนบเปนเพยงครงเดยวของชวงเศรษฐกจเฟองฟ กอนวกฤต ชใหเหนถงปญหาเชงโครงสรางการผลตทขาดการลงทนและวจยเพอพฒนาการผลตทงภาคเกษตร ภาคอตสาหกรรม และภาคบรการ ทสะทอนจากขดความสามารถในการแขงขนของไทยในชวง 10 ปทผานมา (2004-2014) ไมไดปรบตวดขนโดยมอนดบอยระหวาง 25 ถง 33 โดยในป 2014 อยในอนดบท 29 โดยเฉพาะความสามารถในการแขงขนของไทยดานโครงสรางพนฐานทจดไดวาถดถอยมากทสดโดยไมไดปรบ ดขนจากเดมในชวงตลอด 10 ป (จนทะพงษ ทนนกลน และชงนวรรณ, 2015) ทงนเปนทนาสงเกตวา อตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานประเภท Within-Sector ในภาคเกษตรอยในระดบต ากวาภาคอตสาหกรรม ในตลอดชวงการศกษา 40 ป ชใหเหนถงความจ าเปนอยางยงในการสรางความเขมแขงใหแกภาคเกษตรกรรมซงเปนภาคทมแรงงานมากทสดของประเทศถงรอยละ 40
หากเราพจารณาในระดบสาขายอยการผลต โดยค านวณจาก GDP สาขายอยการผลตหารดวยจ านวนชวโมงการท างานของสาขายอยการผลต ซงสามารถสะทอนถง Within-Sector Productivity ไดในระดบหนง ผลการศกษาพบวา ผลตภาพแรงงานในสาขายอยของภาคการผลตอตสาหกรรม (Manufacturing Sector) (รป 13) ในแตละสาขายอยการผลตแตกตางกนมาก โดยกลมสาขาการผลตยอยทใชทนเขมขน (Capital-Intensive Industries) จะมผลตภาพแรงงานสง เชน การผลตปโตรเลยม ยาสบ รถยนต และเครองจกร เปนตน ซงบรษทในกลมนสวนใหญมลกษณะรวมดงน เปนกจการขนาดใหญ มงสงออก รวมทนโดยตางชาต และมความเขมขนของการใชเครองมอและเครองจกรในการท างานของแรงงานสง ในทางตรงกนขามกลมสาขาการผลตยอยทใชแรงงานเขมขน (Labour-Intensive Industries) จะมผลตภาพต า เชน การผลตไม เครองนงหม การพมพ สงทอ ยาง และอาหารและเครองดม เปนตน สวนผลตภาพแรงงานในสาขายอยของภาคการผลตบรการ (Services Sector) สวนใหญกอยในระดบต าเชนกน ยกเวนสาขาผลตไฟฟา การเงน และขนสง นอกจากน หากเปรยบเทยบการเปลยนแปลงของผลตภาพแรงงานใน 2 ชวงเวลา คอ ชวง 2001-2007 และ ชวง 2008-2014 พบวาผลตภาพแรงงานในสาขาการผลตยอยสวนใหญไมไดปรบตวดขนในชวงเกอบ 15 ปทผานมา ซงสะทอนวายงมชองวางในการพฒนาผลตภาพแรงงานอยอกมาก
รป 13 Labour Productivity and Average Earning in Manufacturing and Service Sectors, 2001-2014
0100200300400500
0100200300400500
Baht/HrBaht/Hr Labour productivity in Manufacturing SectorLP (avg 2001-2007) LP (avg 2008-2014)Avg. Earning (avg 2001-2007) (RHS) Avg. Earning (avg 2008-2014) (RHS)
060120180240300
060
120180240300
Baht/HrBaht/Hr Labour productivity in Service SectorLP (avg 2001-2007) LP (avg 2008-2014)Avg. Earning (avg 2001-2007) (RHS) Avg. Earning (avg 2008-2014) (RHS)
ทมา: NESDB, Labour Force Survey (NSO) and authors’ calculations
25
นอกจากน หากเราเปรยบเทยบผลตภาพแรงงานกบอตราคาจางเฉลยทแรงงานไดรบ พบวา อตราคาจางเฉลยทแรงงานไดรบในเกอบทกสาขาการผลตอยต ากวาผลตภาพแรงงานมาก โดยเฉพาะกลมสาขาการผลตย อยท ใ ช ท น เข มข น (Capital-Intensive Industries) ตลอดช ว งท ท า ก ารศ กษา สา เหต ส าคญ มาจาก ายนายจางมกจะมอ านาจในการก าหนดอตราคาจางมากกวา ายลกจาง เนองจากบรษททมสหภาพแรงงานมเปนจ านวนนอย และในกลมทมกไมคอยมความเขมแขงในการตอรอง (รายละเอยดเพมเตมตามบทความในกรอบ: กระบวนการ Wage Setting ของไทย) ทงนเปนทนาสงเกตวา จากผลการศกษาน ในกลมภาคการผลตอตสาหกรรม แรงงานในสาขาการผลตการพมพไดรบคาจางสงกวาผลตภาพแรงงานแตกเปนสาขาการผลตทมผลตภาพในระดบต า ขณะทในกลมภาคบรการ สาขาการผลตทแรงงานไดรบคาจางส งกวาผลตภาพ คอ สาขาการศกษา สาขาบรหารราชการ และสาขาสขภาพ และตางเปนกลมทมผลตภาพอยในระดบต าเชนกน
จากการวเคราะหระดบการใชทน (ใชขอมลการน าเขาสนคาทน) ตอแรงงาน (K/L) ของแตละสาขา การผลต (รป 14) พบวา สาขาการผลตทมสดสวน K/L ในระดบสงคอ สาขาการผลตปโตรเลยม สาขาการผลตเครองจกร อปกรณไฟฟา คอมพวเตอร และโทรทศน และสาขาการผลตรถยนต แตหากเราจะประเมนแนวโนมการพฒนาของผลตภาพแรงงานในระยะขางหนา โดยดจากมลคาการลงทนในการวจยและพ นา (R&D) ตอ GDP ของแตละสาขาการผลต พบวา สาขาการผลตทมการลงทนดาน R&D เพมขนในชวงป 2010-2013 คอ อตสาหกรรมปโตรเลยม เนองจากเปนอตสาหกรรมทมการลงทนดานเทคโนโลยในการผลตสงจงจ าเปนตองลงทนดานวจยและพฒนาอยางตอเนอง เพอใหเกดประสทธภาพสงสดในการผลต เชนเดยวกบอตสาหกรรมเคมภณฑซงเปนสาขาการผลตทมสดสวน K/L ในระดบเฉลย แตมแนวโนมลงทนดาน R&D เพมขน แมวาจะยงนอยกวาเปาหมายของทางการทใหมสดสวน R&D ตอ GDP ไมนอยกวารอยละ 24 ซงนาจะท าใหผลตภาพแรงงานของสาขาการผลตดงกลาวเพมขนไดในอนาคต สวนสาขาการผลตอนๆ มการลงทนดาน R&D เพมขนเลกนอยแตยงอย ในระดบต า
รป 14 Average K/L, R&D Expenditure/GDP of Manufacturing Sector, 2005-2013
หมายเหต: 1. K คอ Import of capital goods และ L คอ จ านวนชวโมงท างาน 2. ไมมขอมล R&D ป 2007 เนองจาก สวทน. ไมไดลงพนทส ารวจ 3. ขนาดของวงกลม คอ คาเฉลยของสดสวน R&D ในแตละชวงป (ป 2005-2009 และ ป 2010-2013) ทมา: สศช. กรมศลกากร และ สวทน. ค านวณโดยคณะผวจย
4 ตามนโยบายและแผนวทยาศาสตรเทคโนโลยและนวตกรรมแหงชาต ฉบบท 1 (ป 2012-2021)
-50
0
50
100
150
200
250
300
350
0.0 0.5 1.0 1.5 2.0
K/L
-50
0
50
100
150
200
250
300
350
0.0 0.5 1.0 1.5 2.0
K/L
Avg K/L = 76.2 USD/Hr
Petroleum
Machinery, Electrical
Apparatus, OfficeComTVRadio
Chemicals
Textile and Wearing
Leather
Vehicle and Other
Transport Equipment
MetalFood andBeverage
750
Avg K/L = 76.2 USD/Hr
PetroleumMachinery, Electrical
Apparatus, OfficeComTVRadio
Chemicals
Textile and Wearing
Leather
Vehicle and Other
Transport Equipment
MetalFood andBeverage
750
R&D/GDP Manu (%)R&D/GDP Manu (%)
Average K/L, R&D Expenditur /GDP of Manufacturing Sector 2010-2013
Average K/L, R&D Expenditure/GDP of Manufacturing Sector 2005-2009
26 3.3 ปญหาของผลตภาพแรงงานไทย
ผลตภาพแรงงานของไทยทลดลงตลอดระยะเวลา 40 ปนน มาจากหลายปจจยซงเกยวของกบทงโครงสรางเศรษฐกจของประเทศ และโครงสรางตลาดแรงงานไทย จากการศกษาของตนสกล และ สทธวาทนฤพฒ (2014) พบวาสาเหตทประสทธภาพแรงงานไทยอยในระดบต ามอย 7 ปจจย ในทนขอกลาวถงเพยง 4 ปจจยหลก
ปจจยแรก คอไทยมสดสวนแรงงานทท างานในภาคเกษตรอยในระดบสง แมจะมแนวโนมคอยๆ ลดลงตอเนองจากรอยละ 65 ของผมงานท าทงหมดในชวงตนทศวรรษ 1970 มาอยทรอยละ 40 ในปจจบน แตเมอเทยบกบประเทศในภมภาคทมระดบการพฒนาใกลเคยงกนแลว จะเหนวาสดสวนแรงงานในภาคเกษตรของไทยอยในระดบสงกวาโดยเปรยบเทยบ กลาวคอแรงงานภาคเกษตรของจน มาเลเซย และอนโดนเซย อยทรอยละ 35, 24 และ 35 ตามล าดบ นอกจากน เมอเปรยบเทยบกบภาคเศรษฐกจอน ในปจจบนภาคเกษตรเปนภาพทมผลตภาพแรงงานต าทสด คดเปนเพยงประมาณ 1 ใน 10 ของภาคอตสาหกรรม และ 1 ใน 5 ของภาคบรการเทานน5 สาเหตหนงมาจากระดบการใชเครองจกรและเทคโนโลยยงอยในระดบต า ประกอบกบสตอกของสนคาทนในภาคเกษตรของไทยอยในระดบต าเชนกน
ปจจยทสอง คอแรงงานเคลอนยายเขาสภาคบรการทมผลตภาพไมสงเพมขน โดยสดสวนแรงงานในภาคบรการเพมสงขนตลอดชวง 40 ปทผานมา โดยเพมขนเกอบสองเทาเมอเทยบกบชวงกอนหนา อยางไรกด สดสวนแรงงานในภาคอตสาหกรรมทมผลตภาพสงกวากลบไมเปลยนแปลงมากนก กระบวนการเคลอนยายแรงงานจากภาคการผลตทมผลตภาพต าในภาคเกษตร ไปสภาคการผลตทมผลตภาพสงอยางภาคอตสาหกรรมลดลงไปจาก ในอดต แตในปจจบนแรงงานเคลอนยายเขาไปท างานในภาคบรการซงมผลตภาพต ามากขน สงผลใหผลตภาพแรงงานโดยรวมเตบโตชาลง
ปจจยทสาม คอไทยไมสามารถยกระดบการผลตสนคาทมมลคาสงขนได (Move Up Value Chain) หากตองการใหผลตภาพแรงงานปรบเพมขน ถาไมพฒนาใหแรงงานผลตสนคาไดมากขน กจ าเปนตองเปลยนไปผลตสนคาทมมลคาสงดวยการสรางนวตกรรม การวจยและพฒนา รวมทงการพฒนาแบรนด อยางไรกตาม กระบวนการผลตสนคาของไทยในปจจบนไมสามารถยกระดบมลคาของผลตภณฑไดมากนก ไทยยงคงท าหนาทผลตและประกอบสนคาซงไดมลคาเพมต าสดใน Value Chain อาท ในอตสาหกรรมอเลกทรอนกสม Hard Disk Drive (HDD) เปนสนคาสงออกส าคญ แตมลคาเพมทไดจากการสงออก HDD ส าหรบไทยนนเปนเพยง การประกอบ HDD เทานน นอกจากน ภาคอตสาหกรรมของไทยไมไดเนนการวจยและพฒนามากนก สะทอนจากสดสวนการวจยและพฒนาตอ GDP เฉลยระหวางป 2001-2009 อยทเพยงรอยละ 0.24
ปจจยทส คอ แมในปจจบนแรงงานไทยจะมการศกษาสงขน แตยงไมตอบสนองตอความตองการของตลาดแรงงานได สงผลใหผลตภาพแรงงานไมไดเพมขน ในปจจบนตลาดแรงงานตองการแรงงานมฝมอ ทจบการศกษาระดบอาชวศกษา แตปจจบนแรงงานจบใหมทเขาสตลาดแรงงานสวนใหญจบการศกษาระดบปรญญาตร ซงเปนระดบทสงเกนความตองการของตลาดแรงงาน นอกจากน คณภาพของบณฑตทจบการศกษาบางสวนดอยลง สงผลใหตองไปท างานต ากวาวฒมากขน เหนไดจากสดสวนของคนจบปรญญาตรขนไปเขาสตลาดแรงงานมากขนแตผลตภาพแรงงานโดยรวมกลบไมเพมขน
5 ผลตภาพแรงงานของภาคเกษตร ภาคบรการ และภาคอตสาหกรรมอยท 26,121 บาทตอป, 131,723 บาทตอป และ 297,568 บาทตอป ตามล าดบ
27
Box: กระบวนการ Wage Setting ของไทย
การก าหนดอตราคาจางของไทยมหลายระดบซงมความแตกตางกนทงตวผก าหนดและแนวคดในการก าหนดอตราคาจางเพอใหบรรลวตถประสงค โดยทวไปการก าหนดอตราคาจางสามารถแบงได 2 ระดบ คอ 1) อตราคาจางขนต าส าหรบแรงงานระดบพนฐาน ซงภาครฐจะเปนผก าหนดมผลใชบงคบทวประเทศ และมกถกใชเปนฐานในการก าหนดอตราคาจางทวไป 2) อตราคาจางทวไป เอกชนจะเปนผก าหนดโดยขนอยกบนโยบายคาจางของบรษทนนๆ ซงสวนใหญจะพจารณาจากเงอนไขส าคญ ดงน ภาวะการแขงขนในตลาดแรงงาน โครงสรางคาจางของแตละบรษท การประเมนผลการปฏบตงาน รวมถงอ านาจการเจรจาตอรองระหวางนายจางและแรงงาน เปนตน
แนวคดของการก าหนดคาจางทง 2 ระดบกมความแตกตางกน กลาวคออตราคาจางขนต าเปนการก าหนด ฐานคาจาง (Base Wage) เปนระดบคาจางทชวยปกปองแรงงานระดบลางจากความยากจน (Poverty safety net) และสรางความเปนธรรมทางเศรษฐกจใหแกแรงงาน (Fair wage) กลาวคอคมครองแรงงานใหไดรบอตราคาจาง ทเพยงพอส าหรบการด ารงชพอยไดตามสมควรแกสภาพเศรษฐกจและสงคม และมมาตรฐานการครองชพทเหมาะสม ตามความสามารถของธรกจในทองถนนน6 สวนการก าหนดคาจางทวไปในบรษท เปนการบรหารจดการตนทน (Total Remuneration) ซงรวมทงฐานคาจางและคาสวสดการอน อาท โบนส เงนชวยเหลอ คารกษาพยาบาล คาเดนทาง เปนตน
1. กระบวนการก าหนดอตราคาจางขนต า ระบบอตราคาจางขนต าของไทยก าหนดโดยคณะกรรมการและคณะอนกรรมการทเกยวของ 3 คณะ ซงม
ลกษณะเปนองคกรไตรภาค7 ไดแก คณะกรรมการคาจาง (Nation Wage Committee, NWC) คณะอนกรรมการคาจางขนต าจงหวด (Provincial Sub-committee on Minimum Wage, PSMW) และคณะอนกรรมการวชาการและกลนกรอง (Sub-committee on Technical Affairs and Review, STAR) กระบวนการเสนอใหพจารณาทบทวนอตราคาจางขนต าเกดขนได 3 ทาง คอ (1) จากความตองการขององคกรการคาหรอสหภาพแรงงาน (Trade Unions) (2) จากขอเสนอของ NWC หรอ PSMW หรอ (3) โดยค าสงรฐบาล อยางไรกตาม ในป 2540 NWC ไดมมตใหมการทบทวนคาจางขนต าอยางนอยปละครง โดยกระบวนการเรมจากเมอกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม ในฐานะฝายเลขานการของ NWC ไดรบขอเสนอใหทบทวนหรอปรบอตราคาจางขนต า ทาง NWC จะมค าสงไปยง PSMW ใหค านวณอตราคาจางขนต าทเหมาะสมในจงหวดของตนและเสนอตอ NWC ภายในวนท 15 สงหาคมของแตละป ซง NWC จะสงขอเสนอนไปให STAR พจารณากลนกรองวาเหมาะสมตอทกฝาย หลงจากนนจะเสนอกลบไปยง NWC ภายในวนท 15 กนยายน และ NWC จะพจารณาตดสนภายในวนท 31 ตลาคม ลวงหนา 60 วนกอนการบงคบใช เพอใหอตราใหมสามารถมผลบงคบใชในวนท 1 มกราคมของปถดไป8 (ภาพท 1)
กรอบแนวทางส าคญในการพจารณาคาจางขนต าม 3 ดาน คอ (1) ความจ าเปนในการครองชพของลกจาง โดยใชเครองชหลกคอ คาจางอนๆ ในระบบ ดชนราคาผบรโภค และอตราเงนเฟอ รวมทงมาตรฐานการครองชพ ทควรเปน (2) ความสามารถจายของนายจาง โดยดจากตนทนการผลต ความสามารถของธรกจ และผลตภาพของแรงงาน และ (3) สภาพเศรษฐกจและสงคมพจารณาจากอตราการเตบโตทางเศรษฐกจ และสภาพเศรษฐกจและสงคมโดยรวมของแตละทองท นอกจากน ยงค านงถงผลกระทบของการปรบอตราคาจางขนต า และปจจยอนๆ ดวย อยางไรกตาม เนองจากไมมหลกเกณฑตายตวในการพจารณาใหน าหนกกบปจจยแตละดาน จงมประเดนของเรอง ความคดเหนและการโนมนาวความคดเขามาดวย
6 ตามประกาศคณะกรรมการคาจาง เรอง อตราคาจางขนต า (ฉบบท 7) ลงวนท 10 ตลาคม พ.ศ. 2555 7 องคกรไตรภาค (Tripartite Committee) มกรรมการทเปนผแทนฝายรฐบาล นายจาง และลกจาง ฝายละเทาๆ กน เพอใหมการถวงดลอ านาจของทกฝาย 8 สมศจ ศกษมต และ วรตม เตชะจนดา (2011), ระบบอตราคาจางขนต าของไทย, Focused and Quick (FAQ), Issue 38, May 30 และ นพดล บรณะธนง และ นายพรเกยรต ยงยน (2013), พฤตกรรมการก าหนดคาจางของไทย, ใน “ตลาดแรงงานไทยและบทบาทในการสรางความแขงแกรงใหเศรษฐกจไทย”, BOT Discussion Paper, DP/07/2013
28
ทมา: สมศจ ศกษมต และ วรตม เตชะจนดา, ระบบอตราคาจางขนต าของไทย, Focused and Quick (FAQ), Issue 38, May 30 2011
2. กระบวนการก าหนดอตราคาจางทวไปของภาคเอกชน แมวาการก าหนดอตราคาจางขนต าจะมกระบวนการชดเจน และมการถวงดลอ านาจซงกนและกน แต าย
ลกจางยงไมมอ านาจตอรองเทาทควร สหภาพแรงงานทมอ านาจในการตอรองกบผประกอบการสวนใหญมกจะอยในรฐวสาหกจมากกวาบรษทเอกชน จากผลการส ารวจพฤตกรรมการก าหนดคาจางและราคาของผประกอบการไทย ป 2014 พบวา มบรษทเพยงรอยละ 6 เทานนทมสหภาพแรงงาน จากกลมตวอยางทงหมด 1,243 ราย (ภาพท 2) ในทางตรงกนขามฝายนายจางมการรวมตวกนไดเขมแขงกวา อาท สภาอตสาหกรรม สภาหอการคา สมาคมตางๆ เปนตน จงท าใหมความพรอมในการน าเสนอขอมลและขอเสนอแนะเพอโนมนาวกรรมการไดดกวาฝายลกจาง สวนฝายรฐบาล สวนใหญจะวางตวเปนกลาง และมแนวโนมใหฝายลกจางและนายจางตกลงกนไดโดยการกระบวนการเจรจาตอรอง
ภาพท 2 จ านวนสหภาพแรงงานจากลมตวอยาง
ทมา: ผลการส ารวจพฤตกรรมการก าหนดคาจาง และราคาของผประกอบการไทย ป 2014 ธปท. และค านวณโดยคณะวจย
จากผลการส ารวจดงกลาว (ตารางท 1) พบวาปจจยก าหนดคาจางแรงงานเดมในบรษทใหความส าคญและส าคญมากเปนอนดบแรก คอ ผลการปฏบตงาน (รอยละ 71.0 ของผประกอบการทตอบแบบส ารวจ) ผลก าไรของบรษท (รอยละ 70.3) และการปรบขนคาจางตามกฎหมาย (รอยละ 69.3) คลายคลงกบผลการส ารวจทจดท าในป 2011 โดยปจจย 3 อนดบแรกทผประกอบการใหความส าคญ คอ ผลการปฏบตงาน การปรบขนคาจางตามกฎหมาย และผลก าไรของบรษท ตามล าดบ ซงแมอนดบความส าคญจะเปลยนแปลงจากเดมบาง เปนผลจากกลมตวอยางทเปลยนแปลง
ภาพท 1: กระบวนการพจารณาก าหนดอตราคาจางขนต าของไทย
PSMV1. แจงใหพจารณาการปรบอตราคาจางขนต าจงหวด STAR
3. สงขอเสนอตอให STAR พจารณาความเหมาะสม
NWC2. สงขอเสนออตราขนต า
ให NWC
4. กลนกรองและสงคนใหแกNWCPr
ovi
nci
al
Sub
com
mit
tee
on
Min
imu
m
Wag
e
Nat
ion
alW
age
Co
mm
itte
e
Sub
com
mit
tee
on
Tec
hn
ical
A
ffai
rsan
d R
evie
w
0
50
100
150
200
250
ม ไมม
ราย
29 ไปจากกลมเดมบาง ระยะเวลาการส ารวจ วธการตอบแบบสอบถาม9 และรวมถงสภาพแวดลอมทางเศรษฐกจในชวงเวลา ทส ารวจทแตกตางกน
ในกรณของแรงงานใหมทมระดบการศกษาต ากวาระดบปรญญาตร ปจจยก าหนดอตราคาจางแรงงานทบรษทใหความส าคญเปนอนดบแรก คอ อตราคาจางขนต าตามกฎหมาย (รอยละ 43.3 ของผประกอบการทตอบแบบส ารวจ) ประสบการณการท างาน (รอยละ 17.4) และอตราคาจางของกจการประเภทเดยวกน (รอยละ 15.0) ตามล าดบ โดยเกอบทกสาขาทท าการส ารวจ10 ใหความส าคญกบอตราคาจางขนต าเปนอนดบแรก สะทอนถงความส าคญของอตราคาจางขนต าทมตอการก าหนดอตราคาจางอนๆ สง สวนคาจางของแรงงานใหมทมระดบการศกษาสงกวาปรญญาตร ซงสวนใหญเปนแรงงานทมทกษะ ผประกอบการในเกอบทกสาขาใหความส าคญกบประสบการณการท างานเปนอนดบแรก รองลงมา คอ ลกษณะของงาน และคณวฒการศกษา
ตารางท 1 ปจจยก าหนดคาจางแรงงานในบรษทและแรงงานใหม ป 2014
ปจจยส าคญในการก าหนดคาจางแรงงานเดมในบรษท
สาขาทใหความส าคญ
3 อนดบแรก
ปจจยก าหนดคาจางแรงงานใหม
ต ำกวำปรญญาตร สงกวำปรญญาตร
ผลการปฏบตงาน (รอยละ 71.0)*
การคา อาหารและเครองดม และโรงแรม/ภตตาคาร
อตราคาจางขนต า ตามกฎหมาย
(รอยละ 43.3)**
ประสบการณการท างาน (รอยะละ 30.5)**
ผลก าไรของบรษท (รอยละ 70.3)*
ประสบการณการท างาน (รอยละ 17.4)**
ลกษณะของงาน (รอยละ 23.7)**
การปรบขนคาจาง ตามกฎหมาย
(รอยละ 69.3)*
อตราคาจางของกจการประเภทเดยวกน (รอยละ 15.0)**
คณว การศกษา (รอยละ 23.2)**
หมายเหต: 1) ( )* แสดงสดสวนของจ านวนผประกอบการทตอบแบบสอบถามทใหความส าคญกบปจจยขอนนในระดบส าคญมาก และ ในระดบส าคญมากทสด เทยบกบจ านวนผตอบแบบสอบถามทงหมด โดยแบบสอบถามขอนก าหนดใหผตอบแบบสอบถามระบความส าคญทกปจจย โดยเรยงล าดบ ดงน ส าคญมากทสด (5 คะแนน) ส าคญมาก (4 คะแนน) ส าคญ (3 คะแนน) ส าคญนอย (2 คะแนน) และไมส าคญ (1 คะแนน)
2) ( )** แสดงสดสวนของจ านวนผประกอบการทตอบแบบสอบถามทใหความส าคญกบปจจยนนเปนอนดบ 1 (ส าคญมากทสด) เทยบกบจ านวนผตอบแบบสอบถามทงหมด โดยแบบสอบถามขอนก าหนดใหผตอบแบบสอบถามเลอกเรยงล าดบ ตามความส าคญเพยง 1-3 อนดบ จากปจจยในการก าหนดคาจางแรงงานใหมทงหมด
ทมา: ผลการส ารวจพฤตกรรมการก าหนดคาจางและราคาของผประกอบการไทย ป 2014 ธนาคารแหงประเทศไทย
กลาวโดยสรป ปจจยส าคญในการก าหนดอตราคาจางของผประกอบการ หรอ เปนผก าหนดราคาในฐานะ ทเปนอปสงคของตลาดแรงงาน มงเนนททกษะและความสามารถของแรงงานเปนหลก โดยหากผประกอบการเกดความไมแนใจในคณภาพของแรงงาน แมจะอยในภาวะขาดแคลน โดยเฉพาะแรงงานไรทกษะในชวงทผานมา จากการสมภาษณเชงลกชวา ผประกอบการสวนใหญจะไมปรบขนคาจางเพอจงใจใหแรงงานในสาขาทขาดแคลนมาท างานกบตน เนองจากเหนวาบรษทไดปรบคาจางตามผลการปฏบตงานอยแลว ประกอบกบมความกงวลวาการขนคาจางจะกระทบตอโครงสรางคาจางในภาพรวมของบรษทได ดงนน ผประกอบการจงปรบตวเพอบรรเทาปญหาการการขาดแคลนแรงงานในหลายแนวทาง เชน 1) การใชเครองจกรแทนแรงงาน 2) การจางพนกงาน Outsource ทดแทน 3) การอบรมพนกงานในองคกรมาท างานแทน 4) การรวมมอกบสถานศกษาจดท าหลกสตรแบบทวภาค และ 5) การยายโรงงานการผลตไปยงแหลงทมแรงงานจ านวนมาก โดยเฉพาะแรงงานตางดาว เปนตน
9 แบบสอบถามในป 2011 ระบใหผตอบแบบสอบถามเรยงอนดบความส าคญเพยง 3 อนดบแรก จากปจจยทมใหเลอกทงหมด แตแบบสอบถามในป 2014 ระบใหผตอบแบบสอบถามใหคะแนนความส าคญในทกปจจยทก าหนดให 10 สาขาทลงพนทส ารวจประกอบดวย 13 สาขา ไดแก เกษตรกรรม การคา โรงแรมและภตตาคาร กอสราง บรการขนสง อาหารและเครองดม สงทอ ปโตรเลยม เคมภณฑ ยางและพลาสตก เครองจกรและอปกรณ อเลกทรอนกส และยานพาหนะ
30
สวนท 4 พฤตกรรมการเคลอนยายแรงงาน (Labour Reallocation) ของไทย
4.1 พฤตกรรมการเคลอนยายแรงงานของไทยในระดบมหภาคภายใตแนวคด Gross Worker Flows
ในสวนท 3.2 ทใชหลกการองคประกอบของผลตภาพแรงงาน (Composition of Labour Productivity) ซงชเหนไดวาผลตภาพแรงงานของไทยทลดลงมาจากผลตภาพแรงงานประเภท Labor Reallocation ทโนมลงตอเนอง ในสวนนเราจะมาวเคราะหพฤตกรรมการเคลอนยายแรงงานไทยในระดบมหภาคภายใตแนวคด Gross Worker Flows (รายละเอยดใน 2.2.2) โดยวเคราะหจากสถตการเปลยนแปลงจ านวนแรงงานสทธทยายเขาและยายออกในแตละภาคการผลต (Sector) ในแตละป (รป 15) พบวา ในภาพรวมการเคลอนยายแรงงานลดลงอยางตอเนอง โดยในชวงเศรษฐกจเตบโต (1972-1986) และเศรษฐกจเฟองฟกอนวกฤต (1987-1996) จ านวนแรงงานเคลอนยายสทธเฉลยปละ 1.3 และ 1.5 ลานคนตอปตามล าดบ อยางไรกด ในชวงหลงวกฤตเศรษฐกจ (1997-2000) และชวงปจจบน (2001-2014) จ านวนแรงงานเคลอนยายสทธลดลงเหลอเพยงครงหนงของชวงกอนหนาเปนเฉลยปละ 0.6 ลานคน และ 0.8 ลานคน ตามล าดบ
รป 15 จ านวนการเคลอนยายแรงงานสทธจ าแนกตามภาคการผลตและอตราการเคลอนยายแรงงานสทธ, 1973-2014
Notes: This approach used by Davis and Haltiwanger, 1999 (Handbook of Labour Economics) and in OECD Employment
Outlook 2009 (Tackling the Job Crisis) and the OECD Employment Outlook 2010 – Moving Beyond the Jobs Crisis.
Sources: Labor Force Survey, NSO and authors’ calculations.
เมอพจารณาการเคลอนยายแรงงานสทธในแตละภาคการผลต พบวาในชวงเศรษฐกจเตบโต (1972-1986) แรงงานเคลอนยายเขาสภาคเกษตรจ านวนมาก เมอเศรษฐกจไทยพฒนาเขาสยคอตสาหกรรมทเนนผลตเพอ การสงออก สงผลใหเกดสงคมเมองและแรงงานจากภาคเกษตรทมผลตภาพต าเคลอนยายไปยงภาคอตสาหกรรมและภาคบรการทมผลตภาพสงกวามากขน โดยเฉพาะในชวงป 1991-1996 ทมจ านวนแรงงานภาคเกษตรยายออกปละมากกวา 5 แสนคน สงผลใหแรงขบเคลอนเศรษฐกจทมาจากผลตภาพแรงงานประเภท Labour Reallocation สงกวาชวงอนๆ อยางไรกตาม ในชวงปจจบนกระบวนการเคลอนยายแรงงานทวดจากจ านวนการเคลอนยายแรงงานสทธจากภาคเกษตรเขาสภาคอตสาหกรรมและภาคบรการ ลดต าลงมากเทยบกบในชวงเฟองฟกอนวกฤต และเรายงเหนกระบวนการเคลอนยายแรงงานเขามาสภาคบรการอยางตอเนอง
-10
-5
0
5
10
15
20
-1,500
-1,000
-500
-
500
1,000
1,500
2,000
2,500
1973 1975 1977 1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013
ภาคเกษตร อตสาหกรรม บรการและอนๆ อตราการเคลอนยายแรงงานสทธ (แกนขวา)
จ านวนคน (พนคน) ชวงเศรษฐกจเตบโต
(1973-1986)Avg = 1,019Avg = -257
ชวงเฟองฟกอนวกฤต
(1987-1996)Avg = 1,071Avg = -460
ชวงหลงวกฤตเศรษฐกจ
(1997-2000)Avg = 373Avg = -236
ชวงปจจบน(2001-2014)Avg = 647Avg = -143
ยายเขา
ยายออก
31 แตยงมจ านวนนอยกวาในชวงเฟองฟกอนวกฤต สวนหนงเปนผลจากการชะลอตวของเศรษฐกจไทยทงจากเศรษฐกจโลก และจากปญหาภายในประเทศทงการเมองและน าทวมใหญ สงผลใหธรกจและต าแหนงงานขยายตวนอย เปนทนาสงเกตวา ในชวงทมนโยบายจ าน าขาวในชวงป 2012-2013 มแรงงานเคลอนยายสทธจ านวนหนงยายกลบเขาสภาคเกษตรซงเปนภาคทมผลตภาพต า
หากพจารณาในแงของอตราการเคลอนยายแรงงานสทธ ซงค านวณจากสดสวนของจ านวนแรงงานเคลอนยายสทธตอจ านวนแรงงานทงหมด ทงอตราการยายเขาสทธของแรงงาน (Hiring Rate) และอตราการยายออกสทธของแรงงาน (Separation Rate) และอตราการเคลอนยายแรงงานสทธรวม (Total Worker Reallocation Rate) ผลการศกษา (รป 16) พบวา ในชวง 40 ปทผานมา อตราการยายเขาสทธของแรงงาน (Hiring Rate) โนมลงตอเนองอยทเฉลยรอยละ 4.7 ในชวงกอนวกฤตเศรษฐกจ และลดลงมาอยทเฉลยรอยละ 1.8 ในชวงภายหลงวกฤตเศรษฐกจ ขณะเดยวกนอตราการยายออกของแรงงาน (Separation Rate) ไมไดเปลยนแปลงมากนกตลอดชวงทท าการศกษา สงผลใหอตราการเคลอนยายแรงงานสทธรวม (Total Worker Reallocation Rate) โนมลงตอเนอง และในปจจบนเกอบเปนศนย
รป 16 Hiring, Separation and Total Worker Flow Rates, 1973-2014
Note: Total Worker Reallocation Rate = Total Worker Reallocation /((Et-1)+(Et))/2
Source: Labour Force Survey, NSO and authors’ calculation
หากพจารณาอตราการเคลอนยายแรงงานสทธรวม (Total Worker Reallocation Rate) ของแตละภาค
การผลต (รป 17) พบวาอตราการเคลอนยายแรงงานสทธรวมลดลงตอเนองในทกภาคการผลต โดยภาคอตสาหกรรมลดลงจากรอยละ 10 ในชวงเศรษฐกจเตบโต (1972-1986) มาอยเพยงประมาณรอยละ 2 ในชวงปจจบน (2001-2014) ขณะทภาคภาคบรการลดลงจากรอยละ 8 มาเปนประมาณรอยละ 2.5 และ ภาคเกษตรลดลงจากรอยละ 6 มาเปนประมาณรอยละ 2
-4
1
6
11
16
1973 1978 1983 1988 1993 1998 2003 2008 2013
-4
0
4
8
12
16
1973 1978 1983 1988 1993 1998 2003 2008 2013
-4
1
6
11
16
1973 1978 1983 1988 1993 1998 2003 2008 2013
Hiring rate (%)
Separation rate (%)
Total Worker Flows rate (%)
32
รป 17 Total Worker Flows Rate by Sectors, 1973-2014
Source: Labour Force Survey, NSO and authors’ calculation.
4.2 พฤตกรรมการเคลอนยายแรงงานของไทยในระดบจลภาคดวยแบบจ าลอง Multinomial Logit Model
การศกษาในสวนน มวตถประสงคเพอท าความเขาใจพฤตกรรมของกระบวนการเคลอนยายแรงงาน ในระดบจลภาค เพอตอบค าถามวาอะไรเปนปจจยทก าหนดกระบวนการดงกลาว และท าอยางไรจงจะท าใหกระบวนการเคลอนยายกลบมามบทบาทส าคญในการขบเคลอนเศรษฐกจในระยะตอไป การศกษาสวนน ใชขอมลจากแบบสอบถามการเคลอนยายแรงงาน จดท าโดยส านกงานสถตแหงชาต ครอบคลมขอมลไตรมาสท 4 ของป 2010 2011 และ 2012 ซงมผตอบแบบส ารวจจ านวน 127,377 คน ในป 2010 จ านวน 118,872 ในป 2011 และจ านวน 121,890 ในป 2012 คน
4.2.1 สรปภาพรวมขอมลการส ารวจการเคลอนยายแรงงานป 2010-2012
ผลการศกษาขอมลชดน จากตาราง 3 และ รป 18 สรปภาพรวมของการเคลอนยายแรงงานในตลาดแรงงานไทยระหวางป 2010-2012 ไดดงน
1. การเคลอนยายแรงงานระหวางภาคการผลต (Inter-Sectoral Mobility) แรงงานในภาคเกษตรเคลอนยายเขาสภาคการผลตอนๆ กระจกตวใน 3 ภาคการผลตหลก คอ ภาคอตสาหกรรม ภาคกอสราง และ ภาคการคา และยงพบวามการเคลอนยายแรงงานระหวางกนสองทางระหวางแรงงานภาคเกษตรและภาคกอสรางในระดบสง สะทอนใหเหนถงขอจ ากดของแรงงานสองกลมนทมทางเลอกของการเคลอนยายแรงงานไมมากนก และแรงงานในภาคโรงแรมและภตตาคารเคลอนยายเขาสภาคกอสรางนอยทสดเทยบกบสาขาอน ชใหเหนวาลกษณะเฉพาะของแรงงาน เชน อายและการศกษา และประสบการณของแรงงานทงสองกลมนไมสอดคลองกน
2 . การ เคล อนย ายแรงงานในภาคการผล ต เด ยวกน (Intra-Sectoral Mobility) แรงงาน ในภาคเกษตร และภาคอตสาหกรรมจะมการเคลอนยายภายในภาคเดยวกนเองสง และยงพบวา ในชวงทม การด าเนนนโยบายรบจ าน าขาวป 2011 และ 2012 สงผลบดเบอนรปแบบการเคลอนยายแรงงานเทยบกบ
0
2
4
6
8
10
12
1973-1986 1987-1996 1997-2000 2001-2014
Agri Manu Service&Others Total
Reallocation rate (%)
0
5
10
15
20
0
5
10
15
20
1973 1983 1993 2003 2013
Total employment in service & other sectorTotal worker flows rate (RHS)
0
10
20
30
40
0
2
4
6
8
1973 1983 1993 2003 2013
Total employment in manu sectorTotal worker flows rate (RHS)
0
5
10
15
20
0
5
10
15
20
1973 1983 1993 2003 2013
Total employment in Agri sectorTotal worker flows rate (RHS)
Mill
ion
pers
ons
5 yrs trend
5 yrs trend
5 yrs trend
% % %
33 ในอดต โดยท าใหแรงงานภาคเกษตรเคลอนยายไปสภาคอนนอยลง ในทางตรงกนขามเราพบแรงงานในภาคอนๆ เคลอนยายกลบเขาสภาคเกษตรมากขน
ตาราง 3 การเคลอนยายแรงงานทงรปแบบ Intra and Inter-Sectoral Mobility
Persons Agriculture Manufacturing Construction TradeHotel &
Restaurant Others
Agriculture 340 335 228 315 301 769 217 908 68 531 170 253
Manufacturing 124 169 107 080 23 202 60 049 17 457 40 163
Construction 337 874 24 511 15 848 24 846 11 690 14 485
Trade 99 916 36 376 10 962 73 401 22 342 37 361
Hotel & Restaurant 24 095 16 015 2 523 25 120 29 998 18 755
Others 87 233 20 633 15 410 40 231 17 243 76 926
Intra-Sectoral Mobilityการเคลอนยายแรงงานในไตรมาสท 4 ป 2011
การเคลอนยายแรงงานในไตรมาสท 4 ป 2010
Persons Agriculture Manufacturing Construction TradeHotel &
Restaurant Others
Agriculture 110 515 197 357 261 483 205 433 75 565 121 098
Manufacturing 122 969 123 778 10 788 55 702 26 027 38 090
Construction 329 000 16 821 15 448 23 664 5 441 17 977
Trade 70 627 36 563 14 243 77 550 30 515 34 294
Hotel & Restaurant 22 664 18 239 2 303 26 979 23 611 19 009
Others 48 666 22 849 7 320 37 952 16 896 62 729
Intra-Sectoral Mobility
Source: Labour Force Survey, NSO and authors’ calculations.
Persons Agriculture Manufacturing Construction TradeHotel &
Restaurant Others
Agriculture 681 266 574 964 557 212 596 843 199 661 531 026
Manufacturing 272 985 545 991 57 044 231 303 120 107 246 868
Construction 651 669 108 500 80 527 102 745 39 633 117 845
Trade 151 587 112 012 38 364 293 230 95 389 217 573
Hotel & Restaurant 82 703 55 326 18 014 89 425 110 025 91 222
Others 174 327 103 432 46 234 187 930 93 323 423 135
Intra-Sectoral Mobilityการเคลอนยายแรงงานในไตรมาสท 4 ป 2012
34
ตาราง 4 ผลการศกษา Model I : การเคลอนยายของผมท างานในทกภาคเศรษฐกจ
Intra-sectoral Mobility Inter-sectoral Mobility Out of Employment
2012 2011 2010 2012 2011 2010 2012 2011 2010
Female 1.00 0.94 0.89* 0.82*** 0.67*** 0.69*** 0.94 0.86 0.76***
Formal 1.36*** 1.19*** 1.56*** 0.44*** 0.37*** 0.42*** 0.00 0.00 0.00 Married 0.92** 0.95 0.89* 0.94*** 1.11*** 1.10*** 0.45*** 0.44*** 0.50*** Vocational Edu & Age under 25 1.00 0.99 0.66* 0.66*** 0.78* 0.89 1.54 0.56 1.25 Secondary Edu & Age under 25 0.89 0.93 0.68* 0.98 0.81* 0.85 1.45 1.02 0.38*** University Edu & Age under 25 0.33*** 1.20 0.86 0.36*** 0.60** 0.83 0.76 0.85 1.31 Primary Edu & Age 25-40 1.51*** 0.76*** 0.69*** 1.47*** 0.77*** 0.76*** 0.46*** 0.40*** 0.36*** Vocational Edu & Age 25-40 1.57*** 0.80 0.60*** 1.15*** 0.44*** 0.48*** 0.40*** 0.56*** 0.59*** Secondary Edu & Age 25-40 1.67*** 0.77** 0.67*** 1.34*** 0.70*** 0.64*** 0.55*** 0.45*** 0.51***
University Edu & Age 25-40 0.51*** 0.66** 0.43*** 0.42*** 0.24*** 0.38*** 0.08*** 0.14*** 0.23*** Primary Edu & Age 41-60 0.99 0.41*** 0.26 1.18*** 0.48*** 0.46*** 0.15*** 0.17*** 0.16*** Vocational Edu & Age 41-60 0.55*** 0.27*** 0.17*** 0.59*** 0.11*** 0.14*** 0.05*** 0.08*** 0.06*** Secondary Edu & Age 41-60 0.69*** 0.36*** 0.31*** 1.01 0.33*** 0.28*** 0.04*** 0.09*** 0.07*** University Edu & Age 41-60 0.12*** 0.46* 0.09*** 0.07*** 0.03*** 0.05*** 0.00*** 0.00*** 0.00*** Average Earning (1,000 Baht) 1.06*** 0.90*** 0.98 1.11*** 1.06*** 1.05*** 1.25*** 1.18*** 1.17***
Number of Observations 127,377 118,872 121,890 127,377 118,872 121,890 127,377 118,872 121,890 Probability > Chi2 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 Pseudo R2 0.0308 0.0521 0.0541 0.0308 0.0521 0.0541 0.0308 0.0521 0.0541
Source: Labour Force Survey, NSO and calulations by authors ***,**,* represents that it is significantly different from zero at 1%, 5% and 10%, respectively.
35
ตาราง 5 ผลการศกษา Model II : การเคลอนยายของผมงานท าในภาคเกษตร
Intra-sectoral Mobility Move to Manufacturing Out of Employment Move to Trade Move to Hotel & Restaurant Move to Construction Move to Other Sectors
2012 2011 2010 2012 2011 2010 2012 2011 2010 2012 2011 2010 2012 2011 2010 2012 2011 2010 2012 2011 2010
Female 0.82*** 0.82** 0.66*** 1.58*** 1.92*** 1.59*** 1.46 1.74** 1.57** 1.14*** 1.10 0.89* 2.46*** 2.75*** 2.21*** 0.28*** 0.21*** 0.26*** 0.62*** 0.51*** 0.69***
Formal 1.01 0.83** 1.23 1.99*** 0.70** 1.51*** 0.00 0.00 0.00 0.94 0.56*** 1.56 0.80 0.40** 0.42** 2.60*** 1.41*** 1.77*** 0.56*** 0.31*** 0.42***
Married 0.94 1.32* 0.87 0.76*** 0.93 0.94 0.59 0.62* 0.56*** 0.98 1.53*** 0.89** 0.76*** 0.78 1.17 0.89* 1.08* 0.91 0.86** 1.02 1.10
Vocational Edu & Age < 25 0.63 0.84 0.00 1.35 1.62 2.64** 0.00 0.00 1.31 2.44*** 2.39* 0.66 2.09 1.30 1.64 0.18* 0.53 0.34 1.76 3.85** 0.89
Secondary Edu & Age < 25 0.77 0.00** 0.87 1.99*** 0.35* 1.88* 0.94 0.34 0.76 1.30 1.33 0.68 1.81 0.92 1.45 0.86 1.60 0.43 2.34*** 2.44* 0.85***
University Edu & Age < 25 0.60 0.35 0.00 0.00 4.52*** 4.93** 0.00 0.00 0.00 0.67 1.59 0.86 6.17* 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 3.35 15.59**
* 0.83
Primary Edu & Age 25-40 1.54*** 0.76*** 0.86 1.42*** 0.82 1.21 0.37** 0.47** 0.53** 1.45*** 0.88 0.69 3.27*** 1.49 0.75 1.62*** 2.61*** 1.45** 2.56*** 1.68* 0.76
Vocational Edu & Age 25-40 0.86 1.01** 0.54 2.45*** 1.04 2.41** 0.00 0.00 1.23 2.14*** 0.87 0.60 4.90*** 0.96 0.59 0.45** 0.99 0.00 6.91*** 4.15*** 0.48
Secondary Edu & Age 25-40 0.88 0.34** 0.44** 1.57*** 0.57* 1.43 0.18 0.35 0.71 2.05*** 1.13 0.67 5.48*** 1.59 1.55 0.89 2.31*** 0.93 6.12*** 5.31*** 0.64***
University Edu & Age 25-40 0.25** 0.56 0.00 0.81 0.15* 1.55 0.00 0.50 2.42* 1.60* 0.18* 0.43 1.96 0.61 0.93 0.20** 0.30 0.20 20.94**
* 7.45*** 0.38***
Primary Edu & Age 41-60 1.13 0.00*** 0.46*** 1.05 0.53*** 0.69* 0.21*** 0.22*** 0.34*** 1.09 0.50*** 0.26*** 2.64*** 0.90 0.52** 1.31** 1.67** 1.02 2.82*** 1.48 0.46
Vocational Edu & Age 41-60 0.23** 0.65* 0.00 2.61*** 0.41 0.26 0.00 0.00 1.22 2.30*** 1.03 0.17 4.29*** 0.00 0.96 1.03 0.00 0.33 17.20**
* 3.84*** 0.14
Secondary Edu & Age 41-60 0.88*** 0.14*** 0.58 1.53** 0.63 0.65 0.00 0.25 0.47 1.63*** 1.03 0.31 4.99*** 1.53 0.19 1.07 1.19 0.53 13.70**
* 7.12*** 0.28***
University Edu & Age 41-60 0.64*** 0.31 0.00 0.73 0.28 0.00 0.00 0.00 0.00 2.20** 0.59 0.09 3.22* 3.72** 0.81 0.50 0.44 0.27 26.80**
* 9.74*** 0.05***
Average Earning (1,000 Baht)+
Number of Observations 53,243 39,764 41,187 53,243 39,764 41,187 53,243 39,764 41,187 53,243 39,764 41,187 53,243 39,764 41,187 53,243 39,764 41,187 53,243 39,764 41,187
Probability > Chi2 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000
Pseudo R2 0.0315 0.0348 0.0367 0.0315 0.0348 0.0367 0.0315 0.0348 0.0367 0.0315 0.0348 0.0367 0.0315 0.0348 0.0367 0.0315 0.0348 0.0367 0.0315 0.0348 0.0367
Source: Labour Force Survey, NSO and calculations by authors ***,**,* represents that it is significantly different from zero at 1%, 5% and 10%, respectively. +The model of moving from agricultural sector does not include an average earning as a regressor because most of their earning data are unavailable.
36
ตาราง 6 ผลการศกษา Model III : การเคลอนยายของผมงานท าในภาคอตสาหกรรม
Move downward Move horizontally Move upward Move to Agriculture Move to Other Sectors Out of Employment
2012 2011 2010 2012 2011 2010 2012 2011 2010 2012 2011 2010 2012 2011 2010 2012 2011 2010
Female 1.02 0.90 0.53*** 1.16** 1.06 0.95 1.33*** 1.06 1.26 0.85** 0.67*** 0.84 0.85*** 0.60*** 0.70*** 1.03 1.39 0.64**
Formal 1.44** 2.00* 1.97* 1.29*** 1.72** 1.30 4.01*** 1.95 5.01*** 0.04*** 0.05*** 0.04*** 0.15*** 0.21*** 0.14*** 0.00 0.00 0.00
Married 1.24* 1.02 0.90 1.00 1.07 0.98 0.95 1.27 2.21*** 1.13 1.54*** 1.40** 1.09 1.03 1.04 0.72 0.50*** 0.38***
Vocational Edu & Age < 25 1.60 2.68 3.10 1.71* 1.00* 0.73 0.46* 0.48 0.16* 0.86 0.35 1.22 0.81 2.39*** 1.87* 1.26 0.25** 1.92
Secondary Edu & Age < 25 1.06 1.10 2.58 0.77 0.54 0.55 0.77 1.64 0.53 1.27 1.25 0.46 1.01 1.35 1.72* 1.23 0.47 1.27
University Edu & Age < 25 0.61 0.00 6.23* 0.45 2.95** 0.00 0.00 0.14 0.36 0.00 0.00 0.54 0.59 3.16* 3.72** 0.00 0.02*** 0.00
Primary Edu & Age 25-40 0.98 1.07 1.82 2.25*** 0.41*** 0.69* 0.93 0.21*** 0.28*** 1.51** 0.42*** 0.67 1.47*** 0.54*** 0.84 0.22*** 0.13*** 0.15***
Vocational Edu & Age 25-40 3.20*** 2.66 5.29** 2.29*** 0.55 0.48* 0.50*** 0.11*** 0.02*** 1.76** 0.22*** 0.56 3.77*** 2.61*** 2.50*** 0.18*** 0.06*** 0.15***
Secondary Edu & Age 25-40 3.04*** 1.86 4.65*** 2.86*** 0.68 0.67 0.81 0.35** 0.10*** 1.49* 0.28*** 0.40*** 2.46*** 1.22 1.41 0.40*** 0.11*** 0.19***
University Edu & Age 25-40 3.57*** 5.52* 20.74*** 1.28 0.22* 0.30* 0.02*** 0.00*** 0.00*** 0.65 0.03*** 0.23*** 5.19*** 14.73*** 12.38*** 0.03*** 0.00*** 0.01***
Primary Edu & Age 41-60 0.51*** 0.31** 0.39 1.60* 0.20*** 0.16*** 0.55** 0.13*** 0.13*** 0.96 0.21*** 0.41*** 1.03 0.18*** 0.24*** 0.03*** 0.04*** 0.04***
Vocational Edu & Age 41-60 1.31 0.00 11.22* 1.34 0.18 0.15 0.05*** 0.00 0.00 0.60 0.14*** 0.00 4.53*** 0.77 3.31** 0.02*** 0.00 0.00
Secondary Edu & Age 41-60 1.16 0.91 0.00 1.49 0.22** 0.10** 0.23*** 0.00 0.00 0.94 0.14*** 0.22*** 2.59*** 0.89 0.65 0.00 0.00 0.01***
University Edu & Age 41-60 7.11*** 0.00 0.00 0.78 0.43 0.00 0.00*** 0.00 0.00 0.58 0.18** 0.00 17.29*** 8.31*** 27.37*** 0.00*** 0.00 0.00
Average Earning (1,000 Baht)+
0.65*** 0.78*** 0.65*** 1.02 0.93 0.96 1.26*** 1.35*** 1.49*** 0.90*** 0.66*** 0.72*** 1.22*** 1.62*** 1.38***
Number of Observations 16,116 14,954 14,984 16,116 14,954 14,984 16,116 14,954 14,984 16,288 15,194 15,218 16,116 14,954 14,984 16,116 14,954 14,984
Probability > Chi2 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000
Pseudo R2 0.2150 0.2942 0.2499 0.2150 0.2942 0.2499 0.2150 0.2942 0.2499 0.1132 0.1362 0.1412 0.2150 0.2942 0.2499 0.2150 0.2942 0.2499
Source: Labour Force Survey, NSO and calculations by authors ***,**,* represents that it is significantly different from zero at 1%, 5% and 10%, respectively. +The model of moving to agricultural sector does not include an average earning as a regressor because most of their earning data are unavailable.
37
ตาราง 7 ผลการศกษา Model IV : การเคลอนยายของผมงานท าในภาคกอสรางและบรการ
Intra-sectoral Mobility Move downward Move horizontally Move upward Move to Agriculture Out of Employment Move to Other Sectors
2012 2011 2010 2012 2011 2010 2012 2011 2010 2012 2011 2010 2012 2011 2010 2012 2011 2010 2012 2011 2010
Female 1.38*** 1.36*** 1.03 0.47*** 0.53*** 0.70** 0.91 0.80* 0.82* 0.75*** 0.88 0.61*** 0.41*** 0.31*** 0.35*** 0.68** 0.50*** 0.51*** 1.15*** 1.13 0.97
Formal 0.94 1.25* 1.27** 1.12 1.00 0.78 0.84*** 0.96 0.94 1.09 0.82 0.82 0.27*** 0.27*** 0.28*** 0.00 0.00 0.00 0.76*** 0.67*** 0.96
Married 0.78*** 0.86 0.78** 1.05 0.86 0.95 1.02 0.66*** 0.96 0.90 0.81 0.79 1.26*** 1.38*** 1.57*** 0.35*** 0.40*** 0.53*** 0.84*** 1.02 0.77***
Vocational Edu & Age < 25 1.37 1.03 0.83 0.62 3.13** 0.93 0.57 0.87 1.60 1.06 0.36* 0.88 0.42*** 0.48* 0.28** 1.50 0.60 0.80 0.66 0.75 0.52*
Secondary Edu & Age < 25 1.37 1.31 0.62 1.31 1.15 0.63 1.03 0.43** 1.14 0.69 0.50 0.34** 0.70* 0.46** 0.79 1.78 1.40 0.36** 0.59** 0.65 0.96
University Edu & Age < 25 1.20 0.77 1.29 2.21 3.14 3.39** 0.74 0.54 1.32 0.44** 0.18*** 0.59 0.00 0.00 0.16* 1.62 0.35 1.83 0.37*** 0.11*** 0.45**
Primary Edu & Age 25-40 1.92*** 0.63** 0.82 2.60*** 1.27 0.82 1.37** 0.55*** 0.62** 1.06 0.39*** 0.43*** 1.69*** 1.09 0.95 0.88 0.52*** 0.42*** 1.66*** 0.47*** 0.50***
Vocational Edu & Age 25-40 3.26*** 1.04 1.06 3.86*** 3.83*** 1.44 1.64*** 0.54* 0.78 1.29 0.14*** 0.20*** 0.50*** 0.24*** 0.22*** 0.42* 0.47** 0.55** 1.31* 0.37*** 0.47***
Secondary Edu & Age 25-40 2.60*** 1.00 0.87 1.77** 1.31 1.08 1.45** 0.72 0.73 1.38* 0.18** 0.29*** 0.78* 0.56*** 0.47*** 0.56 0.42*** 0.53** 1.36** 0.51*** 0.44***
University Edu & Age 25-40 3.27*** 0.99 1.96* 15.10*** 21.76*** 11.47*** 1.55** 0.48 1.78 0.24*** 0.01*** 0.02*** 0.22*** 0.05*** 0.09*** 0.26*** 0.26*** 0.42** 0.78 0.09*** 0.16***
Primary Edu & Age 41-60 1.30* 0.33*** 0.36*** 2.05*** 0.40*** 0.26*** 0.99 0.21*** 0.31*** 0.60*** 0.10*** 0.15*** 1.51*** 0.82 0.73** 0.33*** 0.21*** 0.16*** 1.10 0.23*** 1.18***
Vocational Edu & Age 41-60 2.15*** 0.40* 0.55 8.37*** 3.30** 1.20 1.66** 0.45* 0.84 0.38*** 0.00*** 0.00*** 0.36*** 0.07*** 0.12*** 0.19** 0.12*** 0.19*** 0.78 0.03*** 0.06***
Secondary Edu & Age 41-60 1.59** 0.30*** 0.79 2.72*** 2.65** 0.24* 1.23 0.47** 0.37** 0.56*** 0.06*** 0.04*** 0.55*** 0.23*** 0.26*** 0.15*** 0.18*** 0.09*** 1.00 0.14*** 0.15***
University Edu & Age 41-60 4.84*** 0.36 2.06 168.33*** 132.92*** 21.69*** 4.76*** 0.99 1.51 0.01*** 0.00*** 0.00*** 0.16*** 0.05*** 0.04*** 0.01*** 0.03*** 0.05*** 0.21*** 0.00*** 0.00***
Average Earning (1,000 Baht)+
0.95*** 0.91** 0.87*** 0.77*** 0.65*** 0.70*** 0.90*** 0.89*** 0.84*** 1.18*** 1.30*** 1.30*** 1.14*** 1.10*** 1.03 1.09*** 1.18*** 1.14***
Number of Observations 40,902 44,886 47,086 40,902 44,886 47,086 40,902 44,886 47,086 40,902 44,886 47,086 41,135 45,242 47,384 40,902 44,886 47,086 40,902 44,886 47,086
Probability > Chi2 0.0000 0.0000 0.0000 0.47*** 0.53*** 0.70** 0.91 0.80* 0.82* 0.75*** 0.88 0.61*** 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000
Pseudo R2 0.2204 0.3177 0.2040 1.12 1.00 0.78 0.84*** 0.96 0.94 1.09 0.82 0.82 0.0403 0.0681 0.0623 0.2204 0.3177 0.2040 0.2204 0.3177 0.2040
Source: Labour Force Survey, NSO and calculations by authors ***,**,* represents that it is significantly different from zero at 1%, 5% and 10%, respectively. +The model of moving to agricultural sector does not include an average earning as a regressor because most of their earning data are unavailable.
38
รป 18 Patterns of Labour Reallocation in Thailand in Q4 2012
Source: Labour Force Survey, NSO and calculations by authors
4.2.2 ผลการศกษาพฤตกรรมการเคลอนยายแรงงานของไทยในระดบจลภาคดวยแบบจ าลอง Multinomial Logit Model
4.2.2.1 ผลการศกษาจากแบบจ าลองท 1 กรณการเคลอนยายของผมท างานในทกภาคการผลต (ตาราง 4) พบวา 1) แรงงานชายมโอกาสโยกยายงานมากกวาแรงงานหญง โดยเฉพาะการเคลอนยายแรงงานในระหวางภาคการผลต (Intra-Sectoral Mobility) 2) แรงงานในระบบ (Formal Sector) มโอกาสยายงานในระหวางภาคเดยวกนคดเปน 1.2-1.6 เทาเมอเทยบกบแรงงานนอกระบบ11 (Informal Sector) 3) แรงงานทแตงงานแลวมโอกาสยายงานไดนอยกวาแรงงานทเปนโสด และ 4) กลมแรงงานทมอายอยในระหวาง 25-40 ป และมการศกษาระดบมธยมศกษา หรออาชวศกษามความยดหยนในโยกยายงานมากทสด
4.2.2.2 ผลการศกษาจากแบบจ าลองท 2 กรณการเคลอนยายของผมงานท าในภาคเกษตร (ตาราง 5 และ รป 19) มประเดนขอคนพบส าคญดงน
1) แรงงานจากภาคเกษตรทจบการศกษาระดบอาชวศกษาและท างานในระบบมความยดหยนสงทจะยายเขาสภาคอตสาหกรรมและภาคการคาคดเปน 2.6 และ 2.3 เทาของแรงงานทจบการศกษา ในระดบมธยมตนและต ากวาตามล าดบ
2) สาเหตหลกทจงใจส าคญใหแรงงานตดสนใจเคลอนยายออกจากภาคเกษตร คอ ปจจยรายได และปจจยการเคลอนยายตามฤดกาล โดยมขอสงเกตวา แรงงานทเคลอนยายเขาสภาคอตสาหกรรมมแรงจงใจเพอทจะแสวงหาความมนคงทางอาชพ ในขณะทแรงงานทโยกยายเขาสภาคการคาตองการโอกาสในการประกอบธรกจสวนตว และ
11 การศกษานอางองนยามของแรงงานนอกระบบ (Informal Sector) ตามนยามของดลกะ ลทธพพฒน และฐตมา ชเชด (2013) โดยสรปคอ แรงงานนอกระบบเปนแรงงานทมสถานะการท างานเปน ผท างานสวนตว ท างานในครวเรอนโดยไมไดรบคาจาง และลกจางภาคเอกชนทมจ านวนลกจางนอยกวา 5 คน
681,266
596,843
574,964
557,212
199,661
Agriculture
2,609,946
T-1 T
545,991
272,985
231,303
120,107
57,044
Manufacturing
1,227,430
T-1 T
651,669
102,745
108,500
80,527
39,633
Construction
983,074
T-1 T
112,012
293,230
151,587
95,389
38,364
Trade
690,582
T-1 T
82,703
110,025
89,425
55,326
18,014
Hotel & Restaurant
355,493
T-1 T
39
3) กลมแรงงานทท างานในระบบม โอกาสทจะเคลอนยายออกจากภาคเกษตรเขาสภาคอตสาหกรรมและกอสรางสง คดเปน 2.0 และ 2.6 เทาเทยบกบกลมแรงงานนอกระบบ โดยแรงงานชายทมระดบการศกษาต าในภาคเกษตรมโอกาสทจะเคลอนยายเขาไปท างานในภาคกอสรางสงกวาแรงงานกลมอน สะทอนใหเหนวาแรงงานทอยในระบบอาจเปนกลมทไดรบการยอมรบหรอรบทราบจากผประกอบการถงทกษะและความสามารถดกวาแรงงานทอยนอกระบบ เชน แรงงานทท าในบรษทการเกษตรขนาดใหญ ชวยสรางโอกาสใหแรงงานภาคเกษตรกลมนสามารถเคลอนยายเขาสภาคอตสาหกรรมไดดขน
รป 19 Empirical Results (Model 2)
4.2.2.3 ผลการศกษาจากแบบจ าลองท 3 กรณการเคลอนยายของผมงานท าในภาคอตสาหกรรม (ตาราง 6) และ รป 20 และ จากแบบจ าลองท 4 กรณการเคลอนยายของผมงานท าในภาคกอสรางและบรการ (ตาราง 7) และ รป 20 มประเดนขอคนพบส าคญดงน
รป 20 Empirical Results (Model 3 and 4)
2.6
อาชวศกษา ม.ตน และต ากวา
2.0
FormalInformal
1.6
หญงชาย
โอกาสทจะยายเขาสภาค ตสำ ก (เทา)
2.6
FormalInformal
0.5
สงกวา ม.ตนม.ตน และต ากวา
0.3
หญงชาย
โอกาสทจะยายเขาสภาคก ส ำง (เทา)
2.3
อาชวศกษา ม.ตน และต ากวา
1.7
ม.ปลาย ม.ตน และต ากวา
1.5
มหาวทยาลย ม.ตน และต ากวา
โอกาสทจะยายเขาสภาคกำ ำ (เทา)
ยายเนองจาก:1. รายได 2. ฤดกาล 3. มนคง
ยายเนองจาก:1. รายได 2. ฤดกาล 3. ใกลถน
ยายเนองจาก:1. รายได 2. ฤดกาล 3. ธรกจสวนตว
แรงงานภาคเกษตร
FormalInformal
หญงชาย
โอกาสทจะยายเขาสกลมอต ท ำ สง (เทา)
หญง ชาย
FormalInformal
โอกาสทจะยายเขาสภาค ก ต ก (เทา)
0.6 0.2
4.0 1.3
ยายเนองจาก:1. ใกลถน 2. รายได 3. ฤดกาล
ยายเนองจาก:1. รายได 2. ใกลถน 3. มนคง
หญงชาย
อาย 40 ปขนไปอายต ากวา 25 ป
โอกาสทจะยายเขาสภาคบรการท ำ สง (เทา)
สมรส โสด
FormalInformal
โอกาสทจะยายเขาสภาค ก ต ก (เทา)
1.4 0.5
0.7 0.4
ยายเนองจาก:1. รายได 2. ใกลถน 3. ฤดกาล
ยายเนองจาก:1. รายได 2. ใกลถน 3. ธรกจสวนตว
แรงงานภาคอตสาหกรรม
แรงงานภาคบรการ
40
4) กลมแรงงานทท างานในภาคอตสาหกรรมและบรการในระบบมแนวโนมทจะตดสนใจโยกยายกลบเขาสภาคเกษตรคดเปน 0.04 เทา และ 0.3 เทาของผท างานนอกระบบในภาคอตสาหกรรมและบรการ ตามล าดบ โดยแรงงานชายทมครอบครวมโอกาสทจะยายกลบเขาไปสภาคเกษตรมากกวาแรงงานหญง หรอแรงงานทโสด สะทอนใหเหนวาการท างานในภาคเกษตรตองใชก าลงแรงงานมากจงเหมาะส าหรบเพศชายมากกวา ขณะเดยวกนกมแรงจงใจใหกลบเขาไปท างานในภาคเกษตร คอ เปนอาชพทมเวลาเปนอสระ และท าใหสามารถบรหารจดการครอบครวไดมากกวาแรงงานในภาคเศรษฐกจอนๆ
5) กลมแรงงานหญงในภาคอตสาหกรรมท างานในระบบจะเคลอนยายในระหวางภาค การผลตเดยวกน (Intra-Sectoral Mobility) สง เพอใหมรายไดสงขน ในภาคอตสาหกรรมไทยโดยเฉพาะอตสาหกรรมการประกอบชนสวนตางๆ และอเลกทรอนกส มความตองการแรงงานกงฝมอ (Semi-Skilled) สงเนองจากตองอาศยความปราณตและอดทน สงผลใหแรงงานหญงในระบบมโอกาสสงทจะเคลอนยายระหวางภาคอตสาหกรรมเดยวกนในลกษณะ Move upward โดยมแรงจงใจส าคญจากรายไดเฉลยสงขน กลาวคอโอกาสทแรงงานหญงในระบบจะยายเขาไปท างานในบรษทอนทใหคาจางสงขนในอตสาหกรรมเดยวกนเทยบกบท างานเดมคดเปน 4 เทาของแรงงานนอกระบบ ขณะทแรงงานหญงจะมโอกาสยกระดบการท างานเทยบกบท างานเดมคดเปน 1.3 เทาของแรงงานชาย
6) กลมแรงงานชายทท างานอย ในภาคบรการทมอายนอยกวา 40 ปมโอกาสโยกยาย ในระหวางภาคการผลตเดยวกน (Intra-Sectoral Mobility) สง เพอใหมรายไดสงขน และกลมแรงงานชายในภาคกอสรางและบรการมโอกาสทจะเคลอนยายเพอแรงจงใจดานรายไดมากกวากลมแรงงานหญง ในขณะทแรงงานทมอายนอยมความยดหยนสงกวาแรงงานทมอายมากในการโยกยายไปสภาคบรการทมรายไดสงขน กลาวคอ กลมแรงงานทมอาย 40 ปหรอมากกวามแนวโนมทจะเคลอนยายเขาสภาคบรการทมรายไดสงขน เทยบกบท างานเดมคดเปนเพยง 0.4 เทาของแรงงานทมอายนอยกวา 25 ป
7) หากพจารณาจากดาน Supply เพอดวาอตราคาจางเปนแรงจงใจใหแรงงานตดสนใจโยกยายไปท างานในภาคเศรษฐกจทมผลตภาพสง และมรายไดสงขนหรอไม ถาอตราคาจางมผลตอ การตดสนใจแสดงวากลไกตลาดดาน Supply มความยดหยน (รป 21) การศกษาในสวนนไดใชอตราคาจางเฉลยของแตละภาคเศรษฐกจแบงตามอายและการศกษา เพอวเคราะหวารายไดเฉลยทสงขนในแตละภาคเศรษฐกจจะมบทบาทในการผลกดนใหแรงงานเคลอนยายมากขนหรอไม อยางไรกตาม การวเคราะหในสวนนมขอจ ากดของขอมล กลาวคอขอมลรายไดเฉลยทใชในการศกษาจะค านวณจากรายไดเฉลยของลกจางเทานน สงผลใหขอมลรายไดเฉลยของผมงานท าในภาคเกษตร ซงสวนใหญ ไมใชลกจางมความไมสมบรณ ในการประมาณการแบบจ าลองตางๆ ทเกยวของกบภาคเกษตรจงไมใชปจจยดานคาจางในฐานะตวแปรอสระ
รป 21 ความสมพนธระหวางคาจางกบการเคลอนยายแรงงาน (จาก Model 4-7 ใชคาจางเฉลยปรบเพม 1,000 บาท)
โอกาสทจะเคลอนยาย (เทา) ท างานเดม
1.06
โอกาสทจะเคลอนยาย (เทา) ท างานเดม
1.1
โอกาสทจะเคลอนยาย (เทา) ท างานเดม
0.95
โอกาสทจะเคลอนยาย (เทา) ท างานเดม
1.2
โอกาสทจะเคลอนยาย (เทา) ท างานเดม
1.06
โอกาสทจะเคลอนยาย (เทา) ท างานเดม
0.9
Source: Labour Force Survey, NSO and calulations by authors
แรงงานภาคอตสาหกรรม
แรงงานภาคบรการ
แรงงานทงหมด
41
ผลการศกษา พบวา ในภาพรวมอตราคาจางเฉลยทปรบเพมสงขน 1 000 บาทตอเดอนจะมสวนจงใจใหแรงงานเคลอนยาย ทงในรปแบบการเคลอนยายในระหวางภาคการผลตเดยวกน (Intra-Sectoral Mobility) และการเคลอนยายแรงงานในระหวางภาคการผลต (Inter-Sectoral Mobility) เทยบกบการท างานเดมคดเปน 1.06 และ 1.1 เทา ตามล าดบ นอกจากน อตราคาจางเฉลยทปรบสงขนดงกลาวจะสงเสรมใหมการเคลอนยายจากในภาคอตสาหกรรมไปสกลมอตสาหกรรมทมรายไดสงขนเทยบกบการไมเคลอนยายคดเปน 1.06 เทา ขณะทจะจงใจใหมการเคลอนยายระหวางภาคบรการไปสภาคบรการทมระดบรายไดสงขนเทยบกบการท างานเดมคดเปน 1.2 เทา สะทอนใหเหนวากลไกราคาในตลาดแรงงานไทยทมหนาทในการจดสรรปจจยการผลตดานแรงงานใหเคลอนยายไปสภาคการผลตทมผลตภาพสงยงมอย
42
สวนท 5 สรปและนยทางนโยบาย
5.1 สรป บทความนมวตถประสงคเพอศกษาและวเคราะหสถานะปจจบนและทศทางขางหนาของกระบวนการ
ปรบโครงสรางเศรษฐกจไทย “Structural Transformation” จากมมมองตลาดแรงงาน และพฤตกรรมการเคลอนยายแรงงานในตลาดแรงงานไทย และเพอหาแนวนโยบายทจะท าใหกระบวนการปรบโครงสรางเศรษฐกจไทยผานกลไกการเคลอนยายแรงงานเชนในอดตกลบมามบทบาทส าคญในการขบเคลอนเศรษฐกจในระยะขางหนาไดอกครงหนง ทามกลางความทาทายของการเปลยนแปลงโครงสรางประชากรทส าคญ คอ “ประชากรสงวยมาก” ปญหา “กบดกของประเทศรายไดปานกลาง” (Middle-income Trap) ปญหาการลดลงของผลตภาพแรงงานและก าลงแรงงาน รวมทงปญหาการขาดแคลนแรงงานทงเชงปรมาณและคณภาพดวย ซงลวนเปนขอจ ากดตอการปรบโครงสรางเศรษฐกจไทย การศกษานยงมทงการวเคราะหพฤตกรรมการเคลอนยายแรงงานไทยในระดบโดยใชแนวคด Gross Worker Flows และดวยแบบจ าลอง Multinomial Logit ซงในสวนหลงนใชขอมลการส ารวจขนาดใหญดานการเคลอนยายแรงงานเฉพาะ จดท าโดยส านกงานสถตแหงชาต จดท าในป 2010, 2011 และ 2012
ผลการศกษานมขอคนพบทส าคญดงน
1. สถานะปจจบนและทศทางขางหนาของกระบวนการปรบโครงสรางเศรษฐกจไทย “Structural Transformation” จากมมมองตลาดแรงงาน พบวา
1.1 โครงสรางการผลตคอยๆ ปรบเปลยนจากสงคมผลตเกษตรกรรมซงเปนสงคมเรยบงายด ารงชพหลกดวยการท าเกษตรกรรม ไปสสงคมผลตอตสาหกรรมและบรการมากขน ทเนนการสงออกเปนพลงขบเคลอนแทน สงผลใหเกดสงคมเมองและเกษตรกรเคลอนยายออกจากทองถนไปอาศยหรอท างานในเมองมากขน และ
1.2 โครงสรางการจางงานปรบเปลยนชาและแรงงานสวนใหญยงมทกษะอยในระดบต า ท าใหเกดปญหาเชงโครงสรางการผลตทไมสามารถกาวขามไปเปนประเทศทผลตดวยนวตกรรมได ในแงของผลตภาพแรงงาน อตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานรวมของไทยลดลงมากโดยเฉพาะในภาคบรการซงมสดสวนการจางงานสงสดในปจจบน ซงจะกอใหเกดความเสยงตอโอกาสทางเศรษฐกจของประเทศไทยในระยะยาว
1.3 การขยายตวของผลตภาพแรงงานมความสมพนธกนในเชงบวกกบอตราการเตบโตทางเศรษฐกจ โดยมคาสมประสทธสหสมพนธ (Correlation Coefficient) เทากบ 0.76 ในปจจบนเศรษฐกจไทยขยายตวชาและอยในระดบต ากวาศกยภาพ
1.4 ในอก 20 ปขางหนา (2013-2032) แรงขบเคลอนเศรษฐกจของไทยทมาจากการเตบโตของก าลงแรงงานจะอยทศนย เหมอนลกษณะทเกดขนในประเทศพ นาแลวทในอก 50 ปขางหนา ทคาดวาจ านวนผมงานท าจะเตบโตเฉลยเพยงรอยละ 0.3 เปนผลจากการทไทยเปนประเทศทประสบปญหาการเปลยนแปลงโครงสรางประชากร (Demographic Trends) เขาสสงคมผสงอายเรวกวาประเทศอนในกลมทศกษา หรอเผชญกบภาวะ “แกกอนทจะรวย” สะทอนวาโอกาสของไทยทแรงขบเคลอนเศรษฐกจทมาจากการเตบโตของประชากรจะหมดไป จงเปนสาเหตใหในระยะหลงมการพดถงแนวทางการเพมผลตภาพแรงงานกนมากขนเพอใหไทยสามารถเผชญกบความทาทายของการปรบโครงสรางเศรษฐกจได
43
2. ผลการวเคราะหพฤตกรรมการเคลอนยายแรงงาน (Labour Reallocation) ในระดบมหภาคภายใตแนวคด Gross Worker Flows และพฤตกรรมการเคลอนยายแรงงานของไทยในระดบจลภาคดวย Multinomial Logit Model พบวา 2.1 แรงงานเกษตรในระบบมความยดหยนทจะเคลอนยายเขาสภาคอตสาหกรรมและกอสรางมากกวาภาคบรการ ขณะทแรงงานนอกระบบทเปนเพศชายและมครอบครวมแนวโนมจะเคลอนยายกลบเขาสภาคการเกษตร 2.2 แรงงานทมการศกษามธยมศกษาตอนปลายและอาชวศกษามโอกาสทจะเคลอนยายแรงงานเขาสสาขาการผลตตางๆ สงกวาแรงงานทจบมธยมศกษาตอนตนและต ากวา และ 2.3 อตราคาจางทปรบสงขนเปนแรงจงใจใหแรงงานเคลอนยายทงในรปแบบการเคลอนยายในภาคการผลตเดยวกน (Intra-Sectoral Mobility) และการเคลอนยายแรงงานระหวางภาคการผลต (Inter-Sectoral Mobility) มากขน ชใหเหนวากลไกราคาในตลาดแรงงานไทยทมหนาทในการจดสรรปจจยการผลตดานแรงงานใหเคลอนยายไปสภาคการผลตทมผลตภาพสงยงมอย
5.2 นยทางนโยบาย ผลการศกษานมความส าคญตอการตกผลกความคดเพอน าไปสการน าเสนอแนวนโยบายเพอท าให
กระบวนการเคลอนยายทงแบบการเคลอนยายในระหวางภาคการผลตเดยวกน (Intra-Sectoral Mobility) และการเคลอนยายแรงงานในระหวางภาคการผลต (Inter-Sectoral Mobility) เพอใหเกดการปลดปลอยทรพยากรมนษยออกจากภาคการผลตหรอบรษททมผลตภาพต าไปสภาคการผลตหรอบรษททมผลตภาพสงกลบมามบทบาทส าคญอกครงหนงในกระบวนการปรบโครงสรางเศรษฐกจในระยะตอไปไดสรปไดเปน 3 ประเดนหลก ดงน
- ประเดนแรงงานในและนอกระบบ : แรงงานเกษตรในระบบมความยดหยนทจะเคลอนยายเขาสภาคอตสาหกรรม และกอสรางมากกวาภาคบรการ ขณะทแรงงานนอกระบบทเปนเพศชายและมครอบครว มแนวโนมจะเคลอนยายกลบเขาสภาคการเกษตร
- ประเดนดานการศกษา: แรงงานทมการศกษามธยมศกษาตอนปลายและอาชวศกษามความยดหยนทจะเคลอนยายแรงงานสง และมโอกาสทจะเขาสสาขาการผลตตางๆ มากกวาแรงงานทจบมธยมตนและต ากวา
- ประเดนดานกลไกตลาดดานราคา (Market Mechanism): อตราคาจางทปรบสงขนเปนแรงจงใจใหแรงงานเคลอนยายทงในรปแบบการเคลอนยายในระหวางภาคการผลตเดยวกน (Intra-Sectoral Mobility) และการเคลอนยายแรงงานในระหวางภาคการผลต (Inter-Sectoral Mobility) มากขน ชใหเหนวากลไกราคาในตลาดแรงงานไทยทมหนาทในการจดสรรปจจยการผลตดานแรงงานใหเคลอนยายไปสภาคการผลตทมผลตภาพสงยงมอย
ขอคนพบจากการศกษาขางตน มนยในทางนโยบายเพอท าใหกระบวนการเพมผลตภาพแรงงานดวยกลไก การเคลอนยายแรงงานกลบมาอกครงหนง ตองปฏรปหลายภาคสวนพรอมๆ กน ตองใชเวลาและตองเรมใหเหนผลเปนรปธรรมใน 3 แนวทางหลก คอ
1. การเรงกระบวนการปรบโครงสรางการผลต โดยเพมการลงทนในโครงการวจยรวมระหวางบคลากรวจยภาครฐและเอกชนเพอคนควา/พ นาใหเกดสนคาทผลตดวยนวตกรรมในเชงการคาใหได ซงจะท าใหเกดการสรางงานมากขน และการพฒนาการเตบโตของผลตภาพแรงงานซงเปนสงส าคญโดยมปจจยทเกยวของตางๆ เชน การเพมปจจยทน และการพฒนาคณภาพแรงงานผานการศกษา เปนตน
2. การสรางโอกาสใหแกแรงงานทงในระบบและนอกระบบ โดยการพ นาทกษะการเรยนรอยางตอเนองตลอดชวงชวตการท างาน เพอการมงานท าอยางมคณภาพ มผลตภาพสง และลดความเหลอมล า ทางรายได
- ส าหรบแรงงานนอกทไมมทกษะ ภาครฐและภาคเอกชนควรสงเสรม “มาตรฐานฝมอตามวชาชพ” เพอเปนมาตรฐานทเปนทยอมรบของผประกอบการและเปนระบบทงายตอการเขาถงกลมเปาหมาย รวมทงควรสราง
44 แรงจงใจใหแรงงานในภาคการเกษตรพฒนาทกษะทจ าเปนในภาคอตสาหกรรมอนๆ เพอใหแรงงานตดสนใจโยกยายงานไดสะดวกขน
- ส าหรบแรงงานในระบบทมทกษะ ควรเรงพฒนาและสรางระบบการศกษาทวภาค (Dual System) รวมมอกนระหวางภาครฐและภาคเอกชนในสาขาวชาชพทจ าเปนตอการพฒนาเทคโนโลยและนวตกรรม ทงการศกษาในระดบอาชวศกษาและระดบปรญญาตร เพอใหก าลงแรงงานใหมทจบจากสถาบนการศกษามคณภาพ ตรงกบความตองการของตลาด และสรางมลคาเพมใหแกเศรษฐกจไทยไดในระยะยาวตอไป
3) การปฏรปสถาบนดานแรงงาน โดยเฉพาะการก าหนดคาจางใหเปนไปตามผลตภาพ เพอเปน แรงกระตนใหผประกอบการและนายจางเรงพฒนาผลตภาพการผลตดวยการลงทนทงในดานเทคโนโลย และการฝกอบรมแรงงานของตนอยางตอเนอง สวนลกจางกตองเรงพฒนาฝมอและทกษะใหสอดคลองกบคาจาง ทสงขน นอกจากน ควรผอนคลายกฎระเบยบในตลาดแรงงานโดยเฉพาะความเขมงวดของกฎหมายการคมครองการจางงานทครอบคลมทงดานการจางงานและการออกจากงานของทงลกจ างประจ าและลกจางชวคราวใหยดหยน เพอใหเกดการเคลอนยายแรงงานมากขน
-----------------------------------------
45 บรรณานกรม
Asian Development Bank (ADB), (2013), Asia’s Economic Transformation: Where to, How, and How Fast?: Key Indicators for Asia and the Pacific 2013 Special Chapter
Chuenchoksan, Sra and Don Nakornthab (2008), “Past, Present, and Prospects for Thailand’s Growth: A Labor Market Perspective,” Bank of Thailand Discussion Paper No.6/2008, June
Davis Steven J. and John Haltiwanger (1999), Gross Job Flows in eds. O. Ashenfelter and D. Card, Handbook of Labour Economics, Vol. 3 Elsevier Science B.V.
European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions (eurofound) (2007), Occupational Mobility in Europe
Gilles Mourre (2009), What Explains the Differences in Income and labour Utilisation and Drives Labour and Economic Growth in Europe? A GDP Accounting Perspective, Economic Papers 354, European Commission, January
Manuel José, Salazar-Xirinachs, Irmgard Nübler and Richard Kozul-Wright (2014), Transforming Economies: Making Industrial Policy Work for Growth, Jobs and Development, ILO
Martin, John P. and Stefano Scarpetta (2011), Setting It Right: Employment Protection, Labour Reallocation and Productivity, IZA Policy Paper No. 27, May.
McFadden, Daniel (1974), Conditional Logit Analysis of Qualitative Choice Behavior in eds. P. Zarembka, Frontiers in Econometrics, Academic Press: New York.
Ng, Sorensen, Eby Feldman (2007), Determinants of job mobility: A theoretical integration and extension, Journal of Occupation and Organisational Psychological Society
Nigel Nicholson and Michael West (1988), Managerial Job Change: Men and Women in Transition, pp. 49-55
OECD (2009), How Do Industry, Firm and Worker Characteristics Shape Job and Worker Flows? In OECD Employment Outlook 2009: Tackling the Job Crisis.
OECD (2010), Institutional and Policy Determinants of Labour Market Flows, in OECD Employment Outlook 2010: Moving Beyond the Jobs Crisis.
Osberg, Lars, Daniel Gordon and Zhengxi Lin (1994). Labour Mobility in Canada: A Simultaneous Approach, The Canadian Journal of Economics. Vol. 27, No. 1.
Oulton, Nicholas and Sylaja Srinivasan (2005), “Productivity growth in UK industries, 1970-2000: structural change and the role of ICT,” Bank of England Working Paper, no. 259.
Poirson, Helene (2000), The Impact of Intersectoral Labor Reallocation on Economic Growth, IMF Working Paper WP/00/104, June.
Vladimir Klyuev (2015), Structural Transformation – How Does Thailand Compare?, IMF Working Paper WP/15/51, March
46 Sathirathai, Santitarn (2015), Thailand: What 20 Months of Manufacturing Declines Imply,
Fixed Income Research, Credit Suisse, Jan.
ดลกะ ลทธพพฒน และ ฐตมา ชเชด (2013), บทบาทของตลาดแรงงาน กบความสามารถในการแขงขนของไทย, Bank of Thailand (BOT) Discussion Paper DP03/2013
นครนทร อมเรศ และวรวทย มโนปยอนนต (2015), การเคลอนยายแรงงานและการขยายตวทางเศรษฐกจ , BOT Focused and Quick (FAQ) Issue 92, November 17
นพดล บรณะธนง และ นายพรเกยรต ยงยน (2013), พฤตกรรมการก าหนดคาจางของไทย, ใน “ตลาดแรงงานไทยและบทบาทในการสรางความแขงแกรงใหเศรษฐกจไทย”, BOT Discussion Paper, DP/07/2013
วาสนา อมเอม (2557), เรอง “การเปลยนแปลงโครงสรางประชากร: ไทยกบประเทศอาเซยน”, กองทนประชากรแหงสหประชาชาตประจ าประเทศไทย (United Nations Population Fund) ในเอกสารประกอบการโครงการสมมนาเรอง “การเปลยนแปลงโครงสรางประชากรกบอนาคตการพฒนาประเทศ”12 ธ.ค. 2557, โรงแรมเซนทารา แกรนด แอท เซนทรลเวลด
เศรษฐพฒ สทธวาทนฤพฒ และ ศรกญญา ตนสกล (2014), “สาเหตทประสทธภาพแรงงานไทยอยในระดบต า”, มลนธสถาบนอนาคตไทยศกษา
เสาวณ จนทะพงษ ทพวรรณ ทนนกลน และ สภวด ชงนวรรณ (2015), “จดเปลยน FDI ของไทย?”, Focused and Quick (FAQ) Issue 98, ธนาคารแหงประเทศไทย, April 17.
สมศจ ศกษมต และ วรตม เตชะจนดา, ระบบอตราคาจางขนต าของไทย, Focused and Quick (FAQ), Issue 38, May 30 2011
สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (TDRI) (2010), โครงการศกษา วเคราะห วจย การเคลอนยายแรงงานระหวางพนทอตสาหกรรมและอาชพ
พรยะ ผลพรฬห (2557), การพฒนาระบบการศกษาอาชพ และการเรยนรนอกระบบเพอสรางระบบการเรยนรตลอดชวตของประเทศไทย, สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร
ผลการส ารวจพฤตกรรมการก าหนดคาจางและราคาของผประกอบการไทย ป 2014 ธนาคารแหงประเทศไทย
47
ตารางแนบ 1: ประเภทและลกษณะของการเคลอนยายแรงงาน (Job Mobility)
No. สญลกษณ ประเภทและลกษณะ %
1 ↑ F
In-spiraling: การขนต าแหนงภายในองคกรอยางตอเนองท าใหแรงงานไดรบหนาทใหมเพมขนตลอดเวลา การเคลอนยายในลกษณะนท าใหเกดความแปลกใหมปานกลางในดานความรบผดชอบ ทกษะ และวธท างาน แตอาศยการเรยนร ในระดบสงเพราะมโอกาสน าความร เดมทไดเรยนร มาใชนอย
27.6
2 E ↑ F Out-spiraling: การขนต าแหนงในองคกรใหมอยางตอเนองท าใหแรงงานไดรบหนาทใหมเพมขนตลอดเวลา การเคลอนยายในลกษณะนท าใหเกดความแปลกใหมมากในดานความรบผดชอบ ทกษะ และวธท างาน นอกจากนนยงอาศยการเรยนรในระดบสงแตกมโอกาสน าความรเดมทไดเรยนรมาใชมาก
24.6
3 = F In-lateral: การคงต าแหนงภายในองคกรรบผดชอบหนาทใหม การเคลอนยายในลกษณะนท าใหเกดความแปลกใหมปานกลางในดานความรบผดชอบ ทกษะ และวธท างาน อาศยการเรยนรในระดบปานกลาง แตมโอกาสน าความรเดมทไดเรยนรมาใชนอย
10.0
4 ↑ Promotion: การขนต าแหนงภายในองคกรรบผดชอบหนาทเดม การเคลอนยายในลกษณะนท าใหเกดความแปลกใหมเลกนอยในดานความรบผดชอบ ทกษะ และวธท างาน แตอาศยการเรยนรในระดบสง 8.4
5 E ↑
Out and up: การขนต าแหนงในองคกรใหมรบผดชอบหนาทเดม การเคลอนยายในลกษณะนถงแมจะท าใหเกดความแปลกใหมเลกนอยในดานความรบผดชอบ ทกษะ และวธท างาน แตเปนการเคลอนยายประเภททอาศยการเรยนรในระดบสงและมโอกาสน าความรเดมทไดเรยนรมาใชมาก
8.3
6 E = F
Out-lateral: การคงต าแหนงในองคกรใหมรบผดชอบหนาทใหม การเคลอนยายในลกษณะนท าใหเกดความแปลกใหมมากในดานความรบผดชอบ ทกษะ และวธท างาน อาศยการเรยนรในระดบปานกลางและมโอกาสน าความรเดมทไดเรยนรมาใชปานกลาง
6.9
7 E ↓ F
Drop-out shift: การลดต าแหนงในองคกรใหมรบผดชอบหนาทใหม การเคลอนยายในลกษณะนท าใหเกดความแปลกใหมมากในดานความรบผดชอบ ทกษะ และวธท างาน อาศยการเรยนรในระดบปานกลางและมโอกาสน าความรเดมทไดเรยนรมาใชนอย
5.0
8 E
Out-transfer: การคงต าแหนงในองคกรใหมรบผดชอบหนาทเดม การเคลอนยาย ในลกษณะน ท าใหเกดความแปลกใหมเลกนอยในดานความรบผดชอบ ทกษะ และวธท างาน อกทงยงอาศย การเรยนรในระดบต า และมโอกาสน าความรเดมทไดเรยนรมาใชปานกลาง
4.3
9 =
Job reorder: การคงต าแหนงหนาทเดมในบรษท การเคลอนยายในลกษณะนท าใหเกดความแปลกใหมเลก นอยในดานความรบผดชอบ ทกษะ และ วธท างาน อาศยการเรยนร ในระดบต าและ มโอกาสน าความรเดมทไดเรยนรมาใชปานกลาง
2.5
10 ↓ F
Drop shift: การลดต าแหนงภายในองคกรรบผดชอบหนาทใหม การเคลอนยายในลกษณะนท าใหเกดความแปลกใหมปานกลางในดานความรบผดชอบ ทกษะ และวธท างาน อาศยการเรยนรในระดบต าอกทงยงมโอกาสน าความรเดมทไดเรยนรมาใชนอย
1.3
11 E ↓
Out-demotion: การลดต าแหนงในองคกรใหมรบผดชอบหนาทเดม การเคลอนยายในลกษณะนท าใหเกดความแปลกใหมเลกนอยในดานความรบผดชอบ ทกษะ และวธท างาน อาศยการเรยนรในระดบต าแตมโอกาสน าความรเดมทไดเรยนรมาใชมาก
0.7
12 ↓
In-demotion: การลดต าแหนงภายในองคกรรบผดชอบหนาทเดม การเคลอนยายในลกษณะน ท าใหเกดความแปลกใหมมากในดานความรบผดชอบ ทกษะ และวธท างาน แตอาศยการเรยนร ในระดบต าและมโอกาสน าความรเดมทไดเรยนรมาใชนอย
0.4
สญลกษณ E การเปลยนผวาจาง (Employer Change) F การเปลยนหนาท (Function Change) ↑ การขนต าแหนง (Upward status change) ↓ การลดต าแหนง (Downward status change) = การคงต าแหนงเดม (No status change) ทมา: Nigel Nicholson and Michael West (1988), Managerial Job Change: Men and Women in Transition, p. 49-55
48 ตารางแนบ 2 : Different Decomposition of GDP and Correspondence with GDP per Capita
I II III IV V VI VII
2 items 3 items 4 items 7 items 12 items 3 items 2 items
GDP
Employment
Total hours
worked in the
economy
Working age
population
Working age
population
Native
Demographic
component of
GDP
= Working age
population
Total labour
inputs
(Total hours
worked
in the
economy)
population
Net migration
Share of
working age
population in total
population
Employment
rate
Labour market
Participation
Youth
Participation
Labour market
component
(Total hours
worked in
the economy
over
working age
population)
Male prime-age
participation
Female prime- age
participation
Older-worker
participation
Labour
productivity
(in head
count)
Unemployment
rate
Unemployment
rate
Capital
deepening
(capital per person
employed)
Working time
(Average Hours
worked per
person)
Working time
(Average Hours
worked per person)
Labour
productivity
per hour
worked
Labour quality
(power the labour
share 65%)
Labour quality
(power the labour
share 65%)
(Per-hour)
Productivity
components
(Per-hour)
Productivity
components
Capital
accumulation
(capital per hour worked)
Capital
accumulation
(capital per hour worked)
Total factor
productivity
(Solow’s
residuals) Total factor
productivity
(Solow’s residuals)
Total factor
productivity
(Solow’s residuals)
Source: Gilles Mourre (2009), What Explains the Differences in Income and labour Utilisation and Drives Labour and Economic Growth in Europe? A GDP Accounting Perspective, Economic Papers 354, European Commission, January
49
ตารางแนบ 3: สรปนยามตวแปรตาม
Variable Definition
Model I No Mobility Working at the same firm in the same sector. (Baseline) Out of Employment Working before but not working now. Intra-Sectoral Mobility Working at the different firm in the same sector. Inter-Sectoral Mobility Working at the different firm in the different sector.
Model II No Mobility Working at the same firm in the same sector. (Baseline) Out of Employment Working before but not working now. Intra-Sectoral Mobility Working at the different firm in the same sector. Move to Manufacturing Moving from the agriculture sector to the manufacturing sector. Move to Construction Moving from the agriculture sector to the construction sector. Move to Trade Moving from the agriculture sector to the trade sector.
Move to Hotel & Restaurant Moving from the agriculture sector to the hotel and restaurant sector.
Move to Other Sectors Moving from the agriculture sector to other sector rather than the manufacturing, construction, trade, as well as hotel and restaurant sector.
Variable Definition Model III
No Mobility Working at the same firm in the same sector. (Baseline) Out of Employment Working before but not working now.
Move downward Moving within the manufacturing sector to the industry in the lower average earning group.
Move horizontally Moving within the manufacturing sector to the industry in the same average earning group.
Move upward Moving within the manufacturing sector to the industry in the higher average earning group.
Move to Agriculture Moving from the manufacturing sector to the agriculture sector.
Move to Other Sectors Moving from the manufacturing sector to other sector rather than the agriculture, construction, trade, as well as hotel and restaurant sector.
Model IV No Mobility Working at the same firm in the same sector. (Baseline) Out of Employment Working before but not working now. Intra-Sectoral Mobility Working at the different firm in the same service sector. Move downward Moving to the other service sector in the lower average earning group.
Move horizontally Moving to the other service sector in the same average earning group.
Move upward Moving to the other service sector in the higher average earning group. Move to Agriculture Moving from the service sector to the agriculture sector.
Move to Other Sectors Moving from the service sector to other sector rather than the agriculture and manufacturing sector.
Service Sector Including the construction, trade, hotel and restaurant, transport and telecommunication, as well as financial intermediary sector.
50
ตารางแนบ 4: สรปขอมลตวแปรตาม
Share (%)
2012 2011 2010
Model I
No Mobility 80.0% 94.2% 94.6%
Out of Employment 0.3% 0.4% 0.5%
Intra-Sectoral Mobility 4.5% 1.2% 0.9%
Inter-Sectoral Mobility 15.2% 4.2% 4.0%
Number of Observations 127,377 118,872 121,890 Model II
No Mobility 82.5% 92.8% 94.4%
Out of Employment 0.1% 0.2% 0.3%
Intra-Sectoral Mobility 3.6% 1.7% 0.6%
Move to Manufacturing 3.1% 1.2% 1.0%
Move to Construction 2.7% 1.5% 1.2% Move to Trade 3.4% 1.1% 1.1% Move to Hotel & Restaurant 1.4% 0.5% 0.5%
Move to Other Sectors 3.1% 1.0% 0.7%
Number of Observations 53,243 39,764 41,187
Source: Labour Force Survey, NSO and calulations by authors
Model III No Mobility 71.8% 93.1% 92.3% Out of Employment 0.7% 0.8% 0.9% Move downward 2.1% 0.4% 0.5% Move horizontally 5.5% 1.1% 1.4% Move upward 2.4% 0.4% 0.5% Move to Agriculture 4.7% 1.7% 1.6%
Move to Other Sectors 12.8% 2.6% 2.9%
Number of Observations 16,116 14,954 14,984 Model IV
No Mobility 78.4% 94.4% 94.3%
Out of Employment 0.4% 0.5% 0.6%
Intra-Sectoral Mobility 2.8% 0.7% 0.7%
Move downward 2.0% 0.4% 0.4%
Move horizontally 2.8% 0.6% 0.7%
Move upward 2.4% 0.4% 0.4% Move to Agriculture 6.1% 2.0% 1.9% Move to Other Sectors 5.1% 1.0% 1.0% Number of Observations 0,902 4,886 7,086
51
ตารางแนบ 5: สรปนยามตวแปรอสระ
Variable Definition
Female Dummy variable representing sex: Coded 1 if female and 0 if male.
Formal Dummy variable representing the formal sector worker: Coded 1 if formal and 0 if informal.
Married Dummy variable representing the marital status: Coded 1 if married and 0 if single.
Dummy of Education and Age The Dummy variable representing the groups of education and the groups of age with the base group equal to 0 (the case such that a respondent has atmost lower secondary education with age under 25).
Vocational Edu & Age under 25 Dummy variable representing the education and age: Coded 1 if having the vocational education with age under 25, and 0 otherwise.
Secondary Edu & Age under 25 Dummy variable representing the education and age: Coded 1 if having the upper secondary education with age under 25, and 0 otherwise.
University Edu & Age under 25 Dummy variable representing the education and age: Coded 1 if having the university education with age under 25, and 0 otherwise.
Primary Edu & Age 25-40 Dummy variable representing the education and age: Coded 1 if having atmost lower secondary education with age 25-40, and 0 otherwise.
Vocational Edu & Age 25-40 Dummy variable representing the education and age: Coded 1 if having the vocational education with age 25-40, and 0 otherwise.
Secondary Edu & Age 25-40 Dummy variable representing the education and age: Coded 1 if having the upper secondary education with age 25-40, and 0 otherwise.
University Edu & Age 25-40 Dummy variable representing the education and age: Coded 1 if having the university education with age 25-40, and 0 otherwise.
Primary Edu & Age 41-60 Dummy variable representing the education and age: Coded 1 if having atmost lower secondary education with age 41-60, and 0 otherwise.
Vocational Edu & Age 41-60 Dummy variable representing the education and age: Coded 1 if having the vocational education with age 41-60, and 0 otherwise.
Secondary Edu & Age 41-60 Dummy variable representing the education and age: Coded 1 if having the upper secondary education with age 41-60, and 0 otherwise.
University Edu & Age 41-60 Dummy variable representing the education and age: Coded 1 if having the university education with age 41-60, and 0 otherwise.
Average Earning (1,000 Baht) The average earning in a thousand baht unit of each group in the same sector, education and age.
52
ตารางแนบ 6: สรปขอมลตวแปรอสระ
Share (%)
2012 2011 2010
Female 48.3% 48.7% 48.6%
Formal 33.7% 37.1% 37.5%
Married 72.7% 71.1% 71.3%
Education
Primary and Lower Secondary 69.3% 66.6% 67.5%
Vocational 7.2% 7.8% 7.8%
Upper Secondary 10.5% 10.7% 10.4%
University 13.0% 14.9% 14.4%
Age
< 25 8.7% 8.4% 8.9%
25-40 35.9% 36.2% 37.4%
41-60 46.3% 46.5% 45.2%
> 60 9.1% 8.8% 8.5%
Average Earning (Baht) 11,740 11,421 10,509
Number of Observations 127,377 118,872 121,890
Source: Labour Force Survey, NSO and calulations by authors
53
ตารางแนบ 7: สรปขอมลตวแปรตาม
Share (%)
2012 2011 2010
Model I
No Mobility 80.0% 94.2% 94.6%
Out of Employment 0.3% 0.4% 0.5%
Intra-Sectoral Mobility 4.5% 1.2% 0.9%
Inter-Sectoral Mobility 15.2% 4.2% 4.0%
Number of Observations 127,377 118,872 121,890
Model II
No Mobility 82.5% 92.8% 94.4%
Out of Employment 0.1% 0.2% 0.3%
Intra-Sectoral Mobility 3.6% 1.7% 0.6%
Move to Manufacturing 3.1% 1.2% 1.0%
Move to Construction 2.7% 1.5% 1.2%
Move to Trade 3.4% 1.1% 1.1%
Move to Hotel & Restaurant 1.4% 0.5% 0.5%
Move to Other Sectors 3.1% 1.0% 0.7%
Number of Observations 53,243 39,764 41,187
Source: Labour Force Survey, NSO and calulations by authors