(Ա Պ Ր Ա ԾԵՎՉԱ^ ք՝ ^Տ Ա Ր Բ Ե Ր(Վիպակ)Եղբորս՝ Կարո ՊետրոպաԱԷւ հիշատակիս)

(ինդեքս ԳՄԴ 84. Հ7Պ 5 0 5Պետրոսյաե Վ. Հ .Պ 505 Վերջին ուսուցիչը։ Վիպակներ և պատմւ|ածքներ։— Երևան, Սովետ, գրող, 1980.— 616 էջ։Ժ ող ով ա ծո ւն ա մ փ ո փ ո ւմ է գրողի նոր պ ա տ մ վ ա ծ ք ն ե ր ը , « Վերջին ուսո ւցի չը » վ ի լզ ա,1ր ^ « Հ ա յ կ ա կ ա ն է ս ք ի զ ն ե ր » վ ի պ ա կ ֊է ս ս ե ն , որի Ա. և 9 , մա սե ր ը լո ւյ ս են տե սել «Դ եղ ա տ ո ւն Անի» գր քո ւմ ( 1 9 7 3 թ . ) , իսկ սուքն ա վ ա ր տ վ ա ծ տ ա ր բ ե ր ա կ ը ՝ Ա* Գ* մ ա ս ե ր , ռուսերեն ( Մ ո ս կ վ ա , 1 9 7 8 թ . ) ։ Ամ բո ղ ջա կ ա ն տ ե ս ք ո վ « էս ք ի զն ե ր ը » հա յե րեն չուլս են տե սն ո ւմ առաջին ա ն գ ա մ ։ Գրքո ւմ տ եղ է գտել նաև « մ , պ ֊ ր ա ծ և չ ա պ ր ա ծ տ ա ր ի նե ր » վի պ ա կը , որ տ պ ա գր վե լ է 1 9 7 0 թ վ ա կա նի ն։ « Հ ա յ կ ա կ ա ն էս ք ի զ ն ե ր » և « Վերջին ուս ուցիչը» վիպակի հ ա մ ա ր գրողը 1 9 7 9 թ . ա ր ժա նա ց ել է ՀՍՍՀ Պետական մ ր ց ա ն ա կ ի ։^ 4702080200ծ » 2Պ -80705 (0 0 80ԳՄԴ 8 4 < 7«՚Ս ո վե տ ա կա ն գր ո ղ » հ ր ա տ ա ր ա կչ ո ւթ յո ւն , 1 9 8 0)

(Ծ՜1՜1 նձրև շէր գալիսւՏ կ տ կ ա ց ո ղ ը գ ր ա մ ե ք ե ն ա ն է ր, որի առաջ նստ ա ծ մարդը կլիներ երևի ե ր ե ս ո ւ ն ե ր ե ք ֊ե ր ե ս ո լ ն չ ո ր ս տարեկանէ Սենյա կը փոքր էր, և գ ր ա մ ե ք ե ն ա յի ձ ա յն ը սո վ ո ր ա կա ն ի ց բա ր ձ ր էր թ վ ո ւ մ , իսկ մ ա րգ ը ծ խ ո ւ մ էր* Լուսամուտը դեռ վ տ ա ն գ ա վ ո ր էր բ ա ց ե լ , թ ե պ ե տ մ ա յի ս է ր, եր կնքո ւմ արև կա ր, ծ ա ռե ր ին ՝ ի ն լ - ո ր կա նա չ փոշի ։Մի մ ա մ անընդհա տ մ ա րգը ն ույն բ ա ն ն էր մ ե ք ե ն ա գ ր ո ւ մ , ն ույն չա փ ս ի սպիտա կ թ ե ր թ ի կ ն ե ր ի վրա և, ո րովհետ և ա նո ւ շադիր էր՝ սխ ա լվ ո ւմ էր հ ա ճա խ , բ ա ր կ ա ն ո ւ մ , մ ի տա ռի հ ա մա ր պ ա տ ռ ո ւմ թ ո ւղ թ ը , նորից սկ սում ։ Գրսում հա մ ա ր յա երեկո էր, լուսամուտը ն ա յո ւ մ էր բ ա կ ի ն , ա յս տ ե ղ չէին թ ա փ ա ն ց ո ւ մ փողոցի ձ ա յն ե ր ը ։ Ահա և վերջին մ ե ք ե ն ա գ ր վ ա ծ թ ո ւ ղ թ ը ։ Կարդաց. «Բ ա ր և , մ ա ր գ ։ Եթե գո լ չես մ ո ռ ա ց ե լ , որ մ ե ն ք տ ա սնհինգ տարի առաջ նույն դպրոցն ենք ա վ ա ր տ ե լ, եկող շ ա բ ա թ , կիրակի օրը արի մեր դպրոցի մ ո տ ։ Ա ռա վ ո տ յա ն տ ա ս ն մ ե կ ի ն ։ Չ մ ոռ ա ն ա ս գր պ անումդ ունենալու ոչ պակաս քսա ն ռո ւբլի։ Լևոն, 6 - ը մ ա յ ի ս ի » ։ Հ ա շ վ ե ց թ ղ թ ե ր ը , ուղիղ տ ա ս ն յո թ հա տ ։ ՛Բթի տակ ժ պ տ ա ց , իր հ ա մա ր էլ էր մ ե ք ե ն ա գ ր ե լ , ո րովհետ և ի ր են ով էր մ ի ա յն լ ր ա ն ո ւմ տ ա ս ն ը - յ ո թ ը ։ Ոչինչ, թո ղ ի նքն էլ ստա նա, վա ղուց իրեն ոչ ոք ն ա մ ա կ չի գրում ։ Հետ ո սկ սեց գրել հ ա ս ց են եր ը ։ Սեղանին դ պ րո ց ա կ ա ն հին լուս անկա րներ էին ։ Ահա իրենք լ ր իվ կ ա զ մ ո վ > Ծ ո ցա տ ետ ր ի ց հ ա նե ց հ ա ս ց ե ն ե ր ը ։ Վերջին վ ե ց - յ ո թ ա մսում ոչ մեկի ն չէր տ ես ել, գուցե և փ ո խ վ ա ծ լ ի ն ե ն ։ Ա մ ե ն ա հ ա ս տատունը Հ ա կ ո բի հ ա սց են է՝ Երևան, կենտ րոնա կա ն գե րեզ– մ ա հ ա տ ո ւ ն ։ Նրան ա յլ ևս ոչ մի նա մ ա կ չի հ ա սն ի։ Բ ա յց նրա֊ 183^)

(հա մար էլ մ եք ե նա գրվա ծ թ ո ւղ թ կա ։ Տխ ուր ժ պ տ ա ց ։ Հիշեց Հ ա կ ո բի դ ե մ ք ը ՝ ա ռա նցնկարին ն ա յե լ ո ւ ։Ծալեց Հա կո բի ն ա մ ա կ ը , դրեց ա ռա նձ ի ն ։ Աթողնիգե րե զմ ա ն ա ք ա ր ի վ ր ա ։ Հետո ք մ ծ ի ծ ա ղ տ վ եց ա յղ զ գ ա յա կ ա ն մ տ ք ի ց ։ Գրեց մ յո ւ ս ների հ ա ս ց ե ն ե ր ը ։ Գրեց ա ն տ ա ր բ ե ր ,չ ո ւզ են ա լով հիշել ոչ նրա նց դ ե մ ք ը , ոչինչ։ Առհասարակ, ի ՞ն չ կա րիք կա հ ա վ ա ք վելու, ի ՞ն չ կա րիք կա քրքրելու ա ն ց յա լի փ ե թ ա կ ը ♦ կա րծում ես ա յն տ ե ղ ի ց բ ղ ղ ա լ ո վ դուրս կթ ռ չե ՞նհուշերի մեղ ո ւնե րը * Հ ա զ ի վ թ ե ։ Հ ա մ ա ր յա ա մեն ինչ մ ո ռ ա ց վ ե լ է, մեղունե րի մ ե ծ մ ա սը պարզա պես դեղին փոշումի շերտ են փեթ ա կի հա տա կին և թ ո ղ հանգիստ մ ն ա ն ։ Տ ա յ ց հինգ տարի առաջ, երբհ ա վա քվել էին տ ա ս ն ա մ յա կ ըհիշելու,իրեն պ ատվիրեցին հիջհ ցնե լ տ ա ս ն հ ին գը ։ Հա ստ ա տ հ ա մ ո զ վ ա ծ է, որ կգան շ ա տ ֊ շատ վ ե ց - յ ո թ հո գի ։ Գրեց վերջին հ ա սց են ։ Իր հ ա ս ց ե ն ։ Եթե ի նք ը չ գ ն ա , կասի նա մ ա կ չի ս տ ա ց ե լ ։ Բարձր ծ ի ծ ա ղ ե ց ։ Փ ա կե ց գ ր ա մ ե ք ե ն ա ն , պ ա ռ կեց բ ա զ մ ո ց ի ն ։ Երր մ ա րդիկ սկսում են հիշել մ ա ն կ ո ւ թ յո ւ ն ը , նշա նա կում է ծ ե ր ա ն ո ւմ են ։ Ինչ հ ա ն ճարեղ մ ի տ ք , ծի ծ ա ղ ե ց ինքն իր վրա և որոշեց ոչինչ չ մ տ ա ծ ե լ լԳուցեն ք ն ի , մինչև տպ արան գ ն ա լը ։ Իր ակնարկն է տպ վում, ուղում էր ա ն պ ա յմ ա ն կարդալ վերջին ա ն գ ա մ ։ Փա կեց ա չք ե ր ը ։ Բ ա յց մ ա ր դ մ ի ՞թ ե ա չքերով է ք ն ո ւ մ ։ Ուզում ես ա ն գ ա մ կ արիր մարդու կո պ երը, մ եկ է, երբ մ ի տ ք ն արթուն է, չի օ գ ն ի ։ Դա րձյալ հա նճ արեղ մ ի տ ք ։ Հետո հիշեց, որ կարելի էերա ժշտությո ւն լ ս ե լ ։ Գրա սե ղանի վրա լուռ բ ա զ մ ե լ է մ ա գ ն ի տ ո ֆ ո ն ը ։ Նման է բ ա մ բ ա ս կ ո տ կնոջ, մի կոճակը ս ե ղ մ ե ց ի ր ՝ վերջ, փրկո ւթ յուն չ կ ա ։ Գուցե ս ե նյա կ ը հ ա վ ա ք ի ՞։ Ա յս պիսի անորոշ վի ճա կո ւմ դա ա մ են ահա րմ ար զ բա ղմ ո ւն քն է։ Մի հ ա յա ց ք ո վ մոտ բ ե ր ե ց ի ր ե ր ը ։ Չ ա ր ժ ե ։ Դեռ մ ի քա նի օր էլ կարելի է ա յս պ ե ս թ ո ղ ն ե լ ։ Խմելու բ ա ն չ կ ա ։ Գուցե զ ա ն գ ա հա րի՞ մ ե կ ն ո ւ մ ե կ ի ն ։ Հ ե ռ ա խ ո ս ի թելը երկար էր, նա ս ո վ ո ր ա բ ա ր որտեղ պ առկեր կա մ նստ եր , մ ո տ իկ էր տ ա նո ւմ , որ չշա րժվի տ ե ղ ի ց ։Կռացա վ, հա վ ա ք ե ց հ ա մ ա ր ը ։— Ա շո ՞տ . . .— Ասա, Լևոն։— Ի՞նչ ես ա նո ւմ ։- 1Տ 4)

(— Կինո եմ ն ա յ ո ւ մ ։ Հ ե ռ ո ւ ս տ ա ց ո ւ յց ո վ . շատ երկար բ ա ռ է։— Բ ա յց հա յե ր են է։ Ւսկ բ ո ր դ յո ւր , օր ինա կ, գե ղեցիկբ ա ռ է, բ ա յ ց հ ա յե ր են չ է , բա Ծ ի ծա ղ ե ց ի ն ։. — Ո ւր ե մ ն , զ բ ա ղ մ ո ւ ն ք ո ւ ն ե ս ։— Զ բ ա ղ մ ո ւ ն ք չ ո ւ ն ե մ , հ եռ ո ւ ս տ ա ց ո ւ յց ունե մ և կ ի ն , որ պ ա տ ր ա ստ վ ո ւմ է գիտնակա ն դառնա լու։— Ալի ն ա ՞ ն . . .— Բա էլ ո վ ։ Գնացել է փ ի լ ի ս ո փ ա յո ւ թ յա ն դ ա ս ի ։ Իր նման երկո ւ, թ ե երեք հարյուր հոդի կա։ Բոլորն էլ գիտնակա ն են դա ռ նա լո ւ։ Ես էլ եր ե խ ա ներին եմ պ ա հ ո ւմ՝ մ ի ն չ և փ ի լ ի ս ո փ ա ֊ մ ա մ ա ն տուն գա ։— ճ ա շ եփ ե ՞լ ես։—: Վ ա ռ ե ց ի ։^ ֊ Դե լա վ է, լ ա վ ։ Լսիր, էդ երեք հ ա րյուրից մ եկը չ կ ա ՞ , որ Ալինան հաջո ղեցնի ինձ հ ա մ ա ր ։ Ես էլ ե մ ուզում ճաշ ե փ ե լ ։«■*- Գժվել ե ս ,— ա մ փ ո փ ե ց Աշոտը։Երևի քնել է ր։ Ա րթ ն ա ցա վ հեռ ախոսի զ ա ն գ ի ց ։ Երկար գլխի չէր ընկնո ւմ , ո ր տ եղ ի ՞ց է գա լիս ձ ա յն ը ։ Բարձը դրել էր հ եռ ա խ ո սի վ ր ա ։ Տպ ա ր ա ն ի հերթապ ա հն էր. « Խ մբա գիրը շտա պ կանչում է, կ ա տ ա ղ ա ծ գո ռո ւմ էր հ ե ռ ա խ ո ս ո վ , հ ը ՞ . . . » ։— Գալիս եմ ։,Երևի գրածը չի հ ա վ ա ն ե լ։ Բ ա յց դրա հ ա մա ր հ ա զի վ թե գ ո ռ ա ։ Կամ գուցե կռվել է կնոջ հ ե տ , կա մ վ եր և ո ւմ են վրան խ ո ս ե լ ։ Չ գ ի տ ե ս ինչու պ ա տ կ եր ա ց ր եց Աշոտի կնոջը՝ Ա լ ի ն ա ֊ յ ի ն , գ ե ր մ ա ն ա ց ի փիլիսոփ ա Հ ե գ ե լի հետ թ և ա ն ց ո ւ կ , Երևանի կենտրոնա կա ն ո ւ ն ի վ ե ր մ ա գ ո ւմ ։ Իդեալիստ Հ ե գ ե լը մ ո տ ե ն ա ֊ լ ո վ վ ա ճ ա ռ ա ս ե ղ ա ն ի ն , երևի կա սի մ ո տ ա վ ո ր ա պ ե ս ա յս ոգով.«Դ ուք ունե ՞ք վերարկուի ի դ ե ա ։ Ո ՞չ ։ Իսկ գլխ արկի բա ց ա ր ձ ա կ ի դ ե ՞ ա » ։ Ա լի նա ն, պարզ է, կ բ ա ց ա տ ր ի , «Պ ր ո ֆ ե ս ո ր ը վ ե ր ա ր ֊ կու և գլ խ արկ է ո ւ զ ո ւ մ » ։ «Վ եր ա ր կու և գլ խ արկ ո ւն ե ն ք , — երևի կասի վ ա ճա ռո ղո ւհ ի ն , — իսկ ի դ ե ա ն ե ր ի ց զ զ վ ե լ ե ն ք » ։«Ին ք ն էլ է զ զ վ ե լ , — կասի Ա լինա ն, — Ձ ոլյ ր տ Վեք ա յն վ ե ր ա ր կ ո ւ ն »։185–)

(Լևոնը հա յե լո ւ մեջ լե զ ո ւ ց ո ւ յ ց տ վ եց ինքն ի ր ե ն , հետո ծ ի ծ ա ղ ե ց զ վ ա ր թ ու անհոգ. Հ եգե լն ու Ալինանյ պ ա ր զ վ ո ւմ է, որ շատ ուրախ մ ա րդիկ են եղ ել։Ոոլոլ1 ծրա րները գրպանը գ ր ե ց ։ ճ ա ն ա պ ա ր հ ին փ ոստ ա ր֊ կըղ կ գ ց ի > Բաց ի Հ ա կ ո բի ծր ա ր ի ց ։ Ինչո՞ւ է կանչել խ մ բ ա – գիրը։ Ինքը գրել է մի երիտասա րդ բժշկի մ ա ս ի ն , որն, ասում են, հրաշքներ է գ ո ր ծ ո ւ մ , ե թ ե , իհարկե, հրաշքներ դեռ հնա րավոր են ա յս ձ ա ն ձ ր ա ց ա ծ հողի վ ր ա ։ Տ ե ս ա վ բժշկին վի– րա հ ա տ ո ւթյա ն պահին, խ ո ս ե ց , կա րդաց նրա ստ ա ցա ծ մի քա նի ն ա մ ա կը ՝ ա պ ա ք ի ն վ ա ծ հ ի վ ա ն դ նե ր ից ։ Թվում էր, թե բա վ ա կ ա ն է ։ Սար ժ ա մ ա ն ա կ , որ ինքը բ ա վ ա կա ն չէր համ ա - րի, կգնար նրանց տուն, կխ մ եր նրա հետ, կվիճեր, կկռվեր, կգտներ նրա մ տ ե ր ի մ ն ե ր ի ն , սիրած ա ղջ կա ն. . . Եվ նոր մ ի ա յ ն ՝ կգրեր կա մ չէր գր ի ։ Ինչ կ արիք կար տ յ գ ա մ ե ն ը *,.Մի կերպ ձ գե ց փ ո ղ կա պ ը ։ Դա՞ ով է հնարել։ Կարծես թեմարդուն լա րելո ւ, նրան սա նձա ծ պահելու քիչ միջո ցն եր կան։ Հ ա գ ա վ պիջակ ը։ Կարելի է գն ա լ։ Լույսը հ ա ն գ ց ր ե ց ։Փ ո ղ ո ցո ւմ , իր ոք , որ մ ա յի ս է ր։ Դա ոչ ա յն քա ն ծա ռերից էր երևում , որքան մ ա ր դ կ ա ն ց ի ց ։ Լևոնը ժպտա ց իր կողքից ա նց ն ո ղ, երևի տասն յ ո թ ֊տ ա ս ն ո ւ թ տա րեկա ն մի աղջկա։ Աղջիկն էլ ժ պ տ ա ց ։ Ու երկուսն էլ ա ն ց ա ն ։ Լևոնը ետ ն ա յ ե ց , տ ես ա վ, որ աղջիկն էլ է ետ ն ա յ ո ւ մ ։ Օհո"*** @այ ց շա րունա կեց ճ ա ն ա պ ա ր հ ը ։ Երևի ծերա նում է ։ Եվս մ ի ա պ ա ց ո լյց լ Ինշ-որ մ ե կ ը , հենց ք թ ի տակ առաջա րկեց վա րդեր գն ել։— Իս կակա՞ն են։— ՝Թան աք ե ռ ի ։— Հ ա , որ Ջ ան աք ե ռ ի է, լավը կլինի, — ա նտա րբեր ասազ ն ա .— տուր մի երկու հարյուր գ ր ա մ . . .Նոր տ ես ա վ մարդու դ ե մ ք ը , որ ա վելի կարմիր էր, քանվ ա ր դ ը ։ Երևի խ մ ա ծ էր. երջանիկ մ ա րդ ։ Հետո ձեռքը տարավ գր պ ա ն ը , փող հ ա ն ե ց ։ճա ն ա պ ա ր հ ը շա ր ուն ա կեց ճ վարդը ձ ե ռ ք ի ն ։ Կարծես ժ ա մ ա դ ր ո ւթ յա ն է գ ն ո ւմ ։ Հ ի շ ե ց , որ հանդիպելու է խ մ բ ա գ ր ի ն , որը վարդն էլ կհամարի կա պ ի տ ա լի զմ ի մ ն ա ց ո ւկ ։Գուցե խ մ ի մի հարյուր գ ր ա մ ։ Մտավ սրճա րա ն, կուլ տ վ եցմիբ ա ժ ա կ ա րև ա գո ւյն հեղ ո ւկ։ Ա րև ա գո ւյն ։ Ջ զվ տ ն ք ո վ կ ր բ - կը նեց ա յդ ա ծ ա կ ա ն ը ։ Ամեն բա ն ի ինչ-ո ր հ ա վելում կա, բոլոր֊ 180–)

(բա ռե րը ա ռանձին վ ե ր ց ր ա ծ կորցրել են իր են ց իմաստըէ Ածական է հա րկ ա վ ո ր ։ Մեկի մա սին ասում են՝ լռւվ մա րդ է։ Կարծես թ ե քի չ է մ ա րդ ը ։ Բարի մա րդ է։ Կարծես թե քի չ է մ ա ր դ ը ։ Թուհ, էլի սկ սեց փ ի լի ս ո փ ա յե լ։ Իսկ խ մ բ ա գ ի ր ն ա յ ն տեղ հիմա կատաղել է։ Ա րա գա ցր եց ք ա յլ ե ր ը ։ Վարդը մ ն ա ց ե լ էր սրճա րա նում։ Ոչինչ, մ եկն ո ւմ եկը կվ ե ր ց ն ի ։Ահա և տ պ ա ր ա ն ը։ Բոլոր պատերին՝ կա պ ույտ կ ա մ կ ա ր միր տ ա ռերով դրված են զ ա ն ա զ ա ն կոչեր, լ ո զ ո ւ ն գ ն ե ր ։ թսա– նա կ ա ն -եր եսն ա կա ն թ վ ե ր ի ն են դրել։ Հ ա յ ե ր ե ն , ռ ո ւ ս ե ր ե ն , ա դ ր բե ջա նե ր են ։ Բրդերեն չ կ ա ։ Հ ա , քրդա կա ն թ ե ր թ ը վ ե ր ջերս է բ ա ց վ ե լ ։ Աջ ու ձա խ՝ ք ա յլ ո ւ մ են ն ույն մ ր ո տ , հո գնա ծ կե րպ ա րանքները, որ նա տես նո ւմ է ահա արդեն ութ տ ա ր ի ։— Ա " , բ ա ր և , Սամսոն ք ե ռ ի . . .Ագլմսոնր յ ո թ երեխա ունի, դրա համար օրը տասնչորս,' ա մ է ա շխ ա տ ո ւմ ։ Ե րբ եմ ն ք ն ո ւ մ է ։ Մե ծ մ ա ս ա մ բ ՝ ա շ խ ա տանքի մ ա մ ե ր ի ն ։ Հ ա նկա ր ծ շո շա փ եց գր պ ա ն ը ։ Վարգե րից մեկը մ ն ա ց ե լ է ր։ Կտա սրրա գրոլհուն։ Տ գ ե ղ աղջիկ է, ո վ ոլիտի նրան վարդ նվիր ի ։— Որտե ՞ղ էիր, մեր տ ղ ա . . .— Տ ա ն ը ։— Ի՞նչ էիր ան ում,— Պա ռկած մ տ ա ծ ո ւ մ էի— Հ ե տ ո ՞։— Հետ ո զա ն գա հ ա ր ե ց ի ն , որ տպարան գ ա մ ։ Հա գա շո րերս, ճա նապարհին ժ պ տ ա ցի մի աղջկա, վարգ առա ՝ Սու– ս ա ն նա յի հա մ ա ր։— Շնորհակա լ ե մ , — ա սա ց Ս ոլսաննան։— Զ ե ՞ ռ ես ա ռ ն ո ւմ ,— ասաց խ մ բ ա գ ի ր ը ւ— Ո ՞ ւ մ ...՜ Խ մբա գիրը չէր կտրող ասել « ի ն ձ » ՝ դրա համար էլ կող տ վ եց մի ա մ բո ղջ վ ա ն կ ։ նրա ձեռ քին կա ր մ իր , հաստ մ ա տիտ կա ր։ Աչքերի տակն էլ կարմիր էր. կա րծե ս նույն մ ա տիտով էր ներ կել։— Նյութդ հանել ե մ ։— Դր ա՞ հա մար եք կա ն չե լ։ Ինչո ւ։— Որովհետև ի նք դ էլ չ գ ի տ ե ս , թ և ո ւ մ մա սին ես գր ել։– ֊ 187–)

(— Երբ չես ի մ ա ն ո ւ մ , ա վելի լ ա վ է ս տ ա ց վ ո ւմ ։Խ մ բա գի ր ը շատհ ո գ ն ա ծ էր ու գ ե ռ պիտի մա ծո ւն ճարեր որևէ խ ա ն ո ւ թ ի ց ։— Չ ե ս էշ հ ա ր ց ն ո ւմ ինչու ե մ հ ա ն ե լ։— Խ մ բա գր ի ն « ի ն չո ւ »հա րցը չ ե ն տա լի ս,մ ա ն ա վ ա ն դ գիշերը՝ տ պ ա ր ա ն ո ւ մ . . .•— Ս ր ա մ տ ո լ թ յո լ ն գ թ ո ղ ։ Ք ո ա յ գ հրաշք բ ժ ի շ կ ը կ ա պ վ ա ծ է իր բ ո ւ ժ ք ո ւ յր ե ր ի ց մեկի հ ետ > Ք ա ղ կ ո մ ո ւ մ նա մ ա կ կալ Ինքն էլ երկու երեխա ունի։— Բ ո ւ ժ ք ո ՞ւ յր ը ։֊Չ է , հեր ո ս դ է— Դրա հ ա մ ա ՞ր եք հ ա նե լ։— Ք ի ՞ չ է , — խ մ բ ա գ ի ր ը մ տ ա ծ ե ց , որ ոչ մի խ ա ն ո ւթ ո ւմ ա յս ժ ա մ ի ն մ ա ծո ւն չի ճարի և Արման նորից կա սի, որ ենքը գ ժ բ ա խ տ է ։ — $ ի ՞Լ է ՛ "— Ես գ ն ա ց ի ։Ու շ ա ր ժ վ ե ց գեպի գո ւռ ը ։ Խ մ բա գի ր ը ձ ա յն տ վ ե ց ,— Մի ք ի չ սպ ա սիր, ես էլ ե մ գա լի ս ։— Լա վ .. .Դուրս ե կ ա վ տ պ ա ր ա ն ի բ ա կ ը ։ Չ ո ր ս - հ ի ն գ ա վ տ ո մ ե ք ե ն ա կար կ ա ն գ ն ա ծ ։— Բարև, Ք ե ր ո ր ։Ք ե ր ո բ ը ն ս տ ա ծ էր մ ե ք ե ն ա յ ի ղեկի մ ո տ և դռնակը լ– ւց էր թ ո ղ ե լ ։ նա դ ա ր ձ յա լ ս ա փ ր վ ա ծ չէր և, ի նչպ ես մ ի շտ , ծխ ո ւ մ էր՝ երկար, սև մուշտուկը դ ե ղ ն ա ծ ա տ ա մ ն եր ի ա ր ա ն ք ո ւմ ։— Բա րև։Նստեց Ք ե ր ո ց ի կ ո ղ ք ի ն ։ Ք ե ր ո ցի երկար կի սա դ եմ ը ե գ ի պ տա կա ն փ ա րա վ ո ն ի արձանի բ ե կ ո ր էր թ վ ո ւ մ , խ ա ն գ ա ր ո ւ մ էին մ ի ա յ ն ա չք ե ր ը, որ փ ա յլ փ լ ո ւ մ էին հի վ ա ն դ , բ ա յ ց կ ե ն դանի, մի տ եսա կ տ ե ն դ ո տ ։ Լևոնը գ ի տ եր , որ Ք ե ր ո բ ը գ ի շե րներն է ա շ խ ա տ ո ւ մ , ո րովհետ և դ ե ր ե կ ն ե ր ն էլ ի ն չ - ո ր ուրիշ տեղ գո ր ծ ունի։ Ա տամների ա րա ն ք ո ւմ վ ա ռ վ ո ւ մ էր ծ խ ա խ ո տ ը , հոնքերի ու ա յտ ո սկր եր ի ա րա նքում ՝ ա չք ե ր ը ։ Ծ խա խ ոտը շուտ ով կհ ա ն գ չի ։ Կարելի է նորը վ ա ռ ե լ ։ Կարելի է ուրիշից ո ւ զ ե լ։ Իսկ եթե ա չք ե՞ր ը հ ա ն գ չ ե ն ։ Բ՝ո ՛լ, էլի փ ի լ ի ս ո փ ա յ ե ց . . . Բ ա յց նա հա ճա խ էր մ տ ա ծ ո ւ մ Քերոցի֊1 8 8)

(մասի՛ն։ Ե՞րբ է ք ն ո ւ մ ա յդ մ ա ր դ ը ։ Կիրակի՞ օ ր ե ր ի ն . . . « Ա յ դ պիսի մ ա րդիկ շուտ են մ ե ռ ն ո ւ մ , երևի քնի պակասը լ ր ա ց նելու հ ա մ ա ր » , — տխուր ժ պ ի տ ո վ եր բե մ ն մ տ ա ծ ո ւ մ էր Լևոնը և ամեն ա ն գ ա մ ուզում էր ա վելի երկար խ ոս ել նրա հ ետ ։ Ք ե ր ո բը խ ո ւս ա փ ո ւմ է ր։ Եթե ա զա տ է, ա վելի լ ա վ է՝ քն ի,—: Ք ե ր ո ՞ բ . . .— Հ ը ՞ ՞ ՞— Երեխեքը ո նց են սո վ որում։— Սովորում են։֊Ասում եմ՝ ո ՞ ն ց . . .— Եսիմ։ Մի ք ի լ ք ն ե մ , հիմի կգա ։Փ ա կեց ա չք ե ր ը։ Ա յդպես նա ա վելի էր ն մ ա ն եգ ի պ տ ա կան փ ա ր ա վ ո ն ի։^ - Ք ե ր ո ՞ բ . . .— Ա՝սղ> էւի։ հիմի կ գ ա ։— Բ ա ր կա ց ա ծ է։— Ւնձ ի ն չ ։Ք եր ո բը նորից փ ա կ ե ց ա չք ե ր ը > Երևիլ ա վ տղա է այս Լևոնը, իրեն միշտ ձ եռ քո վ է բ ա ր և ո ւ մ ու եր բե ք չի հա րցնում , թ ե ի նքն ի նչպ ես է պ ահում եր ե խ ա ն եր ի ն։ Ո՞ւմ ինչ գործն է, ո վ ի ն չո վ կ օ գ ն ի ։ Հ ետ ոքնի մեջ հիշեց հա նկա ր ծ, որ մ ե ք ե ն ա յի յո ւղ ը քիչ է, հ ա մ ա ր յա վերջա ցել է, իսկ դեռ պիտի ք ա ղա ք ը ոտի տակ տան՝ մ ա ծուն ճա րելու։ Երեկ թո ռն ի կն էր տուն եկել, մ ե ծ աղջկա տղան՝ Ա րա յի կը, Ինքը հ ա զիվ ժ ա մ ա նա կ էր–գտ ել թ ա խ տ ի վրամի քիչ ք նելո ւ, մ ե կ էլ վեր թ ռ ա վ ։ Ա րայիկը բ ռ ն ե լ էր պ ապ իք թ ի ց և բ ա ժ ա կ ո վ ջուրը լց ն ո ւ մ էր բ ե ր ա ն ը ։ «Ի ՞ ն չ ես ա նում, Ա րա յի կ, հո գիժ չ ե ՞ ս » ։« Պ ա պ ի ն . . . դեղ խ մ ի . . . » ։ նա երկու օր առաջ տեսել էր իրեն դեղ խ մ ե լ ի ս և ա հ ա . . . Շատ ծ ի ծ ա ղ ե ց ի ն , իսկ Արա յիկը զ ա ր մ ա ց ա ծ կա նգնել էր. ի նչո ՞ւ են ծ ի ծ ա ղ ո ւ մ , չ է ՞ որ ինքը ճիշտ ն ույն ն ա րե ց՝ ինչ պապիկը երկու օր ա ռա ջ։ Առաջին թ ո ռն ի կ ն է։— Լևոն։Լևոնը զ ա ր մ ա ց ա ծ ն ա յ ե ց ։— Ին չի՞ չես պ ս ա կվ ո ւմ ։— Ում է պետք՛— 1Տ Ձ —.I)

(— Թոռ կունենասէ— Թո՞*ռ , — Լևո նը զ վ ա ր թ ա ց ա վ , — մ ի ա ն գ ա մ ի ց թ ո ՞ ռ . էէ— մ ի ա ն գ ա մ ի ց , — զ ա ր մ ա ց ա վ ՝9 ե ր ոբ ը , — ա^ՂԲՒ& հլա եր եխա կո ւնենա ս, հ ե տ ո . . . .Գիշերը ավելի էր խ տ ա ն ո ւ մ և ա վելի էին ը ն դ գ ծ վ ո ւ մ տպ արանի լ ո ւս ա մ ո ւտ ն եր ը, որ բա րձր ջե րմ ո ւթյուն ունեցող հիվանդի աչքերի էին ն մ ա ն ։ Լուսամուտների ապա կի ներին գ ե ռ երևում են պ ա տ ե ր ա զ մ ի ժ ա մա նա կ խ ա չա ձև կ պ ց ր ա ծ թ ա ն զ ի ֆ ի շերտերի հ ետ ք ե րը ։ Երևի որակով սոսինձ է եղ§լ% Ասենք, Երևանը չ ռ մ բ ա կ ո ծ վ ե ց , ի ՞ն չ ի մ ա ն ա ս . . . ՚Ոերոբը նո + րից փա կել էր ա չք երը, երևի ք ն ե լ, որովհետև ձեռքը թ ո ւ լ ա ց ա ծ , ը նկ ա ծ էր մ ե ք ե ն ա յի ղեկ ին։— Լավ է, որ հ ա մ բե ր ե լ ե ս , — ա սա ց խ մ բ ա գ ի ր ը , մ ե ք ե ն ա յի դուռը բ ա ց ե լ ո վ , — գ ն ա ց ի ն ք ։•Տերորը նույնիսկ չ բ ա ց ե ց ա չք ե ր ը։ Մ իա յն աջ ոտքը շ ա ր ժ վ ե ց , հետո մ ա տ նե լւը ճ ա ն կ ռ տ ե ց ի ն մ ե ք ե ն ա յի ղեկը ։ Այս ճանապարհը նա անգիր գիտ եր, ձեռքերի և ոչ մի շա ր ժմ ա ն ուղեղն ու աչքերը չէին մ ա ս ն ա կ ց ո ւ մ ։ Ով էր ավելի շատ մ ե ք ե ն ա , մ ե ք ե ն ա ՞ ն , թ ե ՞ ՝Ոերոբը.** Լևոնը ն ա յ ե ց ժամա– ց ո ւյց ի ն . տա սն մ եկն է։— Մ ածուն չես ճ ա ր ի ։ – Խմբա գրի հ ես՝ նա դրսում միշտ դ ո լ- ո վ էր խ ո ս ո ւ մ ։— Օպերայի մ ոտ ի խ ա ն ո ւթ ը տ ա ս ն մ ե կ ն անց կես էփ ա կ վ ո ւմ ։ Լևո ն . . *— Հ ը . . .— Հ ո գ ն ա ծ ե մ ։ Հ ետ ո է լ՝ դու ես մ ե ղ ա վ ո ր ։— Ե՞ս։ Ւ նչի ՞.. .— Որ բ ծ ի շ կ գ չլիներ, հիմի մ ա ծունը ճա ր ա ծ կլի նեի ։ Լևոնը ն ա յե ց խ մ բ ա գ ր ի հոգնա ծ կ ի ս ա դ ե մ ի ն , մութ ի մեջտեսա վ նրա մի ա չք ը։ Աչքի տակի կա րմիր գի ծը հիմա սև էր երևում և ն մ ա ն էր մ ա տ ի տ ո վ ք ա շ ա ծ ի ։ Լևոնին խ մ բ ա գ ի ր ը թ վ ա ց ա վ տ ո մ ե ք ե ն ա յ ի թիկնա կին ջրաներկ ով նկարա ծ մի կերպ ա րա նք, որ կարելիէ հ ե շ տ ո ւ թ յա մ բ ջնջել, կարելի է հ ե շ տ ո ւ թ յա մ բ լր ա ց ո ւ մ ն ե ր , ուղղումներ ա նե լ։ Լևոնին այ դ մ տ ա պ ա տ կե րը ճ ն շ ե ց , ավելի լ ա վ էր քիչ առաջվա խ մ բ ա գ ի ֊ րը, որի մա տ ների մեջ կարմիր մ ա տ իտ կար, աչքերի մ ե ջ ճ բա ր կո ւթ յո ւն և մ ի տ ք ։ Խմբա գիրը հիմա նման էր կորսետը- 1 9 0 —)

(հա նա ծ տարեց կնոջ, ո/յ/ր մ ա րմ ն ի մ ա սերը մ ի ա ն գ ա մ ի ց կո ր ցն ո ւմ են իր են ց ձևերը, փ լվ ո ւ մ ։ Լևոնը չէր սիրում թ ո ւ յլ տ ղ ա մ ա ր դ , ինչպ ես չէր սիրում ուժեղ կի ն։— Իմ բժ իշկը կարգին մ ա րդ է , — չոր ա սա ց Լևոնը, սպ ա սելով հ ա կա հա ր ձ ա կմ ա ն ։ Նա պ արզա պես ուզո ւմ էր ա ր թ ն ա ցնել խ մ բ ա գ ր ի ն իր թ մ բ ի ր ի ց , ուզո ւմ էր, որ նա հիմա էլ գ ո ռա , ա ղմ կ ի ։— Չ ե մ վիճում, — ասա ց խ մ բ ա գ ի ր ը , — չ ե մվ ի ճ ո ւ մ . . .— Իսկ ինչո՞ւ հա նեցիր գ ր ա ծ ս , հ ը ՞ . . .—— խ մ բ ա գիրը թա փ տ վ եց ձեռ քը ։Մ ե ք ե ն ա յո ւմ , փ ո ղ ո ց ո ւ մ , աշխ արհում մ ո ւթ չ է ր ։ Երբեք մ ո ւթ չի լի ն ո ւ մ ։ Մութը հնարում են մ ա ր դ ի կ ։ Մ ա րդիկ՝ իր են ց թո ւլո ւթ յո ւնը , հ ա ն ց ա նք ը , հ ա յա ց ք ը , հազար ու միV բ ա ն թ ա ք ց ն ե լո ւ հ ա մ ա ր ։ Մութ չկա * Լևոնը հա նկա րծ թ ո ֊ թ ա փ ե ց օրվա հ ոգնութ յո ւն ը, հանկարծ կռվել ո ւ զ ե ց ։ Ի ա յց կողքին նստ ա ծ էր թ ո ւ յլ մ ա ր դ ։ Հ ո ր ա ն ջ ե ց ։— Ւ՜նչ գիշեր է, չ է ՞ . . .— Մի ն ե ղ ա ն ա ,— ասա ց խ մ բ ա գ ի ր ը , — դու գ ի տ ե ս , որ ես ք ե զ սիրում ե մ ։— Ավելի ձեռնտ ու կլիներ, եթե դա նույն ի սկ Սուսան֊ նան ա սե ր։— . ..Ի ս կ ակնարկդ լա վ ն էր, — շա ր ուն ա կեց խ մ բ ա գ ի ֊ ր ը , — փերջը հա տ կա պ ես։— Թեփ էր, — կա տ ա ղե ց Լևոնը, — վերջն է լ, սկ ի զ բն էլ, ա մ են ա սովորա կա ն թ ե փ ։ Ք ե զ էլ թ վ ո ւ մ է՝ գր ա ծս ե մ ա փ սո սում ։Մածուն չկա ր։Խ մբա գիրը դարձավ սև ջր ա ներկով ն կա ր ա ծ մ ի կ ե ր պ ա րա ն ք և ք ն ե ց մ ե ք ե ն ա յի մի ա նկ յո ւն ո ւմ ։ Նրա գրպանում թ ե ր թ ի հաջորդ օրվա հա մարն էր, որի ոչ մի էջին նորու թ յ ո ւ ն չկ ա ր ։ Իսկ աշխ արհում ա մեն ր ո պ ե ծ ն վ ո ւ մ և մ ե ռ նում էր միլիոն ն որ ո ւթ յո ւն ։Մեքենան կա ն գնե ց Լևոնենց շքա մուտ քի առա ջ։— Գնա նք, — ասա ց Լևոնը, — մի քիչ կ ն ս տ ե ն ք ։ Հ ը ՞ . . .֊ 191–)

(— Յ է , ի ՞ն չ ես ա ս ո ւ մ ։— Մի կես ժ ա մ ։ Ֆ րա նսիա կա ն կ ո ն յա կ ո ւ ն ե մ . ..— . . . Ի ն չ ա կ ա ՞ն . . . էևոնը ծ ի ծ ա ղ ե ց ։— Ֆ ր ա ն ս ի ա կ ա ն ։ Շշի վրա Նապոլեոնի նկարն է։— նկա րը հ ե չ ։ Ասում ես՝ ի ջ ն ե ՞մ ։— Կ զա նգահա րենք, կա սե նք թ ե ր թ նուշանում է, նոր ն յո ւթ ենք ստ ա ն ո ւմ ։Խմ բա գր ի մի ոտքն արդեն մ ա յթ ի ն էր։— Մի կես ժ ա ՞ մ , ա սում ե ս . . .— Մի շիշ կոնյ ակ է, ուտելու բ ա ն էլ չ կ ա ։ Մի ր ո պ ե . . .Նա մ ո տ ե ց ա վ պատի փոստ ա րկղին և ծրա րները ներս գ ց ե ց ։ ն ա մ ա կն եր ը կքնեն ա յս գի շե ր , իսկ առա վոտ յա ն հ ա մ ֊ փա կ ը ն կնե ն։ Անասելի տ խ ր ո ւ թ յա մ բ ն ա յ ե ց կ ա պ ո ւ յտ , մե– տաղե արկ ղին։— Դե գն ա նք ։Խ մ բա գիրն էր։ Էևոնը մ ո ռ ա ց ե լ էր նրա մ ա ս ի ն ։— Գնանք։Առաջին բ ա ժ ա կ ը խ մ ե ց ի ն ա նխ ո ս ։— Լավն էր,— ասաց խ մ բ ա գ ի ր ը , — ի ՞ն չ նամ ա կն եր էին։— Ընկեր նե րո վ պիտի հ ա վ ա ք վ ե ն ք ,դպրոցա կան ը ն կ ե ր - ն եր ո վ ։ Մի շ ա բ ա թ հետ ո ։— Լավ է։— Ւ՞նշը, կ ո ն յա ՞ կ ը , — հա րց ր եց էևոնը։— Չ է , որ հ ա վ ա ք վ ո ւմ ե ք ։ Մեր տ ղաներից չորսս ենք կ ե ն դանի մ ն ա ց ե լ ։ Ք ա ռա ս ո ւն մ ե կ թ վ ի ն դպրոցը վեր ջա ց ր ին ք ։ — Ա ռա նց էևոնին ն ա յելո ւ մի բ ա ժ ա կ էլ խ մ ե ց ։ — Աղջիկներն էլ հ ի մ ի տա տիկներ են, ո ՞ւ մ հետ հ ա նդ ի պ ես։Էևոնը զ գ ա ց դի մա ց ի նի տ խ ր ո ւթ յո ւն ը ։ Հ ա զ վ ա դ ե պ է, երր մ ա րդ զ գ ո ւմ է դ ի մ ա ց ի նի տ խ ր ո ւթ յո ւն ը ։ Այս ա ն գ ա մ զ գ ա ց ։ Այս մարդն էլ եղել է տ ա ս ն վ ե ց տ ա ր ե կ ա ն ։ Ւնքն էլ է ե ղ ե լ։ Ւնքը հիմա երեսուներեք տարեկա ն է։ Այս մարդը երեսուն երեք տարեկա ն էլ է եղ ե լ։ Հ ի մ ա ք ա ռա սուներկու տարեկա ն է։ Ւնքր՝ Հկոնը, քա ռա սո ւներկո ւ տարեկա ն չի եղ ե լ։ Կլինի ։ Ի նչ ի մ ա ն ա ս ։ .- - ... Ա բ մ ա յի ն չ զ ա ն գ ա հ ա ր ե ց ի ր ։—շ %Ոլ ի ն չ , – խ մ բ ա գ ի ր ը թա փ տ վ ե ց ձ ե ռ ք ը , — ոչինչ։— 192–•)

(-Մ ածուն էլ չառարւ-Ո չի ն չ,-ա յս ա ն գ ա մձա յն ի մեջբ ա ր կ ո ւթ յա նշեշտկ ա ր , – ոչինչ։էևոնը ո ւրա խ ա ցա վ , հետո զղջա ց.ինչ կարիք կա ր։Մի բ ա ժ ա կ էլ խ մ ե ց ի ն , խ մ բ ա գ ի ր ը մ ի ա ն գ ա մ ի ց , էևոնը՝ կ ո լ մ ֊կ ո լ մ ։-Փոքր է ս ե ն յա կ դ ։֊Ե րևի,-ա սա ցէ ևո ն ը ։ — Ուզո՞ւմ եսզ ա ն գ ա հ ա ր ե մ , աղջիկներ գա ն ։ Կխ մենք, զ ր ույց կա ն ե ն ք ։ Հ ը ՞ . . .Խմբա գիրը ն ա յե ց տա րօրինակ ու զ ա ր մ ա ց ա ծ ։ (Ա ղջի կնե՛՜ր... պ ա տ կ եր ա ց ր եց ն ա ։Երևիջահելկլինեն,գ ե ղե ց իկ, Կգան, կլցնեն սենյա կը իրենց ա չքերով, ծի ծ ա ղ ո վ , Կխ մ են ։ Էավ կլինի։ Կմոռանա տպարա նը, կնոջը, մ ա ծ ո ւ ն ը , որ չ ճ ա ր ե ց ) ։Եվ ասաց»՝ * ֊-Խելքդ թ ռ ց ր ե ՞լ ես, ի ՞ն չ է, ինձ ո՞ւմ տեղ ես դ ր ե լ . . .- Ինչպես ուզում ե ս , – ասա ց է և ո ն ը , – իսկ աղջիկների հետ կարելի է նաև զրուցել կ ա մ , օրի նա կ, հաշվել աստ ղերը։ Եվ ոչ ա յն , ինչ քո մ տ ք ո վ ա ն ց ա վ ։-ի՞նչ ա նց ա վ իմ մ տ ք ո վ ։-Չ գ ի տ ե մ ։ՎոչֆՄեսինգրչ ե մ ,մտ ք եր դկա րդա մ, Կխմես , չ է ՞ . . .Խմբա գիրը այս ա նգ ա մ էլմ ի ա ն գ ա մ ի ցդ ա տ ա րկեց բա–մ ա կը ։ Շշի վրա Նապոլեոնի նկարն էր։Կայսրըերևի երբե ք շէր մ տ ա ծ ի , թե կոնյա կի էտիկետ կ դ ա ռնա ։ Իսկ մի քա նի օր առաջ, երբ էևոնը գյուղ էր գ ն ա ցե լ, տ ե ս ա վ , որ հին գ ե ր ե զ մ ա նատան տեղը վարել են, Մնա ցել էր մ ի ա յն մի ք ա նի քա ր. կղզու նման թողել էին մ ե ջտ ե ղ ո ւմ ։ Երբ երեխա էին, ա յ գ գ ե ր ե զ մ ա ն ա տ ա ն քարերի մեջպ ա հ մ տ ո ցի էին խ ա ղ ո ւմ ,Շատ էին ք ա րե ր ը, հասա րակ, շք ե ղ, ջնջված տ ա ռեր ո վ , Հ ի մ ա վարել են, կ ա ղ ա մ բ կա մ լոբի կց ա ն ե ն , Գուցե կ ա ր տ ոֆ ի լ, էևոնը այն ժա մ ա նա կ տխրեց ա յգ քարերին ն ա յե լ ի ս , բա շց հիմա հ ա ն կարծ հ ա ս կ ա ց ա վ , որ վ ա րա ծ գե րե զմ ա նների, համսՏր չ ի տըխ– ր ե լ , ա յ լ մ ա ն կ ո ւ թ յա ն , Եթե վարել են, ո ւ ր ձ / ն ջ ա տ շ & ք պ ի ն ե ք ^ են ա նց ե լ, Իսկ Նապոլեոն Բոնապարտը ժւկգ։ում է ^ ■ Վ ր ա յ ի ց ^-Հո չ ն ե ղ ա ց ա ՞ ր , – հարցրեց խ մ բ ա գ ի կ ը ^ – որԽժքդքՀց ես ճարել կ ո ն յա կ ը , Ա յ, խ մ ե լո ւ բա ն է, հ ա ՞,\\ յ ^Հ-*֊ 4 98*–. -.1 3 — Վ ե բ ջ ի ն ո ւ ս ո ւ ց ի չ ը֊^)

(՚— Փա րիզում մի ը նկեր ունե մ , նա էր ո ւղա րկել, — ասաց Լևոնը։Փարիզում նա ը նկեր ուներ և կո նյա կ նա իրոք ուղարկել էր։ Հ ա յ ց վաղուց խ մ ե լ էին, ֆ ր ա ն սի ա կա ն շշի մեջ նա պ ա ր զ ապ ես լցրե լ էր երեքա ստ ղա նի կ ո ն յա կ ։ Լևոնը անասելի տ խ ր ո ւ թ յա մ բ ն ա յ ե ց նրա դատարկ բ ա ժ ա կ ի ն , — ա սում ե– լա վն էր, հա . . .— Լավն էր, ր այ ց դու ն ե ղ ա ց ա ր ։— Չ է , ինչ ես ա սո ւմ , ուղղակի ուրիշ բ ա ն հի շեցի , մեր դ յո ւզի հին գե րե զմ ա ն ա տ ո ւն ը վարել են։ ՝— Վ արե՞լ են։— Ը հ ը ։ Լավ հող է և հետ ո գե րե զմ ա ն ա տ ո ւն ը վա ղուց հ ի շող լ կ ա ր ։ Հիշո ղներն էլ մ ե ռ ե լ ե%լ— Տխ ո ւր բ ա ն ես ա ս ո ւ մ , — խ մ բ ա գ ի ր ը թ ա ղ վ ե ց բ ա զ կ ա թո ռի մեջ, ներս ք ա շ ե ց ծուխ ը, երկար ժ ա մ ա նա կ լ ռ ե ց ։Էևոնը ն ա յ ե ց ժ ա մ ա ց ո ւ յ ց ի ն , մ ի ա ց ր ե ց ընդունի չը ։— Տ ե ս ն ե ն ք մ երոնք ոնց են խ ա ղ ա ց ե լ Կիևոլմ։Ընդունիչը հա ղորդում էր, որ երկրի հ յո ւսիսում փչում են թ ո ւ յլ ի ց մ ի նչև չ ա փ ա վ ո ր ք ա մ ի ն ե ր ։— Ուշ ացա նք։Իսկ խ մ բ ա գ ի ր ը դեռ մ տ ա ծ ո ւ մ էր գ ե ր ե զմ ա ն ա տ ա ն մ ա սի ն, որ վարել են ։ Տա ր ի նե ր հետո իր գ ե րե զմ ա ն ն էլ կվա րեն, ի ՞ն չ ի մ ա ն ա ս ։ Իրար վրա խ մ ե ց երկու բ ա ժ ա կ ։ Ւնչ-որ թ մ ր ո ւթ յո ւն զ ա ր թ ն ե ց ո ւ ղե ղ ում , դա հաճելի էր, մ ո ռ ա ց ն ո ւ մ էր շատ բ ա ն ՝ հա րցեր, կա ս կ ա ծ ն ե ր ։— Դու ինձ չե ս հ ա ս կ ա ն ո ւ մ ,— դ ա ռ ա վ նա Լևոնին, — անունդ էլ գրող ես դրել, բ ա յ ց չես հ ա սկա ն ում , — նա հա մ ա ր յա հ ա րբ ա ծ էր, — դու կա րծում ես, ե ս . . . Չ ես հ ա սկա նում։ Ես պ ա տ ե ր ա զ մ ե մ տ եսել, շատ բ ա ն եմ տ ես ել, շատ բ ա ն , . .Դա արդեն ա մ ենաահա վորն էր։ Լևոնը զ գ ա ց , որ նա հիմա կոճա կ-կո ճա կ կսկսի ք ա նդ ել իր սրտի օձիքը, կսկսի բ ա ց ա տ րել ի ր ե ն ։ Դրա համար էլ ա սա ց.— Ս խմե՞ս ։ Կոնյակ էլի ունեմ։— Չ դ ի տ ե մ , — ա սա ց խ մ բ ա գ ի ր ը , — շշի մեջ մի քիչ կա։ Իսկ դու մ ա րդ կա ն ց ա շխ ատիր ճա նաչել ա մեն կ ո ղ մ ի ց ,— նա երևի արդեն ք ա նդ ել էր սրտի մի կո ճ ա կ ը ,— ք ե զ թ վ ո ւ մ է ես չոր սա րդ ե մ , հուզվել չ դ ի տ ե մ , լավն ու վա տը չ ե մ տ ա րբեր ո ւմ ,֊ 1 9 4 –)

(վ ա խկոտ ե մ . , . Թե դու լինեիր ի մ տ եղ ր , , . — Նա խ մ ե ց վերջին բ ա ժ ա կ ը , — հը . . .Լևոնը ոչինչ չա ս ա ց ։— Մենակ թե մի" ն ե ղ ա նա , — ա սա ց խ մ բ ա գ ի ր ը ։ Լեոնն ա սա ց, որ չ ի ն ե ղ ա ն ո ւ մ ։— Գ ն ա մ , — ա սա ց խ մ բ ա գ ի ր ը , -ուշ էէԴուրսմի դա,չկարծես հարթած ե մ ։Ընդունիչը ա սա ց , որ կհաղորդեն գ ո ր ծ ի ք ա յի ն թեթԱ երա– ժ ը շ տ ո լ թ յո լն ։ իԵրա ժշտութ յա նն էլ վերնագիր են դ նո ւմ , կըշ– ռո լմ են, կարծե ս պանիր է կա մ մ ի ս ։ Կարծում են մա րդիկ չեն հա սկ անա , ծանր է, թե թ ե թ և ) ։— Բարի գի շե ր ,— ասա ց խ մ բ ա գ ի ր ը , — կ ո ն յա կդ լա վ ն էթ՛՜Լևոնը հա նվ եց պ առկեց մ ա հ ճ ա կ ա լի ն ։ Մոտ բ ե ր ե ց հ ե ռ ա խ ո ս ը , հա վ ա ք ե ց հ ա մ ա ր ը ։ Այն կո ղմում լսափողը երկար ժ ա մանակ չէին վ ե ր ց ն ո ւ մ ։ Ե վերջո.— Լսում ե մ , ո ՞վ է . . .— Լ ի ժ ՞ թ > ԲարՒ Գ հ եր> Ա Ժ Ը * ՝ –— Ա ննորմա լ, — կինը գր եց լ ս ա փ ո ղ ը ։Հետո նա հա վ ա ք ե ց Աշոտի հեռ ախոսի հ ա մ ա ր ը ։ Ալինան վ ե ր ց ր ե ց ։— Ես եմ , Լևոնը, ի նչպ ե՞ս է ,Հեգե լիհամարվերարկուվ ե ր ց ր ի ՞ք ո ւ ն ի վ ե ր մ ա գ ի ց ։— Ո ՞ւ մ , — Ալինան զ ա ր մ ա ց ա վ ։— Հ ե գ ե լ ի ։— Ա նն ո րմ ա լ։ Դր ա՞ համար զ ա ն գ տվիր։— Հ ա ։ Արայիկն ի ՞ն չ բա ն ի է։ Ալինան ծ ի ծ ա ղ ե լո վ դրեց խ ոսա փողը.— Պարապում է, մի խ ա ն գ ա ր ի ր , լվ ա ց ք եմ ա նում։Երկու ա նն ո ր մ ա լ ստանալ նույն երեկոյո ւմ՝ շատ է, մ տ ա ծեց Լևոնը և լույսը հ ա ն գ ց ր ե ց ։— Շրջան ես գնումմի օ ր ո վ , — ասա ցք ա ր տ ո ւ ղ ա ր ո ւ հ ի ն , — խ մ բ ա գ ի ր ը կա նչում է։— Ռ՞ր շրջանը։ Ա սա ց։Լավ է, Ռոլթենին էլ կտ եսնի, վաղուց չի տ ես ել։ Կխոսեն։Պ ա տ եր ա զմի տա րիներին մի ա ն գ ա մ Ռոլրենըդասիեկավ- 1 9 5 -)

(շա ր ֆ կա պ ա ծ ։ Շա ր ֆ էր, էլի, սովորակա ն շ ա ր ֆ , քեռին էր ուղարկել Գ ե ր մ ա ն ի ա յի ց , Դա սա րանում Ոչ ոք շա րֆ չուներ։ Հ ե ն ց ա յդ օրն էլ Ռ ոլբ ենին դասից դուրս արին , Վահիկի վ ե րարկուին թա ն ա ք էր լ ց ր ե լ, Դիրեկտորը ն ա յ ե ց նրան ու ա սա ց.«Մ ա ր դ է դառել, շա ր ֆ է կ ա պ ո ւմ » ։ Ռոլբ ենը հիմա կուսակ ց ո ւ թ յա ն շրջկոմի աոաջին քա րտ ուղար է, ի ս կ իրենց դիրեկ տորը հիմա դիրեկտոր չ է , աչլ ք ի մ ի ա յի սովորակա ն դասատու, Հ ա նկա ր ծ դա հիշեց. «Մ արդ է դ ա ռ ել, շա ր ֆ է կա պում» ,Խ մ բա գի ր ը կարմիր հեռ ա խ ո սո վ խ ո ս ո ւ մ էր ի ն չ ֊ո ր մեկի հետ, Լևոնը գլխ ով բ ա ր և ե ց , ն ս տ ե ց , Խ մ բա գի ր ը փ ո ք ր ֊ի ն չ գունատ էր, Մ ոռա ցե՞ք էր կ ա մ չէր հա սցրել ս ա փ ր վ ե լ ... Սե ղանի վրա թղ թ եր էին, ն ա մ ա կ ն ե ր , մ ա տ ի տ ն ե ր , ապակու տակ՝ հեռախոսների համարներ և երեխա ների լո ւս ա ն կա ր ը։ Երկուսն էլ աղջիկ՝ ժպտուն ա չք ե ր ո վ ։ Չ գ ի տ ե ս ինչու, ա մեն ա ն գ ա մ , երբ Լևոնը մ տ ն ո ւ մ էր նրա ա ռ ա ն ձ ն ա ս ե ն յա կ ը , ա ն պ ա յմ ա ն ն ա յո ւ մ էր ա յդ լո ւս ա ն կա ր ին , Ն ա յո ւմ էր, ինքն իրեն ժ պ տ ո ւմ ։Ի վերջո խ մ բ ա գ ի ր ը լս ա փ ո ղը ց ա ծ գ ր ե ց ։—Հտ մ ա ր ե մ գնում ,— ն ա խ բ ա ր և ի ր . . .— Գլխով բ ա ր և ե ց ի ։— Գլուխը բ ա ր ևե լու հա մար չէ,— Ուզում եք ասել գլ խ արկ դնելու համար է ։— Սրամիտ չէր ։— Ինչո՞ւ եմ գն ո ւմ ։Խմբա գիրը կարմիր հեռ ա խ ո սի վրա ի ն չ ֊ո րհամարհ ա ֊ վ ա ք ե ց ։— Ես եմ ։ Հի մ ի ի ՞ն չ պիտի ա նենք ի ն ք ն ա ս պ ա ն ո ւ թ յա ն հ ա րցը։ Ո՞ւմ եմ ուղա րկո ւմ։ Լեոնին։ Նա ա յդ պ ի ս ի բաների մա սն ա գ ետ է։ Դե լա վ , գ ն ա -գ ա տ ե ս ն ե ն ք ։ — Լսափողը ց ա ծ դնե լով ա ս ա ց , — հա սկա ց ա ՞ր ինչի համար ես գ ն ո ւմ ։ Մի տղա և մի աղջիկ ի ն ք ն ա սպ ա նո ւթ յո ւն են գ ո ր ծ ե լ . . .— Հ ե տ ո ՞ . . .— Հետ ո ա յն , որ գնա տես ինչպ ես է պ ա տ ա հ ել։— Ենթ ադրենք տ ես ա ։ Եվ հետո ո ր տ ե ղ ի ՞ց եք ե զ ր ա կ ա ց նում, որ ես ա յդ գործե րի մ ա սն ա գ ետ եմ ։— Հետդ խ ոսել չի լի ն ո ւ մ , — խ մ բ ա գ ր ի ձ ա յն ի մեջ բ ա ր կությա ն երանգներ կ ա յի ն ,— կա րծում ե մ ք ե զ հետա քրքիր֊ 196–)

(կլինիէ Սո սիրած գրողն ո ՞վ է ր, հա, Ռ ե մ ա ր կը , նրա հեր ո ս ն եր ն են, չ է ՞ , որ սիրում են ի ր ե ն ց ս պ ա ն ե լ ,— Լևոնը ն ա յ ո ւ մ էր ա ն տ ա ր բ ե ր , — ի ՞ն չ է, չ ե ՞ս սիրում Ռ եմ ա ր կ ի ն ... — ԱիըՈլ,$ ե մ ձեր քա րտ ո ւղ ա ր ո ւհ ուն, Ս եդ ա յի ն, ի սկ Ռ ե մ ա րկ կարդում էի, մի չ ո ր ս ֊հ ի ն գ տարի առա ջ։Խ մ բա գի ր ը ք ր ք ջ ա ց *— Դե լ ա վ , ուզում ես հենց ա յսօր էլ գ ն ա ։ Սայց լ ա վ ն ա - յ ի ր , հա, ի ն ք ը ՝ Vտ եփ ան չա նն է հետ ա ք ր ք րվ ո ւմ ։ Ե ղ ա ՞վ . . .— Մի օր ում ի ՞ն չ պիտի ա ն ե մ ։— Նրանց թա ղ ել են երեք օր ա ռա ջ։ Ուսուցիչների հետ կ խ ո ս ե ս , ը նկ եր նե ր ի, ծն ո ղ ն ե ր ի , — հետո հ ա նկա ր ծ Հոլո ե կ ա վ , — գիշե րվա կո ն յա կ ի ց չո ւն ե ՞ս **,֊Չ է , – ա սա ց Լևոնը, — ես կարո՞ղ եմ գն ա լ։— Կարող ե ք , — « դ ո լ ք » ֊ի ա ն ց ա վ խ մ բ ա գ ի ր ը , — խ նդրում եմ ա մեն ինչ մ ա ն ր ա մ ա ս ն , զեկո ւցա գի ր պիտի ն ե ր կ ա յ ա ց ֊ նենք I) տ ե փ ա ն յա ն ի ն ։Ես զ եկուցա գիր գրող չ ե մ ։— Գ ի տ ե մ, Ռեմարկ ես, բ ա յ ց գր ելն, ի հ ա ր կե , կգր ես ։ Լևոնը դուրս ե կ ա վ ։ Ւ նքն ա սպ ա ն ո ւթյո ւն ,կ ո ն յա կ ։Նույնն ա խ ա դ ա ս ո ւ թ յա նմ ե ջ։Մ իա յնստ ո ր ա կետ ո վբ ա ժ ա ն վ ա ծ ։ Ւնչպե՞ս կարող է մարդու գլխ ում ա յս երկում ի տ ք ըծա գե լ Լ ո ղ ք ֊կ ո ղ ք ի ։ Հ ետ ո զ գ ա ց , որ պ ա րզա պ ես չ ա ր ա ց ա ծ է խ մ բ ա ֊ դրի վ ր ա ։ Ւսկ ա յդ մ տ ք ե ր ը մ իա սին ծա գե լ կ ա ր ո ղ է ի ն ։Սանի ա ն գ ա մ է գ ե ր ե զ մ ա ն ա տ ա ն ը մ տ ա բ ե ր ե լ ա մ ե ն ա ա ն հ ե թ ե թ ան ե կ ֊ գո տը ու ք իչ է մ ն ա ց ե լ փ ռ թ կ ա ։ Առհա սարակ եթե հնարավոր լի նե ր կին ոա պ ա ր ա տ ո վ նկա րա հանել մա րդ ո ւ մ տ ք ե ր ը ։ Ւնչ հ ետ ա քրքիր բ ա ն կ ս տ ա ց վ ե ր , կ ո ղ ք ֊կ ո ղ ք ի , իրար հ ե տ և ի ց ՝ ինչ տ ա րբեր բ ա ն ե ր կլի ն ե ի ն ։ Հ ա նկա ր ծ պ ա տ կ եր ա ց ր եց ա յգ կի նո ժ ա պ ա վ ե ն ը , թ ե կ ո ւ զ մ ա րդու մ ի օրվա մ ա ս ի ն , թ ե կ ո ւ զ * , * Ըստ ա յդ կի ն ոն կա ր նե րի , մ ա րդիկ իրար շատ ն մ ա ն կ լի նե ի ն, որով հ ե տ և դա կլինի ի ս կ ա կ ա ն ը , ինչ մ տ ա ծ ո ւ մ ե ն ։ Առհասարակ եթե մ ա ր դ կ ա ն ց հոգիները մ ե ր կ ա ց ն ե ս , իրար շատ ն մ ա ն կլինեն, նրանք մ ո տ ա վ ո ր ա պ ե ս նույն բա նն են սի ր ո ւմ , նույն հ ա ճ ո ւյք ներն են ուզում։ Ուրիշների առաջ մարդիկա յդ ա մ ե ն ը թ ա ք - ք ո ն ո ւ մ են, ձևան ո ւ մ , դ ի վա ն ա գիտ ո ւթ յո ւն խ ա ղ ո ւ մ ։ Մա րգկա նց միջև տ ա րբ եր ո ւթ յո ւնն եր ը դրանից են։Լևոնըծ ի ծ ա ղ ե ցիր մտ ք եր ի վ րա։ Նա փ ի լ ի ս ո փ ա յո ւ մ էր բ ա ր կ ա ց ա ծ ժ ա մ ա ն ա կ ։֊ 197–)

(.<— Ինչպե՞ս ես, Սեդա, — ա սա ց նա քա րտ ուղարուհուն, - -չա մուսնա նա ն ք . . .Աղջիկը շ փ ո թ վ ա ծ ն ա յե ց ,— Միշտ կա տա կում եք ։— Սիրո մա սին բա րձր կարելի է ասել կ ա տ ա կ ո վ ։ Երեկո- յա ն ի ՞ն չ ես ա նում։ ն ե ղ ա ց ա ՞ր , դե լ ա վ .«•*Դռան վերևի զանգը Ս եդա յին ներս կ ա ն չե ց։Տ ե ր ո ր ի մ ե ք ե նա ն կա ն գնա ծ էր գռան առաջ։— Ինձ չե ս տանի մեր գ յո լ ղ ։— Իրեն ա սա ։«Ինքը՜»՝ խ մ բ ա գ ի ր ն էր։— Նրա կա ր ծի ք ո վ ես հիմի ուրիշ տեղ եմ ։— Նստի ր,— ա սա ցՀ ե ր ո բ ը , — կ հ ա ս ց ն ե մ ,ետկ գ ա մ ։ Ին չի՞ ես գնում *- - Կարոտել եմ մեր ձորին։■— Հ ա ՜ , — Հ ե ր ո բ ը ա յն պ ե ս հա ա րե ց , կարծես ա մեն ինչ հա սկա ց ա վ ։Ինչո՞ւ հա նկա րծ որոշեց գյուղ գ ն ա լ։ Նա մակներն էլ հիմա գնում են։ Օդով, ա վ տ ո մ ե ք ե ն ա յ ո վ , փ ո ստա տա րի պ այուսակի մեջ։ Մարգն էլ ա վելի շա տ չ է , քա ն ն ա մ ա կ ։ Նույն պես ծ ր ա ր֊ վ ա ծ , նա մ ա կա նի շո վ կ ա մ ա ռա նց ն ա մ ա կ ա ն ի շ ի , պ ա տ վ ի ր վ ա ծ կա մ հասա րակ։ Նա մակներին էլ են սպ ա սո ւմ , մա րդ կա ն ց էլ։ Նա մակներին էլ չեն ս պ ա սո ւմ , մ ա րդ կա ն ց էլ։ Հ ե ր ո բ ը մ ե ք ե նան վա րում էր զգո ւյշ և ա յլևս ոչինչ չ ա ս ա ց ։— Ի՞նչ է պատ ա հել, Հ ե ր որ։—Ւ ն չ ի ՞ ։— Սափրված ես։— Հ ա , ի ՞ն չ պիտի պ ա տա հի։Տ ա ս ը ֊ տա սնհինգ րոպ ե ա նց ՝ հ ա սա ն։ Կամրջի մոտ էևոնը իջավ մ ե ք ե ն ա յի ց ։— Շն որհակա լ ե մ ։— Գնացի։Կամրջի մ ո տ ո վ ուղիղ իջա վ ձ ո ր ը։ Չ էր ուզում ծա ն ո թ կա մ ա զգա կա ն հ ա նդ ի պ ի , իսկո ւյն կասեն՝ ի նչո՞ւ ես եկել, տուն կհ րա վիրեն, կհ ա րցն են ինչի չի պ ս ա կ վ ո ւմ ։ Մ ի ա յն տատին)

(կուզենար հանդիպելէ Ամուր կին է ։ Տ ե ս ե լ է Խրիմյա ն Հա լ ր ի կին, Թ ո լմ ա ն յա ն ի ն , տես ել է երեք պ ա տ ե ր ա զ մ , մի երեսունյոթ թ ի վ , կորցրել երեք ե ղ բա յր , տա սնհինգ տարի սպասել է կ ո ֊ ր ա ծ որդու վերադարձին և աշխ արհում ճա նա չա ծ միակ ք ա ղաքը Երևանն է։ Տ ա ՜ տ ը . . . Երբ նա գրկո ւմ է իրեն, կարծես հա նկա րծ ձեռքեր է ստ ա նում ծեր սա լո րե նի ն ։ Տ ե ս ն ե ս ի ՞ն չ է անում հ ի մ ա . . .Ոտքերի տակ ց ե խ էր,հողընոր էրղարթն ում։ՈայցԼևոնի համար գարնան սկ իզբը ուրիշ նշաններ ուներ։ ճի շտ է, ն ա ծ ն վ ե լ , մինչև տասներկու տարեկանն ապրել էր գ յո ւ ղ ո ւ մ , բ ա յ ց ուղեղի, սրտի և ն յա րդերի մ ե ծ մ ա ս ո վ ք ա ղ ա ք ա ց ի էր։ Ու դրա համար բ ն ո ւթ յա ն փ ո փոխությո ւնները նա զ գում էր մ ա ր դ կ ա ն ց ո վ ։Գարնան գալը նա ա ղջ իկ ներով էրորոշում։ Հ ե ն ց որ աղջիկները սկսում էին հ ա ն վ ե լ,ուրեմն,գարունը մ ո տ իկ է։ Հ ա ն վ ե լ, ա յս ի ն ք ն ոչ լր ի վ * վերարկուները,հետո թ ի կ ն ո ց ն ե ր ը , գուլպաները, հ ետ ո . . .Ք ա ս ա խ ի ձորը շատ խորն է, երբ ն ա յո ւ մ եսա յս տ ե ղ ի ց ՝ ա շխ արհից ոչինչ չի երևում և մ ա րգ կարող է կորցնել ժ ա մ ա ֊ ն ա կ ի զ գ ա ց ո ւ մ ը ։ Ոտքերի տակ փ ա փ կ ա ծ հող է, երկու կո ղ մ ո ւ մ ՝ ժ ա յռ ե ր ի ց գ ո յա ց ա ծ հսկա պ ա տ եր, իսկ վ եր և ո ւմ ՝ երկնքի կա փ ա րի չը ։ Եթե չլինեն ժ ա յռ ե ր ի գլխին տ ն կ վ ա ծ բարձր լ ա ր ֊ մ ա ն է լե կտ րա սյո ւները, կարելի էր մ տ ա ծ ե լ , որ աշխարհում ա մ են ա շ ա տ ը տա սներեքերորդ դարն է։ Էևոնը պ առկեցթ ա ց հողին, գլխ ի տակ գր եց արևով տ ա ք ա ց ա ծ մի քար ու փակեց ա չք ե ր ը ։ Մ իա յն ձորի աղմուկն էր լ ս վ ո ւ մ ՝ ինչպես քսան տարի առաջ, ինչպ ես հարյուր տարի, ինչպ ես հազար տարի առաջ։ Ինչպես հարյուր տարի հետո կ լս վ ի ։ Էևոնը հանկարծ հոգնեց ա յդ մ ի ա մ ի տ մ տ ք ե ր ի ց , որ երևի զարթնում են ամեն մարդու մ եջ, ով ձոր է իջն ում ։ Վ ա ռեց ծ խ ա խ ո տ ը ։ Փորձեց հիշել մ ա ն կո ւ թ յո ւ ն ը ։ Իզուր է թ վ ո ւ մ , թ ե հեշտ է հիշել մ ա ն կ ո ւ թ յո ւ - ն ը ։Տա ր ի նե րհետոմ ա րդիկոչա յն ք ա նհիշումեն մ ա ն կ ո ւ թ յո ւ ն ը , որքան հորինում են՝մ ո տ ա վորա պ եսն մ ա ն , մ ո տ ա վ ո ր ա պ ե ս ի ր ե ն ց ը ։ Փորձեց հիշել, խ ա ռ ը , անորոշ պ ա տ կերներ եկան աչքերի ա ռա ջ։ 9 ա յ ց դրանք ավելի շատ կինոյի կադրերի էին ն մ ա ն , որ կարող էին և քոնը լի նե լ, և ոլրիշի– ն ը , և՜ բ ո լ ո րո վ ի ն չ լի ն ե լ։ Գետի աղմուկը բա րձր էր, զ ա ր մ ա նա լի բ ա ր ձ ր ։ ձ ետ ո հ ի շ ե ց . գարուն է,շատ ջրեր ենլ ց վ ո ւ մ ,. – 199–)

(գետը վարարել է։ Վ ա րա րե՜լ է*** Ա յդ թ աո֊ը կա րծե ս լուցկի էր, որ վա ռերին հա նկա ր ծ, լո ւս ա վ ո ր ելո վ մ ա ն կ ո ւ թ յա ն հին ս ե ն յա կ ն ե ր ը ։Վ ա ր ա ՜ բ ը * . . .-Ե՞րբ էր, ք ա նի ՞ տարեկան էին։ Երևի ի ն ը , տա սը, պ ա տ ե ր ա զ մ ը դեռ չէր սկ սվ ել։ Մ ա յի սի վերջը կա մ հունիսն է ր։ Լո ղ ա նում էին ե ր ե ք ո վ ՝ ի նք ը , Վարդանը Ա Պա պ իկը։ Պապիկը մ ե ծ էր, երևի տա սնհինգ տ ա րեկա ն։ Այղ տարի առաջին ա ն գ ա մ էին լ ո ղ ա ն ո ւ մ ։ Պապիկը մ ե ծ էր, չէր թ ո ղ ն ո ւ մ խոր տ ե ղեր գ ն ա յի ն , իսկ իր են ք ուզում էին գնա լ, խորը ձգո ւմ էր։ Եվ մեկ էլ հանկարծ*-Վ ա ր ա ՜ր , — ճչաց Պա պ ի կ ը , — եր ե խ ե ք , վարա րը, դուրս եկեք ջր ի ց . .. ն ա յ ե ց ի ն ։ Ա քլո րա քա րի տա կի ց առաջ էր հորդում պղտոր,կա տ ա ղա ծ ջուրը։ Ւնչ-որ ա նտ ե սա ն ելի ուժ դուրս էր քշել գե– տը իր հունից, լցրե լ ա փ եր ը ։ Ահավոր էր։ Մի կերպ դուրս թ ռ ա ն ջր ի ց , բա ր ձ ր ա ց ա ն քարա փի վրա, սա րսա փ ա ծ աչքերով սկսեցին ն ա յ ե լ ։ Առաջին ա ն գ ա մ էին տ ե ս ն ո ւ մ , թե ինչ սոս կալի բա ն է ջուրը, ի ր ե ն ց գե տ ը, ձորը։— Շորերը տ ա ր ա վ , — հ ա նկա ր ծ ճչաց Պա պ ի կ ը , — շո րերը։ Շորերը այն ափին էին, նրանք չտ եսա ն շո րերը, պ ա ր զ ա պես տ ես ա ն, ա յն ափը ա մբողջապ եսկորել էպղտորջրիտա կ։— Բա ի ՞ն չ պիտի ա ն ե ն ք , — ա սա ց ի ն ք ը ։— Ե սիմ, — ա սա ց Պ ա պ իկը, — մ ի բ ա ն կ ա ն ե ն ք ։ Վարդանը լ ա ց էր լինում*— Մերս կ ծ ե ծի , բլուզս նոր էր ա ռել, ասել էր չհ ա գ ն ե ս *.* Վարարը հոսում էրառաջ,վերջա նալում իտ քչո ւն եր։ Նրանք կարող էին ա յս ա փ ովտունգնա լ,բ այ ցշո ր ե՞ր ը ։Ւնչպե՞ս գ ն ա յի ն ։— Ս պ ա ս ենք, — ա սա ց Պա պ ի կ ը , — մ ե կ ն ո ւ մ ե կ ըկ ե ր և ա , լուր կտանք տ ն եց ի նե րի ն , շոր կբե ր ե ն ։Սւրիշ ի ՞ն չ պիտի ա նե ի ն ։Եվ մ ե ր կ , դողդ ո ղ ա լո վ , նրանք մ ն ա ց ի ն քա րա փ ի գ լխ ին ։ Մ ն ա ց ի ն , մ ի նչև մութն ը ն կ ա վ ։ Ոչ ոք չե ր և ա ց ձորում։— ՀՒմ Ւ Ռ շ ա ն ե ն ք , — ա սա ց ի ն ք ը ։— ճ ա ր չ կ ա , — մ ռ ա յ լա սա ցՊա պ ի կ ը , — տկլորպիտի- 200—)

(գն ա ն ք , ա յգ ի ն եր ի միջո վ կ գ ն ա ն ք , մա րդ չի տ ե ս ն ի ։ Ուրիշ ինչ ա ն ե ն ք , հո չե ՞ն ք սառի ա մբո ղջ գիշեր։Ոլ գ ն ա ց ի ն ։Հիշո ւմ է, երբ տան դուռը բ ա ց ե ց , մ ա յր ը ճչա ց, ե ղ բ ա յր ը ՝ Վ ա հ ր ա մ ը , ոչինչ չ ա ս ա ց ։ Հա յր ը տանը չէր , Օշական էր գն ա - ց ե լ ։ Եթե լի ն ե ր , նա հա նգիստ կ մ ո տ ե ն ա ր , չէր ճչա, չէր բ ա ր ֊ կա նա, ա մ են ի ց առաջ կգրկե ր, կ տ ա ք ա ցն ե ր , կհ ա գցնե ր շո– բ ե ր ը ։Ցրտի ց լեզուն փ ա կվ ել էր, մի կերպ կ ա ր ո ղ ա ց ա վ բ ա ն հա սկացն ել.—Վարարը, վարարը տա րա վ***Եղբ այրը հա սկա ց ա վ , մ ա յր ն ա նիծել սկ սեց իր բ ա խ տ ը , ա ստծուց աղաչել որդուն արժանի պ ա տ ի ժ ։Վարա ր ը ։ Վարարը շորերը տա րա վ, նրա ն ց թ ո ղ ե ց մ եր կ։ Չորս տարի անց Պապիկը կռիվ գն աց ու ա նհ ա յտ կորավ, Վ ար դան ը կո լտ նտ ե սո ւթ յա ն հաշվապահն է ։ Վարա րը***Լևոնը բ ա ց ե ց ա չքերը։ Ւնչո՞ւ հենց դա հիշեց։^ ա րա ՜ րը։Հետո կ յա ն ք ի վարարը եկավ, փ շ ր ե ց ֊տ արավթ ինչ որ կար նրա ն ց հո գ ի նե ր ում , հոգիները թ ո ղ ե ց մ ե ր կ ***ինչո՞ւ ա յդ օրը հ ի շ ե ց . գուցե նրա հ ա մ ա ր , որ ք իչ առաջ անցան Պապիկ ենց տան մ ո տ ո վ , որտեղ մ ա յր ը դ եռ սպ ասում է որդունր Մոր մի աչքը կուրացած է, ձեռ քե րը դողում են, բ ա յ ց ս պա ս ում է* սև թուղթ չեն ս տ ա ց ե լ , ա նհ ա յտ կորել է, կարող է գա, ութիշներր գալիս են, հրեն ճ ա ն ճ ա պ ա ն յա ն Ոաբկենի տղ ան, Խե՜ղճ կ ի ն , նրան թ վ ո ւ մ էր, թե կյա ն ք ի վ ա րարը ա ն պ ա յմ ա ն պիտի սև թուղթ ուղարկի, նա ի նչ գիտի կյա ն ք ի վ ա րա ր ի ց, նրան ուղղակի իր զ ա վա կն է պ ե տ ք ։Վարա րը։Ենչո՞ւ հիշեց հենց ա յդ ։ Իսկ գո ւցե չ ի ՞ էլ եղել ա յդ վ ա րարը, իսկ գուցե Պապիկն էլ չի եղել, չի եղել ն ույն իսկ Վ ա ր ֊ դանը, որ հիմա կո լտ նտ ե սո ւթ յա ն հ աշվապ ահն է . . . Լևոնը վեր կ ա ց ա վ պ ա ռկա ծ տ եղ ի ց , սա րսա փ ա ծի պես վեր կ ա ց ա վ ։ Ա մենից շատ նա վ ա խ ե նո ւմ էր ա ն հ ե թ ե թ մ տ ք ե ր ի ց , դրանք խ ա ռ ն ո ւ մ են կյա նքի բո լոր օր ենքները, որովհետև հաճախ ա վելի տ ր ա մ ա բա ն ա կ ա ն են թ վ ո ւ մ ։*** Զորը խշշում էր մ ե ղ մ , զ ա ր մ ա ն ա լի ։ Գարուն է, ինշպեո^ 201–)

(ա յն ժ ա մ ա ն ա կ ։ Գետը մաքուր է, հանգիստէ է*ա19> ի ՞ նւ ի մ ա ֊ նաս, գուցե շատ հ ե ռ վ ո ւ մ է անդունդների ու հոգի ների մ ե ջ * վարար է ծ ն վ ո ւ մ ։ Ե՞նլ ի մ ա ն ա ս * , .Ա վտոբ ուսը տեղից շա ր ժ վ ե ց թե չ է , Լևոնի կողքին նստ ա ծ մ ա րդը փ ա կ ե ց ա լք ե ր ը ։ Դա լա վ է, Լևոնը վ ա խ ե ց ա վ , որ հիմա նա կսկսի պ ա տ մ ել իր կ ե ն ս ա գր ո ւթ յուն ը, կառաջարկի « Ս ա զ ֊ բե կ » ծ խ ե լ , կդժգ ոհի ջ ա հ ե լ ն ե ր ի ց , որոնք մ եծերին հարգել չ գ ի տ ե ն , որոնք ոչ մի բա ն ի լեն հ ա վ ա տ ո ւմ , որ ոն ք**. Ք ա յց նա ք ն ե ց ,— Ժ ա մ ա նա կը շե՞ք ա սի , — հա րցնողը ջահել մի աղջիկ էր։— Քսա ներորդ դարի երկրորդ կեսը***Լևոնի հ ա յա ց ք ը դեռ դրսոլմ էր, հեռվի սա րերին, որտեղ ձյուն կա ր։ Ադջիկը կէի^եր ք ս ա ն ֊ք ս ա ն ե ր կ ո լ տ ա րե կ ա ն , երևի նման հեռվի սարերի ձ յո լն ի ն , որ վ ա ղ ը ֊մ յ ո ւ ս օրը կ հ ա լվ ի , կդ ա ռնա առո ւ, ծա ղիկ, իսկ ավելի շ ա տ Հ ց ե խ ։ Աղջկա թևին էլ ժ ա մ ա ց ո ւ յց կա, ինչո՞ւ է հ ա ր ց ն ո ւմ ։ Ւ ն շ ֊ո ր ալիք բ ա ր ձ ր ա ց ա վ ն ե ր ս ի ց է ի ն շ ֊ո ր օձ զ ա ր թ ն ե ց , թեպ ետ աՂ2Ւկը գե ղե ցիկ ԷՐ* Ա յդ դեպ քեր ո ւմ տատը խորհուրդ էր տալիս մ տքի մեջ հաշվել մ ի ն լև երեսունի նը, բ ա յ ց նա չ հ ա շ վ ե ց ։ Դրանից մա րդ ծ ե ր ա– նում է, հերսում հաշ վ ե լո լ ց , և հ ետ ոՀ մ ի նչև երեսունինը հ ա շ ֊ վ ել, մեկ է, լի կարող։ Եվ չ ա ր ո ւ թ յ ա մ բ ա սա ց*— Օրիորդ, իսկ ձեզ չ ի ՞ հետ ա քրքրում, թե ինչ հիվանդու- թ յո ւ ն ի ց մ ե ռ ա վ Նապոլեոնի հորա քույր ը։— ի ն Ժ ՞ 9՛— Ե նթ ա ս տ ա մ ո ք ս ա յի ն գեղձի սուր բ ո ր բ ո ք ո ւ մ ի ց , — ա սա ցԼևոնը, — ուրի՞շ***— Հ ո րա քույը ների առո ւմ ութ ոչինչ, իսկ ի մ ժ ա մ ա ց ո ւ յց ը չի ա շխ ա տ ո ւմ ։Լևոնը ծ ի ծ ա ղ ե ց ։ Հ եռա վ ո ր սար երի ձյունը մ ո տ իկ ից երևիա յդ ք ա ն ճերմա կ չ թ վ ա ։ Ւսկ ա վտոբուսի ռա դիոընդունիչից Շա ռլ Ազնավուրը կա նչո ւմ էր Ի զ ա բ ե լի ն ։ Լևոնի հարևանը զ ա ր թ ն ե ց ։— Ս կ ս ե ց ի ն ք ր թ մ ն ջ ա ց ն ա , – ռ ա դ ի ո յո վ մի հ ա յի ձա յնչես լ ս ի ։ Վ ա ր պ ետ , դրա ձենը կտրի*** ՝— Չէէ լ է , ի ՞ն չ եք ա ս ո ւ մ ***,— բ ո ղ ո ք ե ց աղջիկը։— Երգողը հայ է, տատն էլԼենի հա կա նում էապրում,– 202–)

(գ յո ւմ ր ե ց ի է , – հ ա նգիստ, ա նտարբեր ասաց էևոնը և, դ ա ռ նալով աղջկան, շ ա ր ո ւ ն ա կ ե ց , – ժ ա մը տ ա սնմեկն անց է տասնհինգ։Հ եռա վոր սարերի ձյունը արևի տակ թ վ ո ւմ է սպիտակհրդեհ։ Իսկ Շա ռլ Ազնավուրը կա նչում է Իզարելին։ Ասում են մարդը պարզապես նստած է գե րե զմ ա ն ի մ ո տ , սիրած աղջկա՝ Իզաբեչի գե րե զմ ա ն ի մոտ, ու կանչում է նրան, Ինչքան տ ա ր բե ր կարելի է արտասանել նույն անունը՝ Ի զ ա բ ե ՜լ, Իղ ա րե՛լ, Ի գ ա բ ե ՚լ . . . Կամ գուցե ուրի՞շ բա նի մա սին է երգը, գուցե Իղարելը պ արզա պես լքել է, հ եռա ցել ու նա մ ո ր մ ո ք ո ւմ է օրերի համար, որ չեն կր կն վելու։ Ո՞վ գի տ ե։ Լևոնին չէր հե– տ ա ք ր ք ր ո լմ , թե ինչի մ ա ս ի ն է իրոք երգը, նա հավատում էր իր հնարած պ ա տ մ ո ւ թ յա ն ը և նույն իսկ պ ա տ կերացնում Շ ա ռ ֊ լին՝ Երևանի գ ե ր ե զմ ա ն ա տ ա ն ը , թ ա ր մ հողա թմբի մ ո տ ։ Իսկ երգը շա րունակվ ում էր։ Ի զ ա բ ե ՚լ , ի մ ս ե ր . . . Միլիարդ ա նգ ա մ մարդիկ ասել են ա յս նախ ա դա ս ութ յո ւն ը , և մ ի ա յն աղջկա անունն է ուրիշ եղ ե լ։ Միլիարդ ա ն գ ա մ ։ Էևոնը ն ա յեց աղջկան, տեսա վ նրա կիսափակ աչքերը և վ ա խ ե ց ա վ , որ հիմա նա կպ ա տմի սիրո հո գնա ծ մ ի պ ա տ մ ություն կամ կա սի, որ կ յա ն ք ում դեռ իրեն ոչ ոք ա յդ պ ես չի կանչել, որ եթե իմանա ր կ կ ա ն չե ի ն , ինքն էլ պատրաստ կլիներ մ եռն ե լո ւ. . .— Ո՞ւր եք գ ն ո ւ մ , — հարցրեց նա աղջկան, ինչպես կա սեր՝ խնդ րում եմ փ ո խ ա ն ցել երկու տ ոմ ս։Աղջիկն ա սա ց, թե ուր է գնում,— Ես էլ։Ազնավուրը վերջին ա ն գ ա մ կանչեց Ւ զա բե լին , իսկ Լևոնի հարևանն ա ս ա ց .— Փա ռք ա ստ ծո։Ասում են, թ ե Շա ռլը օրվա մեջ մի քա նի ժ ա մ մեն ա կ է մ ն ո ւմ Փարիզի իր ա յգ ո ւ մ , ա նջ ատվում աշխ արհից և խոսում չկորցրած մտ եր ի մ նե ր ի հ ետ ։ Ասում են։ Երևի մարդուն իրոք հարկ ավոր է երբեմն մենա կ մ ն ա լ, ինքն իր հետ, ինքն իր դ ե մ , և, երևի, հենց ա յդ ժ ա մ ա նա կ են գալիս ի սկա կա ն մ տ ե ֊ ր ի մ ն ե ր ը , որոնց կո րցնում ես, որովհետև մ տ երիմ ները նրանք են, որոնց կո ր ցնում ես։ Մ իա յն պ ատահակա ն մարդիկ են, որ միշտ կողքիդ ենէ—203—)

(Գ .Գյո ւղ սո վ ե տ ի ն ա խ ա գա հ ը չզա ր թ ն ա ծի դեմ ք ոլներ ։ Լևոնը ց ա ն կ ա ց ա վ որոշել աչքերը կի սա փ ա ՞կ են, թ ե ՞ , ինչպ ես մ ա յր ը կա սե ր՝ ա սե ղո վ ծակածէ Մա զերը սա նրած չ է ի ն , իսկ պ ա տ ու հանի գոգի ն գ ր վ ա ծ էր ն ա վ թ ի լ ա մ պ ը ։ ՝— Լույս չ ե ք ունենո ւմ , հա՞ , — հ ա րցրեց Լևոնն ա ռ ա ն ց բ ա ր և ի ։— Մ ե կ - մ ե կ կտ րում են, ժող ո վ , բ ա ն է լի նում՝ լա մ պ ենք վ ա ռո ւմ , ի ՞ն չ ա ն ե ն ք , — ն ա խ ա գա հ ը նոր մ ի ա յ ն բա ր ձ ր ա ց ր ե ց գ լո ւխ ը , — մի ք իչ հ ա մ բ ե ր ի ր ։ ,Նա ն ստ ա ծ էր շատ փոքրիկ ս ե ն յա կ ո ւ մ , շատ մ ե ծ գրասեր ղանի առաջ ու եռ ա ն դ ո վ պ տ տ ում էր հեռախ ոսի լ ծ ա կ ը ։ Կար ծե ս միս է ա ղո ւմ ։— Կենտրոն,ա յկենտ ր ո ն , — ն ա խ ա գա հ իդեմքըմեկ ա ղա չա կա ն էր, մ եկ բ ա ր կ ա ց ա ծ , — կ ե ն տ ր ո ն , , . Օֆիկ ջ ա ն . . . մի շրջկոոպ տուր, Ս ա մ ս ո ն ի ն ... նստ ի ր , — դա արդեն Լևոնին էր վ ե ր ա բ ե ր ո ւ մ , որը տեղ էր գտել լուսամուտի գոգին, նավթի՛* լա մ պ ի մ ո տ , — ա թոռի ննստ իր,Օ ֆիկ ...Վա յ ,ես ձեր տեխնիկ ա ա սողին, էլի կ տ ր վ ե ց . . .Այսպիսի հեռ ախ ոս Լևոնը վերջին ա ն գ ա մ տեսել էր « Չա– պ ա և » կի ն ոն կա ր ում , իսկ նա խ ա գա հի աչքերը բ ա ց կա պույտ էին ։ Սեղանին գրիչ կար, թ ա ն ա ք ա մ ա ն , իսկ պատին՝ ն ա խ ա գահի գ լ խ ա վ ե րև ո ւմ՝ ի ն չ ֊ո ր հին ն կա ր։ Լևոնը երևի փ ո ք ր ֊ի ն չ երկար ն ա յ ե ց նկա րին, չ կ ա ր ո ղ ա ց ա վ որոշել ով է, իսկ ն ա խ ա գա հ ը մի ա չք ո վ նրան էր ն ա յո ւ մ , մի ա չք ո վ ՝ հ եռախ ոսի ն ա խ ն ա դ ա ր յա ն ա պ ա ր ա տ ին ։— Օֆի՜կ, ա ՜ յ Օ ֆ ի կ ... Հուն վա րին նոր նկար կա ռն են ք , փողը փ ո խ ա ն ց ե լ ե ն ք . . . Օֆիկ, — նորից սկ սեց պտտել լծ ա կ ը , հետո հա նկա րծ, մ ի ա ն գ ա մ ի ց զ զ վ ե ց , — դե արի ա շխ ա տ ի էս հ եռ ա խ ո ս ո վ ։ Երևանի՞ց ե ս . . .— Երեսուն թվ ի ն հեռ ախ ոս մ ի ա յն շր ջկենտ րոնում կա ր, — Լևոնն ասա ց ա յ ն , ինչ ա մ ե ն օր ի ր ե ն ց սերնդի երեսով են տ ա լի ս , — Երևանից եմ , թ ե ր թ ի ց . . . /— Նո՞ր ե կ ա ք , — ն ա խ ա գա հ ը հա նկա րծ դ ո լ ք ֊ի ա ն ց ա վ ։ յ— Ա վ տ ոբ ուսո վ ։ Գ յուղսովետ ի մոտ է կա ն գնո ւմ ։— Բա ո ՞ ն ց ։֊ 204–)

(1— էաւ1 է 1 Գործուղման թուղթս շե ք կնքի։— Գնո՞ւմ ե ք , — զ ա ր մ ա ց ա վ ն ա խ ա գ ա հ ը , հետո հ ա ն կ ա ր ծ , կա րծե ս ինչ-ո ը թան հիշե լով, ձեոքը մ եկ ն ե ր սեղանի վրա յ ո վ ՝ ի նչպ ես հեռագիր կ մ ե կ ն ե ր , — Պա պ իկ յա ն Բ ենո,— հետո ուղ ղ ե ր , — Բենի ա մ ի ն . . .— Լևոն,— ասա ց Լևոնը, — կարող է գիշերով գ ն ա մ , մեկէք ձեզ չ տ ե ս ա ։— Հ ա ։ Վաղն էլ շրջկենտրոն են կա նչե լ։ Խ ե ՞ ր ֊շ ա ռ , , ։— Դպրոր պիտի գ ն ա մ ։— Դպ ր ո՞ր , ուրեմն էրեխ եքի համար եկած կլի նեք։— Է ր ե խ ե ք ի , — ք մ ծ ի ծ ա ղ տ վ եց Լևոնը։— Խ ա յտ ա ռ ա կ վ ե ց ի ն ք Հ ա ռա վ ոտ ն էլ դա տ ա խ ա զն էր է ս տ եղ ։ Ասում են՝ Մ ո ս կվ ա յիր էլ պիտի գա ն ։ Մի մատ մեղր դ ա ռ ա ն ք * ,* Որ Մ ո ս կվ ա յիր էլ գ ա ն . . .— Ինքը պիտի գ ա ,— հանկարծ լուրջ-լոլրջ ասա ց Լևոնը,պ ատի նկարն ա կն ա ր կ ե լո վ , — երևի գ յո ւղ սո վ ետ էլ կ մ տ ն ի ։ Լավ է, Նկարը կտ եսնի, մի քիչ կ փ ա փ կ ի , — ու գլխ ո վ արեր պ ատի կո ղ մ ը ։Բենո կա մ Բենի ամին Պա պ իկ յա նը մ ի ա ն գ ա մ ի ց ձեռ քը տ ա րա վ դեպի զ ինվորակա ն գո տ ի ն. որի ճա ր մ ա նդ ի վ ր աձի ա ստ ղը չ կ ա ր , երևի երեխաներն էին թ ո ց ր ե լ ։ նա գոտին մի ա ն ց ք առաջ տ ա ր ա վ , ձ գ ե ց , ուղղեց բ լ ո ւ զ ը , որ վ ի ետ ն ա մ ա կա ն էր ու հ ե տ ա ք ր ք ր ո ւ թ յա մ բ ն ա յե լ ո վ Լևոնին, ա ս ա ց *— Ոնց թ ե * ընկեր Թ ե լ մ ա ՞ն ը * * *— Ի՞նչ Թ ե լ մ ա ն ,— զ ա ր մ ա ց ա վ Լևոնը, — ի ս ձ Մ ոսկվա յիր գալու մ ա սին՝ կատա կ ա ր ե ց ի ։Պ ա պ իկ յա նը կա րծե ս առաջին ա ն գ ա մ ն ա յ ե ց ն կա րի ն *— Շ ա բ ա թ օրը, էսօր ի ՞ն չ օր է , չ ո ր ե ք շ ա բ թ ի ՞ , հա, շ ա բ ա թ օրը բ ե ր ե ց ի պ ա հ ե ս տ ի ց ։ Կ ա բի ն ե տ ո ւմ , որ նկար Աինի, ի ՞ ն չ * * ։ Փ ա ռ ն ա կ ը , թե Թ ելմա նի նկարն է, Էռնեստ Թ ելմ ա նի ։ Հ ե տ ո էլ պ ա ր ծ ե ց ա վ , թե Թ ելմ ա նի ն տ եսել է, ձ ե ռ ք ո վ բ ա ր և ե լ , , ,— Ո՞վ է Փ ա ռնա կը։— Գերի է եղել։— Բացի գ ր ա ն ի ց . . .— Մեր հա շվա պ ա հը։ Ասում են հարյուր քսա ն հ ի ն գ գիրք կ ա ր դ ա ց ե լ ։ Կարդացածէէինի։ Գե րմա նիա յ ի ցուրիշները- 205–)

(շոր, բա ն էին բե ր ե լ, սա հինգ շամ ադան նկար էր բ ե ր ե լ , գրքեր։ Թուրթդ տուր տ ե ս ն ե մ ։Լևոնր մ ե կ ն ե ց գ ո ր ծ ո ւ ղ մ ան վ կ ա յա կ ա ն ք ։Պա պ իկյա նը շատ լուրջ վ ե ր ց ր ե ց , երկար շուռումուռ տ վ ե ց , երևի ռուսերեն դժվա ր ա ն ո ւմ էր կարդալ, հետո բ ա ց ե ց գր ա սե ղանի դարակը , կնիքը հ ա նե ց։ Կնիքը շատ էր մ ե ծ ու Ժա ռա ն գութ յո ւն էր մ ն ա ց ե լ երևի ք սա նա կա ն թ վ ե ր ի ց , ույս գյո ւղսովետ ի աոաջին ն ա խ ա գ ա հ ի ց ։ Լևոնի մ տ ք ո վ ա նցա վ աշխարհի ա մ են ա շա բլ ոն մ ի տ ք ը, ա յս կնիքն ի ն չք ա ՜ն բա ն կ պ ա տ մ ե ր , եթե խ ոս ել ս ո վ ո ր ե ր ... Պա պ իկյա նը մեծ ա ր ժ ա ն ա պ ա տ վ ո ւթ յա մ բ կնիքը թ ա ն ա ք ո տ ե ց հա մա պ ա տա սխա ն բ ա ր * ծիկի վրա, հետո մ ո տ ե ց ր ե ց բե ր ա ն ի ն , սկսեց ա ր ա գ ֊արադ արտ աշն չել։— Որտ ե՞ղ ։ Երկու ամիս է նախագա հ եմ , առաջ ակում– ր ո լմ էի, վարիչ։— Շն որհա վորում ե մ , — էևոնը ց ո ւ յ ց տ վ ե ց , թե որտեղ պիտ ի կն ք ի , — ա յս տ ե ղ էլ ս տ ո ր ա գր եք ։ — Հետո հ ա ր ց ր ե ց , — գ յո ւղ ում վա նք կ ա ՞ . . .— Ոա ո ՞ն ց , դպրոցի բ ա կ ո ւ մ , Փառնակն ասում է հազար տա րվա վա նք է, բ ա յ ց , — երևում է նկարի պ ատմ ո ւթյուն ը տատանել էր նախ ա գա հի հա վա ա ր, — ա յս ի ն ք ն , ինչ ի մ ա նաս, առաջ պահեստ էր*.— Երևի դպրոցն է վա նքի բ ա կ ո ւ մ , — կ ծ եց էևոնը։— Էդպես որ ասիր, ճիշտ ա սիր, — մ ե ղ մ ա ց ա վ ն ա խ ա գ ա հը, հետո մի քիչ մ տ ա ծ ե ց , — տուն չ մ տ ն ե նք, դ պ րոցը հո չ ի ՞ փ ա խչի, էն ա վա նքի բ ա կ ո ւ մ , — վերջին միտքը նա հա ճ ո ւյք ո վ կ ր կ ն ե ց ,— սոված կլինես, Տիկուշը մի բա ն կ ս ա ր ք ի ,հավ շատ ունենք, լա վ արադ կա։ Հը՞.–.,,էևոնը ա ն ը մ բ ռ ն ե լի ք ն ք ջա ն ք ո մ նաւեց Պա պ իկ յա նի ն . տ ե սավ նրա դ եմ ք ի ծ ա լ ք ե ր ը , խ որշոմները (Հկարծես նրա չորրորդ դասա րա նցի տղան հոր դեմքին է փորձել գր չա ծ ա յր ը , գ ր չ ա ծ ա յր ը լա վ չի գրել ու նա խ զ մ զ ե լ է ե ր կ ա ր ֊բ ա ր ա կ ) , տեսավ նրա կոշտ, ասես կարմիր տուֆից սարքած ձ ե ռ ք ե ր ը , չկտ րած եղունգ ները, մ տ ա վ նրա գրասեղանի դա ր ա կը , որտեղ երևի ե ր կ ո ւ ֊ե ր ե ք թ ուղթ կլինի շրջկե նտ րոնից ս տ ա ց ա ծ, մ ե կ ֊ե ր կ ո լ դ ի մ ո ւմ , որոնց ձախ ա նկ յո ւն ո ւմ նա քիչ հետո երևի կմակա–—206 —)

(դրի կարմիր մ ա տ ի տ ո վ , «Դուրս գրել ութ մ ա ն ե թ օ գ ն ո ւթ յո ւն ՝ ի բր և բ ա զ մ ա զ ա վ ա կ մ ո ր » ։ Լևոնը ն ա յ ե ց , մ տ ա ծ ե ց , ժ պ տ ա ց , հետո ն ա յ ե ց պատի նկա րին, չ ժ պ տ ա ց ։ Հ ետ ո գործուղմա ն թուղթը ծ ա լ ե ց - գ ր ե ց գրպ ա նը։— Հ ը ՞ , — ասաց Պ ա պ ի կ յա նը , ա յս ի ն ք ն , տուն գ ն ո ՞ւմ ենք, Տիկուշը հավը եփում է, արաղ խ մ ո ՞ ւ մ եք, թ ե ՞ չ է , , . Իսկ Լևոնը ա սա ց,— Գիտե ՞ս ա մ նկարը կ պ ց ր ո լ, — նա արդեն « դ ո ւ » – ի էր ա ն ց ե լ , — Հ ո վ հ ա ն ն ես Թուման յ ա ն ի ։— Թուման յ ա ն ի ՞ ։ «Ա պ ր ե ք ե ր ե խ ե ք , բ ա յ ց մ ե զ պես չ ա պ ր ե ք » ։ Հ ը ՞ ։ « Ա փ ս ո ՜ ս , Անուշ, սարի ծա ղ ի կ . . . » , — Պապիկ յա ն ի դ եմքը երա նությո ւն էր ա ր տ ա հ ա յտ ո ւ մ , — գրա խ ա նութ ում վ ա յ թե չլ ի ն ի , — հետո մ տ ա ծ ե ց , — Ե րևանից բ ե ր ե լ կ տ ա մ կ ա մ Փառն ակը կունենա ։ Հ ը ՞ . . .— &ս գ ն ա ց ի , — Լևոնըձեռ քն ա ռա վ թ ղ թ ա պ ա ն ա կ ը , —շուտ վ երջա ցրի, վ ա յ թ ե գ ա մ , կ հ ա ր ցն եմ տունգ ց ո ւ յ ց կտ ա ն։— Ց ո ւ յց կտ ա ն , — ու ժ պ տ ա ց գ ո հ , — բ ա ո ՞ ն ց ։Լևոնը դուրս եկավ գ յո ւ ղ ս ո վ ե տ ի ց ։ Բակում ա մ ա յի լռու– թ յո ւ ն էր, որին կարոտ են աշխարհի բո լո ր ք ա ղ ա ք ա բ ն ա կ ները և որից զ զ վ ա ծ են բո լո ր գյո ւղ եր ո ւմ ։ Ոչ ոք չկա ր։ Բակի մ իակ շնչավորը մ ե ծ ա մ ի տ մի աքաղաղ էր, որ դես ուդեն էր ա նում, երևի կերփն տ րե լով կ ա մ ընկերուհի։Նախ՝ երևի կ ե ր։ Լևոնը ն ա յ ե ց ա քա ղա ղին, որը նրան չ ն ա յ ե ց , հետո ն ա յ ե ց կ ո ր ա ցա ծ տներին, երկնքին, որի վ ր ա յ ի ց ասես հ են ց նոր իջել ԷՐ ԳՏո լՂՒ ներկա րա րը, որին պ ա հեստ ից մ ի ա յ ն մի գո ւյն էին տվ ելսպ ի տ ա կ։ Նա յե ց հատուկենտ ծ ա ռե ր ին , որ ա յդ ա մ ա յ ո ւ թ յա ն մեջ թ վ ո ւ մ էին սխալ, թ վ ո ւ մէին մ ո ռ ա ց վ ա ծ մ եկն ո ւմ եկի կ ո ղ մ ի ց , որ հիմա ուր որ է, կհիշի, կվերա դառնա , հ ա նելո վ հողից կտանի ու կլինի լր իվ ի սպ ա նա կա ն ա մ ա յ ո ւ թ յ ո ւ ն ։ Դպրոցը երկհ ա րկա նի, սպիտա կ ներ կա ծ շե նք էր, որ վա րա գո ւյր ի պես կա խվել էր եկ եղեցու առաջ, բ ա յ ց քա նի որ շատ բա ր ձ ր չէր , տանիքի վ ր ա յ ի ց եր ևում էր եկ եղեցու գ մ բ ե թ ը ։ Երևում էր նաև խ ա չը , որ չէին հ ա նե լ։ Տ ա թ և ի կ ը , ա վ տ ո բուսի աղջիկը, ֆ ր ա նսերենի դասատու պիտիլինի մ ոտիկ գյո ւղ եր ի ց մ ե կ ո ւ մ , պիտի ս ո վ ո ր եց նի , որ փոքրիկ գյո ւ ղ ա ց ի նե րը կարդան Բալզակ, գո ւցե Ապոլիներ, կարդան Ռոբես– պիերի ն ա մ ա կ ն ե ր ը ։ Հ ի մ ա ր ո ւ թ յո ւ ն , Տ ա թ ևի կը արդեն եկող֊ 207–)

(տարի ետ կգնա տո ւն, իսկ երեխա ները նրան կհիշեն երազի պեսք որ ք ա յլ ո ւ մ էր իլիկի պոչ թ վ ա9 ոէԼ կրունկների վ ր ա , որի ծնկն երը եր ևում էին, երբ նստ ո ւմ էր, իսկ հետո կ մ ո ռ ա ն ա ն ։ ճ ա ն ա պ ա ր հ ը չէր գա լա րվում օձի ն մ ա ն , հին էր ու ա մ ա յ ի ՝ ի նչպ ես ե ր կի ն ք ը։ Օրվա ա յն Ժամն էր, երբ մեծ եր ը դաշտ ում են, փ ո ք րե ր ը Հ դ պրոցում ։ Ծխել ո ւ զ ե ց , հա ն կ ա ր ծ , երբ իրեն զ գ ա ց դպրոցի բ ա կ ո ւ մ , մուտքի դռա ն առաջ, նոր մ ի ա յն ա նդ ր ա դ ա ր ձ ա վ , թե ինչու է եկ ել, ուզեց պ ա տ կ ե ր ա ց նել Հ ա սմ ի կի և Սերոբի դ ե մ ք ե ր ը , որ չէր տես նելու երբե ք ու ա նի ծ եց իրեն, թե ինչու ե կ ա վ ։ Ներս մ տ ա վ ա վ լա ծ մ ի ջ ա ն ց ք ը ։ Ւ՞նչ պիտի խ ո ս ի , ի ՞ն չ պիտի դրի և ո ՞ւ մ է դա պ ե տ ք ։ Վ առեց ս ի գա ր եթ ը, ծուխը ներս շ ն չ ե ց , հ ա զ ա ց ։ թան– գԸ Աէվին,