นโยบายสาธารณะวาดวยเรองขาว 0

1

สมพร อศวลานนท1

2

เกรนนา

ขาวเปนทงพชอาหารหลกของประชากรในประเทศและเปนสนคา เกษตรสงออกทสาคญ

ชนดหนง ในป 2551 จากปรมาณผลผลตขาวเปลอกจานวน 32 ลานตนนน ประมาณวารอยละ

55 ใชภายในประเทศและสวนทเหลอเปนสนค าสงออก การเพาะปลกขาวในประเทศไทยม

สดสวนของพนทเพาะปลกคดเปนรอยละ 59 ของพนทเพาะปลกทงประเทศและมครวเรอนท

ประกอบอาชพการเพาะปลกขาวประมาณ 3.7 ลานครวเรอน กระจายอยในภมภาคตางๆทว

ประเทศ สาหรบแหลงปลกขาวทสาคญไดแกภาคกลาง ภาคต ะวนออกเฉยงเหนอ และภาคเหนอ

ตอนลาง (ภาพท 1) ซงมทงการเพาะปลกเพอการคาและการเพาะปลกเพอเปนแหลงอาหารของ

ครวเรอน การเพาะปลกขาวจงเปนทงวถชวตของคนไทยและเปนแหลงของรายไดของครวเรอน

การสรางนโยบายสาธารณะทงในอดตและ ปจจบนวาดวยเร องขาว จงประกอบดวยนโยบายท

สรางเสถยรภาพดานราคาและนโยบาย สนบสนนเกษตรกรใหเกดประสทธภาพในการผลต ทงน

เพอมงหวงสรางความอยดกนดใหกบเกษตรกรหรอชาวนาไทย ไปพรอมๆกบการเสรมสราง

ความมนคงทางอาหารใหกบประเทศและการเปนแหลงทมาของรายไดจากการสงออก

ลกษณะนโยบายสาธารณะในภาคการเกษตร

นโยบายสาธารณะในทน หมายถง มาตรการหรอแผนงานทางการเกษตร ตางๆทรฐได

วางไวเพอเปนแนวทางใหเกดปฏบตและบรรลเปาหมายในทางเศรษฐกจและทางการเมองตามท

ตองการ ซงวตถประสงค หรอเปาหมาย ของนโยบายสาธารณะ ในทนอาจเกยวของกบ การสราง

เสถยรภาพของราคา การยกระดบรายไดของเกษตรกรใหสงขน การเพมพนประสทธภาพในการ

ผลตของเกษตรกร การสนองตอบตอ การพฒนาอยางตอเนองและยงยน การเพมพนสวสดการ

ของสงคม หรอ การสรางความมนคงทางอาหาร เปนตน ทงนเปาหมายหร อประโยชนทตองการ

นนอาจจะประกอบดวยเปาหมายดานใดดานหนง เพยงดานเดยวหรออาจประกอบดวยเปาหมาย

ในหลายๆดานประกอบกนไป 1 เอกสารนจดเตรยมใหกบแผนงานสรางเสรมการเรยนรกบสถาบนอดมศกษาไทยเพอการพฒนานโยบายสาธารณะทด

(TUHPP) สถาบนศกษานโยบายสาธารณะ มหาวทยาลยเชยงใหม 2นกวชาการอาวโส สถาบนคลงสมองของชาต และรองศาสตราจารยผทรงคณวฒพเศษ ภาควชาเศรษฐศาสตรเกษตรและ

ทรพยากร คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน

2

ทมา : ไดรบความอนเคราะหจากสานกงานเศรษฐกจการเกษตร

ขาวเหนยวปลกมากในภาคเหนอตอนบน

และภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบน

ขาวเปลอกเจาปลกมากใน

ภาคเหนอตอนลาง ภาคกลาง

และภาคตะวนตก

ภาพท 1 แหลงปลกขาวทสาคญของประเทศไทย

ขาวขาวดอกมะล 105 ปลกมากใน

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

นโยบายบายสาธารณะในภาคการเกษตรโดยทวไปแบงออกไดเปน 2 ลกษณะ กลาวคอ

(1) นโยบายเกยวกบราคา (price policy) เปนนโยบายทใชเปนเครองมอในการกาหนด

ระดบราคาหรอสรางเสถยรภาพราคาตอเกษตรกรหรอตอผบรโภค หรอทงสรางเสถยรภาพของ

ราคาและการยกระดบรายไดของเกษตรกร เชน นโยบายรบจานาผลตผลเกษตร นโยบายประกน

รายไดข นตาสาหรบเกษตรกร เปนตน

(2) นโยบายทไมใชราคา (Non-price policy) เปนนโยบายทใชเปนเครองมอในการ

เสรมสรางประสทธภาพการผลตและความอยดมสขของประชากรภาคเกษตร เชน นโยบาย

ชลประทาน นโยบายการวจยในภาคการเกษตร นโยบายปฏรปทดน นโยบายสนเชอเกษตร

นโยบายแปลงสนทรพยเปนทน เปนตน

สาหรบนโยบายสาธารณะทจะนาเสนอ ในบทความนจะใหความสนใจกบนโยบาย การ

สรางเสถยรภาพดาน ราคาทงทผานมาในอดตและทเปนอยในปจจบนเปนสาคญ โดยมเนอหา

ครอบคลมนโยบายดานราคาทสาคญในชวง 4 ทศวรรษทผานมา

นโยบายการสรางเสถยรภาพราคาขาวสารในตลาดผบรโภค

ในอดต ขาวเปนเปนสนคายทธศาสตรทางการคาทสาคญ ของประเทศ ทงนเพราะ

สถานการณการผลตขาวซงเปนพชอาหารหลกของประชากรในเอเชยมไมเพยงพอกบความ

3

ตองการการบรโภคขาว แมแตประเทศไทยเองทเปนผสงออกขาวยงตองใชนโยบายการเกบ

คาธรรมเนยมการ สงออกขาวทเรยกวา “พรเมยมขาว (rice premium)” ทงนเพอควบคมการ

สงออกขาวไมใหมมากเกนไปจนทาใหผบรโภคภายในประเทศตองเดอดรอน และในขณะเดยวกน

เปนการสรางเสถยรภาพของราคาภายในประเทศ นโยบายการสรางเสถยรภาพราคาใหกบ

ผบรโภค ทสาคญ ประกอบด วยมาตรการการ เกบคาธรรมเนยมการสงออกขาว มาตรการการ

กาหนดขาวสารอง (rice reserve requirement) เปนตน

1. มาตรการการเกบคาธรรมเนยมการสงออกขาวหรอพรเมยมขาว

กอนหนาทประเทศไทยจะเปดประตการคากบองกฤษขาวเปนสนคาท ผกขาดการสงออก

โดยรฐและตอม าจะใหเอกชนทาการคาไดแตกมการ หามการสงออกเ ปนระยะ ๆ ซงการขน

ครองราชของพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว (รชกาลท 4) ในสมยนนไดทรงยกเลกการ

หามการสงออกขาว และนาไปสการทประเทศไทยเปดประตทางการคากบประเทศองกฤษภายใต

สนธสญญาเบารง (Bowring Treaty) ในป พ.ศ. 2398 ในสมยนนขาวเปนสนคาทขาดแคลนใน

ตลาดโลก ทงนเพราะความตองการทมมากกวาอปทานผลผลตและสรางความผนผวนทงในดาน

ราคาและระดบราคา และในหลายประเทศผผลตขาวตางกควบคม และจากดการสงออก (Ingram,

1971, Siamwalla, 1975; รงสรรค ธนพรพนธ 2530) ทงนเพราะการปลกขาวในยคนนเปนการ

ปลกขาวไดเพยงปละครงและตองพ งพาดนฟาอากาศเปนสาคญ มเทคโนโลยสาหรบใชในการ

เพาะปลกจากดและสว นมากเปนเทคโนโลยดงเดม ทาใหไดผลผลตไมเพยงพอกบการบรโภคใน

ประเทศทประชากรบรโภคขาว โดยเฉพาะประเทศในภมภาคเอเชยในหลายประเทศ

ในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว (รชกาลท 5) และบาทสมเดจพระ

มงกฏเกลา (รชกาลท 6)พระมหากษตรในสมยนน ไดทรงเหนความสาคญของการผลตขาวและ

โปรดใหดาเนนการขดคลองในพนทภาคกลาง เชนคลองรงสต ค ลองประเวศบรรมย คลองแสน

แสบ คลองรพพฒน คลองปาสกใต คลองสพรรณ เปนตน ทงนเพอขยายพนทการเพาะปลกขาว

(สนทร อาสะไวย (2530) ซงในชวงเกอบศตวรรษทผานมากอนเขาสสงครามโลกครงทสอง

เศรษฐกจของประเทศไทยไดขนอยกบการปลกขาวและขาวไดกลายเปนสนคาสงออกทกระตนให

เกดการขยายตวของการสงออกตามมา (Zimmerman 1931; Ingram, 1971; Motooka, 1978)

โดยมปรมาณการสงออกประมาณ 1.53 ลานตนตอปในชวงระหวางป 2478-2482 และปรมาณ

การสงออกไดลดลงไปจากนในชวงสงครามโลกครงท 2 (Ingram, 1971)

ในป พ.ศ. 2482 รฐบาลไดเขามามบทบาทในการคาขาวกบตางประเทศมากขนโดยการ

ประกาศใชพระราชบญญตควบคมการสงออกไปนอกราชอาณาจกรและการนาเขามาใน

ราชอาณาจกร ซงสนคาบางอยาง พทธศกราช 2482 (Motooka, 1978) ตาม พ.ร.บ. ดงกลาว

เอกชนสงออกขาวได แตอยภายใตการควบคมของ พ.ร.บ. ฉบบน

หลงสงครามโลกครงทสองสนสดลงในป 2488 ประเทศไทยตองเสยคาปรบสงครามและ

จะตองสงมอบขาวใหกบองคการสหประชาชาตตามขอผกพนสญญาสมบรณแบบ ซงกระทรวง

4

เศรษฐการ (กระทรวงพาณชยในปจจบน) จะตองรบภาระในการจดหาขาวและสง มอบใหองคการ

สหประชาชาต กระทรวงเศรษฐการจงไดระงบการอนญาตใหเอกชนสงออก(Siamwalla, 1975)

ใน พ.ศ. 2489 ไดมการจดตงองคการขาว (ซงตอนหลงไดเปลยนชอเปนสานกงานขาว )

เพอทาหนาทรวบรวมขาวและสงมอบขาวใหองคการสหประชาชาต ในระยะแรกเปนการสงม อบ

ขาวแบบใหเปลาตอมาได มการเปลยนแปลง ใหมการจายเงนคาขาวในราคาทน จนกระทงหมด

ภาระขอผกพนดงกลาวในป พ .ศ. 2491 แตสานกงานขาวกยงคงดาเนนการตอไปเชนเดม

(Motooka, 1978) สาหรบการดาเนนนโยบายขาวภายในประเทศนน รฐบาลเรมเขามามบทบาท

หลงสงครามโลกครงท 2 โดยในป 2488 รฐบาลไดออกพระราชบญญตควบคมเครองอปโภค

บรโภคและของอน ๆ ในภาวะคบขน พทธศกราช 2488 (สานกงานเศรษฐกจการเกษตร 2533)

เมอสถานการณเศรษฐกจและการคาของโลกภายหลงสงครามไดกลบคนสภาวะปกต

กระทรวงเศรษฐการจงไดอนญาตใหเอกชนสงออกขาวได แตจะตองปฎบตตามเงอนไขทราชการ

กาหนด โดยทางราชการควบคมการออกใบอนญาตและเกบคาพรเมยมขาว ซงผสงออกจะตอง

จายเปนคาธรรมเนยมใหกบรฐบาลในทกๆตนทสงออกขาว คาพรเมยมขาวจงเปรยบเสมอนเปน

ภาษสงออกขาว (Siamwalla and Setboonsarng, 1989) ทงนการเกบคาธรรมเนยมการสงออก

ขาวไดเรมตนขนในป 2499 (Motooka, 1978)

การเกบพรเมยมขาวในชวงตนทศวรรษ 2500 มวตถประสงคทางการคลงเพราะเปนการ

หารายไดของรฐ ทงน Siamwalla (1975) รายงานวาในป 2499 การเกบคาพรเมยมขาวมมลคา

รวม 841.7 ลานบาท หรอคดเปนรอยละ 16.6 ของรายรบของรฐบาลทงหมด คาพรเมยมขาวจง

ถอเปนรายรบทสาคญของรฐบาล และดวยวตถประสงคของการสรางรายรบใหกบรฐบาลทาให

อตราคาพรเมยมขาวทเรยกเกบในชวงนนมอตราคอนขางคงท (ตารางท 1) (แตอตราคาพรเมยม

จะแตกตางไปตามชนดขาว ดตารางผนวกท 1) ตอมาการเกบคาพรเมยมขาวไดนาไปเชอมโยง

กบเหตผลทางดานสวสดการของผบรโภค ทาใหอตราคาพรเมยม ในแตละปมความแปรปรวน

แตกตางกนไป โดยมวตถประสงคเพอรกษาเสถยรภาพของราคาขาวสารให อยในระดบตา ทาให

ผบรโภคสามารถบรโภคขาวสารในราคาถก (อมมาร สยามวาลา และวโรจน ณ ณะนอง 2533)

อยางไรกตาม ในชวง 2509-2516 เปนชวงเวลาทราคาขาวในตลาดโลก แปรปรวนสง

รฐบาลในขณะนน จงไดปรบอตราคาพรเมยมตามการเปลยนแปลงของราคาขาวในตลาดโลก โดย

มเปาหมายเพอการรกษาเสถยรภาพของราคาขาวภายในประเทศ นอกจากนรฐยงไดใช

นโยบายพรเมยมขาวพรอมกบมาตรการการเสรมตางๆ เชน มาตรการจากดการ สงออกขาว 2

3

มาตรการหามการสงออกในบางป3

4 การกาหนดโควตาการสงออก4

5และรวมถงมาตรการการเรยก

3 การจากดการสงออกขาวไดเกดขนในชวงป 2500—2516 4 ไดมการหามการสงออกขาวในชวงเดอนกนยายนและตลาคม 2503 เดอนกนยายน 2509 และมถนายน 2516 5 มการกาหนดโควตาการสงออกในเดอนกมภาพนธและเดอนมนาคม จานวน 80,000 ตนตอเดอน ในป 2511

5

ตารางท 1 อตราคาพรเมยมขาวและมลคาคาธรรมเนยมทเกบได จากป 2505-2529

ป อตราคาพรเมยมขาวบาทเฉลยตอตน1/ มลคาคาธรรมเนยม(ลานบาท)2/

2505 540.42 753.64

2506 550.50 842.37

2507 550.50 1,309.55

2508 550.50 1,197.82

2509 550.50 981.56

2510 759.88 1,055.09

2511 953.00 1,386.15

2512 706.96 932.75

2513 527.31 551.81

2514 356.25 264.52

2515 337.50 310.48

2516 530.00 476.82

2517 2,410.36 3,274.67

2518 883.95 741.27

2519 368.63 346.38

2520 357.63 847.91

2521 510.00 1,025.41

2522 510.00 1,301.16

2523 482.50 1,695.43

2524 347.52 1,328.56

2525 201.00 939.66

2526 176.71 662.80

2527 100.54 470.26

2528 Na3/ 495.43

2529 Na3/ 179.78. หมายเหต: 1/ไดจาก Siamwalla and Setboonsarng (1989). เปนมลคาคาธรรมเนยมทเรยกเกบไดเฉลยตอปรมาณการสงออก

ขาวทกประเภทรวมกน

2/ ขอมลระหวางป 2505-2517 ไดจาก สมาคมผสงออกขาวระหวางประเทศ (2520) และระหวางป 2518-2529 ไดจาก

อมมาร สยามวาลาและวโรจน ณ ณะนอง (2533)

3/ ไมมขอมล

เกบขาวสารอง จากผสงออกในราคาตา กวาราคาตลาด 5

6 การบงคบใหผสงออก สตอกขาวตาม

สดสวนของการสงออก 6

7 เปนตน มาตรการ เสรมดงกลาวมแนวโนมทจะกด ดนตอราคาขาวสาร

และขาวเปลอกในประเทศใหลดตาลง

6 ไดกาหนดใหผสงออกขาวตองขายขาวใหรฐบาลจานวน 15% ของปรมาณการสงออกใหกบรฐในราคาตา

6

อยางไรกตาม การเขาสยคของการ ปฎวตเขยวในชวงเวลาตอมา ไดเปนกาวสาคญททา

ใหอปทานผลผลตขาวของโลกและของไทยเพมขนเรวกวาอปสงคและมผลตอการขยายตวของ

อปทานขาวในตลาดสงออก ราคาขาวในตลาดสงออกไดมแนวโนมลดลงเปนลาดบ ทาใหประเทศ

ไทยตองยกเลกการเกบคาพรเมยมขาวไปในป 2529 (Siamwalla and Setboonsarng, 1989) ซง

นบวาผลกระทบจากการปฏวตเขยวไดมผลอยางสาคญตอการปรบเปลยนมาตรการดานราคาขาว

จากทเคยใหความสาคญกบกลมผบรโภคเปนสาคญ มาสน โยบายการใหการอดหนนกบกลม

ผผลตในระยะตอมา

2. มาตรการการเรยกเกบขาวสารองจากผสงออกในระดบราคาตากวาราคาตลาด

นโยบายการเรยกเกบขาวสารองจาก ผสงออกใน ระดบราคาตา กวาราคาตลาดกอนทจะ

ไดรบอนญาต ใหสงออกขาว มาตรการดงกลาว ในระยะเรมแรก ใชเปนเครองมอ สนบสนน การ

สงออกใหมความคลองตวมากกวาการใหการอดหนนผบรโภค ทงนไดมการจดตงคณะกรรมการ

ขาวสารองขนในป 2503 เพอการเปนผสงออกขาวในรปของรฐบาลตอรฐบาล (G-to-G)ซงการ

จดหาขาวสารองเปนกจกรรมเพอลดความเสยงทรฐจะมขาวไมเพ ยงพอตอการสงออกเมอตองสง

มอบและการเกบขาวสารองของรฐในขณะนนเปนการเขาซอจากตลาด (Siamwalla and

Setboonsarng, 1989) อยางไรกตามการใชมาตรการเรยกเกบขาวสารองฯ เพอการอดหนน

ผบรโภคนนไดเรมขนในป 2505 เมอมการสงออกขาวจานวนมากเกดขนใ นปนนพรอมกบราคา

ขาวสงออกทไดปรบตวเพมสงขนอยางรวดเรว รฐจงออกมาตรการเรยกเกบขาวสารองฯแกผ

สงออกเปนครงแรก โดยในเดอนมนาคม 2505 รฐบาลในขณะนนไดกาหนดให ผสงออกตองสง

มอบขาวสารใหกบรฐในปรมาณรอยละ 15 ของปรมาณขาวสงออก และไดยกเ ลกไปในเดอน

ธนวาคม ในปเดยวกน (Siamwalla, 1975) ทงนขาวสารองทเรยกเกบนสว นหนงไดใหองคการ

คลงสนคาไดนาออกจาหนายในชองทางการคาตางๆในระดบราคาทตากวาราคาตลาด

ในชวงป 2509-2511 เมอสถานะการณการคาขาวในตลาดการคาของโลกเกดความไม

เพยงพอของอปทานขาวในตลาด ทาใหระดบราคาขาวในประเทศเพมสงขน รฐบาลในขณะนนได

เรมโครงการขาวสารราคาถกเพอขายใหกบคนในกรงเทพฯ และขณะเดยวกนกใชมาตรการการ

เรยกเกบขาวสารองฯ กบผสงออก มาตรการเรยกเกบขาวสารองจากผสงออกฯ น รฐบาลไดเรยก

เกบจากผสงออกเมอเหนวาสถานการณราคาขาวสารในประเทศปรบตวสงขนและ ได เขา

แทรกแซงในตลาดขายปลกขาวสารสาหรบผบรโภค โดยจดราคาขายในทองตลาดตามชองทาง

การตลาดตางๆในระดบราคาทตากวาราคาตลาด และหากเมอใดทราคาขาว ใน ตลาด

ภายในประเทศปรบตว ลดลง เนองจาก ตลาดสงออกมความตองการลดลง รฐบาลกจะยกเลก

มาตรการการเรยกเกบขาวสารองเปนชวงๆไป เชนการยกเลกการเรยกเกบขาวสารองในเดอน

7 ไดกาหนดใหผสงออกขาวตองสารองขาวสารในจานวน 10% ของปรมาณการสงออกในเดอนสงหาคม 2509 และเพมขนเปน

เปน 15% ในเดอนพฤศจกายนของปเดยวกน ปรมาณสดสวนขาวสารองทเรยกเกบไดมการปรบเปลยนไปตามสถานะการณ

การคาขาวโลกในแตละปและมอตราการสารองสงสดในเดอนสงหาคมป 2516 ในอตรา 200% ของปรมาณสงออก (Siamwalla,

1975)

7

เมษายน ป 2512 เรอยมาจนถงเดอนสงหาคม 2515 จงไดมมาตรการเรยกเกบขาวสารองอกครง

หนง อยางไรกตามภาวะตลาดขาวในตลาดสงออกท ตงตวไดมผลทาใหรฐบาลไดปรบการเรยก

เกบขาวสารองจากผสงออกสงถง 200% ในเดอนสงหาคม 2516 (Siamwalla, 1975) อนเปนผล

สบเนองมาจากการรวมกนของประเทศผสงออกนามนบางประเทศขนเปนกลมประเทศผสงออก

นามน (OPEC)8

การดาเนนมาตรการการเรยกเกบขาวสารองฯ ดงกลาว ไดรบการวเคราะหวจารณอยาง

มากในระยะเวลาตอมาวาไมไดใหการอดหนนกบผเดอดรอนยากจนอย างแทจรงและมขอวจารณ

ถงการรวไหลจากการหมนเวยนขาวราคาถกของรฐมาขายในระดบราคาตลาด รวมถงผบรโภคใน

เมองหลวงเทานนทไดรบผลประโยชนจากโครงการน ดงนน แทนทนโยบายดงกลาวจะสราง

เสถยรภาพของราคาขาวกบ กลายเปนตวเรงใหเกดความไมมเสถยรภาพข องราคาขาวสารใน

ตลาดขายปลกในประเทศ ตามมา อนเปนผลจาก องคการคลงสนคาไมมสถานทจดเกบเพยงพอ

นอกจากนในขนตอนทผสงออกไดใบอนญาตในการสงออกผสงออกไมตองสงมอบขาวสารอง

ใหกบรฐโดยทนท แตจะเปนการสงมอบในเวลาตอมาเมอรฐมความตองการขาว ซงเทากบไปเรง

จานวนขาวในสตอกของผสงออกใหลดลงและในขณะทขาวมราคาปรบตวสงขน ความตองการ

ของรฐทเรยกเกบขาวจากผสงออกไดกระตนใหราคาในตลาดสงขนตามไปดวย นโยบายการเรยก

เกบขาวสารองฯไดถกยกเลกไปในป พ.ศ. 2519 (Siamwalla and Setboonsarng, 1989)

ทาใหระดบราคานามนเชอเพลงปร บตวเพมสงขนและเกดเปน วกฤตราคา

พลงงานในตลาดโลก และไดสงผลตอการเพมขนของราคาขาวอยางมากตามมาดวยเชนกน

นโยบายการแทรกแซงกลไกราคาในตลาดขาวเปลอก

กอนกาวเขาสยคการปฏวตเขยว สถานการณการผลตขาวของโลกมความจากดในดาน

อปทานผลผลตและ รวมถงมความแปรปรวนสง ซงไดสงผลกระทบตอความแปรปรวนของราคา

ขาวในตลาดการคาขาวระหวางประเทศ ความเดอดรอนและความหว โหยทเกดขน ทงในเอเชย

และในภมภาคอนๆของโลก อนเนองจากปรมาณผลผลตขาวมไมเพยงพอ ไดนาไปสการสราง

นวตกรรมดานพนธขาวเกดขนใหม โดยเรมจากการทสถาบนวจยขาวนานาชาต (IRRI) ไดคนพบ

ขาวพนธมหศจรรยหรอทเรยกวา IR89

ในประเทศไทย ขาวพนธไมไวตอชวงแสงหรอ “ขาวพนธใหม ” หรอบางทเรยกวาขาว

“กข.” ของไทย เปนขาวทกรมการขาว (ชอในปจจบน ) ไดใชแมพนธ IR8 มาผสมกบพนธเหลอง

ซงเปนพนธขาวทไมไวตอชวงแสง สามารถปลกไดทกฤด

มการตอบสนองตอป ยเคม ไดด ใหผลผลตสงเมอเพาะปลกในพนทชลประทาน ขาวพนธ

มหศจรรยดงกลาวไดแพรกระจายไปในสวนตางๆของโลกอยางรวดเรว ทงโดยการรบพนธ

ดงกลาวไปปลกโดยตรงและรบพนธดงกลาวไปปรบปรงใหเ ขากบสภาพแวดลอมการผลตและ

รสชาตทประชากรในประเทศนนๆตองการ

8 การวมตวของประเทศผสงออกนามนขนเปน OPEC เกดขนในป 2516 9 สถาบนวจยขาวนานาชาต (IRRI) ไดคนพบขาวพนธมหศจรรยนและไดนาออกเผยแพรในป ค.ศ. 1966 (Jackson et al, 1969)

8

ทองซงเปนพนธพนเมองของไทย ไดตงชอเรยกวาพนธ กข . 110

ผลของการปฎวตเขยว ในประเทศไทย ไดสงผลตอการขยายตวของปรมาณผลผลตและ

เนอทเพาะปลกขาว กลาวคอผลผลตขาวของไทยไดขยายตวเพมขนจาก 14 ลานตนในป 2510

และเพมขนเปน 18 ลานตน และ 32 ลานตนในป 2530 และ 2551 ตามลาดบ ในดานพนท

เพาะปลกขาวของประเทศไดมพนทเพมขนจาก 47 ลานไรในป 2510 เพมขน เปน 62 ลานไร

และ 67 ลานไรในป 2551 (สมพร อศวลานนท 2552)

ขาว กข. 1 ไดนาออกเผยแพร

ในราว พ .ศ. 2512 หลงจากนนไดมการพฒนาปรบปรงพนธกาวหนาเพมขนอกมากมาย ซง

เรยกวาขาวพนธไมไวตอชวงแสง ขาวพนธไมไวตอชวงแสงนในชวงแรกๆจะมคณภาพและ

รสชาตไมสามารถแขงขนไดกบขาวพนธพนเมองและไมเปนทตองการของตลาดภายในประเทศ

เพราะถกจดเปนขาวคณภาพตา แตการทพนธดงกลาวใหผลผลตสงไดเปนปจจยสาคญตอการ

ยอมรบของเกษตรกรในพนทชลประทาน 10

11 การแพรกระจายของขาวพนธไมไวแสงในประเทศ

ไทยในพนทชลประท านไดจงใจตอการใชพนทเพาะปลกขาวแบบเขมข น (rice cropping

intensity) กลาวคอปลกไดหลายครงในรอบปบนทดนเดม อนเปนผลตอการขยายตวของพนท

เพาะปลกและผลผลตขาว ทงของไทยและในแหลงปลกขาวอนๆทงในเอเชยและนอกเอเชย

ปรมาณอปทานผลผลตขาวของโ ลกจงไดขยายตวเพมสงขนอยางรวดเรวไปพรอมๆ กบแรง

กดดนตอระดบราคาขาวทงในตลาดการคาระหวางประเทศและในประเทศไทย

การขยายตว ของผลผลต ขาวภายในประเทศทเกดขนอยางรวดเรว ไดสงผลตอการ

เปลยนแปลงในนโยบายดานอาหารของประเทศจากเดมทผบรโภคเปนแรงกดดนตอนโยบาย

อาหาร (consumer-led-food policy) ไดปรบเปลยนไปสการทผผลตเปนแรงกดดนตอนโยบาย

อาหาร (producer-led-food policy) โดยนโยบายสาธาร ณะเรองขาวไดเปลยนขว จากการ

แทรกแซงกลไกตลาดเพอใหการอดหนนผบรโภค ไปสการแทรกแ ซงกลไกตลาดเพอใหการ

อดหนนแกผผลตซงมาตรการทสาคญ ไดแกมาตรการการพยงราคาขาวเปลอกทฟารม มาตรการ

การรบจานาขาวเปลอก และมาตรการการประกนรายไดข นตาของเกษตรกร

1. มาตรการพยงราคาขาวเปลอก

ในอดตทผานมา การใชมาตรการดานราคาเพอยกระดบราคาขาวเปลอกทฟารม ไดเรม

ดาเนนการในป 2498 ทงนในขณะนนรฐไดจดตงองคการคลงสนคา (อคส.) ขนเพอทาหนาทใน

การออกไปรบซอและรวบรวมขาวเปลอกจ ากเกษตรกรในชวงหลงฤดกาลเกบเกยวแต ในทาง

ปฏบตมไดมการดาเนนงานอยางจรงจง จนถงป 2503 รฐบาลจงไดจดตงคณะกรรมการสารอง

ขาวขน เพอใหทาห นาทรบซอขาวเปลอกจากชาวนาโดยเฉพาะในจงหวดทมการรองเรยนวา

ราคาขาวเปลอกตกตา อยางไรกตามการดาเน นงานตามนโยบายดงกลาวอยในขอบเขตจากด

เพราะรฐจดเงนทนหมนเวยนในการดาเนนงานใหในจานวนนอย (หนวยวจยธรกจเกษตร, 2539)

10 Jackson et al (1969) 11 การปรบปรงพนธในระยะเวลาตอมาไดทาใหคณภาพและรสชาตของขาวพนธไมไวตอชวงแสงดขนเปนลาดบ อยางเชนในกรณ

ของขาวพนธปทมธาน1 ซงมลกษณะของเมลดรวมทงมระดบอมโรสใกลเคยงกบขาวขาวดอกมะล

9

ความพยายามของรฐทจะพยงราคาขาว ไดมการดาเนนการอยางจรงจงนบตงแต ป 2509

เปนตนมาเนองจาก ภาวะตกตาของราคาขาว ในบางชวงเว ลา โดยรฐบาลไดมอบหมายให

คณะกรรมการสารองขาวเปนหนวยงานรบซอขาวเปลอกสวนกลาง และใหองคการคลงสนคาเปน

หนวยงานรบซอขาวเปลอกในภมภาค ขาวเปลอกทซอตามโครงการนจะถกแปรสภาพเปน

ขาวสาร ซงสวนหนงสงขายใหรฐบาลตางประเทศ อกสวนหนงคณะกรรม การจะสารองขาวไวให

องคการคลงสนคาและกรมการคาภายใน เพอนาไปขายใหกบประชาชน ตามนโยบายตรงราคา

ขาวสารในตลาด

ความพยายามในการยกระดบราคา ขาวเปลอกใหสอดคลองกบราคาขาวสาร ไดเรมตน

ขนในป 2516 ซงเปนการกาวเขาสยคสมยทรฐบาลใหความสนใจกบเสยงของเกษตรกรมากขน 11

12

โดยไดประกาศราคาประกนขาวเปลอกเกวยนละ 2,500 บาท และกาหนดราคาขาวสารถงละ 75

บาท (อมมาร สยามวาลา และ วโร จน ณ ระนอง 2533) ในป 2517 ไดมการจดตงกองทน

สงเคราะหเกษตรกรขน12

13 ทงนไดมอบหมายใหองคการตลาดเพอเกษตรกร (อตก.) ซงตงขนในป

2517 เชนกน เปนหนวยงานทรบซอขาวเปลอก โดย อตก .จะแปรรปขาวเปลอกทซอมาเปน

ขาวสาร สวนหนงจะนาออกขายตางประเทศตามโควตาทกรมการคาตางประเทศจดสรรใหตาม

สญญาขายขาวระหวางรฐบาลกบรฐบาล สวนทเหลอขายใหกบองคการคลงสนคา เพอ นาออก

ขายใหกบประชาชน ตามนโยบายตรงราคาขาวสารในตลาด

ในชวงระหวางป 2519-2523 รฐไดให อตก. ทาหนาทรบซอขาวเปลอกเพอพยงราคา

ไมใหตกตาจนเกนไป โดยในการรบซอไดใหแตละหนวยพจารณาตดสนใจรบซอขาวเปลอกตาม

ราคาตลาดในทองถนนนๆ โดยมขอกาห นดวาราคาทรบซอจะตองไมสงกวาระดบราคาขนสงท

ทางคณะกรรมการรกษาระดบราคากาหนดขน ราคารบซอข นสงทไดกาหนดไวนจะเทากนในทก

ทองทท วประเทศ อยางไรกตามมาตรการดงกลาว นมปญหาและไมเปนผลสาเรจ เพราะเมอ

ราคาขาวเปลอกลดตาลงนน ราค าประกนทประกาศกลบพบวาตากวาระดบราคาทซอขายกนใน

ตลาดเสยอก อกทงราคาประกนทประกาศไวสงกวาราคาตลาดแตการจดหาเงนทจะนามาใชใน

โครงการกลบมจากด ทาใหการดาเนนนโยบายไมเกดประสทธผลและขาดความตอเนอง

การดาเนนงานตามมาตรการพยงราคาไดลดบทบาทลงในชวงป 2522-2524 เนองจาก

ความตองการขาวเพอการสงออกมมากขนและทาใหระดบราคาขาวเปลอกไดเพมสงขนตามไป

ดวย ในชวงดงกลาว มาตรการ พยงราคาไดลดบทบาทลงไปพรอมๆกบการเพมบทบาทของ

มาตรการการจดตงมลภณฑกนชนขาวสาร โดยรฐจดหาสนเชอในอตราดอ กเบยตาใหกบโรงส

เพอใหโรงสออกไปซอขาวจากเกษตรกรแลวนามาสเปนขาวสารสงมอบให องคการคลงสนคา

(อสค.) เพอเปนขาวสารองแล วนาไปจาหนายในราคาถกใหกบผบรโภคตอไป (หนวยวจยธรกจ

เกษตร 2539) อยางไรกตามการดาเนนงานของ อคส . ไดประสบภาวะการขาด ทนอยางหนก

หลงจากทไดดาเนนงานตามนโยบายดงกลาวมาระยะหนง เพราะ อคส.ตองออกไปรบซอขาวใน

12 เปนชวงหลงจากมการปฏรประบบประชาธปตยอนเปนผลจากการประทวงของนสตนกศกษา 13 ทงนเงนกองทนไดจากการนาคาธรรมเนยมการสงออกขาว (rice premium) หลงหกคาใชจายแลว มาใชในการดาดาเนนการ

10

บางทองทสงกวาราคาตลาด เปนผลใหรฐเร มตระหนกวาไมสามารถจะใชมาตรการเหลานได

ตอไปอก (อมมาร สยามวาลา และวโรจน ณ ระนอง 2533)

ทงนนบจากป 2524 เปนตนมารฐไดมงความสนใจไปในเรองการจดตงตลาดกลาง

ขาวเปลอกในแหลงสาคญๆ เพอใหเกษตรกรขายขาวเปลอกกบโรงสไดโดยตรงและเปนการตด

ทอนพอคาคนกลาง พรอมกบการผลกดนโครงการรบจานาขาวเปลอก 13

14ในการสรางเสถยรภาพ

ดานราคาตอจากนนมา

2. มาตรการรบจานาขาวเปลอก

นบจากปการผลต 2524/25 เปนตนมา รฐไดปรบรปแบบของโครงการพยงราคาขาวมา

เปนโครงการรบจานาขาวเปลอก 14

15 โดยมอบหมายใหธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ

การเกษตร (ธ.ก.ส) รบจานาขาวเปลอกจากชาวนาในอตราดอกเบยตา เพอจงใจใหชาวนาชลอ

การขายขาวในชวงตนฤดเกบเกยวและลดอปทานขาวทออกสตลาด ทงนเพอใหชาวนามเงนไปใช

กอนโดยยงไมตองขายขาว เมอราคาขาวหลงฤดเกบเกยวสงขนชาวนาคอยมาไถถอน ขาวเปลอก

ไปขายในตลาดกจะชวยใหเกษตรกรมรายไดสงขนตามมา โครงการรบจานาขาวเปลอกในระยะ

เรมแรกเปนโครงการเสรมและเปนโครงการ ขนาดเลก โดยเปดโอกาสใหเกษตรกรทตองการใช

เงนในตนฤดการเกบเกยวไดนาขาวมาจานาไวเปนหลกประกนและเพอลดอปทานขาวทจะเขาส

ตลาดในชวงฤดเกบเกยวจานวนมากไดชลอตวลง ทงนเกษตรกรทเขารวมโครงการจะไดรบเงน

กยมไมเกนร อยละ 80 ของมลคาขาวเปลอกทนามาจานาตามมลคาตลาดและในวงเงนกไมเกน

รายละ 100,000 บาท โดย ธ .ก.ส. คดอตราดอกเบยรอยละ 13 ตอป พรอมทงมเงอนไขวา

เกษตรกรจะตองมาไถถอนขาวเปลอกคนอยางชาตามเวลาทกาหนดไว และหากไมมาไถถอน

ภายในกาหนดขาวเปลอกท นามาจานาจะตกเปนของ ธ.ก.ส. และ ธ.ก.ส. จะนาออกจาหนายเพ อ

ชาระหนสนตอไป (สมพร อศวลานนท และ อรอนงค นยวกล 2549 )

การดาเนนงานในปแรกพบวามชาวนา ในพนท 3 จงหวด (สพรรณบร ชมพร และ

นครศรธรรมราช) จานวน 69 รายทนาขาวเปลอกมาจานาและมปรมาณขาว ทเขาโครงการรบ

จานาเพยง 410.56 ตน ทงนเพราะเกษตรกรทเขาโครงการจะมคาใชจายเฉลยตนละ 443.36

บาท (คาดอกเบย คาขนสง คากระสอบและคาอนๆ ) ในขณะทราคาขาวปรบเพมขนมาเพยงตน

ละ 200 บาทเทานน (ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ ไมปรากฎป ) ความไมสาเรจของ

14 โครงการรบจานนาขาวเปลอกเปนโครงการนารองเลกๆ ซงแรกเรมจดตงโดย ธ.ก.ส. อนเปนผลจากแรงผลกดนทางการเมอง ท

จะให ธ .ก.ส. เลอนกาหนดการชาระหนของเกษตรกร และเพอใหเกษตรกรเกบขาวไวขายในชวงทไดราคาด โดยฝากขาวไวท

โกดงของ อคส. 15 หลกการทวๆไปของโครงการรบจานาขาวเปลอกคอการใหเงนกในอตราดอกเบยตาแกเกษตรกรโดยใชขาวเปลอกเปน

หลกประกนในการชาระหนเงนก ทงนเพอบรรเทาความเดอดรอนทางการเงนแกเกษตรกรและในขณะเดยวกนจะชวยใหปรมาณ

ขาวเปลอกออกสตลาดในชวงฤดกาลเกบเกยวนอยลง ซงจะทาใหระดบราคาขาวเปลอกในชวงเกบเกยวไมตกตาลงมากนก

สาหรบชาวนาทจานาขาวเปลอกจะคาดหวงวาเมอเกบขาวเปลอกไวขายในชวงหลงฤดเกบเกยวจะขายไดในราคาทสงขนได

รายไดมากขน โดยการรบจานาจะอย ในชวงเดอนพฤศจกายนถงกมภาพนธ ในทวทกภาค ยกเวนภาคใต สวนในภาคใตจะเรม

โครงการในชวงเดอนมนาคมถงพฤษภาคม ของทกป สวนรายละเอยดของวธการรบจานาจะมการเปลยนแปลงไปในแตละป ซง

ในทนจะไมขอกลาวถง

11

โครงการในปแรกทดาเนนงานเปนเพราะชาวนาทเขารวมโครงการกลวจะสญเสยประโยชนทควร

จะไดไปสวนหนง อยางไรกตาม ในปตอๆมา หลงจากทไดมการปรบปรงเงอนไขของโครงการ

เชน (1) เกษตรกรทนาขาวเปลอกมาจานาสามารถเกบขาวไวทยงฉางของตนเอง ไดเพอลดภาระ

คาใชจายในการขนยาย (2) การลดอตราดอกเบยทเกษตรกรจะตองจายใหตาลง เปนตน เปน

สาเหตสาคญทาใหเกษตรกรเขามาใชประโยชนจากโครงการมากขน

โครงการรบจานาขาวเปลอกไดรบการเปลยนแปลงอยางสาคญในฤดกาลผลตป 2529/30

เพราะไดเปลยนแปลงจ ากโครงการเสรมมาเ ปนโครงการหลก ทงน รฐบาลไดผลกดนให ธ.ก.ส.

เขามามบทบาทในการ รบจานาขาวเปลอกจานวนมากเปนครงแรก เพอรกษาระดบราคาขาว

ไมใหตกตาโดยการชลอการขายของเกษตรกร พรอมกบ กาหนดให ธ .ก.ส. เรยกเกบ ดอกเบย

จากเกษตรกรรอยละ 3 ตอป ในชวงเดอนมกราคมถงมถนายน และรอยละ 6 ตอปในชวงเดอน

กรกฏาคมถงสงหาคม ผลของการดาเนนงานตามโครงการในป ดงกลาว พบวาระดบราคา

ขาวเปลอกชนดตางๆไดปรบตวสงขน เกษตรกรจง มาเขารวมโครงการรบจานาขาวเปลอกมาก

ขน เนองจากเหนวาราคาขาวเปลอกเพมขนมากกวาดอกเบยทจะตองจายใหกบ ธ.ก.ส.

ในปการผลต 2530/31 คณะกรรมการนโยบายและมาตรการขาว (กนข.) ในขณะนนได

เปลยนแปลงเงอนไขของอตราดอกเบยเสยใหม โดยกาหนด ใหเกษตรกรเสยดอกเบยรอยละ 3

ตอปตลอดระยะเวลาจานา โดยท ธ .ก.ส. จะไดรบเงนชดเชยดอกเบยเงน กจากกองทนสงเคราะห

เกษตรกรนอกจากนในป ดงกลาว คณะกรรมการ กนข . ยงไดกาหนดใหมโครงการอนๆเปน

โครงการเสรมอกดวย เชน โครงการรบซอขาวเปลอกของกองทพบก 15

16 โครงการแทรกแซงตลาด

ขาวเปลอกของกระทรวงมหาดไทย ตลอดจนโครงการเรงระบายขาวสารสงออกเพอยกระดบ

ราคาขาวเปลอกตามฤดกาลผลตของกระทรวงพาณชย 16

17

ตอมาในป การผลต 2534/35 รฐบาลไดปรบเปลยนงาน กองทน สงเคราะหเกษตรกรท

ตงขนในป 251718

16 โดยกองทพบกรบซอขาวเปลอกจากเกษตรกรรายยอยในราคาสงกวาราคาทองถนแลวนาขาวเปลอกนนมาแปรสภาพเปน

ขาวสารเพอบรโภคในกองทพ

มาเปนคณะกรรมการนโยบายและมาตรการชวยเหลอเกษตรกร(คชก.) และได

ออกระเบยบวาดวยกองทนรวมเพอชวยเ หลอเกษตรกร พ.ศ. 2534 พรอมกบจดตง “กองทนรวม

เพอเกษตรกร” ขนโดยมวตถประสงคเพอชวยเหลอเกษตรกรทงระบบครอบคลมสนคาเกษตรทก

ชนด ดงนนโครงการตางๆทเกยวกบการแทรกแซงระดบราคาจงอยภายใตการสนบสนนเงนทน

จากกองทนรวมฯ น รวมทงโครงการรบจานาขาวเปลอกของ ธ .ก.ส. ดวย (หนวยวจยธรกจ

เกษตร 2539) นอกจากนเงนชดเชยดอกเบยเงนกใหกบ ธ.ก.ส. ไดนามาจากกองทนฯดงกลาว

พรอมทงไดเปลยนแปลงจานวนเงนกทเกษตรกรไดรบจากรอยละ 80 เปนไมเกนรอยละ 90 ของ

17 โครงการนรฐบาลขายขาวสารในราคาทตากวาราคาตลาดใหแกผซอทงทเปนรฐบาลและเอกชนตางประเทศ 18 ในป 2493 ถง 2517 เงนคาธรรมเนยมการสงออกขาวตองสงเขาเปนรายไดของแผนดนทงหมด การเปลยนแปลงรฐบาลอน

เนองจากการเรยกรองประชาธปไตยของนกเรยน นกศกษา ในยคนนไดมการเสนอใหมการเปลยนระบบการจดเกบคาธรรมเนยม

สงออก โดยทานรองปลดกระทรวงเกษตรในขณะนน(นายเถลง ธารงนาวาสวสด) ไดเสนอใหนาเงนคาธรรมเนยมการสงออกขาว

มาจดตงเปนเพอชวยเหลอชาวนา จงไดม พรบ.กองทนสงเคราะหเกษตรกรเกดขน

12

ราคาเปาหมาย (ดรายระเอยดหลกเกณฑการดาเนนงานรบจานาขาวเ ปลอกโดย ธ .ก.ส. ในชวง

ระหวางป 2527-2538 ได ดงตารางผนวกท 2) ในชวงระยะแรกของการดาเนนโครงการรบจานา

บนเทง มาแสง (2537) ไดสรปวาเกษตรกรทเขารวมโครงการรบจานาขาวเปลอกในปการผลต

2534/35 จะมรายไดสงกวาเกษตรกรทไมไดเขารวมโครงการรบจานา ท งนเพราะหลงฤดกาล

เกบเกยวผานไปชาวนาจะขายขาวไดในระดบราคาทเพมขน อยางไรกตาม เจมศกด ปนทอง

(2527) ไดพบวาผลประโยชนทางเศรษฐกจทเกดจากโครงการ รบจานาในชวงป 2525/26 รอยละ

54 ตกอยกบโรงสขาวและผสงออก อกรอยละ 33 ตกอยกบหนวยงา นของรฐและคนกลางท

เกยวของ ในสวนของเกษตรกรจะไดรบเพยงรอยละ 6 ของผลประโยชนทเกดขนเทานนเอง

ในปการผลต 2541/42 และ 2542/43 รฐบาลไดปรบ เพมราคาจานาใหเกษตรกรและ

สถาบนเกษตรกรสามารถ นามาใชเปนหลกประกนในการ กเงนไดสงถงรอยละ 95 ของราคา

เปาหมาย และให ธ .ก.ส. รบจานาขาวเปลอกเฉพาะขาวเปลอกในยงฉางข องเกษตรกร และเมอ

พนฤดเกบเกยวไปแลวระดบราคาขาวเปลอกไมไดปรบตวดขนรฐบาลจงไดเพมโครงการ

แทรกแซงตลาดขาวเปลอก โดยให อคส . กเงนจากธนาคารกรงไทยไป รบซอขาวสารจากโรงส

โดยกาหนด ใหโรงสซอขาวเปลอกจากเกษตรกรในราคาทกาหนด แตสถานการณราคา

ขาวเปลอกยงไมดขน กนข .ไดมมต ให เกษตรกร และสถาบนเกษตรกรทไมมยงฉางใหนา

ขาวเปลอกไปฝากไวทเกบหรอยงฉางของ อตก . หรอของโรงสท อตก . เชาไวและนาใบประทวน

สนคาท อตก. ออกใหไปจานากบ ธ.ก.ส. (ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ ไมปรากฏป)

ในป 2543/44 สถานการณราคาขาวเปลอกยงไมดขน รฐบาลไดดาเนนโครงการรบจานา

ขาวเปลอกนาปและโครงการรบจานาขาวสารและมาตรการอนๆ ไปพรอมๆกน โดย ขาวเปลอก

นาปรบจานาตงแตเดอนพฤศจกายนถงมนาคม แ ละขาวเปลอกนาปรงรบจานาตงแตเดอน

มนาคมถงเดอนสงหาคม และในปนเองไมไดกาหนดราคาเปาหมายแตใชกาหนดราคารบ

จานาแทน นนหมายถงวาเกษตรกรสามารถ นาขาวเปลอกมาจานาและ กเงนไดรอยละ

100 ของราคาท กนข. กาหนด สาหรบหลกเกณฑอนๆยงคงถอปฏบตเชนเดยวกบโครงการใน

ปทผานมา และเมอรฐบาลภายใตพรรคไทยรกไทย โดยการนาของนายกรฐมนตรทกษณ ชนวตร

เขามาบรหารประเทศในเดอนกมภาพนธ 2544 ไดปรบปรงโครงการรบจานาใหม โดยให ธ .ก.ส.

รบจานาใบประทวนสนคาท อตก . และ อคส. ออกใหแกเกษตรกรทนาขาวเปลอกนาปรง ป 2544

ไปฝากไว ซงเรมดาเนนการตงแตเดอนเมษายน ถงสงหาคม 2544 กาหนดระยะเวลาไถถอน 5

เดอน พรอมกบขยายวงเงนรบจานาเปนไมเกนรายละ 350,000 บาท และกาหนดเเ งอนไขให

สามารถนาขาวเปลอกนาปรงท อตก .และ อคส. รบฝากไวไปสแปรสภาพเปนขาวสารและเกบไว

ในคลงสนคากลาง การดาเนนงานดงกลาว อคส . และ อตก . จะตองตกลงกบโรงสไมใหคดคา

ฝากขาวเปลอกในชวงเวลา 3 เดอนแรก ทรบฝากขาวเปลอกจากเกษตรกร โดยมคณะกรรมการ

พจารณาระบายขาวตามโครงการรบจานาขาวเปลอกนาปรงทประกอบดวย อธบดกรมการคา

ภายในเปนประธาน และผแทน อคส. อตก. กรมการคาตางประเทศ และกรมการคาภายใน เปน

คณะกรรมการบรหารจดการขาวเปลอกทฝากไวไมใหเกน 3 เดอน

13

โครงการรบจานาขาวเปลอกนาปรงป 2544 ถอไดวาเปนตนแบบของโครงการรบจานา

ใบประทวน ตอเนองมา จนถงปการผลต 2551/52 (ทไดปรบเปลยน นโยบายไปเปนโครงการ

ประกนรายไดข นตา ) ทงนรฐ บาลไดเพม ราคาเปาหมายของการรบจานา ใหสงกวาระดบราคา

ตลาดไปพรอมๆกบการเพมปรมาณเปาหมายของการรบจานา พรอมกนนได มมาตรการใหโรงส

เอกชนเขามาเปนกลไกทสาคญในกระบวนการรบจานาขาวเปลอก เพมเตมจากก ารใชกลไกของ

ธ.ก.ส. และสถาบนสหกรณทไดดาเนนการรบจานาและฝากขาวไวกบยงฉางของเกษตรกรแตละ

รายหรอสถาบนเกษตรกรในแหลงการผลต รวมถงไดใหมการรบจานาใบประทวนสนคาโดยให

เกษตรกรนาขาวเปลอกมาจานากบโรงสและใหโรงสโดยม อตก. และ อคส. เปนผออกใบประทวน

สนคาใหกบเกษตรกร เมอเกษตรกร ไดรบใบประทวนแลวสามารถนา ใบประทวนมาขนเงนกบ

ธ.ก.ส. ตามราคาทประกาศรบจานา ซงในปการผลต 2544/45 และปการผลต 2545/46 ได

เปลยนแปลงหลกเกณฑ โดยกาหนดปรมาณเปาหมายการรบจานาเพมจาก 2.5 ลานตน เปน 8.7

ลานตน ในปการผลต 2544/45 และเปน 9 ลานตนในปการผลต 2545/46

ในปการผลต 2546/47 และ 2547/48 ซงเปนชวงของรฐบาลของพรรคไทยรกไทย

นอกจากจะมการขยายขนาดของโครงการรบจานา โดยมเปาหมายของการรบจานาถง 9.0 ลาน

ตนขาวเปลอก(หรอประมาณเกอบ 1 ใน 3 ของผลผลตขาวทงประเทศ) พรอมกบขยายราคารบ

จานาใหสงกวาระดบราคาตลาด ทงนสาหรบขาวหอมมะลคณภาพตางๆ ไดยกระดบราคาสงขน

จากเดมตนละ 3,000 บาทหรอเพมขนประมาณรอยละ 43-45 สาหรบขาวหอมจงหวดไดเพมขน

ตนละ 2,000 บาทหรอประมาณรอยละ 35 ขาวเจานาปปรบเพมขนตนละ 1,240-1,440 บาท

ขนอยกบเปอรเซนตของการสเปนขาวสาร สาหรบขาวปทมธาน เพมขนนอยกวาขาวชนดอนๆ

หรอเพมขนตนละ 600บาทหรอรอยละ 10 ของระดบราคาเดม(ตารางท 2)

การปรบเพมราคารบจานาดงกลาวได สงผลใหเกษตรกรนาขาวเปลอกทผลตไดมา เขา

โครงการรบจานาสงมากขนจาก 2.7 ลานตนในปการผลตป 2546/47 เปน 9.4 และ 9.5 ลานตน

ในปการผลต 2547/48 และปการผลต 2548/49 ตามลาดบ ทาใหมลคาการรบจานาเพมจาก

12,429 ลานบาท ในปการผลต 2546/47 เปน 71,773 ลานบาท ในปการผลต 2548/49 ใน

ขณะเดยวกนการมาไถถอนคนของเกษตรกรกลบลดนอยลง (ตารางท 3) เปนผลใหขาวหลด

จานาตกเปนของรฐในจานวนทมากขนไปจากเดมกวาทเคยเปนมา

14

ตารางท 2 เปรยบเทยบราคารบจานาขาวเปลอกนาปปการผลต 2546/47 และ2547/48

(ความชนไมเกน 15%)

ชนดขาว ป 2546/47 ป 2547/48 จานวน

เปลยนแปลง

%

เปลยนแปลง

บาทตอตน

ขาวเปลอกหอมมะล 7,000 10,000 +3,000 +42.86

ชนดสไดตนขาว 42 กรม 6,900 9,900 +3,000 +43.48

ชนดสไดตนขาวได 36 กรม 6,700 9,700 +3,000 +44.78

ขาวเปลอกหอมจงหวด

ชนดสไดตนขาว 40 กรม 5,700 7,700 +2,000 +35.09

ชนดสไดตนขาว 36 กรม 5,620 7,620 +2,000 +35.59

ชนดสไดตนขาว 34 กรม 5,460 7,460 +2,000 +36.63

ขาวเปลอกเจานาป

ชนดสเปนขาวสาร 100% 5,330 6,600 +1,270 +23.83

ชนดสเปนขาวสาร 5% 5,235 6,500 +1,265 +24.16

ชนดสเปนขาวสาร 10% 5,045 6,400 +1,355 +26.86

ชนดสเปนขาวสาร 15% 4,950 6,300 +1,350 +27.27

ชนดสเปนขาวสาร 25% 4,760 6,200 +1,440 +30.25

ขาวเปลอกปทมธาน 6,000 6,600 +600 +10.00

ขาวเปลอกหอมสพรรณบร 5,400 6,500 +1,100 +18.52 ทมา: ฝายเลขานการ กนข. กรมการคาภายใน พฤศจกายน 2547

หมายเหต: 1. มผลบงคบใชตงแตเรมโครงการรบจานาขาวเปลอกนาป ปการผลต 2547/48 ในวนท 1 พฤศจกายน 2547 เปนตนไป

2.ขาวเปลอกหอมมะล ราคารบจานาใบประทว นขางตนใหปรบเพม-ลด ตามจานวนกรมในอตรากรมละ 50 บาท สวน

ราคารบจานาขาวเปลอกหอมมะลทยงฉางของเกษตรกร ใหกาหนดราคารบจานาตนละ 9,700 บาท

3.ขาวเปลอกหอมจงหวดในภาคเหนอตอนลางและภาคกลางราคารบจานาใบประทวนขางตนเปนไปตามคณภาพท

กาหนดและปรบเพม-ลดตามจานวนกรมละ40บาทสวนราคารบจานาทยงฉางเกษตรกรใหรบจานาตนละ 7,460 บาท

15

ตารางท 3 จานวนและมลคาขาวเปลอกนาปทรบจานาและการไถถอนคน ชวงปการผลต

2545/46-2550/51

ยงฉาง ใบประทวน รวม

รบจานา ไถถอน %

ไถถอน รบจานา ไถถอน

%ไถ

ถอน รบจานา

ไถถอน

%

ไถ

ถอน

ปรมาณ(ตน)

2545/46 750,040 748,130 99.75 3,022,927 108,408 3.59 3,772,967 856,538 22.79

2546/47 332,523 331,401 99.66 2,205,890 344,571 15.62 2,538,413 675,972 26.63

2547/48 436,849 413,124 94.57 8,205,087 106,449 1.30 8,641,936 519,573 6.01

2548/49 1,183,553 762,904 64.46 4,064,285 401,544 9.88 5,247,838 1,164,448 22.19

2549/50 532,290 517,615 97.24 356,924 354,146 99.22 889,214 871,761 98.04

2550/51 129,173 49,783 38.53 53,602 47,778 89.13 182,775 97,561 53.38

มลคา(ลานบาท)

2545/46 3,897.44 3,830.87 98.29 15,065.70 579.21 3.84 18,963.14 4,410.08 23.26

2546/47 1,636.37 1,585.31 96.88 10,113.52 1,579.02 15.61 11,749.89 3,164.33 26.93

2547/48 2,750.09 2,622.98 95.38 36,458.97 526.03 1.44 39,209.06 3,149.01 8.03

2548/49 11,622.57 7,436.14 63.98 33,174.45 3,270.41 9.85 44,797.02 10,706.55 23.89

2549/50 4,710.52 4,578.51 97.20 2,491.73 2,471.73 99.20 7,202.25 7,050.24 97.89

2550/51 1,120.98 433.38 38.66 361.72 323.28 89.37 1,482.70 756.66 51.03 ทมา: ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร

ในชวงปลายป 2549 ไดมการเปลยนแปลง รฐบาลจากพรรคไทยรกไทย เนองจากการ

รฐประหาร และ เมอไดมรฐบาลชวคราวซงม พลเอกสรยทธ จลานนท เปนนายกรฐมนตร การ

ดาเนนโครงการรบจานา ขาวเปลอกในฤดนาปปการผลต 2549/50 ของรฐบาลพล เอกสรยทธใน

ขณะนนยงดาเนนเหมอนกบปทผานมา ตอมาในเดอนกรกฏาคม 2550 ไดมการเปลยนแปลง

คณะกรรมการนโยบายและมาตรการขาว (กนข.)มาเปนคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต

(กขช.) คณะกรรมการ กขช. ไดปรบลดเปาหมายปรมาณการรบจานาลงจาก 9 ลานตนมาเปน 8

ลานตน ทงนเพอใหเปนไปตามยทธศาสตรขาวไทย18

19 พรอมกบปรบราคารบจานาเปาหมายในฤด

นาปรง ใหใกลเคยงกบราคาตลาด โดยกาหนดใหขาวหอมมะล (ชนดทสไดตนขาว 36-42 กรม)

ตนละ 7,200-9,000 บาทตอตน ขาวเปลอกเจานาป 25%-100% ตนละ 5,900-6,500 บาทตอตน

และขาวเปลอกเหนยว 10% (คละ, เมลดยาว ) ตนละ 7,500 บาทและ 7,700 บาทตอตน

ตามลาดบ ขาวเปลอกปทมธาน รบจานาตนละ 6,700-7,000 บาท ขาวเปลอกหอมจงหวดตนละ

7,200-7,500 บาท (ฝายเลขานการ กขช.2550)

19 ยทธศาสตรขาวไทยไดมแผนการปรบลดการแทรกแซงของรฐในตลาดขาวเปลอกลงปละ 10%

16

สาหรบในฤดนาป ปการผลต 2550/51 ไดคงเปาการรบจานา มาไวท 8 ลานตน

ขาวเปลอก พรอมกบการกาหนดราคารบจานาเพมจากปการผลต 2549/50 อกเลกนอย โดย

ขาวหอมมะล(ชนดทสไดตนขาว 36-40 กรม) ตนละ 9,000-9,300 บาทตอตน(สงกวาปทผานมา

300 บาท) ขาวหอมจงหวด (ชนดสไดตนขาว 34-40 กรม) ตนละ 7,500 -7,800 บาท (สงกวาปท

ผานมา 300 บาท) ขาวเปลอกเจานาป 25%-100% ตนละ 6,100-6,700 บาท(สงกวาปทผานมา

200 บาท) ขาวเปลอกปทมธาน (ชนดสไดตนขาว 36-42 กรม) ตนละ 6,900-7,200 บาท (สงกวา

ปทผานมา 300 บาท) และขาวเปลอกเหนยว 10% (คละ, เมลดยาว) ตนละ 7,500 บาทและ

7,700 บาทตอตนตามลาดบ (ฝายเลขานการ กขช.2551a) และมกาหนดระยะเวลาการไถถอนคน

ภายใน 4 เดอน สาหรบในฤดนาปรงมการเปลยนแปลงไปจากอตราทกลาวถงเพยงเลกนอย

เนองจากสถานการณขาวในปนเปนสถานการณทราคาขาวไดมแนวโนมปรบตว สงขน การ

ประกาศราคารบจานาใกลเคยงกบราคาตลาดไดมผ ลทาใหจานวนขาว เปลอกทเขาสโครงการรบ

จานาลดลงในฤดนาปเหลอเพยง 1.81 ลานตน และในฤดนาปรงอก 1.64 ลานตน (รวมทงป

3.45 ลานตน ในปการผลต 2549/50 และในขณะเดยวกนกไดจดทาแผนการระบายขาวในสตอก

ออกเปนระยะ ซงไมสงผลกระทบตอตลาดการคาขาวแตอยางใด และสามารถระบายขาวสาร

คงเหลอในสตอกไดลดลงเหลอเพยงจานวน 2.1 ลานตน

เมอรฐบาลของพรรคพลงประชาชน ซงมนายสมคร สนทรเวช เปนนายกรฐมนตร ไดเขา

มาบรหารประเทศตอจากรฐบาลพลเอกสรยทธ จลนานนท พบวา ในระยะแรกยงคงเปาหมายและ

ราคารบจานาในฤดนาปตามท กขช . ไดอนมตไวในรฐบาลกอนหนาน แต เนองจากในชวงครงป

แรกของป 2551 ระดบราคาขาวในตลาดตางประเทศไดปรบตวเพมสงขน อยางมากอนเนองจาก

สถานการณ วกฤตอาหารและพลงงานโลก 19

20 พรอมๆกบการปรบตวของราค าขาวเปลอก ใน

ประเทศทระดบฟารม ในเดอน มถนายน 2551 เกษตรกรไดเรยกรองใหรฐบาลไดเรยกรองให

รฐบาลประกาศราคารบจานาในฤดนาปรงป 2551 ใหเทากบราคาตลาดซงในขณะนนราคา

ขาวเปลอกทระดบฟารมไดขนไปสงถงตนละ 15,000 บาท ทาใหคณะรฐมนตรไดมมตเหนชอบให

กระทรวงการคลงและ ธ.ก.ส. ดาเนนการรบจานาขาวเปลอกนาปรงความชนไมเกน 15% ทตนละ

14,000 บาท (ฝายเลขานการ กขช. 2551b) ซงไดปรบเพมราคาสงถงรอยละ 97.18 (ตารางท 4)

20 ราคานามนดบในตลาดการคานามนโลกไดปรบตวสงขน ในขณะเดยวกนราคาพชอาหารหลก การปรบตวเพมขนของราคาขาว

มสาเหตจากการหยดสงออกของจนและอนเดยเนองจากมปรมาณสตอกขาวทลดตาลง นอกจากนการทเวยดนามไดชลอการ

สงออกและตอมาหยดการสงออกไดทาใหราคาขาวในตลาดระหวางประเทศปรบตวสงขนอยางรวดเรวในชวงระหวางเดอนมนาคม

ถงกรกฏาคม 2551

17

ตารางท 4 ราคารบจานาขาวเปลอกฤดนาปรง ป 2550 เปรยบเทยบกบป 2551 (ณ

ความชนไมเกน 15%)

ชนดขาว นาปรงป 2550 นาปรงป 2551 การเปลยนแปลง(%)

บาทตอตน

ขาวเปลอกเจานาปรง 7,100 14,0000 97.18

ขาวเปลอกปทมธาน 7,100 14,000 97.18 ทมา: ฝายเลขานการ กขช. (2551b)

ผลจากการปรบเพมระดบราคารบจานาอยางมากใน รฐบาลของนายสมคร สนทรเวช ได

สงผลตอการดาเนนนโยบายรบจานาขาวเปลอกในฤดนาปปการผลต 2551/52 เมอนายสมชาย

วงศสวสด ไดเขามาดารงตาแหนง เปนนายกรฐมนตร ทงนเพราะแมระดบราคาขาวในตลาดโลก

จะลดลงมาถงรอยละ 40 จากทเคยขนไปสงสดและราคาขาวเปลอ กในตลาดรบซอของเอกชนได

ลดลงมาจนตากวาเกวยนละ 10,000 บาท กตาม แตรฐบาลยงคงระดบราคารบจานาไวในระดบท

สงทงนเพราะดาน หนงเปนการเรยกรองจากเกษตรกรและขณะเดยวกนอกดานหนงพรรค

การเมองทเขามาบรหารประเทศดงกลาวในขณะนนมความประสงคในการจด ทานโยบายประชา

นยมเพอสรางคะแนนเสยงกบประชาชน ดงนนหากเปรยบเทยบราคารบจานาระหวางฤดนาป

2550/51 กบฤดนาป 2551/52 พบวาไดมการเพมระดบราคารบจานาถงเกอบรอยละ 80 สาหรบ

ขาวเปลอกนาป และประมาณรอยะละ 60 และ 66 สาหรบขาวหอมมะลและขาวหอมจงหวด

ตามลาดบ(ตารางท 5)

การปรบราคาจานาเพมขนแมจะเปนเหตผลดานนโยบายเพอการยกระดบรายไดให

เกษตรกรมระดบรายไดทสงขนกตาม แตการยกระดบราคาทสงกวาระดบราคาตลาด และมการ

รบจานาตามเปาหมายจานวนมากยอมสรางผลกระทบตอกจกรรมของตลาดกลางขาวเปลอก

ทงนเพราะรฐไดกลายเปนผรบซอขาวเปลอกรายใหญในทองตลาด การศกษาชองทางการตลาด

ขาวเปลอกของศนยวจยเศรษฐศาสตรประยกตไดรายงานไววานบจากมการปรบเปลยนรปแบบ

โครงการรบจานาขาวเปลอกไปสการแทรกแซงกลไกตลาดในรปของการประกนราคาขนตา ทาให

มการเปลยนแปลงในชองทางตลาดขาวจากเดมทเกษตรกรขาย ผานพอคาในหมบานและตลาด

กลาง ไปสการขายผานโรงสเปนสาคญ (ศนยวจยเศรษฐศาสตรประยกต 2547) นอกจากนระดบ

ราคารบจานาทปรบตวสงขนมากในระยะเวลาตอมาไดสรางภาระทางการคลงใหกบประเทศท

จะตองจดหาเงนมาใหการอดหนนกบโครงการดงกลาว 20

21 แมมลคารบจานาจะลดลงในป 2549/50

และป 2550/51 แตหากพจารณาจากการมาไถถอนคนของเกษตรกรทนาขาวมาจานาในโครงการ

21 ดงจะเหนวามลคาของการรบจานามสงขนเปนลาดบจาก 12.43 พนลานบาท ในป 2546/47 ไดเพมขนเปน 71.78 พนลานบาท

ในป 2548/49

18

ตารางท 5 ราคารบจานาขาวเปลอกฤดนาป ปการผลต 2550/51 เปรยบเทยบกบป

2551/52 (ณ ความชนไมเกน 15%)

ชนดขาว ป 25450/51 ป 2551/52 การเปลยนแปลง(%)

บาทตอตน

ขาวเปลอกหอมมะล

ชนดสไดตนขาว 42 กรม 9,300 15,000 +61.29%

ชนดสไดตนขาวได 36 กรม 9,000 14,400 60.00

ขาวเปลอกหอมจงหวด

ชนดสไดตนขาว 40 กรม 7,800 13,000 66.67

ชนดสไดตนขาว 38 กรม 7,700 12,800 66.23

ชนดสไดตนขาว 36 กรม 7,600 12,600 65.79

ชนดสไดตนขาว 34 กรม 7,500 12,400 65.33

ขาวเปลอกเจานาป

ชนดสเปนขาวสาร 100% 6,700 12,000 79.10

ชนดสเปนขาวสาร 5% 6,600 11,800 78.79

ชนดสเปนขาวสาร 10% 6,500 11,600 78.46

ชนดสเปนขาวสาร 15% 6,300 11,200 77.78

ชนดสเปนขาวสาร 25% 6,300 10,800 71.43

ขาวเปลอกปทมธาน

ชนดสไดตนขาว 42 กรม 7,200 12,000 66.20

ขาวเปลอกเหนยว

ขาวเปลอกเหนยว10% เมลดยาว 7,700 10,000 29.87

ขาวเปลอกเหนยว 10% ชนดคละ 7,500 9,000 20.00 ทมา: ฝายเลขานการ กนข. กรมการคาภายใน พฤศจกายน 2547

หมายเหต: ราคารบจานาขาวเลอกหอมมะลทยงฉางของเกษตรกรบวกเพมใหอกตนละ 1,000 บาท เชนเดยวกบราคารบจานา

ขาวเปลอกเหนยวทยงฉางเกษตรกรใหเพมอกตนละ 1,000 บาท เกษตรกรทเขารวมโครงการจะจานาไดในวงเงนไมเกน 500,000

บาท

พบวาในแตละปมการไถถอนคน 21

22จานวนนอยมากโดยเฉพาะการจานาใบประทวน โดยในป

2547/48 มการมาไถถอนเพยงรอยละ 5 ของจานวนทรบจานา สาหรบในป2549/50 และป

2550/51 เปนการใชนโยบายการรบจานาในระดบราคาทใกลเคยงกบราคาตลาดทาใหมปรมาณ

ขาวทเขาสโครงการฯ ในจานวนนอย และมผลตอการไถถอนในระดบทสง (ดเพมเตมในตารางท

3) ซงหากเปนเชนนจะนาไปสผลกระทบตองบประมาณของรฐ ในการอดหนนโครงการรบจานา

การบรหารจดการขาวในสตอกและรวมถงการจดระบายขาวออกจากสตอกตามมา

22 การจานาทยงฉางกาหนดระยะเวลาใหเกษตรกรมาไถถอนภายในเวลา 4 เดอน สาหรบกรณของการจานาใบประทวนกาหนด

ระยะเวลาไถถอนไมเกน 3 เดอน

19

เปนทกลาวกนวา โครงการรบจานาขาวเปลอกในชวง 5-6 ปทผานมาไดถกพฒนา

ยกระดบไปสโครงการทหวงผลทางการเมองมากกวาการหวงผลเพอการพฒนาตลาดขาวไทย

และอตสาหกรร มขาวไทย ทงนไดอาศยขออางทวาเกษตรกรสวนใหญยากจนและจาเปนจะตอง

ยกระดบรายไดของกลมคนดงกลาวใหสงขน

2.1 ผลกระทบจากมาตรการการแทรกแซงกลไกตลาดขาวเปลอกระดบฟารม

การทรฐบาลเพมปรมาณการรบจานาขาวเปลอก และปรบเปลยนวธดาเนนการรบจานา

จากเดมทใหรบจานาตากวาราคาตลาด ไปเปนการรบจานาเทากบราคาตลาดและตอมายงได

ยกระดบราคาเปาหมายทสงกวาราคาตลาด ซงแมนโยบายดงกลาวจะเปนการชวยเหลอ

เกษตรกรใหมรายไดมากขนจากการทานาเพอใหไดรบผลตอบแทนทเหมาะสม แตนโยบาย

ดงกลาวไดสรางผลกระทบในระบบการตลาดขาวไทยตามมา ซงสมพร อศวลานนทและอรอนงค

นยวกล (2549) ไดใหขอสรปไว ดงน

ประการแรก การขยายขนาดของโครงการรบจานาขาว ทาใหในป 2548/49 มปรมาณ

ขาวมากถง 1 ใน 3 ของปรมาณผลผลตทงหมดถกดงออกจากตลาดกลางไปสโครงกา รรบจานา

ทาใหรฐเปนผซอขาวเปลอกรายใหญในตลาด เปนการตดทอนประสทธภาพการทางานของตลาด

กลางในทางออม เนองจากอปทานขาวเปลอกทเขาสตลาดกลางลดลง ศนยวจยเศรษฐศาสต ร

ประยกต (2547) รายงานวาในชวงเวลาทรฐเปดรบจานาขาวเปลอก ขาวเปลอกสวนใหญจะถกนา

ผานโรงสทง ของเอกชนและ โรงสของสหกรณการเกษตรซงเปนผดาเนนการในกระบวนการรบ

จานาใบประทวนถงรอยละ 65.73 ปรมาณทขายผานตลาดกลางมนอยในสดสวนเพยงรอยละ

31.17 การทรฐรบจานาขาวไวเปนจานวนมาก เปนการสรางภาระ และเปนตนทน 22

23ตอการจดเกบ

สนคา การขนสง การแปรรป และการขายในขณะทรฐไมมประสทธภาพเพยงพอทจะบรหาร

กจกรรมดงกลาวได ดงนน การแทรกแซงกลไกตลาดขาวเปลอกดงกลาวในระยะยาวแลวจะไม

เปนผลดตอระบบตลาดขาวทงภายในประเทศและตลาดสงออก และจะทาใหคณภาพขาวเปลอก

โดยรวมลดลงและไมสอดคลองกบนโยบายการคาเสรทประเทศไทยจะเปดการคาเสรในสนคาขาว

ในป 2553 เพราะประสทธภาพและกลไกตลาด ขาวในระดบตางๆตกอยในภาวะ ออนแอและไม

สามารถจะ ใชประโยชนจากกา รเปดเสรทางการคา เพอทาใหประเท ศไทยเปนศนยกลางของ

การคาขาวของโลกตามทไดเคยคาดฝนกนไวได

ประการทสอง เปนสาเหตนาไปสการปลอมปนขาวซงสงผลกระทบตอตลาดขาวหอมมะล

ซงเปนตลาดขาวคณภาพของไทย การปลอมปนนนเกดจากการทรฐไปแทรกแซงกลไกตลาดขาว

หอมมะล โดยการรบจานาขาวหอมมะลจานวนมากและยกระดบราคาทสงกวาราคาตลาด ทาใหม

23 เชน คาใชจายในการออกใบประทวนและคา overhead สาหรบการรบซอขาวเปลอก 45 บาทตอตน คาฝากเกบขาวเปลอกท

ตองจายใหโรงส 20 บาทตอตนตอเดอน คาประกนภย 14 บาทตอตนตอ 6เดอน คาตรวจสอบคณภาพ 16 บาทตอตน คารกษา

คณภาพขาว 6 บาทตอตนตอเดอน คาขนถายตนละ 30 บาท คาใชจายในการเกบรกษาขาวสารทแปรสภาพ ในอตราไมเกนตน

ละ 216 บาทตอ 6 เดอนประกอบดวยคาฝากเกบ 120 บาทตอตนตอเดอน คาประกนภย 14 บาทตอตนตอ 6เดอน คาตรวจสอบ

คณภาพขาว 16 บาทตอตน คารกษาคณภาพขาว 36 บาทตอตนตอ 6 เดอน คาขนถายเกบ 30บาทตอตน (ฝายเลขานการ กขช.

ตลาคม 2550)

20

การนาขาวหอมจงหวด ขาว ปทมธาน หรอขาวหอมสพรรณบรไปปลอมปนกบขาวหอมมะล

สงผลใหคณภาพของขาวหอมมะลทมคณสมบตจาเพาะลดคณคาลง เปนผลตอ ตลาดการคาขาว

หอมมะลขาดความเชอมนในคณภาพของขาวหอมมะลจากประเทศไทย การทตลาดขาวหอมมะล

ในตางประเทศขาดความเชอมนในคณภาพขาวหอมมะลยอมจะมผลตอระดบราคาขาวหอมมะล

ตามมา เพราะตลาดและผบรโภคจะลดคาความจาเพาะ (economic rent)ของขาวหอมมะลให

ตาลง ซงจะสรางความเสยหายตอตลาดขาวหอมมะลของไทย และจะสงผลกระทบโดยตรงตอ

เกษตรกรในภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงปลกขาวหอมมะลคณภาพชนนาตามมา

ประการท 3 การแทรกแซงตลาดในระดบสงโดยเฉพาะการยกระดบราคาสงกวาราคา

ตลาดดงกลาวไดสรางภาระตองบประมาณของประเทศเพอการแทรกแซงราคาขาวอยางมากทงท

เปนอยในปจจบนและทจะเกดขนในอนาคต นโยบายทใชอยนกลาวไดวา ไดกาวไมทนกบความ

เปนพลวตของตลาดการคาขาว เพราะเมอเกบขาวไวในจานวนมากแลวเมอใดทมความ

จาเปนตองระบายขาวออกจะมผลตอระดบราคาสงออกทลดลงเพราะตลาดจะคดลดอปทานขาวท

จะเขามาในตลาดจานวนมาก นอกจากน ยงคดลดไปถงคณภาพของขาวทจะระบายออกตามม า

ดวย ซงในทายทสดรฐบาลกจะตองระบายออกในระดบราคาทตาและตองแบกภาระการชดเชย

การขาดทนใหกบหนวยงานทเกยวของ รวมถงการชดเชยคาใชจายในการบรหารจดการโครงการ

ตามมาดวย

ประการสดทาย การขยายขนาดของโครงการรบจานาขาว ไดสงผลกระทบอยางสาคญ

ตอความสาเรจและการพฒนาตลาดซอขายสนคาเกษตรลวงหนา (future market) ทงนเนองจาก

การทรฐไดซอขาวเกบไวในจานวนมากๆในระดบราคาทสงจะเปนการบนทอนตออปสงคและ

อปทานในตลาดซอขายสนคาขาวลวงหนา และไมจงใจใหผทเกยวของในวงการคาขาว เขามาใช

บรการของตลาดซอขายขาวลวงหนา ความขดแยงเชงนโยบายดงกลาวไดสรางความสญเสยตอ

โอกาสทางการตลาดและการลงทน ตลอดจนตอเศรษฐกจการผลตและการคาขาวของประเทศ

ไทยอยางมากตามมา

นอกจากน การทรฐรบจานาขาวเปลอกตลอดทง ป ไดสงผลตอพฤตกรรมในการใชพนธ

ขาวของเกษตรกรในเขตชลประทานหลายพนท เนองจากเกษตรกรตองการปลกใหได 3 ครงใน

รอบปจงไดหาขาวพนธเบาทมอายตากวา 90 วน (ขาวพนธเบา) ทมคณสมบตไมผานการรบรอง

พนธจากกรมการขาว ซงเปนทเกรงกนวาหาก ขาวพนธเบาดงกลาว มการขยายตวไป ในวงกวาง

แลว ยอมจะสงผลกระทบตอคณภาพขาว 5% ของไทยในตลาดการคาขาวระหวางประเทศ

ตามมา อกทงยงมประเดนใน เรองการสวมสทธเกษตรกร การทจรตทเกดขนในขนตอนการ

ดาเนนงานตางๆ รวมถงวธการระบายขาวออกจากสตอกของรฐทไมสามารถดาเนนการไดอยางม

ประสทธภาพและทาใหเกดการสญเสยในระหวางการจดเกบและการระบายออก ซงทาใหรฐตอง

ขาดทนจากการดาเนนโครงการในระดบสง(สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย 2552a)

21

2.2 ความสญเสยจากโครงการรบจานา

ในเชงแนวคดแลว โครงการรบจานา ขาวเปลอกเปนโครงการทชวยชะลออปทานผลผลต

ขาวทจะออกสตลาดมากในชวงตนฤดเกบเกยว อนเปนผลจากความตองการเงนสดของเกษตรกร

โดยใหเกษตรกรสามารถนาขาวเปลอกมาเปนหลกประกนในการกยมเงน โดยคด มลคาของ

หลกประกนในอตราทตากวาหรอใกลเคยงกบมลคาตลาด ซง การปรบหรอชะลออปทานทมมาก

ในตอนตนฤดการเกบเกยวใหสมดลกบอปสงคทคอนขางคงทตลอดป มผลใหราคาตนฤดกาลกบ

ปลายฤดกาลเกบเกยวแตกตางกนนอยลง ซงถอวาเปนประโยชนในการสรางเสถยรภาพราคา

ขาว แต การทฝายนโยบายไดบดเบอนโครงการ ออกไปจากแนวคดเดม โดยดาเนนนโยบายทง

ยกระดบราคารบจานาใหสงกวาราคาตลาด ไปพรอมๆกบการขยายจานวนเปาหมายของการรบ

จานาในชวง เวลาทผานมา ซงเทากบวาฝายนโยบายไดเปลยนแปลงโครงการรบจานาใหเปน

โครงการประกนราคา(price guarantee)และเปนการบดเบอนกลไกการตลาดอยางมาก

จากการประเมนผลประโยชนทางเศ รษฐกจของโครงการรบจานาราคาขาวในปการผลต

2548/49 ของสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (2552a)24

ผลจากการทรฐไดยกระดบราคาจานาสงกวาระดบราคาขาวเปลอกในตลาดดงไดกลาวมา

ไดทาใหเกษตรกรสวนใหญไมมาไถถอนขาวเปลอกทไดนามาจานาไวกบรฐและ นบวนปรมาณ

ขาวเปลอกทสะสมอยในโกดงของรฐไดมปรมาณเพมสงขนเปนทวคณ อกทงเมอใดทคดจะระบาย

ขาวในสตอกทจดเกบไว กจะสงผลกระทบตอราคาขาวเปลอกในตลาดตามมา นอกจากนการทรฐ

ไดกาหนดระดบราคารบจานาไวคอนขางสงไดสงผลกระทบตองบประมาณท จะนามาใชในการ

แทรกแซงระดบราคาขาวเปลอกในตลาด ในฤดกาลผลตป 2551/52 พบวามปรมาณขาวเปลอกท

เขาโครงการรบจานาสงถง 5.17 ลานตน (ขอมล ณเดอนกนยายน 2552) ซงตองใชเงนเพอ

สนบสนนโครงการรบจานาขาวเปลอกไมนอยกวา 5 หมนลานบาท และเมอรวมก บปรมาณ

ขาวเปลอกทรบจานาไวในปทผานมาและไดสเปนขาวสารคงคางอยในสตอกจานวนประมาณ 4.7

ลานตน หรอคดเปนเงนไมตากวา 75,000 ลานบาท จะเหนวาจานวนวงเงนทจะตองนามาใชกบ

โครงการรบจานาขาวมสงเกนกวา 100,000 ลานบาท จากปญหาดานงบประมาณทจะ ตองใชใน

โครงการรบจานา เมอผนวกเขากบปญหาในการจดเกบและรวมถงการรวไหลในขนตอนของการ

รบจานา ไดนาไปสขอเสนอของการเปลยนแปลงนโยบายการรบจานาขาวเปลอกไปเปนโครงการ

ประกนรายไดเกษตรกรผปลกขาว ซงไดเรมนาใชในฤดนาปปการผลต 2552/53 เปนตนไป

(ตารางท 6) พบวาเฉพาะ

โครงการรบจานาทดาเนนงานในป 2548/49 มมลคาการขาดทนเปนเงน 20,756.58 ลานบาท(คด

เปนมลคาปจจบนป 2552) หากพจารณาจากปรมาณขาวเปลอกทนามาเขารวมโครงการจานวน

5.25 ลานตน พบวาจะมมลคาของการสญเสย 3,955.34 บาทตอตนขาวเปลอก

24 วธการคานวณประโยชนและการสญเสยทางเศรษฐกจของโครงการรบจานาซงไดจดทาไวโดยสถาบนวจยเพอการพฒนา

ประเทศไทย ไดแสดงไวในภาคผนวก A

22

ตารางท 6 คาใชจายและรายรบตามเวลาทเกดขนจรงและคานวณเปนมลคาปจจบนของ

โครงการรบจานาในปการผลต 2548/49

รายรบรายจาย รายการ ป 49 ป 50 ป 51 ป 52 มลคา

ปจจบน

เงนก 44,797.02 48,991.46

รวมคาใชจายดาเนนงาน 4,773.02 897.19 296.51 0.41 6,481.46

1. กระทรวงเกษตรฯ คาจดทะเบยนเกษตรกร 4.02 4.40

2. ธ.ก.ส. คาใชจาย ธ.ก.ส. รวม 2,138.35 181.33 28.84 - 2,561.33

-คาเชายงฉาง 94.68 - - - 103.55

-คาใชจายดาเนนงาน 2,005.62 - - - 2,193.41

-คาใชจายในการระบายฯ 38.05 181.33 28.84 - 264.38

3. อคส. คาใชจายรวม 2,575.48 715.86 267.67 0.41 3,855.33

ก. คาใชจายทเปนเงน 554.04 521.93 158.49 - 1,325.27

-คา overhead 87.47 54.60 - - 153.75

-คาใชจายในการขายฯ 72.10 92.28 - - 177.04

-คาเชาโกดงขาวเปลอก 93.56 27.30 4.93 - 136.47

-คาเกบรกษาขาวสาร 300.91 347.75 153.55 0.41 858.01

ข.คาใชจายทเปนตนขาว 2,021.44 193.94 109.18 - 2,530.06

-คาสแปรสภาพ 1,274.05 122.23 68.81 - 1,594.62

-คากระสอบและคาขนสง 747.39 71.70 40.37 - 935.44

4. กรมการคาภายใน คาใชจายในการดาเนนงาน 25.23 27.99

5. สานกงานตารวจฯ คาใชจายในการดาเนนงาน 30.00 - - - 32.81

6. สญเสยจากการเกบ รวมคาเสอมและสญเสย 328.32 305.96 23.03 - 708.42

-คาเสอม 218.88 278.15 21.59 - 557.65

-คาสญเสย 109.44 27.81 1.44 - 150.77

รวมรายจาย (1)+(2)+(3)+(4)+(5) 49,570.10 15,799.45 5,412.57 165.51 34,716.34

รายรบ 11,250.73 15,799.45 5,412.57 165.51 34,716.34

ก. การขาย 3,533.55 15,799.45 5,412.57 - 26,276.58

-ขายขาวเปลอก 1,764.12 1,783.21 430.58 - 4,277.22

-ขายขาวสาร 1,769.43 14,016.24 4,981.98 - 22,004.36

ข.ลกหนการคา 509.06 - - - 556.72

ค.ขาวเปลอกหลดจานายง

ฉางในสวน ธ.ก.ส.

7,208.13 - - - 7,883.04

ง.มลคาขาวคงคางในสตอก - - - 165.51 166.66

มลคาขาดทน -38,319.36 14,902.26 5,116.06 165.10 -20,756.58

ทมา: สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (2552a)

23

นโยบายประกนรายไดเกษตรกรผปลกขาว

การทรฐไดเขาไปแทรกแซงกลไกตลาดขาวจนรฐเปนผซอขาวเปลอกรายใหญในตลาด

จนเปนทหวาดเกรงกนวาในระยะยาวแลวจะสงผลกระทบตอกลไกตลาดขาวและเศรษฐกจขาว

ไทยทงระบบ ทาใหรฐบาลพรรคประชาธปตย ซงมนายอภสทธ เวชชาชวะ เปนนายกรฐมนตร ได

เสนอ ปรบเปลยนนโยบายจากโครงการรบจานาขาวเปลอกมาเปนโครงการประกนรายได

เกษตรกรผปลกขาว 24

25 ซงนโยบายประกนรายไดเกษตรกรผปลกขาว มฐานแนวคดมาจาก

หลกการประกนความเสยงเนองจากความผนผวนของราคา (put option) ในหลกการดงกลาวเปน

การประกนวาชาวนาจะลดความเสยหายจากราคาขาวในตลาดทตกตากวาทควร ไมใชเปนการ

ประกนวาราคาตลาดจะเปนอยางไรเมอชาวนาขายขาว (สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย

2552b)

การประกนความเสยงเปน การจดทาสญญาขอตกลงระหวางรฐบาล (โดยม ธ .ก.ส. เปน

ตวแทน) กบเกษตรกรผปลกขาวแตละรายวาควรจะไดรบผลตอบแทนจากการปลกขาวในจานวน

เทาใด โดยรฐประกาศใหเกษตรกรผปลกขาวมาแจงถงจานวนพนทและปรมาณผลผลตพรอมกบ

การกาหนดราคาเปาหมายและพรอมทงจากดปรมาณผล ผลตสงสดทจะรบประกนรายได สาหรบ

เกษตรกรแตละราย เมอถงฤดกาลเกบเกยวหากระดบราคาอางองในขณะนนตกตากวาระดบ

ราคาเปาหมาย รฐจะจายสวนตางระหวางราคาเปาหมายกบราคาอางองเพอชดเชยรายไดของ

เกษตรกรทขาดหายไป ทงนในระยะเรมตนของโครงการรฐจะย งไมพจารณาหรอยงไมเรยกเกบ

เบยประกนความเสยง การปรบเปลยนนโยบายดงกลาวนอกจากจะสรางหลกประกนดานรายได

ใหกบเกษตรกรแลว ยงเปนการสนบสนนกลไกตลาดขาวเปลอกในระดบตางๆ ทงนเพราะ

เกษตรกรเมอเกบเกยวขาวสามารถทจะนาผลผลตไปจาหนายใหกบคนก ลางทใดกได และ

ขณะเดยวกนรฐจะลดบทบาทในการเปนผเกบสตอกขาวลงโดยใหเอกชนเปนผทาหนาทแทน

ทงนคณะกรรมการนโยบายขาว แหงชาต (กขช ) ไดใหความ เหนชอบจดทาโครงการ

ประกนรายไดเกษตรกรผปลกขาว สาหรบฤดนาปปการผลต 2552/53 พรอมกบไดกาหนดให

จดทาการขนทะเบยนเกษตรกรในชวงระหวางเดอน กรกฏาคม 2552-ตลาคม 2552 สวนการใช

สทธในการรบเงนประกนใหเกษตรกรสามารถเรมการใชสทธไดตงแตวนท 1 พฤศจกายน 2552

ไปจนถงสนเดอนกมภาพนธ ยกเวนเกษตรกรในภาคใต

1. ขนตอนการดาเนนงาน

สาหรบ ขนตอน การดาเน นงาน ของโครงการ ประกนรายไดเกษตรกรผปลกขาว สรป

สาระสาคญไดดงน:

25 เดมเรยกโครงการประกนราคาขาวและไดมการเปลยนแปลงชอเปนโครงการประกนรายไดเกษตรกรผปลกขาวเมอการประชม

คณะกรรมการนโยบายขาวครงท 8/2552 วนท 16 กนยายน 2552 (ฝายเลขานการ กขช., 2552a)

24

(1) การประกาศเปาหมายพนทดาเนนการ ทงนรฐไดประกาศการประกนรายได

เกษตรกรผปลกขาวเปลอกหอมมะล (รวม กข.15) ขาวหอมจงหวด ขาวเปลอกเ จา ขาวเปลอก

ปทมธาน และขาวเปลอกเหนยวในพนทเพาะปลกขาวทวประเทศ

(2) การประกาศราคาเปาหมายและปรมาณประกนรายไดของเกษตรกร ทงน ได

กาหนดปรมาณและราคาประกนรายไดจากการขายขาวเปลอก ณ ความชนไมเกน 15% ดง

ตารางท 7 ทงนไดกาหนดราคาประกนรายไดขาวหอมมะลไวท 15,300 บาทตอตนและครวเรอน

ละไมเกน 14 ตน ขาวหอมจงหวดในราคา 14,300 บาทตอตนและครวเรอนละไมเกน 14 ตน ขาว

ตารางท 7 ชนดขาว ราคาประกนและปรมาณรบประกนรายไดเกษตรกรผปลกขาวฤดนา

ป ปการผลต 2552/53

ชนดขาว ราคาประกนรายได(บาทตอตน) ครวเรอละ ไมเกน

(ตน)

1.ขาวเปลอกหอมมะล(รวม กข. 15) 15,300 14

2. ขาวเปลอกหอมจงหวด 14,300 16

3. ขาวเปลอกเจา 10,000 25

4. ขาวเปลอกปททธาน 10,000 25

5.ขาวเปลอกเหนยว 9,500 16 ทมา: ฝานเลขานการ กขช (2552b)

หอมจงหวดในราคา 14,300 บาทตอตน ใหสทธครวเรอนละไมเกน 16 ตน ขาวเปลอกเจาและ

ขาวเปลอกปทมธานราคาตนละ 10,000บาท ใหสทธครวเรอนละไมเกน 25 ตน สวนขาวเปลอก

เหนยวราคาตนละ 9,500บาท ใหสทธครวเรอนละไมเกน 16 ตน

(3) การรบขนทะเบยนเกษตรกรโดยกรมสงเสรมการเกษตร มชวงกรอบเวลาระหวาง

เดอน กรกฏาคม- ตลาคม 2552 ยกเวนในภาคใต เดอนกรกฏาคม 2552-กมภาพนธ 2553 ทงน

จะตองจดใหมการประชมประชาคมโดยคณะกรรมการระดบตาบลเพอรบรองพนทการเพาะปลก

และชนดของพนธขาว พรอมกบการออกหนงสอรบรองใหเกษตรกร

(4) เกษตรกรทผานการขนทะเบยนและรบรองพนทเพาะ ปลกขาว จะเขารบการจดทา

ขอตกลงสญญาประกนรายได กบ ธ.ก.ส. และพจารณาอนมต

(5) การกาหนดราคาอางองเพอการจายเงนชดเชย ใหคณะอนกรรมการกาหนด

เกณฑกลางอางองโครงการประกนรายไดเกษตรกรผปลกขาว เปนผกาหนดเกณฑกลางอางองท

จะใชเปนเกณฑในการจายเงนชดเชยรายไดใหเกษตรกรผปลกขาวทกวนท 1 และ 16 ของเดอน

(ซงเปนสวนตางของราคาประกนรายไดกบราคาอางอง)

(6) ระยะเวลาโครงการไดกาหนดตงแตเดอน กรกฏาคม 2552 –กรกฏาคม 2553

(7) การใชสทธในการประกนรายได เมอเกษตรกรมาทาสญญาประกนรายไดกบ

ธ.ก.ส. และไดกาหนดวนทประสงคใชสทธประกนรายได ใหเกษตรกรเลอกใชสทธไดตงแตวนถด

25

จากวนทาสญญาเปนตนไป แตไมเกนระยะเวลาการขอใชสทธประกนรายไดตามท กขช . กาหนด

(ภายในวนท 28 กมภาพนธ 2553 ยกเวนภาคใตภายใน 31 พฤษภาคม 2553)

(8) การจายเงน การจายเงนชดเชยร ายไดตามเกณฑกลางอางองใหเกษตรกร

ธ.ก.ส. จะจายชดเชยรายไดตามเกณฑกลางอางองใหแกเกษตรกรในวนทเกษตรกรใชสทธ

ประกนรายได ตามอตราทคณะอนกรรมการกาหนดเกณฑกลางอางองไดกาหนด โดยผานความ

เหนชอบจากประธาน กขช.

ทงนนบจากไดมการประกา ศราคาอา งองครงแรกซงใชสาหรบชวงวนท 1-15 เดอน

ตลาคม 2552 และราคาอางองในครงตอๆมาในทก 15 วน ไดแสดงไวในตารางท 8 โดยราคา

อางองในชวง 1-15 ตลาคม 2552 จะมราคาตากวาราคาอางองในชวงระหวาง 1-15 ธนวาคม

2552 ทงนเพราะมปจจยสองปจจยทเขามาเกยวข อง ปจจยแรกเมอฤดเกบเกยวผานไประดบ

ราคาจะคอยๆปรบสงขน สวนอกปจจยหนงเกดจาก การทผลผลตโลกเปลยนแปลงลดลงอน

เนองจากภยแลงในประเทศอนเดยจนทาใหผลผลตในประเทศอนเดยลดลงถงประมาณ 12 ลาน

ตน และการเกดอทกภยใน ประเทศฟลปปนสในชวงเดอนตล าคม 2552 ไดเปนสาเหตให เกด

ความตงตวในตลาดการคาขาวของโลกและมผลใหระดบราคาขาวในตลาดโลกปรบสงขน ซงใน

ขณะเดยวกนกไดสงผลกระทบมายงราคาขาวเปลอกของตลาดขาวภายในประเทศซงไดปรบตว

สงขนไปดวย เชนกน ทาใหราคาอางองทเกดจากการใชราคาตลาดเฉล ยมการปรบตวสงขนตาม

ราคาตลาดดวยเชนกน ราคาอางองทปรบเพมสงขนน ทาใหเกษตรกรทมาขอใชสทธในชวงตน

เดอนธนวาคมไดรบการชดเชยในสวนตางของราคาเปาหมายกบราคาอางองลดลง และในกรณ

ของขาวเปลอกปทมธาน และขาวเปลอกเหนยวราคาอางองไดปรบสงข นเกนกวาราคาเปาหมาย

ทาใหไมมการจายเงนสวนตางในตนเดอนธนวาคม 2552

ตารางท 8ราคาเปาหมายและราคาอางองในชวงเดอนตลาคม ถงกลางเดอนธนวาคม

2552

ชนดขาวเปลอก ราคาประกน

(บาท)

ราคาอางอง(บาท)

1-15 ต,ค, 52 16-31 ต,ค, 52 1-15 พ,ย, 52 16-30 พ.ย. 52 1-15 ธ,ค, 52

ขาวเปลอกหอมมะล 15,300 14,986 14,940 14,840 13,002 13,720

ขาวเปลอกหอมจงหวด 14,300 13,899 13,860 13,729 12,620 13,380

ขาวเปลอกเจา 10,000 8,806 8,466 8,389 8,914 9,242

ขาวเปลอกปทมธาน 10,000 9,896 8,940 9,175 10,501 10,565

ขาวเปลอกเหนยว 9,500 7,523 7,470 7,680 8,473 9,591

ทมา: กรมการขาว (2553)

จากขอมลดงกลาว สะทอน ใหเหนวา การใชนโยบายประกนรายได ไดนามาซง กลไก

การตลาดในระดบไรนาและตลาดกลางขาวเปลอก ไดฟนตวกลบคนมาอกครงหนง แตยงมความ

26

จาเปนทรฐจะตองเรงพฒนาและสรางความเขมแขงของกลไกตลาดกลางขาวเปลอกใหกระจายไป

ในทองทตางๆ เพอใหเปนแหลงกลางในการซอขายและการอางองราคา

2. จดเดนและขอจากดของโครงการประกนรายไดเกษตรกรผปลกขาว

โครงการ การประกน รายไดเกษตรกรผปลกขาว ทไดกลาวถง น กลาวไดวา (1)เปน

นโยบายท เออและสนบสนนตอกลไกตลาดทงนเพราะรฐไมไดเขาไปมบทบาทเปนผซอผขายใน

ตลาดเหมอนกบโครงการรบจานา (2) เกษตรกรสามารถทราบลวงหนากอนการเพาะปลกวาจะ

ขายผลผลตไดในราคาใดซงจะชวยในการตดสนใจวาจะเลอกปลกขาวหรอไมอย างไร (3) รฐบาล

ไมตองรบภาระในการสตอกและระบายขาวสาร (4) สรางความเขมแขงใหเกษตรกรในการเรยนร

ระบบตลาดและตดสนใจจาหนายขาว (5) เปนการชวยเหลอรายไดข นตาใหกบเกษตรกรทกราย

ทมาลงทะเบยนโดยถวนหนา เพราะเกษตรกรทมาขนทะเบยนขอรบการประกนราคาไว จะไดรบ

เงนชดเชยสวนตาง ภายใตเงอนไขของจานวนขาวตามจานวนสงสดทรฐประกาศไวลวงหนา เปน

การสรางความเปนธรรมใหกบเกษตรกรผป ลกขาว และ(6) เปนการแกปญหาการสวมสทธใน

กรณของการรบจานา การทจรตทเกยวของกบ การเกบขาวไวในยงฉาง รวมถง การทจ รตใน

โครงการ ของหนวยงานทเกยวของซงเปนผลพลอยไดจากการ ปรบเปลยนโยบายตามมา ใน

ขณะเดยวกนการทใหเกษตรกรชาวนาสามารถนาขาวไปขายในตลาดได จะเปนการสนบสนนให

กลไกตลาดทระดบฟารม โดยเฉพาะตลาดกลาง สามารถพฒนาตอไปได ซงตางจากนโยบายรบ

จานา

สาหรบในดานขอจากดของโครงการทสาคญไดแก (1) โครงการดงกลาวเปนเรองใหมท

เกษตรกรและผเกยวของ จะตองทาความเขาใจในการเขาสระบบประกนรายไดและตลอดจนการ

ขอรบสทธชดเชยรายไดซงในประเดนนมความจาเปนอยางยงทรฐจะตองเรงการประชาสมพนธ

ใหเกดควา มเขาใจในทกฝายไปในทศทางเดยวกนเพราะเรองดงกลาวมความสาคญตอความ

สมฤทธผลของโครงการ (2) เนองจากโครงการประกนรายไดฯจะตองมการจดทะเบยนเกษตรกร

ผปลกขาวรวมถงการตรวจสอบพนทเพาะปลกและพนธทป ลกซงจะตองมการตรวจสอบทเขมขน

เพอการปองกนการแจงเทจและรวมถงการสวมสทธ (3) การทเกษตรกรทปลกขาวพนธเบาปะปน

เขามารวมโครงการดวยซงจะสรางผลกระทบตอคณภาพขาวหากมจานวนเกษตรกรผปลกขาว

พนธเบา ท 25

26ไมผานการรบรองจากกรมการขาว จานวนมากเขามาในระบบ การจดทะเบยน 26

27

ทงนรฐและผเกยวข องในการดาเนนการจดทะเบยนจะตองเขมงวดตอการรบจดทะเบยนและ

จะตองไมจดทะเบยนรวมเอาเกษตรกรทปลกขาวพนธเบาเขามาในโครงการ (4) การใชขอมล

ผลผลตขาวเฉลยเพอใชในการคานวณปรมาณผลผลตขาวตามขนาดของพนทเพาะปลกของ

เกษตรกรกอนนาไปคานวณเปนมลคาเพอ การจายคาชดเชย จะมความแตกตางกนไปตามแตละ

26 ใชเวลาปลกตากวา 90 วน 27 ในชวงของปลายโครงการรบจานาเนองจากเกษตรกรปลกขาวพนธเบากสามารถนาขาวมาจานาไดในระดบราคาเดยวกนกบ

ขาวเปลอกทวไป ทาใหเกษตรกรหนไปปลกขาวพนธเบากนมากขนเพราะตองการเพาะปลกขาวใหได 3 ครงตอปแทนทจะเปน 5

ครงตอสองป คณภาพขาวเปลอกจงมขาวพนธเบาปนจะคณภาพตกตาลงมาก

27

พนท ซงหากการคานวณเพอจดทาขอมลดงกลาวขาดหลกเกณฑทดพอแลวจะทาใหมการ

รองเรยนเกดขนตลอดเวลา (5)โครงการประกนรายไดฯ ไมไดมการดงอปทานสวนเกนออกจาก

ตลาด สงผลใหราคาจาหนายในตลาดในชวงตนฤดลดตา ลงมาก หรอกรณทเกษตรกรนาผลผลต

ออกจาหนายในปรมาณพรอมๆกน จะทาใหราคาตลาดลดตาลงมากในทนท ซงรฐจะตองรบภาระ

ชดเชยสวนตางราคาสงกวาทคาดการณไว (6) นอกจากนการทคณะรฐมนตรไดมมตใหเกษตรกร

ใชสทธขอรบคาชดเชยสวนตาง ไดทนทหลงจากวนทาสญญ าประกนรายไดกบ ธ .ก.ส. โดยไม

คานงถงวาเกษตรกรจะไดเกบเกยวขาวแลวหรอยง จะทาใหการพฒนารปแบบของการประกน

รายไดทไดกลาวถงนไปสการสรางเปนกลไกในการประกนความเสยงเนองจากความผนผวนของ

ราคา (put option) ทาไดยากลาบากขน เพราะในกรณของ put option เกษตรกรจะใชสทธได

นบตงแตวนทเกบเกยวพชผลเปนตนไป

แมโครงการประกนรายไดเกษตรกรผปลกขาวจะเ ปนนวตกรรมทางนโยบายใหม แต

ความตงใจของรฐบาลทจะสรางกลไกเชงนโยบายดงกลาว นบวาไดเปนจดเปลยนทสาคญสาหรบ

นโยบายดานราคาขาวของประเทศไ ทย ซงผลสมฤทธของนโยบายจะเปนเชนไร ยงเปนเรองท

จะตองตดตามกนตอไป

สรปและขอเสนอแนะ

ความสาคญของขาวเปนทงพชอาหารทจาเปนสาหรบคนในชาต เปนแหลงของวถชวต

และวฒนธรรมของครวเรอนเกษตรและเปนสนคาเกษตรสงออกทมความสาคญตอเศรษฐกจของ

ประเทศ นโยบายสาธารณะเรองขาวทกลาวถงในทนเปนนโยบาย ดานราคาขาว ทงนพบวา

ในชวงตนทศวรรษ 2500 อปทานขาวในตลาดโลกมจากดทาให ราคาขาวสารมความผนผวนสง

รฐบาลในสมยนนไดใหความสาคญในการอดหนนผบรโภค โดยพยายามสรางเสถยรภาพราคาใน

ตลาดขาวสาร ซงไดมมาตรการทางดานราคาทสาคญไดแก มาตรการการเกบคาธรรมเนยมการ

สงออกขาวหรอคาพรเมยมขาว มาตรการการเรยกเกบขาสารองจากผสงออกในระดบราคาตา

กวาราคาตลาด และรวมถงการมมาตรการเสรมอนๆ เชน มาตรการการหามสงออก มาตรการ

จากดการสงออกขาว เปนต น ทงนเพอรกษาระดบราคาขาวในประเทศไมใหสงตามระดบราคา

สงออกและใน ขณะเดยวกนเปน การสรางความมนคงทางอาหารแกประชากรในประเทศ ซงผล

ของการดาเนนมาตรการดงกลาวไดสงผลกระทบตอราคาขาวเปลอก สรางผลกระทบตอรายไดท

เกษตรกรจะไดรบ และรวมถงเปนการเกบภาษทางออมแกเกษตรกรผปลกขาว

สถานการณขาวในตลาดการคาขาวของโลก ตอมาไดปรบตวไปสการขยายตวทางดาน

อปทานมากขนเมอเรมเขาส ยคการปฏวตเขยวทไดเรม ตนในราวตนทศวรรษ 2510 จากการ

แพรกระจายของขาวพนธใหมทเปนพนธไมไวตอชวงแสง นอกจากจะทาใหผลผลตตอหนวยพนท

เพมขนแลวยงสามารถเพาะปลกไดหลายครงในรอบป ตลาด การคา ขาวระหวางประเทศ ใน

ขณะนนไดปรบตวจากตลาดของผขายไปเปนตลาดของผซอ การทมปรมาณอปทานขาวในตลาด

การคาขาวของโลกเพมขนอยางรวดเรวไดกดดนตอระดบราคาขาวให ลดตาลงอยางตอเนอง

28

สงผลใหการดาเนนนโยบายสาธารณะเรองขาวของไทยไดเปลยนแปลงจาก นโยบายการใหการ

อดหนนตอผบรโภคในตลาดขาวสารไปสการใหความสาคญกบการใหการอดหนนผผลตในตลาด

ขาวเปลอก นโยบายทสาคญไดเรมจากนโยบายพยงราคาขาวเปลอก นโยบายการร บจานา

ขาวเปลอก และนโยบายลาสดในปจจบนไดแกนโยบายการประกนรายไดเกษตรกรผปลกขาว

การทรฐ ขยายขนาดของโครงการรบจานาและรวมถงการยกระดบราคาจานาใหสงกวา

ระดบราคาขาวเปลอกในตลาดถงประมาณรอยละ 30 ทาใหรฐตองประสบปญหาจากการท

เกษตรกรไมมาไถถอนขาว ทมาจานาไว อกทงยงทาใหรฐกลายเปนผซอขาวเปลอกรายใหญใน

ตลาด อกทง การบรหารงานของรฐภายใตโครงการรบจานาขาด ความโปรงใสในขนตอนการ

ดาเนนงาน อนนามาสการสญเสยประโยชนทางเศรษฐกจแกรฐและแกผเสยภาษอยางมาก

สาหรบนโยบายการประกนรายไดเกษตรกร ผปลกขาวซงไดเรมดาเนนการเมอตนเดอน

พฤศจกายน 2552 เปนตนมาถอวาเปนทางเลอกใหมของการใชนโยบายเพอชวยเหลอเกษตรกร

ผปลกขาว โดยการใหสทธกบเกษตรกรทกราย ทไดเขารวมโครงการ ฯ ทงนเกษตรกรจะตองมา

ลงทะเบยนเพอแจงจานวนพนท พนธขาว ทปลกและผลผลตทคาดวาจะไดรบพรอมกบทาสญญา

ประกนรายไดกบ ธ .ก.ส. ในขนตอนการดาเนนงาน รฐจะเปนผประกาศราคาเปาหมายในแตละ

ฤดกาลผลตพรอมๆกบปรมาณสงสดทรฐจะรบประกน รวมถงการแจงใหเกษตรกรทราบลวงหนา

กอนฤดการเพาะปลกมาถง ซงหากราคาในตลาดตา กวาราคาเปาหมายรฐ (โดยผานทาง ธ.ก.ส.)

จะเปนผจายเงนสวนตางใหกบเกษตรกรเพอชดเชยรายไดท ขาดหายไป แตหากราคาในตลาดสง

กวาราคาเปาหมายรฐไมตองจายชดเชยสวนตางใหกบเกษตรกร โครงการประกนรายได

เกษตรกรผปลกขาวนนบวาเปนนวตกรรมเชงนโยบายใหมทภาครฐพยายามสรางความเปนธรรม

ในหลกประกนรายได ใหกบเกษตรกรทกราย ซงการดาเนนงานของโครงการควรจ มการตดตาม

และจดทาการประเมนผลตอไป

เพอใหเศรษฐกจขาวไทยมความเขมแขงและสามารถแขงขนไดอยางยงยนตอไป

การศกษาในเรองนมขอเสนอแนะดงน:

(1) การใชนโยบายเพอเสรมสรางความเขมแขงใหกบเกษตรกรนนรฐควรลดบทบาทใน

การเขาไปแทรกแซงกลไกตลาดใหนอยทสด ในขณะเดยวกนรฐควรหาทางเรงพฒนาระบบตลาด

กลางขาวเปลอก และรวมถงโครงสรางทางการตลาด ขาวใหมประสทธภาพ ในทกระดบทงตลาด

ระดบฟารม ตลาดสงออก และตลาดซอขายสนคาเกษตรลวงหนา

(2) รฐควรสนบสนนนโยบายสาธารณะ ในดานไมใชราคา โดยเฉพาะการลงทนในการ

วจยดานขาว การปรบปรงโครงสรางระบบชลประทาน ในระดบไรนาไปพรอมๆกบการใหความร

ในการจดการไรนากบเกษตรกร ทงนเพอใหเกษตรกรไดตระหนกถงความมประสทธภาพในการ

ผลตและการใชทรพยากรการผลตในระดบไรนาอยางชาญฉลาด ซง จะเปนการประหยดตนทน

และเพมผลตอบแทนสทธใหกบเกษตรกร อนจะเปนการพฒนาศกยภาพของเกษตรกรไทยและ

เสรมสรางความสามารถในการแขงขนใหกบเศรษฐกจการผลตขาวไทยตามมา

29

(3) เนองจากนโยบายประกนรายไดเกษตรกรผ ปลกขาวเปนนโยบายทลดการ

แทรกแซงและสนบสนนกลไกตลาด รฐควรมการวางแผนอยางเปนขนเปนตอน เพอพฒนาการ

บรหารจดการโครงการประกนรายไดเกษตรกรผผลตขาว ใหพฒนากาวไปสการเปนตลาดประกน

ความเสยงเนองจากความผนผวนของราคาขาว (put option) ทงนโดยใหเกษตรกรทประสงคจะ

ลดความเสยงเนองจากความไมแนนอนของราคาขาวเปลอกไดเลอกทจะจดหาซอประกนความ

เสยง พรอมกบ เขาใจในระบบการ จายคาธรรมเนยม ในการซอประกน ใหกบผขายประกนความ

เสยง โดยทหากราคาขาวตกตาลงเกษตรกรสามารถนาขาวเปลอกไปขายตามราคาตลาด พรอม

กบไดรบเงนสวนตางชดเชยตามทไดระบไวสญญาขอตกลงเมอถงเวลาใชสทธเอาประกน เปนตน

ในขณะเดยวกนหนวยงานทขายประกนใหกบเกษตรกรกอาจใชประโยชนจากตลาดสนคาเกษตร

ลวงหนาเพอการปองกนความเสยงทจะเกดขนจากการขายประกนใหกบเกษตรกร ซ งหากรฐ

สามารถพฒนาตลาดซอขายความเสยงเนองจากความผนผวนของราคาใหเปนทยอมรบและ

พฒนากาวหนาไป ในระยะยาวไดแลว การพฒนากลไกตลาดทงทเปนตลาดซอขายทวไป (spot

market) และตลาดซอขายลวงหนา(future market) ใหสอดรบกนไดอยางดแลว จะเปนกลไกใน

การสรางเสถยรภาพและรายไดใหกบเกษตรกรไดเปนอยางด และในขณะเดยวกนกไดพฒนา

ตลาดขาวไทยใหกาวไปเปนตลาดการซอขายขาวของโลกไดดวยเชนกน

(4) รฐควรเรงสนบสนนใหเกด การพฒนาใน นโยบาย ดานการ ประกน ภยในการ

เพาะปลกขาว ควบคไปกบการจดทาโครงการประกนความเสยง จากราคา ทงนตลาดประกนภย

ในการเพาะปลกขาวของเกษตรกรน จะชวยรองรบการสญเสยรายไดของเกษตรกรอนเนองจาก

ความไมแนนอนของสภาพดนฟาอากาศและการระบาดของโลกและแมลงไดอกทางหนง

30

เอกสารอางอง

ภาษาไทย

กรมการขาว (2553) เอกสารประกอบการประชมคณะอนกรรมการนโยบายขาวแหงชาตดานการ

ผลต ครงท 1/2553 วนพฤหสบดท 7 มกราคม 2553 ณ หองประชมไชยยงค ชชาต

สานกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม

เจมศกด ปนทอง (2527) การแจกแจงผลประโยชนและภาระของโครงการแทรกแซง ตลาดขาว

ขององคการตลาดเพอเกษตรกร ป 2525/26 วารสารเศรษฐศาสตรธรรมศาสตร ปท 13

ฉบบท 2

ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ (ไมปรากฎป) โครงการรบจานาขาวเปลอกโดย ธ.ก.ส.

ชศร บวรกษ (2539) การวเคราะหทางเศรษฐกจของโครงการรบจานาขาวเปลอกนาป ปการผลต

2536/37 วทยานพนธ ปรญญาโท บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ (ไมปรากฎป) โครงการรบจานาขาวเปลอกโดย ธ.ก.ส.

บนเทง มาแสง (2537) การประเมนผลความเหมาะสมของรปแบบโครงการรบจานาขาวเปลอกใน

ฤดการผลตป 2534/35 วารสารเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ปท 1 ฉบบท 1

ฝายเลขานการ กขช . (2550) เอกสารประกอบการประชม กขช . ครงท 2/2550 6 ตลาคม

2550 ณ หองประชม 501 ตกบญชาการ ทาเนยบรฐบาล

ฝายเลขานการ กขช. (2551a) เอกสารประกอบการประชม กขช . ครงท 1/2551 ณ หองประชม

สเขยว ตกไทยคฟา ทาเนยบรฐบาล

ฝายเลขานการ กขช . (2551b) เอกสารประกอบการประชม กขช . ครงท 4/2551 6 มถนายน

2551 ณ หองประชมสเขยว ตกไทยคฟา ทาเนยบรฐบาล

ฝายเลขานการ กขช. (2552a) เอกสารประกอบการประชม กขช . ครงท 8/2552 16 กนยายน

2552 ณ หองประชมตกสนตไมตร ทาเนยบรฐบาล

ฝายเลขานการ กขช. (2552b) เอกสารประกอบการประชม กขช . ครงท 9/2552 19 ตลาคม

2552 ณ หอง 101 ตกสานกงานปลดสานกนายกรฐมนตร ทาเนยบรฐบาล

มลนธสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (2552) รางรายงานฉบบสมบรณ โครงการศกษา

มาตรการแทรกแซงตลาดขาวเพอปองกนการทจรต เสนอตอสานกงานคณะกรรมการ

ปองกนการทจรตแหงชาต(ป.ป.ช.) กนยายน 2552

รงสรรค ธนะพรพนธ (2530) “เศรษฐศาสตรวาดวยพรเมยมขาว ” เอกสารวจย หมายเลข 23.

สถาบนไทยคดศกษา, มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ศนยวจยเศรษฐศาสตรประยกต . (2547). ชองทางการกระจายขาวเปลอก เอกสารวจยเสนอตอ

ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ จดเตรยมโดยศนยวจยเศรษฐศาสตรประยกต คณะ

เศรษฐศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

31

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (2552) “แนวทางการประกนความเสยงราคาขาวเปลอก”

สมพร อศวลานนท และอรอนงค นยวกล . 2549. การสรางคณคาสนคาเกษตรไทย เอกสาร

นาเสนอตอฝายวชาการ ธนาคารแหงประเทศไทย

สมพร อศวลานนท (2552) “พลวตเศรษฐกจการผลตขาวไทย” ภาควชาเศรษฐศาสตรเกษตรและ

ทรพยากร คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

สมาคมผสงขาวออกตางประเทศ (2520) “การผลตและการตลาดขาว”

สนทร อาสะไวย (2530) “ประวตคลองรงสต: การพฒนาทดนและผลกระทบตอสงคม พ.ศ. 2431-

2457”. พมพทโรงพมพมหาวทยาลยะรรมศาสตร

สานกงานเศรษฐกจการเกษตร (2533) “นโยบายและมาตรการการคาขาว ” กองนโยบายและ

พฒนาการเกษตร สานกงานเศรษฐกจการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ

หนวยวจยธรกจเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร (2540) “สนคายทธศาสตรเกษตร: กรณของ

ขาว ” เอกสารวจ ยนาเสนอตอสานกงานเศรษฐกจการเกษตร กระทรวงเกษตรและ

สหกรณ

อมมาร สยามวาลา และวโรจน ณ ณะนอง (2533) ประมวลความรเรองขาว สถาบนวจยเพอการ

พฒนาประเทศไทย

ภาษาตางประเทศ

Ingram, J. C.(1971). Economic Change in Thailand 1850-1970. Stanford University

Press, Stanford.

Jackson, B.R., Panichapat, W., and Awakul, S.(1969). “Breeding Performance and

Characteristics of Dwarf, Photo-period Nonsensitive Varieties for Thailand”, Thai

Journal of Agricultural Science, 2:pp83-92.

Motooka, T. (1978) .”Rice Exports and the Expansion of Cultivation” in Thailand: A Rice-

Growing Society edited by Yoneo Ishii and translated by Peter and Stephanie

Hawkes, Monograph of Center for Southeast Asian Studies, Kyoto University

(Honolulu: The University Press of Hawaii)

Siamwalla, A. (1975) “A History of Rice Price policies in Thailand” in Finance, Trade, and

Economic Development in Thailand: Essays in Honour of Khunying Suparb

Yossundara edited by Puey Ungphakorn and others (Bangkok: Sompong Press) Siamwalla, A. and Setboonsarng, S.(1989). Trade, Exchange Rate, and Agricultural Pricing Policies in

Thailand, World Bank Comparative Studies, The World Bank, Wasgington D.C.

Zimmerman, C. C. (1931). Siam: Rural Economic Survey 1930-31 (Bangkok: The

Bangkok Times Press Ltd)

32

ภาคผนวก A

การคานวณการเปล�ยนแปลงใน Welfare Cost

∆WC = ตนทนสวสดการ

∆CS = การลดลงของสวนเกนผบรโภค

∆PS = การเพ�มข�นของสวนเกนผผลต

CG1 = คาใชจายในการจานาของ ธ.ก.ส. +

อคส. + กระทรวงเกษตรฯ+กรมการคาภายใน

CG2 = ABQ2Q0 = เงนปลอยกใน

โครงกา รรบจา นา ข าว เปล อกป� 2548 /49

ท�งหมด

Sale = รายไดจากการขายขาว

SaleCGCGPSCSWC +−−∆+∆=∆ 21

SaleCGQABQdbaba +−−+++−−= 2)()( 02

SaleCGQABQd +−−= 202

E D+G e

P 2 P 1

0 Q 0 Q 1 Q 2

a b d

D

S ราคา

ปรมาณ

A B

ท�มา: สถาบนวจยเพ�อการพฒนาประเทศไทย ( 2552)

33

ตารางผนวก

ตารางผนวกท 1 การเปลยนแปลงในอตราคาพรเมยมจากป 2501-2515

ประเภทของขาว

1958

1/1-

2/15

1958

2/16-4/22

1958

4/23-6/17

1958

6/18-

1959/8/13

1959

8/14-11/13

1959

11/14-

12/29

1959

12/30-

1960/8/1

1960

8/2-12/29

ขาวขาว 100%

5% 935 935 890 890

10% 935 935 935 935

15% 840 840 840 840

20%

25% 650 650 650 650

355 730 730 730 650 600 600 600 600

45% 550 550

ขาวหก

A1 Extra super 600 730 730 730 730 730 720 720

A1 Super

A1 Special

A1 Ordinary

C1 Super 470 470 590 470 470 470 450 450

C1 Special

C1 Ordinary

C3 Special

ขาวเหนยว 600 600 600 600 600 840 800 800

ขาวเหนยวหก 380 380 380 450 450 450 420 420

ขาวเหนยว

เมลดยาว 10%

เมลดสน 10%

ขาวหก A1 Special

ขาวหก C1 Special

Cargo Rice 100%

5% 750 750 750 750 750 750 700 700

10%

20%

25% 650 650 650 650

35% 600 730 730 650 600 600 600 600

45% 600 600 550 550

Cargo broken rice 450 450 570 450 450 450 420 420

ขาวนง 100% 500 650 650 659 650 650 600 600

นอยกวา 100% 500 650 650 650 650 650 600 600

ขาวนงทเปนขาวหก 400 400 520 400 400 400 380 380

หมายเหต: ไมนบรวมแปงขาว และ Vermiceli

ทมา: คดลอกจาก Motooka (1978)

ตารางผนวกท 1 (ตอ) ประเภทของขาว 1960 1961 1961 1962 1962 1962 1963 1967

34

12/30-1961

4/16

4/17-

6/5

6/6-1962

4/2

4/3- 5/14 5/15-10/2 10/3- 1963

7/15

7/16-1967

1/16

81/16

ขาวขาว 100% 1,010

5% 890 890 980 890

10% 890 950 950 950

15% 840 840 940 840

20% 930

25% 600 770 650

355 5500 600 650 700 700 730 600

45% 500 720 550

ขาวหก

A1 Extra super 720 720 720 780 730 780 780

A1 Super

A1 Special 540 540 600 600 680 680

A1 Ordinary 660

C1 Super 500 640

C1 Special 500 500 550 550 550 590

C1 Ordinary 580

C3 Special 570

ขาวเหนยว 600 600 600 600 800 700 800

ขาวเหนยวหก 350 350 350 550 500 400 500

ขาวเหนยว

เมลดยาว 10% 800

เมลดสน 10% 770

ขาวหก A1 Special 560

ขาวหก C1 Special 520

Cargo Rice 100% 730

5% 600 600 600 650 650 650 690

10%

20%

25% 680

35% 500 500 500 550 550 550

45%

Cargo broken rice 350 350 350 400 400 400 460

ขาวนง 100% 550 550 650 609 600 600 750

นอยกวา 100% 550 550 650 600 600 600 720

ขาวนงทเปนขาวหก 320 320 320 370 370 370 630

หมายเหต: ไมนบรวมแปงขาว และ Vermiceli

ทมา: คดลอกจาก Motooka (1978)

35

ตารางผนวกท 1 (ตอ)

ประเภทของขาว 1967

3-4

1967

5-6

1967

7-8

1967

9

1967

10-12

1968

1-2

1968

3

ขาวขาว 100% 1,090 -1,240 1,300-1,320 1,470-1,640 1520 1,640 1,640 2,070

5% 1,050-1,190 1,230-1,260 1,400-1,570 1,450 1,570 1,570 1,970

10% 1,100 -1,130 1,180-1,210 1,350-1,520 1,400 1,520 1,520 1,910

15% 1,000 -1,030 1,130-1,150 1,290-1,460 1,350 1,460 1,460 1,890

20% 980 – 1,070 1,110-1,140 1,270-1,440 1,330 1,440 1,440 1,770

25% 810-880 910-930 1,050-1,190 1,090 1,190 1,190 1,570

355 800-870

45% 790-860

ขาวหก

A1 Extra super 810-880 910 920-990 960 1,050 1,0050 1,450

A1 Super 700-790 810 840-930 890 930 930 1,270

A1 Special 700-780 800 830-910 880 920 920 1,260

A1 Ordinary 680-780 780 810-890 860 910 910 1,240

C1 Super 660-740 770 790-870 850 890 890

C1 Special 570-650 680 710-790 810 850 850

C1 Ordinary 560-640 660 690-760 790 830 830 1,240

C3 Special 540-600 630 660-740 760 810 810

ขาวเหนยว

ขาวเหนยวหก

ขาวเหนยว

เมลดยาว 10% 840 840-850 850-860 850 980-850 840-900 1,470

เมลดสน 10% 800-820 820-830 830-840 830 930-820 810-870 1,450

ขาวหก A1 Special 590-600 600 620 610 730-670 650 1,120

ขาวหก C1 Special 540-550 550 580 580 630-590 580 1,120

Cargo Rice 100% 790-940 990-1,010 1,140-1,280 1,180 1,280 1,280 1,710

5% 750-910 950-970 1,090-1,240 1,140 1,240 1,240 1,660

10%

20%

25% 740-890 940-960 1,080-1,220 1,120 1,220 1,220 1,640

35%

45%

Cargo broken rice 550-560 590-600 630-730 690 730 750 820

ขาวนง 100% 810-910 890 940-1,030 990 1,050 1,050 1,550

นอยกวา 100% 770-870 850 910-990 950 1,010 1,0010 1,450

ขาวนงทเปนขาวหก 680-820 780 810-890 860 910 910 1,240

หมายเหต: ไมนบรวมแปงขาว และ Vermiceli

ทมา: คดลอกจาก Motooka (1978)

36

ตารางผนวกท 1 (ตอ)

ประเภทของขาว 1968

4-5

1968

6

1968

11/11-

1969

12/3-

1970 11/1-

1971 4/20

1971

4/20-5

1972

9/1

1972

12/12

ขาวขาว 100% 1,960 1,830 1,450 1,000 750 750 750 750

5% 1,810 1,680 1,450 1,000 750 750 750 750

10% 1,720 1,590 675 550 500

15% 1,670 1,540 900 675 675 550 500

20% 1,640 1,510

25% 1,570 1,440 1,300

35% 800 600

45%

ขาวหก

A1 Extra super 1,360 1,200 1,150 900 675

A1 Super 1,090 960 800 500 375

A1 Special 1,080 950 800 500 375

A1 Ordinary 1,080 950 800 500 375

C1 Super

C1 Special 1,030 920 750 450 337.5

C1 Ordinary

C3 Special

ขาวเหนยว

ขาวเหนยว

หก

ขาวเหนยว

เมลดยาว 10% 1,420 1,530 1,250 800

เมลดสน 10% 1,360 1,440 1,250 800

ขาวหก A1 Special 880 900 750 500

ขาวหก C1 Special 880 900 750 500

Cargo Rice 100% 1,780 1,650 675 675

5% 1,690 1,560 675 675

10% 500

20% 1,250 900 675 675 500

25% 1,660 1,550

35%

45%

Cargo broken rice 820 760 650 450 337.5

ขาวนง 100% 1,550 1,400 1,000 750 562.5 565.8 500 350

นอยกวา 100% 1,450 1,290 1,000 750 562.5 565.8 350

ขาวนงทเปนขาวหก 1,030 920 750 450 337.5 250

หมายเหต: ไมนบรวมแปงขาว และ Vermiceli

ทมา: คดลอกจาก Motooka (1978

37

ตารางผนวกท 2 หลกเกณฑในการดาเนนงานรบจานาขาวเปลอกโดย ธ.ก.ส. ในระหวาง

ป 2527-2538

ป

รอยละของเงนทไดรบ

จากการจานา(บาทตอ

ตน)

ดอกเบยเงนก

(รอยละตอป)

ระยะเวลา

การชาระ

คนเงนก

(เดอน)

หลกประกน

2527/28 80%ของราคาประเมน เกษตรกรจาย 7% รฐชดเชย

7%

6 ใบประเทวนสนคา

2528/29 ไมไดดาเนนโครงการเ

2529/30 80% ของราคาประเมน เกษตรกรจาย 3% ธ.ป.ท.คด

จาก ธ.ก.ส. 1%

7 ขาวเปลอกและกลมคาประกน

2530/31 80%ของราคาประเมน เกษตรกรจาย 3% รฐชดเชย

9.25%

6 ขาวเปลอกและกลมคาประกน

2531/32 80% ของราคาประเมน เกษตรกรจาย 3% รฐชดเชย

10.25%

6 ขาวเปลอกและกลมคาประกน

2532/33 80% ของราคาประเมน เกษตรกรจาย 3% รฐชดเชย

11%

6 ขาวเปลอกและกลมคาประกน

2533/34 90%ของราคาประเมน เกษตรกรไมเสยดอกเบย รฐ

ชดเชย 15.25%

10 ขาวเปลอกและกลมคาประกน

2534/35 90% ของราคาประเมน เกษตรกรเสยดอกเบย 3% รฐ

ชดเชย 12.25%

10 ขาวเปลอกและกลมคาประกน

2535/36 90% ของราคาประเมน เกษตรกรเสยดอกเบย 3% รฐ

ชดเชย 11.25%

10 ขาวเปลอกและกลมคาประกน

2536/37 90%ของราคาประเมน เกษตรกรเสยดอกเบย 3% รฐ

ชดเชย 11%

5 ขาวเปลอกและกลมคาประกน

2537/38 90%ของราคาประเมน เกษตรกรเสยดอกเบย 3% รฐ

ชดเชย 11%

5 ขาวเปลอกและกลมคาประกน

ใบประทวน

2538/39 90%ของราคาประเมน เกษตรกรเสยดอกเบย 3% รฐ

ชดเชย 4%

5 ขาวเปลอกและกลมคาประกน

ใบประทวน

ทมา: ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ (2537) อางในชศร บวรกษ (2539)