vergilere karşı tepkiler ve vergilerin ahlaki ve sosyo-psikolojik sınırları
TRANSCRIPT
VERGİLERE KARŞI TEPKİLER VE
VERGİLERİN AHLAKİ VE SOSYO-
PSİKOLOJİK SINIRLARI
PROF.DR. COŞKUN CAN AKTAN
•Vergi ödemekle yükümlü olan
bireyler, vergileme karşısında
psikolojik açıdan nasıl bir tutum
sergilerler?
•Bireyler vergilere karşı ne tür
tepkiler gösterirler?
BİREYLERİN OLAYLAR
KARŞISINDA
SERGİLEDİĞİ TUTUM ONUN,
KARŞI KARŞIYA
KALDIĞI OLAYLARDAN
NE ANLADIĞI İLE İLİŞKİLİDİR
ALGILAMA
TUTUM
DAVRANIŞ
BİREYE ATFEDİLEN VE
ONUN
PSİKOLOJİK BİR OBJEYLE
İLGİLİ
DÜŞÜNCE,DUYGU VE
DAVRANIŞ LARINI
OLUŞTURAN EĞİLİM.
Mükelleflerin vergileme karşısındaki
tutumlarının en önemli belirleyicisi
mükellefler üzerinde oluşan
vergi yükü dür.
Vergi yükünün belirleyicisi ise
vergi oranları dır.
VERGİ YÜKÜ NEDENİYLE
HİSSEDİLEN FEDAKARLIK
ORANSAL
VERGİ YÜKÜ
PSİKOLOJİK
VERGİ YÜKÜ
KULLANILABİLİR
GELİRDE AZALMA
VERGİ BASKISI
• Ülkenizin veya ilinizin önemli tarihsel olaylarını gösteren bir
zaman çizelgesi yapın.
1. Olayın Adı
2. Olayın Adı
3. Olayın Adı
4. Olayın Adı
5. Olayın Adı
6. Olayın Adı
7. Olayın Adı
8. Olayın Adı
1. Tarih 2. Tarih 3. Tarih 4. Tarih 5. Tarih 6. Tarih 7. Tarih 8. Tarih
Olayın Açıklaması
Olayın Açıklaması
Olayın Açıklaması
Olayın Açıklaması
Olayın Açıklaması
Olayın Açıklaması
Olayın Açıklaması
Olayın Açıklaması Sempati
Apati
Antipati
Nefret
VE
RGİ
OR
AN
I
100
0Olumlu Tutum Olumsuz TutumVERGİYE KARŞI TUTUM
ŞŞekil 1. Mekil 1. Müükellef Davrankellef Davranışışlarlarıı YYöönnüünden Orannden Oran--Tutum AnaliziTutum Analizi
Sempati
Apati
Antipati
Nefret
VE
RGİ
OR
AN
I
100
0Olumlu Tutum Olumsuz TutumVERGİYE KARŞI TUTUM
ŞŞekil 1. Mekil 1. Müükellef Davrankellef Davranışışlarlarıı YYöönnüünden Orannden Oran--Tutum AnaliziTutum Analizi
Gelenekler ve Bayramlar
• Ülkenizde kutlaması yapılan
önemli bayramları ve
gelenekleri anlatın. Bu
kutlamaları kimlerin, ne
zaman yaptığını da ekleyin.
Sempati
Apati
Antipati
VE
RGİ
OR
AN
I
100
0Olumlu Tutum Olumsuz TutumVERGİYE KARŞI TUTUM
ŞŞekil 2. Mekil 2. Müükellef Davrankellef Davranışışlarlarıı YYöönnüünden Orannden Oran--Tepki AnaliziTepki Analizi
Kabul
Pasif Tepki
Aktif Tepki
Sempati
Apati
Antipati
VE
RGİ
OR
AN
I
100
0Olumlu Tutum Olumsuz TutumVERGİYE KARŞI TUTUM
ŞŞekil 2. Mekil 2. Müükellef Davrankellef Davranışışlarlarıı YYöönnüünden Orannden Oran--Tepki AnaliziTepki Analizi
Kabul
Pasif Tepki
Aktif Tepki
Vergileme Karşısındaki Psikolojik
Tutumun Tepkisel Boyutu
Vergiye karşı tepkiler
aynı zamanda
Temsilsiz ve Adaletsiz Vergilemenin
sonucudur.
TEMSİLSİZ VERGİLEME
Egemenliğin mutlak sahibi olan toplum,
yetki vermediği bir otorite tarafından
vergilendirilmesi
ADALETSİZ VERGİLEME
Vergi yükünün toplumu oluşturan
bireyler arasında adil ve dengeli bir
şekilde dağıtılmaması
Şekil 3.Vergilemede Tutum-Tepki Spektrumu
ANTİPATİ
NEFRET
NEFRET
AKTİF
TEPKİ
PASİF
TEPKİ
SEMPATİ
APATİ
ANTİPATİ
KABU
L
Verginin Reddi ve Vergi İsyanı
Vergi Kaçakçılığı
Vergiden Kaçınma
Aylaklığı Tercih Etme
Gönüllü Uyum
Verginin Yansıtılması
Yatırımdan Vazgeçme
Tüketimi Kısma
a. Vergiye Karşı PASİF Tepki
GELİR ETKİSİ
Mükellef ödediği vergi miktarının neden
olduğu gelir kaybını telafi etmek amacıyla
daha fazla çalışabilir.
İKAME ETKİSİ
Mükellef çalışma arzusunu kaybederek
aylaklığı tercih edebilir.
1.Aylaklığı Tercih Etme
Çok çalışarak çok vergi ödemektense çalışmamanın
tercih edilmesi,diğer bir deyişle aylaklığın tercihi söz
konusu olmaktadır.
2.Tüketimi ve Tasarrufu Kısma
Vergi oranlarındaki artışlar kişilerin kullanılabilir gelir
seviyesini azalttığından, gelir azalmasına bağlı olarak
tüketim ve tasarruf miktarlarında değişme meydana
gelmektedir.
3.Üretimi Azaltma
Üretim faaliyetleri üzerine konulan vergiler de maliyet
unsuru olduğundan,üretimin karlılığını azaltmakta ve
doğrudan üretim kapasitesinin azalmasına neden
olabilmektedir.
4.Yatırımdan Vazgeçme
Artan vergiler nedeniyle yatırımcıların yatırım sonrası
kazançlarının önemli bir kısmı devlete aktarmaları
yatırımın karlılığını azaltıcı etki göstermektedir.
5.Verginin Yansıtılması
Vergiyi üstlenen bir mükellefin bu vergi nedeniyle oluşan
yükü çeşitli araçlar kullanarak diğer kişilere aktarmasıdır.
6.Vergiden Kaçınma
Bir kimsenin vergi yükümlülüğünü yasalara uygun olarak
azaltmasıdır.
Mükelleflerin vergi kanunlarını boşlularından
yararlanması ve bu şekilde vergi yüklerini hafifletmesi.
b. Vergiye karşı AKTİF Tepki Bu aşamadaki tepkiler,
Kanuna muhalefet şeklinde
gerçekleştirildiğinden otoriteye itaatsizlik
anlamına gelmektedir.
Mükellefler kanuna karşı hile ve
aldatmacalarla vergi yüklerini hafifletmeye
çalışmaktadırlar.
1.Vergi Kaçakçılığı
Vergi kaçakçılığı,
vergiyle ilgili yükümlülüklerin vergi
kanunlarına aykırı olarak kısmen veya
tamamen yerine getirilmemesidir.
Vergi kaçakçılığı suç teşkil eder.
2.Verginin Reddi ve Vergi İsyanı
Verginin reddi kolektif ve organize bir tepki
türüdür.
Çeşitli iktisadi,mali ve siyasi nedenlerden
dolayı,vergi mükelleflerinin vergi
ödememelerine yönelik toplu ve yasadışı
bir davranıştır.
Prof.Dr.Coşkun Can Aktan
Sosyal Bilimler Araştırmaları
Derneği
http://www.sobiad.org
Dokuz Eylül Üniversitesi, İİBF
http://www.canaktan.org