23

Les

195

sep

’15

MirjamErnestus(Kennislink.nl,2011)zegtoverspraakreductie:‘Spraakreduc-tiemaaktdatvreemdetaalleerderszelfsnajarenstudievaaknogmoeiteheb-benomspontaneconversatiestever-staan.Andersdankinderendieeeneerstetaalleren,endaarinvanmeetafaandeongereduceerdeengereduc-eerdevariantenhoren,krijgenzijdegereduceerdeuitspraakvariantenmeestalpasonderdekniealszedeongereduceerdeuitspraakvanwoor-denalheelgoedkennenenookgoedwetenhoediewoordengespeldwor-den.Datkaneeneffecthebbenophoezedievariantenverwerken.’

AssimilatieNaastdezegereduceerdespraakiserooknogsprakevanassimilatie:obbel-len,vammorgen,ontsettent.Dere-gelshiervoorzijninverschillendeta-lenanders,waardoorhetvaakmoei-lijktebegrijpenisvooreenandersta-lige.DatgeldtookvoordemanierwaaropinhetNederlandstweeklin-kersaanelkaarverbondenworden,zoalsjanuari(meteenw)oftruien,(meteenj),maargeachtezondertus-senklank.

Endanisernoghetbelangrijkeverschiltussende‘sterke’en‘zwakke’vormenvaneenaantalfunctiewoor-den,zoalshetlidwoord:het/‘t,enveelvoornaamwoorden:ik/’k,jouw/

je,haar/d’r.Hiermeewordtaange-gevenofhetwoordaccentheeft.Ditgeeftdusbetekenisverschil:Gaat je vriendin mee?iseenanderevraagdan:Gaat jouw vriendin mee?

Wehebbenbijverbondenspraaktemakenmeteenaantalprocessen,waardooreenzinals:Ik heb hem niet gezien,wordtgerealiseerdals:kepem-niegezien.

Hetisduidelijkdatdeleerderditnietuiteenboekkanlerenenerwordtlangnietaltijdinleergangenaandachtaanbesteed.Dedocentkanhierbijdanookeenbelangrijkerolspelen.

Luisteren en verstaanVoorhetverstaanenbegrijpenvantaalishetkunnenonderscheidenvandewoordenergbelangrijk.JanHulstijnzeihieroverhetvolgende:‘Alsweluisterennaariemanddiespreekt,danmoetenweinstaatzijnhetgezegdenetzosnelteverwerkenalshetwordtuitgesproken:meteensnelheidvanzo’ntweetotdriewoor-denperseconde.Datbetekentdatdemeestedeelprocessenvanhetluisterengeautomatiseerdmoetenzijn.Hetdoorlopendspraaksignaaldatonsoorbereiktmoetgedecodeerdwordeninspraakklanken,ingroepenvanspraak-klanken,inwoordeneninwoord-groepen.AlsjegeenZweedskenten

Volwassenendiekunnenlezen,lerenNederlandsmeestaluiteen

boekofmetmultimedialemiddelen.Dewoordenzijndanvanelkaargescheidendooreenspatie.Dat

maaktdateenwoordonmiddellijkherkenbaarisbijhetlezen.Bij

luisterenisdatheelanders.Erissprakevanspraakreductie(desprekerverbindtwoordenaan

elkaartotwoordgroepjesenvaakwordenwoordengereduceerdtot

ernogmaarweinigvanoveris:kweeniehoor)ofvanassimilatie.

MargreethVerboogenLieskeAdèrgaaninditartikelinopde

implicatiesvoorhetNt2-onderwijs.

Mar

gree

th V

erbo

og

Lies

ke A

dèr

Implicaties van spraakreductie en assimilatie voor het Nt2-onderwijs

Verbonden spraak

Hulstijnpleitinditartikeldanookvoorveelherhalingvanluisteroefeningen,nietalleenluisterenopinhoud,maarvooralookwoord-voor-woordluisteren

Les

195

2�

sep

’15

jehoorteenstroomspraakklankendie(enigszinsgebrekkig)weergegevenkunnenwordenalsmankanringatill-sjukhusetsakutmottagning,danweetjeniethoejehierwoordeninmoetherkennen.Zwedendelendeklank-stroommoeiteloosopinman kann ringa till sjukhusets akutmottagning.

Wanneerweeenzininonzemoe-dertaalduidelijkhoren,enwekennenalleerinvoorkomendewoorden,danvindthetprocesvanwoord-voor-woordverstaanautomatischplaats.Met‘woord-voor-woordverstaan’bedoelikhetheleprocesvandewaarnemingvanklankentotenmethetherkennen(identificeren)vanallewoorden.Wekunneneenwoordechteralleen‘herkennen’alswehettenminstealsvorm‘kennen’.Wekunnen ringadusalleenherkennenalswealwetendatdeklankvormringaeenwoordis.’(Hulstijn,2004)

Luisteroefeningen herhalenHulstijnpleitinditartikeldanookvoorveelherhalingvanluisteroefe-ningen,nietalleenluisterenopin-houd,maarvooralookwoord-voor-woordluisteren.Ditgeldtvooralleleerders,vanafheteerstebegin.Ditherhaaldeluisterenkanuiteraardgoedmetbehulpvandigitalemiddelenenhoeftdanookgeenkostbarelestijdtekosten.

Eengoedeoefeningomleerdersbewustwoordentelerenonderschei-denishetlatentellenvandewoordeninzinnendiededocentuitspreekt.Ditkomtinveelmethodenvoorals

oefening,vooralinhetbegin,maariszekerooknuttigineenlaterstadium,waarbijdedocentsnellerengereduc-eerdspreekt.

OmzelfindividueelteoefenenishetitemspreektAAluitdeappspreek-beter tegebruiken.

SpreekBeter: spreektaal, hoeveel woorden hoort u 1

Hoeveel woorden hoort u? U hoort een zin . Hoort u 2 of 3 woorden?

1.Izzieziek? 2.Hoegaatet?3.Totsodan 4.Zeidiewat? 5.Twasleuk 6.Zakdoen 7.Tuukniet 8.Nogges? 9.Eiguknietnee 10.Kbemmoe

Eenanderaandachtspuntbijhetver-staanvanverbondenspraakishetattentzijnopdeaccentuering.Eensprekergeeftdewoordendievanbelangzijnvoordebetekenisaccent:Maandagbe-gintdelesnietomtien uurmaaromelf uur.DetreinnaarRotterdamzalver-trekkenvanspoor 11 B.Dewoordenmetaccentwordenwatluiderenopeenanderetoonhoogteuitgesproken.

Verbonden spraak gebruikenHetgebruikvanverbondenspraakisietsdatpaslaterinhetleerprocesaandeordekankomen.Deverstaanbaar-heidheeftzekerniettelijdenalsie-manddewoordennietaanelkaarbindt.Welmoeteensprekerdieallewoordenapartuitspreekt,eropgewe-zenwordendatdatnietdebedoelingis.Ditgebeurtsomsalsiemandstreeftnaarperfectieendaardooronnodiglangzaamenaarzelendspreekt.Ookhebbensommigesprekerseenmoe-dertaalwaarbijdewoordenlosvanel-kaarstaan,zoalstaleninZuidoostAzië.Hetisgoediemanddanviaeenaudio-opnamezichzelftelatenhoren.

Hetuitgebreidoefenenvanassimi-latieengereduceerdespraakismeerietsvoorgevorderdesprekers,diegraageenhoogniveauvanspreekvaar-digheidwillenbereiken.

Vooreenaantalaspectengeldtdathetvooralleleerdersnuttigisomeraandachtaantebesteden,namelijkdeverbindingvantweeklinkers,hetsa-menvoegenvangelijkemedeklinkersendevoornaamwoordenmetenzonderaccent.

Aanhetverstaanvanverbondenspraakmoetineenvroegstadiumvandelessenaandachtwordenbesteed.Toepassenkanlatergeoefendworden

25

Les

195

sep

’15

•Alseencursisteenverbindingtus-sentweeklinkersnietgoedmaakten: februjari oftruiwenzegt,isdateengoedmomentomhieraandachtaanteschenken.

Dewalsverbindingkomtvoornadeuu,deau/ou,deoendeoe:si-tuatie,tatoeage,naandereklinkerskomtdej:truien,knieën.Nageenbe volgtgeenverbindingsklank:beambte,geachte.Wijseropdatderegelookgeldtbijdeverbindingtussentweewoordenineenzin:iktrekeentrui aan,isdezevanjou ofvanmij?Doe ookeenswat.

•Alseenmedeklinkeraanheteindvaneenwoordhetzelfdeisalsdebeginklankvanhetvolgendewoord,wordenzeuitgesprokenalséénklank:ikkanniettekenen(ikanietekenen),wegaannaarRot-terdam(wegaanaarotterdam).

•Vangrootbelangishetomaan-dachttegevenaanhetverschiltus-sendesterkeenzwakkevormen,zoalshetlidwoord:het/ ‘t,enveelvoornaamwoorden:ik/’k,jij/je,hij/ie,wij/we,mijn/m’n,jouw/je,zijn/z’n,haar/d’r.Hetgebruikvande‘sterke’vormgeeftautomatischaccentendaarmeeookbetekenis-verschil:Isdit jetas?iseenanderevraagdan:Isditjouwtas?

uitspraaktrainer in de Les, werkBLad 29a.1.Heeftzed’r/haaragendathuislatenlig-

gen?2.Isdatjouw/jebrilofmijn/m’nbril?Ze

lijkenergopelkaar.3.Zijhebbenveelgeld,wij/wehelaasniet.4.Hebjijdekrantenopgeruimd?-Nee

datheeftzij/zegedaan.

5.Zehebbenéén/eenhuisinUtrechtenéén/eenvakantiehuisjeinBelgië.

6.Zeheefthaar/d’rfietsophaar/d’rwerklatenstaanenismethaar/d’rvriendmeenaarhuisgereden.

7.Doejouw/jejasuitenkombinnen.8.Wonenjij/jeenjebroerallanginRot-

terdam?

Samenvattendkunnenwezeggendataanhetverstaanvanverbondenspraakzekeraandachtmoetwordenbesteed,alineenvroegstadiumvandelessen.Zelftoepassenkanbeterwatlaterge-oefendworden.

Aanbevelingen voor oefenenOmverbondenspraakteoefenenisereenaantalmogelijkheden:

IndeeersteplaatsdetAAlrieDels,omdatbijhetimiterenvanderiedelsdeleerdersdoorhetritmegedwongenwordentotverbondenspraak.Wieeenmaalhetzinnetje:keptsodrukheeftgehoord,vergeethetnietmeer.

uitsprAAktrAiner in De les:hethoofdstuk verbonDen sprAAk geeftallerleioefeningenvoorreductie,as-similatie,ensterkeenzwakkevormen.Ookvoorhetherkennenvanhetzin-saccentzijnoefeningentevinden.

Deappspreekbeter:deluister-ennaspreekoefeningenvoorzinsaccentendeseriespreektAAl,metluister-ennaspreekoefeningenvoorgereduc-eerdespraak.

DeappschrijFbeter (nogtever-schijnen) heefteenseriemetverbon-denspraak,luisterenenschrijven.

Margreeth Verboog Lieske Adèr

Margreeth Verboog is zelfstandig gevestigd trainer/adviseur.www.margreetverboog-verstaanbaarspre-ken.nlCorrespondentie: mverboog@xs4all.nl Lieske Adèr is docent Nederlands als tweede taal en logopedistCorrespondentie: lieske_ader@hetnet.nl

Literatuur:M.ErnestusenG.Giezenaar(2014).

een goeD verstAAnDer heeFt mAAr een hAlF WoorD noDig.In:B.Bossers(red),Vakwerk9,Ach-tergrondenvandeNT2-lespraktijk,BVNT2,Amsterdam.

J.Hulstijn(2008).oeFenen in WoorD-voor-WoorD verstAAn Als vorm vAn impliciet leren. InB.Bossers(red.),KlassiekVakwerk.AchtergrondenvanhetNT2-on-derwijs.Boom,Amsterdam.

K.Thio&M.Verboog(1993).ver-stAAnbAAr spreken. Eenhandlei-dinguitspraakonderwijsvoordo-centenNederlandsalstweedetaal.Coutinho.

JeanineDeen,LijnSchutte,ChrisvanVeen.tAAlrieDels.Boom,Amster-dam,herzieneversieverschijntbin-nenkort.

C.vanVeen,H.vanKampen,V.Olij-hoek&R.Stumpel(2009). uit-sprAAktrAiner in De les. Uit-spraakverbeteringvooranderstali-gen.Boom,Amsterdam.

SpreekBeter(2014), www.SpreekBeter.nl SchrijfBeter,oktober2015, www.Schrijfbeter.nl.