UZAKTAN EĞĠTĠMĠN YÖNTEMĠ

GĠRĠġ

Bilginin küresel yapıya dönüşmesinin tek temeli iletişim

teknolojilerinde meydana gelen hızlı gelişmelerdir.İletişim

teknolojilerini etkili olarak kullanan toplumlar bilgi toplumu

evrimini hızlı bir biçimde tamamlamaktadırlar. İletişim

teknolojilerindeki gelişmeler eğitimin yapısını da etkilemektedir.

İletişim teknolojilerinde meydana gelen hızlı gelişimler, eğitimde

fırsat eşitliğinin daha çok bireye ulaştırılmasına katkılar sağladı.

Buna paralel olarak eğitimde kalite gelişmeleri meydana geldi. Bu gelişimlerin yanında

iletişim teknolojileri uzaktan eğitim kavramını yaygınlaştırdı.

Uzaktan eğitim teknolojilerinin gelişmesi, eğitim

sunumunda karşılaşılan dar boğazın aşılmasında uzun

vadeli bir çözüm görünmektedir. Çözüm de kendi içinde

kimi problemleri taşımaktadır. Uzaktan eğitim yönetimi

bu sorunlardan biridir.Uzaktan eğitim yönetimi; klasik

anlamda eğitim yönetiminden farklı düşünsel ve

yönetsel beceri ve modelleri gerektirdiği

düşünülmektedir.

Uzaktan eğitimde, eğitim-öğretim sanal bir örgüt içinde

oluşmaktadır. Bu nedenle, eğitim-öğretim ortamlarının

tasarımı ve yönetiminde sanal niteliğin göz önünde

bulundurulması gerekmektedir.

Örgüt Nedir?

Bursalıoğlu (1982) örgütü, üyeleri tarafından kurulan bir

koalisyon, planlı biçimde güçler ve eylemler topluluğu, bir

iletişim ağı, olarak tanımlar.

Koçel (1998) örgütü, insan – iş – teknoloji faktörlerini

birleştiren bir sistem; sosyal bir varlık, sosyal bir sistem;

teknik ve toplumsal faktörlerle ilgili bir düzenleme; bir

işletmedeki işleri, mevkileri, iş görenleri ve aralarındaki

otorite ve haberleşme ilişkilerini gösteren bir yapı olarak

tanımlanabileceğini belirtmektedir.

Örgüt,toplumsal gereksinmelerin bir bölümünü karşılamak üzere, bireylerin bir araya gelerek,

önceden belirlenmiş amaçları gerçekleştirecek işleri yapmak için güçlerini eşgüdümleyen

insanlardan oluşan toplumsal sistemdir (Koçel, 1998; Can, 1994; Ülgen, 1993; Başaran,

1984).

Uzaktan Eğitimde Örgüt Yapıları

Örgütlerin etkili olabilmesi için sahip oldukları insan kaynaklarını, ve diğer kaynaklarını ve

işlevlerini eşgüdümlenmiş bir biçimde bir araya getirmeleri gerekir, bu bir araya getirme

süreci örgütleme olarak ifade edilmektedir.

Örgütleme bir süreci ifade eder. Bu süreç;

Faaliyetlerin anlamlı ve etkili bir şekilde gruplanmasını,

Bu grupların belirli örgüt kademe ve statüleri haline getirilmesini,

Bu statülere işgörenlerin atanması aşamalarını içerir.

Örgüt yapıları kurulurken çeşitli etkenlerin göz önünde

bulundurulması gerekir. Bunlar örgütü biçimlendiren, karakterize

eden öğelerdir. Bunlar;

Amaç,

Örgüt büyüklüğü,

Örgütteki yönetim kademelerinin ve alt sistemlerin sayısı,

Örgütteki her pozisyonun yetkisi,

İşbölümü ve uzmanlaşma,

Kontrol alanı,

Neyin, nasıl, ne zaman, nerede, kim tarafından ve ne amaçla yapılacağının

önceden belirlenerek belirli yöntem ve usullere bağlanması,

Bölümlendirme,

İletişim kanalları ve biçimi,

Eşgüdümlemedir (Koçel, 1998; Can, 1994; Ülgen, 1993; Başaran, 1984).

Bu faktörlere ek olarak örgütü şekillendiren örgüt içi süreçler de

bulunmaktadır. Bunların başında:

Önderlik,

Performans değerleme,

İletişim,

Karar süreci,

Güdüleme süreci gelmektedir.

Bilimsel - teknolojik gelişmeler ve çevre, bu öğeler üzerinde de etkide bulunarak modern

örgütlerin yapılanmasında etkili olmaktadır. Örneğin belirli bir teknoloji ve çevre koşulları

altında demokratik liderlik geçerli bir yönetim yaklaşımı olabilirken, başka bir çevrede

otokratik liderlik daha doğru bir yaklaşım olabilmektedir.

Bilgi çağında bilginin patlama sayılacak kadar yoğun

üretilmesi, üretilen bilginin oldukça kısa sürede uygulamaya

sokulması, bilişim teknolojilerindeki hızlı gelişme ve

globalleşme gibi değişimler örgütleri yapılarını ve süreçlerini

gözden geçirmeye zorlamaktadır.

Bilgi çağında örgütler teknoloji kullanımında hangi düzeyde olurlarsa olsunlar, ileri bilgi ve

iletişim teknolojilerinin radikal etkileri ile karşı karşıyadırlar. Güncel bilgi ve iletişim

teknolojileri çok dinamik bir gelişim göstererek örgütlerin yapılarında yaşanan dönüşümü

hızlandırmaktadır (Öğüt, 2001).

Buna bağlı olarak örgütlerde;

hibrid-melez (Hybridorganization) örgütlenmeye,

ortak girişimlere (Jointventures),

geçici istihdama,

dikey ayrışıma (verticalDissaggregation),

küçülmeye (Downsizing),

yalın örgüte (Leanorganization),

taşeronla çalışmaya (Sub-contacting),

yığışım örgütüne (Cluster Organization) kendi kendini yöneten çalışma gruplarına,

sanal örgüte (VitrualOrganization), örgütsel öğrenmeye,

dış kaynaklardan (Outsourcing) yararlanma,

çekirdek yetenek (CoreCompetence) yaklaşımına,

toplam kalite yönetimine ve şebeke örgütlerine (Network Organization) doğru

değişim gözlenmektedir

2000’li yıllarda örgütsel değişimlerin yönünün daha çok

şebeke örgütlenme yapısına yönelik olduğu gözlenmektedir.

Şebeke örgütlerinin temel özelliği; bir mal veya hizmetin

üretilebilmesi için yapılması gereken iş ve faaliyetlerin ve

bunun için gerekli olan kaynakların tek bir örgüt bünyesinde

toplanması yerine, farklı işletmelere dağıtılmasıdır.

Değişimlerin sonucu ortaya çıkan diğer bir örgüt yapısı da yığışım (cluster) örgütüdür.

Bu örgütü çekici kılan özellik aslında şebeke örgütünü çekici kılan temel fikirle aynıdır.

Yığışım örgütü ;

Değişik disiplinlerden gelen bireylerin bir

grup oluşturarak sürekli ya da geçici olarak

belli işleri gerçekleştirmeleridir.

Çeşitli işlevsel alanlardan gelen işgörenlerin

oluşturduğu çapraz – takım bazındaki yapıyı

ifade eder.

Grubun çalışma biçimi hiyerarşi temelinde değil, grup üyelerinin uzmanlık ve

bilgileri, karar verme yetenekleri ve hizmet ya da mal sundukları bireylerle

ilişkileri temelinde, grup üyelerinin kendi aralarında geliştirecekleri düzen içinde

gerçekleşir.

Örgütler çevre ve teknoloji gibi değişkenlerin yanında faaliyet alanının veya

üzerinde çalıştığı hammaddenin özelliğine göre faklılaşabilmektedir.

Örneğin eğitim örgütleri mal üreten örgütlerden ayrı bir yapı ve yönetim

yaklaşımını gerektirmektedir.

Bunun yanında eğitim sürecinin örgün ya da uzaktan eğitimle gerçekleşmesi de

örgütün yapısını uzaktan eğitimin özelliklerine bağlı olarak etkilemektedir.

Bağımsız uzaktan eğitim örgütleri

Bu örgüt yapısında, uzaktan eğitim hizmeti sunan örgütler tamamen bağımsızdır.

Bu bağımsız örgütler, kendi yapıları hakkında kendileri karar verme yetkisine

sahiptir.

Buna en iyi örnek, İngiltere de bulunan Açık Üniversite verilebilir.

Bu sistemde iki farklı örgütlenme yapısı bulunmaktadır.

a) Özel ve Devlet Uzaktan Eğitim Okulu yada Fakülteleri

b) Uzaktan Eğitim Üniversiteleri

a) Özel ve Devlet Uzaktan Eğitim Okulu yada Fakülteleri

Uzaktan eğitim okulları ve fakülteleri kendi içinde bağımsız kuruluşlardır.

Bu kuruluşlar, kendi elemanlarını alır, finans yapısı, eğitim-öğretim, materyal

geliştirme ve öğrenci işlerini kendileri bağımsız olarak organize eder.

Bu örgütler, ulusal yada uluslar arası örgütlenmesini kendileri meydana getirirler.

Bu tür kuruluşlar, yönetimlerini okul yada fakülte düzeyinde örgütlerler.

b) Uzaktan Eğitim Üniversiteleri

Bu örgütler kendi başına bağımsız kararlar

verebilen üniversitelerdir.

Örgütlenmeleri üniversite düzeyinde

gerçekleşmektedir.

Bu kuruluşlar, ekonomik, eğitim-öğretim,

öğrenci işleri, eleman çalıştırma ve işletim ve

örgütlenme yapılarını kendileri bağımsız olarak

organize ederler.

KarıĢık örgüt yapıları

Bu tür örgütlerde, örgün ve uzaktan eğitim faaliyetleri aynı anda devam eder.

Bu örgüt yapısında, uzaktan eğitim hizmeti sunan örgütler yarı bağımsızdır. Bu

yarı bağımsız örgütler, kendi yapıları hakkında kendileri karar verme yetkisine tam

olarak sahip değildir.

Bu sistem üç farklı örgütlenme yapısı bulunmaktadır.

1. Uzaktan eğitim veren bağımsız fakülteler

2. Konsildasyon modeli

3. Entegre olan sistem

1. Uzaktan eğitim veren bağımsız fakülteler

Uzaktan eğitim hizmeti veren fakülteler ve uzaktan eğitim birimleri tam olarak

bağımsız değildir.

Bu tür fakülteler üniversite senatosuna bağlıdır.

Üniversitenin örgün eğitiminde görev yapan öğretim elemanları, materyal

geliştirme ve ders tasarımlarında aktif rol oynar.

Bu tür örgütlerin diğer işleri mesela öğrenci işleri, işletim, maliye gibi konular

üniversite ile organize edilir.

2. Konsildasyon modeli

Bu tür uzaktan eğitim hizmeti veren kurumlar birkaç üniversitenin katılımıyla

oluşturulmuştur.

Bu tür örgütler tam olarak bağımsız değildir.

Bu tür uzaktan eğitim kurumunun maliyesi, işletmesi, öğrenci işleri, eğitim-

öğretim faaliyetleri bir konsedilasyon ile oluşturulan bir komite tarafından

organize edilir.

3. Entegre olan sistem

Bu tür modelde, uzaktan eğitim birimleri örgün eğitim hizmeti veren

üniversitelerin çok uzağına kurulmuştur.

Bütün eğitim-öğretim faaliyetleri örgün eğitim-öğretim içinde görev yapan

öğretim elemanları tarafından yürütülmektedir.

Uzaktan eğitim öğrencileri örgün eğitim veren üniversitelerin kampüslerine gidip

öğretim elemanlarıyla rahatlıkla görüşebilir.

e-Üniversite Modeli

e-üniversite esas olarak dünyada var olan uzak eğitim yapılarından

bağımsız uzaktan eğitim örgütleri içinde düşünülebilmesine rağmen

benzerlerinden yönetim yaklaşımı olarak farklılık göstermekte ve

Türkiye'de yürürlükte olan yasalara uygun olduğu düşünülmektedir.

Bilişim teknolojilerinin temel özelliklerine sahip olan eğitim örgütlerinin başarılı

uygulamalarını sağlamak için e-üniversite yönetim modeli geliştirildi. Bu model sayesinde,

eğitim hizmeti sağlayan örgütlerde tam istihdam ve gelişim başarılı bir biçimde sağlanabilir.

e-Üniversite sayesinde dünyada bulunan uluslarda eğitimde fırsat eşitliği belli bir oranda

sağlanmış olur. Çünkü, bilişim teknolojileri eğitimde fırsat eşitliğini sağlamada başarılı

uygulamalar yapabilirler.

Örgüt Yapısı

e-Üniversite yönetim modelinde toplam olarak sekiz alt birim bulunmaktadır.

1. Web grubu

2. Ölçme ve değerlendirme grubu

3. Öğretim tasarımı

4. Proje yöneticisi

5. Bilgi işlem

6. e-Kütüphane.

7. Öğrenci bürosu

8. Halkla ilişkiler

1-Web grubu

Bu grup, örgüt ile ilgili bütün bilgileri ve öğretilecek olan ders içeriklerini www

formatına dönüştürüp internet ortamına yerleştirirler.

İlgili veriler www formatına dönüştürülürken grafik ve animasyon özellikleri de

etkili bir biçimde kullanılmalıdır.

Bu grup aynı zamanda internet teknolojisini yakından takip ederek e-üniversite

personelin ve öğrencilerin hizmetine sunarlar.

2-Ölçme ve değerlendirme grubu

Bu grup, yapılan eğitim ve öğretim faaliyetlerinin etkililiğini ortaya çıkarmak için

ölçme ve değerlendirme uygulamalarını organize eder.

Bu organize faaliyetlerinde, uzmanlar ölçme ve değerlendirme kurallarını (test

planı, geçerlik, güvenirlik, kullanışlık, test maddesi yazılması, madde analizi vb)

her zaman büyüktür.

3-Öğretim tasarımı

Bu grup, hazırlanacak olan derslerin öğretim kurallarına göre hazırlanmasını

sağlar.

Öğretim tasarım faaliyetlerinde temel olan dört ana nokta her zaman uygulanır

(İsman ve Eskicumalı, 2001).

1. Faaliyetlerin başlangıcında dersin kimin için geliştirileceği belirlenir. Burada

öğretmenin ve öğrencilerin genel özellikleri ve öğrenme kapasiteleri dikkate alınır.

2. Tasarım faaliyetlerinde mutlaka nelerin öğretileceği belirtilmeli. Diğer bir ifade ile

ders içerikleri açık ve net olarak ortaya çıkarılır.

3. En uygun olan öğrenme-öğretme yöntemleri belirlenir.

4. Ölçme ve değerlendirme faaliyetlerinin nasıl yapılacağı belirlenir.

4-Proje yöneticisi

Proje yöneticisi, eğitim-öğretim faaliyetlerini gerçekleştirmek için bütün alt

birimler arasında genel koordinasyonu yapar.

Bu yönetici, yapılacak işlerin genel bir dağılımını etkili bir biçimde gerçekleştirir.

5-Bilgi işlem

Bu grubun genel olarak iki görevi bulunmaktadır.

1. Birincisi, e-üniversitenin teknolojik alt yapısını sağlar.

2. İkincisi, bu grup aynı zamanda öğrenci işlerini (kayıt, not ve diğerlerini) sanal

ortamlarda gerçekleştirir.

Öğrenci kendisi hakkındaki bilgileri tamamen sanal ortamlardan öğrenir.

6-e-Kütüphane

Bu grup, e-üniversite için sanal kütüphane faaliyetlerini organize eder.

Öğrenciler ve öğretim elemanları konuları hakkındaki kitapları ve diğer yayınları

sanal ortamlardan elde eder.

7-Öğrenci bürosu

Bu grup, öğrencilere danışmanlık hizmeti verir.

Aynı zamanda, bu grup öğrencileri ilgi ve yeteneklerine göre yönlendirir.

Bu yönlendirme faaliyetleri zaman zaman öğrenci akademik başarılarını

yükseltebilir.

8-Halkla ilişkiler

Bu grup, e-üniversitenin diğer kurum ve kuruluşlarla olan ilişkilerini yönlendirir.

Bu grup, e-üniversitenin basın-yayın işlerini de organize eder.

ĠletiĢim ve Karar Süreci

e - Üniversitesinin en üst karar organı yönetim kuruludur.

Yönetim kurulu rektör ve birim yöneticilerinden oluşmaktadır.

Yönetim kurulunun başkanı rektördür.

Kurul oy çokluğu esasına dayalı olarak karar alır ve kurul üyeleri eşit oy hakkına

sahiptir.

Kurul daimi üyeler dışında gerektiğinde başka üye de alabilir.

Üst düzey kararlar bu organca alınacaktır.

Birimlere ilişkin kararlar birim sorumlularınca alınacaktır.

e - üniversitesinde iletişim dikey ve yatay olarak gerçekleşmektedir.

Birim uzmanları arasındaki iletişim yatay ve uzmanlarla yönetim kurulu arasındaki

iletişim ise dikey iletişim yoluyla gerçekleşir.

EĢgüdümleme Süreci

e -üniversite yönetim ve eşgüdümleme gibi yönetim süreçlerini üstlenecektir.

Eğitim öğretim, içerik hazırlama, program, danışman öğretim elamanı gibi

kaynakları seçeceği diğer üniversitelerden sağlayacaktır.

Gerek duyulursa kendisi de diğer üniversitelere ilgi alanında kaynak

sağlayabilecektir.

e - üniversitede eğitim – öğretimin yönetimi proje yöneticisi tarafından

gerçekleştirilecektir.

Üniversite ülkenin gereksinim duyduğu insangücü talebine dayalı olarak birden

fazla uzmanlık alanlarında program açabilecektir.

Her programın yönetiminden bir proje yöneticisi sorumlu olacaktır.

Programın yürütülmesi sırasında partner üniversite, diğer dış kaynaklar ve birim

uzmanlarının eşgüdümü proje yöneticilerince sağlanacaktır.

Partner üniversitelerden hizmetin sağlanması protokol yada benzeri anlaşmalarla

hizmetin üniversiteden veya öğretim elemanları ya da direk uzmanlardan satın

alınması biçiminde gerçekleşecektir.

Sonuç

Bilgi toplumunun bir gereği olarak bilişim teknolojilerine dayalı bir e -üniversite

modeli geliştirildi.

Geliştirilen bu yeni modelin temel amacı, bilişim teknolojilerinin etkin olarak

kullanıldığı toplumlarda e-üniversite faaliyetlerini başarılı bir biçimde

gerçekleştirmektir.

Eğer bu model uygulama olanağı bulabilirse çok başarılı eğitim-öğretim

faaliyetleri gerçekleştirileceği düşünülmektedir.

Bu model ile, eğitim-öğretim faaliyetleri istenilen her zaman ve her yerde tek

yönlü yada çift yönlü etkileşimli eğitim-öğretim faaliyetleri planlanabilir.

Bunun sonucunda, bireyler kendi alanlarıyla ilgili gelişimlerini sürekli bir hale

getirebilir ve yaşam boyu öğrenme gerçekleştirilebilir.

Kaynak: erkekgozuyle.com