UZAKTAN EĞİTİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Eğitim “bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla kasıtlı olarak istendik değişiklikler meydana getirme süreci” olarak tanımlanmaktadır.

Eğitim,

girdiler, süreç, çıktılar ve kontrol (değerlendirme) öğelerinden oluşur.

Ölçme ve değerlendirme ile ilgili bilinmesi gereken temel kavramlar toplam olarak 5 tanedir:

Ölçme

Ölçme, “bir veya daha fazla nesnede var olan ya da var olduğu sanılan bir niteliğin miktarını sayısal olarak belirleme işlemidir” (Yıldırım 1983, s.93).

Ölçme, “varlık veya olayların belli bir özelliğe sahip oluş derecelerini belirleme işlemidir” (Özçelik 1981, s.10).

Bu tanımların hepsi ortak bir nokta da birleşmektedir. Bu ortak nokta aşağıdaki gibi açıklanmaktadır:

1. Ölçme yapılabilmesi için ilk önce belli bir niteliğin olması,2. Bu niteliğin belli araçlar ile ölçülmesi,3. Son olarak bir takım harf ve sayılar ile ifade edilmesidir (İşman, 1998).

Ölçüm: Ölçme işlemi sonunda elde edilen sayı veya semboldür.

Ölçme Kuralı: Ölçme işini yaparken niteliğin hangi miktarına ne değer (başarı ölçmede puan) verileceğinin belirlenmesidir.

Ölçmede Birim: Ölçme sonucunun metre, kilogram, kilovat, derece, saat, lira, puan gibi sayısal ifadeleri ölçme birimleridir. Birimler doğal ve tanımlanmış olarak iki türlüdür. Doğal Birim, bir değişkenin hangi niteliğine ya da miktarına bir (1) birim denileceği tanımlanmamış birimlerdir. Tanımlanmış birim, değişkenin ne kadarlık miktarına bir (1) birim denileceği uzmanlarca tanımlanmış birimlerdir. (Turgut, 1983 akt. Demirel, 2005)

1. Ölçme2. Güvenirlik3. Geçerlik 4. Kullanışlılık5. Değerlendir

me

Yapılan nitelikli ölçmelerde başlangıç noktasının belirlenmesi önemlidir. Bunun için yapılan ölçmelerde sıfırın belirlenmesi gerekmektedir. Bunun için çeşitli yöntemler bulunur:

• Birincisi, doğal sıfır noktasıdır.

• İkincisi, tanımlanmış sıfır noktasıdır.

Doğrudan Ölçme; ölçülecek olan niteliğin ya da davranışın doğrudan ölçülebilmesidir. Örn: öğrencilerin boylarının ya da kilolarının ölçülmesi.

Dolaylı Ölçme; ölçülecek olan niteliğin uygun bir ölçme aracı ile ortaya çıkarılmasıdır. Örn: öğrenci zekasının belirlenmesi.

Ölçek, “ ölçme sonuçlarını gösteren sembol ya da sayıların matematiksel nitelikleri”dir.

1. Adlandırma -Sınıflama Ölçekleri: Adlandırma- sınıflama ölçeğinde ölçülen özellikleri bakımından eşya, olay ve insanların belirli bir ölçüte göre, büyüklükleri olmaksızın ya da büyüklükleri dikkate alınmaksızın adlandırılması ya da sınıflandırılması söz konusudur.

2. Sıralama Ölçekleri: Sıralama ölçeklerinde, belli bir özelliğe sahip oluş dereceleri bakımından eşya, olay ve insanlar bir sıraya konabilirler ve 1., 2., 3. gibi sıra sayılarıyla gösterilebilirler.

3. Eşit Aralıklı Ölçekler: Eşya, olay ve insanların belli bir başlangıç noktasına göre, belli bir özelliğe sahip oluş dereceleri bakımından eşit aralıklarla sıralandığı ya da sıralar arasındaki farkların eşit olduğu hallerde eşit aralıklı ölçeklerden bahsetmek mümkündür.

4. Eşit Oranlı Ölçekler: Ölçülen özelliğin iki gerçek değerinin birbirine oranının, bu değerlere karşılık gelen iki ölçme sonucunda da korunması eşit oranlı ölçeklerin elde edilmesini sağlar. Eşit oranlı ölçekte yer alan sıfır (0) noktası eşit aralıklı ölçekte yer alan itibari sıfır noktasının aksine gerçek sıfır anlamındadır. Yani ölçülen özelliğin gerçekte hiç olmadığını gösterir. Ayrıca ölçekte yer alan birim ölçeğin her bölgesinde eşittir. Metre, kilogram gibi ölçme araçları eşit oranlı ölçek esasına uygun olarak geliştirilmişlerdir.

Güvenirlik

Eğitimde yapılan ölçmelerin mutlaka güvenilir olması yani elden geldiği kadarıyla üç tür hatadan arınık olması gerekir. Bu üç tür hata aşağıdaki gibidir:

Sabit Hata: Sabit hatalar yapılan her ölçümde aynı oranda hatalar ortaya çıkarır.Sistematik Hata: Sistematik hatalarda ise hatalar hep aynı oranda ortaya çıkmazlar.Tesadüfi Hata: Tesadüfi hatalar ise farklı ortamlarda ortaya çıkar ve ne zaman ortaya çıkacağı tam olarak bilinemez. Ölçmelerdeki güvenirliği sağlamak için:

• Soru sayısı fazla olmalı,

• Sorular anlaşılmalı ve cevaplanabilir düzeyde olmalı,

• Sınav zamanı yeterli olmalı,

• Sınav soruları ne çok zor ne de çok kolay olmalı,

• Sınav sonuçları objektif olarak puanlanmalı

Geçerlik

Ölçme araçlarının güvenirliği kadar geçerli olması da önemlidir. Ölçme araçlarının geçerliğine etki eden birçok faktör bulunmaktadır.

Kapsam geçerliliğinde, yapılan sınavların sınıf ortamında işlenen konuların tümünü kapsaması işlenmemiş konuları kapsamaması gerekir.

Yordama geçerliği daha çok öğrencilerin başarılarının iyi bir biçimde doğru olanı tahmin etme derecesi olarak algılanabilir.

Yapı geçerliliği genel olarak, belli bir bütünü oluşturan parçaların bir biri ile olan bağlantıları ve ilişki düzeylerini ifade etmektedir.

Görünüş geçerliği, testin gerçekten ne ölçtüğü ile değil, onun ne ölçüyor göründüğüyle ilgilidir.

Kullanışlılık

Kullanılacak olan sınav aracının ekonomik olması ve öğretmene veya öğrenciye ayrı bir yük getirmemesi gerekmektedir.

Değerlendirme

3 temel değerlendirme çeşidi bulunmaktadır:

1. Tanıma ve Yerleştirmeye Dönük Değerlendirme: Bu değerlendirme de, öğrencilerin öğrenme sürecine girmeden önce belirlenen konular ile ilgili getirdikleri ön bilgileri ve hazır bulunuşluk düzeylerinin ölçülmesi esası vardır.

2. Biçimlendirme ve Yetiştirmeye Dönük Değerlendirme: Bu değerlendirme biçiminde, öğrencilerin belirlenen hedef davranışları öğrenip öğrenmediklerini kontrol etmek birinci aşamadır. Eğer öğrenci belirlenen hedef davranışları öğrenmediyse ne derecede öğrendiklerini tespit etmek de ikinci aşama olarak yer almaktadır. Son aşamada ise, öğrencilerin öğrenemedikleri hedef davranışları belirleyerek tekrardan öğretim faaliyetine geçmektir.

3. Değer Biçmeye Dönük Değerlendirme: Bu tür değerlendirmeler dönem ortalarında ve dönem sonlarında uygulanmaktadır. Öğrencinin belirlenen hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığı yani geçip kalması konusunda karar verme işlemidir.

Öğrenci başarısını değerlendirmede, başka bir deyişle puanları nota çevirmede farklı değerlendirme kategorileri kullanılmaktadır:

1. Mutlak değerlendirme:Bu değerlendirmede belli bir takım standartlar bulunmaktadır. Öğrencilerin aldığı notlar belirlenen bu standartlara ulaşması gerekmektedir. Bu yöntemle öğrencilere not verme, ham puanları yüzde puanlara çevirmek ve bu yüzdeleri de harf ya da sayı notları olarak belirlemektir. Geçme notunun anlamı, alınan puanın belirlenen standart ile

aynı yada yüksek olmasıdır; kalma notun anlamı ise alınan notun belirlenen standarttın altında olması demektir (Lorber ve Pierce, 1990).

2. Bağıl değerlendirme: Bu değerlendirmede, öğrenci başarısı ele alınmadan önce sınıfın genel bir başarısı ortaya çıkarılır ve bu başarıya göre öğrencinin sınıf içindeki başarı durumuna göre not verilir. Bu yöntemde, normal dağılım eğrisi ve aritmetik ortalama ve standart kayma işlemleri kullanılması gerekmektedir (Tekin, 1996).

Uzaktan Eğitimde Kullanılan Ölçme Araçlarının Özellikleri ve Geliştirilmesi

Eğitimde belirlenen hedef ve davranışları ortaya çıkarmak için, eğitimciler farklı ölçme yöntemleri kullanabilirler.

1. Sözlü Sınavlar2. Yazılı Sınavlar3. Kısa Cevaplı Sınavlar4. Doğru Yanlış Testleri5. Çoktan Seçmeli Testler

1.Sözlü sınavlar: Sözlü tipi sınavlarda öğrenci başarılarını ve gelişme düzeylerini ortaya çıkarmada kullanılıyor. Bunun nedeni, eğitimde belirlenen bütün hedef ve davranışlar kalem ve kağıda dayalı sınavlar ile ölçülemez.

2.Yazılı Sınavlar: Bu sınav yönteminde öğretim elemanı öğrenciye çeşitli sorular sorarak bunların cevabını yazılı olarak istemektedir.

3.Kısa Cevaplı Sınav: Kısa cevaplı sınavlar, cevabı bir kelime, bir sayı veya bir cümle olan sorulardan oluşan sınavlardır. Bu tür sınavlarda öğrencilere sorular sorulur ve verilen boşluklara öğrencilerin cevapları (bir sayı, kelime, tarih ya da cümle) yazmaları istenir.

4.Doğru Yanlış Testleri: Bu tür sınavlarda sorular düz cümle şeklinde verilir. Öğrencilerden bu soruların doğru ya da yanlış olduğunu bilinmesi istenir.

5.Çoktan seçmeli testler: Bu sınav yönteminde, öğrenciler sorulan soruların cevaplarını 3 veya daha fazla sayıda seçenekten birisini seçerek yanıtlar.

Uzaktan eğitimde çoktan seçmeli testler sınavlar üç şekilde uygulanabilir.

Birincisi, öğretmenlerin hazırlamış olduğu test maddeleri posta hizmetleri ile öğencilere yollanır. Öğrenciler de bu soruların cevaplarını yazarak tekrar posta yoluyla öğretmenlerine ulaştırırlar.

İkincisinde, öğrenciler uzaktan eğitim merkezine ya da sınav merkezlerine giderler, burada ilgili personel öğrencilere sınavı uygular.

Üçüncüsünde ise internet teknolojisi sayesinde öğrenciler bulundukları yerlerden doğru yanlış testleri uygulanır.

Özellikle çoktan seçmeli sınavlar için bir test planı hazırlamak gereklidir. Bu test planı 5 basamaktan oluşmaktadır.

1. Hedeften davranışa dönüştürme,

2. Test maddesinin bütünün yazımı,

3. Madde kökünün yazımı,

4. Çeldiricilerin yazımı ve

5. Doğru cevap yazımı

Uzaktan Eğitimde Portfolyolar

Portfolyolar öğrenci çalışmalarının değerlendirmesinde kullanıan etkili bir değerlendirme tekniğidir. Bir portfolyo test, çalışma yaprağı veya sanat projesi gibi içerik temelli belge, video, bilgisayar dosyası, ses, vb. gibi çok çeşitli materyaller içerebilir.

Portfolyo kullanımının uzaktan eğitime getirdiği bazı yararlar vardır. bunlar aşağıdaki gibidir.

Öğrenciyi tanımaya yönelik (summative) değerlendirmeler yapmak

Biçimlendirmeye yönelik (formative) değerlendirmeler yapmak

Kişisel gelişim gibi geleneksek yöntemlerle değerlendirilmesi zor olan öğrenmeleri değerlendirmek

Öğrenme faaliyetlerinin öğrencilerin gelişimine etkisini ortaya koymak

Belli bir zaman aralığındaki öğrenci gelişimini ortaya koymak

Uzaktan eğitim sisteminin öğrenci ürünlerine etkisini ortaya koymak

Uzaktan eğitimin sisteminin eksikliklerini ortaya çıkarmak

Uzaktan eğitim için öğrenci modeli oluşturmak

Öğrencilerin ilerideki öğrenme hayatları için yönlendirici bilgi sağlamak

Portfolyolar öğrencileri tanıma açısından detaylı bilgi sunar.

Öğrencilerin eğitim süreci içindeki gelişimini ortaya koyar.

Öğrencilerin yaratıcılıklarını geliştirici etkinlikler yapmasına olanak tanır.

Öğrencilerin kendi performanslarını görmelerine ve değerlendirmelerine olanak tanır.

Portfolyoların yararlarının yanında bazı sınırlılıkları da vardır. bu sınırlılıklar aşağıdaki gibidir.

Öğrenciler performans çalışmalarını başkalarına yaptırtabilirler.

Öğrenciler bazı testlerde öz değerlendirmelerini doğru yansıtmayabilirler.

Diğer değerlendirme yöntemlerinden daha uzun zaman alır.

Portfolyoların hazırlanması zordur.

Farklı uzmanlar tarafından farklı şekilde değerlendirilebilir.

Değerlendirme kriterleri iyi belirlenemeyebilir.

Sonuç

Uzaktan eğitimde öğretmenler, öğrenci başarılarını etkili ve hatasız olarak ortaya çıkarmak için mutlaka bir ya da daha fazla ölçme ve değerlendirme yöntemleri kullanmalıdır.

Günümüzde, belirtilen bu ölçme ve değerlendirme teknikleri aynı anda kullanılmaktadır. Bu tür sınavlara ‘’karışık sınama durumları (mixing testler)’’ denmektedir. Bu tür sınavlar ile öğrenci başarıları daha detaylı bir şekilde değerlendirilebilmektedir.