users.skynet.be › christiane.vandepitte › ned_fra_articles › sb_2005_09_n_36.pdf · een...
TRANSCRIPT
Business Process Modeling Notation wordt door sommige bedrij-ven gebruikt om de bedrijfsprocessen te bespreken met de betrok-ken afdelingen, of om een informaticaproject voor te bereiden.
HET BEGIN: ‘START EVENT’Het bedrijfsproces dat u wil beschrijven wordt in ganggezet door een bepaalde gebeurtenis: het ‘start event’.In BPMN wordt het start event voorgesteld door eencirkel.
Voorbeelden:• Een klant plaatst een bestelling.• Een leverancier stuurt een factuur.• Het is de 15de van de maand.
HET EINDRESULTAAT: ‘END EVENT’Het bedrijfsproces creëert één of meerdere resultatendie men ‘end event’ noemt. Een end event wordt voor-gesteld door een vetgedrukte cirkel.
Voorbeelden: • De bestelde producten werden aan de klant geleverd.• De bestelde producten werden aan de klant geleverd en
gefactureerd.• De factuur van de leverancier werd betaald.• De maanbrieven (voor de achterstallige betalingen van
de klanten) werden verzonden.
36
Smart Business Strategies 0 9/2 0 05
e-Business aan het werk
BPMNeen standaardtaal om
processen te beschrijven
BPMNeen standaardtaal om
processen te beschrijvenVele bedrijven doen tegenwoordigaan ‘business process modeling’ - hetgrafisch voorstellen vanbedrijfsprocessen. Daarvoorbestaan veel conventies.Tegelijkertijd zijn er ook veelvarianten in omloop, en dat isverwarrend voor de mensen diemet die diagrammen werken. Omwat meer eenvormigheid tekrijgen, werd daarom eenstandaard gecreëerd: BusinessProcess Modeling Notation (BPMN).We stellen u deze techniek graagvoor.
■■■ CHRISTIANE VANDEPITTE
SB_NL_09_P007_42_Inleiding 29-07-2005 10:54 Pagina 36
37
Smart Business Strategies 0 9/2 0 05
e-Business aan het werk
EEN ACTIVITEIT: ‘ACTIVITY’Om het gewenste resultaat te bekomen wor-den ‘activiteiten’ uitgevoerd, door het perso-neel en door softwaretoepassingen. Een ‘acti-vity’ wordt voorgesteld door een rechthoekmet afgeronde hoeken.
Voorbeelden : • De kredietwaardigheid van een klant controleren.• De bestelde producten uit het magazijn halen.• De nodige onderdelen bij de leverancier bestellen.• Maanbrieven naar klanten verzenden.
Het BPD of Business Proces Diagram, de tekening die doorBPMN ontstaat, bevat zowel de manuele als de geautomati-seerde activiteiten.
EEN BESLISSING: ‘GATEWAY’Plots komt het proces op een punt vanaf waartwee of meer ‘wegen’ mogelijk zijn; een zoge-noemde ‘gateway’. Een gateway wordt voorge-steld door een ruit.
Een voorbeeld:Een bedrijf stuurt een bestelling per fax. Een bediende contro-leert of dit bedrijf al is opgenomen in het klantenbestand vanzijn firma. Er zijn twee mogelijkheden: ja of nee. Indien nee, danmoet het bedrijf eerst ingegeven worden in het klantenbestand,vóór de gebruiker de bestelling kan ingeven.
DE VOLGORDE VAN DE ACTIVITEITEN:‘SEQUENCE FLOW’In BPMN wordt de ‘sequence flow’ weergegeven door een vol-le pijl.
Alternative
Alternative 2
Alternative 1
Default
A B C
�
Een voorbeeld
DE DEELNEMERS AAN HET PROCES:‘POOL’ EN ‘LANE’Met de bovenstaande elementen, start event, end event, activi-ty, gateway en sequence flow, komt u al een heel eind. Maar somsis het ook nuttig om op een overzichtelijke manier aan te gevenwie een bepaalde activiteit uitvoert, wie er deelneemt aan hetproces, wie de ‘process participants’ zijn. Het kan hierbij gaan ommeerdere afdelingen binnen hetzelfde bedrijf, maar het kan ookgaan om een ander bedrijf (in de rol van klant of leverancier, bij-voorbeeld). In grote lijnen kan men zeggen dat een bedrijf voor-gesteld wordt door een ‘pool’, een afdeling door een ‘lane’. Eenpool is een rechthoek; een lane is een rechthoek binnen een pool.
Voorbeelden : • Wie plaatst de bestelling ? de klant• Wie stuurt de factuur ? de leverancier • Wie stuurt het aanslagbiljet ? de FOD Economie• Wie selecteert een leverancier ? de dienst Aankopen
ModifyOrder
Send Order Receive OrderResponce
Receive Order Send OrderResponce
Send CancelReceiveCancel
Response
Send OrderConfirmation
Receive OrderConfirmation
Send CancelResponse
ReceiveCancel
Orderd
Bu
yer
Sup
plie
r
Confirm Orderdd
CancelnResponsep
Cancel
OrderConfirmation
CancelOrderO d
NextStep?
Order Responsee
ModifyOrder
De gateway in een bredere context .
Nam
eN
ame
Nam
e
Credit CardAuthorization
Pack Goods ShipGoods
AuthorizePaymet
Fin
anci
alIn
stit
uti
on
Sup
plie
r Dis
trib
uti
on
Sale
s
+
+
Process Order
SB_NL_09_P007_42_Inleiding 29-07-2005 10:54 Pagina 37
SAMENHANG IN HET DIAGRAM:EEN ‘GROUP’Soms horen bepaalde objecten in een diagram bij elkaar; danwordt er een ‘group’ van gemaakt. Een ‘group’ wordt voorgestelddoor een rechthoek met afgeronde hoeken, net zoals een activi-ty, maar nu niet met een volle lijn maar met een streepjeslijn.
UITLEG BIJ HET DIAGRAM:EEN ‘ANNOTATION’Het komt regelmatig voor dat de opeenvolging van stappen ophet diagram niet voldoende is om het bedrijfsproces duidelijk temaken aan de lezer; in dat geval voegt de maker van het dia-gram een tekst toe, een ‘annotation’. Een ‘annotation’ wordt aan-geduid door een vierkante haak.
WERKEN MET NIVEAUS:EEN ‘SUBPROCESS’
Dikwijls is een bedrijfsproces te complexom op één blad getekend te worden; danwerkt men met meerdere diagrammen opmeerdere bladen, en met een ‘subprocess’.Het eerste diagram van de reeks stelt danhet volledige proces (1) voor, maar niet in
detail, en in plaats van een activity verschijnt een ‘subprocess’.Door het symbool ‘+’ weet de lezer dat dit ‘subprocess’ elders indetail (2) uitgewerkt wordt.
HET VERVOLGIs dit nu alles ? Nog lang niet. We hadden het nog niet over de ‘message flow’, de pijl die aangeeft dat er een bericht gestuurdwordt, noch over de ‘association’, die twee objecten in het busi-ness-processdiagram met elkaar verbindt. En ook niet over het ‘data object’ dat de gebruikte (ontvangen, verzonden) gegevensaangeeft.
38
Smart Business Strategies 0 9/2 0 05
e-Business aan het werk
�
Tot zover de theorie. We vroegen een reactie aan
Monique Snoeck, docent Beleidsinformatica aan de Ka-
tholieke Universiteit Leuven. Business Process Modeling
is één van haar werkgebieden. Professor Snoeck: "Er was
inderdaad behoefte aan een standaard voor de grafische
voorstelling van bedrijfsprocessen.Ik ben blij dat die er nu
is. Bovendien lijken de symbolen van BPMN erg op die
van de 'activity diagrams' van UML; de (vele) gebruikers
van UML zullen dus zonder veel moeite kunnen over-
schakelen.
De notatie is erg rijk; de taal omvat veel symbolen. Ener-
zijds is dat een voordeel, want je kan veel informatie in
een Business Process Diagram plaatsen,anderzijds is het
ook een nadeel.Het gevaar bestaat dat verschillende ge-
bruikers de symbolen niet exact op dezelfde manier inter-
preteren, wat tot misverstanden leidt.
Vandaag gebruiken de bedrijven andere conventies in
hun diagrammen: ze gebruiken UML, of de conventies
van hun tool. Veel leveranciers hebben zich bereid ver-
klaard hun tool aan te passen aan BPMN, maar dit zal
waarschijnlijk niet in één stap gebeuren. Het aanpassen
van de grafische voorstelling zal nog wel lukken,maar de
concepten komen niet helemaal overeen.Sommige tools
bevatten concepten die in BPMN niet voorkomen,en om-
gekeerd, BPMN bevat concepten die in sommige tools
niet voorkomen. Een perfecte ondersteuning is dus nog
niet voor morgen."
Nog niet voor morgen ? We stelden de vraag aan IDS
Scheer, het consultancybedrijf dat de ARIS Toolset
creëerde. Als spin-off van een universiteit (Saarbrücken
in Duitsland) moeten zij zich toch interesseren voor een
wereldwijde standaard, of niet ? IDS Scheer: "Ons bedrijf
is lid van het BPMI. Natuurlijk ondersteunen wij BPMN, al
sinds ARIS release 6.23, die verleden jaar verscheen. We
creëerden een nieuw type model, het 'BPMN Diagram'.
Dit ondersteunt alle concepten en alle grafische ele-
menten van BPMN.We zijn vast van plan om ook de toe-
komstige versies van BPMN te ondersteunen."
KENNERS OVER BPMN
Text Annotation Allowsa Modeler to provideadditional Information
+
En dan nog hebben we niet alle onderdelen behandeld. Dit zijnenkel de belangrijkste elementen van BPMN. De taal is veel rij-ker dan dit. Voor de volledige, gedetailleerde definitie van detaal verwijzen we u naar de website: Business Process ModelingNotation (http://www.bpmn.org/). Sommige tools ondersteunenBPMN nu reeds, andere tools zijn dat van plan. Hier vindt u debijgewerkte lijst. En naar de site Business Process ManagementInitiative (http://www.bpmi.org/).Dank zij de nieuwe standaard kunnen bedrijfsmensen en pro-cesanalisten uit verschillende bedrijven, en zelfs uit verschillen-de continenten, nu vlot samenwerken. Vanaf nu kunnen ze zichverdiepen in de bedrijfsprocessen, zonder tijd te verliezen doorhet gebruik van twee of meerdere notaties.
Christiane Vandepitte ([email protected])is zelfstandig consultant.
(1) samenvatting
(2) in detail
SB_NL_09_P007_42_Inleiding 29-07-2005 10:54 Pagina 38
1. VAN WAAR KOMT DIE NIEUWE STANDAARD? Een bedrijfsproces bestaat uit een opeenvolging van stappen.Een of
meerdere personen, eventueel in verschillende afdelingen, geven
werk en gegevens aan elkaar door, tot de opdracht vervuld is. Een
bedrijfsproces heeft een startpunt en een eindpunt.Soms wordt een
reeks handelingen herhaald, soms splitst de weg zich in twee ver-
schillende wegen. Hoe kan men dit best tekenen? Het Business Pro-
cess Management Initiative richtte een internationale werkgroep op
die zich over deze vraag boog. De deelnemers bestudeerden onder
andere de techniek ‘flowcharting’, een tekentechniek die program-
meurs al dertig jaar gebruiken om de werking van een programma
te illustreren.Ze keken ook naar UML,de Unified Modeling Language,
een moderne techniek om de werking van een objectgeoriënteerd
programma te illustreren.Ze keken naar een heleboel technieken,dis-
cussieerden twee jaar lang, en in mei 2004 werd BPMN geboren.
2. VOOR WIE IS DEZE TECHNIEK BEDOELD? Zowel voor zakenlui als voor informatici. Met BPMN kan men om te
beginnen diagrammen op hoog niveau maken,voor overleg tussen
zakenmensen onderling of tussen zakenmensen en informatici. De
symbolen zijn zo sprekend dat ook zakenmensen een diagram kun-
nen begrijpen en erop kunnen reageren. Heeft men overeenstem-
ming bereikt, dan kunnen informatici desgewenst de diagrammen
verder uitwerken, tot op een niveau van detail dat voor software-
ontwikkeling nodig is. Maar dat hoeft niet. Ook als er niet gepro-
grammeerd wordt, is het nuttig bedrijfsprocessen te modelleren.
3. WELKE BEDRIJFSPROCESSEN KAN MENHIERMEE ILLUSTREREN? Alle bedrijfsprocessen. Processen in de productie en de administra-
tie. Manuele processen en geautomatiseerde. Bedrijfsinterne pro-
cessen,en processen waar een klant bij betrokken is,of een leveran-
cier,of een overheidsinstantie.Bestaande,te bespreken processen en
nieuwe, nog in te voeren processen.
4. WIE MAAKT DE DIAGRAMMEN?De ideeën komen van de deelnemers aan de workshops, de dia-
grammen zelf worden gemaakt door één persoon die vertrouwd is
met de modelleringstechniek en de tool. Soms draagt die de titel
‘procesanalist’.
5. HOE HEET ZO'N TEKENING?Een diagram gemaakt met deze techniek heet BPD, Business Process
Diagram.
6. WAT VINDT MEN OP EEN BUSINESS PROCESSDIAGRAM? De verschillende stappen van het proces en de opeenvolging ervan.
Het startpunt. Het eindpunt. De deelnemers aan het proces en de
uitwisseling van berichten tussen de processtappen. (Dit laatste as-
pect is van belang bij het ontwerpen van bedrijfsprocessen die
ondersteund worden door web services.)
7. WAT KOST DIT? Niets. BPMN wordt gratis ter beschikking gesteld.
8. WAAR VIND IK DE NODIGE INFORMATIE?De volledige,gedetailleerde definitie van de taal bevindt zich op de
website (http://www.bpmn.org/); aan boeken en cursussen wordt
gewerkt. Sommige consultancybedrijven bieden advies aan.
9. DE HUIDIGE VERSIE IS RELEASE 1.0;WAT KOMT ER DAARNA? Het is de bedoeling verder te werken aan de kant van de implemen-
tatie in verschillende programmeertalen,zodat de overgang van een
(gedetailleerd) procesmodel naar een uitvoerbaar programma zo
automatisch mogelijk kan gebeuren.Het is ook de bedoeling de taal
uit te breiden met symbolen die specifiek zijn voor bepaalde be-
drijfstakken: banken, verzekeringsmaatschappijen, productiebe-
drijven enzovoort.
10. IS ER EEN VERBAND MET UML? UML wordt gebruikt door ontwikkelaars om een softwaretoepassing
te ontwerpen.Ze bekijken de activiteit van het programma door een
objectgeoriënteerde bril - alle acties van het programma worden uit-
gedrukt in termen van objecten.BPMN daarentegen is bedoeld voor
zowel zakenlui als informatici. Ze bekijken de activiteit van het be-
drijf door een procesgeoriënteerde bril - alle acties van het personeel
en de softwaretoepassingen worden uitgedrukt in termen van pro-
cessen. UML en BPMN zijn compatibel. Er wordt gewerkt aan de do-
cumentatie van de mapping (de overgang) van BPMN naar UML. �
39
Smart Business Strategies 0 9/2 0 05
e-Business aan het werk
DE NIEUWE STANDAARDTAAL IN 10 VRAGEN
A Start Event
A Sequence Flow
A Gateway “Decision”
A Task
An End Event
Payment Method?
Credit Card
Check or Cash
IdentifyPayment Method
Process CreditCard
Accept Cashor Check
Prepare Package for
Customer
Een voorbeeld van een
eenvoudig bedrijfsproces .
SB_NL_09_P007_42_Inleiding 29-07-2005 10:54 Pagina 39