URI NG DULANG PANTANGHALAN

URI NG KOMEDYA

komedya de santoSumesentro sa buhay ng mga santo, tulad ng Comedia de San Miguel sa lungsod ng Iligan; o kaya naman ay tungkol sa mga himalang dala ng mga santo tulad ng Haybing sa Taal, Batangas; at tungkol sa mga yugto ng buhay ng mga santo tulad ni Kristo sa comedia de misterio ng Paete, Laguna

URI NG KOMEDYAAng ikalawang naman ay ang mas sekular na uri ng komedya na tinatawag na kumidya, moro-moro,linambay, colloquio, araquio, tibag at minoros. Ang uring ito ay tungkol sa mga labanan ng mga kaharianng Kristiyano sa Europa tulad ng Pransya, Espanya, Italya, Alemanya, atbp; o sa buhay at pag-ibig ng mgadakilang Muslim at Kristiyanong karakter tulad ng Don Alejandre y Don Luisat Orosman at Zafira.

sekular na uri ng komedya kumidya, moro-moro,linambay, colloquio, araquio, tibag at minoros na patungkol sa mga labanan ng mga kaharian ng Kristiyano sa Europa tulad ng Pransya, Espanya, Italya, Alemanya, atbp; o sa buhay at pag-ibig ng mga dakilang Muslim at Kristiyanong karakter tulad ng Don Alejandre y Don Luisat Orosman at Zafira.

ELEMENTO NG KOMEDYAtema o Paksa

humalaw ng mga istorya mula sa awit at korido na nagsasalaysay ng buhay ng mga santo, o mula sa mga talambuhay ng mga santo na pinasikat ng mga libro o ng mga sermon,o kaya naman ay mula sa mga kwentong himala na sinasabing dulot ng mga santo

 

Mga Moro

Ang mga tauhan naman na nabibilang sa kaharian ng mga Moro ay ang: sultan, visir, emir, prinsesa,general at soldado.Ang iba pang mga tauhan ay ang pusong  o locayo na nagpapatawa sa mga manonood, ang villanos o angmga taga-nayon, pastores o ang mga pastol, at ang gigante o higante.

Mga Kristyano

Ang mga tauhan ng komedya na nabibilang sa kaharian ng mga Kristiyano, tulad ng Espanya, Portugal,Alemanya, Italya, Pransiya at Albania ay ang: rey (hari), reina (reyna), prinsesa, prinsipe, consejero,general at soldado o sundalo.

Pananamit

Ang kasuotan sa komedya ay karaniwang gawa sa mga mamahaling materyales tulad ng velvet atsatin.

Ito rin ay napapalamutian ng mga burda, sequins, aboloryo, balahibo at pakpak ng ibon.

Nakatutulong upang mailabas ang ideyolohokal na mensahe ng komedya. Ang mga Kristiyano ay kadalasang nakasuot ng itim o ng mga mapapanglaw na kulay tulad ng berde at asul, habang ang mga Moro naman ay nakadamit ng pula o kahel.

Ang bawat tauhan din ay may bukod-tanging kasuotan. Tulad ng hari, siya lamang ang nagsusuot ng mahabang kapa at korona; ang reyna naman ay may kapa rin at tiara; ang prinsipe ay may isang maliit nakapa at sumbrero na may tatlong sulok na tinatawag natrespiscos; ang mga sundalo naman ay may mgamalilit na kapa at maliliit na sumbrero

Ito ay dumating sa Maynila noong 1879 o 1880 na may pagtatanghal ng Jugar con Fuego (Play with Fire) ng grupo ni Dario de Cespedes.

Gumawa rin ng sarswela sa Pilipinas gamit ang wikang Tagalog, Pampango, Ilokano, Cebuano, Ilongo at Waray.

Ang Ang Pagtabang ni San Miguel ang unang sarsuwela sa Waray, na may iskrip at musika ni Norberto Romualdez.

Ang Ing Managpe naman ni Mariano Proceso Pabalan Byron ang unang sarsuwela sa Kapampangan.

Ang sarswela ay maaaring maglarawan ng mga tema nang pagmamahal sa bayan sa panahon ng rebolusyon, tulad ng Walang Sugat (Not Wounded), 1902 ni Severino Reyes

panlilibak sa mga kahinaan ng pagkatao ng mga Pilipino, tulad ng Paglipas ng Dilim (After the Darkness), 1920;

pagtuligsa sa mga baluktot na gawain, tulad ng mataas na interes sa pautang, saBunganga ng Pating (At the Mercy of the Sharks), 1921; at

paglalahad ng isang nakawiwiling kwento ng pag-ibig, gaya ng Anak ng Dagat (Child of the Sea), 1921 at Dalagang Bukid(Country Maiden),1919.

ay isang kaugaliang Kristiyano ng mga Filipino na nagtatanghal ng masalimuot na paglalakbay nina Santo Jose at Birheng Maria mula sa Nazareth patungong Bethlehem upang maghanap ng matutuluyan na mapagsisilangan kay Hesukristo. Ito ay hango sa salitang-ugat na “tuloy” na isang magiliw na pag-anyaya o pagpapatuloy ng panauhin sa loob ng tahanan.

Panunuluyan para sa mga Tagalog, Panawagan para sa mga Caviteño, Kagharong para sa mga Bicolano at Daigon, Pakaon o Patores sa mga Bisaya.

May dalawang anyo sa pagsasadula nitouna ay pagsasadula ng mga aktor at aktres ng eksena ng natibidad, at ang pangalawa ay gamit naman ang ang mga banal na rebulto nina Santo Jose at Santa Maria.

Maytinis (Imus, Cavite) – Hango ito sa salitang Latin na Matins  na nangangahulugang “mga salitang

sumasamba sa Panginoon.” Sa halip na naglalakad ang mga tauhan ng palabas, si Santa Maria ay nakasakay sa isang bisiro na ginagabayan naman ni Jose. Sa kanilang unahan ay isang ceriales, at dalawang tukod ng kandila na tangan ng dalawang batang lalaki.

Kasama rin sa prusisyon ang ilan sa mga naninirahan sa barangay na siyang nagisislbing mga tanglawa sa daanan ng banal na mag-asawa. Ang mag-asawa ay isa-isang kinakatok ang mga pintuan ng bawat tahanan at sinasambit ang mga kahilingang sila'y patuluyin sa tahanan kahit man lang para sa magdamag. Ang mga may-ari naman ay kani-kaniya ang pagtanggi na patuluyin ang mag-asawa. Kasabay nito, ang mga kasama sa prusisyon ay tuloy sa pag-awit ng mga himig pampasko.

Daigon (Bisaya) – Kaiba sa ibang lalawigan, ang Daigon ito ay nahahati sa apat na akto o tagpo –

ang Anunciation o ang pagpapakita ni Arkanghel Gabriel kay Santa Maria; ang paghahanap nina Jose at Maria ng matutuluyan; ang paggabay ng mga anghel sa mag-asawa na marating ang sabsabsan na pagsisilangan kay Hesukristo at; ang huling tagpo ng natibidad.

Panawagan (Cavite at Batangas) – Sa Cavite, ang mga tauhan ng palabas ay naka-sinaunang kasuotan at lulan ng mga bangka na pumaparada sa mga munting ilog sa lalawigan. Sakay ng huling bangka ang mga pangunahing tauhan – sina Jose at Maria – na pagkarating sa pampang ng ilog ay magsisimula ng katukin ang ilang tahanan upang hilingin na sila'y patuluyin. Sa Taal, Batangas naman, ang mga pangunahing tauhan naman ay kumakatok sa lahat ng tahanang kanilang madaanan.

Pastores (Cebu, Leyte, Bohol, Negros at Panay) – Hango ito sa salitang pastor  o shepherd.

Ang mga tauhan sa pagtatanghal ay kapwa mga magbubukid at mangingisda at ang kanilang ganap dito ay minana nila sa mga ninuno nila na nagsipagganap din sa nasabing pagtatanghal. Dala ang kanilang mga instrumentong pang-musiko gaya ng gitara, ang mga tauhan ay nagsisipag-awitan ng kanilang pagbubunyi sa kabanalan ni Maria, ang kabutihang loob ni Jose at ang kadakilaan ng pagsilang kay Hesukristo.

Nauuwi ang dulang ito sa malagim o malungkot na wakas.

Ang Trahedya sa Bahay ni Kadil – Don Pagusara.

Ginagamit ang tulang ito sa dulang musikal.

Sarimanok- Steven “Prince” C. Fernandez.

Ito ay nakapagpapasaya sa mga manonood dahil sa mga dugtong- dugtong na mga pangyayaring nakatatawa.

layunin nitong gawing kawili- wili ang panonood. may masayang wakas. Kiki- riki- Juan Crisostomo Soto “Ama ng Panitikang Kapampangan”.

Ang dulang ito ay tungkol sa mga lugar o pag- uugali ng mga tao.