Un Sanayi: Farklı bir bakış

Prof. Dr. Hamit KÖKSEL

Hacettepe Üniversitesi,

Gıda Mühendisliği Bölümü

Hububat işleyen başlıca sanayi dalları

Un, irmik Ekmek vb. ürünler Makarna, bulgur Bisküvi, kraker, kek, gofret vb. Kahvaltılık gevrek, cips, ekstrüzyon ürünleri vb. Nişasta, glukoz şurupları vb.

Hububat işleyen sanayi dallarının bazı sorunları

Ortak sorunlar Bazı alt sektörleri ilgilendiren, hububat

işleyen tüm alt dallar için ortak özellik taşımayan sorunlar

Hububat işleyen sanayi: bazı ortak sorunlar

Hammadde ve hammadde sağlanması Pazarlama (ithalat, ihracat), finansman Atıl kapasite Teknolojik düzey Teknik eleman ve istihdam Ar-Ge Faaliyetleri Üniversite-Sanayi İşbirliği

Hammadde ve hammadde sağlama

Hububat kalitesi (özellikle buğday) Çeşit geliştirme (Tohum Islah İstasyonları 1926 Eskişehir,

Adapazarı, Yeşilköy, Ankara, Samsun, Adana, Antalya)

Türkiye’de ve Dünyada hububat fiyatları Depolama, depo kapasitesi, depo zararlıları,

mikrobiyal faaliyetler, depolamada ürün kayıpları, depo ilaçları ve kalıntıları

KARARNAMET.C. Ziraat Vekaleti

Eskişehirde tesisi kararlaştırılan tohum ıslah müessesesine gerekli arazinin istimlaki, adı geçen bölgede inşası için toplam olarak 15 170 liranın istimlak ve inşaatlar hususlarına sarfedilmesi Ziraat Vekaleti’nin 5/7 Eylül 1341 tarih ve Ziraat Müdüriyeti Umumiyesi’ nin 22173 numaralı tezkeresi ile teklifi üzerine icra vekilleri heyetinin 12 Eylül 1341 tarihli içtimaında kabul olunmuştur.

Türkiye Reis-i Cumhuru Gazi Mustafa Kemal

Dahiliye Vekili Bahriye Vek Müdafa-i Milliye Vek Adliye Vek M. Cemil İhsan Recep Mahmud Esad

Başvekil Ziraat Vekaleti Vek Nafıa Vekaleti Vek Mualif Vek İsmet Ali Hayati Doktor Refik Hamdullah Suphi

Maliye Vek Hariciye Vek Sıhhiye ve M. İçtimaiye Vek. Hasan Hüseyin Mahmud Esad Doktor Refik

Buğday kalitesi Çeşit Agronomik uygulamalar İklim Hastalıklar Hasat öncesi böcek zararı (Süne-kımıl) Alım ve sınıflandırma sistemi Depolama

Depolama

Depo kapasitesi Depolamada ürün kayıpları

Depo zararlıları (ve üründeki kalıntıları) Mikrobiyal faaliyetler (mikotoksinler)

Depo ilaç kalıntıları/metabolitleri İzin verilen kalıntı seviyeleri giderek ↓↓↓

İhracatta problemler }}

Depo zararlılarından korunma, entegre mücadele, Kontrollü atmosfer altında depolama vb.

Ar-Ge Faaliyetleri

Hububat işleyen sanayi Ar-Ge faaliyetleri çok düşük seviyede, arttırılması gerek!

Ar-Ge faaliyetleri için çeşitli destekler var. Bunların büyük kısmı TÜBİTAK kaynaklı. Ancak bu destekler yeterince kullanılmıyor.

TEYDEB Projeleri TTGV Teknoparklar AB çerçeve programları → Horizon 2020

Üniversite-Sanayi İşbirliği

Artan rekabetle birlikte, üniversite ile sanayinin ortak çözümler araması gerek,

Ar-Ge’ye sağlanan desteklerin üniversite- sanayi işbirliğini özendirecek şekilde kullandırılması önemli.

TÜBİTAK- ARDEB 1003 Programı Kapsamında 18 Yeni Çağrı Açıldı

Araştırma Destek Programları Başkanlığı tarafından; 1003 Programı kapsamında; Bilgi ve İletişim Teknolojileri, Enerji, Gıda, Sağlık ve Su Öncelikli Alanlarında 18 yeni çağrı açıldı.

Bu çağrılar kapsamında önerilecek proje başvurularında iki aşamalı başvuru sistemi uygulanacak. 1. aşama başvuruları için son başvuru tarihi 25 Nisan 2014'tür.

1003 Programı Çeşit Islah Teknolojileri ve Enerji Bitkileri Çağrısı

Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu’nun 25. toplantısında alınan kararla, ülkemizin 2023 yılı ulusal hedeflerine katkı sağlamak amacıyla hazırlanan Ulusal Bilim, Teknoloji ve Yenilik Stratejisi (UBTYS) 2011-2016 kapsamında Gıda alanı ivme kazanmamız gereken öncelikli alanlardan biri olarak belirlenmiştir.

Bu çerçevede Tarla bitkileri çalışmalarının desteklenmesine yönelik bir sonraki slaytta belirtilen başlıklarda yeni çağrı programı açılmıştır.

1003 Programı Çeşit Islah Teknolojileri ve Enerji Bitkileri Çağrısı

GD0101 - Serin iklim tahıllarında çeşit ıslah programlarının oluşturulması

GD0102 - Sıcak iklim tahillarinda çeşit ıslah programlarının oluşturulması

GD0103 - Yemeklik tane baklagillerde çeşit ıslah programları oluşturulması

GD0104 - Nişasta ve şeker bitkileri çeşit ıslah programlarının oluşturulması

GD0105 - Yağ bitkilerinde çeşit ıslah programlarının oluşturulması

GD0106 - Lif bitkilerinde çeşit ıslah programlarının oluşturulması

GD0107 - Yem bitkilerinde çeşit ıslah programlarının oluşturulması

GD0108 - Enerji bitkileri

TÜBİTAK 1003 Programı kapsamında “GD0101 - Serin iklim tahıllarında çeşit ıslah programlarının oluşturulması” başlıklı çağrı sektör için çok önemlidir.

TUSAF geçtiğimiz yıl açıklanan TÜBİTAK 1003 Programı kapsamında Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’na bağlı araştırma enstitüleri ile birlikte buğday ıslahına yönelik bir projeye katılım sağlamıştır.

Bu çabaların devam ettirilmesi ve TUSAF veya un fabrikalarının bireysel olarak yeni projelere girmesinde büyük yarar vardır.

Ayrıca un sanayi sadece ilan edilen çağrılarla ilgili projelere katılmanın ötesinde de adımlar atmalı, TÜBİTAK ve Horizon 2020 proje çağrılarına girmesi gereken konuları önceden yapılacak lobi çalışmaları ile belirlemeli. Örneğin 1003 Programı kapsamında süne-kımıl ile ilgili bir konu yok.

1003 Programı Çeşit Islah Teknolojileri ve Enerji Bitkileri Çağrısı

GENEL MÜDÜRLÜĞÜGENEL MÜDÜRLÜĞÜ

TARIMSAL ARAŞTIRMALAR VE POLİTİKALARTARIMSAL ARAŞTIRMALAR VE POLİTİKALAR

Araştırma Enstitüleri

Ülkemiz genelinde buğday konusunda araştırma yapan11 araştırma enstitüsü var

1.Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-Ankara2.GAP Uluslararası Tarımsal Arş ve Eğitim Merkezi Müd.-Diyarbakır3.Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-İzmir4.Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Arş Enstitüsü Müd.-Konya5.Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-Eskişehir6.Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-Antalya7.Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-Adana8.Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Erzurum9.Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-Samsun10.Trakya Tarımsal araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-Edirne11.GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-Şanlıurfa

GENEL MÜDÜRLÜĞÜGENEL MÜDÜRLÜĞÜ

TARIMSAL ARAŞTIRMALAR VE POLİTİKALARTARIMSAL ARAŞTIRMALAR VE POLİTİKALAR

Hububat ıslahı ve son ürün kalitesi

Bu kapsamda projeler hazırlarken bazı hususları dikkate almakta yarar var.

Hububat ıslahçılar kaliteye giderek daha fazla önem vermeye başladılar, kalitesi yüksek yeni çeşitler geliştirmek ıslahçıların ana amaçları arasında.

Büyük ıslah programlarında, özellikle içinde birçok araştırma merkezi veya enstitünün bulunduğu ulusal programlarda hem merkezi hem de yerel laboratuvarlara ihtiyaç var.

Köksel, H., Atli, A., Dag, A., and Sivri, D. 2002. Commercial milling of suni-bug (Eurygaster spp.) damaged wheat. Nahrung/Food 46:25-27.

Kalite Laboratuvarı: Merkezi/Yerel

Kapsamlı testler gerektiğinde merkezi laboratuvar devreye girmelidir.

Merkezi Hububat Kalite Laboratuvarı 1950 yılında kurulmuştur. Şu anda Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü bünyesindedir. Ekmek, makarna, malt gibi son ürünlere işleme kalitesi bu merkezi laboratuvarda yapılmaktadır.

Bu imkanların sanayi talepleri dikkate alınarak arttırılması gerekir.

Yurt dışından bir örneğe kısaca göz atmakta yarar var.

Canadian Grain CommissionGrain Research Laboratory

Canadian Grain Commission

Milling Department

Dr. Bin X. Fu

Canadian Grain Commission

Noodle Processing

Canadian Grain CommissionNoodle Processing

Canadian Grain CommissionPasta Processing

Canadian Grain CommissionPasta Processing

Canadian Grain CommissionExtrusion cooking

Developing Quality Model

Ongoing dialog Ongoing dialog with customers with customers of Canadian of Canadian durum wheatdurum wheat

Information Information shared with shared with breedersbreeders

Gıda alanında bazı yeni eğilimler

Son yıllarda tüm dünyada gıda alanında gözlenen bazı eğilimlerin un sanayii ve un sanayii’nin ilgili olduğu alanları da etkilemesi ve bazı fırsatlar yaratması bekleniyor.

Türkiye’den un ithal eden firmalar dünyada gıda alanındaki değişen eğilimleri takip ediyorlar. İhracat yapan firmaların da mevcut konumunu korumak ve geliştirmek için dünyadaki değişen eğilimleri takip etmesinde yarar var.

Gıda alanında bazı yeni eğilimler

Gıda alanındaki değişen eğilimler bazen arkadan gelen rüzgar gibi destekleyici etki yapacaktır.

Ancak dünyada gıda alanında değişmekte olan önemli eğilimler göz önünde bulundurulmazsa karşıdan gelen rüzgar gibi engelleyici etki yapabilir.

Gıda alanında bazı yeni eğilimler

Sağlıklı çerez/atıştırmalık türü gıdalara ilgi artıyor. İnsanlar toplantıda ve bilgisayar başında daha çok zaman geçiriyorlar. Lokanta vb yerlerde yemek için daha az zamanları var. Bu nedenle hem daha sağlıklı hem de daha lezzetli çerez/atıştırmalık veya pratik gıdalara ihtiyaç var.

Bu tür gıdalar paketlenmiş haliyle tüketime hazır olabilir veya hazırlanması çok kolay olmalıdır. Örneğin sadece mikrodalgada kısa bir ısıtma işlemi ile hazır hale gelebilmelidir.

Son yıllarda vejeteryanlığa duyulan ilgi sonucu baklagil tüketimi birçok ülkede artmaktadır. Hububat işleyen sanayi beslenme özelliklerini baklagil unları ilavesi ile arttırabilir

Tüm dünyada etnik gıdalara ve ülkelerin geleneksel ürünlerine ilgi artıyor.

İsraf tüm dünyada üzerinde durulan bir konu, israfın azaltılması çok önemli

Tek seferde tüketilebilecek büyüklükte ambalajlanan gıdalar, geri dönüşümlü ambalajlar giderek önem kazanacak

Buğday ve diğer tahılların ürünlerine karşı bazı karalama kampanyaları var. Bu sadece Türkiye’de değil batıda da gözlenen bir durum. Buna karşı bilimsel temelde çalışmalarla cevap vermeye ve gerektiğinde yasal yollardan mücadeleye hazır olunması gerek.

Gıda alanında bazı yeni eğilimler

En fazla un kullanan sektör:ekmek üreticileri

Ülkemizde ve dünyada en çok un kullanan sektör ekmek üreticileri

Bu nedenle bu sektördeki yeni eğilimlere göz atmakta yarar var Fırıncılık ürünlerinin etiketlerinde gözlenen

yeni beyanlar Bu beyanları içeren yeni ürünler

Fırıncılık ürünlerinin etiketlerinde bileşenlerle ilgili gözlenen beyanlar

Trans yağ içeriği düşük/azaltılmış veya Trans yağ içermez Yağ içeriği düşük/azaltılmış veya yağ içermez Doymuş yağ içeriği düşük/azaltılmış veya doymuş yağ

içermez Allerjen içeriği düşük/azaltılmış veya alerjen içermez Kolesterol içeriği düşük/azaltılmış veya kolesterol içermez Tam buğday unundan yapılmıştır Hiçbir katkı/koruyucu madde içermez Organiktir

Fırıncılık ürünlerinin etiketlerinde gözlenen diğer bazı beyanlar

Çevre dostu ambalaj malzemesi kullanılmıştır Mikrodalgada tüketime hazır hale getirilebilir 5-12 yaşlarındaki çocukların kullanımı için uygundur

Kanada’da 2006-2012 yılları arasında piyasaya yeni sürülen fırıncılık ürünleri ile ilgili beyanlar:

Yağ içeriği düşük/azaltılmış veya yağ içermez → 1178 yeni ürün

Hiçbir katkı/koruyucu madde içermez → 823 yeni ürün

SONUÇLAR - I

Hububat işleyen sanayi dünya ile rekabet edebilir fiyat ve kalitede hammadde sağlandığı takdirde, atıl kapasitenin de azaltılması ile ekonomiye daha fazla katkı yapabilir.

Değişen dünya şartları sektörü belirli konularda uzmanlaşmaya zorlayabilir.

SONUÇLAR - II

Burada bahsi geçen sorunların giderilmesi için farklı kuruluşların işbirliği gereklidir. Özel sektör, kamu kuruluşları ve üniversiteleri bir araya getiren platformların oluşturulması fayda sağlayacaktır.

Hammadde, atıl kapasite, kayıt dışı ekonomik faaliyetler, haksız rekabet, ve farklı düzeylerde eleman ihtiyacı gibi çeşitli ortak sorunlar da bulunduğu için sektör içi ve alt sektörler arası çıkar çelişkilerini bir tarafa bırakarak ortak çözüm arayışları için bir araya gelinmesi gerekmektedir.

www.icbc2016.org

www.icst2016.org

Dinlediğiniz için teşekkürler…

ICC Headquarters/General SecretariatMarxergasse 2A-1030 ViennaAustria

E-mail:office@icc.or.at

Web: www.icc.or.at

Secretary General/CEO: roland.poms@icc.or.at

ICC - International Association for Cereal Science and Technology

Hosted by

ICC’s Mission

ICC is the pre-eminent international association

in the field of cereal science and technology,

committed to international cooperation

through the dissemination of knowledge,

conducting research, and developing standard

methods that contribute to advance innovation,

improve food quality, food safety and food security

for the health and well-being of all people.

In 86 Countries

31 Member Countries

NEW! Brazil, India, New Zealand

50 Corporate/Institutional Members

>7500 Subscribers

Founded in 1955

Independent

Non-profit organisation

International

ICC – since 1955

International Association for Cereal Science and Technology

ICC and Turkey

• Country Membership: 1961 - 19741977 – 1992

• Re-integration: 2002

• Member Organisation: Hacettepe

University, Ankara

• National Delegate: Hamit KÖKSEL since

2002

ICC and Turkey

International Association for Cereal Science and Technology