un lolo que leyeba nobelas d'amor

14

Upload: gara-dedizions

Post on 21-Jul-2016

222 views

Category:

Documents


0 download

DESCRIPTION

Gara d'edizions. Colección Libros de pocha, 7

TRANSCRIPT

Page 1: Un lolo que leyeba nobelas d'amor
Page 2: Un lolo que leyeba nobelas d'amor
Page 3: Un lolo que leyeba nobelas d'amor
Page 4: Un lolo que leyeba nobelas d'amor

UN LOLO QUE LEYEBA NOBELAS D'AMOR

LUIS SEPÚLVEDA

TRADUZIÓN DE ANA ISABEL BERGES

GARA ^'[DIZIONS

Page 5: Un lolo que leyeba nobelas d'amor

Tetulo orixinal: Un viejo que leía novelas de amor Traduzión: Ana Isabel Berges Diseño y Portalada: Miguel García Longás

Primera edizión: setiembre, 1997.

© Luis Sepúlveda

© Ta ista edición, GARA D'EDIZIONS Abda. Nabarra, 8 50010 ZARAGOZA

I.S.B.N.: 84-8094-007-7 D. L.: Z. 2667-97

Imprentau pon Talleres Editoriales COMETA, SA. Ctra. de Castellón, km. 3,400 50013 ZARAGOZA

Imprentau en Aragón Printed in Aragón

Page 6: Un lolo que leyeba nobelas d'amor

CAPETULO PRIMERO

O zielo yera una unflada pancha de burro penchando menazán a radius palmos d'as cabezas. L'aire tibio y apegalloso escampa-ba bellas fuellas sueltas y sobateba con biolenzia os bananos arguellaus que emperifollaban a frontera d'a casa d'o lugar. Os pocos abitans dEl Idilio más un zarpau d'abenturers plegaus d'a redolada s'arroclaban en rarrimador, asperando a redolín ta posar-se en o sillón portiable d'o dotor Rubicundo Loachamín, o dentista, que achiquiba as dolors d'os suyos paziens a pur d'una curiosa anastesia oral. - Te fa mal? -preguntaba Os paziens, agafando-sen ta os costaus d'o sillón, respondeban ubrindo esmesuradamén os güellos y sudando a embute. Beluns pretendeban retirar d'as suyas bocas as mans estranias d'o dentista y responder-le con a justa puteada, pero as suyas intinzions s'enfrontinaban con os brazos zereños y con a boz autoritaria de l'odontologo. - Atura, carajol Tira as mans! Ya sé que fa mal. Y de quí ye a culpa? A bier? De yo? D'o Gubierno! Fica-lo-te bien en o tozue-lo. O Gubiemo tiene a culpa de que tiengas os diens queraus. O Gubiemo ye culpable de que te faiga mal. Os desaconortaus asentiban allora zarrando os güellos con leus mobimientos de cabeza. O dotor Loachamín odiaba a o Gubiemo. A toz y a cualsiquier Gubiemo. Filio borde d'un emigran ibérico, eredó d'él un firme refus a tot lo que ulorase a autoridá, pero os motibos d'aquel odio le se trafegón en bella burina de chobentú, asinas que as suyas retolicas d'acrata se transformón en una mena de borruga moral que lo feba simpático. Bocarraniaba contra os Gubiemos de tumo d'a mesma traza como lo feba contra os gringos plegaus a begadas dende as ins-talazions petroleras d'o Coca, impúdicos foranos que feban fotos

5

Page 7: Un lolo que leyeba nobelas d'amor

Luis Sepúlveda

sin de premiso d'as bocas ubiertas d'os suyos paziens. MUÍ zerca, a breu trepulazión d'o Sucre cargaba carrazos de banano berde y talecas de café en rama. En un costau de l'arrimador s'encamatonaban as caxas de bieras, d'auguardién Frontera, de sal, y as bombonas de gas que lugo eban desembarcau. O Sucre zarparía en cuanti que o dentista rematase d'apañar bariellas, nabegaría remuntando as auguas d'o río Nangaritza ta desembocar más tardi en o Zamora, y dimpués de cuatro diyas de lenta nabegazión arribaría ta o puerto flubial d'El Dorado. O barco, antiga caxa flotan empentada por a dezisión d'o suyo patrono mecánico, por l'esfuerzo de dos ombres atorrocaus que furniban a trepulazión y por a boluntá arguellada d'un biello motor diésel, no bi tomaría dica pasada a puenda d'as plebias que s'anunziaba en o zielo emboiralau. O dotor Rubicundo Loachamín hesitaba El Idilio dos begadas a Tañada, igual como lo feba l'emplegau de Correus, que raramén portió correspondenzia ta bel abitán. D'a suya maleteta gastada sólo que amanixeban papéis ofizials endrezaus a l'alcalde, u os retratos graus y escolorius por a umedá d'os gubernaires de tumo. As chens asperaban a plegada d'o barco sin atras asperanzas que beyer esbielladas as suyas guarniduras de sal, gas, bieras y auguardién, pero a o dentista lo reculliban con alibio, más que más os sobrebibidors d'a malaria cansos d'escopir restallos de dentau y deseyosos de tener a boca limpia d'asclas, ta prebar-sen una d'as protesis ordenadas sobre un tapet morau d'indiscutable aire cardenalizio. Estrolicando contra o Gubiemo, o dentista les escoscaba as che-mbas d'os zaguers restallos de diens y desiguida les ordenaba fer un xagüe con auguardién. - Bueno, irnos a bier. Cómo te ba íste? - Me preta. No puedo zarrar a boca. - Jolio! Qué tipos tan delicaus. A bier, preba-te-ne iste atro. - Me biene suelto. Me se ba a cayer si estarnugo.

6

Page 8: Un lolo que leyeba nobelas d'amor

Un lolo que leyeba nobelas d'amor

- Y ta qué t'encostipas, matután. Ubre a boca Y l'obedexeban. Dimpués de prebar-sen diferens dentaus tobaban lo más como-do y discutaban o pre, tan y mientres o dentista desinfeutaba os atros capuzando-los en una caserola con cloro bulliu. O sillón portiable d'o dotor Rubicundo Loachamín yera toda una instituzión ta os abitans d'as riberas d'os nos Zamora, Yacuambi y Nangaritza. En reyalidá, yera un antigo sillón de barbero con o pedestal y os cantos esmaltaus de blanco. O sillón portiable prezisaba d'a for-taleza d'o patrono y d'os trepulans d'o Sucre ta debantar-lo, y s'a-sentaba agafau sobre una tarima d'un meto cuadrau que o den-tista clamaba "a consulta". - En a consulta mando yo, carajo. Astí se'n fa o que digo yo. Cuan baxe podez clamar-me sacacaxals, esfurigamorros, pal-pialuengas, u como tos pete, y mesmo puestar que tos adempri-bie bel tanganazo. Los que asperaban daria amostraban caras de padecimiento firme, y los que pasaban por as pinzas estrautoras tampoco no teneban millor calitre. Os únicos presonaches ristolers en os redols d'a consulta yeran os xibaros catando acorchofaus. Os xibaros. Indixenas refusaus por o suyo propio pueblo, o shuar, por considerar-los embilexius y decheneraus con os cos-tumbres d'os "apaches", d'os blancos. Os xibaros, bistius con falandraxos de blanco, adempribiaban sin romanziar o mote-nombre enjaretau por os conqueridors españols. Bi eba una gran esferenzia entre un shuar altibo y argüelloso, conoxedor d'as secretas rexions amazónicas, y un xibaro, como los que s'achuntaban en l'arrimador d'El Idilio asperando por un repui d'alcol. Os xibaros feban risetas amostrando os suyos diens punchudos, esmolaus con cantos d'o río.

7

Page 9: Un lolo que leyeba nobelas d'amor

Luis Sepúlveda

- Y busatros? Qué costodias tos miraz? Bel diya cayerez en as mías mans, macacos -los menazaba o dentista. En sentir-sen ementaus os xibaros contestaban goyosos. - Xibaro buenos diens tenendo. Xibaro muita carne de mono minchando. A begadas, un pazién foteba un chilo que xonontaba os paxa-ros, y alexaba as pinzas d'un zarpau lebando-se a man libre dica o mango d'o cutiello. - Porta-te como un ombre, cojudo. Ya sé que fa mal y te'n he dito de quí ye a culpa. Qué me biens a yo con fanfarrias! Posa-te tranquilo y contrimuestra que tiens bien mesos os collons. - Ye que me ye quitando l'alma, dotor. Dixe-me fer-me un gotet primero. O dentista sospiió dimpués d'atender a o zaguer sufrién. Embolicó as protesis que no trobón interesaus en o tapet caide-nalizio, y tan y mientres desinfeutaba os trastes beyó pasar a canoga d'un shuar. L'indixena remaba parello, debantau, en a popa d'a delgada embarcazión. En plegando chunto ta o Sucre dio un par de pale-tadas que l'achuntón ta o barco. Por a torda acucutó a fegura aburrida d'o patrono. O shuar l'es-plicaba bella cosa fendo momos con tot o cuerpo y escopindo de cutio. O dentista remató d'ixugar os trastes y los acomodó en un estu-che de cuero. De camín prenió o rezipién con os diens quitaus y los arrulló ta l'augua. O patrono y o shuar pasón por o suyo costau enta o Conzello. - Tenemos que asperar, dotor. Trayen a un gringo muerto. No le feba goyo a nueba. O Sucre yera un petoste incomodo, más que más en os biaches de tomada, recaigau de banano berde y café tardán, cuasi cucau, en as talecas. Si empezipiaba a pleber antis de tiempo, cosa que se conox que alcurriría ya que o barco nabegaba con una semana de ranzone-yo a causa de dibersas esferras, allora caleba que acubillasen a

8

Page 10: Un lolo que leyeba nobelas d'amor

Un lolo que leyeba nobelas d'amor

carga, pasachers y trepulazión baxo una lona, sin de puesto ta penchar-ie as amacas, y si a tot isto se sumaba un muerto o bia-che estaría doblemén incomodo. O dentista aduyó a puyar ta bordo o sillón portiable y desiguida marchó enta un estremo de l'arrimador. Astí l'asperaba Antonio José Bolívar Proaño, un lolo de cuerpo estadizo a qui parixeba no importar-le cardar con tanto nombre eminén. - Encara no te mueres, Antonio José Bolívar? Antis de risponder-le, o lolo s'uloró os sobacos. - Parixe que no. Encara no pudo. Y busté? - Cómo ban os tuyos diens? - Astí los tiengo -rispondió o lolo, lebando-se una man ta la pocha Desembolicó un moquero escoloriu y l'amostró a prote-sis. - Y por qué no los emplegas, biello fato? - Agora mesmo los me meto. No yera ni minchando ni cha-irando. Ta qué gastar-los allora? O lolo s'acomodó o dentau, cluxió a luenga, escopió chenerosa-mén y l'ufiió a botella de Frontera. - Bienga. Creigo que me'n he ganau un traguet. - Prou que sí Güei diya quitó bentisiete diens enters y un cama-tón de trozez, pero no superó a marca. - Siempre me'n lebas a cuenta? - Ta ixo son os amigos. Ta zelebrar as grazias de l'atro. Antis yera millor, no te parixe?, cuan encara bi plegaban colonos chóbens. Te'n alcordas d'o montesín aquel, ixe que se'n dixó tirar toz os diens ta ganar una apuesta? O dotor Rubicundo Loachamín ladió a cabeza ta adrezar as remeranzas, y asinas bi plegó a imachen de l'ombre, no guaire choben y bistiu a la traza montesina Tot de blanco, escalzo, pero con espuelas de plata O montesín bi plegó dica a consulta alcompañau d'una bentena d'indibiduos, toz capins de raso. Yeran buscadors d'oro sin de retuerta fixa. Pelegrins, los clamaban as chens, y les bufaba a

9

Page 11: Un lolo que leyeba nobelas d'amor

Luis Sepúlveda

pocha si l'oro lo trababan en os ríos u en as alforchas d'otri. O montesín se'n dixó cayer en o sillón y lo se miró con esprisión fata. - Tu dirás. - Me'n tira toz. D'uno en uno, y los me ba posando astí, sobre a mesa - Ubre a boca. L'ombre obedexió, y o dentista comprebó que a o canto d'os repuis de caxals le quedaban muitos diens, beluns queraus y atros enters. - Te'n quedan un buen zarpau. En tiens de diners ta tantas estra-zions? L'ombre albandonó a esprisión fata. - O caso ye, dotor, que os amigos astí presens no me creyen cuan les digo que soi muito ombre. O caso ye que les nhe dito que me dixo tirar toz os diens, uno por uno y sin quexar-me. O caso ye que emos apostau, y busté y yo iremos a meyas con l'esqui-men. - A o segundo que te tiren bas a estar cagau y clamando a la tuya mai -chiló uno d'a colla y os atros lo refirmón con sonoras car-calladas. - Millor te'n bas a foter atros tragez y lo te piensas. Yo no me presto ta fateras -dizió o dentista - O caso ye, dotor, que si busté no me premite ganar l'apuesta le tallo a cabeza con isto que m'alcompaña. A o montesín le brilón os güellos mientres feba morisquetas a o mango d'o cutiello. Asinas que corrió l'apuesta. L'ombre ubrió a boca y o dentista en fazió un nuebo recuento. Yeran quinze diens, y, en dizir-le-ne, o desafian fazió una rin-glera de quinze perpitas d'oro sobre o tapet cardenalizio d'as pro-tesis. Una por cada dien, y os apostadors, a fabor u en contras, cubrión as apuestas con atras perpitas doradas. O numero aumentaba asabelo a partir d'a zinquena

10

Page 12: Un lolo que leyeba nobelas d'amor

Un lolo que leyeba nobelas d'amor

O montesín se dixó tirar os primers siete diens sin mober un musclo. No se sentiba bolar una mosca, y en retirar o güeiteno l'esbotó una emorraxia que en segundos le pleno a boca de san-gre. L'ombne no aconsiguiba fablar, pero le fazió un siñal d'atu-rar. Escopió barias begadas formando cuallarons sobre a tarima y se chitó un tanganazo laigo que le fazió regolber-se de dolor en o sillón, pero no se'n quexó, y dimpués d'escopir atra begada, con atro siñal l'ordenó que confinase. A la fin d'a sangonera, esdentegau y con a cara unflada dica as orellas, o montesín amostró una esprisión de trunfo orripilán cuan partiba os esquimens con o dentista. - Sí. Ixos yeran tiempos -murmutió o dotor Loachamín, foten-do-se un largo tanganazo. L'auguaidién de caña le cremó o garganchón y tomó a botella con un zeño. - No faiga momos, dotor. Isto mata os bichos d'a pancha -dizió Antonio José Bolívar, pero no podio continar chairando. Dos canogas s'amanaban, y en una d'ellas acucutaba a cabeza chazén d'un ombre royo.

11

Page 13: Un lolo que leyeba nobelas d'amor
Page 14: Un lolo que leyeba nobelas d'amor