uluslararası sosyal aratırmalar dergisi the journal of ... duygusal, dil, sosyal ve zihinsel...

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi

The Journal of International Social Research

Cilt: 7 Sayı: 31 Volume: 7 Issue: 31

www.sosyalarastirmalar.com Issn: 1307-9581�

OKUL ÖNCES� E��T�M KURUMLARININ F�Z�K� DURUMUNUN �NCELENMES�

PHYSICAL EXAMINATION OF THE STATE OF PRESCHOOL EDUCATION INSTITUTIONS

Yasemin KUBANÇ••••

Öz

Bir okul öncesi e�itim kurumunun iç ve dı� fiziki yapısının ta�ıması gereken standartları tam olarak belirten istatistikî veriler bulunmamaktadır. Bu nedenle bu çalı�mada Milli E�itim Bakanlı�ı yayınlarından ve çe�itli çalı�malardan da yararlanılarak yapılandırılmı� bir gözlem formu hazırlanmı� ve okul öncesi e�itim kurumlarının iç ve dı� fiziksel ko�ullarının ve donanımının belirlenen bu standartlara ne derece uygun oldu�u ara�tırılmı�tır. Bunun için amaçlı örnekleme yöntemine göre seçilen 10 okul öncesi e�itim kurumu, 52 maddelik yapılandırılmı� bir gözlem formu ile de�erlendirilmi� ve gözlemler foto�raflarla kayıt altına alınmı�tır. Bulgular, ö�renci sayısı, bir okul öncesi e�itim kurumunda bulunması gereken odalar ve bu odalarda bulunması gereken kö�eler ile e�itimsel amaçlı araç-gereçler olmak üzere üç ana ba�lık altında incelenmi�tir. Çalı�manın sonucunda; okullarda e�itim gören ö�renci sayısının standartların çok üzerinde oldu�u ve okulun iç fiziksel ko�ullarının kısmen okul öncesi e�itim dönemi çocuklarının geli�im düzeyleri ve ihtiyaçları dikkate alınarak düzenlendi�i görülmü�tür. Okullarda bulunması gereken odalardan olan idari odalar, oyun odası, açık hava oyun alanları ve WC’ler hemen hemen her okulda bulunurken, muayene odası hiçbir okulda bulunmamaktadır. Müzik kö�esi, bilgisayar kö�esi ve fen ve do�a kö�esi en çok ihmal edilen kö�eler olurken, okullarda en çok çocukların serbest kas geli�imini destekleyen araç-gereçlerin eksik oldu�u gözlenmi�tir.

Anahtar Sözcükler: Okul Öncesi, Fiziksel Ko�ullar, Araç- Gereç, E�itim Ortamı.

Abstract

A pre-school education should carry the physical structure of the internal and external standard that specifies exactly the statistical data available. Therefore, in this study, the Ministry of Education publications and a variety of studies making use of a structured observation form was prepared and pre-school education institutions, internal and external physical conditions and hardware set these standards extent appropriate, investigated. For this purpose according to the sampling method selected 10 pre-school institutions, the 52-item assessed with a structured observation form and observations were recorded with photographs. Findings, the number of students to be included in a pre-school education should be present in the room and corner of this room and educational purposes, including tools and supplies were examined under three main headings. In the result, the number of students studying in schools is much higher than the standard internal physical conditions of schools and pre-school age children in part of the development needs and taking into account the level of regulation was observed. The school of the rooms which should be present in administrative rooms, game room, outdoor playground and restrooms were found in almost every school, in school, there is no examination room. Music corner, computer science and nature corner corner and most neglected corners, while most of the children in schools supporting the development of free muscle was observed that the equipments are missing.

Keywords: Preschool, Physical Conditions, Equipments, Educational Environment.

��

• Ar�. Gör., Fırat Üniversitesi, E�itim Fakültesi, �lkö�retim Bölümü, Sınıf Ö�retmenli�i ABD.�

Giri�

Okul öncesi e�itim, do�umdan zorunlu e�itim ya�ına kadar, çocukların geli�im özellikleri, bireysel farklılıkları ve yetenekleri göz önüne alınarak, çocukların sa�lıklı bir biçimde fiziksel, duygusal, dil, sosyal ve zihinsel yönden geli�imlerini sa�layıcı, olumlu ki�ilik temellerinin atıldı�ı, yaratıcı yönlerinin ortaya çıkarıldı�ı, çocukların kendilerine güven duymalarının sa�landı�ı, ebeveyn ve e�itimcilerin etkin oldu�u sistemli bir e�itimdir (MEB, 2012). Günümüzde kadının i� hayatına katılması, teknolojik ve bilimsel geli�melerdeki artı� çocu�un beslenme, sa�lık ve e�itim gibi gereksinimlerini ailelerin tek ba�ına yerine getirmesini olanaksız kılmaktadır, bu nedenle aileler bu görevlerini azda olsa hafifletebilecek temel kurulu�lara ihtiyaç duymaya ba�lamı�tır. Günümüz e�itim sistemi içinde 0-6 ya� arası çocuklara e�itim veren ve geli�imlerini destekleyen bu kurulu�ların tümüne okul öncesi e�itim kurumları denmektedir (Oktay, 1999). Türkiye’de okul öncesi e�itim veren bu kurumlar çe�itli yasa ve yönetmeliklerle resmi ve özel kurulu�lar tarafından çe�itli adlarla açılmakta ve Milli E�itim Bakanlı�ı (MEB) ile Sosyal Hizmetler Çocuk Esirgeme Kurumu’nun (SHÇEK) ilgili birimlerince desteklenmektedir. Milli E�itim Bakanlı�ına ba�lı olanlar; ba�ımsız anaokulları, ilkö�retim bünyesinde bulunan anasınıfları, kız meslek lisesi bünyesindeki uygulama anaokulları ve uygulama anasınıflarıdır (Aral, Kandır & Can Ya�ar, 2002: 44; Ural & Ramazan, 2007: 27).

UN�CEF (2000) kaliteli e�itimin be� temel boyutunun oldu�unu ifade etmi�tir. Bunlar ö�renenler, fiziksel çevre, müfredat, ö�renme-ö�retme süreci ve ö�renme kazanımlarıdır. Sıra, masa, sandalye, dolap gibi araçlarla, bo� alanlar, mekânın ısı, ı�ık ve renk düzeni gibi bir dizi de�i�kenler fiziksel çevreyi olu�turmaktadır (Uluda�, 2008: 20). Bu fiziksel de�i�kenlerin e�itim ortamlarında ne �ekilde ve nasıl kullanıldı�ı, varlı�ı veya yoklu�u ö�retmen-ö�renci ili�kisini, ö�renci-ö�renci ili�kisini, çocu�un okula kar�ı tutumunu, ö�retim programının uygulanı�ını, çocu�un ba�arısını ve e�itimin kalitesini büyük ölçüde etkileyebilmektedir (Çelik & Kök, 2007; Karip, 2007: 213). Çünkü e�itim ortamı, davranı�ın gerçekle�tirilebilmesi için gerekli fiziksel, sosyal ve psikolojik etkenlerin tümünü kapsayan genel bir kavramdır (Dönmez, 2008: 10). Bu nedenledir ki okul öncesi e�itiminde birçok ça�da� yakla�ımın e�itim ortamlarının önemine dikkat çekti�i görülmektedir.

1965 yılında ortaya konan Head Start Yakla�ımında çocuklar için özel ö�renme ortamları hazırlanmı�tır. Bu ortamlarda su, in�aat, ısı, ı�ık, renk ve ses düzenlemelerine özellikle önem verilmi�tir (akt. Büyükkaragöz, 1994). Bu yakla�ımın genel amacı çocu�un sosyal, duygusal, zihinsel ve fiziksel yönden kapasitesini en üst düzeye çıkartmaya çalı�maktır. Bu amacı gerçekle�tirebilmek için de çe�itli uyarıcıların

bulundu�u ortamlar olu�turulmu�tur (Aral, Kandır & Can Ya�ar, 2002: 34). Bir di�er yakla�ım 1970 yılında David Weikart tarafından ortaya konan High/Scope E�itimi Yakla�ımıdır. Bu yakla�ıma göre ö�renmenin gerçekle�ebilmesi için her �eyden önce ö�renen bireyin çe�itli materyalleri olmalıdır. High/Scope yakla�ımında ö�retmenlerin amacı etkin ö�renmeyi gerçekle�tirecek, çocukların ilgi ve ihtiyaçlarına göre �ekillenmi� bir e�itim ö�retim ortamı hazırlamaktır. Montessori Yakla�ımında (1982) ise çocuklara, ara�tırma, deneme, hata yapma ve hatalarını kendi kendilerine düzeltmeleri için fırsat verilir. Duyu organlarını kullanarak materyallerin, �ekillerin ve renklerin bilinmeyen özelliklerini ke�fetmeleri için çocuklara özgür bir ortam sa�lanmaktadır. Bu da çocu�un geli�imine uygun bir ortam hazırlamanın gereklili�ini ortaya koymaktadır. Çocuk için olu�an engeller minimum seviyede tutulur ve çocu�un var olan enerjisini bu ortam içerisinde kullanmasına imkân tanınarak, çocukların yalnız ba�larına, akranlarıyla ve yeti�kinlerle birlikte oynamanın, konu�manın, dü�ünmenin ve bilinmeyenleri birlikte ke�fetmenin zevkini ya�amaları sa�lanır (Aral, Kandır & Can Ya�ar, 2002: 28-35; Danı�man, 2012; Temel, 1994).

Yukarıdaki yakla�ımlarda da bahsedildi�i gibi okul öncesi e�itim merkezlerinin tasarımı, okul ça�ına gelmemi� çocukların ilgisini çekecek �ekilde estetik özellikler ta�ıması, kurumsal binalardan farklı bir imajının olması, ev atmosferi olu�turacak �ekilde tasarlanarak çocukların okula kar�ı olumlu tutum geli�tirmelerinin sa�lanması açısından önemlidir (Baran, Yılmaz & Yıldırım, 2007; Demiriz, Karada� & Uluta�, 2003; Dönmez, 2008; Uysal, 2006: 24). Yine Moore ve Lackney’e (1994) göre hem çocu�un tedirginli�inin azalması, hem de çocukların tüm etkinliklerin ev havasında geçece�ine inanması için bu kurumların ev �eklinde çocu�u psikolojik olarak rahatlatacak, iç açıcı bir biçimde tasarlanması gerekir. Yine çocuklar sürekli çevrelerini ke�fetmek isterler ki bu ö�renmenin en iyi yoludur ve ö�renciler bu konuda te�vik edilmelidir. Montessori’ye (1982) göre çocuklara çok iyi tasarlanmı� materyallerle donatılmı� bir çevre hazırlandı�ında üst düzeyde bir ö�renme gerçekle�ecektir. Çok amaçlı bir çevre düzenlemesi aynı zamanda çocuklara yeni denemeler yapma ve problem çözme fırsatları da sunmaktadır (Okul Öncesi E�itim Kurumları Yönetmeli�i [OÖEKY], 2009: 62).

Yapılan çalı�malar fiziksel ortamın önemini ve okul öncesi e�itim kurumlarının fiziksel ortam açısından yeterli bir düzeyde olmadı�ını ortaya koymaktadır. Nitekim Kalemci 1998 yılında 25 özel ve 25 resmi kurumlara ba�lı olmak üzere toplam 50 okul öncesi e�itim kurumunu incelemi�, kurumların fiziksel özelliklerine ve çevre düzenlemesine dair genel yetersizliklerinin oldu�unu tespit etmi�tir. Cryer, Tietze ve Wesses (2001) ara�tırmalarında Amerika ve Almanya’da çocukları okul öncesi e�itim kurumlarında

�

�Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi

The Journal of International Social Research Cilt: 7 Sayı: 31 Volume: 7 Issue: 31


�

677

ö�retim gören 2799 veliyi incelemi�lerdir. Bu ara�tırmada çalı�maya katılan veliler, verilen okul öncesi e�itimin kalitesini belirleyen en önemli hususun sınıf düzeni oldu�unu ifade etmi�lerdir. Yine Yazıcı, Yellice ve Özer (2003) tarafından Okulöncesi E�itim Ortamını De�erlendirme Ölçe�ine göre 10 anaokulu incelenmi�tir. Çalı�ma sonucunda hiçbir anaokulunun çocuklara mükemmel derecede e�itim ortamı sa�lamadı�ı görülmü�tür.

Yıldız ve Perihano�lu (2004) okullarda araç-gereç bulunma düzeyi ile ö�rencilerin geli�im düzeyi arasında ki ili�kiyi incelemi�tir. 31 okul öncesi e�itim kurumu ve 1040 ö�renci üzerinde yapılan bu çalı�mada araç-gereç bulunma düzeyi ile dil geli�imi ve bili�sel geli�im arasında anlamlı bir farklılık bulunurken, dikkat çekici bir �ekilde motor geli�im açısından anlamlı bir farklılık bulunmamı�tır. Baran, Yılmaz ve Yıldırım (2007) Okul Öncesi E�itimin Önemi ve Okul Öncesi E�itim Yapılarındaki Kullanıcı Gereksinimleri adlı çalı�mada Diyarbakır ilinden örneklem olarak alınan bir anaokulunun yanlı� planlamadan ve malzeme eksikli�inden dolayı ö�rencilerin gereksinimlerini tam olarak kar�ılamaktan uzak oldu�unu tespit etmi�lerdir. Yine Karaküçük tarafından 2008 yılında Sivas ilinde 15 okul öncesi e�itim kurumu fiziksel açıdan incelenmi� ve bu kurumların ortak bir standarda sahip olmadı�ı ve genel olarak her açıdan yetersiz oldukları görülmü�tür.

Çevrenin insan davranı�ı üzerinde ki bu önemli etkisinden dolayı bu çalı�mada, Elazı� il merkezinde yer alan okul öncesi e�itim kurumlarının, Milli E�itim Bakanlı�ı yayınlarında ve çe�itli ara�tırmalarda yer alan fiziksel standartlara ne derece uygun oldu�u, hazırlanan bir ölçe�e göre tespit edilmeye çalı�ılmı�tır. Bu amaçla okul öncesi e�itim kurumlarında e�itim gören çocuklara daha iyi ve verimli bir e�itim ö�retim ortamı hazırlamak için var olan araç-gereç eksikliklerinin belirlenmesi ve okulların fiziksel yapılarının incelenmesi hedeflenmi�tir.

Yöntem

Ara�tırmanın Deseni

Bu ara�tırmada nitel ara�tırma yöntemlerinden gözlem ve dokuman incelemesi tekni�i bir arada kullanılmı�tır. Çünkü bu çalı�mada amaç, sayısal veri üretmekten çok, olay, olgu ve durumları do�al ortamında derinlemesine incelemektir (Yıldırım & �im�ek, 2008: 170). Ayrıca çalı�manın geçerlili�ini artırmak amacıyla çalı�ma, ara�tırma problemiyle ilgili yazılı ve görsel materyallerle de desteklenmi�tir (Yıldırım & �im�ek, 2008: 187).

Ara�tırma problemine cevap bulmak için ara�tırmacı tarafından 52 maddeden olu�an yapılandırılmı� bir gözlem formu hazırlanmı�tır. Bu formun hazırlanmasında MEB yayınlarının yanı sıra

literatür taraması sonucunda elde edilen çe�itli veriler de dikkate alınmı�tır. Bulgular okullarda çekilen foto�raflarla desteklenmi�tir.

Evren ve Örneklem

Çalı�manın alanı Elazı� il merkezinde yer alan ve Milli E�itim Bakanlı�ı’na ba�lı olan on okul öncesi e�itim kurumu ile sınırlandırılmı�tır. Bu okullar belirlenirken, nitel ara�tırmalarda zengin bilgiye sahip oldu�u dü�ünülen durumların derinlemesine çalı�ılmasına olanak tanıyan (Yıldırım & �im�ek, 2008: 107) amaçlı örnekleme yöntemlerinden maksimum çe�itlilik örnekleme yöntemi kullanılmı�tır. Elazı� il merkezinde bulunan be� e�itim bölgesinin özellikleri göz önünde bulundurulmu� ve her bölgeden iki devlet okulu seçilerek çalı�maya dâhil edilmi�tir.

Verilerin Toplanması ve Analizi

Ara�tırmacı yapılandırılmı� gözlem formunu hazırlarken, Milli E�itim Bakanlı�ı yayınlarını ve literatürü inceleyerek bir okul öncesi e�itim kurumunun ta�ıması gereken fiziksel ko�ulları tespit etmeye çalı�mı�tır. Okulların fiziki yapılarını tam olarak belirten istatiki veriler bulunmadı�ından (Ural & Ramazan, 2007: 47) MEB Okul Öncesi E�itim Kurumları Yönetmeli�i, MEB Kurum Açılması ve Kapatılmasına �li�kin Esaslar Metni, MEB Mesleki E�itim ve Ö�retim Sistemini Güçlendirme Projesi (MEGEP) ba�ta olmak üzere literatürde yer alan çe�itli ara�tırmalardan da yararlanılarak 52 maddeden olu�an bir gözlem formu hazırlanmı� ve her okul bu gözlem formuna göre de�erlendirilmi�tir.

Bulgular; Milli E�itim Bakanlı�ı 625 sayılı Özel E�itim Kurumları Kanunu’na dayanılarak hazırlanan Özel E�itim Kurumları Standartlar Yönergesinden (ÖEKSY) de yararlanılarak 1) okullarda ki ö�renci sayısı; okullarda var olan araç-gereçlerin yeterli sayıda olup olmadı�ının tespiti için ö�renci sayısı önemli bir de�i�kendir, 2) okul öncesi e�itim kurumlarında bulunması gereken odalar, 3) bu odalarda bulunması gereken kö�eler ve e�itimsel amaçlı araç-gereçler olmak üzere üç ba�lık altında incelenmi�tir. Bu çalı�mada amaç, okulların genel durumunu ortaya koyacak geni� bir çerçeve sunmaktır.

Çalı�manın ba�ında kavramsal çerçeve belli oldu�undan verilerin analizinde betimsel analiz yöntemi kullanılmı�tır. Bu tür analizde amaç elde edilen bulguları düzenlenmi� ve yorumlanmı� bir �ekilde okuyucuya sunmaktır (Yıldırım & �im�ek, 2008: 224).

�




�

678

Bulgular ve Yorumlar

Ö�renci Sayısı

MEB Okul Öncesi E�itim Kurumları Yönetmeli�i’nin 8. maddesinin 2. fıkrasında ‘Bir gruptaki çocuk sayısının 10’dan az, 20’den fazla olmaması esastır. Çocuk sayısı fazla oldu�u takdirde ikinci grup olu�turulur. Ancak, her bir grubun azamî çocuk sayısı dolmadan yeni grup olu�turulamaz. Tek ana sınıflarında ve uygulama sınıflarında ise sınıf kapasitesi dikkate alınarak çocuk sayısı 25’e kadar çıkarılabilir’ ifadesi yer almaktadır (OÖEKY, 2009: 168). Moore ve Lackney’e (1994) göre ise batıdaki ça�da� okul öncesi e�itim kurumlarında kapasite 120 çocu�un üzerine çıkarılmamaktadır (6 x 20 = 120). Tablo 1’de okulların ö�renci kapasitelerinin da�ılımına yer verilmi�tir.

Tablo 1: Okulların ö�renci kapasitelerinin da�ılımı

Okul Adı Grup sayısı

Toplam Ö�renci Sayısı

Her bir gruba dü�en

ortalama ö�renci sayısı

A1 OKULU

7 152 21,7

A2 OKULU

5 110 22

A3 OKULU

6 120 20

A4 OKULU

6 120 20

A5 OKULU

8 170 21,25

A6 OKULU

4 87 21,75

A7 OKULU

5 110 22

A8 OKULU

7 200 28,57

A9OKULU 6 160 26,6

A10 OKULU

6 170 28,3

Tablo 1’de görüldü�ü gibi A3 ve A4 okullarında grup ba�ına dü�en ö�renci sayısı 20 iken di�er 8 okulda grup ba�ına dü�en ö�renci sayısı 20’nin üzerindedir. Bu sonuçlardan genel olarak bu okulların büyük bir ço�unlu�unun ö�renci sayısı bakımından MEB mevzuatına uygun olmadı�ı söylenebilir.

OECD’nin (Organisation for Economic Co-operation and Development, 2009) Bir Bakı�ta E�itim Programı Raporu ö�renci ba�arısızlı�ındaki en önemli etkenlerden birinin kalabalık sınıflar oldu�unu ortaya koymaktadır. Ayrıca sınıfların çok kalabalık olması,

ö�renci ba�ına dü�en alanın ve ö�renci ba�ına dü�en araç-gereç sayısının azalmasına, ö�rencinin güdülenmesi için ek zamana, ö�rencideki okula ait olma duygusunun azalmasına ve ö�retmenin sınıf disiplinini sa�lamakta zorlanmasına neden olabilmektedir (Arı & Deniz, 2008; Celep, 2002; Cotton, 1996; Çakır, 2013; Çınar, 2004; Erden, 1998; Finn vd., 2001; Öztürk, 2003; Sefero�lu, 2004; Yaman, 2010; Zurawsky, 2003). Yine Türk E�itim Derne�inin (2007: 367) yapmı� oldu�u bir ara�tırmaya göre ö�retmenlerin % 59’unun sınıfların kalabalık olmasından dolayı problem ya�adı�ı görülmektedir. Aynı çalı�mada sınıfların kalabalık olmasından dolayı sorun ya�ayan ö�rencilerin oranı % 46’dır. Çalı�manın sonuçları bu ara�tırma sonuçlarıyla paralellik göstermektedir.

Okullarda Bulunması Gereken Odalar

�dari Odalar

MEB’in Kurum Açılması ve Kapatılmasına �li�kin Esaslar metninin (2004) 5. bölümünün 1. maddesinin c bendinde ‘Mahallen temin edilen binalarda e�itim kurumunun açılmasının uygun görülmesi durumunda, dershane, idare odaları ve ö�retmenler odasının standartlara uygun olarak mahallen donatılması gereklidir’ ifadesi kullanılmaktadır. Okul öncesi e�itim kurumlarının idari bölümlerini yönetici ve ö�retmen odaları ile bunlara ait lavabolar olu�turmaktadır. Bu odalar çocuklar için dü�ünülmü� di�er alanlarla ba�lantılı olmakla birlikte bina içinde ayrı bir planlama göstermelidir (Baran, Yılmaz & Yıldırım, 2007: 33). Ara�tırma alanını olu�turan 10 okul öncesi e�itim kurumunda idari bölümler di�er alanlardan ayrı dü�ünülerek yapılmı�tır. Bu odalara ö�rencilerin de kullandı�ı ortak alandan gidilmektedir. Ö�retmenler için ayrı bir oda ço�u okulda (8) bulunmamaktadır. Bu sonuçlar daha önce yapılan çalı�maları desteklemektedir (Baran, Yılmaz & Yıldırım, 2007; Karaküçük, 2008).

Muayene Odası

Muayene odası, çocukların ba�ına herhangi bir kaza gelmesi ya da kendini iyi hissetmemesi durumunda çocuklara müdahale edilebilmesi için gerekli olan bir alandır. Muayene odasında muayene için gerekli olan araç-gereç, muayene masası, ilk yardım dolabı, ilaç dolabı ve soyunma için bir bölüm olmalı, güvenlik açısından bu oda oyun odasından uzakta ve ilaçlar çocukların ula�amayacakları yerlerde muhafaza edilmelidir (Baran, Yılmaz & Yıldırım, 2007: 34; Uysal, 2006: 33). Ayrıca MEB (2004) Okul Öncesi E�itim Kurumları Yönetmeli�inin 3. kısım 27. maddesinde Okul öncesi e�itim kurumlarında çocuk sa�lı�ı konusunda uzman bir tabibin bulunması esastır ifadesi yer almaktadır.

Ara�tırma alanını olu�turan 10 okul öncesi e�itim kurumunun hiçbirinde sa�lık için ayrı bir oda

�




�

679

dü�ünülmemi�tir, dolayısıyla bu okullarda bir tabip de bulunmamaktadır. Bu sonuç Karaküçük’ün (2008) çalı�masıyla paralellik göstermektedir. Ayrıca Okul Öncesi E�itim Kurumları Yönetmeli�i’nin 6. kısmının 53. maddesinde Okul öncesi e�itim kurumlarında, kaza ve acil durumlarda kullanılmak üzere standartlara uygun olarak ilk yardım dolabı ile ilk yardım çantası ve bunlara ait araç ve malzeme bulundurulur ifadesi kullanılmaktadır (OÖEKY, 2009: 189). Çalı�ma alanını olu�turan 10 okuldan sadece 7 tanesinde ecza dolabı bulunmaktadır ve ihtiyaçlar sadece bu ecza dolaplarından kar�ılanmaktadır (Resim 1).

Resim 1. Ecza Dolabı Örne�i

Uyku Odası

Uyku odaları çocukların gün içerisinde dinlenmeleri ve uyumaları için kullanılan mekânlardır. Bu odalar bolca ı�ık ve hava almalıdır. Çocuk yatakları en az bir ki�inin rahatlıkla geçebilece�i aralıklarla düzenlenmeli ve çocukların güvenli ve rahat bir �ekilde uyumalarına imkân vermelidir. Yerden yüksek yataklar kullanılmamalıdır. Zeminin ah�ap olması ve yalıtımın iyi yapılması halinde, yer yatakları veya açılıp kapanabilir yataklar kullanılabilir (Demiriz, Karada� & Uluta�, 2003; O�uzkan & Oral, 1983; Uysal, 2006: 31).

Çalı�ma alanını olu�turan 10 okul öncesi e�itim kurumunun sadece 3 tanesinde uyku odası mevcuttur. Bu sonuç Karaküçük (2008) ve Baran, Yılmaz ve Yıldırım’ın (2007) çalı�masıyla paralellik göstermektedir. Di�er okullar ikili sistemde e�itim verdikleri için uyku odalarına ihtiyaç duymadıklarını ifade etmi�lerdir. Uyku odası bulunan okulların standartları birçok yönüyle yukarıdaki standartlara uygun olarak tasarlanmamı�tır. Yatak sistemi olarak yerden çok yüksek ve birbirine biti�ik �ekilde sıralanmı� ranzalar kullanılmaktadır (Resim 2 ve 3). Uyku odalarının zemini, standartlara uygun olarak ah�ap dö�emeyle kaplanmı�tır ancak bu odalar hazırlanırken okulun en sessiz kö�esi olması, hava ve güne� gibi faktörler göz önünde tutulmamı�tır (Resim 3). Bu sonuç

Karaküçük’ün (2008) çalı�masıyla kısmen paralellik göstermektedir.

Resim 2. Ranza Örne�i

Resim 3. Uyku Odası

Oyun Odaları

Okul öncesi e�itim kurumlarında en çok ihtiyaç duyulan ve i�levsel açıdan en aktif olan bölümdür. Oyun odasının fiziksel özellikleri, etkinliklerin çe�itlili�ine, ö�rencilerin bireysel ve grup olarak oynamalarına imkân sa�layacak �ekilde düzenlenmelidir (Weelhousen, 1999). Masa, sandalye, oyuncak dolapları gibi ta�ınabilir malzemeler sabit olarak yerle�tirilmemeli ve çocukların çe�itli grup oyunlarında, ya�ı�lı havalarda ise içeride oyun oynamalarına imkân sa�layacak �ekilde dizayn edilmelidir (Baran, Yılmaz & Yıldırım, 2007: 35; O�uzkan & Oral, 1983: 124). Ara�tırma grubunu olu�turan 10 okulun hepsinde oyun salonları bulunmaktadır (Resim 4).

�




�

680

Resim 4. Oyun Salonu Örnekleri

Çalı�ma alanını olu�turan okullarda 2 ile 4 arası derslik bulunmaktadır. Derslikler incelendi�inde olması gereken kö�elerin bir kısmının hiç olmadı�ı, bir kısmının ise yeterli olmadı�ı görülmü�tür. Derslikler kare veya dikdörtgen biçiminde olup derslik ba�ına dü�en ö�renci sayısı 24’ten fazladır. Dersliklerin zemini ya boydan boya halı ile ya da ah�ap dö�eme ile kaplanmı�tır. Duvarlar ya�lı boya veya duvar kâ�ıtları ile örtülüdür (Resim 4 ve 5).

Resim 5. Halı ve Dö�emeler

Mutfak ve Yemek Odası Okul öncesi e�itim kurumlarında bir yemek odası

veya mutfak bulunmalıdır. Yemek odasındaki e�yaların ebatları çocuklara uygun olmalıdır. Yine yemek odasının mutfa�a yakın olması ve mutfakta sa�dan sola do�ru buzdolabı, tezgâh, evye, yine tezgâh, ocak, tezgâh �eklinde e �y a l a r ı n düzenlenmesi tercih edilir. L �ekli mutfak çok kullanı�lı, U �ekli mutfak �ekli ise ç o c u k l a r i ç i n daha uygundur. Havalandırma tertibatı bulundurulmalı, yerler ise kolay temizlenebilir kalebodur, mermer tarzı dö�emelerle kaplanmalıdır (Baran, Yılmaz & Yıldırım, 2007: 40; Uysal, 2006: 32).

Çalı�ma alanını olu�turan okulların 6 tanesinde mutfak bulunurken geriye kalan 4 okul ikili sistemde e�itim verdikleri için gerek duymadıklarını ifade etmi�lerdir. Okullarda yemek odası ve mutfak birlikte dü�ünülmü�tür. Mutfakların duvarları fayans veya ya�lı boya, yerleri kalebodur veya ah�ap dö�emedir. Mutfakta yer alan masalar dikdörtgen olup, sandalyeler çocu�un fiziksel özelliklerine uygundur. Bu sonuç daha önce yapılan çalı�malarla paralellik göstermektedir (Baran, Yılmaz & Yıldırım, 2007; Karaküçük, 2008). Bir mutfakta bulunması gereken aletlerden olan fırın 6 okulun tamamında da vardır, buzdolabı 5 okulda bulunmaktadır, mikser sadece 1 okulumuzda bulunurken, tencere, tava, yemek takımı, bardak gibi araç gereçler 6 okulumuzda da bulunmaktadır (Resim 6).

Resim 6. Mutfak veya Yemek Odaları

WC ve Lavabolar Lavabolar hem çocukların oyun alanlarına yakın

olmalı, hem de çocukların vücut özelliklerine uygun olmalıdır. Her 10 çocu�a bir klozet ve lavabo dü�meli, tuvaletlerde do�al aydınlatma ve havalandırma olmalı, zemin kaymayan ve kolay temizlenebilen malzemeden

�




�

681

yapılmalıdır (Baran, Yılmaz & Yıldırım, 2007: 41). Kız ve erkek ö�rencilerin lavaboları ayrı olmalı ve lavabolar engelli ö�rencilerin kullanımına da uygun olmalıdır (ÖÖKSY, 2012; Tunga, 2011: 32).

Çalı�ma alanını olu�turan okul öncesi e�itim kurumlarında lavabolar ö�rencilerin fiziksel özellikleri dü�ünülerek yapılmı�tır, ancak ana sınıf ö�rencileri ilkokul ö�rencileri ile aynı lavaboları kullandıkları için böyle bir imkâna sahip olmadıkları görülmü�tür. Ayrıca kız ve erkek ö�renciler aynı WC’yi kullanmaktadır. Lavabo ve WC sayısı her okulda 3 veya 4 civarındadır. Buda her 30 çocu�a 1 WC dü�tü�ünü göstermektedir. Yine WC ve lavabolar engelli ö�rencilerin kullanımına uygun de�ildir (Resim 7).

Resim 7. Lavabo örnekleri

Bu sonuç Karaküçük’ün (2008) çalı�masıyla zıtlık göstermektedir. Karaküçük çalı�masında ortalama her 6 ö�renciye 1 lavabonun ve 4 çocu�a 1 tuvaletin dü�tü�ünü tespit etmi�tir.

Açık Hava Oyun Alanları Oyun, çocukların motor becerilerinin ve bili�sel

geli�imlerinin olu�masına katkıda bulunur (Arslan, 2008). Dı� oyun alanları planlanırken çocuklara ara�tırma, gözlem, problem çözme ve deneme yanılma yoluyla geli�me ve ö�renme fırsatı verilmelidir. Yollar, a�açlar, farklı yüzeyler yaratıcı etkinlikler olu�turmada kullanılmalıdır. Bo� toprak parçaları çocukların do�ayla ileti�im kurmalarına fırsat verecektir. Açık hava oyun alanlarında do�al çimler ve gölgelik yapan a�açların bulunması beklenir (OÖEKY, 2009: 96). Yine Okul Öncesi E�itim Kurumları Yönetmeli�i’nin 6. kısmının 53. maddesinde Okul öncesi e�itim kurumlarında e�itim etkinliklerinin sa�lıklı ve uygun bir ortamda gerçekle�tirilebilmesi için oyun alanı ile bahçenin bulunması ve amacına uygun olarak düzenlenmesi esastır. Bu düzenleme yapılırken; trafik e�itim pisti, kum havuzu, bahçe oyun araçları, ayrıca çocukların fen ve do�a çalı�maları yapabilmeleri için yeterli toprak alan bulundurulmasına özen gösterilmelidir ifadesi kullanılmaktadır (OÖEKY, 2009: 189).

Çalı�ma alanını olu�turan okulların hepsinin bahçesi mevcuttur. Ancak mevcut okulların sadece 3 tanesinde bahçe amacına uygun aletlerle donatılmı�tır. Maddi imkânsızlıklardan dolayı di�er 7 okulda, çocukların e�lenceli vakit geçirebilece�i ve geli�imini destekleyecek hiçbir araç gereç yoktur. Okulların sadece 1 tanesinde zemin çocukların yaralanmasını önlemek için yumu�ak maddeyle kaplanmı�tır. Çocukların bahçede yine e�itimlerinin bir parçası olan trafik e�itimini yapabilecek alanları, bitkileri tanıyıp ekim yapabilecekleri bir kısım bulunmamaktadır. Sadece 1 okulumuzda bu amaca yönelik trafik i�aret levhaları bulunmaktadır (Resim 8). Bu sonuç Karaküçük (2008) ve Baran, Yılmaz ve Yıldırım’ın (2007) çalı�masıyla paralellik göstermektedir.

Resim 8. Trafik i�aret levhaları ve açık hava oyun alanları

�




�

682

Odalarda Bulunması Gereken Kö�eler ve E�itimsel Amaçlı Araç-Gereçler

Çocuklar etkinlikler sırasında hareket edebilecekleri, bilgilerini in�a edebilecekleri, yaratıcılıklarını gösterebilecekleri, rol yapabilecekleri, arkada�larıyla ya da bireysel olarak oynayabilecekleri alanlara ihtiyaç duymaktadırlar (Sanoff, 1995). Ö�rencilerin bu ihtiyaçlarının kar�ılanması amacıyla bir okul öncesi e�itim kurumunda evcilik kö�esi, kitaplık kö�esi, dinlenme kö�esi, kukla kö�esi, fen ve do�a kö�esi, bilgisayar kö�esi, matematik kö�esi, müzik kö�esi olmalıdır (Aral, Kandır & Can Ya�ar, 2002: 92; Poyraz & Dere, 2001; Tunga, 2011: 34).

Evcilik Kö�esi

Evcilik kö�esinde okul öncesi ö�rencileri anne, baba, doktor, hem�ire, ö�retmen, postacı gibi üstlendikleri çe�itli rollerle hayal güçlerini de kullanarak de�i�ik oyunlar oynayabilirler. Çocuk bu �ekilde payla�mayı, yardımla�mayı ve kurallara uyma gibi pek çok sosyal davranı�ı kazanabilir. Aynı zamanda çocuk arkada�ları ile oyun oynarken, onlarla ileti�im kurup kelime hazinesini de zenginle�tirir (Aral, Kandır & Can Ya�ar, 2002: 94; MEB, 2012: 10; MEGEP, 2007)

Oyun odasındaki en e�lenceli kö�elerden biri olan evcilik kö�esinde yer alan parçalı masa 7 okulda bulunurken 3 okulda yoktur (Resim 9). Çocuk koltu�u sadece 2 okulda bulunmaktadır, geriye kalan 8 okulda çocukların oturup dinlenebilece�i bir koltuk bulunmamaktadır (Resim 10). E�ya dolabı ve halı 10 okulumuzun tamamında da bulunmaktadır.

Resim 9. Parçalı masa

Resim 10. Çocuk koltukları

Bir oyun odasında bulunması gereken dikdörtgen masa 7 okulda bulunurken 3 okulda bulunmamaktadır. Resim masası 2 okulda bulunurken 8 okulda yoktur. 9 okulda sandalye sayısı yeterli iken 1 okulda sandalye sayısı ö�renci sayısına yeterli gelmemektedir. (Resim 11).

Resim 11.Dikdörtgen masa ve resim masası ile çocuk sandalyesi

örnekleri

�




�

683

Resim 12. Evcilik kö�esi, oyun blokları, çe�itli oyuncaklar ve e�ya dolapları

Oyun blokları 7 okulda yeterliyken 3 okulda yeterli düzeyde de�ildir (Resim 12).

Kitaplık Kö�esi

Oyun odasında bulunması gereken bir di�er bölüm de kitaplık kö�esidir. Kitapların çocu�a tanıtılmasında ve sunulmasında kitap kö�esi önemli bir araçtır. Sessiz bir etkinlik alanı oldu�u için di�er kö�elerden farklı bir yerde hatta odanın en sessiz ve en ı�ık alan yerinde bulunmalıdır. Çevrenin sesten arındırılmı� olması ve çocukların kitaplara rahatça ula�abilmesi için kitapların sergilenece�i açık raflı dolapların bulunması genellikle tercih edilir (Aral & Bulut, 2001; OÖEKY, 2009: 93-97).

Kitaplık kö�esinde bulunması gereken araç gereçlerden kitaplık 8 okulda bulunurken, 2 okulda bulunmamaktadır (Resim 13 ve 14).

Resim 13. Kitaplık Resim 14. Kitap kö�esi

Dinlenme Kö�esi

Dinlenme kö�esi, bir oyun odasında çocukların dinlenebilmesi için dü�ünülen bir kö�edir. Dinlenme kö�esinde çocuk koltukları, minderler, TV, DVD gibi teknolojik aletler bulunmaktadır (Tunga, 2011: 34). Çalı�ma alanını olu�turan 5 okulda teyp, 7 okulda TV, 5 okulda da DVD bulunmaktadır, velilerin deste�iyle toplanan çocuk minderleri ise sadece 2 okulda vardır (Resim 15).

Resim 15. Dinlenme Kö�esinden Örnekler

Kukla Kö�esi

0-6 ya� arası dönem yaratıcılı�ın en çok geli�ti�i dönem oldu�u için (Can Ya�ar, 2009) okul öncesi e�itim kurumlarında çocuklardaki yaratıcılık duygusunu geli�tirici bazı araç gereçlerin amacına uygun bir �ekilde kullanılması gereklidir (Grim, 2011). Bu araç gereçlerden biri olan kuklalar sadece çocukları e�lendiren basit bir e�lence aracı olmaktan öte, e�lendirirken e�iten, toplumların duygu ve dü�üncelerini ifade etti�i ve ça�ın sanat anlayı�ını, kültürel yapısını yansıtan bir araçtır (MEGEP, 2007: 4). Çalı�ma alanımızı olu�turan okulların

�




�

684

7 tanesinde çe�itli kuklalar bulunurken, 3 tanesinde kukla bulunmamaktadır (Resim 16).

Resim 16. Kukla Kö�eleri

Fen ve Do�a Kö�esi

Fen ve do�a çalı�maları çocukların geli�imlerine yardım etmenin yanında, çocukların hayata bakı� açılarında de�i�iklik meydana getirmesi, davranı�larını etkilemesi, onlara daha farklı dü�ünme yolları ö�retmesi, problem çözme becerilerini geli�tirmesi bakımından önemlidir. Çocuklar yaparak, deneyerek ö�renmeden zevk alır ve böylece hem daha kolay hem de daha hızlı ö�renirler. Fen ve do�a çalı�maları ile çocuk tüm bedeni ve be� duyu organı ile ö�renme olayına katılmı� olur. Bu kö�e sayesinde çocu�a neyi nasıl yapaca�ını söylemek yerine bu tür etkinliklerle çocu�un kendi kendine ö�renebilmesi için çocuk te�vik edilecektir. Fen ve do�a etkinlikleriyle çocuk hayvan besleyip, bitki yeti�tirip, deney ve gözlem yapaca�ı için bu kö�elerin dı�arıya açılabilir bir yerde bulunması da önemlidir (MEGEP, 2011: 1-3).

Çalı�ma alanını olu�turan okullardan 4 tanesinde fen ve do�a kö�esi bulunurken, 6 tanesinde bulunmamaktadır. Fen ve do�a kö�esi bulunan okullarda ise sadece çiçek yeti�tirilmektedir. Bunun dı�ında çocukların deney ve gözlem yapabilecekleri araç-gereçler ve ilgilenebilecekleri hayvanlar bulunmamaktadır (Resim 17).

Resim 17. Fen ve Do�a Kö�eleri

Bilgisayar Kö�esi

Bilgisayar do�ru ve bilinçli bir �ekilde kullanıldı�ında çocukların problem çözme, dikkat, yaratıcılık ve bilgiyi ö�renme gibi bili�sel becerilerini geli�tirebilmektedir. Okul öncesi e�itiminde kullanılan bilgisayar, özellikle el ve göz koordinasyonuna büyük katkı sa�layarak çocu�un el becerisini desteklemektedir. Bunun yanında bilgisayar oyunlarında hızlı bir �ekilde karar vermeyi gerektiren problemler, çocukta problem çözme becerisinin geli�mesine de katkı sa�layabilir

�




�

685

(Güler, 2012). Bilgisayar kö�esi 10 okuldan sadece 2 tanesinde bulunmaktadır (Resim 18).

� Resim 18. Bilgisayar Kö�esi

Müzik Kö�esi

Çe�itli müzik ve ritim aletlerinin yardımıyla çocuklarda estetik duyguların geli�iminin sa�landı�ı kö�edir. Burada çe�itli müzik ve ritim aletleri çocukların rahatlıkla uzanıp alabilece�i bir yerde bulunmalıdır (OÖEKY, 2009: 95). Çalı�ma alanını olu�turan okulların hiçbirinde müzik kö�esi bulunmamaktadır.

Di�er �lgi Kö�eleri

Sanat etkinlikleri ve bu etkinlikler sırasında yapılan çalı�maların sergilenmesi okul öncesi e�itim dönemi çocukları için büyük önem ta�ımaktadır. Sanat etkinliklerinin yapıldı�ı alan suya yakın ancak yo�un dola�ım alanlarından uzak olmalıdır. Çünkü gerekli yo�unla�ma sa�lanamazsa, çocuklarda sıkıntı ve kaygı verici durumlar meydana gelebilir (OÖEKY, 2009: 74). Çocukların etkinliklerinin sergilendi�i yayın panosu 9 okulda bulunurken, sadece 1 okulda yoktur. Yazı tahtası ise 6 okulda bulunurken, 4 okulda bulunmamaktadır (Resim 19).

Resim 19. Yayın Panosu

Oyun odasındaki kö�eleri birbirinden ayıracak olan paravan sadece 1 okulda bulunurken 9 okulda yoktur (Resim 20). Bu durum çocukların kö�elerde rahat oynayamamasına ve etkinlik sırasında dikkatlerin da�ılmasına, ses açısından birbirlerini rahatsız etmelerine neden olmaktadır (Türk E�itim Derne�i, 2007). Resim 21’de görüldü�ü gibi paravan kullanılmadı�ı için kö�eler içi içe karma�ık ve uygunsuz bir görünüm meydana gelmesine neden olmu�tur.

Kukla kö�esi, kitap kö�esi ve evcilik kö�esi iç içe girmi�tir.

Resim 20. Paravan Resim 21. Kukla, Evcilik ve

Kitaplık Kö�eleri

Okul öncesi e�itim döneminde yapılan temel hareket ve kombinasyonların çocukların yeti�kinlik dönemine direk etkisi bulunmaktadır. Çocukların kolektif davranmayı, grupla veya kendi ba�ına hareket etmeyi ve düzenli-disiplinli olma gibi özellikleri beden e�itimi ve oyun sırasında elde etmektedir (Kale, 2003: 81; Singh, 2005). Çalı�ma alanını olu�turan okullarda serbest kas geli�imini sa�layan araç gereçlerin sayısı oldukça kısıtlıdır (Resim 22).

Örne�in kum havuzu 10 okulun sadece 2’sinde bulunup, 8 tanesinde bulunmamaktadır. Tırmanma beygiri 4 okulda bulunurken, 6 okulda bulunmamaktadır. Denge tahtası sadece 2 okul öncesi e�itim kurumunda bulunurken, 8 tanesinde yoktur. Kaydırak, 6 okulda bulunurken, 4 okulda bulunmamaktadır. Salıncaklı kayık 4 okulda mevcuttur, geriye kalan 6 okulda bulunmamaktadır. Oyun sandıkları 2 okulda yer alırken, 8 tanesinde yoktur. Bu durum çocukların kas ve kemik geli�imini olumsuz yönde etkilemenin yanı sıra, çocu�un kuvvet, esneklik,

�




�

686

çabukluk, dayanıklılık gibi özelliklerinin geli�mesini de engellemektedir (Kale, 2003).

Resim 22. Serbest Kas Geli�imini Destekleyecek Aletler

Çalı�ma alanını olu�turan okulların 7 tanesinde çocukların el becerilerinin geli�mesini destekleyici oyun blokları bulunurken, 3 tanesinde ihtiyacı tam olarak kar�ılamamaktadır.

Sonuçlar ve Tartı�ma Çalı�ma sonucunda okul öncesi e�itim binalarının

tasarlanırken, büyük oranda ortak bir standarda göre yapılmadı�ı, özelliklerinin MEB standartlarına ve çe�itli ara�tırmalarda yer alan ko�ullara kısmen uydu�u, bu nedenle hem ö�retmenlerin hem de ö�rencilerin ihtiyaçlarını tam olarak kar�ılamaktan uzak oldu�u gözlenmi�tir. Bu sonuçlar daha önce yapılan çalı�maları desteklemektedir (Karaküçük, 2008; Türk E�itim Derne�i, 2007). Dönmez’in (2008: 10) ‘ta� mektepler’ olarak tarif etti�i bu yapıların estetik kaygılar ta�ımadı�ı, di�er ilkokul ve lise binalarından çok da farklı özelliklerinin olmadı�ı söylenebilir. Yine Dönmez’e (2008) göre bu durumun hızlı nüfus artı�ı nedeniyle okul ihtiyacının fazla olması, bu binaların tasarlanırken çocukların geli�im düzeylerinin ve temel ihtiyaçlarının dikkate alınmaması, ço�unlukla bu okulların ilkokullardan ba�ımsız olmaması ve e�itim politikalarının tek düzeli�inden kaynaklandı�ı ifade edilebilir. Bu durumu ortadan kaldırmak için yeni in�a edilecek olan ilkokul binalarının bünyesinde açılacak olan anasınıflarının ve ba�ımsız anaokullarının uygun

fiziksel �artlarda in�a edilmesi zorunlu hale getirilmeli, in�a ko�ulları için de okul mimarlarından yardım alınmalıdır. �lkokul bünyesindeki anasınıflarının velilerinden alınan aylık ücret, yalnızca bu sınıfların ihtiyacı olan donanıma harcanmalıdır (Ural & Ramazan, 2007: 54).

Ara�tırma sonucunda okullarda e�itim gören ö�renci sayısının belirlenen standartların genellikle çok üzerinde oldu�u görülmü�tür. Ö�renci sayısındaki fazlalık, sınıfların çok kalabalık olmasına, bu durumunda ö�renci ba�ına dü�en alanın ve ö�renci ba�ına dü�en araç-gereç sayısının azalmasına, ö�rencinin güdülenmesi için ek zamana ve ö�retmenin sınıf disiplinini sa�lamakta zorlanmasına neden olabilir. Bu sonuçlar daha önce yapılan çalı�ma sonuçlarını desteklemektedir (Arı & Deniz, 2008; Celep, 2002; Çakır, 2013; Çınar, 2004; Erden, 1998; Finn vd., 2001; OECD, 2009; Öztürk, 2003; Sefero�lu, 2004; Yaman, 2010; Zurawsky, 2003).

Dikkat çekici bir �ekilde tasarlanan bir e�itim ortamı, çocu�un olumlu duygular geli�tirmesine sonra da bu olumlu duygularını okula, derslerine, ö�retmenlerine ve arkada�larına yönlendirmesinde oldukça etkilidir (Dönmez, 2008, Güven, 2004; Kartal, 2005; Holfester, 2008; Schilling, 2011). Bu nedenle okul binaları aynı zamanda ilgi çekici bir �ekilde tasarlanmalıdır. Bunun yanında okulların mimarisinde hem ça�da� hem de kültürel unsurlar kendisini göstermeli, aynı zamanda çe�itli ö�retim model ve yöntemlerine uygun �ekilde dönü�türülebilir olmalıdır (Kıldan, 2007).

Okullarda bulunması gereken odalardan olan idari odalar, oyun odası, açık hava oyun odaları ve WC’ler hemen hemen her okulda bulunurken, muayene odası hiçbir okulda bulunmamaktadır. Okul öncesi ça�ındaki çocuklar kendilerini tam olarak koruyamadıklarından kazalara ve çe�itli yaralanmalara maruz kalabilmektedirler. Ayrıca deprem, yangın gibi durumlar da dü�ünüldü�ünde, her kurumda görevli bir doktor bulunmadı�ından, okul öncesi e�itim kurumlarındaki görevli yönetici ve ö�retmenlerin ilkyardım ve acil müdahale konusunda e�itilmi� olmaları gerekir (Ural & Ramazan, 2007: 56). Uyku odası ve yemek odası ise bazı okullarda bulunurken, bazı okullar ikili e�itim verdikleri gerekçesiyle ihtiyaç duymadıklarını ifade etmi�lerdir. Bu sonuçlar daha önce yapılan çalı�malarla paralellik göstermektedir (Baran, Yılmaz & Yıldırım, 2007; Karaküçük, 2008). Bunun yanında müzik kö�esi, bilgisayar kö�esi ve fen ve do�a kö�esi en çok ihmal edilen kö�eler olmu�tur. Müzik kö�esi hiçbir okulda yokken, bilgisayar kö�esi sadece 2 okulda, fen ve do�a kö�esi ise sadece 4 okulda bulunmaktadır.

�




�

687

Bir okul öncesi e�itim kurumunda bulunması gereken araç-gereçler bu okulların büyük bir ço�unlu�unda bulunmaktadır ve aynı zamanda binalarda yer alan araç-gereçlerin (masa, sandalye, dolap gibi) çocukların fiziksel özelliklerine uygun oldu�u söylenebilir. Örne�in halı, e�ya dolabı, parçalı masa, kukla, kitaplık, ecza dolabı, buzdolabı, fırın gibi birçok alet bu okullarımızda mevcuttur. Oyun kö�esinde bulunması gereken çocuk koltu�u ve resim masası, dinlenme kö�esinde olması gereken çocuk minderleri, çe�itli kö�eleri birbirinden ayırmak için kullanılan paravan ve özellikle serbest kas geli�imini destekleyen kum havuzu, tırmanma beygiri, denge tahtası, salıncaklı kayık ile oyun sandıkları ço�u okulda olmayan araç-gereçlerdendir.

Araç-gereç eksikli�i çocukların bili�sel, duyu�sal ve özellikle psiko-motor davranı�larının geli�mesini engellemekte, ö�retmenlerin dersi etkili bir �ekilde sunmasını zorla�tırmaktadır. Bu da hem ö�retmenlerin hem de ö�rencilerin mutlu bir �ekilde ders i�lemelerine ket vurmaktadır. Türk E�itim Derne�i’nin (2007, 365) yaptı�ı çalı�ma sonuçlarına göre ö�retmenlerin % 53’ü, ihtiyaç duydu�u ders araç gereçlerine istedi�i zaman ula�amamaktadır. Bu nedenle sınıflar, ö�rencilere zengin ö�renme ortamı sa�layacak, ö�renme davranı�ını artıracak ve hızlandıracak araç gereçlerle donatılmalıdır (Eri�en & Güle�, 2007; Schilling, 2011; Senemo�lu, 2012; Singh, 2005; Ültanır & Ültanır, 2002; Yıldız & Perihano�lu, 2004). Veliler de çocuklarının daha iyi �artlarda e�itim alabilmeleri için okul ile ileti�imi artırmalı ve gerekli araç-gereçlerin temin edilebilmesi için destek sa�lamalıdır.

KAYNAKÇA ARAL, N. & BULUT, �. (2001). Anasınıfı Ö�retmenlerinin Çocuk Kitaplarıyla Yaptıkları Uygulamaların �ncelenmesi. Ça�da� E�itim Dergisi, 25 (278), 13-19 ARAL, N., KANDIR, A. & CAN YA�AR, M. (2002). Okul Öncesi E�itim ve Okul Öncesi E�itim Programları. �stanbul: YAPA Yayınları, 28-49 ARI, R. & DEN�Z, E. (2008). Sınıf Yönetimi. Ankara: Maya Akademi ARSLAN, M. (2008). Günümüzde Montessori Pedagojisi. Milli E�itim Bakanlı�ı Dergisi, 177, 65-79 BARAN, M., YILMAZ, A. & YILDIRIM, M. (2007). Okul Öncesi E�itimin Önemi ve Okul Öncesi E�itim Yapılarındaki Kullanıcı Gereksinimleri. Diyarbakır Üniversitesi Ziya Gökalp E�itim Fakültesi Dergisi, 8, 27-44 BÜYÜKKARAGÖZ, S. (1994). Okul Öncesi E�itim Programlarında Yeni Yakla�ım: Proje ve Türkiye’deki Uygulamalar. �stanbul: YA-PA Yayınları, 221-234 CAN YA�AR, M. (2009). Anasınıfına Devam Eden Altı Ya� Çocuklarının Yaratıcı Dü�ünme Becerilerine Drama E�itiminin Etkisinin �ncelenmesi. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara CELEP, C. (2002). Sınıf Yönetimi ve Disiplini. Ankara: Anı Yayıncılık COTTON, K. (1996). School Size, School Climate, and Student Performance. http://www.nwrel.org/scpd/sirs/10/c020.html Retrieved March 6, 2013

ÇAKIR, S. A. (2013). Sınıf Mevcudunun 2005 Ö�retim Programları’nın Ba�arısına Etkisi. The Journal of Academic Social Science Studies, 6 (2), 313-328 ÇEL�K, M. & KÖK, M. (2007). Okul Öncesi E�itim Kurumlarında E�itim Ortamı ve Donanımın Önemi. KKEF Dergisi, 15, 158-168 ÇINAR, O. (2004). Kalabalık Sınıfların Ö�retmen ve Ö�renciye Etkisi. XIII. E�itim Bilimleri Kurultayı, �nönü Üniversitesi, 6-9 Temmuz 2004, Malatya http://www.pegem.net/dosyalar/dokuman/455.pdf Eri�im Tarihi 13 �ubat 2014 CRYER, D., T�ETZE, W. & WESSELS H. (2001). Parents’ Perceptions Of Their Children’s Childcare: A Cross-National Comparison. Early Childhood Research Quarterly, 17, 259-277 DAN��MAN, �. (2012). Montessori Yakla�ımına Genel Bir Bakı� ve E�itim Ortamının Düzenlenmesi. E�itimde Politika Analizi Dergisi, 1 (2), 85-113 DEM�R�Z, S., KARADA�, A. & ULUTA�, �. (2003). Okul Öncesi E�itim Kurumlarında E�itim Ortamı ve Donanımı. Ankara: Anı Yayıncılık. DÖNMEZ, B. (2008). Okul ve Sınıf Ergonomisi ya da �nsanı Öncelemek. E�itim-Ö�retim ve Bilim Ara�tırma Dergisi, 4(11), 10-14 ERDEN M. (1998). Ö�retmenlik Mesle�ine Giri�. �stanbul: Alkım Yayınları ER��EN, Y. & GÜLE�, F. (2007). Montessori Materyallerinin Tasarım Kalitesi Özelliklerinin De�erlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18, 287-305. F�NN, J.D., GERBER, S.B., ACH�LLES, C.M. & BOYD-ZAH�RAS, J. (2001). The Enduring Effects of Small Classes, Teachers College Record, 103, 145-183. GR�M, T. (2011). Understanding Montessori’s Sensitive Periods. Community Times http://www.shiningminds.com/PDF/CommunityTimes/CT%20Nov%20Dec%20Jan%202011.pdf Retrieved March 16, 2013 GÜVEN, �. (2004). Etkili Bir Ö�retim �çin Ö�retmenden Beklenenler. Milli E�itim Dergisi, 164 http://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/164/guven.htm Eri�im Tarihi 10 Ocak 2014 GÜLER, T. (2012). Okul Öncesinde Bilgisayar Destekli E�itim. Hacettepe E�itim Dergisi, http://bote.hacettepe.edu.tr/wiki/index.php/Bilgisayar_Destekli_E%C4%9Fitim_Nedir%3F Eri�im Tarihi 4 Mart 2013 HOLFESTER, C. (2008). The Montessori Method. EBSCO Publishing Inc. Retrieved March 6, 2013 http://www.williamsburgmontessori.org/wpcontent/uploads/2010/08/The_Montessori_Method.pdf KALE, R. (2003). Okul Öncesi Dönemde Beden E�itimi ve Oyun Ö�retimi. Ankara: Nobel Yayınları, 81 KALEMC�, F. (1998). Okul Öncesi E�itim Kurumlarının Çevre Düzenlemesi ve Çalı�an E�itimci Personelin Nitelikleri Yönünden �ncelenmesi. Ankara KARAKÜÇÜK, S. A. (2008). Okul Öncesi E�itim Kurumlarında Fiziksel/ Mekânsal Ko�ulların �ncelenmesi: Sivas ili Örne�i. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 32 (2), 307-320 KAR�P, E. (2007), �lkö�retimde Kalite: Avrupa Birli�i Kalite Göstergeleri Çerçevesinde Kalitenin De�erlendirilmesi, Türkiye’de Okul Öncesi E�itim ve �lkö�retim Sistemi Temel Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Edt: S. Özdemir, H. Bacanlı & M. Sözer), Türk E�itim Derne�i, 211-264 KARTAL, H. (2005). Erken Çocukluk E�itim Programlarından Anne-Çocuk E�itim Programının 6 Ya� Grubundaki Çocukların Bili�sel Geli�imlerine Etkisi. Yayımlanmamı� Doktora Tezi, Uluda� Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa KILDAN, O. (2007), Okul Öncesi E�itim Ortamları, Kastamonu E�itim Dergisi, 15(2), 501-510 MEB (2004). Kurum Açılması ve Kapatılmasına �li�kin Esaslar. Ankara: Tebli�ler Dergisi http://mevzuat.meb.gov.tr/html/2557_0.html Eri�im Tarihi 20 �ubat 2014 MEB (2012). Okulöncesi E�itim Nedir?. Ankara: MEB Yayını

�




�

688

http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/80/04/747201/icerikler/okul-oncesi-egitim_109573.htm Eri�im Tarihi 28 Ekim 2013 MEGEP (2007). Çocuk Geli�imi ve E�itimi; Kuklalar. Mesleki E�itim ve Ö�retim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi, Ankara: MEGEP Yayını, 4 http://okuloncesiuzmani.com/public/files/Kuklalar_1.pdf Eri�im Tarihi 16 Aralık 2013 MEGEP (2011). Çocuk Geli�imi ve E�itimi; Özel E�itimde Fen ve Do�a Etkinlikleri. Ankara: MEGEP Yayını, 1-3 http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/%C3%96zel%20E%C4%9Fitimde%20Fen%20Ve%20Do%C4%9Fa%20Etkinlikleri.pdf Eri�im Tarihi 15 Ocak 2014 MONTESSOR�, M. (1982). Çocuk E�itimi: Montessori Metodu. �stanbul: Sander Yayınları MOORE, G. T. & LACKNEY, J. A. (1994). Educational Facilities for The Twenty-first Century, Research Analysis and Design Patterns. Center For Architecture and Urban Planning Research. University of Wisconsin, 34-47 O�UZKAN, �. & ORAL, G. (1983). Okul Öncesi E�itimi. �stanbul: Milli E�itim Yayınevi, 124 OKTAY, A. (1999). Ya�amın Sihirli Yılları: Okul Öncesi Dönem. �stanbul: Epsilon Yayınları, 17 OECD (2009). Bir Bakı�ta E�itim Göstergeleri. Paris: OECD �nternet Kitapevi http://www.oecd.org/edu/skills-beyond-school/43638890.pdf Eri�im Tarihi 5 Ocak 2014 OÖKSY (2012). Özel E�itim Anaokulunda Bulunması Gereken Bölümler. Madde 15 ve 18, Ankara: MEB Yayınları OÖEKY (2009). 36 ve 72 Aylık Çocuklar �çin Okul Öncesi E�itim Programı ve Okul Öncesi E�itim Kurumları Yönetmeli�i. �stanbul: Morpa Yayınları, 62-96 ÖZTÜRK, B. (2003). Sınıfta �stenmeyen Davranı�ların Önlenmesi ve Giderilmesi. Sınıf Yönetimi (Edt: E. Karip), Ankara: Pegem Yayıncılık POYRAZ, H. & DERE, H. (2001). Okul Öncesi E�itiminin �lke ve Yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık SANOFF, H. (1995). School Design: Van Nostrand Reinhold. New York, 26-55 SCH�LL�NG, K. (2011). Montessori Approach to Teaching/Learning and Use of Didactic Materials. Education Graduate Symposium on University of Manitoba, March 4, 2011 pp.1-16. SEFERO�LU, S. S. (2004). Ö�retmenlerin Hizmetiçi E�itiminde Yeni Yakla�ımlar. Akdeniz Üniversitesi E�itim Fakültesi Dergisi, 1, 83-95. SENEMO�LU, N. (2012). Geli�im, Ö�renme ve Ö�retim: Kuramdan Uygulamaya. Ankara: Pegem Akademi. S�NGH, R. (2005). The Montessori Method. Seminar- New Delhi, 546, 38-43. http://www.india-seminar.com/2005/546/546%20renu%20singh.htm Retrieved April 6, 2013 TEMEL, F. (1994). Montessori’nin Görü�leri ve E�itim Yakla�ımı. Okul Öncesi E�itim Dergisi, 26(47), 18-22 TUNGA, M. (2011), Özel Okul Öncesi E�itim Kurumları Yönetim Kılavuzu, Ankara: Kitap Atölyesi Yayınları, 31-34 TÜRK E��T�M DERNE�� (2007). Türkiye’de Okul Öncesi E�itim ve �lkö�retim Sistemi Temel Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Bölüm 12 ULUDA�, Z. (2008). �nsan ve Mekan �li�kisinde Okul. E�itim-Ö�retim ve Bilim Dergisi, 11, 20 UNICEF (2000). Defining Quality in Education. A Paper Presented by UNICEF at The Meeting of The International Working Group on Education, Florence, Italy URAL, O. & Ramazan, M. O. (2007), Türkiye’de Okul Öncesi E�itimin Dünü ve Bugünü, Türkiye’de Okul Öncesi E�itim ve �lkö�retim Sistemi Temel Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Edt: S. Özdemir, H. Bacanlı & M. Sözer), Türk E�itim Derne�i, 11-56 UYSAL, F. (2006), Okulöncesi Çocuk E�itim Merkezlerinde �ç ve Dı� Mekân Organizasyonlarının E�itim Yakla�ımları Çerçevesinde �ncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 24-33

ÜLTANIR, Y. G. & ÜLTANIR, E. (2002). �lkö�retim Be�inci Sınıf Çocuklarının Ö�renme Tipleri. A�BÜ E�itim Fakültesi Dergisi, 1(2), 38-56. WEELHOUSEN, K. (1999), Big Ideas for Small Spaces, http://www.eric.ed.gov/ERICWebPortal/search/detailmini.jsp?_nfpb=true&_&ERICExtSearch_SearchValue_0=EJ597731&ERICExtSearch_SearchType_0=no&accno=EJ597731Retrieved November 1, 2013 WE�KART, D. P. (1970). Okul Öncesi Çocuklar �çin Temeller: High/Scope Yakla�ımı. Erken Çocukluk E�itiminde Farklı Modeller (Edt: Sevda Bekman), �stanbul: UNICEF Yayınları, 100-123 YAMAN, E. (2010). Kalabalık Sınıfların Etkileri: Ö�renciler Ne Dü�ünüyor?. Kastamonu E�itim Dergisi, 18 (2), 403-414 YAZICI, Z., YELL�CE, B. & ÖZER, D. (2003). Okul Öncesi E�itim Ortamlarının De�erlendirilmesi Üzerine Bir �nceleme. �stanbul: Ya-Pa Yayınları, 113-123 YILDIRIM, A. & ��M�EK, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Ara�tırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Kitapevi YILDIZ, R. & PER�HANO�LU, P. (2004). Okul Öncesi E�itimde Araç-Gereç Bulunma Düzeyi ile Ö�rencilerin Geli�im Düzeyleri Arasındaki �li�ki. Yüzüncüyıl Üniversitesi Elektronik E�itim Fakültesi Dergisi, 1(II), 1-15 ZURAWSKY, C. (2003). Class Size: Research Points, American Educational Research Association, Washington: DC.

uluslararası sosyal aratırmalar dergisi the journal of ... duygusal, dil, sosyal ve zihinsel...

Documents