1. SHO603 SOSYAL POLTKA VE SOSYAL HZMET YNETM PROF. DR. KASIM KARATA SOSYAL POLTKALARIN OLUTURULMASI VE UYGULANMASINDA BR MESLEK VE DSPLN OLARAK SOSYAL HZMETN KATKISI Hazrlayan: Mehmet Can AKTAN N12225097 Ankara, 2013 T.C. HACETTEPE NVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTS SOSYAL HZMET BLM

2. Sosyal Politika, bir meslek ve disiplin olarak ortaya kndan gnmze dek sosyal hizmet asndan byk nem tamtr (Pearman, 1973). Sosyal Politikann; sosyal gelime, sosyal bar, sosyal adalet, sosyal denge, sosyal btnleme, sosyal demokrasi gibi hedefleri, sosyal hizmet tarafndan da paylalmaktadr. Nitekim sosyal hizmetin en temel amac; isizlik, yoksulluk, sululuk, bakma muhtalk, ayrmclk, dlanma vb. sosyal sorunlar zmektir. Sosyal Politika ise sosyal sorunlarn zmne ynelik plan, program, hizmet ve uygulamalar biimlendiren en nemli aratr. Ferguson(1975)a gre, sosyal hizmet, sosyal politika ile ok sk bir ilki ierisindedir. 3. nsan gereksinimlerinin ve sosyal yapnn anlalmasnda ve buna ynelik temel sosyal yardm ve hizmetlerin gelitirilmesinde sosyal politika, sosyal hizmetin yasal dayanaklarn, olanaklarn ve brokratik alann belirlemektedir. Bir toplumdaki sosyal hizmetler, o toplumda var olan sosyal sorunlar ve mevcut sosyal politikalar dorultusunda ekillenir. Bu balamda bir meslek ve sosyal bilim disiplini olarak sosyal hizmet, sosyal politikann en nemli yaptalarndan biridir. Sosyal hizmetin mesleki oda, sosyal sorunlarn zmlenmesi ve bylelikle sosyal refah dzeyinin ykseltilmesidir. Sosyal sorunlarn tanmlanmas, bu sorunlara neden olan gereksinimlerin belirlenmesi ve bu gereksinimlerin karlanmasna ynelik politika ve uygulamalarn hayata geirilmesi srelerinde, sosyal hizmet sosyal politika ile karlkl bir etkileim ierisindedir (Denney, 1998). 4. Sosyal Hizmet, doduu gnden bu gne mesleki bir sorumluluk olarak, gereksinim iinde olan bireylerin refah ve iyilik hallerini yakndan etkileyerek sosyal politikalarn oluturulmasna katkda bulunmutur. Sosyal hizmet uzmanlar; eiticilik, organizatrlk, arabuluculuk ve savunuculuk gibi rollerin gerei olarak yardma muhta bireylerin sosyal ilevselliklerini baaryla yerine getirebilmelerine ynelik mesleki uygulamalarda bulunmaktadrlar. Sosyal hizmet uzmanlar, bu rollerini yerine getirirken sosyal politika disiplininin konusu iinde yer alan bilgi ve kavram kmelerinden nemli lde yararlanmaktadrlar. Sosyal hizmet uzmanlar, glerini yasalardan almakta ve mesleki uygulamalarn resmi politikalar erevesinde gerekletirmektedirler. Eitim srecinde elde ettikleri mesleki bilgi ve becerilerini, yasal dzenlemeler ve altklar sosyal hizmet kurumunun kurum politikasna bal olarak yrtmektedirler. 5. Bir sosyal bilim disiplini olarak sosyal politika; istihdam sektrnden uluslararas ilikilere dek ok geni bir uygulama alanna sahip olmakla birlikte sosyal politika ve kurum politikas olmak zere iki ana kategoride deerlendirilmektedir (Ashman ve Hull, 1999). Literatrde bazen sosyal siyaset, toplumsal politika, itimai siyaset, refah politikas gibi kavramlarla eanlaml tutulan sosyal politika; yrrlkteki sosyal programlar ynlendiren yasa ve kurallar btndr (Ashman ve Hull, 1999). Sosyal politikann kapsam ve nitelii farkl dnya grlerine gre deimekle birlikte, uygulama sorumluluu yalnzca devlet erkine aittir. 6. Tokol(2000)un ifade ettii zere, Sosyal Politika; Ekonomik bakmdan gsz olanlar korumaya dnk ve devlet tarafndan alnan bir nlemler btndr. Ekonomik bakmdan baml ve gsz insanlarn korunmas iin devlet tarafndan oluturulan bir dizi nlemin, gvence altna alnan kimi hak ve zgrlklerin addr. Grld zere sosyal politikann amac; toplumsal bar, refah ve mutluluu salamaktr. Bu dorultuda sosyal snflar arasndaki ekonomik dengesizlikler ve adaletsizliklerin giderilmesi yoluyla sosyal refahn salanmas, sosyal politikann temel sorumluluudur. 7. Sosyal politikann hedefleri, toplumun en st dzeydeki amalaryla akmaktadr. Tm bu hedefler, toplumun denge iinde varln srdrebilmesinin, toplumsal bunalmlar ve atmalar aarak salkl bir toplum dzeni oluturulmasnn ana unsurlarn belirlemektedir. SOSYAL GELME SOSYAL ADALET SOSYAL BARI SOSYAL DENGE SOSYAL BTN- LEME SOSYAL DEMOK- RAS 8. Sosyal Gelime Hedefi: Kalknmann dengeli olmasn; ekonomik gelime salanrken, bu gelimenin sosrunlar da zecek bir ekilde ynlendirilmesini ifade etmektedir. Bunun anlam; ekonomik refah sosyal refaha dntrecek, ekonomideki retim artn sosyal refah artna evirecek politikalarn uygulamaya konmasdr. Sosyal Adalet Hedefi: Sosyal adalet, eldeki deerlerin toplum iinde adaletli bir biimde datlmas anlamna gelmektedir. Sosyal adalete, ulusal geliri daha iyi paylatrarak ve ulusal gelirden herkese daha anlaml bir pay dmesini salayarak ulalabilir. Sosyal adalet ilkesine adaletli dalm ilkesi de denmektedir. Sosyal adalet ilkesi, eit ie eit cret ve frsat eitlii anlaylarna dayanmaktadr. Sosyal Bar Hedefi: Toplumdaki uyumazlklarn sosyal atmalara ya da sosyal patlamalara varmadan bar yollarla zlmesi, sosyal bar hedefinin zn oluturmaktadr. 9. Sosyal Denge Hedefi: Sosyal denge, bir toplumun tm kesimlerinin geni lde uyum iinde bulunmasn salayan toplumsal btnleme durumu olarak tanmlanmaktadr. Sosyal denge, sosyal ve blgesel farkllklar azaltarak kurulabilir. Adaletsiz gelir dalm, sosyal dengeyi bozan temel etmendir. Sosyal Btnleme Hedefi: Sosyal politikann bir dier hedefi de toplumsal zlmeleri nleyerek, bir btnleme sreci iinde toplumun varln srdrmektir. Bu balamda sosyal btnlemenin salanmasnda, semdikalar ve kooperatifler gibi kendi kendine yardm kurulularnn ve sosyal gvenlik kurumlarnn gelimesi, byk nem tamaktadr. Sosyal Demokrasi Hedefi: Sosyal eitsizliklerin azaltlarak, sosyal adaletin ve sosyal gelimenin gereklemesine yardmc olacak baat bir unsurdur. Bu ynyle sosyal politikay, amac sosyal demokrasi olan bir disiplin eklinde tanmlamak mmkndr. 10. Bir meslek ve sosyal bilim disiplini olarak sosyal hizmet, sosyal politika ile yakn ilikiler ierisindedir. Sosyal hizmetin mesleki oda, sosyal sorunlarn zmlenmesi yoluyla sosyal refah dzeyinin artrlmas olarak tanmlanabilir. Bu noktada sosyal sorunlarn analiz edilmesi, bu sorunlarn altnda yatan gereksinimlerin belirlenmesi ve bu gereksinimlerin karlanmasna ynelik politika ve uygulamalarn hayata geirilmesi srelerinde sosyal hizmet, sosyal politika disiplininden byk lde yararlanmaktadr (Denney, 1998). Salkl ve iyi bir topluma ulama hedefi, hem sosyal hizmet hem de sosyal politika disiplinlerinin ilgi alan ierisinde yer alr. Bu balamda; sosyal hizmet, baskn sosyal politikalarn zmne ynelik strateji ve programlardan yararlanmakta ve ayn zamanda birey, grup ve toplumlar yakndan etkileyen sosyal politikalarn oluumuna katkda bulunmaktadr. 11. Doduu gnden bu gne sosyal hizmet, tarihsel bir misyon olarak, ayrma maruz kalm ve ezilmi gruplarn savunuculuunu yapm ve bu gruplarn sosyal refah dzeyinin gelitirilmesi iin sosyal politikalarn deitirilmesine katk vermitir. Mesleki formasyonunu 1898 ylnda kazanan sosyal hizmetin profesyonel temsilcileri olan sosyal hizmet uzmanlar, tarihsel sre ierisinde sosyal refah politikasnn planlanmasnda anahtar rol stlenmilerdir (Domanski, 1998). 12. Jane Addams Grace Abbott Sophia Breckenridge Jeanette Rankin Frances Perkins Harry Hopkins Wilbur Cohen Bertha Reynolds Richard Cloward Charles Grosser Whitney Young Gibi meslein ilk uygulayclarndan bugne birok sosyal hizmet uzman, muhta durumdaki bireylere daha iyi bir yaam standard salamak ve sosyal adaleti gelitirmek iin sosyal politikalara yn vermeye, bu amala sosyal politika uygulayclarn etkilemeye almlardr. 13. 19.yzyln banda, Amerikada yaylmaya balayan toplum merkezleri sosyal politikalarn oluumuna k tutan ilk sosyal hizmet kurumlardr (Turan, 1999). alan ocuklarn korunmas, cret standartlar ve ulusal salk programlarna ilikin yasalarn hazrlanmasnda toplum merkezleri nemli rol oynamtr. 1920lerde Karl Schweinitz ve Isaac Rubinow gibi sosyal hizmet uzmanlar, mevcut politikalar gelitirmek iin sosyal aksiyonun nemine iaret etmilerdir. 20.yzyln ilk eyreinde; Harry Hopkins, F.Dorothy Kahn ve Frances Perkins gibi sosyal hizmet uzmanlar, sosyal gvenlik ve sosyal refah ynetimi gibi konular ieren sosyal yasalarn ve sosyal planlarn oluumunu etkilemilerdir. 1934 ylnda dzenlenen Ulusal Sosyal Hizmet Konferansnda arlkl olarak isizlik, salk ve adalet gibi sosyal politika konular zerinde durulmu ve burada alnan kararlar, dnemin sosyal yasalarnn hazrlanmasna temel oluturmutur (Schneider ve Netting, 1999). 14. 1945 ylnda Edward Lindeman, sosyal hizmet uzmanlarnn Amerikann geliiminde oynad rol ve ilevin ne olduu konusunu tartmaya am, bunun sonucunda salk bakm, eitim, istihdam, rk ayrm ve demokratik katlm gibi alanlarda sosyal politikalarn belirlenmesi srecinde sosyal hizmet uzmanlar da yerini almtr (Schneider ve Netting, 1999). Gordon Hamilton, 1952 ylnda yaynlad Sosyal Kiisel almann Sosyal Politikadaki Rol (The Role of Social Case Work in Social Policy) isimli makalesinde, sosyal politika ile sosyal kiisel alma uygulamas arasndaki ilikiler zerinde durmu ve sosyal hizmet uzmanlarnn sosyal politikalarn oluturulmas srecine aktif bir biimde katlmalar gerektiine iaret etmitir. 15. 90l yllar, sosyal politikann ekolojik yapy deerlendirmede en temel sistemlerden biri olduunun sosyal hizmette daha iyi anlalmaya baland bir dnemdir. Yine bu yllarda Segal ve Brzuzy(1998), tm sosyal hizmet uzmanlarnn, sosyal refah politikasnn geliimini nasl etkileyebileceklerine ilikin bir bilgi temeline sahip olmalar gerektiine dikkat ekmitir. NASWn (National Association of Social Workers) 1996 ylnda yaynlad Etik lkeler ierisinde de her sosyal hizmet uzmannn temel insani gereksinimlerinin karlanmas ve sosyal adaletin gelitirilmesi dorultusunda, politika ve yasalarn deitirilmesi iin savunuculuk yapmalar gerektiine yer verilmitir (Schneider ve Netting, 1999). 16. Sosyal hizmet ve sosyal politika, dokuz temel insan gereksinimini karlamak iin alan iki farkl disiplin ve uygulama alandr. Bu gereksinimler, 1990 ylnda ngilterede yrrle girmi olan Ulusal Salk Hizmeti ve Sosyal Koruma Kanununa gre u ekilde sralanmaktadr: 1) Kiisel ve sosyal koruma 2) Salk bakm 3) Barnma 4) Finans 5) Eitim 6) stihdam 7) Serbest zaman deerlendirme 8) Ulam 9) Toplumsal hizmet ve kaynaklara ulaabilme. 17. Bir sosyal hizmet uzman, mracaatsnn yarar iin hangi kaynaklardan yararlanabilecei ve bu kaynaklara nasl ulaacan, ancak yrrlkteki sosyal politikalar takip ederek renebilir. Sosyal hizmet uzmanlar, mesleki uygulamalarn yrtrken , altklar kurumun politikasn da iyi bilmek durumundadrlar. Kurum politikas, kurumlarn kendi hizmet standartlarnn neler olduunu, kurumun yaps ve ileyiini, sosyal hizmet uzman ve mracaatnn uymas gereken kurallar ve mesleki iliki srecinde takip edilmesi gereken prosedrn ne olduunu ifade eder (Ashman ve Hull, 1999). 18. Sosyal refaha ilikin ilk dzenlemeler 1601de, ngilterede Kralie I. Elizabeth zamannda karlan Yoksullar Yasas ilegereklemitir. Yoksullar yasasnn en belirgin yn, bireylerin ekonomik refahnn salanmasnda kamunun zorunluluu olduu ilkesidir. Sosyal refaha (social welfare) ilikin tanmlara bakldnda, farkl ele allar grmek mmkndr. Friedlander(1966), sosyal refah; ...sosyal hizmetler ve sosyal kurumlarn organize edilmi bir sistemi olarak tanmlamaktadr. Buna gre sosyal hizmet meslei, sosyal refah ve dier sosyal hizmet alanlarnda ilevsel olan mesleklerden biridir. Sosyal hizmetleri sosyal politikann etkin bir arac olarak gren Kut(1983), bu hizmetlerin teknolojik gelimeyi insancllatrma ve toplumlar sosyalletirme ihtiyacndan kaynaklandn ifade etmektedir. Ayrca sosyal hizmet mesleinin amzda en etkin olduu alann sosyal refah alan olduuna iaret eden Kut, sosyal refahn tedavi edici, nleyici ve kalknmaya ilikin ilevlerine dikkat ekmektedir. 19. Bir baka yaklama gre sosyal refah; sosyal yapnn btn dzeylerinde, ekonomik ve toplumsal hizmetler araclyla, sosyal ilevsellii gelitirmek ve ekilen aclar en aza indirmek olarak tanmlanmaktadr. Wilensky ve Lebeaux (1969)un gelitirdii refah toplumu kavram ise bir sonraki aamay ifade etmektedir. Bu kavram, her bireyin gelimesini maksimize etme isteinden kaynaklanmaktadr. Burada odak insandr. Bu anlamda refah, toplum iinde ayr bir kurumlar kmesi deil, toplumun her hcresinde var olan bir amatr (Karata, 1999). Sosyal refah alanndaki ada yaklamlardan biri de sistemler yaklamdr. Buna gre, sosyal refah kurumu bir sistemler adr. Tm topluma yaylm olan bu sistem, toplumdaki dier sistemlerle(aile, toplum, siyasal ve ekonomik sistemler...) etkileim halindedir. 20. Toplumun byk ve karmak yapsnn bir paras olarak ortaya kan ve var olan deerler sistemi iinde ilevsellik kazanan sosyal refah sisteminin nemli oda bulunmaktadr: a) Tedavi Edici Odak (curative) b) nleyici Odak (preventive) c) Reahabilite Edici Odak (rehabilitative) Bu odak erevesinde ilevsel olan sosyal refahn toplumsal temelinde baz temel deer sistemleri bulunmaktadr. Sosyal refah hizmetlerine bu deer sistemleri yn vermektedir. Sosyal refah sistemi iinde birbiriyle ilikili ilevsel alan bulunmaktadr(Romanyshyn, 1971). I. Sosyal Provizyonlar II. Sosyal Hizmetler III. Sosyal Aksiyon 21. Sosyal refah alan, eitli insani hizmet mesleklerinin ilevlerini iine alan bir yapya sahiptir. Sosyal hizmet meslei de bunlardan biridir. Ancak sosyal hizmet mesleini, bu alanda dierlerinden ayran baz zgn zellikler vardr. Sosyal refah ve sosyal hizmet meslei, gelime sreleriyle ilgili tarihsel bir iliki iindedirler. Bu nedenle ou kez anlamda olarak kullanlrlar. Fakat artk gnmzde sosyal refah kurumlar ve sosyal hizmet meslei zde grlmemektedir. Sosyal hizmet bilgi, beceri ve deerleri, bireyin sosyal uyumuna yardm amacyla kullanlr. Ayn zamanda sosyal hizmet, insan ihtiyalarnn karlanmas iin sosyal kurumlar harekete geirmeye alr. Sosyal hizmet uzmanlarnn aktiviteleri, temel sosyal kurumlara yneliktir. 22. Sosyal hizmet uzmanlarnn sosyal refah politikas ile ilgili rolleri, politikann aamalar erevesinde gerekleir. Bu aamalar ise; 1. Tarama Aamas (SHU yoksunluk ile ilgili d dnyadaki koullar anlar: problemin anlalmas ve tanm rol) 2. Analiz Aamas (zgn sosyal problemlere ynelen politika seenekleri anlalr ve seim yaplr: program dizayn etme rol) 3. Uygulama Aamas (hizmet sunum sisteminin niin politika amalarnn baarlmasna izin vermediini incelemek) 4. Deerlendirme (ileyen program ve ilgili politikalara ynelik deerlendirme yntemleri tasarlamak: hata arama rol) 5. Yasallatrma (politikann yasallamasna alr, politik stratejiler saptarlar: deime ajan rol) (Jannson, 1984). 23. ROLLER GREVLER Karlanamayan ihtiyalarn kefedilmesi -Yeni programlar nermek, - Programlarda gelimeler-genilemeler nermek Program dizayn etme - Sosyal adan yaplacak mdahalelerin ieriini tasarlamak - Hizmet sunumunda kullanlacak rgtsel yaplar tasarlamak Uygulama -Var olan politikalar yetersiz ise politika tasarlamak - Yetersizlikleri bertaraf edecek programlar gelitirmek - ok sayda ve atmal politikalarn greli nemini lmek Deerlendirme -Var olan politikalarn yetersizliklerini deerlendirme - Deerlendirme grmelerine alandan gelen bilgisini aktarma Deime Ajan -Var olan politikalar yanl yne gittiinde reformcu rolne brnmek - Hizmet ve kurumlar iin oluturulmu standartlarn denetim ve idaresini yklenmek -Greli olarak gsz gruplarn savunuculuunu stlenmek