T.C.

ISTANBUL ÜNIVERSITESI

SOSYAL BILIMLER ENSTITÜSÜ

KAMU YÖNETIMI BÖLÜMÜ

YÖNETIM BILIMLERI ANABILIM DALI

( Yüksek Lisans Tezi)

ULUSLARARASI KARAYOLU

ESYA TASIMACILIGINDA

FILO YÖNETIMI VE BIR UYGULAMA

Mehmet S. SAYGILI

2501030430

Tez Danismani:

Yrd. Doç. Dr. Murat ERDAL

Istanbul - 2005

i

T.C.

ISTANBUL ÜNIVERSITESI

SOSYAL BILIMLER ENSTITÜSÜ

KAMU YÖNETIMI BÖLÜMÜ

YÖNETIM BILIMLERI ANABILIM DALI

( Yüksek Lisans Tezi)

ULUSLARARASI KARAYOLU

ESYA TASIMACILIGINDA

FILO YÖNETIMI VE BIR UYGULAMA

Mehmet S. SAYGILI

2501030430

Tez Danismani:

Yrd. Doç. Dr. Murat ERDAL

Istanbul - 2005

ii

TEZ ONAY SAYFASI

Ana Bilim Dali: Yönetim Bilimleri Anabilim Dali

Tarih : .../…/2005

Jüri Üyeleri

Unvani Adi Soyadi Onayi

1.

2.

3.

4.

5.

iii

ÖZ

“Uluslararasi Karayolu Esya Tasimaciliginda Filo Yönetimi ve Bir

Uygulama” baslikli çalismanin amaci, lojistik sektörü içerisinde yer alan bir isletme

örnegi üzerinde filo operasyonlarinin incelenmesi ile profesyonellik ve hizmet

kalitesi hakkinda incelemeler yapmaktir. Tezin baslangiç niteligi tasiyan birinci

bölümünde lojistigin tanimi yapilarak, bir lojistik isletmesinin organizasyon yapisi ve

temel faaliyet alanlari üzerinde durulmustur.

Çalismanin daha sonraki asamasinda, filo bölümünün isletme içerisindeki yeri

kapsaminda operasyon, dispozisyon ve araç takip alt birimleri incelenmistir. Ayrica,

filo bölümünün diger isletme bölümleri ile iliskileri ele alinmistir. Filo bölümünün

operasyon süreci ve sefer planlamasi, sefer öncesi-sefer-sefer sonrasi asamalari ile

birlikte analiz edilmistir. Güvenli bir tasima planlamasinin yapilmasi, sürücülerin

görev ve sorumluluklari çerçevesinde olasi risk, kaza ve zararlarin önlenmesinin

önemi belirtilmistir. Karayolu esya tasimaciliginda gerekli olan belgeler de

çalismaya dahil edilmis ve tasima sözlesmesi örnekleri verilmistir. Filo maliyetleri

incelenmis ve araç filolarinin yenilenmesinde dikkat edilen noktalar hakkinda bilgi

verilmistir.

Çalismanin uygulama bölümünde ise, uluslararasi karayolu esya tasimaciligi

ile ilgili olarak örnek bir lojistik isletmesi organizasyon yapisi ve filo bölümü

faaliyetleri arastirilmis, tezin teorik kismi ile uygulama kismi arasinda bir bütünlük

olusturulmasi amaçlanmistir. Isletme filo yönetimi uygulamalari ve tasimalarinda

kullandigi uluslararasi güzergahlar ve maliyetleri örnekler üzerinde analiz edilerek

bir degerlendirme yapilmistir. Ayrica kamu yönetimi tarafindan getirilen

düzenlemelerin uluslararasi karayolu esya tasimaciligi ve filo yönetimine olasi

etkileri çalisma kapsaminda ele alinmistir.

iv

ABSTRACT

The aim of the study that is entitled "The Fleet Management in International

Road Transport and an Application" is to observe professionalism, service quality

and the fleet operations by focusing on a management example that takes place in the

logistics sector. In the first and the introductory part of the dissertation, the term

'logistics' is defined, and the organisational structure and the main execution fields of

a logistics enterprise are pointed.

In the following stage of the study, in the extent of the fleet section in the

enterprise, operation, disposition and vehicle pursuit subunits are examined. Also,

the fleet section's correlations with the other sections of the enterprise are discussed.

The operation process of the fleet section and the expedition planning are analysed

together with pre, during and post expedition stages. The importance of a secure

transport planning, the risk that is in the extent of the duty and the responsibility of

the drivers, the prevention of the accidents, damage and loss are stated. The

documents that are necessitated in international road transport are also included in

the study and examples of transport contracts are given. The costs of the fleets are

observed and information about the most important points of the renovation of the

vehicle fleets is given.

In the application part of the study, the organisational structure and the

activity of the fleet section of an examplary enterprise are researched concerning

international road transport, forming a unity between the theoretical and the

application parts of the study is aimed. The fleet management of the enterprise, the

international routes and their costs were analysed on examples. Also the possible

effects of the regulations of the state on the international road transport and on the

fleet management are discussed in the extent of this study.

v

ÖNSÖZ

Dünyada ekonomik ve teknolojik alandaki gelismeler ile serbestlesme

politikalari beraberinde uluslararasi ticareti ve küresel ölçekte esya hareketini

arttirmaktadir. Gelecegin is dünyasinin parlayan yildizlari olan lojistik ve bilisim

teknolojileri, küresel ticaret hacminin büyümesinde önemli pay sahibi iki alandir.

Lojistik, esya hareketinin hizli ve güvenli yapilabilmesinde anahtar role sahiptir.

Bilisim teknolojileri ise gümrük ve dis ticaret islemlerini kolaylastirmakta, tam

zamanli esya ve araç takibini saglamakta, internet vasitasiyla da üretici ve tüketiciyi

bir platformda bulusturabilmektedir.

Birçok disiplin ile etkilesim halinde olan lojistigin temel alt bilesenleri;

tasimacilik, dagitim, depolama ve elleçleme ile sigorta ve gümrükleme olarak

siralanabilmektedir. Tasimacilik dünyasi kendi içinde karayolu, havayolu, denizyolu,

demiryolu ve nehiryolu türlerine ayrilmaktadir. Bugün gelinen noktada her bir

tasimacilik türü ayri bir uzmanlik ve profesyonellik gerektirmektedir. Karayolu esya

tasimaciligi diger tasima türlerine göre kapidan kapiya teslimat avantajina ve yüksek

esneklik özelligine sahiptir.

Türkiye perspektifinden bakildiginda uluslararasi tasimacilik ve lojistik

sektörü, ülkenin cografi konumu dolayisi ile çok büyük bir pazara hizmet

vermektedir. Dahili tasimaciligin % 95 oraninda karayolu ile saglanmasi yurtiçi

lojistik faaliyetlerde bu tasima türünün agirliginin bir göstergesidir. Ayrica karayolu

esya tasimaciligi Avrupa ve Ortadogu tasimalarinda ihracat, ithalat ve transit

tasimalarda genis kullanim imkani bulmaktadir.

Türkiye 30.000 civarindaki çekici ve 600.000’i asan kamyon sayisi ile

bölgesinde araç adedi bakimindan lider pozisyona sahiptir. Fakat yurtiçi ve

uluslararasi ticarette yogun bir biçimde kullanilan karayolu esya tasimaciliginda

sektörün geneline bakildiginda dünya standartlarinda hizmet kalitesinden söz etmek

pek mümkün degildir. Bu durumun temel nedenleri içerisinde; sektörde faaliyet

vi

gösteren isletmelerin profesyonellik anlayislari ve uzmanlik seviyeleri arasinda

birtakim farkliliklarin bulunmasi ve kamu yönetimi düzenlemeleri ön plana

çikmaktadir. Lojistik sektörünün uluslararasi rekabet avantajini yakalayabilmesinde

altyapi yatirimlari, uluslararasi hizmet kalitesine uygunluk ve egitimli insan

kaynaklari gibi bir dizi faktör ön plana çikmaktadir.

Çalismanin temel amaci, uluslararasi karayolu esya tasimaciliginda filo

yönetiminin temel dinamiklerini incelemek ve Avrupa Birligi ülkelerine olan

seferlerde güzergah maliyetlerinin hesaplanmasini analiz etmektir. Araç filosunun

etkin yönetimi, kaliteli lojistik hizmet anlayisinin temelinde yer alan unsurlarin

basinda gelmektedir. Uygulama kapsaminda, sektörün önde gelen isletmelerinden

biri üzerinde uluslararasi karayolu esya tasimaciliginda filo isletmeciliginin

yönetimsel ve operasyonel tabanli faaliyetler, profesyonellik düzeyi ile ilgili yerlesik

kanaat ve yargilar; birincil ve ikincil verilerin toplanmasi ile analiz edilmis ve elde

edilen bulgular degerlendirilmistir. Çalismanin arastirma türü kesifsel arastimadir.

Bu çalismanin hazirlanmasi esnasinda saha arastirmasi için Mars Lojistik

Isletmesi’ne, filo yönetimi ve maliyet analizleri konusunda bana bilgilerini aktaran

ve çalismalarimda yardimci olan Araç Takip Uzmani Sn. Kenan Akirmak ve Insan

Kaynaklari Müdürü Sn.Yilmaz Pirli’ye tesekkür ederim. Ayrica arastirmalarimda

yönlendirmeleri ve destegiyle büyük katkisi olan danisman hocam Yrd. Doç. Dr.

Murat Erdal’a tesekkürlerimi sunarim.

vii

IÇINDEKILER

Sayfa No

ÖZ………………………………………………………………………………. iii

ABSTRACT………………………………………………………………......... iv

ÖNSÖZ………………………………………………………………………… v

IÇINDEKILER……………………………………………………………....... vii

GIRIS…………………………………………………………………………... 1

1. ULUSLARARASI KARAYOLU ESYA TASIMACILIGINDA

LOJISTIK ISLETMESI VE TEMEL KAVRAMLAR…………………

3

1.1. Uluslararasi Karayolu Esya Tasimaciliginda Temel Tanim ve

Kavramlar…………………………………………………………

4

1.1.1. Lojistik……………………………………………………... 5

1.1.2. Lojistik Isletmesi…………………………………………... 5

1.1.3. Endüstri/Esya (Yük)……………………………………….. 6

1.1.4. Tam Kamyon Yükü………………………………………... 6

1.1.5. Parsiyel Yük………………………………………………... 6

1.1.6. Filo…………………………………………………………. 6

1.1.7. Kamu Hizmet Filolari……………………………………… 7

1.1.8. Özel Filo…………………………………………………… 7

1.1.9. Filo Büyüklügü…………………………………………….. 8

1.1.10. Filo Yönetimi……………………………………………... 10

1.1.11. Filo Yöneticisi……………………………………………. 10

1.1.12. Operasyon………………………………………………… 10

1.1.13. Cografi Büyüklük…………………………………………. 10

1.1.14. Güzergah………………………………………………….. 11

1.1.15. Zaman…………………………………………………….. 11

1.2. Lojistik Isletmesi Organizasyon Yapisi……………………………. 11

1.3. Lojistik Isletmesi Temel Is Süreçleri………………………………. 12

viii

2. FILO BÖLÜMÜ ORGANIZASYON YAPISI VE

FILO OPERASYON YÖNETIMI…………………………………...……

15

2.1. Filo Bölümü Organizasyon Yapisi………………………………… 15

2.2. Filo Bölümünün Temel Görevleri…………………………………. 16

2.2.1. Isletme Araçlarinin Yönetimi………………………….. 16

2.2.2. Araçlarin Sefere Hazir Hale Getirilmesi……………….. 16

2.2.3. Sürücü ve Taseron Yönetimi ………..………………… 17

2.2.4. Güzergah Maliyet Analizi……..……………………….. 20

2.2.5. Araç Tamir ve Bakimlari……………………………… 20

2.2.6. Performans Degerlemesi………………………………. 21

2.3. Filo Operasyon Yönetimi………………………………………….. 21

2.4. Filo Bölümünün Diger Isletme Bölümleri ile Iliskileri……………. 24

2.4.1. Muhasebe-Finans Bölümü ile Iliskiler………………… 26

2.4.2. Insan Kaynaklari Bölümü ile Iliskiler…………………. 26

2.4.3. Pazarlama Bölümü ile Iliskiler………………………… 27

2.4.4. Ihracat Bölümü ile Iliskiler……………………………. 28

2.4.5. Ithalat Bölümü ile Iliskiler……………………………... 28

2.4.6. Hukuk Bölümü ile Iliskiler…………………………….. 29

2.4.7. Sigorta Bölümü ile Iliskiler……………………………. 30

2.4.8. Depo Bölümü ile Iliskiler……………………………… 30

2.5. Filo Bölümünün Temel Yapi Taslari………………………………. 31

2.5.1. Operasyon Alt Birimi………………………………….. 31

2.5.2. Dispozisyon Alt Birimi………………………………… 33

2.5.3. Araç Takip Alt Birimi………………………………….. 34

2.5.3.1. Bilisim Teknolojileri Maliyeti …………………. 38

2.5.3.2. Bilisim Teknolojileri Kullanmanin Faydalari…... 41

2.5.4. Tamir-Bakim Alt Birimi……………………………….. 45

3. FILO SEFER PLANLAMASI VE SÜRÜCÜ YÖNETIMI……………… 51

3.1. Filo Sefer Planlamasinin Temel Dinamikleri……………………… 51

3.2. Filo Yöneticisinin Görev ve Sorumluluklari……………………… 57

ix

3.3. Filo Sefer Süreçleri ve Sürücü Yönetimi………………………….. 62

3.3.1. Sefer Öncesi Hazirliklar……………………………...... 62

3.3.2. Sefer Sirasindaki Sorumluluklar……………………...... 66

3.3.3. Sefer Sonrasi Prosedür…………………………………. 70

3.3.3.1. Sürücü Günlük Çalisma Cetveli……..................... 70

3.3.3.2. Sürücü Degerlendirme Formu…………………… 73

3.3.3.3. Araç Ariza Bildirim Formu………........................ 78

4. FILO YÖNETIMINDE ESYA VE BELGE TÜRLERI………………….. 79

4.1. Esya Güvenligi……………………………………………………... 79

4.1.1. Tehlikeli Madde Tasimaciligi………………………….. 80

4.1.2. Atik Madde Tasimaciligi………………………………. 83

4.1.3. Gida Ürünleri Tasimaciligi……………………………. 83

4.1.4. Canli Hayvan Tasimaciligi……………………………. 84

4.2. Filo Yönetiminde Belgeler ………………………………………... 84

4.2.1. Araç ile Ilgili Belgeler………………………………… 90

4.2.2. Sürücü ile Ilgili Belgeler……………………………… 93

4.2.3. Esya ve Gümrük ile Ilgili Belgeler……………………. 95

4.2.4. Diger Belgeler…………………………………………. 98

4.3. Tasima Sözlesmesi…………………………………………………. 99

4.3.1. Tasit Sözlesmesi……………………………………….. 100

4.3.2. Ortak Tasima Sözlesmesi ……………………………... 103

4.3.3. Acentelik Sözlesmesi (Esya)…………………………... 105

5. FILO MALIYET YÖNETIMI VE DENETIM PLANI………………….. 108

5.1. Lojistik Isletmelerinde Maliyet Türleri……………………………. 109

5.2. Filo Yönetiminde Maliyet ve Performans Ölçümü………………... 110

5.3. Filo Araç Yenileme Politikasi……………………………………... 113

5.4. Filo Yönetimi Denetim Plani………………………………………. 115

x

6. ULUSLARARASI KARAYOLU ESYA TASIMACILIGINDA

ISLETME FILO YÖNETIMI UYGULAMASI…………………………

126

6.1. Uygulamanin Konusu……………………………………………… 126

6.2. Uygulamanin Amaci………………………………………….……. 126

6.3.Uygulamanin Içerigi ve Kapsami…………………………………... 127

6.4. Uygulamanin Kisitlari……………………………………………... 127

6.5. Uygulamanin Bilgi Toplama Yöntemi ve Degerlemesi…………... 127

6.6. Isletme Kimlik Bilgileri……………………………………….…… 128

6.7. Isletme Organizasyon Yapisi………………………………………. 130

6.8. Isletme Faaliyet Alanlari…………………………………………… 137

6.9. Uluslararasi Güzergahlar ve Maliyet Analizleri………………….... 138

6.9.1. Türkiye-Italya Güzergahi………………………………… 138

6.9.1.1. Türkiye (Istanbul)-Italya (Ancona) Güzergahi…... 139

6.9.1.2. Türkiye (Istanbul)-Italya (Trieste) Güzergahi…… 140

6.9.2. Türkiye (Istanbul)-Avusturya (Wells) Güzergahi………... 141

6.9.3. Türkiye (Istanbul)-Fransa (Lyon) Güzergah Maliyet

Analizi…………………………………………………………...

143

6.9.4. Türkiye (Istanbul)-Ispanya (Barselona) Güzergah Maliyet

Analizi…………………………………………………………...

149

6.9.5. Türkiye (Istanbul)-Ingiltere (Londra) Güzergah Maliyet

Analizi…………………………………………….......................

155

6.9.6. Türkiye (Gölcük)-Almanya (Köln) Güzergah Maliyet

Analizi…………………………………………………………...

160

6.9.7. Türkiye (Istanbul)-Belçika (Benelux) Güzergah Maliyet

Analizi…………………………………………….......................

165

6.10. Uygulama Sonucu………………………………………………… 170

SONUÇ…………………………………………………………………………. 175

KAYNAKÇA…………………………………………………………………... 182

xi

EKLER:………………………………………………………………………… 185

Ek 1: Yetki Belgesi Tür ve Ücretleri……………………………………. 185

Ek 2: Yetki Belgesi Özel Kosullari……………………………………... 186

Ek 3: Sektörün Yarattigi Döviz Girdisi………………………………… 187

Ek 4: Dis Ticarette Tasima Modlari…………………………………….. 188

Ek 5: Çikis Kapilarina Göre Ihraç ve Ithal Seferler…………………….. 189

Ek 6: Ülkelere Göre Tasima Sayilari…………………………………… 190

Ek 7: Kapasite Kullanim Durumu………………………………………. 192

Ek 8: C2 Yetki Belgelerinde Kayitli Araçlar…………………………… 193

Ek 9: RO-RO Tasimalari……………………………………………….. 194

Ek 10: Yillara Göre Ökombi Tren Hatlari Kullanimimiz………………. 195

xii

SEKIL LISTESI Sekil 1-1: Özel Sektör Araç Filo Yönetimi Tipolojisi……………………... 8

Sekil 1-2: Lojistik Isletmesi Organizasyon Semasi Örnegi………………... 12

Sekil 1-3: Lojistik Hizmet Süreci………………………………………….. 14

Sekil 2-1: Lojistik Isletmesi Filo Bölümü Organizasyon Semasi Örnegi….. 15

Sekil 2-2: Lojistik Isletmesi Is Modeli…………………………………….. 17

Sekil 2-3: Lojistik Isletmesi ve Tasima Isleri Organizatörü Iliskisi Modeli. 18

Sekil 2-4: Lojistik Isletmesi, Bagimsiz Sürücü ve Tasima Isleri

Organizatörü Iliskileri Modeli…………………………………...

19

Sekil 2-5: Filo Operasyonel Sürecinin Temel Asamalari………………….. 23

Sekil 2-6: Filo Yönetimi ile Diger Isletme Bölümleri Iliskileri………... 25

Sekil 2-7: Çekici Ariza Bildirim Formu Örnegi…………………………… 46

Sekil 2-8: Römork Ariza Bildirim Formu Örnegi………………………….. 47

Sekil 2-9: Bakim Izlenebilirlik Karti Örnegi………………………………. 48

Sekil 3-1: Sürücü Günlük Çalisma Cetveli Örnegi (Ön Yüzü)…………….. 71

Sekil 3-2: Sürücü Günlük Çalisma Cetveli Örnegi (Arka Yüzü)…………... 72

Sekil 3-3: Sürücü Degerlendirme Formu Örnegi…………………………... 74

Sekil 5-1: Filo Yönetimi Denetim Plani…………………………………… 117

Sekil 5-2: Filo Denetim Plani Degerlendirme Formu Örnegi……………… 120

Sekil 6-1: Mars Lojistik Isletmesi Organizasyon Semasi (2005)………….. 130

Sekil 6-2: Mars Lojistik Isletmesi Filo Bölümü Organizasyon Semasi

(2005)……………………………………………………………………….

134

Sekil 6-3: Istanbul-Patra Karayolu Güzergahi……………………………... 139

Sekil 6-4: Istanbul-Haydarpasa/Ambarli/Çesme Güzergahlari…………….. 140

Sekil 6-5: Istanbul-Kapikule-Wels Karayolu Güzergahi…………………... 141

Sekil 6-6: Kapikule-Wels Karayolu Güzergahi……………………………. 143

Sekil 6-7: Wels-Lyon Karayolu Güzergahi………………………………... 144

Sekil 6-8: Trieste-Lyon Karayolu Güzergahi………………………………. 145

Sekil 6-9: Ancona-Lyon Karayolu Güzergahi……………………………... 146

Sekil 6-10: Wels-Barcelona Karayolu Güzergahi………………………….. 150

xiii

Sekil 6-11: Trieste-Barcelona Karayolu Güzergahi………………………... 151

Sekil 6-12: Ancona-Barcelona Karayolu Güzergahi………………………. 152

Sekil 6-13: Wels-Londra Karayolu Güzergahi…………………………….. 156

Sekil 6-14: Trieste-Londra Karayolu Güzergahi…………………………... 157

Sekil 6-15: Wels-Köln Karayolu Güzergahi……………………………….. 161

Sekil 6-16: Trieste-Köln Karayolu Güzergahi……………………………... 162

Sekil 6-17: Wels-Benelux Karayolu Güzergahi……………………………. 166

Sekil 6-18: Trieste-Benelux Karayolu Güzergahi………………………….. 167

xiv

TABLO LISTESI Tablo 2-1: Bilisim Teknolojileri Satinalma Maliyeti……………………… 39

Tablo 2-2: Bilisim Teknolojilerinin Isletmeye Yillik Maliyetleri ve

Faydalari……………………………………………………………………

44

Tablo 4-1: Tehlikeli Madde Siniflandirma Sistemi………………………... 81

Tablo 5-1: Filo Yönetiminde Güzergah Maliyetlerinin Dagilimi…………. 111

Tablo 5-2: Araç Degerlendirme Çizelgesi…………………………………. 118

Tablo 6-1: Istanbul-Lyon-Istanbul Güzergah Degiskenleri………………... 146

Tablo 6-2: Istanbul-Lyon-Istanbul Güzergahi Genel Maliyetleri………….. 147

Tablo 6-3: Istanbul-Lyon-Istanbul Güzergah Maliyetleri…………………. 148

Tablo 6-4: Istanbul-Barcelona-Istanbul Güzergah Degiskenleri…………... 152

Tablo 6-5: Istanbul-Barselona-Istanbul Güzergahi Genel Maliyetleri…….. 153

Tablo 6-6: Istanbul-Barselona-Istanbul Güzergah Maliyetleri…………….. 154

Tablo 6-7: Istanbul-Londra-Istanbul Güzergah Degiskenleri……………... 157

Tablo 6-8: Istanbul-Londra-Istanbul Güzergahi Genel Maliyetleri……….. 158

Tablo 6-9: Istanbul-Londra-Istanbul Güzergah Maliyetleri……………….. 159

Tablo 6-10: Gölcük-Köln-Gölcük Güzergah Degiskenleri………………... 162

Tablo 6-11: Gölcük-Köln-Gölcük Güzergahi Genel Maliyetleri………….. 163

Tablo 6-12: Gölcük-Köln-Gölcük Güzergah Maliyetleri………………….. 164

Tablo 6-13: Istanbul-Benelux-Istanbul Güzergah Degiskenleri…………… 167

Tablo 6-14: Istanbul-Benelux-Istanbul Güzergahi Genel Maliyetleri……... 168

Tablo 6-15: Istanbul-Benelux-Istanbul Güzergah Maliyetleri…………….. 169

xv

KISALTMALAR LISTESI AB Avrupa Birligi ABD Amerika Birlesik Devletleri ADR European Agreement Concerning The International Carriage Of

Dangerous Goods By Road (Tehlikeli Maddelerin Karayolu Ile Uluslararasi Tasinmasina Iliskin Avrupa Sözlesmesi)

A.e. Ayni Eser/Yer A.g.e. Adi Geçen Eser B.D.T. Bagimsiz Devletler Toplulugu CEMT (UBAK) European Conference Of Ministers Of Transport (Ulastirma

Bakanlari Avrupa Konferansi) CMR Convention On The Contract For The International Carriage Of

Goods By Road (Karayolu Ile Uluslararasi Esya Tasimaciligina Iliskin Sözlesme)

FIATA International Federation Of Freight Forwarders Associations (Uluslararasi Tasima Isleri Organizatörleri Dernekleri Federasyonu)

FTL Full Truck Loading (Dolu Kamyon Yükü) GAP Güneydogu Anadolu Projesi GPS Global Positioning System (Global Yer Belirleme Sistemi) IRU International Road Transport Union (Uluslararasi Karayolu

Tasimacilari Birligi) ISO International Organization For Standardization (Uluslararasi

Standartlar Örgütü) Kg. Kilogram Km. Kilometre KTK Karayolu Tasima Kanunu KTY Karayolu Tasima Yönetmeligi LTL Less Than Truck Loading (Bir Kamyonu Doldurmayan Yük) MYB Mesleki Yeterlilik Belgesi ODY Orta Düzey Yönetici RO-LA Rollende Landstrasse (Yürüyen Yol) RO-RO Roll On/Roll Of Vessels/Ship (Kamyon Ve Çekicileri Sürücülü

Veya Sürücüsüz Tasiyabilen Gemiler) s. Sayfa/Sayfalar SRC Sürücü TCDD Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryollari THY Türk Hava Yollari TIR Convention On The International Transport Of Goods Under

Cover Of TIR Carnets (TIR Karneleri Himayesinde Uluslararasi Esya Tasinmasina Dair Gümrük Sözlesmesi)

ÜDY Üst Düzey Yönetici vb. Ve Benzeri WIN World Independent Network (Bagimsiz Freight Forwarder ve

Lojistik Isletmeleri Agi) YTL Yeni Türk Lirasi

xvi

1

GIRIS

“Uluslararasi Karayolu Esya Tasimaciliginda Filo Yönetimi Ve Bir

Uygulama” baslikli tezin birinci bölümünde genel olarak lojistik isletmesinin

organizasyon yapisi ve temel faaliyetleri ile hizmet sürecine deginilmis, uluslararasi

karayolu esya tasimaciligi ile ilgili temel tanim ve kavramlar açiklanmistir.

Ikinci bölümde uluslararasi karayolu esya tasimaciligi alaninda faaliyet

gösteren isletmelerin kalbi konumundaki filo bölümü ele alinmistir. Bu kisimda, filo

bölümünün organizasyon yapisi, filo bölümünü olusturan temel yapi taslari ve filo

bölümünün diger isletme bölümleri ile olan iliskisi açiklanmistir.

Üçüncü bölümde filo bölümünün operasyon sürecine deginilmis ve filo

operasyonlarinin isleyisi anlatilmistir. Filo operasyonlarinin yönetimi, filo

yöneticisinin görev ve sorumluluklari, sefer planlanmasi ve sürücünün tasima

organizasyonundaki rolü incelenmistir. Bu bölümde araç sürücülerinin sefer

öncesinde, sefer sirasinda ve sefer sonrasindaki görev ve sorumluluklari

açiklanmistir. Ayrica sürücülerin sefer sonrasi performans degerlendirme

tekniklerine yer verilmis, güvenli bir tasima planlamasi yapilmasinin, olasi risklerin;

kaza ve kayiplarin önlenmesinin önemi belirtilmistir.

Dördüncü bölümde uluslararasi karayolu esya tasimaciliginda esya türleri ve

özellikleri ile birlikte tasima faaliyetleri için gerekli olan esya, araç ve sürücü

belgelerinden bahsedilmistir. Esyalarin tasima esnasinda zarar görmemesi için

alinmasi gereken önlemler, tehlikeli, atik ve gida maddeleri ile canli hayvanlarin

tasinmasi esnasinda dikkat edilmesi zorunlu olan unsurlar ele alinmistir. Uluslararasi

karayolu esya tasimaciligi yerel ve uluslararasi konvansiyonlarla düzenlendiginden

belge türleri üzerinde kapsamli bir biçimde durulmustur. Bölümde son olarak tasima

sözlesmesi kavrami açiklanarak örnekler verilmistir.

2

Besinci bölümde karayolu esya tasimaciliginin profesyonel bir biçimde

yapilabilmesinde anahtar rolü olan filo maliyetleri incelenmistir. Müsteriye dogru

fiyatin verilebilmesi öncelikle maliyet analizlerinin saglikli bir biçimde

yapilmasindan geçmektedir. Bu perspektiften hareketle lojistik hizmet maliyetleri,

degisken, yari degisken maliyetler ve sabit maliyetler basliklari altinda incelenmistir.

Lojistik isletmeleri için hayati öneme sahip araç filolarinin yenilenmesi konusu ise

ayri bir bölüm olarak ele alinarak, yenilemenin nedenleri, maliyeti ve operasyonlar

göz önüne alinarak araçlarin degerlendirilmesi hakkinda kisaca bilgi verilmistir.

Altinci bölümde uluslararasi karayolu esya tasimaciligi ile ilgili yapilan saha

arastirmasi bir isletme uygulamasi kapsaminda gerçeklestirilmistir. Uygulamanin

amaci, konusu, kapsami, kisitlari, bilgi toplama yöntemi ve degerlemesi gibi konular

hakkinda bilgiler verilerek uygulama örnegi olarak baz alinan lojistik isletmesi

tanitilarak organizasyon yapisi ve faaliyetleri anlatilmistir. Uygulama örnegi

üzerinde lojistik isletmesinin Avrupa tasimalarinda kullandigi uluslararasi

güzergahlar ve maliyetleri analiz edilmistir.

Tezin teorik ve uygulama bölümlerinde elde edilen bilgilerin, sonuç kisminda

lojistik isletmeleri, sektör ve kamu yönetiminin rolü açisindan bir degerlendirmesi

yapilmistir.

3

1. ULUSLARARASI KARAYOLU ESYA

TASIMACILIGINDA LOJISTIK ISLETMESI

VE TEMEL KAVRAMLAR

Küresel pazarlar üzerinde ortaya çikan yeni firsatlar ve buna bagli olarak

artan tehditler karsisinda isletmelerin çogu ticari bakis açilarinda ve yöntemlerinde

degisiklikler yapma yoluna gitmislerdir. Günümüzde üreticiler tarafindan uluslararasi

ticaretin önemi bilinmekte ve lojistigin tedarik zinciri içerisindeki yeri daha iyi

anlasilmaktadir. Uluslararasi ticarette tedarik zinciri içerisinde tam zamaninda üretim

ve dagitim sistemleri dogrudan lojistik hizmet veren isletmelerin operasyonlarina etki

etmistir.

Sayisi günden güne artan ürün çesitliligi ile birlikte lojistigi yapilan esya

çesitleri de artmis; bu artis ile mevcut tasimacilik sisteminin yeni talepleri

karsilayabilme sorunlari ortaya çikmistir. Bu talepler karsisinda lojistik isletmeleri,

esyayi daha güvenli tasiyabilmek için, tüm sürece tamamen hakim olabilmeyi

amaçlayarak esyanin teslim alinmasi ve teslim edilmesi süreçlerini önceden tahmin

edebilecekleri sistemler gelistirmislerdir.1

Müsterilerin lojistik isletmelerinden talebi, uluslararasi standartlarda hizmet

kalitesinin her operasyonda; tasima, depolama, dagitim, gümrükleme ve sigorta

boyutunda kendilerine sunulmasidir. Lojistik isletmeleri ve onlarin müsterilerinin

istek ve ihtiyaçlari, sadece uluslararasi tasima ve lojistik operasyonlari anlaminda

degil tüm sektörler bazinda tedarik ve dagitim sistemlerinde bir gelisme saglamistir.

Küresellesen dünyada üreticilerin birincil amaci ürün ve hizmetlerini

dünyanin her kösesine ulastirarak talep yaratmaya çalismaktir. Lojistik isletmeleri bu

ihtiyaç dogrultusunda yurtiçi ve uluslararasi operasyonlarda karayolu, havayolu,

1 Commercial Vehicle Fleet Management and Information Systems, Technical Memorandum 1,

Classification of Fleet Operations, and Selection of Candidate Case-Study Fleets , Cambridge, Cambridge Systematics Inc., November 4, 1994, (Çevrimiçi) http://www.itsdocs.fhwa.dot.gov/jpodocs/repts_pr/30101!.pdf, 15.08.2004, s. 2.

4

denizyolu, demiryolu ve nehiryolu olmak üzere tüm tasima türlerinden

yararlanmaktadir lar.

Uluslararasi tasimacilik ve lojistik sektörü, müsterilerden gelen farkli

taleplerle hizla gelisme göstererek, ticaret içerisinde önemli bir yer edinmistir. Bu

ilerleme tasimacilik ve lojistik sektörüne iki yönde etki etmistir. Ilk olarak sektör

içerisindeki profesyonel yönetim anlayisi ve yüksek teknoloji kullanimi

yayginlasmistir. Lojistik isletmeler, ulusal ve uluslararasi operasyonlarinin etkin ve

verimli bir sekilde gerçeklestirilebilmesinde, insan kaynaklarina önemli yatirimlarda

bulunmuslardir. Eleman alimlarinda bireylerin teknik, finansal ve yönetimsel

bilgilere hakim olmalari istenmistir. Bu degisim sektöre profesyonellesme ve

kurumsallasma sürecinde büyük degerler kazandirmis ve sektörü gelistir ici bir etki

saglamistir.

Diger taraftan uluslararasi rekabet karsisinda lojistik operasyonlarda en kisa,

en ekonomik ve en güvenli güzergah planlamasini olusturma, daha donanimli araç

kullanimi, bilisim teknolojilerinden üst düzeyde yararlanma ve sürücülerin egitimi

giderek önem kazanmaktadir. Araç konumlarinin uydu sistemleri ile takip edilmesine

baslanmis, güvenlik açisindan muhtemel problemler görülebilir olmus, kolay iletisim

ve raporlama saglayan bu teknolojiler sayesinde araç ve sürücülerin performanslari

analiz edilebilir hale gelmistir.

1.1. Uluslararasi Karayolu Esya Tasimaciliginda Temel Tanim

ve Kavramlar

Uluslararasi karayolu esya tasimaciliginda siklikla kullanilan temel tanim ve

kavramlarin açiklanmasinda yarar vardir. Bu kavramlarin disinda daha birçok teknik

kavram bulunmaktadir. Fakat bu kisimda filo yönetimi konusunda öne çikan

kavramlarin ele alinmasi uygun görülmüstür.

5

1.1.1. Lojistik

Lojistik, müsterilerin ihtiyaçlarini karsilamak üzere, her türlü ürün, hizmet ve

bilgi akisinin, hammaddenin baslangiç noktasindan, ürünün tüketildigi son noktaya

kadar olan tedarik zinciri içerisindeki hareketinin etkin ve verimli bir sekilde akis ve

depolanmasinin saglanmasi, kontrol altina alinmasi ve planlanmasi sürecidir.2

Lojistigi üretim sisteminin girdi, dönüsüm, çikti ve geri besleme olarak tüm

safhalarini kapsayan destekleyici bir hizmet türü olarak da tanimlamak mümkündür.

1.1.2. Lojistik Isletmesi

Esyanin tedarik noktasindan nihai varis noktasina kadar tüm baglantili tasima,

ve dagitim gibi hareket ve depolama, gümrük ve sigorta islemlerinin etkin ve verimli

bir biçimde yönetimine lojistik, tüm bu süreci saglayan örgüte de lojistik isletmesi

denir.

Ülkemizde Ulastirma Bakanligi tarafindan 2003 yilinda Karayolu Tasima

Kanunu (KTK) ve 2004 yilinda ise Karayolu Tasima Yönetmeligi (KTY) ile sektöre

yasal düzenlemeler getirilmistir.

Bu düzenlemelerde lojistik isletmecisi su sekilde tanimlanmaktadir. Lojistik

isletmecisi, tasimacilik faaliyetinin yani sira; bagimsiz bir isyerinin kullanim hakkina

sahip olarak müsterilerine ait esyayi teslim aldiktan sonra kendi gözetim ve denetimi

altinda yükleme, bosaltma, depolama, istifleme, paketleme, tasnif, etiketleme, satis

veya pazarlama, siparis planlamasi, dagitim, tedarik ve benzeri hizmetlerin tamamini

veya bir kismini üstlenen gerçek ve tüzel kisileri ifade eder.3

2 Metin Çanci, Murat Erdal, Lojistik Yönetimi, UTIKAD Yayini, Istanbul, 2003, s. 35. 3 15.12.2004 tarih ve 25671 Sayili Resmi Gazete, Karayolu Tasima Yönetmeliginde Degisiklik

Yapilmasina Dair Yönetmelik.

6

1.1.3. Endüstri/Esya (Yük)

Esya (yük), insandan baska tasinabilen canli veya cansiz her türlü nesneyi,

ifade eder.4 Endüstri/esya (yük) siniflandirmasi, lojistik isletmesinin hizmet verdigi

endüstri, tasima ve/veya depolama ile sorumlu oldugu esyalarin

bölümlendirilmesidir. Örnegin lojistik isletmesi tekstil, otomotiv, gida, petro-kimya,

vb. endüstrilerin bir veya birkaçina hizmet verebilmektedir. Bu ayirimin

yapilmasinin nedeni, esya özelliklerine göre tasima organizasyonu ve depolama

kosullarinin da degismesidir.

1.1.4. Tam Kamyon Yükü

Tam kamyon yükü (Full Truck Loading-FTL), esya ile dolu kamyon yükü

anlamini tasimaktadir. Bir müsteriye ait tam kamyon dolusu esyanin, genellikle tek

teslim yerindeki alicisina teslim edilmesi söz konusudur.5

1.1.5. Parsiyel Yük

Parsiyel yükler, Ingilizce’de bir kamyonu doldurmayan yük (Less Than Truck

Loading-LTL) anlamina gelmektedir. Ayni tasima güzergahi üzerinde bulunan, farkli

göndericilere ait küçük hacimdeki esyalarin birlestirilerek ayni kamyon ile sevk

edilmesidir.6

1.1.6. Filo

Lojistik isletmesinin karayolu tasima faaliyetini gerçeklestirmek amaciyla

olusturdugu öz mal ve/veya kiralik (taseron) araç topluluguna filo denir.

4 Ulastirma Bakanligi Kara Ulastirmasi Genel Müdürlügü, Karayolu Tasima Kanunu,

(Çevrimiçi) http://www.kugm.gov.tr/ , 26.07.2005, s. 1. 5 Metin Çanci, Murat Erdal, Uluslararasi Tasimacilik Yönetimi , UTIKAD Yayini, Istanbul, 2003, s. 71. 6 A.e., s. 71.

7

1.1.7. Kamu Hizmet Filosu

Devlete ait merkezi veya yerel yönetimlere ait araçlardan olusan kamu hizmet

filolari, kamusal hizmet alaninda kullanilan araçlarin tümünü kapsamaktadir. Sehir

içi otobüs filosu, çevre ve temizlik filosu, itfaiye araçlari filosu, emniyet araçlari

filosu, askeri araç filolari önde gelen örneklerdir.

1.1.8. Özel Filo

Özel sahis veya kurumlara ait olan araç filolari özel filo olarak

tanimlanmaktadir. Gazete dagitimi, ilaç, sigara veya hizli tüketim ürünlerinde

faaliyet gösteren isletmelere ait araç filolarini bu alana örnek göstermek mümkündür.

Özel filolar farkli sektörlerde çesitli tip ve büyüklüklerde olabilmektedir

(Sekil 1-1). Ürün özellikleri ile birlikte, faaliyette bulunulan cografya, filo

büyüklügü, güzergah kullanimi ve zaman planlamasi özel filolarin yönetiminde

temel degiskenlerdir. Ilaç dagitim filolari, gazete dagitim filolari, sigara dagitim

filolari, hizli tüketim ürünleri dagitim filolari, kiralik araç hizmet filolari, personel

tasiyici servis filolari ve sehirlerarasi otobüs filolari önde gelen örneklerdir.

Farkli alanlarda üretim yapan imalatçilar bölgesel, ulusal veya uluslararasi

pazarlara ulasmak için ürünlerini nihai tüketici veya örgütsel alicilara ulastirmak için

araç filolarina ihtiyaç duyarlar. Islenmis gida ürünleri (et, süt vb.), insaat malzemeleri

(kum, çimento, cam, vb.), petrol ürünleri dagiticilari, ev-ofis esyasi ve mobilya

tasiyici isletmeler kendi öz mal araç filolari ile ürün dagitimini üstlenmektedirler.

8

Imalat Endüstrisi

Uluslararasi Ulusal Bölgesel

Küçük Filo Orta Büyüklükte Filo

Büyük Filo

Sabit Güzergahlar

Degisken Güzergahlar

Zamana Duyarli

Zamana Duyarsiz

Gida Insaat

Sekil 1-1: Özel Sektör Araç Filo Yönetimi Tipolojisi.

Kaynak: Commercial Vehicle Fleet Management and Information Systems Technical Memorandum 1 Classification of Fleet Operations, and Selection of Candidate Case-Study Fleets, U.S. Department of Transportation, Federal Highway Administration, November 4, 1994, (Çevrimiçi) http://www.itsdocs.fhwa.dot.gov/jpodocs/repts_pr/30101!.pdf, 15.08.2004, s. 18.

Faaliyette bulunulan endüstri dali tasima planlamasi yapilacak olan ürün

özelliklerini dolayisi ile araç niteligini de belirlemektedir. Et, süt, dondurma gibi

ürünler dogasi geregi çabuk bozulan ürün kategorilerinde oldugu için sogutma

ünitesi bulunan yani frigorofik araçlara gereksinim duyarlar. Petrol ve türevi ürünler,

kimyasal maddeler grubunda olup bu ürünlerin dagitiminin tehlikeli madde tasima

araç ve mevzuatina göre planlanmasi zorunludur.

1.1.9. Filo Büyüklügü

Isletmelerin büyüklük ölçütleri ve siniflandirmalari genellikle resmi veya yari

resmi kurumlar örnegin, Istatistik Enstitüsü, Standartlar Enstitüsü, Sanayi Odasi veya

Ticaret Odasi vb. tarafindan belirlenmektedir. Çalisan sayisi, satis cirosu, kullanilan

enerji miktari gibi kriterler sektör/isletme faaliyet alanina göre degisebilmekle

birlikte büyüklük açisindan bir siniflandirma için temel teskil eden ölçütlerdir.

9

Lojistik isletmesinin sahip oldugu araçlarin sayisina bagli olarak filo

büyüklügü ile ilgili bir siniflandirma yapilabilmektedir. Filo büyüklügü bölgesel,

ulusal ve uluslararasi ölçeklerde degiskenlik gösterebilmektedir. Örnegin ulusal bir

degerlendirmede göreceli olarak büyük bir filoya sahip olan isletme, uluslararasi

ölçeklerde degerlendirildiginde, bu durum degisebilmektedir.

31.07.2004 tarih ve 25539 sayili Resmi Gazete’de yayinlanan Karayolu

Tasima Yönetmeligi’nde, ülkemizde yetki belgesi almanin veya yenilemenin özel

sartlarinin belirtildigi Madde 13 de, C türü yetki belgeleri için yapilan açiklamanin b

bendinde araç filo büyüklügünden bahsedilmektedir. Bu düzenlemeye göre filo,

tasiyicinin kendi adina kayit veya tescil edilmis olan en az 10 birim olmak üzere

toplam 300 ton istiap haddinde esya tasimaya mahsus öz mal ticari araçtan olustugu

belirtilmektedir.7

ABD’de yapilan bir çalismada karayolu araç filolari büyüklüklerine göre

dörde ayrilmaktadir.8

? Küçük Filo (1-19 araç),

? Orta Büyüklükte Filo (20-99 araç),

? Büyük Filo (100-499 araç),

? Çok Büyük Filo (500 ve üzeri araç).

ABD’de yapilan çesitli tipteki ticari araçlarin; kamyon, çekici, panelvan,

otobüs vb. tümünün dahil edildigi 2004 Mali Yili Federal Filo Raporu baslikli bir

diger çalismada ise, sahip olunan araç sayisi 2000’den az ise küçük filo, araç sayisi

2000’den fazla ise büyük filo olarak siniflandirilmistir.9

7 Ulastirma Bakanligi Kara Ulastirmasi Genel Müdürlügü, Karayolu Tasima Yönetmeligi,

(Çevrimiçi) http://www.kugm.gov.tr/ , 26.07.2005, s. 14. 8 Commercial Vehicle Fleet Management and Information Systems, Technical Memorandum 2,

Summary of Case Study Interviews , Cambridge, Cambridge Systematics Inc., October 1997, (Çevrimiçi) http://www.itsdocs.fhwa.dot.gov/jpodocs/repts_pr/30101!.pdf, 15.08.2004, s. 3.

9 General Services Administration (GSA), Office of Governmentwide Policy, (Çevrimiçi) http:/ /www.gsa.gov/policy, 1.03.2005, s. 4.

10

1.1.10. Filo Yönetimi

Filo yönetimi kisaca isletmenin sahip oldugu araç filosunun etkin ve verimli

bir sekilde kullanimidir. Filo yönetimi, esya, araç ve sürücü ile ilgili tüm

operasyonlari kapsayan faaliyetler bütünüdür. Araçlarin tamir bakimi, uydu destekli

araç takip sistemleri, sefer planlamasi, tasima belgelerinin hazirlanmasi, sürücü

idaresi gibi konular filo yönetimi dahilinde gerçeklesen is süreçleridir.

1.1.11. Filo Yöneticisi

Filo yöneticisi, lojistik isletmesi araç filosunun etkin ve verimli sekilde

yönetiminden sorumlu olan kisidir. Filo yöneticisi, örgüt içi operasyon süreçleri ile

ilgili tüm degisken faktörlerden haberdar, dis çevrede meydana gelen ani

degisiklikler karsisinda kisa zamanda ve yerinde karar vererek araç filosunun

hareketlerini düzenlemekle sorumludur.

1.1.12. Operasyon

Karayolu esya tasimaciligi yapan bir isletmenin faaliyet alani içerisinde

yaptigi lojistikle ilgili her isin baslangiçtan bitime kadar olan süreci operasyon olarak

adlandirilmaktadir.

1.1.13. Cografi Büyüklük

Cografi büyüklük, lojistik isletmesinin hizmet verdigi cografya; baska bir

ifade ile operasyonlarin cografi dagilimidir. Bir tasiyici faaliyet alanina göre

bölgesel, ulusal, uluslararasi veya her üç cografi alanda birden hizmet

sunabilmektedir. Yurtiçi düzenlemelerin yani sira uluslararasi örgütler tarafindan

ortaya konan hukuki çerçeve farkliliklar göstermektedir. Bu nedenle hizmet verilen

cografya büyüdükçe isletmenin sahip olmasi gereken Pazar deneyimi ve uzmanlik

seviyesi artmaktadir.

11

1.1.14. Güzergah

Bir aracin kalkis noktasindan varis noktasina kadar izledigi yol güzergah

olarak tanimlanmaktadir. Araçlar tasima organizasyonu sirasinda güzergah

seçimlerinde karayolunu kullanabildikleri gibi denizyolu baglantili RO-RO

operasyonlari ve demiryolu RO-LA operasyonlari gibi kombine tasimacilik

türlerinden de yararlanabilmektedirler.

1.1.15. Zaman

Lojistik isletmeleri için zaman planlamasi çok önemli bir kavramdir ve

operasyonlar zamana duyarlidir. Lojistik bir operasyon içerisinde her sey yapilmasi

gereken zamanda yerine getirilmelidir. Aksi takdirde tek bir kisi, araç veya bölümün

neden olacagi gecikme, zincirleme olarak tüm operasyonlari aksatabilmekte ve bu

durum nihai olarak müsteri memnuniyetine yansiyarak isletme pazar kaybina neden

olabilmektedir.

1.2. Lojistik Isletmesi Organizasyon Yapisi

Lojistik isletmeleri ölçek ve faaliyet alanlarina göre farkli organizasyon

yapilarina sahip olabilmektedirler. Bu bakimdan her isletmenin kendi içerisindeki

bölümlerin sorumluluklari ve faaliyet sinirlari da degisim göstermekte ve bir

anlamda özgünlük tasimaktadir. Örnek bir lojistik isletmesine ait organizasyon

semasini asagidaki gibi görmek mümkündür (Sekil 1-2).

12

Sekil 1-2: Lojistik Isletmesi Organizasyon Semasi Örnegi.

Örnek organizasyon semasinda lojistik isletmesi, yönetim kuruluna bagli bir

genel müdür ve ona bagli isletme bölümlerinden olusmaktadir. Isletme içerisinde tüm

tasimacilik türlerine ait, karayolu, denizyolu, demiryolu ve havayolu operasyonlari

için ayri bölümler bulunmaktadir. Bu durum isletmenin faaliyet alaninin genisligini

göstermektedir. Organizasyon semasi isletmenin öz (çekirdek) faaliyetlerini

olusturan lojistik semsiyesi içindeki bölümler ile tamamlayici faaliyetleri olusturan

destekleyici bölümlerden meydana gelmektedir. Her bölümün basinda genel müdüre

bagli bölüm müdürleri bulunmaktadir. Lojistik bölümlerin genel isleyisine

bakildiginda; karayolu, denizyolu, demiryolu ve havayolu tasimacilik ve depo

bölümleri, ithalat ve ihracat bölümlerinden gelen talebe göre tasima organizasyonunu

yapmaktadirlar. Pazarlama, insan kaynaklari, muhasebe-finans ve hukuk bölümleri

ise isletmenin tamamlayici destek bölümleri olup isletmenin etkin ve verimli

çalismasini saglamaktadirlar.

1.3. Lojistik Isletmesi Temel Is Süreçleri

Tasima organizasyonu, dagitim, depolama, gümrükleme ve sigortalama

faaliyetleri lojistik isletmesinin temel is süreçlerini olusturmaktadir. Günümüzde

üretici isletmeler, esyalara hasar vermeden ve herhangi bir gecikme olmadan tam

Yönetim Kurulu

Genel Müdür

Karayolu Tasimaciligi

Denizyolu Tasimaciligi

Demiryolu Tasimaciligi

Havayolu Tasimaciligi

Depo Ithalat Ihracat

Insan Kaynaklari

Muhasebe Finans

Hukuk Pazarlama

13

zamaninda tasiyacak, lojistikle ilgili her türlü hizmeti verecek profesyonel bir

yardima ihtiyaç duymaktadirlar. Lojistik isletmeleri egitimli personel, bilisim

teknolojileri ve modern araç filolari ile müsterilere tasima, dagitim, depolama,

gümrükleme ve sigortalama hizmetleri vererek bu katkiyi saglamaktadir.

Lojistik isletmesinin temel is süreçlerinin isleyisini asagidaki gibi görmek

mümkündür (Sekil 1-3). Lojistik konusunda destege ihtiyaç duyan müsteri, lojistik

isletmesinin pazarlama bölümüyle iletisime geçerek hizmet talep etmekte ve fiyat

teklifi istemektedir. Müsteri, pazar arastirmasi yaparak kendisine sunulan en uygun

fiyat-hizmet teklifini seçer ve hizmet almaya karar verdigi isletme ile sözlesme

yapar. Böylece teknik, mali ve hukuki konularda anlasma saglanir. Bu asamadan

sonra lojistik isletmesi verecegi hizmeti planlayarak operasyon süreci baslatilir. Önce

esyayi tasiyacak araç, esyanin varis yeri, kilosu ve hacmi dikkate alinarak gerekli

ayarlamalarda bulunulur. Araç isletmenin kendisine ait öz mal varligi olabilecegi gibi

baska bir isletmeden de kiralanabilmektedir.

Esyanin muhafaza edilmesi ve araca yerlestirilmesi süreci olan yükleme,

depolama ve elleçleme operasyonlarinda araç teslim yerine göre örnegin, müsterinin

adresine gönderilerek yükleme yapip gümrüge gidebilecegi gibi, esya müsteri veya

lojistik isletmesine ait olan baska bir araçla lojistik isle tmesinin deposuna getirilerek

buradaki depo görevlileri tarafindan da sefer aracina yüklenebilmektedir.

Esyanin araca yüklenmesi, aracin sefere çikis zamani, yoldaki durumu, varis

ve bosaltma zamani gibi konular araç takip sorumlusu tarafindan düzenli olarak

kontrol edilir ve ilgili müsteri temsilcisine bilgi verilmektedir.

14

Müsteri Temsilcisi

Pazarlama

Lojistik Hizmet

Mali Isler

Filo/Depo/ Taseron

Müsteri Talebi

Hizmet Fiyati

Teklif ve Sözlesme

Mali ve Hukuki Destek

Hizmet Planlama ve Operasyonun

Baslamasi

Hizmet Durum

Bilgilendirme

Maliyet

Konsolidasyon

Bilgilendirme

Fatura ve Ekleri

Fatura

Düzenleme ve Ödeme Takibi

Ödeme

Araç ve Depo Destegi

Tasima ve Depolama

Maliyetlerin Aktarilmasi

Tahsilat

Mutabakat

Sekil 1-3: Lojistik Hizmet Süreci. Kaynak: Omsan Lojistik A.S., Yeniden Yapilanma El Kitabi , Temmuz 2001, s. 82.

Müsteri temsilcisi aldigi bilgileri isletme müsterisine ileterek onun araç ve

esyanin durumundan haberdar olmasini saglar. Lojistik isletmesi verdigi hizmet

süreci sonunda verilen hizmetin bedelini faturalandirilarak müsteriye gönderir.

Lojistik sözlesmesinde belirtilen ödeme yöntemine göre müsteri yükümlülüklerini

yerine getirir. Muhasebe bölümü müsteri ödemelerinin zamaninda yapildigini kontrol

ederek bilgi ve nakit akisini düzenlemektedir.

15

2. FILO BÖLÜMÜ ORGANIZASYON YAPISI VE

FILO OPERASYON YÖNETIMI

2.1. Filo Bölümü Organizasyon Yapisi

Filo bölümü lojistik isletmesinin kalbidir. Filo bölümü, tasima isiyle ilgili

olarak araçlarin yönlendirildigi, takip edildigi, tamir bakim islemlerinin yapildigi,

sigorta hizmetlerinin verildigi, araç, sürücü ve tasinan esyayla ilgili degerli

evraklarin takibe alindigi, operasyonlara ait maliyet hesaplamalarinin yapildigi

bölümdür. Lojistik isletmelerinin araç filolari arasindaki büyüklük farki paralel bir

biçimde isletmelerde filo bölümlerinde kendisini göstermekte, bu bölümde yer alan

alt birimlerin yetki ve sorumluluk alanlarini da farklilastirmaktadir.

Filo Müdürü

Dispozisyon Araç Tamir/Bakim

Araç Takip

Sigorta Evrak Takip

Hesap Islemleri

Operasyon Gümrükleme

Sekil 2-1: Lojistik Isletmesi Filo Bölümü Organizasyon Semasi Örnegi.

Yukarida örnek verilen filo bölümü organizasyon semasinda, filo müdürüne

bagli alt birimlerde; operasyon, dispozisyon, araç takip, tamir-bakim, sigorta, evrak

takip, hesap islemleri ve gümrükleme vardir (Sekil 2-4). Araç filosunun yurt içi ve

uluslararasi organizasyonlari operasyon alt birim sorumlulari tarafindan

yapilmaktadir. Dispozisyon birimi tasinacak esyanin hangi araca ne sekilde

yüklenecegini düzenlemektedir. Seferdeki araçlar, araç takip birimi çalisanlari

tarafindan takip edilmektedir. Tamir-bakim atölyesinde her aracin düzenli olarak

tamir ve koruyucu bakim islemleri yapilmaktadir. Sigorta birimi, tasinan esya ve

araçta olasi bir hasar durumu için sigorta poliçesini, yapilan sözlesmeyi ve raporlari

dikkate alarak sigorta islemlerini takip etmektedir. Evrak takip, esyanin tasimasinin

16

saglikli yapilabilmesi için gerekli olan esya, araç, sürücü ve gümrük ile ilgili

belgelerin hazirlanmasi islemlerini yapmaktadir. Hesap islemleri ise sefere çikacak

olan araç sürücülerinin yol masraflari için harcirah verilmesi, dönen her aracin

yaptigi harcamalarin kaydedilmesi, sürücülere ücret ve prim ödenmesi islemlerinden

olusmaktadir. Gümrükleme birimi de ihracat esyasinin çikis ve ithalat esyasinin giris

gümrük islemlerinin yapilmasi islemlerini gerçeklestirmektedir. Tüm bu birimlere

“filo bölümünün temel yapitaslari” basligi altinda ayrintili olarak deginilecektir.

2.2. Filo Bölümünün Temel Görevleri

Filo bölümünün temel görevlerini asagidaki gibi siralamak mümkündür:

- Isletme Araçlarinin Yönetimi

- Araçlarin Sefere Hazir Hale Getirilmesi

- Sürücü ve Taseron Yönetimi

- Güzergah Maliyet Analizi

- Araç Tamir ve Bakimlari

- Performans Degerlemesi.

2.2.1. Isletme Araçlarinin Yönetimi

Lojistik isletmesi araçlarinin yönetimi, yurt içi ve uluslararasi araç

operasyonlarinin yapilmasi, araç takip, degerli evrak takip, araçlarin demiryolu RO-

LA ve denizyolu RO-RO rezervasyonlarinin yapilmasi, araç tamir-bakimlari, araç

yenileme, sürücülerin sefere hazirlanmasi, güzergah seçimi, belirlenen güzergaha

göre araç maliyet hesaplamalarinin yapilmasi gibi konulari kapsamaktadir.

2.2.2. Araçlarin Sefere Hazir Hale Getirilmesi

Filo içerisindeki tüm araçlar müsterilerden gelebilecek araç taleplerini

karsilamak üzere her an sefere yani yola çikmaya hazir halde tutulmalidir. Bunun

17

için isletme garajinda bulunan araçlarin tamir ve koruyucu bakimlarinin düzenli

olarak yapilmasi ve gerektigi anda her aracin sürücüsü ile birlikte hazir olmasi

saglanmalidir. Lojistik isletmesi garajindaki araçlar disinda, seferde olan ihracat

bosaltmasini yapmis araçlarin da, ithalat yüklemesi yapabilmeleri için gerekli yerlere

yönlendirilmeleri bu baslik altinda degerlendirilmektedir.

2.2.3. Sürücü ve Taseron Yönetimi

Isletme merkezinde bulunan öz mal ve/veya kiralik araçlar ve sürücüleri ile

ayni zamanda yolda olan araçlar ve sürücülerin sorumluluklari dahilinde yönetimidir.

Araçlarin yükleme, bosaltma, gümrük islemlerinin takip edilmesi, araç sürücülerinin

denetlenmesi konularini kapsamaktadir.

Lojistik sürecinde isletme, isletme sürücüsü, tasima isleri organizatörü1

(freight forwarder), taseron (alt) tasiyici isletme ve taseron sürücüsünün görev

dagilimlarina bagli olarak farkli sorumluluklari vardir.

Sekil 2-2: Lojistik Isletmesi Is Modeli.

Kaynak: Commercial Vehicle Electronic And Telematic Architecture (COMETA), Handbook of Fleet Managers, (Çevrimiçi) http://www.cometa-project.com/docs/FleetMHandb.pdf, 05.06.2005, s. 10.

1 Karayolu Tasima Yönetmeligi 4. Madde kapsaminda verilen tanima göre, Tasima Isleri

Organizatörü: Karayolu Tasima Kanunu, bu Yönetmelik ve ilgili diger mevzuatin tasimacilik sifati ile faaliyet gösterenlere getirdikleri yükümlülük ve sorumluluklar çerçevesinde tasimaci kabul edilerek, bu Yönetmelige göre yetki belgesi almis gerçek ve tüzel kisilerin imkan, kabiliyet ve kapasiteleri ile gerektiginde diger tasima türlerinden de yararlanarak veya bunlari kullanarak kombine tasimacilik dahil kendi nam ve hesabina tasima yaptirarak tasima faturasi düzenleyecek tüzel kisileri ifade etmektedir.

FILO BÖLÜMÜ ARAÇ

FILO SÜRÜCÜSÜ

LOJISTIK ISLETMESI

PAZARLAMA BÖLÜMÜ

Is Modeli 1: Lojistik Isletmesi

18

Lojistik isletmesi öz mal araçlarindan olusan bir filoya sahiptir. Filo bölümü,

araç ve sürücülerin yönetiminden sorumlu olup pazarlama bölümü ile koordineli

çalismaktadir (Sekil 2-1). Lojistik isletmesinin katlandigi temel maliyetleri ise

asagidaki gibi siniflandirmak mümkündür:

? Araç isletme maliyetleri;

o Araç satin alma

o Amortisman

o Akaryakit

o Tamir-Bakim

o Sürücü istihdami ve egitimi

? Pazarlama maliyetleri

FILO SÜRÜCÜSÜ

(Öz Mal Araci Yok)

Tasima Isleri Organizatörü

FILO BÖLÜMÜ ARAÇ

LOJISTIK ISLETMESI

Is Modeli 2: Lojistik Isletmesi ve Tasima Isleri Organizatörü Iliskisi.

Sekil 2-3: Lojistik Isletmesi ve Tasima Isleri Organizatörü Iliskisi Modeli.

Kaynak: Commercial Vehicle Electronic And Telematic Architecture (COMETA), Handbook of Fleet Managers, (Çevrimiçi) http://www.cometa-project.com/docs/FleetMHandb.pdf, 05.06.2005, s. 10.

Lojistik isletmesi öz mal araç filosu sahipligi ve sürücülerini istihdam

ederken zaman zaman tasima isleri organizatörü bir isletme ile de çalisabilmektedir

(Sekil 2-2). Bu is iliskisi içerisinde pazarlama ve esya temini konusunda tasima isleri

organizatörü isletmeden destek almaktadir. Bu is modelinde lojistik isletmesinin

lojistik faaliyetler içerisinde tasima islerine odaklandigini nisbi olarak pazarlama

19

faaliyetlerinin zayif oldugunu ve daha çok tasiyici kimligine yaklastigini söylemek

mümkündür. Lojistik isletmesinin bu modelde katlandigi maliyetler,

? Araç isletme maliyetleri;

o Araç satin alma

o Amortisman

o Akaryakit

o Tamir-Bakim

o Sürücü istihdami ve egitimi

seklinde siralanirken, tasima isleri organizatörü isletmenin sorumlulugu müsteri

bulma ve esya temini konusunda yogunlasmaktir ve pazarlama maliyetleri yüksektir.

Lojistik isletmesi personeli olan sürücü ise hem kendi çalistigi kurum ve hem de

tasima isleri organizatörü isletme ile iletisim halinde olup uyumlu çalismak

durumundadir.

ALT TASIYICI ISLETME

-TASERON-

LOJISTIK

ISLETMESI

BAGIMSIZ SÜRÜCÜ

(Araç Sahibi) -TASERON-

TASIMA ISLERI

ORGANIZATÖRÜ

Is Modeli 3: Lojistik Isletmesi, Bagimsiz Sürücü ve

Tasima Isleri Organizatörü Iliskileri.

Sekil 2-4: Lojistik Isletmesi, Bagimsiz Sürücü ve

Tasima Isleri Organizatörü Iliskileri Modeli. Kaynak: Commercial Vehicle Electronic And Telematic Architecture (COMETA), Handbook of Fleet Managers, (Çevrimiçi) http://www.cometa-project.com/docs/FleetMHandb.pdf, 05.06.2005, s. 10.

20

Sektörde lojistik isletmesi, tasima isleri organizatörü ile alt tasiyici ve öz mal

araç sahibi bagimsiz sürücü arasinda zaman zaman is iliskisi gerçeklesebilmektedir.

Lojistik isletmeleri ve tasima isleri organizatörleri özellikle yogun is sezonlarinda

veya acil durumlarda taseron konumundaki alt tasiyicilar veya öz mal araç sahibi

sürücülerle esya tasima isleri yapabilmektedir.

Lojistik isletmesi ve tasima isleri organizatörü isletme pazarlama faaliyetleri

ile temin ettikleri esyanin tasinmasi sürecinde ihtiyaci duyulan araci alt tasiyici veya

araç sahibi sürücü yolu ile temin edebilmektedirler. Taseron olarak çalisan alt tasiyici

ve bagimsiz sürücü araç isletme maliyetlerine katlanirken pazarlama maliyetlerinden

tasarruf etmektedirler. Bu isbirligi içerisinde taraflarin sorumluluklarini

sözlesmelerle belirlenirken uzun dönemli isbirligi için karsilikli güven sarttir.

2.2.4. Güzergah Maliyet Analizi

Güzergah maliyet analizi, aracin sefer içerisindeki hareketi sirasinda

akaryakit maliyetlerinden lastik kullanimina, tamir bakim maliyetlerinden uydu takip

sistemlerine kadar birçok unsuru içermektedir. Ayrica sefer sir asinda otoban, köprü

geçis ücretleri ile sürücü harcirahlari da bu kapsam içerisinde düsünülmektedir. Her

sefer için güzergah maliyetlerinin hesaplanmasi örnekleri teorik ve uygulama

bölümlerinde genis bir sekilde ele alinacaktir.

2.2.5. Araç Tamir ve Bakimlari

Tüm araçlarin sefere çikmadan önce ve dönüslerinde tamir ve bakimlari

yapilmaktadir. Sefer öncesinde özellikle araçlarin fren, far, motor yagi, lastikleri

kontrol edilerek genel araç temizligi yapilir. Her araçta güvenlik açisindan yedek

lastik, yangin tüpü, merdiven gibi yardimci unsurlar bulundurulmalidir.

21

2.2.6. Performans Degerlemesi

Performans degerlemesi genis anlamda bütün isletmenin dar anlamda ise filo

bölümünün verimliliginin ve etkinliginin ölçülmesidir. Araç, sürücü ve taseron (alt

tasiyici) performanslari, iç ve dis müsteri memnuniyeti gibi temel göstergeler analiz

edilerek filo bölümünün performansi degerlendirilmektedir.

2.3. Filo Operasyon Yönetimi

Günümüz rekabet kosullari içerisinde lojistik isletmelerinin tüm kaynak ve

varliklarini rasyonel bir biçimde degerlendirmeleri gerekmektedir. Lojistik

isletmeleri için özellikle ellerinde mevcut bulunan araç-gereç ve sürücü temelinde

insan kaynaklarinin etkin kullanimi, “filo yönetimi” olarak karsimiza çikmaktadir.

Bu baslik içerisinde; 2

- Araçlarin etkin ve verimli olarak isletilmesi,

- Güzergah seçimi,

- Esya planlamasinin yapilmasi,

- Koordineli parça ve esyalarin organizasyonu,

- Sefer (araç gidis-gelis) sürelerinin kisaltilmasi,

- Maliyetlerin en aza indirilmesi,

gibi konular hayati önem arz etmektedir.

Filolarin temel özellikleri arasinda kayitli araçlarin tiplerine göre sayilari

(çekici, kamyon, vb.), yükleme kapasiteleri, kullanildiklari cografi alanlar, römork

tipleri ve araçlarin teknik özellikleri (aks sayilari, modeli, yasi vb.) basta gelen

unsurlardir.

Lojistik isletmelerinin, müsteri taleplerine en uygun sekilde cevap

verebilmeleri, basarili filo operasyonlarinin gerçeklestirilmesi ile mümkün

2 Murat Erdal, “Filo Yönetimi”, Roder Dergisi, Sayi: 07/2003, s. 44.

22

olmaktadir. Filo operasyonlari, lojistik sektöründe faaliyet gösteren isletmelerin

hayat damarlarini olusturmaktadir. Lojistik isletmesinin esya tasiyan her araci bir

operasyon anlamina gelmektedir.

Filo yönetiminin operasyon sürecinin temel asamalari Sekil 2-5’de

gösterilmistir. Tasinacak esyasi olan müsteri, yapilan sözlesme sonrasinda lojistik

isletmesinden ihtiyacinin karsilanmasina yönelik olarak araç talebinde

bulunmaktadir. Müsterinin talebi göz önüne alinarak tahsis edilen araç için filo

bölümü tarafindan bir güzergah planlamasi yapilmaktadir. Filo bölümü tarafindan

esya özelliklerine uygun olan araç seçilmekte ve sürücü atamasi yapilmaktadir.

Isletmenin elinde müsterinin istedigi tarihlerde araç bulunmamasi durumunda

taseronlarla baglantiya geçilerek araç bulunabilmektedir. Araç, sefer öncesi

kontrollerde bakim islemleri tamamlandiktan sonra yola çikmaya hazirlanir ve esya

araca yüklenir. Aracin sürücüsü fiziki ve mental açidan sefere hazir hale getirilir.

Sürücünün sefer sürecinde yapacagi harcamalar; otoyol geçisleri, sinir-gümrük

geçisleri, dinlenme ve konaklama ücretleri vb. göz önünde bulundurularak avans

verilir. Böylelikle sefer için gerekli temel hazirliklar tamamlanir.

Filo operasyon planlamasinda araç, belirlenen zamanda sefere çikar ve esya

zamaninda aliciya teslim edilir. Sürücü sefer sirasinda, yükleme, bosaltma, gümrük

islemleri, sinir geçisleri, yol sartlari vb. durumlardan filo operasyon sorumlusunu

bilgilendirir.

Esya alicisina teslim edildikten sonra müsteri için yapilan tasimanin

maliyetleri gözden geçirilerek hesap kapama islemleri yapilmalidir. Bunun için sefer

boyunca yapilan tüm harcamalar dikkate alinarak maliyetler konsolide edilmeli ve

sürücü avans hesabi, sürücünün yolda yaptigi harcamalar tespit edildikten sonra

kaydedilerek ve gerekli ödemeler yapilarak kapatilmalidir.

23

Lojistik Hizmet

Maliyetlerin Konsolide Edilmesi

Avansin

Kapatilmasi

Hesap Kapama ve Maliyetlerin Olusturulmasi

Sefer Durum Bilgilendirme

Filo Yönetimi

Araç Talebi ve Güzergah Planlamasi

Uygun Araç ve Sürücünün Belirlenmesi

Sefer Hazirlik Islemlerinin

Tamamlanmasi

Tasima

Aracin Filoya

Dönüsü

Avans Verilmesi

Mali Isler

Özmal veya

Taseron

Araç ve Sürücü

Temini

Sekil 2-5: Filo Operasyonel Sürecinin Temel Asamalari.

Kaynak: Omsan Lojistik A.S., Yeniden Yapilanma El Kitabi , Temmuz 2001, s. 92.

Tasidigi esya ile ilgili olarak varis noktasinda teslim islemlerini

tamamlayarak ihracat tasimasini bitiren aracin, önceden temin edilen esya ile ithalat

yüklemesi yaparak geri dönüsü saglanir. Isletme filosunun verimli kullanim

ölçütlerinden birisi de araçlarin dönüs yükü ile dolu bir biçimde yola çikmasidir.

Filo operasyon süreci bir örnekle kisaca su sekilde açiklanabilir: A otomotiv

fabrikasi Türkiye’ye ithalat yapmaktadir ve X,Y ve Z lojistik isletmeleri ile anlasmali

olarak ithalat esyalarini bu isletmelerin araçlariyla tasitmaktadir. A otomotiv

fabrikasi ithalatini daha çok X lojistik isletmesi ile gerçeklestirmektedir ve

isletmeden günlük olarak araç talebinde bulunmaktadir. A otomotiv fabrikasi tasima

taleplerini bir gün önceden X lojistige bildirir ve X lojistik operasyon bölümü

çalisanlari kendilerine gönderilen programi inceleyerek A otomotiv fabrikasina bir

sonraki gün yükleme talebi için istenilen tipte araç veya araçlari rezerve eder. Eger X

lojistik isletmesi elinde yeterli araç olmadigini örnegin talep edilen sayidan 2 araç az

gönderebilecegini bildirirse bunun üzerine A otomotiv fabrikasi bu iki araçlik eksigi

24

Y ve Z Lojistik isletmelerinden gidermeye çalisacaktir. Bununla beraber X Lojistik

Isletmesi A otomotiv fabrikasinin istedigi sayida araci yükleme için ayirmis iken

otomotiv fabrikasi yüklemeyi iptal ederse örnegin talep edilen 5 araçlik yüklemenin

ikisinin iptal edilmesini isterse bu durumda operasyon sefi bosta kalan araçlarini

bekleyen diger müsteri taleplerini karsilamak için yönlendirecektir.

2.4. Filo Bölümünün Diger Isletme Bölümleri ile Iliskileri

Filo bölümü isletmenin dis çevresini takip ederek degisimlerden haberdar

oldugu gibi isletme içerisinde yer alan diger bölümlerle de sürekli iletisim halindedir.

Filo operasyonlarinin basarili olmasi, bölüm için gerekli olan tüm yazilim ve

donanimlari kullanmasindan geçmektedir. Lojistik isletmeleri için yazilim ve

donanim ürünleri, filo yöneticisinin araçlarini düzenli bir sekilde takip etmesini

saglayan, iletisimi ve veri aktarimini kolaylastiran bilisim teknolojileridir.

Uydu takip sistemleri araç operasyonlarini kolay takip edilebilir bir hale

getirmekte, araç ve sürücü ile her an iletisim kurularak acil ve beklenmedik

durumlarda müdahale yapmayi kolaylastirmaktadir. Bu sayede isletmelerin zaman,

para ve en degerlisi müsteri kaybi minimuma inmektedir.

Katma deger hizmetler olarak adlandirilan sigorta, gümrük, hukuk ve

danismanlik islemleri, lojistik isletmesinin müsterilerine sundugu üçüncü parti

hizmetleridir. Isletme yönetiminde baslayarak muhasebe-finans, insan kaynaklari,

pazarlama-satis faaliyetleri ise isletme destek fonksiyonlari olarak görev yapmaktadir

(Sekil 2-6).

25

Bilisim Teknoloji Hizmetleri

Tasimacilik Yönetimi

Isletme Yönetimi

Katma Deger Hizmetleri

Depo ve Envanter Yönetimi

Muhasebe

Finans

Insan Kaynaklari

Pazarlama

Satis

Sekil 2-6: Filo Yönetimi ile Diger Isletme Bölümleri Iliskileri.

Kaynak: Srinivasa Raop, Saurabh Swarup, Business Intelligence and Logistics , White Paper, Wipro Technologies, (Çevrimiçi) http://www.idii.com/wp/bilogistics.pdf, 3.5.2005, s. 3.

Tasinmasi ve muhafaza edilmesi planlanan esyalar depolarda korunmakta,

kilo, koli veya palet adedi olarak kayit altina alinarak envanteri tutulmaktadir.

Göndericinin esya ile ilgili agirlik ve miktar beyanlarinin fiili durumda tutmasi,

esyanin düzgün sekilde ve zamaninda araca yüklenmesi, aracin zamaninda yola

çikabilmesi için önemli bir konudur. Depo bölümünün müsteriden gelen esyayi

kontrol etme sorumlulugu ayni zamanda ithalat ve ihracat bölümlerinin de

faaliyetlerine etki etmektedir.

Muhasebe-finans isletmenin bugünü ve gelecegini dogrudan ilgilendiren

mali, insan kaynaklari isletmenin is gücü ve pazarlama-satis bölümleri ise isletmenin

pazarlama politikalarini belirleyen bölümlerdir. Bütün bölümler isletme için

yarattiklari katma deger faaliyetlerinden sorumludurlar.

Filo bölümü muhasebe-finans, insan kaynaklari, pazarlama, ihracat, ithalat,

hukuk, sigorta ve depo gibi diger isletme bölümleriyle siki iliski içerisindedir. Bu

iliskileri asagidaki gibi degerlendirmek mümkündür.

26

2.4.1. Muhasebe-Finans Bölümü ile Iliskiler

Lojistik isletmesinin filo yönetimi ile ilgili olarak en büyük maliyet

kalemlerinin basinda filo genislemesi veya daralmasi anlamini tasiyan araç satin

alma ve yenileme gelmektedir. Diger maliyetleri ise yurtiçi ve uluslararasi filo

operasyon maliyetleri, sürücü personel giderleri, akaryakit, lastik, tamir-bakim

maliyetleri, araç kiralama ve teknoloji maliyetleri seklinde siralanmaktadir. Bu tür

kapsamli ve isletme için hayati anlam tasiyan bu bilgilerin derlenip toparlanmasi filo

yönetiminin sorumluluk alanidir ve saglikli bir sekilde muhasebe-finans bölümüne

rapor halinde sunulmak zorundadir.

Muhasebe-finans bölümü, filo bölümünden günlük, haftalik ve aylik maliyet

raporlarini talep eder ve bu raporlar dogrultusunda finansal akislari düzenler.

Örnegin bir aracin Türkiye’den yurt disina sevk edilmesinde filo yönetimi tarafindan

belirlenen güzergah maliyet analizleri dogrultusunda yol geçis ücretleri, akaryakit,

sürücü harcirahi vb. giderler tespit edilir muhasebe bölümüne bildirilerek sefer

bütçesi hazirlanir. Diger taraftan istihdam edilen sürücülerin aylik ücret ve primleri

filo bölümü tarafindan olusturularak muhasebe bölümünün onayina sunulur.

Özellikle araç filosu büyük ve istihdam edilen sürücü sayisi fazla olan lojistik

isletmelerinde muhasebe bölümlerinin islem yükü çok olmaktadir.

2.4.2. Insan Kaynaklari Bölümü ile Iliskiler

Filo büyüklügüne bagli olarak araç sayisi fazla olan lojistik isletmelerinde en

büyük personel istihdami en fazla filo bölümünde olmaktadir. Örnegin 300 araçlik

bir filoya sahip lojistik isletmesinin is süreçlerine ve faaliyet alanlarina bagli olarak

minimum araç basina bir sürücü planlamasi yapilmakta bu durum sadece 300 sürücü

anlamini tasimaktadir. Fakat bunun yaninda sefer sonrasi dinlenmeler, yurtiçi ve

yurtdisi tasimalardaki muhtemel aksama, gecikme veya kaza durumlari için ilave

sürücü istihdami da söz konusu olmaktadir. Bütün bu filo faaliyetleri ile ilgili

27

istihdam, filo bölümünün talebi, insan kaynaklari bölümünün bilgisi ve tepe

yönetimin onayi dogrultusunda gerçeklestirilir.

Filo bölümü lojistik isletmesi içerisinde insan kaynaklari bölümü ile sürekli

iliski halindedir. Insan kaynaklari tüm isletme bölümlerinin ihtiyacina yönelik uygun

personeli arastirmak, temin etmek ve daha sonrasinda o personele ait kariyer

yönetimi, kisisel gelisim, egitim, ücretlendirme, performans degerleme gibi konularla

ilgilenmektedir.

Filo bölümü uzmanlik alani geregi insan kaynaklari bölümüne ihtiyaç

duydugu operasyon elemanlarini ve sürücü profillerini tanimlar. Insan kaynaklari

bölümü ihtiyaç duyulan bölüm ve eleman profili ile ilgili olarak adaylarla ön

görüsmeleri yapar. Ancak nihai onay adayin mesleki bilgi ve birikimin filo

bölümünün ilgili yöneticisi tarafindan gerçeklestirilen görüsme sonrasinda verilir.

Mevcut ve yeni ise alinan elemanlarin profesyonellik, is ahlaki ve kurum kültürüne

yönelik olarak mesleki ve kisisel gelisim egitimleri insan kaynaklari tarafindan

düzenlenmektedir. Filo sahibi lojistik isletmelerinde yurtiçi ve yurtdisi sefer

programlarindan dolayi, egitim planlamalari için uygun takvimin olusturulmasinda

filo ve insan kaynaklari bölümleri koordineli bir biçimde hareket etmek

durumundadirlar.

2.4.3. Pazarlama Bölümü ile Iliskiler

Pazarlama bölümü müsterisine lojistik hizmet paketi ile ilgili olarak fiyat

teklifi sunmadan önce filo bölümünün yapacagi operasyonlardan dolayi katlandigi

maliyetlerin tutarini bilmek durumundadir. Isletme içerisinde siklikla bu iki bölüm

arasinda gerginlik yasanabilmektedir. Pazarlama bölümü siddetli rekabet ortaminda

yeni müsteriler kazanma ve isletme pazar payini artirma adina zaman zaman basa bas

maliyetlerde ya da daha düsük fiyat politikasi uyguladiginda filo bölümü bu duruma

karsi çikabilmektedir.

28

Müsteriler tasinan esyalari ile ilgili bilgi almak istediklerinde pazarlama

bölümünde görevli olan müsteri temsilcileri, filo bölümünde görevli olan araç takip

sorumlusu ile iletisime geçerek aracin yeri, varis zamani, yük durumu vb. konularda

bilgi almaktadirlar. Bazi durumlarda da bilgi talebi ters yönde çalismaktadir.

Örnegin, aracin gümrük geçislerinde herhangi bir eksik evrak problemiyle

karsilasilmasi gibi durumlarda aracin bir an önce yoluna devam edebilmesi için araç

takip sorumlusu müsteri temsilcisinden gerekli evraklarin müsteriden temin edilmesi

talebinde bulunabilmektedir.

2.4.4. Ihracat Bölümü ile Iliskiler

Bazi lojistik isletmelerinde pazarlama bölümünün müsteri odakli görev ve

sorumluluklari ihracat ve ithalat bölümlerine dagitilabilmektedir. Isletmenin ihracat

bölümü, müsterinin esyasini tasimak için anlasma yaptiktan sonra filo bölümüne

tasinacak esyanin varis yerini bildirerek araç talebinde bulunur. Filo bölümündeki

yurtiçi araç organizasyon sorumlusu bu talebi karsilamak amaciyla araç ve sürücü

atamasi yapacaktir. Filo operasyon sorumlusu ile dispozisyon sorumlusu araç

yükleme ve çikislarini karsilikli iletisim halinde takip etmektedirler. Filo bölümü

seferdeki araçlarin düzenli olarak takibini yapacaktir ve araç bilgilerini her aracin

ihracat bölümündeki sorumlusuna iletecektir.

2.4.5. Ithalat Bölümü ile Iliskiler

Ihracat esyalarinin teslimini yapan araçlarin isletme merkezi veya belirlenen

bir diger varis noktasina bos dönmemeleri için ithalat bölümü tarafindan dönüs yükü

temin edilir. Bu is yapilirken isletmenin yurtdisi ofis ve baglantili acenteler ile filo

bölümünün yurtdisi araç organizasyonundan sorumlu yetkilisiyle sürekli iletisim

kurulmaktadir. Ihracat seferi yapan araçlarin organizasyonunda, her zaman ayni sehir

ya da ülkeden dönüs yükü bulunamayabilir. Ithalat yüklemesinin yapilacagi yere

uygun pozisyondaki araci yönlendirmek filo bölümüne bagli yurtdisi araç

organizasyon sorumlusunun görevidir. Dispozisyon sorumlusu isletme müsteri

29

temsilcilerinden esyasi tasinacak müsterilerin adreslerini almakta ve yurtdisi araç

organizasyon sorumlusu da güzergahlara göre araçlarin atamasini yapmaktadir.

Seferdeki araçlari düzenli olarak takip eden filo bölümü, ithalat bölümüne bagli

çalisan araçlara ait bilgileri her aracin ithalat bölümündeki sorumlusuna iletmekle

yükümlüdür.

2.4.6. Hukuk Bölümü ile Iliskiler

Hukuksal islemler için isletmenin içerisinde bir bölüm kurulabildigi gibi

ihtiyaç duyuldugu zaman dis kaynaktan yararlanma yöntemiyle de danismanlik

hizmeti alinabilmektedir. Araç filosu, çalisan ve müsteri sayisi büyük olan lojistik

isletmeleri örgüt içinde hukuk bölümüne ihtiyaç duymaktadirlar.

Filo bölümünün iliskide oldugu iç ve dis çevresiyle hukuksal iliskilerini

düzenleyen bölüm isletmenin hukuk bölümüdür. Örnegin tasinan bir esyanin

müsteriye hasarli ulasmasinda, gönderici, alici ve tasiyici taraflarin sorumluluklarinin

belirlenmesinde hukuk bölümü devreye girmektedir. Hata ve kusurun gerçekte

kimden kaynaklandigi, sözlesme kosullarinin gerektirdikleri, karsilikli taahhütlerin

yerine getirilmesi ve olaylarin çözümlenmesi konularinda hukuk bölümü büyük

hizmetler vermektedir.

Yine filo bölümü zaman zaman yurtiçi veya uluslararasi güzergahlarda

hirsizlik olaylari, insan kaçakçiligi veya gümrük sinir geçislerinde yasanmasi

muhtemel sikintilardan dolayi aracin baglanmasi gibi bir takim olaylarla

karsilasabilmektedirler.

Sürücülerin karisabildigi hukuk disi hareketler ve kurum kültürüne aykiri

olumsuz davranislardan dolayi isten çikarma durumlarinda, filo bölümü insan

kaynaklari ve hukuk bölümleri ile koordineli ha reket etmek durumundadir. Isten

çikarmalarda çalisanlar ve isletme arasinda anlasmazliklar ortaya çikabilmekte,

30

çalisanlar çalisma hayatini düzenleyen yasalar çerçevesinde haklarini aramaktadirlar.

Bu tür mahkemeye yansiyan durumlarda hukuk bölümü ilgilenmektedir.

2.4.7. Sigorta Bölümü ile Iliskiler

Filo bölümünün en fazla iliskide bulundugu isletme bölümlerinden bir digeri

de sigorta bölümüdür. Filo bölümü sorumlulugunda olan araçlarin ulusal ve

uluslararasi karayollarinda faaliyette bulunabilmesi için yaptirmasi gereken çesitli

sigortalar; zorunlu trafik sigortasi, kasko sigortasi veya yesil kart sigortasi vb.

bulunmaktadir. Ayni zamanda araç sürücüsünün güvenligi ve tasinan esyanin zarar

görmesi riskine karsilik sürücü ve esya için sigorta yapilmaktadir. Herhangi bir kaza

meydana geldiginde sigorta bölümü tarafindan o kaza ile ilgili bir dosya açilmakta,

gerekli bilgi ve belgeler için filo bölümüyle ortak çalisilmaktadir.

2.4.8. Depo Bölümü ile Iliskiler

Depo bölümü tasinacak esyalarin muhafaza edildigi ve elleçlendigi isletme

bölümüdür. Esyanin yüklemesi depo operasyonlarinda çesitli sekillerde yapilabilir.

Bunlar;

- Esya gönderici tarafindan lojistik isletmesinin deposuna gönderilmekte ve

burada sefer aracina yüklemesi yapildiktan sonra araç yola çikmaktadir.

- Esya göndericinin deposundan alinmakta ve lojistik isletmesi deposuna

getirilmektedir. Esya burada ya farkli bir araca yüklenmekte veya ayni

araç ile tasinacaksa esya yerlestirilme düzeni kontrol edilmektedir.

- Esyanin göndericinin deposunda lojistik isletmesi aracina yüklenerek araç

sefere çikmaktadir.

Yüklemenin nerede ve ne zaman yapilacagi filo bölümüne bildirilir ve filo

operasyon sorumlusu araç programini yaparken bu sartlari göz önünde bulundurur.

31

Esya lojistik isletmesinin deposunda yükleniyorsa, depo bölümü çalisanlari

esyayi türünü dikkate alarak uygun sekilde araca yükleme yaparlar. Yükleme

sirasinda esyanin hasar almamasina, araç hareket halindeyken esyanin zarar

görmeyecek sekilde yüklenmesine, aracin dengesini bozmayacak ve hizini olumsuz

yönde etkilemeyecek sekilde yüklenmesine dikkat edilir. Depo bölümü sorumlusu

elleçlemesini yaptigi esya ile esyanin CMR sigorta poliçesinde yazan esya adi,

kilosu, koli ve/veya palet adedi gibi bilgileri kontrol ederek eksiklik, fazlalik,

farklilik gibi yanlisliklarin olup olmadigini inceler.

Bununla beraber araç sürücüsü müsteri isletmesi deposunda yükleme

yapilirken mutlaka aracinin basinda olmasi ve yükleme islemlerini bizzat takip

etmesi konusunda filo bölümü tarafindan görevlendirilir. Bu filo bölümünün temel

operasyon sorumluluklarindan biridir.

2.5. Filo Bölümünün Temel Yapi Taslari

Filo bölümünün temel yapi taslarini operasyon, dispozisyon, araç takip,

tamir-bakim, sigorta, evrak takip, hesap islemleri ve gümrükleme alt birimleri

olusturmaktadir.

2.5.1. Operasyon Alt Birimi

Lojistik isletmesinin faaliyetlerini sürdürebilmesi için sürekli operasyon

yapmasi gerekmektedir. Lojistik isletmesi için tasima operasyon süreci, müsteriden

tasinacak esya siparisinin alinmasiyla baslamakta ve tasima yapilip aliciya teslimat

gerçeklestirildikten sonra lojistik isletmesinin muhasebe bölümünün hesap kapama

islemlerini tamamlamasiyla sona ermektedir. Tasima operasyon sürecinin en önemli

kismi yüklü aracin sefer yönetimidir. Bir araç içerisinde tek bir isletmeye ait tam

kamyon yükü esya tasinabilecegi gibi, birden fazla isletmeye ait parsiyel esyalar da

tasinabilmektedir. Operasyon sayisini, müsterilere ait tasinan esya sayisi yerine,

sefere çikan birim araç sayisina bagli ola rak ele almak daha dogru olmaktadir.

32

Daha genis bir anlatimla operasyon sürecini olusturan adimlari su sekilde

açiklamak mümkündür: Müsterinin tasinmasini istedigi esyanin özellikleri ve

nereden yüklenecegi hatta ne tip araç ve kaç araç istedigi operasyon bölümü

tarafindan müsteri temsilcilerinden ya da dispozisyon sorumlusundan alinan

bilgilerle ögrenilmektedir.

Eger tasinacak esya ihracat esyasi ise yurtiçi operasyon sorumlusuna

basvurulur ve genel olarak; isletme garajinda hazir olan araçlardan birisi müsterinin

esyasini teslim alir veya müsteri esyasini isletmenin deposuna getirerek birakir ve

yükleme burada lojistik isletmesi tarafindan yapilir. Araç, yükleme ve gerekli tüm

belgeler tamamlandiktan sonra sefere çikmaya hazirdir.

Tasinacak esya ithalat esyasi, diger bir ifade ile sefer dönüs yükü ise, yurtdisi

operasyon sorumlusuna basvurularak esyanin bulundugu yere en yakin noktada ve en

uygun konumdaki araç seçilip müsteriye yönlendir ilerek esya teslim alinacaktir. Yine

esyanin parsiyel veya komple ayirimi da araç seçiminde göz önünde bulundurulmasi

gereken faktörlerdendir. Esya komple tam kamyon yükü esya ise o araca sadece ilgili

isletmenin esyalari yüklenecektir. Esya parsiyel ise, diger müsterilerin esyalari ile

birlikte konsolide olarak tasinacagindan; içerisinde ortak tasinmadan dolayi herhangi

bir risk faktörü olusturmayacak, yeterli hacim ve agirlik kapasitesi olan bir araç

seçilerek yükleme yerine sevk edilecektir.

Filo operasyonlarinin basinda, filo yöneticisine bagli olarak görev yapan

yurtiçi ve yurtdisi operasyon sefleri bulunmaktadir. Bu kisiler, tasimayla iliskili tüm

konularda bilgi sahibi olan, degisen çevrede günlük bilgileri analiz eden, elde ettigi

verilerle gelecek dönemlerin planlamasini yapan, araç, esya ve sürücü üçlemesinin

her ayaginda aktif olarak bulunan filo çalisanlaridir.

Operasyon seflerinin sürücü, esya, araç ve yol sartlari konularinda tam

zamanli bilgi sahibi olmasi gerekmektedir. Örnegin isletmenin Bulgaristan’a esya

tasiyan araçlarinin depoda yüklemesi bittikten sonra Ipsala çikis kapisina giderken

kullandigi güzergah bilgileri, her zaman ayni güzergahtan giden bir aracin izleyecegi

33

yolda yapilan bir çalisma nedeniyle güzergahini degistirmesi, araçlarin Fransa ve

Ispanya’ya giderken farkli güzergahlar kullanmalari veya Fransa’ya giden aracin

Lyon’a giderken farkli bir yol, Paris’e giderken farkli bir yol izlemesini lojistik

isletmesi tasima operasyonlarina ait örnekler olarak göstermek mümkündür.

2.5.2. Dispozisyon Alt Birimi

Dispozisyon kelime anlami esya yerlestirme olup, bir lojistik isletmesinin

ithalat ve ihracat bölümlerinde araçlarin yüklenmesi sürecinin kontrol altinda

tutulmasi çalismalari olarak tanimlanmaktadir. Dispozisyon alt birimi, karayolu esya

tasimaciliginda faaliyet gösteren birçok isletmede filo bölümünün içerisinde yer

almaktadir.

Lojistik isletmesi müsteri temsilcileri tarafindan müsterinin esyasi ve tasima

talebinin dispozisyon sorumlusuna bildirilmesi ile dispozisyon biriminin çalismasi

baslamaktadir. Müsteri temsilcilerinden gelen siparis formlari öncelikle dispozisyon

sorumlusu tarafindan ön bir degerlendirilmeye alinmakta, bu formlar tarih ve

esyalarin gidecegi güzergahlara göre siniflandirilmaktadir.

Dispozisyon birimi esyanin tasinacagi araci ayarlamakla görevlidir. Bunu

yaparken aracin yükleme sekli (komple ve parsiyel tasima ayrimi, esyanin tonaji,

hacim, teslim zamani, vb.), güzergah ve esyanin teslim zamani göz önünde

tutulmaktadir. Bu düzenlemeler yapilirken isletmenin elindeki öz mal araçlarin

uygunluk durumuna bakilarak yük leme yapilmakta; bunun için yurtiçi ve yurtdisi

araç operasyon sorumlulariyla iletisime geçilmektedir.

Esyalara ait varis tarihleri ve teslim yerleri dikkate alinarak müsterilerin

rezervasyon formlari güzergahlara göre gruplandirilmakta toplam hacim (m³) ve

agirlik (kg.) degerleri üzerinden araç ayrimlari yapilmakta ve araç programlari

olusturulmaktadir.

34

Yükleme sirasinda yapilan listeye göre en son bosaltma yapilacak yere

gidecek olan esyalar araca ilk önce yüklenmekte ve ilk bosaltilacak esyalar ise en son

yüklenmektedir. Esyanin yüklemesi yapilirken CMR bilgilerinin dogrulugu kontrol

edilir.

Ihracat yüklemeleri için yurtiçi operasyon sorumlusundan araç talebinde

bulunulmaktadir. Garaja girmis, bakim islemi yapilmis, müsterinin esyasini tasimaya

uygun araç ihracat yüklemesine yönlendirilmektedir. Ithalat yüklemeleri için de, yurt

disi operasyon sorumlusuna basvurulmakta ve ihracat bosaltmasini yapmis en uygun

konumdaki araç yükleme için görevlendirilmektedir. Eger isletmenin öz mal araçlari

yetersiz kalirsa bir taseron (alt tasiyici) isletme ile temasa geçilmektedir. Ithalat ve

ihracat bölümünde görevli gümrük uzmanlari aracin gümrük islemlerinin sorunsuz

yapilabilmesi için çalismaktadirlar.

2.5.3. Araç Takip Alt Birimi

Bilisim teknolojileri sayesinde imalat sektöründe yer alan isletmeler ve sektör

kendi ürün ve hizmetleri ile ilgili olarak yerel, ulusal ve küresel tedarik ve dagitim

aglarini gelistirmekte, onlari organize ve kontrol etmektedir. Bu degisimde bilisim

teknolojilerinin rolü büyüktür. Günümüz bilisim teknolojilerindeki gelismelerden

dolayi lojistik sektörünün hemen her kesitinde de büyük bir dönüsüm yasanmaktadir.

Bugün lojistik isletmeleri araçlarini takip ederlerken uydu takip

sistemlerinden yararlanmakta ve bilgisayarlar araciligi ile araçlarla sürekli iletisim

kurulabilmektedirler. Küresel yer belirleme sistemleri (Global Positioning System-

GPS) araçlarin pozisyonlarini, uydudan aldigi sinyallerle hesaplamaktadir. Aracin

konumu, hizi, yakit tüketim orani gibi bilgiler periyodik araliklarla uydu iletisimi

sayesinde merkez ofisinde mesaj ve raporlarla görüntülenebilmektedir.

Araçlar, ön cam ya da tamponlarina takilan elektronik parçalar yardimi ile

araç tanimlama sistemlerinden yararlanabilmektedirler. Böylelikle araçlar, köprü,

35

otoban veya liman geçisleri gibi elektronik okuyucular olan yerlerde durdurulmadan

teshis edilebilmektedir.

Araç takip alt birimi, filo bölümünün içinde yer almakta ve yola çikan

araçlarin çikis-varis zamanlari, sefer süresi, dinlenme ve konaklamalara ait mola yer

ve süreleri gibi konularda her aracin kendisi için belirlenen programa uygun bir

sekilde hareket etmesini saglayarak, seferdeki araçlarla lojistik isletme merkezi

arasinda sürekli iletisim saglanmasina yardimci olmaktadir. Bu teknolojiler sayesinde

araç takip sorumlusu bütün araçlarin cografi konumlarini görebilmekte, örnegin araç

sefer esnasinda gidecegi kilometre ve buna karsilik gelen zaman süreci dikkate

alinarak program gerisinde kalmis ise yasal çerçeve içinde hizlandirilmaktadir.

Uydu takip sistemleri sayesinde sürücüler, kendilerine ulastirilan mesajlarla

tasima operasyon programi hakkinda sürekli haberdar olmaktadir. Ayrica bu

sistemler lojistik isletmelerin müsterilerine esyanin durumu hakkinda tam zamanli

bilgi verme konusunda büyük kolaylik saglamaktadir. Ayni zamanda isletme ve

araçlarda bu donanim ve yazilim ürünlerinin bulunmasi ile kalite ve güvence

unsurlari da ön plana çikmaktadir. Örnegin lojistik isletmesi, uluslararasi gida (fast

food) zinciri olan bir isletmeye ait ürünlerin tasimasini frigorofik araçlarla yapmakta

ve araçtaki sogutucunun derecesini merkezden görebilmektedir. Yine bu aracin

sogutucusunda farkli bölmelere ayrilmasi gereken, farkli derecelerde muhafaza

edilmesi gereken et, sebze ve unlu mamuller gibi çesitli gida maddeleri olabilir. Her

bir bölüm sürekli olarak araçtaki ve isletme merkezindeki bilgisayarlar yardimiyla

elektronik ortamda izlenebilmektedir.

Ayrica birçok isletme sefer sirasinda sürücü takibi için araç içi kamera

uygulamasini gündeme almaktadir. Böylelikle sürücünün yorgun olup olmadigi,

trafik kurallarina uyumu, beslenme, müzik dinleme, motivasyon, dikkat gibi tutum

ve davranislari denetlenmektedir.

Bilisim teknolojileri sayesinde karayolu tasima araçlari elektronik

donanimlara sahip komplike araçlar olmaktadir. Bilisim teknolojilerinde yasanan

36

ilerlemeler sonucunda gelecek jenerasyon araçlarda pek çok is fonksiyonlarina göre

siniflandirilarak, siparis alma, güzergah planlama, tasima senedi olusturma gibi su

anda lojistik isletme merkezlerinden yapilan isler araçlara transfer edilecek ve araçlar

komplike mobil ofislere dönüseceklerdir.3

Lojistik isletmelerinin filo yönetiminde bilisim teknolojilerini kullanmasini

gerektiren bes ana neden bulunmaktadir. Bu nedenler;4

- Esyanin yüklenmesi,

- Cografi mesafe ve operasyonlar,

- Filo büyüklügü,

- Güzergah belirleme ve

- Zaman planlamasidir.

? Esyanin Yüklenmesi

Filo faaliyetlerinde görev alan operasyon sorumlulari, esyanin yüklenmesi,

tasinmasi ve bosaltilmasi aninda her türlü olaydan haberdar olmalidir. Örnegin

müsteriye yükleme için gönderilen araçta o esyayi alacak kadar yeterli kapasite olup

olmadigi bilinmeli ya da yüklemeyi yapan depo sorumlulari esyayi özen

göstermeden düzensiz bir sekilde yüklüyorlarsa bu durumun sürücü tarafindan en

kisa zamanda merkezde bulunan ilgili kisilere bildirilmesi gerekmektedir.

? Cografi Mesafe ve Operasyonlar

Büyük kentler içerisinde yapilan operasyonlarla uzak mesafelere yapilan

operasyonlarin sefer programlari ve yol sartlari birbirinden farklidir. Uluslararasi

tasimacilik yapan bir isletmenin araçlarini, yurtiçi veya kisa mesafeli tasima yapan

3 Commercial Vehicle Fleet Management and Information Systems, Technical Memorandum 1,

Classification of Fleet Operations, and Selection of Candidate Case-Study Fleets , Cambridge, Cambridge Systematics Inc., November 4, 1994,

(Çevrimiçi) http://www.itsdocs.fhwa.dot.gov/jpodocs/repts_pr/30101!.pdf, 15.08.2004, s. 7. 4 A.e., s. 16.

37

isletmelere göre takip etme kosullari daha zordur. Yerel ölçeklerle uluslararasi

ölçekler arasindaki farklilik, filo yönetiminin bilisim teknolojilerine yatirim

yapmasini saglamaktadir.

? Filo Büyüklügü

Araç sayisi arttikça filo izleme ve birimler arasi koordinasyon zorlasmaktadir.

Araç filolari büyüklükleriyle orantili olarak teknolojileri takip etmekte ve teknolojik

yeniliklere uyum saglamaktadirlar. Filo büyüklügü arttikça filo yöneticilerinin

bilisim teknoloji uygulamalarini kullanma düzeyleri artmaktadir.

? Güzergah Belirleme

Her lojistik isletmesinin teslim ülkesi ve varis noktalari için kullandigi belirli

bir güzergahi bulunmaktadir. Bununla birlikte araçlar yol çalismasi, trafik tikanikligi,

sinir kapilarinda olusabilecek kuyruklar ve araçlarin gecikmesine neden olacak diger

faktörlerden dolayi kullanacaklari güzergahlarda zaman zaman degisiklik yapmak

zorunda kalabilmektedirler. Bilisim teknolojileri sayesinde araçlar aninda alternatif

yol ve güzergahlara yönlendirilerek zaman kaybi ve gecikmelerin önüne

geçilmektedir.

? Zaman Planlamasi

Lojistik isletmeleri zaman planlamasi yaparak teslimat için mevcut olan

zamani en iyi sekilde kullanmayi amaçlamaktadirlar. Tasima operasyon sonuçla ri

açisindan bakildiginda, teslimat yapilan isletmelere karsi meydana gelecek zaman

kayiplari lojistik isletmesi hakkinda olumsuz düsüncelere ve pazar kayiplarina neden

olacaktir. Lojistik isletmeleri programlarini yaparken her is için “dogru zaman”

kavramina önem verirler ve yapilan zaman planlamasina uyulup uyulmadigini

bilisim teknolojileri sayesinde denetle rler.

38

2.5.3.1. Bilisim Teknolojileri Maliyeti

Lojistik isletmeleri, bilisim teknolojileri söz konusu oldugunda “kendin üret

veya disaridan satin al” alternatifleri ile karsi karsiyadirlar. Isletmeler teknolojiyi

kurum içi ve/veya kurum disi kaynaklar araciligi ile temin etme, kurma ve kullanma

için belirli maliyetlere katlanmaktadirlar. Bu maliyetleri;5

- Teknoloji satinalma maliyeti,

- Teknoloji kurulum maliyeti,

- Teknoloji bakim maliyeti,

- Teknoloji isletim maliyeti ve,

- Egitim maliyeti olarak siralamak mümkündür.

? Teknoloji Satinalma Maliyeti

Bilisim teknolojileri ekipmanlari araç ve isletme merkezine kurulmaktadir.

Bilisim teknolojilerine yapilan yatirimlarin maliyetleri dogrudan satinalma seklinde

gerçeklestiginde, isletme filo büyüklügü, seçilen yazilim ve donanim ürünleri

özellikleri dikkate alindiginda ortalama bir maliyet hesaplamasi yapilabilmektedir

(Tablo 2-1).

5 Commercial Vehicle Electronic And Telematic Architecture (COMETA), Handbook of Fleet

Managers , (Çevrimiçi), http://www.cometa-project.com/docs/FleetMHandb.pdf , 20.06.2005, s. 11.

39

GEREKLI EKIPMANLAR ARAÇ BASINA MALIYET (€)

Entegre Bilgisayar

Tablo 2-1: Bilisim Teknolojileri Satinalma Maliyeti.

Çevresel Ekipman -Otomatik çekici tanimlayici -Printer -

500-2.000 500-2.000

(150-200) (700-1.200)

Takograf Arabirimi Yön Belirleme Sistemi Konum Belirleme Mobil Iletisim Üniteleri

50-100 1.000-3.000

50-150 300-3.000

Diger Kurulum Ekipmanlari 100-2.000 GEREKLI EKIPMANLAR LOJISTIK ISLETME

MALIYETLERI (€)

Mobil Veri Iletisimi (Yazilim ve Donanim)

1.000-6.000

Yük ve Filo Yönetimi Yazilimlari

2.000-25.000

Kaynak: Commercial Vehicle Electronic And Telematic Architecture (COMETA), Handbook Of Fleet Managers , (Çevrimiçi) www.cometa-project.com, 20 Haziran 2005, s. 11.

Lojistik isletmesinin bilisim teknolojilerinden yararlanabilmesi için

katlanmasi gereken yatirim maliyetleri incelendiginde; araç basina yatirim maliyeti

2.000 € ile 10.250 € arasinda, lojistik isletme merkezi için yapilacak yatirimin

büyüklügü ise 3.000 € ile 31.000 € arasinda degisebilmektedir. Filo içerisindeki araç

sayisi ne kadar fazla ise kullanilacak donanim ürünlerinin sayisi artmakta dolayisi ile

maliyetler büyümektedir.

? Kurulum Maliyeti

Kurulum maliyetleri, kurulumu yapilan yazilim ve donanim ürünlerinin

özelliklerine göre degisebilmektedir. Araç basina söz konusu parçalarin

kurulumlarinin yapilabilmesi için yarim veya tam günlük bir süre gerekebilmektedir.

40

? Bakim Maliyeti

Donanim ürünlerinin yillik bakim maliyeti genellikle donanim için yapilan

yatirimin %10’u kadardir. Yazilim ürünlerin bakim maliyetleri isletme içi bilisim

teknolojisi tarafindan üretilmesi veya disaridan hazir paket program satin alinmasina

göre degismektedir. Isletme içinde teknoloji konusunda uzmanlarin istihdam ve

gerekli ekipman maliyeti ilk akla gelen unsurlardir. Disaridan temin edilen hazir

paket programlarda ise iki isletme arasindaki bakim sözlesmesi kapsaminda

maliyetler ortaya çikmaktadir. Yazilim ürünlerinin konusundaki egilim, herhangi bir

sorun çiktiginda yapilan genel bakim ve kullanilmakta olan programin yeni

sürümlerinin Pazar sunumuyla da tedarik maliyetleri seklindedir.

? Isletim Maliyeti

Donanim ve yazilim ürünlerinin zaman süreci içerisinde isletme tarafindan

kullanimi sonucunda katlanilan maliyetler isletim maliyetleridir. Örnegin, veri

iletisim maliyetleri, sabit abone ücreti ve degisken ileti ücretinin bilesiminden

meydana gelmektedir. Degisken ileti maliyetleri aboneligin çesidine, atilan mesaj

sayisi, mesaj uzunlugu ve/veya veri gönderimine bagli olabilmektedir. Isletme ve

araç filosunun yapisina uygun olarak belirlenen üyelik türü toplam veri iletisim

maliyetini verecektir.

? Egitim Maliyeti

Yazilim ve donanim ürünleri kullanan lojistik isletme çalisanlarinin, basta filo

bölümü araç takip birimi çalisanlarinin ve sürücülerin kullanacaklari cihazlarin ve

programlarin çalisma sartlarini ögrenmeleri gerekmektedir. Yeni cihaz ve programlar

isletme içi uygulama buldukça teknik egitimleri vakit geçirilmeden uygulamaya

sokulmalidir.

41

2.5.3.2. Bilisim Teknolojileri Kullanmanin Faydalari

Lojistik isletmelerinin faaliyetleri ve araç takip alt biriminde bilisim

teknolojilerini kullanmalarinin faydalarini su sekilde siralamak mümkündür:6

? Yönetim: Isletme yönetim fonksiyonunun etkin ve verimli bir biçimde

islemesinde yardimci olmaktadir. Tam zamanli ve dogru bilgi akisi, daha

fazla is teklifinin hazirlanabilmesi, hizli faturalandirma, elektronik

ortamda belgelerin güvenle saklanabilmesi temel faydalardir.

? Güvenlik: Bilisim teknolojilerine yatirim yapmak isletme içerisinde ve

isletme disinda güvenilirlik, araç, esya ve sürücü bakimindan güvenlik

saglamaktadir. Sürücünün araçla birlikte güvenli yolculugu, sorumluluk

gelistirme, kaza sayisinda azalma, acil vaka sonuçlarinin sinirlandirilmasi,

daha az stres ve çapraz kontrol imkani saglanan birincil yararlardir.

? Sefer: Bilisim teknolojileri lojistik isletmesinin sefer maliyetlerini

düsürmektedir. Daha az gecikme olasiligi, daha dogru hareket biçimi,

daha az para cezasi ödemesi, daha fazla sorumluluk, sürücü çalisma

saatlerinin kontrolü ve fazla mesai maliyetlerinde azalma, daha az km.,

daha az yolculuk zamani gibi temel sefer süreçlerinde faydalar

saglanmaktadir.

? Operasyon düzeyi ve esneklik: Bilisim teknolojileri ile lojistik isletmesi

müsteri karsisina daha hizli ve güçlü operasyon yönetimi ile çikmakta,

daha bilgi donanimli çalisanlar saglanmakta ve araçlarin esnekligi

arttirilmaktadir. Müsterilere özel ilave operasyonlar, sürücü ve araç için

adres bulma kolayligi ve operasyonlar arasinda etkilesim kolayligi

saglanmaktadir.

6 A.e., s. 13-14.

42

? Araçlar: Bilisim teknolojileri araçlarin operasyonel maliyetlerini

azaltmaktadir. Araç kullanma zamaninin optimizasyonu ve araçlara

periyodik koruyucu bakim islemleri gibi alanlarda yararlar

getirilmektedir.

? Haberlesme: Bilisim teknolojileri kullanilarak alinan ve gönderilen her

türlü ileti kaydedilmekte ve depolamaktadir. Hizli veri transferi, daha

güvenilir veri elde etme ve depolama temel faydalardir.

? Diger yararlar: Yukaridaki kategorilere girmeyen ve fakat isletme ve

çalisanlar açisindan birçok yarar bulunmaktadir. Personel hatalarinin

engellenmesi, operasyonlarin genisletilmesi ve kalitesinin arttirilmasi,

iletisim maliyetlerinin azaltilmasi önde gelen unsurlardir.

Bilisim teknolojilerinin kullanilmasi sayesinde filo yöneticisi ile basta araç

sürücüsü olmak üzere tüm filo bölümü çalisanlarinin isleri kolaylasmakta ve iletisim

netlesmektedir. Bilisim teknolojileri kullanilarak analiz edilebilen ve fayda

saglanabilen temel degiskenleri su sekilde siralamak mümkündür :7

Sürücünün bosa harcadigi zamanlar degerlendirilebilir;

- Zamanin bosa harcanmasinin önlenmesi,

- Bosa harcanmasi önlenen zaman diliminin ise yarar bir sekilde

degerlendirilmesi,

- Sefer ve diger isletme operasyonlari için elverislilik,

- Görev ve sorumluluklarin gerçeklestirilmesindeki sürelerin hesaplanmasi,

- Daha az ilave ücret ve daha az toplam ücret,

- Filo bölümünde daha az personel ihtiyaci,

- Ilave tasima operasyonlari ve müsteri kazanma,

- Fazla mesainin azaltilmasi veya kalkmasi.

7 A.e., s. 15.

43

Sefer sürecinde fazla kilometre önlenebilir;

- Ilave maliyetlere olan dogrudan etki %’si azaltilabilir,

- Araç güzergahi kisaltilarak kazanilan km.’lerin zaman kazanimina

çevrilmesi,

- Kazanilan km.’lerin hizli ve verimli çalismalara çevrilmesi,

- Akaryakit, lastik kullanimi, araç yipranmasi, tamir-bakim maliyetlerinde

azalma

Yeni tasima operasyonlari saglanabilir;

- Isletme için kâr getiren operasyon sayisinin artisi,

- Potansiyel kâr artisi.

Daha fazla esya bulunabilir;

- Daha fazla esya potansiyeli,

- Ilave esyalarin %’si ve degeri artisi,

- Kapasite kullaniminda verimlilik.

Filo operasyonlarinda verimlilik saglanabilir;

- Potansiyel ve deger.

Isletme içi bölümler arasinda ve dis çevre ile daha az anlasmazlik ve

uyum saglanabilir;

- Iletisim problemlerinin ortadan kalkmasi ve yasal problemlerde azalma.

- Indirimler için firsat yaratma.

44

Filo yönetiminde zamani etkin kullanma gerçeklesebilir;

- Ayni sayida araç, sürücü ve operasyon ile zamani daha iyi yönetmek.

- Ayni sürede zaman kaybi önlenerek daha fazla sayida araç, sürücü,

operasyon yönetmek.

Isletme bölümleri açisindan zaman kazanilabilir;

- Raporlama yapan, faturalama yapan, tamir-bakim yapan ve diger çalisan

personelin zamaninin bosa harcanmasini önlemek.

Iletisim maliyetlerinin azalmasi veya artmasi;

- Dengeli fiyatlandirma.

Bilisim teknolojilerini kullanma sonucunda isletmenin katlandigi toplam

maliyet ve faydalari Tablo 2-2 deki gibi görmek mümkündür:

MALIYET FAYDA

Amortisman Maliyetleri

Yillik Yatirim Maliyetleri

Yillik Fayda Maliyetleri

Kurulum Maliyetleri

Bakim-Onarim Maliyetleri Iletisim Maliyetleri;

? Abone ve Kullanim Ücreti

Egitim Maliyetleri

Yillik Toplam Maliyetler

Bosa Geçmesi Önlenen Sefer Zamanlari

Önlenen Sefer km.

? Yapilmayan Tasima Operasyonlari ? Yapilan Tasima Operasyonlari

Daha Iyi Yükleme Faktörleri

Daha Kârli Filo Operasyonlari Daha Az Iletisim Eksiklikleri ve Yanlis Anlasilma

? Iletisim Zamanlarinda Azalma ? Zaman Kullanimda Verimlilik

Yillik Toplam Faydalar

Tablo 2-2: Bilisim Teknolojilerinin Isletmeye Yillik Maliyetleri ve Faydalari.

Kaynak: Commercial Vehicle Electronic And Telematic Architecture (COMETA), Handbook Of Fleet Managers , (Çevrimiçi) www.cometa-project.co m, 20 Haziran 2005, s. 16.

45

Isletme için maliyetler ve faydalar arasinda böyle bir karsilastirma yapmak,

bilisim teknolojilerine yatirim yapilip yapilmayacaginin karar verilmesinde bir

rehber olusturmaktadir.

2.5.4. Tamir-Bakim Alt Birimi

Filodaki araçlarin sefere çikmadan önce ve sefer dönüslerinde düzenli olarak

tamir ve koruyucu bakim islemlerinin yapilmasi gerekmektedir. Araçlarin sefere

çikis ve seferden dönüs bakimlari lojistik isletmesinin bünyesinde var ise

tamirhanesinde; motor, fren, lastik, kaporta-boya, kaynak, yaglama-yikama ve

elektrik konularinda yetkili teknisyenler tarafindan yapilmaktadir. Hangi araca hangi

bakimin yapilacagi araç sürücülerine verilen ariza bildirim formlarinin sürücü

tarafindan doldurulmasi sonucu belirlenmektedir. Sefere çikmaya hazirlanan bir

aracin lastik, elektronik, fren ve genel motor bakimlari (motor yagi, suyu vb.)

yapilarak, sürücünün yola emin bir sekilde çikmasi saglanmakta ve sefer ariza riski

en aza indirilmektedir.

Sürücü, sefer dönüsünde araçta kendi tespit ettigi arizalari halihazirda

bulunan araç ve römork ariza bildirim formlarina yazarak bakim sorumlusuna teslim

etmektedir. Böylece araç, tamir-bakim islemleri yapilmak üzere isletmenin

tamirhanesine çekilir. Sürücünün bakim sorumlusuna teslim ettigi form bölüm

ustabasina verilir; ustabasi tarafindan ariza veya arizalarin onarilmasi için gerekli

personel arasinda is bölümü yapilir. Öncelikle sürücünün bildirdigi ariza konularina

dikkat edilerek, aracin gerekli tüm bakim ve kontrolleri tamamlanir. Yapilan onarim

tekrar ariza bildirim formuna yazilarak onaylanir. Araçla ilgili olarak mekanik,

elektrik donanimlari, kaporta, kaynak, lastik ve boya bakim ve islemleri yapilir.

Ayrica her araç tekrar sefere çikmadan önce gerekli temel rutin kontrollerden geçer.

46

ARAÇ ARIZALARI

MARKA :

PLAKA :

SÜRÜCÜ ADI/SOYADI :

GELIS TARIHI :

GIRIS KM :

BOSALTMA YERLERI :

11)

1) 2)

6)

3) 4) 5)

7) 8) 9) 10)

12)

MEKANIK

ELEKTRIK

KAPORTA

KAYNAK

LASTIK

BOYA

TARIH : ….../……/……

ONAY

Sekil 2-7: Çekici Ariza Bildirim Formu Örnegi.

Kaynak: Mars Lojistik Isletmesi, Filo Bölümü, Araç Tamir-Bakim Atölyesi.

Araçlar lojistik isletmesi merkezine döndüklerinde, sürücüler (Sekil 2-7) ve

(Sekil 2-8) deki ariza bildirim formlarini doldurarak araçlarindaki sikayetlerini tamir-

bakim bölümüne bildirmektedirler. Doldurulan ariza formlari bakim sorumlusuna

verilmekte ve ariza formunda belirtilen ve yani sira görülen arizalar giderilmek üzere

araç bakima alinmaktadir.

47

RÖMORK ARIZALARI

MARKA :

PLAKA :

SÜRÜCÜ ADI/SOYADI :

GELIS TARIHI :

YÜK CINSI: :

BOSALTMA YERLERI :

1) 2)

6)

3) 4) 5)

7)

KAYNAK

BRANDA

LASTIK

FREN

BOYA

ELEKTRIK

TARIH : ….../……/……

ONAY

Sekil 2-8. Römork Ariza Bildirim Formu Örnegi.

Kaynak: Mars Lojistik Isletmesi, Filo Bölümü, Araç Tamir-Bakim Atölyesi.

Bakim sorumlusu tarafindan her araç için tamir-bakim konusunda bir dosya

olusturulmaktadir. Bu dosyada araca ait ariza formlari ve ariza formunda belirtilen

arizalar için teknisyenler tarafindan yapilan islemler yazilip imzalanmaktadir. Araç

dosyasinda tarihsel olarak geçmis kayit larin görülebilmesi için ayrica araca yapilan

tamir-bakimlarin yazildigi (Sekil 2-9) daki bakim izlenebilirlik karti bulunmaktadir.

Araç bakimi ve onarimi, sadece isletme garajinda degil, araç üreticilerine ait

48

servislerde de yapilmaktadir. Garanti bakimlari genelde her 30.000 km.’de

gerçeklestirilmektedir. Seferde bozulan araçlara isletme merkezinden müdahale

yapilamiyorsa araç en yakin yetkili servise yönlendirilerek arizasi giderilmektedir.

Araçlarla ilgili yapilan tüm tamir-bakim islemlerinin takibi, tamir-bakim sorumlusu

tarafindan yapilmaktadir.

BAKIM IZLENEBILIRLIK KARTI

SÜRÜCÜ ADI, SOYADI

GIRIS KM.

YAPILAN ISLEM VE KULLANILAN MALZEMELER

TARIH

ARAÇ CINSI: ÇEKICI RÖMORK PLAKA NO:

REV. NO:

SAYFA NO:

Sekil 2-9: Bakim Izlenebilirlik Karti Örnegi. Kaynak: Mars Lojistik Isletmesi, Filo Bölümü, Araç Tamir-Bakim Atölyesi.

Sürücüler, ariza bildirim formlarini bilgi ve sikayetleri dogrultusunda

doldurduktan sonra araç bakima alinmaktadir. Gerekli bakim ve onarim teknisyenler

tarafindan yapildiktan sonra yapilan islemler formda isaretlenmektedir. Bu islemlerin

genel basliklarini;

- Mekanik bakim-onarimi

- Kaporta bakim-onarimi

- Lastik bakim-onarimi

49

- Elektrik bakim-onarimi

- Kaynak ve branda bakim-onarimi

- Fren bakim-onarimi seklinde siralamak mümkündür.

? Mekanik Bakim-Onarimi

Mekanik bakim ve onarim islemleri motordan baslayarak, sanziman,

diferansiyel, kupa ile ilgili arizalar, rotlar ve rot balans ayarlari ile sasi tamirati gibi

islemleri kapsamaktadir.

? Kaporta Bakim-Onarimi

Aracin zamanla boyasinin asinmasi veya kaza yapmasi sonucu olan

tahribatlardan dolayi boyaya alinmasi ve hasar gören araç kaportasinin düzeltilmesi

ve/veya degistirilmesi ile ilgili bakim ve onarimlari kapsamaktadir.

? Lastik Bakim-Onarimi

Lastik bakimi aracin lastiklerinin ömrüne veya tahribatina göre yapilmaktadir.

Araçlarin ön lastikleri tamamiyla yeni olmalidir. Çeker lastikler yeni veya lastik

durumuna göre kaplama takilmaktadir. Aracin kriko, bijon anahtar kolu ve bijon

anahtarlari lastik bakimlarinda kontrol edilmektedir.

? Elektrik Bakim-Onarimi

Araçlarin tüm elektrik düzeneginin kontrolleri, araç beynine kayitli arizalarin

takibi ve onarilmasi, akülerin kontrolü, ön panelde uyari veren arizalarin kontrolü ve

onarilmasi ile yag ve balata kontrollerini kapsamaktadir.

50

? Kaynak ve Branda Bakim-Onarimi

Kaynak isleri genel olarak römork atölyesinde yapilmaktadir. Römorklarin

kapak, tampon, ön duvar saclari, kayar çati sistemleri, iç direkler ve yemek

dolaplarinin bütün kontrolleri ve branda tamirati ile ilgili hususlar kaynak bölümü

tarafindan gerçeklestirilmektedir.

? Fren Bakim-Onarimi

Araçlarin frenlerinin kontrolleri düzenli olarak yapilmalidir. Römork dingil

indirme kaldirma kollari ve körük arizalarinin kontrolleri, ventil (hava dagitici)

kontrolleri ve ara hava kablolari kontrolü de fren bakimi esnasinda yapilan kontroller

arasinda sayilabilmektedir.

51

3. FILO SEFER PLANLAMASI VE SÜRÜCÜ YÖNETIMI

3.1. Filo Sefer Planlamasinin Temel Dinamikleri

Filo yönetiminde sefer planlamasi; araç özellikleri ve bakimlari, tasinan

esyanin özellikleri, belirli aralikla yapilan fiyat, tarife ve maliyet arastirmalari, sefer

agirlik ortalamalari ve yil basina tasinan esya/km. orani gibi verilerin örnekleme

çalismalari, ana ve tali güzergahlarda yapilan is analizleri (trafik ölçümleri sonuçlari,

akaryakit tüketimi, süre vb.) ana güzergahlari kullanan araç tipleri, verilen sinir

kapisi giris çikis izinlerinin sayisi ve bunun araç sahiplerine göre dagilimi gibi

konularda yogunlasmaktadir.

Özellikle gelismekte olan ülkelerde filo yönetimini etkileyen isletme disi

unsurlar olarak da nitelendirilen önemli makro unsurlar su sekilde siniflandirilabilir:1

- Talepteki mevsimsel degisimler,

- Eski model araçlar,

- Araçlarin yetersiz (eksik) teknik sartlara sahip olmasi,

- Araç mülkiyeti,

- Araç-gereç ve teknik donanim maliyetleri,

- Yükleme uygulamalari,

- Asiri hiz, sürücü yorgunlugu ve madde bagimliligi,

- Düsük kapasiteli araç kullanimi ve diger katma deger hizmetlerinin

yoklugu,

- Sinir kapilarinda asiri zaman kaybi,

- Lojistik hizmetlerinin az gelismisligi,

- Karayolu standardi ve sartlari,

- Yol isaretleri ve trafik ölçümlerinin yetersizligi,

1 Measuring Road Transport Performance, (Çevrimiçi) http://www.worldbank.org/transport/roads/rdt_docs/annex1.pdf, 2.10.2004, s. 4-7.

52

- Trafik sartlari ve yogunlugu,

- Arazi sartlari,

- Suç potansiyeli,

- Kamu hizmetlerinde etik problemler,

- Banka kredilerinin yüksek maliyeti,

- Yetkili teknik servislerin zayifligi,

- Gelismis sigorta sektörünün bulunmayisi,

- Karayolu tasimaciligina uygun olmayan vergilendirme sistemi,

- Genel ekonomi ve is yasaminin diger yönleri,

- Kazalar ve güvenlik.

Bütün bu unsurlari kisaca açiklamak mümkündür.

? Talepteki Mevsimsel Degisimler

Talepte meydana gelen mevsimsel degisimler araç ve sürücü kullanimini

azaltmaktadir. Zira bu kaynaklar yogun is dönemleri disinda atil kalabilmektedir.

? Eski Model Araçlar

Eski model araçlar ile yapilan operasyonlar, isletme maliyetlerini

yükseltmekte ve modern lojistik ihtiyaçlarini karsilayamamaktadir. Araç filolarinin

modernizasyonu ise lojistik isletmeleri için önemli maliyet alanlarindan biridir.

? Araçlarin Yetersiz (Eksik) Teknik Sartlara Sahip Olmasi

Transit geçis ülkelerinde teknik yönden eksik nitelikte araçlarin kullanilmasi

sinirlandirilmakta, dolayisiyla bu araçlarin atil kalmasina ve filo operasyonlarinin

maliyetlerinin yükselmesine neden olunmaktadir. Ayrica modern teknoloji bilgisine

sahip bakim ekiplerinin bulunmayisi, yönetimsel zaaflar, yasal düzenleme ve kamu

53

otoritesinin denetim eksikligi gibi faktörler araçlarin kötü sartlarda bulunmasina ve

lojistik hizmet verememesine neden olmaktadir.

? Araç Mülkiyeti

Araç sahibi olabilmenin yüksek ilk yatirim maliyeti, arz-talep dengesi

arasindaki uyum ve pazar rekabetindeki olumsuzluklar, araç mülkiyetine dayali

filolarin zaman zaman atil kalmasina ve irrasyonel bir yapinin olusmasina neden

olmaktadir.

? Araç-Gereç ve Teknik Donanim Maliyetleri

Araç, yedek parça, lastik, kullanilan bilisim teknolojileri ürünleri gibi

donanim çesitliligi ve yüksek vergiler bu unsurlarin tedarik ini pahalilastirmaktadir.

? Yükleme Uygulamalari

Uluslararasi sözlesmeler ve ikili ülkeler arasi anlasmalar çerçevesinde

yükleme kapasiteleri belirli standartlara baglanmistir. Ulusal açidan bir

degerlendirme yapildiginda, asiri yükleme esya tasima performansini ve ek

maliyetleri artirmakla birlikte karayollarina zarar vermekte ve bakim masraflarini

artirmaktadir.

? Asiri Hiz, Sürücü Yorgunlugu ve Madde Bagimliligi

Sürücülerin düsük egitim seviyeleri ve denetim eksikligi ile kamu yaptirim

gücünün zayifligi filo operasyon maliyetini ve kaza riskini artirmaktadir.

54

? Düsük Kapasiteli Araç Kullanimi ve Diger Katma Deger

Hizmetlerinin Yoklugu

Filo yönetiminde araçlarin düsük kapasite ile kullanimi ve ek lojistik

hizmetlerinin verilememesi maliyetleri yükselten bir baska etmen olmaktadir.

? Sinir Kapilarinda Asiri Zaman Kaybi

Gümrüklerdeki uzun bekleme süreleri ve sinir kontrollerinin karmasik olmasi,

filo operasyonlarinda verimsizligi ortaya çikarmaktadir. Özellikle Türkiye’de resmi

ve bayram tatillerinde çikis kapilarinda araç kuyruk lari kilometrelerce uzamakta,

yasanan yogunluktan dolayi çok büyük zaman kayiplari yasanmaktadir.

? Lojistik Hizmetlerinin Az Gelismisligi

Lojistik hizmetlerinin gelismislik seviyesi; nitelikli insan kaynaklarinin

varligi, bilgisayar ve iletisim altyapisi, modern dagitim ve depolama sistemleri,

sigorta, gümrükleme islemlerinde verimlilik gibi konularla dogrudan ilgilidir.

Lojistikle ilgili herhangi bir konuda yasanan zafiyet diger tüm alanlara

yansiyabilmekte, gecikme ve aksamalara neden olabilmektedir.

? Karayolu Standardi ve Sartlari

Karayolu standartlari ve sartlari genellikle maliyeti ve hizi etkileyen en büyük

faktördür. Hiz limitleri ve diger tahditlerin çevre güvenligi açisindan sorumlulugu

vardir. Karayolu altyapisinin temel unsurlari, mevcut tüm yollarin yolcu ve esya

tasima için elverisliligi (uzunluk, genislik ve saglamlik vb.) ile teknoloji

seviyesinden meydana gelmektedir. Ayrica güvenlik, isletim ve mali konulari

kapsayan tüm yasal düzenlemelerin varligi diger bilesenler olarak siralanmaktadir.

55

? Yol Isaretleri ve Trafik Ölçümlerinin Yetersizligi

Etkin karayolu güvenligi program ve düzenlemelerinin eksikligi, yol isaretleri

ve trafik ölçümlerinin yetersizligine yol açmaktadir.

? Trafik Sartlari ve Yogunlugu

Özellikle yogun nüfusun yasadigi bölgelerde trafik kosullari zorlasmaktadir.

? Arazi Sartlari

Daglik ve engebeli araziler araç isletme maliyetlerini artirmaktadir. Bu tip

araziler araçlari daha fazla yipratmakta, yakit tüketimini fazlalastirmakta ve araçlarin

hizini yavaslatmaktadir.

? Suç Potansiyeli

Birçok ülkede karayolu esya tasimaciligi, hirsizlik ve kaçirma olaylarina

açiktir. Sürücüler yol üzerinde dinlenme ve konaklama yerlerinde çesitli tehlikelerle

karsi karsiya kalmaktadirlar.

? Kamu Hizmetlerinde Etik Problemler

Karayolu esya tasimaciliginda faaliyet gösteren lojistik isletmeleri özellikle

gelismekte olan ülkelerde mevzuat açiklarinin yol açtigi kamu otoritelerinin hatali ve

keyfi uygulamalarindan yakinmaktadir.

? Banka Kredilerinin Yüksek Maliyeti

Gelismekte olan ülkelerde karayolu tasimaciligi, isletme yöneticilerinin

egitim seviyeleri ve profesyonellik düzeyleri bakimindan yüksek risk içeren bir

56

endüstri dali olarak görülmektedir. Kisa vadeli ve riskli is öngörüleri sektörde yer

alan araç filolarinin ömrünü de kisaltmaktadir.

? Yetkili Teknik Servislerin Zayifligi

Büyük oranda araç üreticisi teknik servisi yerine yetkili ve yetkin olmayan

araç tamir-bakim atölyelerini özendiren karmasik is mevzuati yüzünden tamir-bakim

hizmetlerinin kalitesi sinirli kalabilmektedir.

? Gelismis Sigorta Sektörünün Bulunmayisi

Birçok ülkede asiri miktarlarda prim talep eden ve müsterilerine ödeme

taleplerini karsilayamayan az gelismis sigorta hizmetleri bulunmaktadir.

? Karayolu Tasimaciligina Uygun Olmayan Vergilendirme Sistemi

Kisa mesafeli ve küçük hacimli tasima operasyonlarinin

vergilendirilmesindeki güçlükler kayit disi ekonomiye sebebiyet vermektedir. Kit

kaynaklari bulunan ülkelerde isletmelerin yeni yatirimlari özendirici uygulamalardan

da yoksundur.

? Genel Ekonomi ve Is Yasaminin Diger Yönleri

Lojistik sektörüne giris kosullari; mesleki sayginlik, mali ve mesleki egitim

yeterlilik kriterleri yeni yükler getirebilmekte bu durum yeni is yatirimlarini

sinirlayabilmektedir.

? Kazalar ve Güvenlik

Filo operasyonlarinda meydana gelen tüm is kazalarinin istatistikleri ve

nedenlerine göre dagilimlarinin tutulmasi gerekmektedir. Bu kapsamda;

57

- Kaza sebepleri, kaza yapan araç tip ve modelleri,

- Kazalarda sürücü hatalarinin siniflandirilmasi,

- Hatali ve asiri yükleme ile tehlikeli sürücülük uygulamalari arastirmalari,

- Araç güvenlik testlerinin periyodlari ve sayisi.

- Güvenlik testi yaptirmayan araçlarin yol açtigi kazalarin sayisi ve orani.

- Yol kazalari, bölgelere göre yaralanma ve ölümlerin sayisina ait kayitlarin

izlenmesi ve gerekli önlemlerin alinmasi önde gelen ölçütlerdir.

3.2. Filo Yöneticisinin Görev ve Sorumluluklari

Filo yöneticisi lojistik isletmesinin kârliliginin sürdürülebilmesi için elinden

geleni yapmakla yükümlü olup ilk görevi isletmenin elinde bulundurdugu araçlarin

dogru ve planli bir sekilde kullanilmasini saglamaktir. Planli ve programli bir

çalisma için;

- Nitelikli pazar payinin gelistirilmesi,

- Profesyonellik ve yüksek hizmet kalitesi,

- Müsteri tatmininin saglanmasi,

- Tasima isleri organizatörleri, alt tasiyicilar ve müsterilerle uzun dönemli

isbirliklerinin gerçeklestirilmesi temel kosullardir.

Etkin ve verimli çalisan bir filo yönetimi denilince ilk akla gelenler;

- Mevcut araç-gereç parkinin atil-bos kalmamasi ve filonun sürekli hareket

halinde olmasi,

- Araçlarin isletmeye kâr getirecek sekilde çalismalari,

- Dogru güzergahlarin seçimi ve dogru planlama

- Toplam maliyetlerde azalma (örnegin, bakim ve onarim maliyetlerinde

azalma),

- Sürücüler basta olmak üzere insan kaynaklarinin gelistirilmesidir.

58

Filo yönetiminin günümüz rekabet sartlari içerisinde basarili olabilmesi;

uluslararasi ve yerel ulastirma yasal altyapisinin yöneticiler ve operasyonel çalisanlar

tarafindan öncelikle ele alinmasi ve tüm detaylari ile bilinmesinden geçmektedir.

Yasal çerçevede öne çikan konu basliklari ise sunlardir:2

- Ulusal ve uluslararasi karayollari düzenlemeleri (The Highways Act)

- Ulusal ve uluslararasi kara trafik mevzuati (Road Traffic Acts)

- Ulusal ve uluslararasi tasimacilik düzenlemeleri (Transport Act)

- Ulusal ve uluslararasi araçlar ve sürücü lisans düzenlemeleri (Vehicle and

Driving Licences Act)

- Agir Ticari Araç Düzenlemeleri

- Motorlu Tasitlar Imalat ve Kullanim Düzenlemeleri

- Esya Tasimaciligi Vasitalari Düzenlemeleri.

Filo yöneticileri yasal çerçeveler dahilinde faaliyetlerini düzenleme

durumundadirlar. Bu alanda dikkat edilmesi gereken konular ise su sekilde

siralanabilir:3

- Araç filosu, yas, model, kapasite, yillik bakim, sigorta, lastik gibi araç

özellikleri ile sürücü bilgilerinin bilgisayar ortaminda kayit altina

alinmasi ve sürekli güncellestirilmesi gerekmektedir.

- Araçlar kapasitelerine uygun bir sekilde yüklenmelidir.

- Araçlar kendisini ve çevre güvenligini tehlikeye atacak sekilde asiri

yüklenmemelidir.

- Araçlar uluslararasi norm ve standartlar çerçevesinde transit geçis

hukukuna uygun hareket ettirilmelidir.

- Araçlar kanunlarin gerektigi standartlarda olmali ve bakimi yapilmalidir.

- Araçlar düzenlemelerin gerektirdigi biçimde testten geçirilmeli ve

plakalandirilmalidir.

- Sürücüler, yasal çerçevede belirtilen araç kullanim saatlerini asmamalidir.

2 A.e., s. 1-13. 3 Murat Erdal, “Filo Yönetimi”, Roder Dergisi, Sayi: 07/2003, s. 44-45.

59

- Sürücüler kullandiklari aracin tipine uygun ve güncel sürücü belgesine

sahip olmalidir.

- Sürücülerin is kayitlari tutulma ve performans degerlemesi yapilmalidir.

- Sürücüler transit geçis yapilan ülkeler için gerekli belgeler konusunda

egitilmeli ve ilgili belgeleri yaninda bulundurmalidir.

- Sürücüler yükleme ve bosaltmaya nezaret etmelidir. Ortaya çikabilecek

çesitli uyumsuzluklari rapor etmelidir.

Filo yöneticisi araçlara güzergah ve is takvimi hazirlarken kanunlar, isletme

kaynaklari ve müsterinin ihtiyaçlarinin yol açtigi birtakim sinirlamalara uymak

zorundadir. Bu sinirlamalar arasinda:4

- Tasima isleminin ulusal veya uluslararasi ölçekte mi yapilacagi,

- Yasal sürüs süreleri,

- Sürücülerin dinlenme ve tatil günü ihtiyaçlari,

- Hiz tahditleri,

- Seyir halinde olmayanlar dahil araçlarin bakim ve servis gereklilikleri,

- Ayni zamanda kullanilabilir durumda olabilen araçlarin sayisi,

- Kullanilabilir kapasiteyi belirleyen kullanilabilir araçlarin tipleri,

- Isletme depolarinin sayisi ve bulunduklari yerler,

- Dahil olunan esya trafigi (is takvimi hazirlanirken, parsiyel tasimacilik

trafigi agir esya trafiginden daha farkli olarak ele alinmaktadir),

- Yapilacak seferlerin sayisi ve bunlarin birbirinden uzakligi,

- Her sefer yükleme ve bosaltma için harcanan süreler,

- Gerçeklestirilen ticaretin veya müsterinin özel bir talebinin olup olmadigi,

- Resmi tatiller, mesleki tatiller, müsterilerin mesleki tatilleri ve yerel

tatiller ile çalisma saatleri gibi konular,

- Kullanilan güzergah ve yolun kalitesi (otoyol, çift yönlü karayollari vb.),

- Yol bakim çalismalari, yol insaati ve benzer çalismalar nedeniyle ortaya

çikan geçici kisitlamalar,

4 A.e., s. 44.

60

- Kisitlamalardan veya yük ve benzeri limitlerden kaçinmak için özel

yollardan tasinmayi gerektirebilen bazi esyalar sayilabilmektedir.

Filo operasyon yönetiminde araç ve esyalarin emanet edildigi sürücülerin

egitimi konusu dikkate alinmalidir. Sürücüler yagmur, kar gibi özellikli havalarda

dogru sürüs teknikleri konusunda mutlaka egitilmelidir. Sürücü yönetimi ve egitimi

konusunda,

- Aracin teknik özellikleri hakkinda bilgilendirme,

- Araç/kisisel temizlik ve düzen,

- Iletisim becerileri, tutum ve davranislar,

- Beklenmeyen ve ani durumlar karsisinda eylem planlari olusturabilme,

- Dinlenme ve araç kullanim süreleri,

- Özellikli havalarda örnegin yagmur veya karli havalar için sürüs

teknikleri,

- Ilaç ve alkol kullaniminin bedensel ve ruhsal etkileri,

- Dogru ve dengeli beslenme konulari ele alinmalidir.

Isletme filo yöneticileri, rekabet ve yasal çevre kosullarinin bir geregi olarak

sürekli bir dinamizmin bulundugu ortamda, yukarida belirtilen hukuki degisiklikleri

günü gününe takip etmeli, kisa sürede filosunu uyumlu hale getirmelidir.

Filo yöneticisi isletmenin genel misyonu ve vizyonu dogrultusunda hedef

pazarlar hakkinda bilgi toplamali ve tüm sektörleri analiz etmelidir. Bu kapsamda

faaliyette bulunulan uluslararasi tasimacilik ve lojistik sektöründeki dinamikleri

yakindan takip etmelidir. Filo yöneticisi lojistik pazar egilimleri çerçevesinde diger

lojistik isletmeleri, tasima isleri organizatörleri, depo-antrepo isletmecileri, gümrük

müsavirleri vb. unsurlari sürekli izlemek durumundadir.

61

Profesyonel bir filo yöneticisinin sahip olmasi gereken yetkinlik alanlari;

- Bütçe olusturma ve maliyet analizi,

- Tasima organizasyonu,

- Detaylara dikkat etme,

- Pazarlik kabiliyeti,

- Araç tamir-bakim bilgisi,

- Insanlari yönetme becerisi,

- Hedef ve amaçlari/is önceliklerini dogru tanimlama,

- Insanlari motive edebilme yetenegi,

- Insanlari dogru yönlendirme yetenegi,

- Kanun ve yönetmeliklere hakim olma,

- Kritik olaylar karsisinda toleransli ve sabirli davranabilme olarak

siralanabilmektedir.

Filo yöneticisi ayni zamanda etkilesimde bulundugu kamu kurum ve

kuruluslari ile örnegin Türkiye’de, Ulastirma Bakanligi Kara Ulastirmasi Genel

Müdürlügü, Gümrük Müstesarligi’na bagli idari üniteler, TCDD, THY ve limanlarla

ilgili mevzuat degisimleri ve güncel uygulamalari takip etmelidir. Yine lojistik

sektörüyle ilgili sektör derneklerinin çalismalarini takip etmelidirler.

Yurt içinde yasanan tüm bu faktörlere paralel olarak filo yöneticisi

uluslararasi alandaki degisimleri de analiz edecektir. Bunun içinde sektörle ilgili

uluslararasi kuruluslarin örnegin Uluslararasi Karayolu Tasimacilari Birligi (IRU) ve

Uluslararasi Tasima Isleri Organizatörleri Dernekleri Federasyonunun (FIATA)

çalismalari izlenmeli ayni zamanda tasima yapilan ülkelerdeki karayolu esya

tasimaciligini içeren uygulamalar iyi bilinerek degisikliklerden haberdar olunmalidir.

62

3.3. Filo Sefer Süreçleri ve Sürücü Yönetimi

Araç sürücüleri, tüm sefer operasyonlarinda hem kendi güvenlikleri hem de

tasidiklari esya ve araçlarinin herhangi bir zarar görmemesi için belli konulara dikkat

etmek zorundadirlar. Sürücülerin tasidigi baslica sorumluluklar; sefer öncesi

hazirliklar, sefer sirasindaki sorumluluklar ve sefer sonrasi prosedürler olarak üçe

ayrilabilmektedir.

Bu nedenden dolayi tasima operasyonunun temel ilkeleri, araç bilgisi ve

düzen, çalisma süreleri, sefer sirasinda beslenme ve dinlenme, zor hava kosullari için

prosedürlerin hazirlanmasi seklinde siralanabilmektedir. Olasi kazalari önleyici

nitelikte olan bu konular filo yöneticisi tarafindan sürücülere aktarilmalidir.

3.3.1. Sefer Öncesi Hazirliklar

Sürücü sefere çikmadan önce esya ve araç durumu, hava ve yol kosullari,

trafik yogunlugu gibi mevcut sartlari degerlendirerek güzergah planlamasi yapmak

ve zamani dogru kullanmak zorundadir. Araç sürücüleri sefere çikmadan bir gece

önce filo yetkilisi ile görüserek tasima ve güzergah hakkinda bilgi edinmeli, çalisma

süresi ve konaklama yerleri konusunda görüs alis verisinde bulunmalidir.

Sürücülere araçlarini nasil kullanmalari gerektigi mesleki egitimlerle

anlatilmalidir. Araç kullanirken tasidiklari esya, araç ve kendilerinin zarar

görmemesi için dikkat etmeleri gereken noktalar sürüs egitimleri ile açiklanmalidir.

Sürücü egitimlerinde ön planda yer alan konulari asagidaki gibi siralamak

mümkündür:

- Filo yönetimi tarafindan hazirlanan ve araç kullanirken uyulmasi gereken

“talimatlar listesi”, yani “sefer kurallari”nin sürücü tarafindan

özümsenmesi saglanmalidir. Sürücü kendisini, tasidigi esyayi, araç ve

63

çevreyi tehlikeye sokabilecek bir harekette bulunmamasi konusunda

uyarilmalidir.

- Sürücünün sefer sirasinda beklenmedik bir durumla karsi karsiya

kalindiginda yapmasi gerekenler açiklanmali ve sefer talimat listesine

uyumu saglanmalidir.

- Sefer sirasinda sürücünün araca binmeden önce ve araçtan indikten sonra

yapmasi gereken kontroller hakkinda “araç kontrol listesi” egitimi

verilmelidir.

- Ulusal ve uluslararasi mevzuatlar konusunda bilgi tazeleme egitimleri

verilmelidir.

- Sürücüler, tehlikeli madde tasimaciliginin gerektirdigi özel egitimler

konusunda bilinçlendirilmelidir.

- Isletme ve müsterilerine karsi sorumluluklar konusunda duyarlilik

olusturulmalidir.

- Is ahlaki ve kurum kültürüne özen gösterilmelidir.

- Aracin günesli, yagmurlu, karli, buzlu ve sisli hava kosullarina uygun

biçimde nasil kullanmasi gerektigi anlatilmalidir.

- Yükleme ve bosaltma islemlerine nezaret etme konusunda hassasiyet

saglanmalidir.

- Güvenli bir sefer için tasima güzergahi göz önüne alinarak sürücünün bir

program yapmasinin gerekliligi sürücüye anlatilmalidir.

- Sefer öncesinde sürüs güvenligi için sürücüye uykusunu almis olmasinin

önemi açiklanmalidir.

- Sürücünün araç kullanirken uykusu gelirse uluslararasi güzergahlarda

yasalarca belirlenmis bir yerde dinlenmesi için mola vermesinin önemi

yola çikmadan önce hatirlatilmalidir. Meydana gelen binlerce kazanin

nedeni yorgun sürücülerdir. Bu nedenle direksiyon basinda uyumanin can,

mal ve çevre güvenligi için tehlike olusturdugu anlatilmalidir.

- Sürücünün beslenme konusunda özen göstermesi istenmelidir.

Filo operasyon sorumlulari tarafindan yapilan araç sefere çikis programinda

gece çalisma süresi mümkün oldugunca az olacak sekilde ayarlanmalidir. Gece

64

saatlerinde araç kullanmak sürücülerde uyku bozukluklarina neden olabilmektedir.

Uyku ile ilgili olarak dikkat edilmesi gereken konu, sürücülerin asiri yorgun

olduklarinda araç kullanmamalari ve bu konuda yola çikmadan önce filo yönetimi

tarafindan sürücülerin uyarilmalaridir. Sürücü talimatlarina ek olarak, gün içerisinde

insanin kendisini uykulu hissedebilecegi bazi saatler oldugu sürücülere

açiklanmalidir.

Sefer sirasinda uyku halinin sürücüyü olumsuz etkiledigi anlar asagidaki

gibidir:5

- Sikici ve uzun mesafeli yollarda örnegin otoyollarda araç kullanma.

- Sabah 02:00 ve 06:00 saatleri arasi.

- Ögle yemeginden sonra 14:00 ve 16:00 saatleri arasi.

- Normalden daha az uyundugu zamanlarda.

- Asla alinmamasi gereken alkol veya uyusturucu alindiktan sonra.

- Halsizlik veya uyuklama hissi verecek ilaçlar kullanildiginda.

Çok uzun süreli tatil veya eve dönüslerden sonra sürücülerin çalisma direnci

düsmektedir. Sürücü ev halinden hemen sonra sefere çiktiginda, gece uyku düzeni

bozulabilmektedir. Ayrica sürücünün gece uyku düzenini bozabilecek veya engel

olacak ikinci bir isi olmamalidir. Sürücünün aksam geç saatlere kadar vaktini alan

hobileri, sosyal aktiviteleri veya ailevi isleri olmamalidir.

Araç sefere çikmadan önce sürücünün yapmasi gerekenler asagidaki gibi

siralanabilmektedir:

5 The Royal Society for the Prevention of Accidents, Safe Journey Planner, (Çevrimiçi) http://www.rospa.com/pdfs/road/safejourney.pdf,safe journey planner, 16.08.2004, s. 2.

65

? Sefer Öncesi Araç Kontrolleri

Araca lojistik isletmesi merkezinde sefere çikmadan önce tamir-bakim

bölümü tarafindan bir tarama yapilmaktadir. Bu islemlerin sürücünün esya ve araç

kontrolü hassasiyetini azaltici bir fonksiyon olarak görülmemesi saglanmalidir.

Sefer öncesi araç kontrolleri genel kontroller olup temizlik ve düzenle

baslamaktadir. Aracin çevresinin kontrolü, kaporta, lastik ve branda ile birlikte aracin

alti ve park manevra sahasina göz gezdirilmelidir.

Sürücüler araçlarinin frenlerini, lastiklerin hava basinci, motor radyatörünü,

akaryakit durumu ve yagini kontrol etmelidir. Ön camlar yolu açikça görebilecek

sekilde temiz olmali, ön cam sileceklerinin, isik, far ve sinyallerin sorunsuz sekilde

çalistigindan emin olunmali, ayna ve kemer kontrolü unutulmamalidir.

? Tasima Belgelerinin Taninmasi ve Güvenligi

Sürücü takometre diskini veya kartini mutlaka yaninda bulundurmalidir.

Türkiye sinirindan çikis yaparken, transit geçecegi, bosaltma veya yükleme yapacagi

ülkelerle ilgili gerekli belgeler ile tasinan esya ve kendine ait bulundurmasi gereken

diger belgeleri yanina almayi unutmamalidir. Tüm belgeler sefer sürecinde özenle

korunmalidir.

? Sefer Güzergahinin Kontrolü

Araçlarin geçecegi güzergahlar uluslararasi yasal çerçeve ile

belirlenmektedir. Sürücü güzergah üzerinde otoyol, tünel ve köprü gibi aracin boyut

ve agirligi dolayisiyla problem yaratabilecek yapilar olup olmadigini ögrenmelidir.

Mümkün oldugunca otoyollari kullanilmali ve yerlesim yerlerine ait güzergahlardan

kaçinilmalidir. Sürücü filo yönetimi tarafindan belirlenen güzergah planlamasina

uyum gösterdigi takdirde gerekli dinlenme ve konaklama molalarini dogru zamanda

66

verebilecektir. Bunlara ek olarak sürücü, gidecegi güzergahtaki hava sartlari

konusunda da araç takip birimi ile iletisimde olup bilgi edinmeye çalismalidir.

3.3.2. Sefer Sirasindaki Sorumluluklar

Profesyonel sürücülük dikkat ve çaba gerektirmektedir. Sürücü, araç

kullanmaya fiziksel ve zihinsel bakimdan hazir olmalidir. Sürücü, kendisini daha iyi

hissetmek, daha dikkatli araç sürebilmek için saglikli beslenmeli ve düzenli olarak

egzersiz yapmalidir.

Sürücü araç kullandigi tüm sefer süresi boyunca dikkatini yaptigi ise

vermelidir. Herhangi bir dalginlik veya dikkatsizlik tehlikeli sonuçlar dogurabilir.

Sürücülerin araç kullanirken dikkat etmeleri gereken belirli noktalar vardir. Bu

noktalar su sekilde siralanabilmektedir:6

- Sürücü araca bindiginde koltugunu yol boyunca tüm kontrolleri rahatça

yapabilecegi konumda ayarlamali; koltugun bas koruyucu üst kismini

kendi bas hizasina göre ayarlayarak olasi bir kazaya karsi basini emniyete

almalidir. Bel ve boyun bölgesinin sürücü sagliginda önemli bir yeri

vardir. Sürücü dik oturuldugunda koltugunun arkasinin sirta tam temas

etmesine dikkat etmelidir.

- Sürüs esnasinda emniyet kemeri takili olmalidir. Aksi takdirde ani fren

yapilmasi durumunda sürücü ön cama çarpabilir.

- Sürüs ve dinlenme zamanlari konusunda belirlenen uluslararasi yasal

sürelere uyulmali; takometre üzerinde yasal olmayan oynamalar

yapilmamalidir.

- Sürücünün, sürüs öncesinde ve sürüs esnasinda kesinlikle alkollü içecekler

içmemesi ve araç sürerken dikkatini etkileyecek ilaçlari kullanmamasi

gerekir. Sürüs öncesinde ve araç kullanildigi sirada agir yemeklerden

6 International Road Union, The Truck Driver’s Check List, (Çevrimiçi) http://www.iru.org, 06.10.2004.

67

kaçinmalidir; bu tür yiyecekler uyku haline ve sindirim problemlerine

neden olabilmektedir.

- Sürücü kendinde halsizlik ve uyku hali hissetmesi durumunda kesinlikle

araç kullanmamali, aracini durdurarak disari çikip bacaklarini açip

bileklerine dogru egilmeli, hareket etmeli ve temiz hava almalidir. Sürücü

yorgunlugunu atana kadar aracini hareket ettirmekten kaçinmalidir.

- Araç kullanirken kör noktalarin olumsuz etkisine dikkat edilmelidir. Yolda

bulunan ve kullanilan araçtan daha küçük boyutlu araba, motosiklet,

bisiklet ve yayalar gibi diger nesnelere dikkat edilmelidir. Özellikle,

manevralar, geri sürüsler veya her zaman kullanilandan farkli bir yoldan

geçilmesi durumlarinda çok daha fazla özen gösterilmelidir.

- Baska bir araç sollanirken dikkat edilmelidir. Yeterli mesafe oldugu

görülmedikçe diger araçlar sollanarak geçilmeye kalkisilmamalidir. Sol

seritte karsi yoldan gelecek araçlar için tehlike yaratilmamali; bununla

beraber sol seride gereksiz yere çikilarak arkadaki araçlar

yavaslatilmamalidir.

- Öndeki araç takip edilirken her kosulda yeterli güvenlik mesafesi

birakilmalidir. Olumsuz hava kosullarinda frene basildiginda durma

mesafesinin uzadigi unutulmamalidir. Özellikle araç süratli kullanilirken

yagmur, sis, buz veya karli yol kosullarinda ve tünel geçislerinde bu konu

daha da önem kazanmaktadir.

- Motor, fren ve lastiklerde asiri isinma meydana gelmesi halinde aracin

kullanilmasinda bir tehlike olmadigindan emin olana kadar sürücü araç

kullanmamalidir.

- Yol üzerinde ortaya çikabilecek problemler için hazirlikli olunmalidir.

Tasinan esya ve çevreye zarar verecek ani frenlerden kaçinilmali; bunun

için yol dikkatli takip edilmeli ve yoldaki diger sürücüleri tehlikeye

atacak hiz limitlerine çik ilmayarak yakit sarfiyatinin fazlalasmasi ve

ekstra çevre kirliligi önlenmelidir.

- Hiz limitlerine ve diger trafik kurallarina her zaman uyulmalidir. Diger

araç sürücülerinin kötü aliskanliklari benimsenmemeli, araç ihtiyatli

68

kullanilmalidir. Sürücü hayatini, meslegini ve tasidigi esyayi riske

atmamalidir.

- Sürücü bir ariza, kaza veya diger büyük problemlerle karsilastiginda

öncelikle isletme merkezini ya da isletmenin yerel subesini ve servisini

durumdan haberdar etmelidir. Kaza sonucu araç veya esya ile ilgili

hasarlarda isletmenin sigorta bölümü bilgilendirilmelidir. Sürücü acil

durumlarda kendisine gerekli olabilecek telefon numaralarini her zaman

yaninda tasimalidir.

- Sürücüler aksam saatlerinde yolda ilerlerken farlarini önlerindeki araçlarin

ve karsidan gelen araçlarin sürücülerinin rahatsiz olmayacagi sekilde

ayarlamalidir. Bununla beraber sürücü, far ve reflektörlerinin aracini

açikça gösterecek sekilde belirgin oldugundan emin olmalidir.

- Hava sartlarina göre araç sürüs biçimi ayarlanmalidir. Sürücüler yollarin

yagmur, buz veya kar yüzünden kaygan oldugu anlarda hizini

azaltmalidir. Ayni durum alacakaranlik ve sisli havalar ile tünel

geçislerinde de geçerlidir. Kar veya buz dolayisi ile kayganlasan yollarda

aracin tekerleklerine zincir takilmalidir.

- Araçlar sadece izin verilen yerlere park edilmelidir. Sürücüler trafigi

tikayacak veya diger sürücülerin görüs mesafesini engelleyecek biçimde

ve sehir içi trafiginde park etmemelidir. Sürücü aracindan ayrilirken vites

ve el frenini kontrol etmeli, aracin kendi kendine hareket etmeyeceginden

emin olmali ve duran araci gereksiz yere çalistirmamalidir.

- Mümkün oldukça güvenlik görevlisi bulunan park yerleri tercih

edilmelidir. Sürücüler kimsenin olmadigi, bos alanlara, özellikle de

geceleri kesinlikle park yapmamali ve yabancilara tasidiklari esya

hakkinda bilgi vermemelidirler. Araç, park yerinden ayrilmadan önce

yabanci kisi veya kisiler tarafindan kurcalanmadigindan emin olunmasi

için denetlenmelidir.

- Sürücüler araç kullanirken ayni anda cep telefonunu eline alarak

konusmamalidir. Eger araç sürerken sürücülerin cep telefonlarini

kullanmalari gerektigi durumlar olursa, aracin içinde cep telefonunun

takilabilecegi bir araç kiti donanimi olmali veya varsa telefonun “el

69

serbest” (handsfree) özelliginden yaralanilmalidir. Bu alternatiflerin

bulunmadigi kosullarda, araç tercihen güvenli bir yerde durdurulduktan

sonra cep telefonu ile konusulmalidir.

Sürücüler sehir içi trafigine girdiklerinde araçlarini daha dikkatli

kullanmalidirlar. Sürücülerin sehir içinde araç kullanirlarken dikkat etmeleri gereken

belli basli noktalari siralayacak olursak;7

- Araç çalistirilip hareket ettirilmeden önce çevresi mutlaka kontrol

edilmelidir.

- Aracin park edilmesi gereken anlarda gereginden fazla manevra

yapilmamasina dikkat edilmelidir.

- Park esnasinda kör noktalar için sürücüyü uyaracak yardimci bir kisi

bulunmalidir.

- Araca manevra yaptirirken sürücü öncelikle kendisi dikkatli olmali ve

disaridan gelen yönlendirmelerin hepsine güvenmemelidir.

- Kavsak içerisinde dönüslerde, yine virajlara yaklasirken ve girerken

öndeki araçlarla olan mesafeye dikkat edilmelidir.

- Sürücünün araci ile geçtigi çevrede bir okul bulunuyorsa kaldirimda

yürüyen çocuklara dikkat edilmelidir.

- Dönüslerde ve akici trafikte, dört yol agizlarinda yayalara dikkat

edilmelidir.

- Sürüs aninda sürücünün emniyet kemeri bagli olmalidir.

- Araçta müzik dinlerken (özellikle walkman, CD çalar veya MP3 çalar gibi

tasinabilir aletler) kesinlikle kulaklik kullanilmamalidir.

- Araç telefonlari veya cep telefonlari is amaçli kullanilmali ve tercihen

güvenli bir yerde durularak konusulmalidir.

- Aracin frenleri her sefer sonrasinda kontrol ettirilmeli, sürüs esnasinda

öndeki araç ile takip mesafesi ve durus mesafesi iyi ayarlanmalidir.

7 Steve Sturgess, “Driver Safety and Convenience”, Newport’s Heavy Duty Trucking , January 2003, (Çevrimiçi) http://www.heavydutytrucking.com/2003/01/057a0301.asp, 18.08.2004, s. 54.

70

- Araç kullanirken yalnizca öndeki araca degil, onun çevresindeki araçlara

da dikkat edilmelidir.

- Sürücüler serit degistirirken aynalarindan bakarak yolu dikkatli bir sekilde

kontrol etmelidir.

- Yagmurlu havalarda aracin farlari açik tutulmalidir.

- Araç kullanirken herhangi bir sey yenmemeli ya da içilmemelidir.

- Sürücüler haritaya bakarak yol kontrolü yapacaklari anlarda, araci bir

istasyona ya da park yerine çekmeli, kesinlikle araç kullanirken bu islemi

yapmamalidir.

- Römork kapaklari açikken içeride bulunan palet kilitlerinin kapali

oldugundan emin olunmalidir.

- Sola dönüslerde direkt olarak dönülmemeli bunun yerine üç kere sag

yapilmalidir.

- Trafikte aracin saginda bulunan diger tasitlara dikkat edilmelidir.

3.3.3. Sefer Sonrasi Prosedür

Sürücü isletme merkezine döndügünde kullandigi güzergah, aracin yükleme,

bosaltma yerleri ve zamanlari ile araci için gerekli gördügü bakim ve onarimlar

hakkinda yetkililere bilgi vermelidir. Bu bilgiler ayni zamanda yazili olarak sürücü

günlük çalisma cetveli, sürücü degerlendirme formu ve araç ariza bildirim formuna

aktarilir.

3.3.31. Sürücü Günlük Çalisma Cetveli

Sürücüler sefere çikarken yanlarinda bulundurmalari gereken evraklar içinde

“sürücü günlük çalisma cetveli” olarak tanimlanan bir form tasimaktadirlar. Lojistik

isletmesi tarafindan ilgili sefer süresince meydana gelen gelismelerin sürücü

tarafindan rapor olarak yazilmasi istenen sürücü günlük çalisma cetveli seferin bir

özeti niteligindedir.

71

......./…..../…….

GÜNLÜK ÇALISMA CETVELI

ARAÇ PLAKASI VERILEN MAZOT VE AVANS LT. €. ADI SOYADI TAKOGRAF NOTLARI GÜZERGAH

GIDIS DÖNÜS

GIDIS TON DÖNÜS TON

ARAÇ GIRIS KM. ARAÇ ÇIKIS KM.

NOT:

TOPLAM KM.

GÜN TARIH

(GÜN/AY)

KALKIS YERI – VARIS YERI YAPILAN

KM. NOT

1 2

3 4

5 6

7 8

9 10

11 12

13 14

15 16

17

18 19

20 21

22 23

24

Sekil 3-1: Sürücü Günlük Çalisma Cetveli Örnegi (Ön Yüzü).

Kaynak: Mars Lojistik, Filo Bölümü, Araç Takip Birimi.

72

TARIH

YERI

DEPODAKI MAZOT

TÜRKIYE YÜKLEME YERI – VARIS TARIH / SAAT / KM.

ALINAN MAZOT

KM.

…../…../….. - ...../….. - ….Km. …../…../….. - …../….. - ….Km. …../…../….. - …../….. - ….Km.

TÜRKIYE GÜMRÜKLEME TARIH/SAAT/KM.

…../…../….. - …../….. - ….Km.

RO-RO VEYA KAPI ÇIKIS TARIH/SAAT/KM.

…../…../….. - …../….. - ….Km.

FRANSA/ALMANYA GIRIS TARIH/SAAT/KM.

AVRUPA BOSALTMA YERLERI

TARIH/SAAT/KM.

AVRUPA YÜKLEME YERLERI

TARIH/SAAT/KM. 1)…………………… ( ) …/…/… - …/… - …Km.

1)…………………… ( ) …/…/… - …/… - …Km.

2)…………………… ( ) …/…/… - …/… - …Km.

2)…………………… ( ) …/…/… - …/… - …Km.

3)…………………… ( ) …/…/… - …/… - …Km.

3)…………………… ( ) …/…/… - …/… - …Km.

4)…………………… ( ) …/…/… - …/… - …Km.

4)…………………… ( ) …/…/… - …/… - …Km.

5)…………………… ( ) …/…/… - …/… - …Km.

5)…………………… ( ) …/…/… - …/… - …Km.

6)…………………… ( ) …/…/… - …/… - …Km.

6)…………………… ( ) …/…/… - …/… - …Km.

…../…../….. - …../….. - ….Km.

RO-RO VEYA KAPI GIRIS TARIH/SAAT/KM.

…../…../….. - …../….. - ….Km.

TÜRKIYE BOSALTMA YERI – VARIS TARIH / SAAT / KM.

…../…../….. - ...../….. - ….Km. …../…../….. - …../….. - ….Km. …../…../….. - …../….. - ….Km.

FRANSA/ALMANYA ÇIKIS TARIH/SAAT/KM.

…../…../….. - …../….. - ….Km.

BU FORMDA YAZMIS OLDUGUM TÜM BEYANLAR DOGRUDUR. ISIM: IMZA:

NOT:

YAKIT TAKIP VE KONROL ÇIZELGESI

Sekil 3-2: Sürücü Günlük Çalisma Cetveli Örnegi (Arka Yüzü).

Kaynak: Mars Lojistik Filo Bölümü, Araç Takip Birimi.

73

Günlük çalisma cetvelinin ön yüzünde, araç çekici ve römork plakalari,

sürücü adi ve soyadi, sefer öncesi sürücüye verilen mazot ve avans miktari, takograf

notlari, aracin gidis ve dönüs güzergahi, gidis ve dönüs yükü tonaji, aracin garaja

giris km. ve garaj çikis km.’si ile ikisinin farkindan bulunan aracin toplam km.’si,

seferlerin günlük raporlanmasi; tarih, kalkis yeri, varis yeri gerçeklesen km. ve not

bölümü bilgileri bulunmaktadir (Sekil 3-1).

Günlük çalisma cetvelinin arka yüzünde ise sefer içerisinde alinan yakitin

hangi tarihte, nerede alindigi, depoda kalan önceki miktar, alinan miktar ve kaçinci

km.’de mazot alindigi bilgileri yer bulunmaktadir. Bunun yaninda aracin ithalat ve

ihracat yükleme ve bosaltma bilgileri ile gümrük leme bilgileri de tarih, saat, km.

bazinda rapor edilmektedir (Sekil 3-2).

3.3.3.2. Sürücü Degerlendirme Formu

Sürücü degerlendirme formu, araç sürücülerinin çiktiklari seferlerde

görevlerini lojistik isletmesinin istegi dogrultusunda yapip yapmadiklarinin

ölçülmesinde kullanilmaktadir (Sekil 3-3). Filo çalisani olan araç takip uzmani,

sürücülerin seferden dönmelerinin ardindan, ilgili seferde isletmenin kendilerinden

bekledigi verimliligi gösterip göstermediklerini çesitli yöntemlerle kontrol

etmektedir. Bu yöntemler arasinda uydu kayitlarinin izlenmesi, takograflarin kontrol

edilmesi ve sürücülerin sefer esnasinda kendilerine verilen talimatlara ne derece

uyduklarinin göze alinmasi basta gelmektedir. Yapilan kontrolün sonuçlari sürücü

degerlendirme formuna yansitilarak sürücüye verilecek ücret ve prim

belirlenmektedir. Her isletme kendi kurum kriterlerine göre farkli alt basliklar içeren

sürücü degerlendirme formlari hazirlayabilmektedir.

74

SÜRÜCÜ ADI :

RÖMORK PLAKA: ……/……/200…

SÜRÜCÜ DEGERLENDIRME FORMU

ÇOK IYI IYI ORTA KÖTÜ

25 20 15 __

25

25

25

20

15

__

20

20

20

15

10

15

15

15

15

10

5

10

__

__

__

__

__

__

EURO AÇIKLAMA

1) Kural ve Kaidelere Uyum

2) Takometre Kullanimi

3) Yük Hasarsizligi (CMR)

4) Araç Bakimi ve Temizligi

5) Lastik Bakimi

6) Müsteri ve Amirlerle Iliskiler

7) Kilik - Kiyafet

Hak Edis Toplami

Geçis Belgesi Primi

Ilave Prim

Tehlikeli Madde Primi

Km. Primi

Parsiyel Primi

Tonaj Primi

Çift Sürücü Farki

Güzergah Farki

Harcirah Miktari

Ceza (-) TOPLAM

SÜRÜCÜ IMZASI Bos Kilometre:

Kesilen Kilometre:

ONAY: NOT:

Geçis Belgesi Kontrolü

Sekil 3-3: Sürücü Degerlendirme Formu Örnegi.

Kaynak: Mars Lojistik Filo Bölümü, Araç Takip Birimi.

75

Sekil 3-3’de verilen degerlendirme formu örnek alinarak sürücünün

tamamladigi bir seferin degerlendirmesi asagidaki sekilde yapilmaktadir:

? Hak Edis Toplami

Degerlendirme formunda hak edis toplami olarak geçen 7 maddelik bölüm;

sürücünün uymasi gereken genel kurallari içermektedir. Sürücü belirtilen kurallara

uyma derecesine göre kademeli olarak degerlendirilmektedir.

? Geçis Belgesi Primi

Her ülkeye ait farkli geçis belgeleri vardir. Dozvola adi verilen bu belgeler

her ülkenin belirledigi kotalar dogrultusunda sinirli sayida basilmaktadir ve lojistik

isletmeleri geçtikleri ülkelerde yapilan kontrollerde bu belgeleri göstermek

zorundadirlar.

Sürücü, isletmenin sürekli kullandigi güzergahlar üzerinde olan ülkelere ait

geçis belgelerini sefer dönüsünde kullanilmamis olarak isletmeye teslim etmesi

durumunda belli miktarda prim almaya hak kazanmaktadir. Çünkü sinir kapilarina

gelen belgeler bittiginde yenilerinin gelmesi zaman alabilmektedir. Yine yil sonuna

dogru özellikle Aralik ayinda bazi ülkelerin kotalari doldugu için o yila ait yeni belge

basmamaktadirlar. Bu da Türk isletmelerinin ellerinde geçis belgesi yoksa yenisini

temin edene kadar araçlarini o ülkelerden geçiremeyecekleri anlamina gelmektedir.

Bu nedenle bos belge getiren sürücüye prim verilmektedir. Ancak, isletme tarafindan

geçis belgesinin temiz getirilmesi talep edilmedigi halde belge kasitli olarak

kullanilmamis ve ilgili ülkede yapilan kontrolde bu ortaya çikarak bir ceza

ödenmisse bu ceza sürücü tarafindan karsilanmak zorundadir.

76

? Ilave Prim

Degerlendirme formunda bulunmayan ama ilgili tasimada sürücünün fazladan

gayret göstererek isletme yararina yaptigi davranislar ilave prim basligi altinda

degerlendirilmektedir. Örnegin görevi olmadigi halde esyanin tamamini depoya

sürücünün bosaltmasi bu duruma bir örnek olarak gösterilebilmektedir. .

? Tehlikeli Madde Primi

Sürücülerin tehlikeli madde tasiyabilmeleri için özel ehliyetlerinin olmasi

gerekmekte ve tehlikeli madde tasimalarinda ek prim almaktadirlar. Tasinan

maddenin özelligine göre göndericiden operasyon farki talep edilmekte ve bu fark

sürücüye yansitilmaktadir.

? Kilometre Primi

Sürücü kisa mesafeli bir sefere çikmis gibi görünse de, görev geregi yaptigi

km.’nin uzun mesafeli seferler kadar fazla olmasi durumunda, uzun mesafeli sefere

çikmis gibi prim almaya hak kazanmaktadir.

? Parsiyel Primi

Her sürücü gümrük açtirmalar hariç bosalttigi parsiyel yükler için prim

almaktadir. Örnegin, parsiyel olarak tasinarak bosaltilan her 5 ihracat esyasinin

üçünden sürücü prim alirken, bosaltilan her 4 ithalat esyasinin da ikisinden sürücüye

parsiyel primi verilebilmektedir. Ancak bu degerlendirme lojistik isletmesinin

sözlesmesine göre farklilik gösterebilmektedir.

77

? Tonaj Primi

Esyanin tonaji belli bir kiloyu geçtigi takdirde sürücüye tonaj primi

yazilmaktadir. Örnegin, tasinan esyanin toplam kilosu 20.500 kg. üzerindeyse sürücü

tonaj primi almaktadir.

? Çift Sürücü Farki

Araç teslim yerine, belirlenen varis tarihinde normalde çift sürücü ile

yetisebilecekken, bu aracin tek sürücü ile hizlandirilmis olarak sevk edilmesinden

dolayi sürücüye verilen prim çift sürücü farki olarak adlandirilmaktadir.

? Güzergah Farki

Isletme tarafinda sürücünün gittigi mesafenin uzakligina, bulundugu bölgenin

önemine göre verilen primdir. Örnegin belirsizlik ve risk bulunan Irak’a esya tasiyan

bir sürücüye gittigi bölgenin kosullarindan dolayi ekstra prim verilmesi bu baslik

altinda degerlendirilmektedir.

? Geçis Belgesi Kontrolü

Sürücülerin sefere çikmadan önce isletmeden aldiklari belgeler ile sefer

sirasinda çikis kapisindan aldiklari geçis belgelerinin tamamini teslim etmeleri

istenmektedir. Belgelerin bilgisayar kayitlarindan kontrolü yapilmaktadir.

? Harcirah Miktari

Sürücü harcirahi, sefere çikmadan önce sürücülerin yol harcamalari için

kendilerine verilen para olarak tanimlanmaktadir.

78

? Ceza

Sürücünün kendi kisisel hatasindan dolayi görevini yerine getir emedigi

durumlarda kesilen ceza veya cezalar toplami bu baslik altinda belirtilmektedir.

? Toplam

Sürücü degerlendirme formundaki yazili miktarlar toplanarak sürücüye

verilecek toplam tutar elde edilmektedir.

? Bos Km

Sürücünün ihracat esyasini bosaltmasinin ardindan ithalat esyasini alana

kadar yapmis oldugu yüksüz (bos) km. toplami olarak tanimlanmaktadir.

? Kesilen Km

Sürücünün gereksiz olarak yaptigi fazladan km. hesaplanmakta ve toplam km.

öngörülen sapmadan fazla çikarsa ceza uygulanmaktadir.

3.3.3.3. Araç Ariza Bildirim Formu

Araç ariza bildirim formu, sürücü tarafindan araca iliskin bilgi ve sikayetlerin

tamir-bakim bölümüne bildirilmesi amaci ile doldurulan ve bakim sorumlusuna

teslim edilen belgedir.

79

4. FILO YÖNETIMINDE ESYA VE BELGE TÜRLERI

Karayolu esya tasimaciliginda faaliyet gösteren isletmeler, tasidiklari

esyalarin hasar görmemesi ve çevreye zarar vermemesi için azami dikkat

göstermektedirler. Filo yönetimi kapsaminda tasimacilik faaliyetlerinde birincil

öncelik söz konusu esyanin özelliklerinin anlasilmasidir. Tekstil, mobilya, beyaz

esya, gida ürünleri, otomobil ve yedek parçalari, canli hayvan ve tehlikeli maddelerin

özellikleri birbirinden farkli olup yükleme, bosaltma, tasima kabi ve istifleme

operasyonlari da farklilik göstermektedir.

4.1. Esya Güvenligi

Karayolu tasima operasyonlarinda esyalar, kaza, hasar, yangin, patlama,

kimyasal bozulma, çevreye zarar verebilecek dökülme ve sizinti, kayip ve hirsizlik

gibi çesitli risklerle karsi karsiyadirlar. Filo yönetiminin basarisi olasi tüm riskleri

minimize eden profesyonel anlayisin tüm çalisanlarca benimsenmesinden

geçmektedir.

Tasimaya konu olan esyayi muhtemel risklere karsi koruyabilmek için

alinabilecek temel önlemler su sekilde siralanabilmektedir:1

- Tasinan esyanin fiziksel ve kimyasal özellikleri dikkate alinarak bir

düzenleme yapilmalidir.

- Genis hacimli, agir veya degerli esyalarin iyi sekilde muhafaza edilmesine

özen gösterilmelidir.

- Esyanin saglam sekilde araca yerlestirildiginden emin olunmali ve

agirligin römork içerisinde dengeli dagilmasina dikkat edilmelidir.

- Aracin çatisinda gerekli durumlar için bir el merdiveni bulundurulmalidir.

1 Transporting Goods and Materials , (Çevrimiçi) http://www.businesslink.gov.uk, 21.10.2004.

80

- Tasinan esya sigortalanarak, esya ve müsteri koruma altina alinmali;

meydana gelecek olasi herhangi bir kazaya karsi gönderici ve alicinin

güveni kazanilmalidir.

- Her zaman için tasinan esyanin niteligine göre özel güvenlik önlemleri

alinmalidir. Örnegin degeri yüksek esyalari dikkate alarak araç takip

sistemi kurulmasi veya tehlikeli madde tasimaciligi yaparken tasinan

maddenin kimyasal özellikleri dikkate alinarak gerekli güvenlik

önlemlerinin alinmasi gibi.

- Esya uygun sekilde ambalajlanmali, gruplandirilmali ve uygun tasima

kabi; römork ya da konteynere yüklenmelidir. En yaygin durum, esyalarin

tasima esnasinda zarar görmesidir. Iyi bir koruma ve dogru sekilde

yapilan ambalajlama tasima esnasinda meydana gelebilecek hasarlari

engellemeye yardim eder.

- Aracin görünen yerlerine tasinan esyaya uygun olarak uyari isaretleri

(ikaz levhalari) asilmalidir. Bu sayede, tasinan genis, uzun veya tehlikeli

esyalara karsi çevrenin uyarilabilmesi mümkün olmaktadir.

Bütün bu faktörlerin yaninda yükleme, bosaltma ve tasima esnasinda çalisan

personelin saglik ve güvenliginin korunmasi unutulmamalidir. Tasimasi yapilirken

özel önlemler gerektiren esya türlerine tehlikeli maddeler, atik maddeler, gida

ürünleri ve canli hayvanlar örnek olarak verilebilir.

4.1.1. Tehlikeli Madde Tasimaciligi

Lojistik isletmesi tarafindan esya ile ilgili öncelik, tasimasi yapilacak olan

esyanin tehlikeli madde grubuna girip girmediginin arastirilmasidir. Pek çok esyanin

kendisi dogrudan tehlikeli olarak nitelendirilmemektedir. Fakat bilesiminde bulunan

maddelerden dolayi parsiyel tasimalarda diger esyalarla ayni araca istiflendiginde

etkilesim gösterebilmekte araç ve çevre sagligina zarar verebilmektedirler.

81

Tehlikeli maddeler uluslararasi düzenlemelerle asagidaki gibi

siniflandirilmaktadir.

SINIF SINIF ISIMLERI

1

2

3

4.1

4.2

4.3

5.1

5.2

6.2

6.1

9

8

7

PATLAYICI MADDELER

GAZLAR

YANICI SIVI MADDELER

YANICI KATI MADDELER

KENDI KENDINE YANAN MADDELER

SU ILE TEMAS HALINDE YANICI GAZ ÇIKARAN MADDELER

RADYOAKTIF MADDELER

YAKICI ÖZELLIGI OLAN MADDELER

ORGANIK PEROKSITLER

ZEHIRLI MADDELER

BULASICI ÖZELLIGI OLAN MADDELER

ASINDIRICI ASIDIK MADDELER

FARKLI TEHLIKELERI OLAN MADDELER

Tablo 4-1: Tehlikeli Madde Siniflandirma Sistemi.

Kaynak: European Agreement Concerning the International Carriage of Dangerous Goods By Road, ADR 2005, Convention Part 2 Classification, 3.6.2005, (Çevrimiçi) http://www.unece.org/trans/danger/publi/adr/adr2005/05ContentsE.html , s. 83.

Tehlikeli maddeler; patlayici, gaz, yanici, yakici, organik, zehirli, bulasici,

radyoaktif, asindirici ve kolay tutusan tipteki maddelerdir (Tablo 4-1). Uluslararasi

örgütler tarafindan tehlikeli ve tahditli esyalarin tasinmasi konusunda siki yasal

düzenlemeler getirilmistir. Bu konu ADR konvansiyonu kapsaminda ele alinmakta

olup, gönderici, tasiyici ve alicinin sorumluluklari, tasima kabi, maddelerin

siniflandirilmasi, sürücü egitimi gibi tüm konular detayli bir biçimde ADR

konvansiyonunda anlatilmaktadir. Türkiye’de faaliyet gösteren lojistik isletmeleri

uluslararasi karayolu tasimaciliginda bu mevzuatin gereklerini yapmak zorundadir.

Yurtiçinde ise konu “Tehlikeli Mallarin Karayolu Ile Uluslararasi Tasimaciligina

Iliskin Avrupa Anlasmasina Katilmamizin Uygun Bulunduguna Dair Kanun

Tasarisi” seklinde 16.6.2005 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Baskanligi’na

82

sunulmus olup tasari hakkinda Disisleri ve Avrupa Birligi Uyum Komisyonlarindan

gelecek raporlar beklenmektedir.

KTY’nde Tehlikeli Maddelerin ve Tehlikeli Atiklarin Tasinmasi ile ilgili

düzenleme asagidaki gibidir:

Madde 9- Yetki belgesi sahipleri, tehlikeli madde ve tehlikeli atik tasimalarini

bu husustaki mevzuata uygun olarak yapmak zorundadir.

Yetki belgesi sahipleri, tehlikeli yük tasiyan tasitlarinin tasiyacaklari tehlikeli

yükün özelligine uygun oldugunu gösteren bilgi ve belgeleri ibraz ederek, ilgili

mercilerden bu tasimalar için ayrica izin almakla yükümlüdür.

Tehlikeli madde tasiyicilarinin çesitli sorumluluklari vardir. Bu sorumluluklar

asagidaki sekilde siralanabilmektedir:2

- Tasinacak esyaya yapilan ambalaj gerekli korumayi saglamalidir. Madde,

bulundugu tehlike sinifina göre özel olarak ambalajlanmalidir.

- Tasinan maddenin tehlike sinifina göre uygun araç, römork, konteyner

veya tank ile tasimasi yapilmalidir.

- Aracin disina tasinan tehlikeli maddeyi tanimlayan açiklama kartlari

(levha) takilmalidir. Güzergah üzerinde geçilecek her ülke için özel olarak

o ülkenin kendi dilinde hazirlanan açiklama kartlari hazir bulundurulmali,

giris yapildiginda açiklama karti aracin uluslararasi düzenlemelerle

belirlenen yerine asilmalidir.

- Tüm ambalajlarda maddeyi tanitici etiketler bulunmalidir. Bu sayede

karsilasilacak ters bir durum karsisinda yetkililer özel önlem alabilecektir.

- Araçta mutlaka tasinan maddeye iliskin evraklar bulundurulmalidir.

- Yükleme ve bosaltma esnasinda uygun prosedür izlenmelidir.

2 A.e.

83

- Karayolu araçlarinda açikça belirtilmis olan güvenlik donanimlari örnegin

yangin söndürme tüpü bulundurulmasi zorunludur.

- Tehlikeli maddelerin tasinmasi veya yüklenip bosaltilmasi esnasinda

çalisanlar egitimli, kalifiye elemanlar olmalidir.

- Tüm sürücüler hem araçlarini nasil kullanmalari gerektigi konusunda hem

de bir kaza aninda yapmalari gerekenler konusunda iyi bir egitim

almalidir.

Eger tasinan tehlikeli maddeyle ilgili acil bir durum söz konusu olursa, sürücü

öncelikle kendi yapabilecegi bir müdahale varsa yapmali, durumu ilgili yetkililere

bildirerek yetkili kamu kuruluslari ve lojistik isletmesi durumdan haberdar

edilmelidir.

4.1.2. Atik Madde Tasimaciligi

Tasinan atik maddeler içerdikleri bilesenlere göre ayirima tabi tutulmalidirlar.

Eger tasinan atik maddeler tehlikeli madde sinifina giriyorsa, tehlikeli madde

tasimaciligi için uygulanan prosedüre uyulmalidir.

4.1.3. Gida Ürünleri Tasimaciligi

Gida ürünlerinin tasinmasi esnasinda dikkat edilecek hususlara bakildiginda;3

- Tasinan gida ürünlerinin bozulmamasina dikkat edilmelidir.

- Tasinan gida ürünlerinin dogru derecedeki sicaklikta muhafaza edilmesi

gerekir.

- Tasima sirasinda pismemis gida ürünleriyle hazir pismis gidalar

birbirinden ayri yerde tutulmalidir.

3 A.e.

84

- Gida ürünleri tasimaciliginda kullanilan araç ve tasima kaplarinin düzenli

olarak temizligi yapilmalidir.

4.1.4. Canli Hayvan Tasimaciligi

Canli hayvan tasimaciliginda dikkat edilmesi gereken önemli noktalari

asagidaki gibi siralamak mümkündür:4

- Araçlar canli hayvan tasimaciligi için özel olarak tasarlanmali ve

hayvanlarin güvenligi saglanmalidir.

- Hayvanlarin araca bindirilip indirilmesi deneyimli personel tarafindan

yapilmalidir.

- Hayvanlarin tasinmasi islemi onlarin saglik durumlarini olumsuz olarak

etkilemeyecek zaman dilimi içerisinde yapilmalidir.

- Özellikle atlarin ve yavru hayvanlarin tasinmasi esnasinda daha dikkatli

davranilmalidir.

- Veteriner kontrolü yapilmali, beslenme ve temizlik kosullarina özen

gösterilmelidir.

4.2. Filo Yönetiminde Belgeler

Uluslararasi karayolu esya tasimaciliginda sürücü, araç, esya ve gümrükle

ilgili gerekli belgeler bulunmaktadir. Belgelerin eksiksiz olmasi ve düzenli bir

sekilde takip edilmesi için lojistik isletmesi filo yönetimi bölümü araç plakalarina

göre evrak çantalari olusturmaktadir. Belgeler sefer sürecinde evrak çantasinda

saklanmakta olup kontrolu, onayi ve teslimi gerektigi zaman bir düzen içerisinde

islem görmektedirler.

Karayolu Tasima Kanun ve ilgili yönetmeliklerle lojistik sektöründe faaliyet

gösteren isletmelerin faaliyet esaslari düzenlenmektedir. Avrupa Birligi müktesebati

4 A.e.

85

uyum süreci içerisinde yasal düzenlemeler üç ana sac ayagina dayandirilmistir. Bu

sac ayaklari “mali yeterlilik”, “mesleki sayginlik” ve “mesleki yeterlilik”

kriterlerinden olusmaktadir.

? Mali yeterlilik: Yönetmelik kapsamindaki faaliyetlerle ilgili bir

isletmenin kurulmasini, iyi yönetilmesini ve isletilmesini saglamaya

yönelik gerekli mali kaynaklara sahip olmayi,

? Mesleki sayginlik: Ticari alanda ve meslegin icrasi ile ilgili konularda

kötü söhret sahibi olmamayi,

? Mesleki yeterlilik: Meslegin icrasi ile ilgili egitim, bilgi, beceri ve

donanima sahip olmayi ifade etmektedir.

Yeni yasal düzenlemelerle birlikte lojistik sektörüne giris açisindan

isletmeleri birinci dereceden ilgilendiren iki belge; “yetki belgesi” ve “mesleki

yeterlilik belgesi” ön plana çikmaktadir.

? Yetki Belgesi

25.02.2004 tarihli ve 25384 sayili Resmi Gazetede yayimlanan Karayolu

Tasima Yönetmeligi kapsaminda faaliyette bulunacak gerçek ve tüzel kisilere

çalisma izni veren ve Bakanlikça düzenlenen belgeyi ifade etmektedir. Tasimacilik,

acentelik, tasima isleri komisyonculugu, nakliyat ambari isletmeciligi, kargo

isletmeciligi, lojistik isletmeciligi, tasima isleri organizatörlügü, dagitim isleri,

terminal isletmeciligi, oto kiralama isletmeciligi ve benzeri faaliyetleri yapabilmeleri

için Bakanliktan yetki belgesi alinmasi zorunludur. Bütün bu meslek kollarina iliskin

yetki belgeleri ve çalisma sartlari belirli harflerle tanimlanmaktadir. Ekler

bölümünde her bir yetki belgesinin kapsami ve ücreti belirtilmektedir.

86

Örnegin; C2 yetki belgesi sektörde yer alan ve uluslararasi karayolu esya

tasimaciligi yapan öz mal araç sahibi isletmelerin yerlesik belge türünü temsil

etmektedir. C Yetki belgesi, ticari amaçla uluslararasi esya tasimaciligi yapacak

gerçek ve tüzel kisilere verilir. C yetki belgesi tasimanin sekline göre asagidaki

türlere ayrilmaktadir:

? C1 Yetki belgesi: Yetki belgesi sahibinin kendi adina ticari olarak kayit

ve tescil edilmis tasit veya tasitlarla, sadece kendi esas istigal konusu ile

ilgili esya tasimaciligi yapacak ve ticari maksatla tasimacilik

yapmayacaklara,

? C2 Yetki belgesi: Belirli bir zaman tarifesine göre ve/veya belirli bir

zaman tarifesine uymaksizin esya durumuna göre sefer düzenleyerek

tasima yapacaklara,

? C3 Yetki belgesi: Ev ve büro esyasi tasimasi yapacaklara verilmektedir.

C2 yetki belgesi almak için basvuranlarin, kendi adina kayit ve tescil edilmis

en az 10 birim olmak üzere toplam 300 ton istiap haddinde esya tasimaya mahsus

özmal ticari tasit filosu ile 100.000 YTL sermaye veya isletme sermayesine sahip

olmalari sarttir.

C2 yetki belgesi sahipleri, bedelini ödemek kaydiyla baskaca bir sart

aranmaksizin C3 ve K1 yetki belgelerini de alabilirler. C2 Yetki Belgesi ücreti

40.000 YTL’dir.

Günümüzde müsteri talepleri giderek çesitlenmekte ve rekabet kosullari

giderek zorlasmaktadir. Müsteriler sektörde tasima operasyonlarinin disinda

depolama, elleçleme, dagitim gibi entegre lojistik hizmetlerini de sik talep eder hale

gelmislerdir. Bu anlayisin yayginlasmasi geçmiste sadece C 2 yetki belgesi ile

87

hizmet üreten isletmeleri zor duruma sokmakta, yeni yetki belgeleri almaya

yönlendirmektedir.

Örnegin, L Yetki belgesi ise ticari amaçla lojistik isletmeciligi yapacak

gerçek ve tüzel kisilere verilir. Tasimanin sekline göre asagidaki türlere ayrilir:

? L1 Yetki belgesi: Yurtiçi lojistik isletmeciligi yapacaklara,

? L2 Yetki belgesi: Uluslararasi lojistik isletmeciligi yapacaklara,

verilir.

L Türü yetki belgeleri için;5

a) L1 yetki belgesi almak için basvuranlarin;

1) Gerçek ve tüzel kisilerin kendi adina kayit ve tescil edilmis en az 100 ton

istiap haddinde esya tasimaya mahsus özmal ticari tasit filosuna sahip olmasi,

2) Bu ise elverisli, en az 1000 m2'lik kapali ve/veya açik alana sahip ve

yükleme, bosaltma, depolama, istifleme, paketleme, tasnif, etiketleme, satis veya

pazarlama, siparis planlamasi, dagitim, tedarik, nakliye gibi hizmetlere elverisli yapi

ve donanimda, trafigi engellemeyen ve toplam yüklü agirligi 10 ton olan bir tasitin

yanasip yükleme, bosaltma yapabilecegi bagimsiz bir tasinmazin kullanim hakkina,

ayrica her sube için benzer nitelikte 200 m2'lik kapali ve/veya açik alanin kullanim

hakkina sahip olmasi,

3) Isletme faaliyetlerinin saglikli olarak sürdürülebilmesi için 150.000YTL

sermaye veya isletme sermayesine sahip olmasi sarttir.

5 15.12.2004 tarih ve 25671 Sayili Resmi Gazete, Karayolu Tasima Yönetmeliginde Degisiklik

Yapilmasina Dair Yönetmelik.

88

L1 yetki belgesi sahipleri, bedelini ödemek kaydiyla baskaca bir sart

aranmaksizin K3 yetki belgesini alabilir.

b) L2 yetki belgesi almak için basvuranlarin;

1) Gerçek ve tüzel kisilerin kendi adina kayit ve tescil edilmis en az 150 ton

istiap haddinde esya tasimaya mahsus özmal ticari tasit filosuna sahip olmalari,

2) Bu ise elverisli en az 2500 m2'lik kapali ve/veya açik alana sahip ve

yükleme, bosaltma, depolama, istifleme, paketleme, tasnif, etiketleme, satis veya

pazarlama, siparis planlamasi, dagitim, tedarik, nakliye gibi hizmetlere elverisli yapi

ve donanimda, trafigi engellemeyen ve toplam yüklü agirligi 10 ton olan bir tasitin

yanasip yükleme, bosaltma yapabilecegi bagimsiz bir tasinmazin kullanim hakkina,

ayrica her sube için benzer nitelikte 200 m2'lik kapali ve/veya açik alanin kullanim

hakkina sahip olmalari,

3) Isletme faaliyetlerinin saglikli olarak sürdürülebilmesi için 300.000 YTL

sermaye veya isletme sermayesine sahip olmalari sarttir.

L2 yetki belgesi sahipleri, bedelini ödemek kaydiyla baskaca bir sart

aranmaksizin C3, K1, K3 ve L1 yetki belgelerini alabilirler. L2 Yetki Belgesi ücreti

200.000 YTL’dir.

Her yeni yetki belgesi ile birlikte katlanilan mali yük ise artmaktadir.

Ulastirma Bakanligi tarafindan iki kez alti aylik uzatma süreleri ile ertelenen

yönetmeligin 2006 Subat ayinda yürürlüge girmesi ile birlikte sektörde belirli

dönüsümlerin yasanacagi kesindir. Mali kriterle birlikte isletmeleri bekleyen bir

diger önemli konu Mesleki Yeterlilik Belgesinin teminidir.

89

? Mesleki Yeterlilik Belgesi

Mesleki Yeterlilik Belgesi, Yönetmelik kapsamindaki faaliyetlerde

bulunanlarin yine bu yönetmelikte öngörülen mesleki yeterlilik egitimini alan

ve/veya yapilacak olan sinavlarda basarili olanlara verilecek belgeyi ifade

etmektedir. Mesleki yeterlilik egitimi, Yönetmelik kapsamindaki faaliyetlerle ilgili

bir mesleki yeterliligin kazandirilmasi amaciyla verilecek egitimi tanimlamaktadir.

Mesleki Yeterlilik Belgesi türleri; üst düzey yönetici (ÜDY), orta düzey

yönetici (ODY) ve sürücü (SRC) türü mesleki yeterlilik belgesi olmak üzere üç ana

grupta degerlendirilmektedir.

? Üst düzey yönetici (ÜDY): KTY kapsaminda faaliyet gösteren bir gerçek

veya tüzel kisiligi temsil ve ilzam ederek sürekli ve etkin bir sekilde

yöneten yönetim kurulu baskani, yönetim kurulu üyesi, genel müdür,

genel koordinator, genel sekreter ve benzeri konumundaki veya bu

ünvanlarla istihdam edilen kisileri,

? Orta düzey yönetici (ODY): KTY kapsaminda faaliyet gösteren bir

gerçek veya tüzel kisiligin veya buna ait bagimsiz bir birimin tasimacilik

faaliyetlerini sürekli ve etkin bir sekilde sevk ve idare eden müdür/idareci,

sef, uzman, operasyon yöneticisi, operatör ve benzeri ünvanlarla istihdam

edilen kisileri,

? Sürücü (SRC): Karayolunda motorlu bir araci veya tasiti sevk ve idare

eden kisiyi ifade etmektedir.

Karayolu Tasimacilik Faaliyetleri Mesleki Yeterlilik Egitimi Yönetmeligi

uyarinca yetki belgesi türlerine göre Mesleki Yeterlilik Belgesi (MYB) alma

zorunlulugu olanlar gösterecekleri faaliyet alanlarina uygun en az birer adet üst

düzey yönetici ve orta düzey yönetici Mesleki Yeterlilik Belgesine sahip olmalari

90

veya bu belgelere sahip kisi veya kisileri istihdam etmeleri gerekmektedir. Tüm

sürücüler almak zorundadir. Faaliyet alanlarina göre;

a) ÜDY türü Mesleki Yeterlilik Belgesi;

- ÜDY3 uluslararasi esya-kargo tasimaciligi

- ÜDY4 yurtiçi esya-kargo tasimaciligi

b) ODY türü Mesleki Yeterlilik Belgesi;

- ODY3 uluslararasi esya-kargo tasimaciligi

- ODY4 yurtiçi esya-kargo tasimaciligi

c) SRC türü Mesleki Yeterlilik Belgesi

- SRC3 uluslararasi esya-kargo tasimaciligi

- SRC4 yurtiçi esya-kargo tasimaciligi

- SRC5 tehlikeli madde tasimaciligi olarak düzenlenir ve verilir.

Karayolu esya tasimaciliginda gerekli olan belgeleri araç, sürücü, esya ve

gümrükle ilgili belgeler olarak siniflandirilabilir.

4.2.1. Araç ile Ilgili Belgeler

Araç ile ilgili belgeler, çekici ve römork tiplerine ait belgelerdir ve asagidaki

gibi siralanabilmektedirler:

? Tasit Belgesi

Yetki belgesi sahibinin kullanacagi tasitlarin niteligini ve sayisini liste halinde

gösteren yetki belgesinden ayri, yetki belgesinin eki olarak düzenlenen belgeyi ifade

etmektedir.

91

? Tasit Karti

Bir tasitin yalniz bir yetki belgesinin eki tasit belgesinde kayitli oldugunu ve

bu belge altinda çalistirilabilecegini gösteren belgedir. KTY kapsaminda tasit karti

ücreti 50 YTL olarak belirlenmistir.

? Araç Ruhsati

Çekici ruhsati içerisinde, çekicinin marka, model, plaka numarasi, teknik

özellikleri ile araç sahibine ait bilgilerin bulundugu belgedir. Römork ruhsati

üzerinde, üretici isletme, römorkun tipi, modeli, plaka numarasi ve römork sahibine

ait bilgiler bulunur.

? Yesil Kart

Yesil kart bir sigorta belgesidir. “Bu sigorta ile aracin yurt disinda ve yesil

kart’in arkasinda belirtilmis olan üye ülkelerde kullanimi sirasinda bir kimsenin

ölümüne veya yaralanmasina veya maddi zarara ugramasina sebebiyet vermis

olmasindan dolayi, o ülkenin trafik kanunlarina göre isletici olarak düsen hukuki

sorumlulugu, yine ayni zorunlu limitler dahilinde teminat altina alinabilmektedir”.6

Baska bir ifade ile Türkiye’de trafige çikan araçlarda bulundurulmasi zorunlu olan

trafik sigortasi gibi, Avrupa’da da trafige çikan tüm araçlarda bulundurulmasi

zorunlu olan ve yurt disinda araçlarin ve rdikleri zarari teminat altina alan sigorta

poliçesine yesil kart denilmektedir. Ülkemizde yesil kart’i Türkiye Motorlu Tasitlar

Bürosu vermektedir. Yesil kart, çekici için ayri, römork için ayri düzenlenmektedir.

6 Yesil Kart Sigortasi, (Çevrimiçi) http://www.anadolusigorta.com.tr/Kaza/yesilkart.htm, 19.09.2004.

92

? Trafik Sigortasi

Motorlu kara tasit araçlari ihtiyari mali sorumluluk sigortasi olarak da

adlandirilan trafik sigortasi, Türkiye sinirlari içerisinde geçerli olan ve üçüncü

sahislara verilen hasarlari poliçenin teminat kapsaminda karsilayan sigortadir.

? L Belgesi

Çekiciyi üreten isletme (örnegin, Mercedes, Renault, Scania, … vb.)

tarafindan verilen ve çekicinin uluslararasi tasimacilik yapmasina uygun

standartlarda oldugunu gösteren belgedir. Bu belgenin içerisinde aracin teknik

özellikleri yer almaktadir.

? Vergi Levhasi

Uluslararasi tasimacilik yapan her aracin bir vergi levhasi vardir. Vergi

levhasi isletme adinadir ama her çekicinin plakasina düzenlenerek ayri ayri tahsis

edilmektedir. Vergi levhasi içeriginde, aracin kayitli oldugu isletmenin vergi

numarasi, isletme adi, ticaret unvani, isyeri adresi, vergi sicil numarasi, vergi

dairesinin ismi ve aracin plakasi yer almaktadir. Bunlarla beraber beyan olunan

matrah, tahakkuk eden vergi, vergi dairesinin tasdiki ve ait oldugu takvim yili da

vergi levhasinin üzerinde belirtilmektedir.

? Egzoz Emisyon Pulu

Aracin egzoz muayenesinin yapildigini belirten belge, mutlaka çekicinin

ruhsatinda bulunmalidir. Araç emisyon standartlari ve periyodik kontroller çevre

yönetimi konusunda önemli bir yer teskil etmektedir.

93

? Yesil Motor Belgesi

Aracin Avrupa güzergahlarinda tasima yapabilmesi için motorunun Euro

standartlarina uygun oldugunu gösteren ve çevreye zarar vermeyen motorlu tasit

oldugunu göstermesi gerekmektedir. Bu belge çekicinin üretici isletmesi tarafindan

verilir.

? Uygunluk Belgesi

Uygunluk (onay) belgesi römork için düzenlenmis bir belgedir. Römorkun

uluslararasi tasima yapabilmesi için gerekli olan standartlara uygun oldugunu

gösteren belgedir. Bu belge hazirlanirken römorkun dört taraftan resmi çekilir. Bu

resimlerin arkasinda da yetkili gümrügün kase ile tasdiki vardir. Ülkemizde

Ankara’da bulunan Gümrük Basmüdürlügü’nün izni ile bu belge verilir. Bu belgeyi

Istanbul’da vermekle yetkilendirilmis gümrükler Halkali ve Erenköy gümrük

üniteleridir.

? Özel Izin Belgesi

Tasimalarda geçis belgesi aranmadan, geçis belgesi yerine geçmek üzere ve

Türk ihraç ürünlerini tasimak amaciyla yabanci plakali araçlara verilen belgedir.

4.2.2. Sürücü ile Ilgili Belgeler

Karayolu esya tasimaciliginda sürücü ile ilgili olan belgeler sürücü belgesi,

pasaport, polis kagidi, isletme tarafindan verilmis vekaletname, uluslararasi sürücü

belgesi ve ADR tasima sertifikasi olarak siralanmaktadir. Asagida kisaca bu

belgelere deginilmistir.

94

? Sürücü Belgesi

Sürücünün araç kullanmasina yetki veren araç ehliyetidir. Araç ehliyetleri

ülkemizde Milli Egitim Bakanligi’nin yaptigi sinavla verilir ve araç kullanacak

kisinin D sinifi ehliyet almasi gerekmektedir.

? Uluslararasi Sürücü Belgesi

Uluslararasi karayollarinda kullanilan ehliyete verilen isimdir. Uluslararasi

sürücü belgesi 1 yil süre ile verilmektedir. Verildigi ülke disindaki ülkeler için

geçerlidir. Ülkemizde Uluslararasi Sürücü Belgesi, Türkiye Turing ve Otomobilciler

Kurumu tarafindan verilir.7

? Pasaport ve Vize Islemleri

Uluslararasi tasima operasyonlarinda yer alacak sürücülerin geçerli

pasaportlari ve gidecekleri ülkelere göre vize islemlerinin tamamlanmasi

gerekmektedir.

? Polis Kagidi

Karayolu tasimaciliginda araçlarin Türkiye sinirindan çikarlarken sinir

kapisina hangi çekicinin hangi römorkla çikis yaptigi, plakalari yazilarak ve sürücüye

ait bilgiler de verilerek (dogum tarihi, dogum yeri gibi) tekrar geri dönülecegini

taahhüt eden belgedir.

? Isletme Tarafindan Verilen Vekaletname

Lojistik isletmesi tarafindan verilen, araçla ilgili örnegin yükleme, bosaltma

gibi islemlerde sürücünün vekaletname ile yetkilendirildigini gösteren belgedir.

7 Ankara Emniyet Genel Müdürlügü, (Çevrimiçi) http://www.ankaraemniyet.gov.tr, 20.02.2004.

95

? ADR Tasima Sertifikasi

Tehlikeli madde tasimalarinda görev alacak sürücülerin mutlaka bu tür

maddeleri tasiyabilmelerine izin veren ilgili konvansiyona ait egitimleri

tamamlayarak ADR tasima sertifikasina sahip olmalari gerekir.

4.2.3. Esya ve Gümrük ile Ilgili Belgeler

Karayolu esya tasimaciliginda esya ve gümrük ile ilgili olan belgeler TIR

karnesi, gümrük çikis beyannamesi, mal faturasi, mal çeki listesi, CMR Belgesi ve

saglik sertifikasi olarak siralanmaktadir. Asagida kisaca bu belgelere deginilmistir.

? TIR Karnesi

1975 tarihli TIR Sözlesmesi ile kurulan “TIR Rejimi” altinda esyalarin bir

hareket noktasindaki gümrük idaresinden, bir varis noktasindaki gümrük idaresine

karayolu tasitlari, tasit dizeleri veya konteynerlerle tasinmasinda kullanilan ve kefil

kurulus olan Türkiye Odalar ve Borsalar Birligi’nden temin edilen belgeyi ifade

eder.8

TIR Karnesi 4, 6, 14 ve 20 yaprakli olmak üzere dört çesittir. Ithalat ve

ihracat için ayri TIR Karnesi düzenlenir ve bir TIR Karnesiyle en fazla 3 tane

gümrük yapilabilir.

TIR Karnesinin kapak sayfasinda seri numarasi verilir; bu numara sayesinde

Karnenin hangi lojistik isletmesine kayitli oldugu bilinir. Ayrica Karnenin

Uluslararasi Karayolu Tasimacilari Birligi (IRU) tarafindan ve aracin gümrük

yaptirdigi ülkelerde takibati bu numara ile yapilir.

8 UBAK Izin Belgesi Dagitim Esaslari Yönergesi, Ulastirma Bakanligi, (Çevrimiçi) www.ubak.gov.tr/tr/doc/kugm/ubak2005.doc, 13.03.2004.

96

TIR Karnesi en geç 2 ay içerisinde kullanilmalidir. Ayni zamanda 4 ay

içerisinde tekrar Ticaret Odasina teslim edilmelidir. Örnegin TIR Karnesinde yer

alan tarih 15.09.2004 ise bu Karneyi kullanacak olan araç bu tarihten önce gümrük

islemlerini yaptirip yola çikmalidir. Karne 14.09.2004 de dahi ilk gümrük islemini

yaptirirsa kullanilabilir.

Ülkemizde TIR Karnesi dagitimini Ticaret Odasi yapmaktadir. TIR

Karnesinin üzerinde sahibinin kasesi bulunur; bu kase Ticaret Odasi tarafindan

vurulur. TIR Karnesini ilk iki sayfasi olan ve sari sayfalar diye adlandirilan sayfalara

isletme kasesi Ticaret Odasi tarafindan vurulur; daha sonraki koçanlara isletme

kasesini kendisi vurur. TIR Karnesinin ilk ve son sayfalari hiçbir zaman

koparilmamalidir. Ilk sayfaya manifesto sayfasi, son sayfaya da kaza sayfasi denir.

TIR Karnesinin ilk sayfasi olan manifesto sayfasi beyan sayfasidir. Bu sayfa

gümrüksüz sayfadir, üstünde islem yapilmaz. Bu sayfada malin cinsi, adedi, kilosu

gibi bilgiler yer alir. Ilk sayfada esya ilgili olarak yazili bulunan bilgilerle

devamindaki koçan sayfalarda yazili olan bilgiler birbirini tutmalidir. Eger koçan

rakamlarinda fazlalik varsa bir sorun olusturmaz ama koçan rakamlarinda bir

eksiklik olursa araç sartli bosaltilir ve bosaltilan yer gümrügü tarafindan esyanin

akibetinin belgelenmesi istenerek 6 aylik bir süre verilir. Bunun üzerine ihracatçi

veya ithalatçi isletmeye basvurulur ve bu isletme malin eksik kisminin kendi

hatalarindan dolayi yüklemesinin yapilamadigini belirten bir yazi yazarak bu yazi

ilgili gümrüge verilir ve sorusturma kaldirilir.

TIR Karnesinin Ticaret Odasina iade edilmesi için dört ay verilir. Bu dört

ayin ilk iki ayi içinde karne kullanilmalidir. Eger Karne ile ilgili sorun 4 ayi geçerse

TIR Karnesi besinci ayda da iade edilebilir bunun için izin alinmalidir; buna

mektuplu iade denir.

TIR Karnesinin son sayfasinin ismi kaza sayfasidir. Bu sayfada da olabilecek

kaza, hirsizlik durumlari veya araçla ilgili olan bir takim eksikliklerle ilgili olarak

97

(brandanin yirtik olmasi veya arkadaki hiz levhalarindan birisinin eksik olmasi gibi)

gümrük sirasinda bu sayfada tutanak tutulur.

Iade edilmeyen her TIR Karnesi için belli bir para cezasi ödenir 2004 yili

itibariyle bu ceza 2.000 $ tutarindadir. Bu ceza ödenmek istenmiyorsa TIR Karnesi

için kayip islemi yapilmalidir ama bununda olabilmesi için aracin bosalttigi tüm

mallar belgelenebilmelidir; yapildigi taktirde 2.000 $ yatirmaya gerek yoktur. TIR

Karnesini üzerinde kasesi bulunan isletmeden baskasi kullanamaz.

? Gümrük Çikis Beyannamesi

Karayolu esya tasimaciliginda ihracat esyasini tasiyan aracin gümrük çikisi

esnasinda düzenlenen ve araçtaki esya yükünün TIR karnesi, CMR ve mal faturasi

üzerinden kontrolüne dayanilarak verilen belgedir.

? Tasima Senedi

KTY’ye göre esya ve kargo tasimalarinda gönderen ile yetki belgesi sahibi

arasinda akdedilen, ilgili diger mevzuat ve bu yönetmelikte belirlenen sartlari ihtiva

eden belge ile bu tür bir sözlesmede bulunmasi gereken bilgileri ihtiva etmesi halinde

tasima senedi yerine geçecek olan tasima faturasi, tasima irsaliyesi veya irsaliyeli

tasima faturasini ifade etmektedir.

? Tasima Faturasi

Tasimasi yapilan esyaya iliskin düzenlenen faturadir.

? Mal Çeki Listesi

Tasimasi yapilan esyalarin esya cinsi, esya adedi, koli adedi veya diger

ambalaj miktarlari seklinde içerigini açiklayan belgedir.

98

? CMR Belgesi

CMR belgesi, CMR anlasmasi olarak bilinen uluslararasi konvansiyonu

imzalayan ülkelerde geçerli olan bir sigorta türüdür. Tasiyicinin bir esyanin

uluslararasi alanda tasinmasinda ugrayacagi hasar ve kayip hallerinde kanuni

sorumlulugunu belirleyen ve teminat altina alan CMR sigortasi, söz konusu

anlasmaya taraf olan her ülkede geçerlidir. Türkiye CMR Konvansiyonuna 31 Ekim

1995 yilindan itibaren katilmis bulunmaktadir.9

CMR Anlasmasi’na taraf ülkelerden birine ve/veya bu ülkelere esya tasinmasi

halinde diger ülke konvansiyonuna taraf olsun veya olmasin, tasimacinin milliyetine

bakilmaksizin anlasmada öngörülen ve tasimaciya yüklenen yükümlülükler

geçerlidir. Bu nedenle Avrupa’dan ve/veya Avrupa’ya tasima yapan Türk lojistik

isletmeleri zaman zaman gerek tasinacak esya bulmada ve gerekse bir zarar halinde

güçlüklerle karsilasabilmektedir.10

? Saglik Sertifikasi

Sebze, meyve, deniz ürünleri ve hayvansal gida ürünleri için hazirlanmasi

gereken belgedir. Bu belge gönderici tarafindan hazirlanarak tasiyiciya iletilir.

4.2.4. Diger Belgeler

Karayolu esya tasimaciliginda gerekli olan diger belgelerden baslicalari

gidilen güzergaha göre ilgili ülkelerin geçis belgeleri ve geçis belgesi talep dilekçesi

ve tasit kira sözlesmesidir.

9 Sürücüler Için Uluslararasi Karayolu Tasimaciligi El Kitabi , Uluslararasi Nakliyeciler Dernegi Yayini, Istanbul, 2002, s. 32. 10 Metin Çanci, Murat Erdal, Lojistik Yönetimi , UTIKAD Yayini, Istanbul, Agustos 2003, s. 181.

99

? Güzergaha Göre Ilgili Ülkelerin Geçis Belgeleri

Tasima yapacak aracin gidecegi güzergahta geçecegi ülkelere giris

yapabilmesi için gerekli olan belgedir. Her ülkenin geçis belgesi farklidir ve kota

uygulamalari dahilinde belirlenen sayida üretilir.

? Geçis Belgesi Talep Dilekçesi

Karayolu ile yapilan araç çikislarinda sinir kapilarina, RO-RO ile yapilan araç

çikislarinda Deniz Ticaret Odasi’na geçis belgesi alabilmek için lojistik isletmesi

antetli kagidina yazilan dilekçedir.

? Tasit Kira Sözlesmesi

Isletmelerin özmal araci olmayan ve isletme adina yapilan tasimalarda

kullanilan sahis veya baska bir isletmeye ait araçlar için C Karti yerine tasit kira

sözlesmesi gerekmektedir. Bu sözlesme tasit sahibi ve tasiyici isletme arasinda noter

huzurunda yapilan resmi bir yazili anlasmadir.11

Bu üç belgeye ek olarak geçis belgesi dagitim formu, kontenjan geçis belgesi

talep dilekçesi, ortak tasima sözlesmesi, dönüs yükü anlasmasi, dönüs yükü TIR

karne fotokopisi ve isletmenin CEMT (UBAK) belgesi de gerekli olan diger

belgelerin arasinda yer almaktadir.

4.3. Tasima Sözlesmeleri

Sözlesme; kisilerin karsilikli anlasma ile borç ve taahhüt altina girmeleri

sonucunu doguran yasal bir islemdir. Iki veya ikiden fazla kisinin, aralarinda bir

hukuk iliskisi dogurmak veya mevcut bir hukuk iliskisini degistirmek ya da sona

11 Sürücüler Için Uluslararasi Karayolu Tasimaciligi El Kitabi , a.g.e. , s. 34.

100

erdirmek için, karsilikli olarak ve birbirlerine uygun biçimde yaptiklari yasal

islemlere sözlesme adi verilir.12

Tasiyicilar da aralarindaki borç ve alacak iliskilerindeki sorumluluklarini

belirlemek için nakliye sözlesmesi yaparlar; böylece tasiyan ve tasitanin hak ve

ödevleri yapilan sözlesme sinirlariyla çerçevelenmis olur.

Tasima sözlesmeleri ile tasitan ve tasiyan karsilikli olarak, yükleme,

bosaltma, gümrükleme, ücret tarifesi, tasinacak esyanin tonaji, sorumluluklar ve

yerine getirilmedigi takdirde ödenecek cezalar ve bu cezalarin taraflari, termin

sürelerine uyum, yüklenen esyanin çesidi ve buna göre sözlesmede nasil

degerlendirilecegi, taraflarin sözlesme sinirlarinda belirlenen özel taleplerinin yerine

getirilmesi ve ortaya çikan sonuçlari ne sekilde üstlenecekleri konularinda anlasma

yapmalarini saglarlar.

Sözlesme, sözlesmenin tarafi olan tüzel kisiliklerin imza yetkisine sahip

gerçek kisi ortaklari veya sahibi tarafindan yapilir.

Tasima sözlesmelerinden tasit sözlesmesi, ortak tasima sözlesmesi ve

acentelik sözlesmesi örneklerini asagidaki gibi vermek mümkündür:13

4.3.1. Tasit Sözlesmesi

Tasit sahibi ile yetki belgesi sahibi arasinda tasimacilik isi yapabilmek için

yapilan sözlesmedir. Karayolu Tasima Yönetmeligi’ne göre sözlesmeli tasit, yetki

belgesi sahibinin noterden yapilmis bir tasima geliri paylasimi veya kira

sözlesmesine dayanarak, kendi unvan ve sorumlulugu altinda çalistiracagi baskasina

ait tasitlari ifade etmektedir. Ulastirma Bakanligi tarafindan tasit sözlesmesi örnegi

asagidaki gibi biçimde verilmektedir. 12 Halil Seyidoglu, Ekonomik Terimler Ansiklopedik Sözlük , 2. Baski, Istanbul, Güzem Can Yayinlari, 1999, s. 546. 13 Örnek Form ve Sözlesmeler, Kara Ulastirmasi Genel Müdürlügü, (Çevrimiçi) http:// www.kugm.gov.tr, 26.07.2005.

101

1-TARAFLAR

…………………..…………………………………………………adresinde

mukim…………………………………………………………………….yetki belgesi

sahibi……………………………………………………………..…………firmasi ile

…………………………………………………………. adresinde mukim tasit

sahibi…………………………………………………………………………..............

arasinda Karayolu Tasima Yönetmeligi hükümlerine istinaden bu sözlesme

imzalanmistir.

2-TASITLA ILGILI BILGILER

Plakasi :

Cinsi :

Markasi :

Modeli :

Tipi :

Rengi :

Sase No :

Motor No :

Istiap Haddi :

Tescil Tarihi :

Tescil Sira No:

Çekici + yari römork, kamyon + römork, otobüs + römork için tek sözlesme

yapilabilir.

3-TASITIN KULLANIMI

Sözlesme yapilan tasit, karayolu alt yapisi ve trafik bakimindan bir sakincasi

olmamak, yasaklama ve kisitlamasi bulunmamak sartiyla yurtiçinde/uluslararasinda

yetki belgesi sahibinin unvani altinda tasima yapmak için kullanilacaktir.

4-SÖZLESME BEDELI

Bu sözlesmenin bedeli ……........... Türk Lirasidir.

102

5-SORUMLULUK VE YÜKÜMLÜLÜK

Bu sözlesme kapsaminda yapilacak islemlerden dolayi taraflar Karayolu

Tasima Yönetmeligi’nde öngörülen sorumluluk ve yükümlülükler bakimindan

müstereken ve müteselsilen sorumlu ve yükümlüdürler.

6-ÖDEME SEKLI

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

………………...

7- ÖZEL HÜKÜMLER

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

………………………..

8- SÖZLESMENIN SÜRESI VE FESHI

Bu sözlesmenin süresi, taraflarca imzalandigi tarihten baslar ve tasimacinin

yetki belgesinin bitim tarihine kadar devam eder. Taraflardan biri noter kanali ile

fesihnamenin bir nüshasini Ulastirma Bakanligi’na bir nüshasini da diger tarafa

göndermek kaydiyla tasit sözlesmesini fesh etmedikçe bu sözlesmenin geçerliligi

ayni süre kadar uzar.

Taraflarin; tek tarafli olarak bu sözlesmeyi fesh etme hakki vardir.

Taraflardan birinin usulüne uygun bir fesih ihbarnamesi ile bu sözlesme bitim

tarihinden önce fesh edilebilir.

103

Tasit sahibi bu sözlesmeyi fesih ederek kayitli oldugu tasimacinin tasit

belgesinden tasitini sildirmedikçe baska bir tasiyici ile sözlesme imzalayamaz.

YETKI BELGESI SAHIBI TASIT SAHIBI

(Kase-Temsil ve ilzama yetkilinin imzasi) (Kase-Temsil ve ilzama yetkilinin

imzasi)

Not: Taraflar anlastiklari diger hususlari meri mevzuat çerçevesinde özel hükümler

basligi altinda belirtirler.

4.3.2. Ortak Tasima Sözlesmesi

Bu belge ile iki ayri tasimacilik isletmesi ortak tasima isi yapmak için

anlasmaya varirlar. Ulastirma Bakanligi tarafindan “ortak tasima sözlesmesi” örnegi

asagidaki biçimde verilmektedir.

1- TARAFLAR

Firma Unvani Belge Numarasi Belge Türü Merkezi Adresi

1-………………………… ……………… ………….… ………………….

2-………………………… ……………… ………….… ………………….

3-………………………… ……………… ……………. ………………….

4-………………………… ……………… ……………. ………………….

5-………………………… ……………… ……………. ………………….

Yukarida unvan, belge numarasi, belge türü ve merkez adresi yazili yetki

belgesi sahipleri arasinda Karayolu Tasima Yönetmeligi’nin 56. maddesine istinaden

bu ortak tasima sözlesmesi imzalanmistir.

104

2- KAPSAM

Bu sözlesme …………./…………. tarihleri arasinda …………den/dan

……………….ye/ya yapilacak olan …………………………………………………..

…………………………………………………………………………….tasima isini

kapsar.

3- TARAFLARIN YAPACAGI ISLER

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

……………………………………………..yapacaktir.

4- SORUMLULUK VE YÜKÜMLÜLÜK

Bu sözlesme kapsaminda yapilacak ortak tasimada, yetki belgesi sahipleri

Karayolu Tasima Yönetmeligi’nde öngörülen sorumluluk ve yükümlülükler

bakimindan müstereken ve müteselsilen sorumlu ve yükümlüdürler.

5- SÖZLESMENIN GEÇERLILIK SÜRESI

Bu sözlesme ……………. tarihinden ………………………………...tarihine

kadar geçerlidir.

Bu sözlesmeye konu olan ortak tasimanin sona ermesi halinde bu sözlesme

kendiliginden sona erer.

6- ÖZEL HÜKÜMLER

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

105

TEMSIL VE ILZAMA YETKILI KISI/KISILERIN

ADI SOYADI UNVAN KASESI IMZASI TARIH

Not: 1)Yapilacak ortak tasima sözlesmesinin bir nüshasi

tasima islemi baslamadan Bakanliga gönderilecektir.

2) Taraflar anlastiklari diger hususlari meri mevzuat çerçevesinde

özel hükümler basligi altinda belirtirler.

4.3.3. Acentelik Sözlesmesi (Esya)

Bir lojistik isletmesi bir acenteden yükleme ve bosaltma gibi hizmetler almak

için yaptigi sözlesmedir. Ulastirma Bakanligi tarafindan “acentelik sözlesmesi”

örnegi asagidaki gibi biçimde verilmektedir.

1- TARAFLAR

Firma Unvani Belge Numarasi Belge Türü Merkezi Adresi

1-………………………… ……………… ………….. .………………

2-………………………… ……………… ………….. ……………….

Yukarida unvan, belge numarasi, belge türü ve merkez adresi yazili yetki

belgesi sahipleri arasinda Karayolu Tasima Yönetmeligi hükümlerine istinaden bu

acentelik sözlesmesi imzalanmistir.

2- KAPSAM

…………..…………………………………………………... tasimaci firmasi,

………………………………………………………………………………. firmasini

karayoluyla sehirlerarasi/uluslararasi esya tasimaciligi konusunda acente olarak tayin

etmistir.

106

3- ACENTEYE VERILEN YETKI VE GÖREVLER

………………………………………………………….. tasimaci firmasina

ait tasitlarin yükleme, bosaltma, gümrükleme ve pazarlama islemleri ile diger

acentelik hizmetleri, acente olarak tayin edilen ……………………………………...

………………………………………………………..firmasi tarafindan yapilacaktir.

4-SORUMLULUK VE YÜKÜMLÜLÜK

Bu sözlesme kapsaminda yapilacak islemlerden dolayi taraflar; Bakanliga ve üçüncü

sahislara karsi Karayolu Tasima Yönetmeligi’nde öngörülen sorumluluk ve

yükümlülükler bakimindan müstereken ve müteselsilen sorumlu ve yükümlüdürler.

5- MALI KONULAR

………………………………………………………………………tasimaci

firmasi,…………………………………………………………………………………

acente firmasina; acentelik hizmetleri karsiliginda……………………………

………………………………………………………… seklinde hizmet bedeli öder.

………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………….

6- SÖZLESMENIN GEÇERLI OLDUGU YER

Bu sözlesme ……………………………………….ilinde/illerinde/bölgesinde

geçerlidir.

7-ÖZEL HÜKÜMLER

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

107

8-SÖZLESMENIN SÜRESI VE FESHI

Bu sözlesme, acente olacak tarafin acentelik hizmeti vermeye basladigi

tarihten itibaren baslar ve tasimacinin yetki belgesi süresinin sonuna kadar devam

eder. Bu süre hiçbir sekilde tasimacinin yetki belgesi süresinin bitis tarihini geçemez.

Taraflardan biri noter kanali ile fesihnamenin bir nüshasini Ulastirma Bakanligi’na

bir nüshasini da diger tarafa göndermek kaydiyla acentelik sözlesmesini fesh

etmedikçe bu sözlesmenin geçerliligi ayni süre kadar uzar.

Taraflarin; tek tarafli olarak bu sözlesmeyi fesh etme hakki vardir.

Sözlesmenin süresinin bitiminden önce taraflardan birinin usulüne uygun bir fesih

ihbarnamesi ile bu sözlesme fesh edilebilir.

TASIMACI ACENTE

(Kase-Temsil ve ilzama yetkilinin imzasi) (Kase-Temsil ve ilzama yetkilinin

imzasi)

Not: Taraflar anlastiklari diger hususlari meri mevzuat çerçevesinde özel hükümler basligi altinda belirtirler.

108

5. FILO MALIYET YÖNETIMI VE DENETIM PLANI

Filo yönetiminde gerçeklestirilen her operasyon isletme için bir maliyet

anlamini tasimaktadir. Araç temini, sürücü istihdami, araç takip sisteminin

kurulmasi, akaryakit ve lastik alimi ile tamir bakim faaliyetleri gibi birçok konu

isletim maliyetleri içerisinde yer almaktadir. Filo yönetiminin baslica sorumluluk

alani, yapilan her isin araç, zaman ve isgücü maliyetlerinin hesaplanmasi ve bu

bilgileri diger isletme bölümleri ile paylasmasidir.

Lojistik isletmelerinin operasyon maliyetlerinin analizi güncel operasyonlarda

müsteriye dogru fiyat verilebilmesi ile uzun vadede gelecege iliskin stratejilerin

isabetli yapilabilmesi için bir veri tabani olusturmaktadir. Araç filosu sahibi

isletmelerin varligini sürdürebilmesi büyük oranda filo maliyetlerini kontrol

etmesinden geçmektedir. Maliyetler bilinmeden saglikli isletme planlarindan

bahsetmek mümkün degildir. Filo yönetiminin gelecege iliskin tahminlemelerinde

mevcut araçlarin yenilenmesi ve ihtiyaç duyulmasi halinde ilave araç satinalma

planlari basi çekmektedir.

Maliyet karayolu esya tasimaciligi filo faaliyetleri için genellikle birincil

faktör iken müsteriler; lojistik hizmetin ekonomik yönü kadar hiz, kapidan kapiya

teslim, esya güvenligi, ve iletisim gibi konulara da önem vermektedirler.

Karayolu esya tasimaciliginda filo maliyetlerini etkileyen makro etmenler

asagidaki gibi siniflandirilabilir:1

- Talepteki mevsimsel degisimlere bagli olarak araçlarin atil kalma süre ve

maliyetleri.

- Genis araçlarin seçimine neden olan ölçek ekonomisi.

- Güvenlik nedenleri ile yasal düzenlemelerle çalisma sürelerindeki

kisitlamalar. 1 Measuring Road Transport Performance, (Çevrimiçi) http://www.worldbank.org/transport/roads/rdt_docs/annex1.pdf , 2.10.2004, s. 1.

109

- Daglik arazi, trafik sikisikligi ve bozuk asfalt gibi yol sartlari.

- Gümrük ve sinir kapilari ile güzergah boyunca araçlarin yasanan

yogunluklardan dolayi gecikmesi ve beklenmedik sefer maliyetleri.

- Araçlarin hiz, islevsellik, yakit, parça ve girdilerinin tüketim oranini etkileyen

tasarim ve donanim standartlari.

- Tasima isleri organizatörlügü mesleginin gelisimi ve diger lojistik hizmetlerin

varligi.

- Sektörde entegre lojistik hizmetlerin kalitesi. Örnegin uzmanlik gerektiren

proje esya tasimaciligi hizmetleri daha yüksek maliyetli olabilmektedir.

- Vergi ve ithal ikamesi gibi politikalarla ülkeden ülkeye degisen emek, araç,

parça, yakit ve diger girdi fiyatlari.

- Insan kaynaklari ile kullanilan araç ve gerecin perfo rmansinda büyük önem

tasiyan isletme yönetim kalitesi. Bu konu özellikle isletmenin bir kamu ya da

özel tesebbüs olmasiyla yakindan ilgilidir.

5.1. Lojistik Isletmelerinde Maliyet Türleri

Lojistik sektöründe hizmet veren isletmelerin maliyetlerini; degisken, yari

degisken ve sabit maliyetler olarak üç grupta toplayabiliriz. Degisken ve yari

degisken maliyetlerin sorumlulugu dogrudan filo ve depo yönetim birimlerine aittir.

Bunlar;

Degisken maliyetler; seçilen güzergah, tasima mesafesi, ülke veya bölgeye ya

da o operasyona özel olarak ilave yaptirilan isler için katlanilan maliyetler olarak

tanimlanmaktadir. Degisken maliyetleri;

- Araç ve depo maliyetleri (akaryakit, yag, vb.),

- Yükleme ve bosaltma maliyetleri,

- Insan kaynaklari (sürücü, isçi) maliyetleri ve

110

- Güzergah köprü ve otoyol geçisleri, RO-RO ve RO-LA operasyonlari ile

sürücü dinlenme ve konaklama maliyetleri seklinde siralamak

mümkündür.

Yari degisken maliyetler, genellikle belirli dönemlerde katlanilan fakat

beklenmedik durumlarda da zaman zaman ortaya çikabilen maliyetlerdir. Yari

degisken maliyetleri;

- Araç tamir-bakim maliyetleri ve

- Lastik degisim maliyetleri olarak siralamak mümkündür.

Sabit maliyetler, isletmenin günlük faaliyetlerini aksatmadan yapabilmesi için

katlandigi giderlerdir. Sabit maliyetlerin sorumlulugu isletme yönetiminin

sorumlulugundadir. Isletme insan kaynaklari maliyetleri ve diger genel sabit

maliyetleri bu kapsam içerisinde degerlendirmek mümkündür.

5.2. Filo Yönetiminde Maliyet ve Performans Ölçümü

Filo yönetiminde araç kullanimina iliskin temel performans göstergesi

genellikle her kilometre ve ton basina gerçeklesen operasyon maliyetidir. Arazi

kosullarinin düz, engebeli veya yari engebeli olmasi ile yasanan trafik yogunlugu

özellikle akaryakit kullanimi ve süre bakimindan araç sefer maliyetlerini

etkilemektedir.

Filo yönetiminde performans ölçüm sisteminde asagida yer alan temel veriler

dikkate alinmaktadir:

- Her dönem için (genellikle bir ay) toplam operasyon maliyeti.

- Kilometre basina maliyet.

- Ton (veya dengi hacim) basina maliyet .

- Araç basina maliyet.

111

- Araç sinifi basina maliyet

- Operasyon günü basina maliyet.

- Saat basi maliyet.

- Bakim günü basina maliyet.

- Depo basina maliyet.

Arastirmalar, nispeten düz bir cografyada tasimanin ortalama kilometre basi

maliyetinin; 0.75-1.25 ABD Dolari oldugunu ortaya koymaktadir. Ortalama 20

tonluk bir yüklemede ton basina kilometre maliyeti ise 4-6 Cent’i bulmaktadir. Buna

karsilik kirsal alanda küçük kamyonlar kullanilarak yapilan verimli bir tasimada ise

ton basina kilometre maliyeti 20-30 Cent’e kadar çikmaktadir. Verimli olmayan filo

operasyonlarinda bu maliyet daha da artabilmektedir.2

Filo yönetiminde güzergah maliyetlerinin dagilimina daha detayli bir

yaklasimi asagidaki gibi görmek mümkündür (Tablo 5-1).

Tablo 5-1: Filo Yönetiminde Güzergah Maliyetlerinin Dagilimi.

Maliyetler Operasyon Maliyetinin Orani (%)

Degisken Maliyet Yakit 20-30 Motor Yagi 1-5 Lastikler 10-15 Yedek Parçalar 15-20 Sabit Maliyetler Sürücüler ve diger araç çalisanlari 10-20 Diger Çalisanlar ~ 5 Amortisman ve Faiz 15-20 Genel Giderler ve Diger Maliyetler 10-15 TOPLAM 100

Kaynak: Measuring Road Transport Performance, (Çevrimiçi) http://www.worldbank.org/html/fpd/transport/road/rdt_docs/annex1.pdf, 2.10.2004, s. 3.

2 Murat Erdal, “Filo Yönetiminde Maliyet ve Performans Ölçümü”,Roder Dergisi, Sayi: 08/2003, s. 42.

112

Araç kullaniminda aracin yil basina kat ettigi kilometre, sabit ve degisken

maliyetleri büyük ölçüde etkilemekte ve filo verimliligi hakkinda önemli bir veri

tabani saglamaktadir. Filo yönetiminde güzergah maliyet kalemleri içinde akaryakit

kullanimi birinci sirada yer almaktadir. Örnegin modern araçlarda yakit tüketimi 100

kilometrede yaklasik rakamlarla tam kamyon yüklü (FTL) bir araç 38 litre, yüksüz

bos bir sekilde 32 litre ve sadece çekici olarak 25 litre yakit tüketebilmektedir.

Etkin filo operasyonlarinda araç basina yilda 100 bin kilometrelik bir

performans in yakalanmasi temel amaçtir. Filolarin etkin ve verimli

kullanilamamasinin durumunda araç kullanimi yilda 40 bin ile 70 bin kilometre

arasinda gerçeklesmektedir. Lojistik isletmelerinde araç filosunun verimli

kullanilamayisinin genel nedenlerini asagidaki gibi görmek mümkündür:

- Filoda çok sayida eski ve atil durumda araç bulunmasi, kötü sürücülük ve

yetersiz araç bakimi nedeniyle araçlarin durumunun kötü olmasi.

- Hatali tasima organizasyonu, yanlis güzergah seçimi, yedek sürücü

kullanilmamasi gibi operasyonel hatalar.

- Düsük kapasite kullanimi, uzun yükleme ve bosaltma süreleri.

- Sürücü yönetiminde zafiyetler.

- Teknoloji kullaniminin gözardi edilmesi.

- Kamu kurumlari tarafindan yeterli bakimin yapilmamasi nedeniyle

yollarin kötü durumda olmasi.

- Kent trafiginde yasanan yogunluk ve yetersiz yerel dagitim operasyonlari.

Filonun düsük kullaniminin arkasinda zaman zaman müsteri talepleri

dogrultusunda daralmasi gibi mevsimsel degisimlerden de ortaya çikmaktadir.

Filonun bu gibi durumlarda kullanimi isletme kökenli verimsizligin bir isareti

113

sayilamamakta, daha çok genel ekonomik durum, düsük ithalat ve ihracat potansiyeli

ile yorumlanmaktadir.

Araçlarin esya tasima performansi örnegin yillik ton basina kat edilen

kilometre sadece araç kullanimina degil esya agirligi ortalamasina da baglidir. Aracin

sefer durumu, ortalama esya, bos dönüs ve asiri yükleme orani gibi talep verilerine

bagli olarak degismektedir.

Lojistik isletmeleri tarafindan pazara sunulan hizmetlerin kapsaminin

belirlenmesi, filo maliyetlerinin belirlenmesinden daha zordur. Çünkü hizmet

çesitliligi ve kalitesinin meydana getirilmesinde müsterinin lojistik isletmesinden

beklentileri büyük rol oynamaktadir. Müsterilere asagidaki bilgiler saglanirsa

sunulan hizmetlerin kalitesi ölçülebilir;

- Yükleme zamaninda araçlarin belirlenen merkeze erisim süresi.

Genellikle 2-3 saatten az gecikmeler kabul edilir sayilmaktadir.

- Esyanin bosaltma merkezine beklenilen varis zamaninda ulasmasi.

- Verimsiz tasimalar nedeniyle ardiyelerde esya yigilmalarinin

olusabilmesi.

- Esya bosaltma islem süreleri. Esyanin niteligi ve elleçleme yöntemlerine

bagli olarak 1-8 saat sürebilmektedir .

- Tasima sirasinda ortaya çikan hasar ve kayiplarin miktari.

5.3. Filo Araç Yenileme Politikasi

Filo yönetiminde önem arz eden konulardan biri de isletme araçlarinin

yenilenmesi konusudur. Araç yenileme ihtiyaci sadece ekonomik ömrünü

114

tamamlayan araçlarin yenilenmesi degil, asagidaki etmenleri bütünsel olarak göz

önünde tutan bir isletme yenileme politikasinin ortaya konmasidir:3

- Uzun vadeli stratejik planlama, gelecekteki pazar kosullari ve lojistik

hareketlerin potansiyeli,

- Kullanilabilir sermaye birikimi.

- Yurtiçi ve uluslararasi yasal düzenlemeler ile tesvikler. Araç tip ve

standartlari, araç yasi, çevre uyumu gibi birçok alanda düzenleme

getirilmektedir.

- Araç alim kredileri ve finansal kolayliklar.

- Ülke ulastirma politikalari (örnegin karayolu/otoyol insasi politikasi, ya

da yeni yollarin insa edilmeme karari vb).

- Araçlarin tasarim ve imalindeki trendler.

- Araç bakim ihtiyaçlari ve araç amortismani.

- Araç-gereç ve teknoloji yönetimi.

- Araçlarin 2. el degeri.

Lojistik isletmeleri belirli dönemlerde filolarina yeni araçlar katarlarken bazi

araçlari da filolarindan ayirmalari gerekmektedir. Araçlarin elden çikarilmasinin

nedenleri genel olarak;

- Lojistik hizmetlere uygun olmayan araçlarin, model, km., yakit tüketimi,

bakim maliyetleri, emisyon ölçütleri veya yasal kriterler gibi çesitli

nedenlerle ekonomik olmadigi halde filoda bulundurularak isletmeye

ilave maliyet olusturmalari,

- Yasal düzenlemelerle belirlenen yas sinirini geçen araçlarin elden

çikarilmasinin gerekliligi seklinde siralanabilir.

3 A.e., s. 43.

115

Isletme araç yenileme politikasinin belirlenmesi ve araçlarin elden

çikarilmasinda bütün bu faktörlerin farkli derecelerde bir agirligi bulunmaktadir.

Fakat gelecegi öngörebilmek için öncelikle saglikli isle tme filo bilgilerini içeren bir

denetim planina gereksinim bulunmaktadir.

5.4. Filo Yönetimi Denetim Plani

Filo yönetimi yil boyunca gerçeklestirilen faaliyetleri analiz etmek için nihai

bir denetim raporu hazirlamaktadir. Bu raporun olusturulmasi belli bir plan içerisinde

yapilir. Planlama; filo temel bilgilerinin toplanmasi, gerekli kaynaklarin

tanimlanmasi, filo yönetimi uygulamalarinin degerlendirilmesi, veri analizi ve filo

denetim final raporu basliklarini kapsamalidir.

Filo yönetimi tarafindan hazirlanan denetim raporu; araçlarin uygunlugu,

tamir-bakim islemleri ve maliyetleri, sürücü uygulamalari, akaryakit kullaniminda

etkinlik ölçümü ve yerlestirme düzeni hakkinda bilgi edinmeyi, bu sayede filo

bölümü çalismalarini denetlemeyi amaçlamaktadir.

Temel filo denetim planinda olmasi gerekenler;4

1. Filonun büyüklük ve özellikleri dikkate alinarak yönetim çalismalari

incelenir.

2. Araçlarin yaptiklari ise uygun olarak kullanilip kullanilmadiklari

arastirilir.

3. Araç programi ve sefer plani degerlendirilir.

4 Fleet Management Guidence Document, Government of Jamaica, Decemb er 2003, (Çevrimiçi) http://www.jis.gov.jm, 05.06.2005, s. 23.

116

4. Bakim-onarim çalismalari sonucu aracin kullanilmadigi süreler

hesaplanir.

5. Araçlarin elden çikarilma ve hurda degerleri arastirilir

6. Kullanilan yakit türü dikkate alinarak araç muayeneleri yapilir.

7. Araçlarin emisyon ölçümleri tamamlanir.

Ayrintili filo denetim plani hazirlanmasi için ise yukarida siralanan unsurlar

ilave olarak incelenmesi gereken diger konulari ise su sekilde siralamak

mümkündür:5

? Araç filosunun yakit tüketiminin sektör ve rakiplerin ortalamasina

(benchmark) göre karsilastirilmasi yapilir.

? Yakit tüketimini azaltici çalismalar arastirilir. Örnegin, toplam maliyetleri

asagiya çekmek için koruyucu bakim maliyetlerine katlanma ve alternatif

yakit türleri hakkinda bilgi toplama gibi.

? Gelecekle ilgili yatirimlar planlamasi hazirlanir.

Bu unsurlarin degerlendirilerek raporlanmasi gelecek isletme faaliyet

dönemleri için de bir örnek niteligi tasimaktadir. Filo Yönetimi Denetim Plani’nin

temel asamalarini asagida Sekil 5-1’deki gibi görmek mümkündür.

5 A.e.,s. 23.

117

? Filo Operasyonlarinin Gözden Geçirilmesi ? Mevcut Faaliyetlerin Gözden Geçirilmesi ? Örgütsel Politikalarin Gözden Geçirilmesi

1 - Filo Temel Bilgilerinin Toplanmasi

2 - Gerekli Kaynaklarin Tanimlanmasi

? Personel ? Ekipman

? Zaman ? Para

? Araçlarin Uygunlugu ? Tamir-Bakim ? Sürücü Yönetimi ? Akaryakit Kullaniminda Etkinlik

3 - Filo Operasyonlarinin Degerlendirilmesi

4 - Veri Analizi

5 - Filo Denetim Final Raporu

Sekil 5-1: Filo Yönetimi Denetim Plani.

Kaynak: Fleet Management Guidance Document, Government of Jamaica, December 2003, (Çevrimiçi) http://www.jis.gov.jm, 05.06.2005, s. 24.

1. Filo Temel Bilgilerinin Toplanmasi

? Filo Operasyonlarin Gözden Geçirilmesi: Isletmenin bir yil boyunca

yaptigi operasyonlarin incelenmesi ve operasyonlarin araç, sürücü,

118

tasinan esya bakimindan analiz edilmesidir. Bu temel basliklar altinda

araç tipleri, tamir-bakim giderleri, yakit maliyeti, sürücü yönetimi ve araç

kullanma süreleri, yol sartlari, tasinan esya türleri, teslim yerleri, vb.

bilgilerin toplanmasini içermektedir.

? Filonun Türü ve Özelligi: Filodaki tüm araçlarin tanimlanmasidir. Tüm

araçlarin yillar bazinda marka, model, motor büyüklügü, aracin kilo ve

istiap haddine göre kullanim alanlari dikkate alinarak siniflandirilmasidir.

Örnek vermek gerekirse;

YIL MARKA MODEL MOTOR BÜYÜKLÜGÜ

ÇEKIS GÜCÜ

BEYGIR GÜCÜ

YAKIT TIPI

KULLANIM ALANI

1 2005 Scania R 580 V8-16Litre 6 x 4 580 Hp. Diesel Askili Tekstil Tasimaciligi

Tablo 5-2: Araç Degerlendirme Çizelgesi

Kaynak: Fleet Management Guidance Document, Government of Jamaica, December 2003, (Çevrimiçi) http://www.jis.gov.jm, 05.06.2005, s. 25.

Bu siniflandirmanin içerisine aracin satinalma, motorlu tasitlar vergisi,

sigorta maliyetini, tamir-bakim maliyetini, sefer maliyetini ve elden

çikarma maliyetini de eklemek mümkündür.

? Mevcut Faaliyetlerin Gözden Geçirilmesi: Isletmenin lojistik

faaliyetleri; tasima, dagitim, depolama, gümrükleme, sigorta vb. analiz

edilir. Bununla birlikte isletme bölümlerinin bütün bir sene içinde yaptigi

çalismalar ve bu çalismalarin isletmeye yaptigi katkilarin

degerlendirilmesi islemlerini kapsamaktadir.

? Isletmenin Operasyonel Ihtiyaçlari: Isletme operasyonlari için gerekli

olan ihtiyaçlar tanimlanmalidir. Lojistik hizmetlerin saglikli bir sekilde

gerçeklestirilebilmesi için insangücü, teknoloji altyapisi, araç filosu ve

depo gibi unsurlari kapsamaktadir. Bu konuyla ilgili bilgiler yillik filo

denetim planinin bütünü incelenerek edinilebilmektedir.

119

? Filo Yönetiminin Önceliklerinin Tanimlanmasi: Filo denetim planinin

ilk evresinde öncelikler belirlenerek filo yönetimini gelistirmek

hedeflenmelidir. Bu hem güncel kosullar hakkinda bilgi saglayacak hem

de ilerleyen asamalarda filo denetim planini kolaylastiracaktir.

? Örgütsel Politikalarin Gözden Geçirilmesi: Isletme yönetiminin sene

basinda koydugu hedeflerin degerlendirildigi asamadir. Pazar payi, filo

kapasite kullanim orani, araç yenileme ve yakit maliyetlerinin

hesaplanmasi, ücret politikasinin belirlenmesi ve personel

degerlendirmesi gibi konulari içermektedir.

2. Gerekli Kaynaklarin Tanimlanmasi

Isletme filo denetim planina baslangiç asamasinda kaynaklarin güvenilirligi

ve gerekliligi projeye dahil edilmeden önce degerlendirilmelidir. Eger kaynaklar

sinirli veya operasyonlar karmasik bir yapiya sahip ise denetim planlamasi

konusunda uzman olan bir danismanin fikirlerine basvurulmalidir.

Filo yönetimi denetim raporu hazirlanabilmesi için isletme yönetimi gereken

kaynaklari bir araya getirmelidir. Bu kaynaklar;

? Personel: Denetim raporunun hazirlanmasi için gerekli niteliklere uygun

ve gerekli sayida personel görevlendirilmelidir. Isletme bu raporu ilk defa

hazirliyorsa uzmanlardan destek alinmalidir.

? Ekipman: Filo denetim raporu hazirlanirken incelenmesi gerekecek

isletme kaynaklari ve veriler belirlenmelidir. Raporun hazirlanmasi için

ihtiyaç duyulan bilisim teknoloji altyapisi saglanmalidir.

120

? Zaman: Denetim raporu hazirlanmasi için görevlendirilen personelin ve

görüsleri alinacak diger tüm personel bu ise zaman ayirmalidir. Filo

denetim raporu belirlenen zaman planlamasi içinde tamamlanmalidir.

? Para: Denetim raporu olusturulmasinda insan ve zaman açisindan belli

bir maliyete katlanilmasi gerektiginden bütçe olusturulmalidir.

Filo denetim plani için ihtiyaç duyulan destek kaynaklar;

? Isletme kayit ve bilgileri

? Bölüm yönetici ve çalisanlarin görüsleri

? Kullanilacak donanimlarin olabildigince planlamanin basinda

belirlenmesi gerekmektedir.

Asagida ihtiyaç duyulan destek kaynaklarin kontrol listesi örnek bir format

olarak verilmistir.

Yer/Konum: Filo Denetim Günü:

Tanimlama

Personel Ihtiyaçlari Gerekli Donanimlar

Görevi Personel Numarasi

Ihtiyaç Nedeni

Ihtiyaç Olan Zaman

Çesit Kalite Ihtiyaç Nedeni

Ihtiyaç Olan Zaman

Sekil 5-2: Filo Denetim Plani Degerlendirme Formu Örnegi.

Kaynak: Fleet Management Guidance Document, Government of Jamaica, December 2003, (Çevrimiçi) http://www.jis.gov.jm, 05.06.2005, s. 26.

121

3. Filo Operasyonlarinin Degerlendirilmesi

Filo operasyonlarinin degerlendirilmesi, toplanan verilerin analiz edildigi

süreçtir.

? Araçlarin Uygunlugu:

Araçlarin kullanim amacina göre model, kilometre ve tamir-bakim durumlari

degerlendirilmelidir. Bununla birlikte yasi büyük, kilometresi fazla veya kazali

araçlarin, maliyetleri daha da yukari çekmemesi için araç yenileme çalismalari

yapilmalidir.

? Araçlarin Siniflandirilmasi:

Araçlarin operasyon kullanim alanlari tanimlanmalidir. Araçlar kullanim

alanlarina göre; tekstil esyasi, gida ürünü, araba, sivi madde, tehlikeli madde gibi ve

güzergaha göre yurt içi veya uluslararasi tasima yapan araçlar seklinde

siniflandirilabilir.

? Tamir-Bakim:

Filo yönetimi içerisinde araçlarin tamir-bakim islemleri belirli bir plan

dahilinde yapilmaktadir. Tamir-bakim degerlendirmesinde, araçlarda degisen

parçalar ve yapilan bakimlar saptanarak maliyetler analiz edilir. Bununla birlikte

araçlarin tamir-bakim kayitlari gözden geçirilerek plansiz yapilan tamir-bakim

islemlerinin olmamasina dikkat edilir.

Araçlara yapilan periyodik bakimlarla eskiyen parçalar degistirilerek aracin

arizalanmasi olabildigince önlenir ve araç kullanim ömrü uzatilir. Her aracin

durumunu belirten tamir-bakim kartlari ve bilgisayar kayitlari tutulmalidir. Araçlarin

yapilan tamir-bakim islemleri bu kartlara ve programlara kayit edilmelidir. Aracin

122

çikardigi sorunlar, kazalari, degisen parçalari gibi kimlik bilgileri güncellestirilerek

saklanmalidir.

Yapilan kontroller sonucu aracin kullanim sartlarina uygun olmayan, plansiz

veya planli olmasina karsilik yetersiz kalan tamir-bakim çalismalari

görülebilmektedir.

? Sürücü Yönetimi:

Sürücülerin yillik çalisma süreleri ve ücret + primleri ile sefer programlari ve

kurum kültürüne uyma dereceleri kontrol edilmelidir. Ayrica sürücülere verilen

isletme içi ve disi egitimler ile alinmasi gerekli sertifikalarin takibi yapilir.

? Sefer Planlamasi:

Filo yönetimi, araçlarin hangi güzergahlari kullanacagi, tasima süresi,

dinlenme ve mola yerleri, yakit alim noktalari vb. sefer planlamalarini yapmaktadir.

Araçlar seferde iken zaman faktörü dikkate alinarak uydu takip sistemleri yardimiyla

gerektiginde araçlarin hizlandirilmasi veya yavaslatilmasi yöntemlerine

basvurulmaktadir.

? Akaryakit Kullaniminda Etkinlik:

Araçlarin aldiklari yakiti kaç kilometre veya kaç saatte tükettikleri bilimsel

yöntemlerle belirlenebilmektedir. Aracin sefer planlamasi ve bulundugu güzergah

yakit tüketim hizini belirlemektedir. Sefer planlamasi yapilirken esya durumu, trafik

yogunlugu; sehir içi, sehir disi ve otoyolda araç kullanma, gün içerisindeki farkli

saatler, klima kullanimi ve sürücünün genel davranislari gibi etmenlerde hesaba

katilmalidir.

123

Her aracin sefer sirasinda yaptigi toplam kilometre kilometre saatinden,

ögrenilebilmektedir. Yakit maliyetlerini km. basina ortalamasini iki ayri araç için

asagidaki gibi hesaplanabilir.

Örnek 1:

Yillik yapilan Km. = 100.000

Yillik yakit maliyeti = 25.000 €

Km. basina ortalama yakit maliyeti =

Örnek 2:

Yillik yapilan Km. = 100.000

Yillik yakit maliyeti = 30. 000 €

Km. basina ortalama yakit maliyeti =

? Araç Emisyon Ölçümleri

Motorlu araçlar toplum yasamina hareket, kolaylik ve esneklik getiren gerekli

unsurlardir. Motorlu araçlari kullanmanin pek çok ekonomik ve sosyal yarari olmak

ile birlikte çevreyi kirletici olumsuz etkileri de vardir. Motorlu araçlarin çevre ve

insan sagligina karsi olumsuz etkilerinin bazilarini siralayacak olursak;6

- Küresel isinma ve iklim degisiklikleri, sis ve asit yagmurlarina neden olan

zararli oksit gaz ve gaza dönüsebilen sivi atiklarin olmasi,

- Kanin sahip oldugu oksijen tasima kapasitesini azaltmasi,

- Havada bulunan kanserojen maddeleri arttirmasi,

- Solunum rahatsizliklara neden olmasi,

- Hava, su ve toprak kirliligi,

- Gürültü kirliligi gibi etkileri bulunmaktadir.

6 A.e., s. 15-23.

25.000 100.000

= 0,25 €/Km.

30. 000 100.000

=0,30 €/Km

124

Iyi bir filo yönetiminden bahsedilebilmesi için çevre ve insan sagligina zarar

veren etkilerinin azaltilmasi ve/veya tamamen yok edilmesi gerekmektedir.

4. Veri Analizi

Toplanan veriler, raporu hazirlayan uzman personel tarafindan bir

degerlendirmeye tutulmaktadir. Veri analizi sürecinin bitirilmesi için son gözden

geçirmeler yapilir eksik bilgiler varsa tamamlanir. Bölümlerle ilgili tüm veriler

güncel bir sekilde tekrar analiz edilir. Temel analizleri asagidaki gibi siralamak

mümkündür:

- Araçlarin operasyonlarin gereklerine uygun olarak kullanimi

arastirilmalidir.

- Araçlarin güzergah bazinda yakit tüketimleri belirlenmelidir.

- Araç yenileme stratejisinin dogrulugu, 2. el degerleri ve araçlarin elden

çikarilmasi ile yedek parça bulma konusu incelenmelidir.

- Araçlarin emisyonu kanunen belirlenen standartlara uygunlugu

ölçülmelidir.

- Sürücülerin yetkinlikleri, is ahlaki ve profesyonellik düzeyleri hakkinda

görüsler toplanir.

- Insan kaynaklari açisindan çalisan memnuniyeti ve sürücü devir orani gibi

degerlendirmeler insan kaynaklari bölümünün destegi ile yürütülür.

- Araç tamir-bakim uygulamalari ve sürücülerin araç kullanma sekilleri

denetlenmelidir.

5. Filo Denetim Final Raporu Hazirlama

Filo denetim final raporu isletme için gelecege yönelik eylem planlamasi ve

verimlilik yolunda bir rehber olmalidir. Filo denetim raporu filo bölümünün

röntgenini çekmelidir. Bu raporla birlikte bölüm ve alt birimlerin gelecek dönemde

daha ileriye gitme adina yapmalari gereken çalismalar ve sene içinde varsa yapilan

hatali operasyonlarin ilerleyen dönemlerde tekrarlanmamasi veya düzeltilmesini

125

kapsamalidir. Filo yönetimini ilgilendiren konularin özellikle sira disi operasyon ve

islemlerin hangi tarihlerde, kim tarafindan, hangi is emirleri ile gerçeklestirildigi,

maliyetleri ve gerekçeleri analiz edilmelidir. Raporda bu tür uygulamalarin isletmeye

olumlu ve olumsuz etkileri degerlendirilmelidir. Genel hedefleri ve ona ulasma

derecesini verilerle gösteren, teknik bilgileri içeren filo yönetimi denetim plani

basariyla tamamlanmis demektir.

126

6. ULUSLARARASI KARAYOLU ESYA

TASIMACILIGINDA ISLETME FILO YÖNETIMI

UYGULAMASI

6.1. Uygulamanin Konusu

“Uluslararasi Karayolu Esya Tasimaciliginda Filo Yönetimi ve Bir

Uygulama” baslikli yüksek lisans tezinin uygulama konusu olarak, uluslararasi

karayolu esya tasimaciligi ve lojistik sektörü belirlenerek, bu sektörde faaliyet

gösteren filo sahibi isletmelerin yurt içi ve uluslararasi alandaki operasyonlari ele

alinmistir. Bu amaçla ülkemizde uluslararasi karayolu esya tasimaciligi ve lojistik

sektörünün önde gelen sektör isletmelerinden biri olan Mars Lojistik Isletmesi

uygulama örnegi olarak seçilerek filo yönetimi konusunda saha arastirmasi

yapilmistir. Uluslararasi karayo lu esya tasimaciligi temelinde isletmenin filo bölümü

organizasyon yapisi, görev ve sorumluluklari, is süreçlerinin isleyis biçimi ve alt

birimlerin çalismalari üzerinde durulmustur.

6.2. Uygulamanin Amaci

Uygulama içerisinde uluslararasi tasimalarda araç operasyonlarinda dikkat

edilmesi gereken noktalar, araç filosunun yönetimi, yükleme ve bosaltma islemleri,

araç takip sistemleri ve iletisim teknolojilerinin kullanimi, müsteri iliskileri ve

bölümler arasindaki koordinasyonun saglanmasi konulari arastirilmistir. Lojistik

Isletmesi operasyonlarindan örnekler verilerek filo is süreçlerinin degerlendirilmesi

ve güzergah maliyetleri analiz edilmistir. Uygulamanin amaci, sektörde gelinen araç

sahipligi düzeyinin, araçlarin filo yönetiminde etkin ve verimli kullanim düzeyinin

belirlenmesidir.

Tüm sektörlerle dogrudan veya dolayli iliskisi bulunan lojistik sektörünün,

kamu yönetiminin getirdigi düzenlemelerin hizmet ve imalat sektörlerine yansimalari

göz önünde bulundurulmus ve sonuç kisminda degerlendirilmistir.

127

6.3. Uygulamanin Içerigi ve Kapsami

Uygulama içerigi ve kapsami olarak filo bölümü operasyon süreçlerinin

analiz edilmesi olarak belirlenmistir. Bu kapsamda Mars Lojistik isletmesi filo

bölümünde araç takip, yurt disi operasyon, kara ihracat bölümü, dispozisyon

birimlerinde tam zamanli olarak görev alinmistir. Diger taraftan ithalat dispozisyon,

ithalat ve ihracat gümrükleme, ithalat ve ihracat müsteri temsilcileri, araç tamir-

bakim birimi, evrak takip, yurtiçi araç operasyon, araç gemi geçisleri, tren geçisleri

ve filo bölümü sigorta alt birimleriyle fikir alisverisinde bulunularak Türkiye’deki

uluslararasi karayolu esya tasimaciligi ve filo yönetimi konulari tüm ayrintilariyla

ögrenilmeye ve aktarilmaya çalisilmistir.

6.4. Uygulamanin Kisitlari

Uluslararasi karayolu esya tasimaciliginda filo bölümünün lojistik

isletmesinin kalbi olmasindan dolayi, uygulama temeli olarak Mars Lojistik

Isletmesi’nin filo bölümü faaliyet alanlarina odaklanilmis, bu bölümün iliskili

oldugu diger bölümlerle arasindaki iletisim ve koordinasyon incelenmistir.

6.5. Uygulamanin Bilgi Toplama Yöntemi ve Degerlemesi

Uygulama kapsaminda Mars Lojistik Isletmesi Yenibosna-Istanbul

merkezinde 07.07.2004-07.02.2005 tarihleri arasinda isletmenin filo, ithalat ve

ihracat bölümlerinde tam gün stajyer olarak ücretsiz görev alinmis ve tüm is süreçleri

yakindan takip edilerek, araç takip, yurt içi ve uluslararasi filo operasyonlari,

yükleme-bosaltma islemleri, gümrükleme ve müsteri iliskileri konularinda çalismalar

yapilmistir.

Teorik kisimdaki literatür çalismasinin yani sira, uygulama veri toplama

teknigi olarak ikincil veri kaynaklarindan yararlanilmistir. Çalisma içerisinde

kullanilan ikincil veri kaynaklarini dört grupta toplamak mümkündür. Birinci

128

gruptaki veriler önceden hazirlanmis Mars Lojistik tanitim dokümanlari, kataloglar,

sunum dosyalari ve Logilife isletme dergisinden yararlanilarak derlenmistir. Ikinci

gruptaki veriler uzman ve yöneticilerle yapilan görüsmeler sonucu elde edilen

verilerden olusmustur. Üçüncü gruptaki veriler isletme içerisinde gerçeklestirilen

görevler dolayisi ile inceleme ve gözlemler sonucunda elde edilen verilerdir.

Dördüncü gruptaki veriler ise isletmenin fiyat politikasini belirledigi güzergah

maliyet analizlerinden olusmaktadir. Gözlem, analiz ve isletme kayitlarindan olusan

veriler uygulamanin literatür taramasina dayali teorik kismi ile bütünlestirilmis ve bir

degerlendirme yapilmistir.

Uygulama çalismasinin sunumunda öncelikle isletme hakkinda genel bilgiler

verildikten sonra, isletmenin Avrupa ülkelerine yaptigi tasimalarinda kullandigi

güzergahlar ve bu güzergahlara ait maliyet analizleri incelenecektir.

6.6. Isletme Kimlik Bilgileri

Isletme kimlik bilgileri kapsaminda, Mars Lojistik A.S. ye ait isletme profili

ele alinmis, isletmenin grup vizyon ve misyonu ile lojistik faaliyetlerde benimsedigi

degerler açiklanmistir.

Mars Lojistik, Mars Uluslararasi Nakliyat ve Dis Ticaret Ltd. Sti. adi ile

faaliyetlerine 1989 yilinda Aksaray’da 9 personel, 35 m² ofis ve 300 m² depo ile

baslamistir. Bugün tüm ithalat- ihracat islemlerinin; yani kara, hava, deniz, demiryolu

tasimasi; gümrükleme ve sigorta hizmetlerinin yapildigi bir lojistik grup olarak

faaliyetlerini sürdürmektedir. Isletmeye ait 4.000 m² ofis, 5.000 m² ihracat deposu,

9.000 m² ithalat giris-tekstil antreposu vardir. Mars Lojistik bugün, ithalat ve

ihracatta aktif 4000, toplam 10.000 müsterisi bulunmaktadir. Mars hava ve deniz

kargo, uluslararasi hava ve deniz kargo acenteligi yapan isletmelerin, uluslar üstü

temsil edildigi bir ag kurulusu olan Dünya Bagimsiz Sebeke’sinin (WIN-World

Independent Network) kurucu üyesidir. WIN’in dünya genelinde 270 ofis ve 7.000

çalisani vardir. Mars Lojistik bu sayede müsterilerinin ihtiyaci olan hizmeti tedarik

129

etmek için her türlü hava, deniz, kara ve kombine tasimacilik belgelerini

kullanmaktadir.

Mars Lojistik 1991 yilinda Izmir’de ve 1995 yilinda Bursa’da sube açarak bu

bölgelerdeki müsteri isletmelere daha yakin olmayi saglamistir. 1998 yilinda kendi

sektöründe antreposuyla birlikte ISO 9002 Kalite Güvence belgesini ilk alan

isletmedir.

Mars Lojistik Grup vizyonu, müsterilerin degisen lojistik gereksinimlerine

yönelik çözüm ortakliklari gerçeklestiren lider bir grup olmak seklinde

belirtilmektedir.

Mars Lojistik Grup misyonu ise, uluslararasi tasimacilik, gümrük, sigorta,

depolama ve dagitim gibi lojistik hizmetler sunan, yenilikçi, müsteri odakli ve öncü

bir grup olmak seklinde açiklanmaktadir.

Mars Lojistik isletmesi faaliyette bulunurken,

? Yüksek Kalite

? Müsteri Odaklilik

? Sürekli Gelisim

? Yenilikçilik

? Girisimcilik

? Is Ahlaki

? Çalisan Memnuniyetti

? Takim Ruhu

? Sistematiklik

? Sürekli Egitim

? Sosyal Iletisim

? Çevreye Saygi

degerlerini benimsemektedir.

130

6.7. Isletme Organizasyon Yapisi

Lojistik isletmelerinin organizasyon yapilari faaliyet alanlarinin genisligine

göre farklilik gösterebilmektedir. Mars Lojistik, Türkiye’nin önde gelen lojistik

isletmelerinden biridir ve büyük bir isletme organizasyon yapisina sahiptir.

Isletmenin organizasyon yapisi; genel müdürlük, filo, depo, ihracat, ithalat, sigorta,

pazarlama, insan kaynaklari, muhasebe-finans, hukuk müsavirligi, kalite yönetimi

bölümlerinden olusmaktadir (Sekil 6-1).

Sekil 6-1: Mars Lojistik Isletmesi Organizasyon Semasi (2005).

Kaynak: Mars Lojistik, Insan Kaynaklari Bölümü.

Genel Müdürlük, isletme politikalarinin belirlenerek stratejik kararlarin

alindigi ve diger tüm departmanlarin bagli bulundugu bölümdür. Genel Müdürlük,

isletmenin tüm departmanlarinin çalismalarini denetler, departmanlardan aldigi

düzenli raporlarla mevcut durumun degerlendirilmesini yapar, gelecek yillarla ilgili

plan ve programlari belirler.

Filo Bölümü, karayolu esya tasimaciligi operasyonlari, araç takip sistemleri,

araçlarin tamir bakimlari, evrak takibi gibi hizmetleri düzenlemektedir. Araç

GENEL MÜDÜR

FILO DEPO

IHRACAT ITHALAT

SIGORTA PAZARLAMA

INSAN KAYNAKLARI

MUHASEBE FINANS

HUKUK MÜSAVIRLIGI

KALITE YÖNETIMI

131

operasyon sorumlulari tarafindan yurtiçi ve uluslararasi araçlarin sefer planla ri; yola

çikis ve dönüs güzergah programlari yapilir. Araç takip sorumlusu, seferdeki

araçlarin gitmeleri gereken güzergahlara uyup uymadiklarini, varis yerine ne kadar

zamanda ulastiklari, esyayi saglam teslim etmeleri gibi konularda sürücüleri kontrol

eder. Araçlarin isletme merkezine dönüslerinde ve sefere çikmadan önce tamir-

bakim islemleri yapilir. Araçlardaki arizalar giderilir, genel kontrol ve bakimlari

yapilir. Yurtdisina çikacak araçta bulunmasi gereken degerli evraklar hazirlanarak

sürücüye sefere çikmadan önce teslim edilir. Seferden dönerek isletme merkezine

gelen araçlarin degerli evraklari dosyalanarak, ilgili kisi ve bölümlere ulastirilir.

Ayni zamanda araç ve tasinan esyanin sigorta islemleri, araçlarla ilgili gemi (RO-

RO) ve tren (RO-LA) rezervasyonlari da yine filo bölümünde takip edilir.

Depo bölümünde, isletme araçlarinin yükleme, bosaltma, esya ambalajlama

ve depolama islemleri yapilir. Müsterilerden gelen esyalar araçlara yüklenmek üzere

düzenlenir. Her araç yükleme zamani geldikçe ihracat depo rampasina yanasir ve

yükleme islemi yapilir. Yine yurtdisindan gelen araçlar ithalat antreposunun

rampasina yanasarak bosaltma islemlerini tamamlarlar. Depo bölümü sorumlusu

yüklemesi biten her aracin durumunu ihracat bölümüne, bosaltmasi biten her aracin

durumunu da ithalat bölümüne bildirir.

Ihracat bölümü faaliyet alani, ihracat yükleriyle ilgili müsteri iliskileri,

dispozisyon, operasyon ve ihracat gümrükleme islemlerini kapsamaktadir. Ihracat

bölümü müsteri temsilcisinin ihtiyacina göre dispozisyon sorumlusundan araç

talebinde bulunur. Ayrica aracin yüklemesi, sefer sirasindaki durumu, varis

noktasindaki bosaltma islemleri gibi konularda da müsteriye bilgi vermektedir.

Dispozisyon birimi tasinacak esyalarin araçlara dagilimini ayarla yarak yükleme

islemlerini takip etmektedir. Ihracat operasyon sorumlusu esyanin alicisi olan tarafla

iletisime geçerek teslim yeri ve zamani gibi bilgileri toplamaktadir. Ihracat tasimasi

ile ilgili gümrük islemlerinin takibi de yine bu süreç içinde yapilir. Araçlarin Halkali,

Ambarli ve Bayrampasa’da ilgili ünitelerde gümrük kapama ve gümrük açtirma

islemleri yapilir. Bu islemlerle isletmenin anlasmali oldugu gümrük müsavirleri ve

isletme içi gümrük operasyon sorumlulari ilgilenmektedir.

132

Ithalat bölümü faaliyet alani, ithalat yükleriyle ilgili müsteri iliskileri,

dispozisyon, operasyon ve ithalat gümrükleme hizmetlerini kapsamaktadir. Ithalat

bölümü müsteri temsilcisinin ihtiyacina göre ithalat bölümü dispozisyon

sorumlusundan araç talebinde bulunmaktadir. Ayrica aracin yüklemesi sefer

sirasindaki durumu, varis noktasindaki bosaltma islemleri gibi konularda da

müsteriye bilgi vermektedir. Dispozisyon birimi tasinacak esyalarin araçlara

dagilimini ayarlar ve yüklenmesini takip eder. Ithalat operasyon sorumlusu esyanin

alicisi olan tarafla iletisime geçerek teslim yeri ve zamani gibi bilgileri

toplamaktadir. Ithalat tasimasi ile ilgili seferden dönen araçlarin gümrük islemleriyle

ilgilenilir.

Sigorta bölümü, tasima esnasinda olasi risk ve kazalarda meydana ge lecek

hasarlarin karsilanmasi için çalismaktadir. Tasinan esyalar tasiyici isletme tarafindan

sigortalanir ve esyaya tasiyici hatasindan dolayi bir zarar verilirse, isletme bu zarari

karsilamak durumundadir. Esyalar gibi araçlar da kaza ve risklere karsi sigortalanir.

Isletme her çekici ve römorkunu kazalara karsi sigortalar ve belirli primleri

ödemektedir. Araçlarda kaza veya herhangi bir nedenden kaynaklanan hasar

meydana geldiginde bedeli sigorta isletmesinden temin edilir. Isletmenin sigorta

bölümü kisaca araç, esya ve sürücü ile ilgili sigorta islemleri ile ilgilenmektedir.

Pazarlama bölümü, isletmenin genel pazarlama politika ve stratejilerini

belirlemektedir. Lojistik isletmesinin tutundurulmasi, mevcut pazar payinin

artirilmasi, müsteri memnuniyetinin saglanmasi ve halkla iliskiler gibi konularda

çalismalar yapmaktadir. Sunulan hizmetlerin ve isletmenin tanitilmasi için internet

sitesinin güncellenmesi, logilife isletme dergisinin çikarilmasi, müsteri memnuniyeti

için çesitli etkinliklerin düzenlenmesi gibi alanlarda faaliyetler göstermektedir.

Insan kaynaklari bölümünün temel çalisma alani, tüm bölümlerin ihtiyaci

olan personel alimlarinda uygun adaylarin belirlenmesi ve ise alma, kariyer

planlamasi, çalisan memnuniyeti ve motivasyon, ücret sistemi ve egitim

planlamasidir.

133

Muhasebe-finans bölümü, isletmenin kendi içindeki ve dis çevresiyle ilgili

nakit akisini düzenlemektedir. Muhasebe çalisanlarinin her biri isletmenin farkli bir

bölümünün mali konularindan sorumludur. Örnegin, karayolu tasimaciligi

bölümünün mali konularina bir çalisan, deniz yolu tasimaciligi bölümünün mali

konularina bir diger çalisan bakmaktadir. Isletme tarafindan yapilacak tüm ödemeler

muhasebe-finans bölümünün onayindan geçtikten sonra yapilmaktadir.

Hukuk müsavirligi, isletme çevresiyle ilgili olan hukuksal iliskilerine

bakmaktadir. Isletmenin kendi çalisanlariyla hukuksal bir sorunu olabilecegi gibi,

hizmet verdigi bir müsterisiyle de arasinda çözümlenemeyen anlasmazliklar

olabilmektedir. Bu anlasmazliklarin ulusal kanunlar ve uluslararasi konvansiyonlar

çerçevesinde uygun biçimde çözümlenmesi için çalismaktadir.

Kalite yönetimi, isletmenin kalite politikasini belirleyerek tüm bölümler

bazinda kaliteyi arttirici çalismalarda bulunmaktadir. Bu kapsamda ISO 9001/2000

uluslararasi kalite yönetim sistem standardina uygun sekilde isletme faaliyetlerinin

yürütülmesini denetlemektedir.

Isletme araçlari, filo bölümü tarafindan idare edilmektedir. Filo genel

müdürüne bagli olan alt birimler aralarinda sürekli bir iletisim olup koordineli bir

sekilde çalismalarini yürütürler.

134

Filo Gn. Müdür

Yurtiçi Araç Org. Sorumlusu

Yurtdisi Araç Org. Sorumlusu

Tren (RO-LA) Geçisleri Sorumlusu

Gemi (RO-RO) Geçisleri Sorumlusu

Sürücü Hesaplari Sorumlusu

Araç Takip Sorumlusu

Hesap Elemani Hesap Elemani

Evrak Takip Sorumlusu Sigorta Sorumlusu

Evrak ve Çanta Kontrol

Evrak ve Çanta Kontrol

Evrak ve Çanta Kontrol

Garaj Amiri

Sürücüler

Vize Evrak Sorumlusu

Atölye Sorumlusu

Elektrik Yikama – Yaglama

Kaynak Lastik

Fren Motor Mekanik

Boya

Sekil 6-2: Mars Lojistik Isletmesi Filo Bölümü Organizasyon Semasi (2005). Kaynak: Mars Lojistik, Filo Bölümü .

Mars Lojistik isletmesi filo bölümü organizasyon yapisi (Sekil 6-2) içerisinde

bulunan birimlerin görevlerine baktigimizda;

Filo genel müdürü; filo bölümünün en üst seviyede sorumlu olan

yöneticisidir. Bölüm içerisindeki tüm alt birimlerin çalismalarindan sorumludur.

Özellikle yurtiçi ve uluslararasi araç operasyon sorumlulari ve araç takip

135

sorumlusuyla sürekli iletisim kurarak araçlarin dogru programlanmasinin isleyisinin

kontrolünü saglamaktadir.

Yurtiçi araç organizasyon sorumlusu, ihracat tasimalari için araç talebi

oldugu zamanlarda araç ve sürücü saglamakla görevlidir. Aracin hazirlanmasi,

yüklenmesi, esyanin gümrük islemlerinin yapilmasi, araç eger RO-RO ile sevkiyati

gerçeklestirilecekse gerekli düzenlemelerin yapilmasi, gümrük ve sinir kapilarinda

yasanabilecek olasi aksakliklara karsi önlem alma (örnegin asiri derecede kuyruk

olmasi) vb. yurtdisina çikis yapilana kadar geçen süreçte araçlari kontrol etmekle

sorumludur. Yurtdisindan dönen araçlar Türkiye’ye girdikleri andan itibaren ise

yurtiçi araç organizasyon sorumlusuna karsi da sorumludurlar.

Uluslararasi araç organizasyon sorumlusu, araçlarin yurtdisina çikisindan

itibaren onlara isletme lojistik merkezinden destek saglamaktadir. Tasinan esyanin

teslim zamani, teslim yeri, hava kosullari ve sürücünün sagligi gibi etmenleri göz

önüne alarak sürücüleri yönlendirmektedir. Sürücüyle esyanin teslim noktasinda alici

arasinda iletisim kurarak aracin varis ve bosaltma zamanlarinin düzenlemesini

yapmaktadir.

Araç takip sorumlusu, seferde bulunan araçlarin kalkis zamani, varmasi

gereken zamani, mola anlarini, trafik durumunu, sinir geçislerindeki olasi bekleme

sürelerini, hava kosullarini, sürücünün saglik durumunu vb. durumlari göz önünde

tutarak araçlari takip eder ve denetler. Bu is süreçlerini gerçeklestirirken yurtiçi ve

uluslararasi operasyon sorumlulariyla bilgi alis verisi içinde bulunarak araç, esya ve

sürücü durumlariyla ilgili bilgileri onlarla paylasmaktadir. Yeri geldiginde araç

operasyon sorumlularinin istekleri dogrultusunda araci yönlendirmektedir. Bu

islemlerin hepsini uydu takip sistemi kullanarak tam zamanli yapar. Ayni zamanda

bu program sayesinde seferden dönüs yaparak isletme merkezine gelen sürücülerin

performanslarini degerlendirir ve alacaklari ücreti hesaplar.

136

Sürücü hesaplari sorumlusu, sefere çikmadan önce sürücülerin yol ve

konaklama masraflarini karsilamalari için verilecek harcirahlari ayarlar. Seferden

dönen sürücülerin yol boyunca yaptiklari harcamalari getirdikleri makbuz ve fisler

göz önüne alarak kayit altina alinmaktadir. Yapilan harcamalar, sefere çikmadan

önce verilen harcirahtan düsülür, kalan para iade alinir. Araç takip sorumlusu

tarafindan belirlenen sürücü ücretini kontrol ederek onaylar.

Sigorta sorumlusu, tasinan esyanin herhangi zarar görmesi sonucunda hasarin

tasiyici tarafindan kaynaklanip kaynaklanmadigini arastirir. Esya, araç ve sürücü ile

ilgili gerekli yasal belgeler ve raporlar toplanir. Eger suçun tasiyicidan kaynaklandigi

tespit edilirse esyanin sahibine sigorta bedeli ödenir. Araçlarda bir hasar olursa, bu

hasar ve nedeni tespit edilerek durum araçlarin sigortalandigi isletmeye kaza ile ilgili

yasal belgeler ve raporlar tedarik edilip bildirilir.

Evrak takip sorumlusu, tasima sürecinde mutlaka araç içerisinde bulunmasi

gereken esya, araç, sürücü ve gümrükle ilgili belgeleri eksiksiz sekilde temin ederek

araç seferden döndügünde bulunmasi gereken evraklari eksiksiz teslim almak

durumundadir.

Garaj amiri, sürücüleri, vize evrak sorumlusu ve atölye sorumlusunu

denetleyen kisidir.

Sürücünün, fiziksel ve mental açidan saglikli bir sekilde her an sefere

çikmaya hazir olmasi saglanmalidir. Sürücü isletme içindeki birincil dereceden

amirleri olan araç operasyon sorumlulari ve araç takip sorumlusu tarafindan yapilan

programlara uymak zorundadir. Diger taraftan uluslararasi trafik kurallarina harfiyen

uymalidir. Sürücü ani ve beklenmedik durumlarla karsilastigi ve tek basina karar

veremeyecegi durumlarda sorunu yetkililere bildirmeli ve onlarin yönlendirecegi

dogrultuda hareket etmek durumundadir. Sürücü, yetkili bir isletme çalisanina

ulasamadigi zamanlarda öncelikle can ve mal kaybini düsünerek inisiyatif almalidir.

Tasinan esyayi yerine zarar görmeden, tam zamaninda ulastirmak için gerekli özeni

göstermelidir.

137

Vize ve evrak takipçisi, sürücülerin yurtdisina çikis yapabilmeleri için

konsolosluklara basvurarak gerekli vize islemlerini yapar ve bu islemler için ihtiyaç

duyulan belgeleri hazirlamakla yükümlüdür. Her bir konsoloslugun islem

süreçlerinin ne kadar zamanda yapildigini, basvuru sartlarini bilir ve sürücüyü atil

birakmayacak sekilde islerini ayarlar.

Atölye sorumlusu, araç filosunun tamir-bakim islemlerinin yapildigi

atölyenin sefidir. Araçlarin elektrik, kaynak, fren, boya, yikama, lastik ve mekanik

bakim ve tamirlerinin yapilmasini saglayarak bu isleri yapan ustalari denetler.

6.8. Isletme Faaliyet Alanlari

Mars Lojistik Isletmesi müsterilerinin her türlü lojistik ihtiyaçlarina çözüm

ortagi olmakta ve bu baglamda;

? Lojistik Proje Yönetimi

? Uluslararasi Tasima

o Karayolu Tasima

o Havayolu Tasima

o Denizyolu Tasima

o Kombine Tasima

? Depolama ve Dagitim Hizmetleri

? Sigorta

? Gümrük Hizmetleri

? Seafrance Gemi Isletmesi ile Fransa Calais, Ingiltere Dover Limanlari

arasinda geçis hizmeti sunmaktadir.

138

6.9. Uluslararasi Güzergahlar ve Maliyet Analizleri

Bu bölümde uluslararasi güzergahlar ve bu güzergahlara ait maliyet

analizleri, Mars Isletmesi’nin Avrupa ülkelerine yaptigi tasimalar örnek alinarak

incelenmistir. Kullanilan ve maliyet analizleri yapilan güzergahlar;

? Türkiye (Istanbul)-Italya Güzergahi

o Türkiye (Istanbul)-Italya (Ancona) Güzergahi

o Türkiye (Istanbul)-Italya (Trieste) RO-RO Güzergahi

? Türkiye (Istanbul)-Avusturya (Wells) Güzergahi

? Türkiye (Istanbul)-Fransa (Lyon) Güzergah Maliyet Analizi

? Türkiye (Istanbul)-Ispanya (Barselona) Güzergah Maliyet Analizi

? Türkiye (Istanbul)-Ingiltere (Londra) Güzergah Maliyet Analizi

? Türkiye (Gölcük)-Almanya (Köln) Güzergah Maliyet Analizi

? Türkiye (Istanbul)-Belçika (Benelaux) Güzergah Maliyet Analizi

6.9.1. Türkiye-Italya Güzergahi

Türkiye’deki lojistik isletmeleri Avrupa’ya yaptiklari tasimalarda

Türkiye’den çikislarinda denizyolu baglantili olarak RO-RO hattini kullaniyorlarsa

araçlarini Haydarpasa, Ambarli veya Çesme’den RO-RO hizmetini alarak Italya’nin

Trieste Limani’na ulastirirlar. Karayolu ile Ipsala üzerinden çikis yapan araçlar

Yunanistan’in Patra Limani’ndan RO-RO hizmetinden faydalanarak Italya’nin

Ancona Limani’na ulasirlar. Bu sebeple Italya, Türk isletmeleri için kendisiyle

sadece ithalat ya da ihracat yapilan bir ülke olmaktan çok Avrupa tasimalarindaki

stratejik geçis noktalarindan bir tanesidir.

139

6.9.1.1. Türkiye (Istanbul)-Italya (Ancona) Güzergahi

Ancona Limani’na gidecek olan araç, Istanbul’dan yüklemesini ve gümrük

islemlerini tamamlayarak sefere çikar. Araç karayolu ile Edirne’nin Ipsala Sinir

Kapisi’ndan çikis yaparak Yunanistan’a geçer. Yunanistan’ in Patra Limani’na ilerler

ve buradan RO-RO gemisine binerek bir günlük yolculuk sonunda Italya’nin Ancona

Limani’na ulasir (Sekil 6-3).

Sekil 6-3: Istanbul-Patra Karayolu Güzergahi (1050 km.).

Kaynak: Microsoft Autoroute 2003.

140

6.9.1.2. Türkiye (Istanbul)-Italya (Trieste) Güzergahi

Trieste Limani’na gidecek olan araçlar çikislarini Istanbul’daki Haydarpasa

Limani (1 numara) ve Ambarli Limani (2 numara) ile Izmir’deki Çesme Limani’ndan

da (3 numara) yapabilme alternatifine sahiptirler. Bu limanlardan RO-RO gemilerine

binen araçlar 3 günlük yolculuk sonucunda Italya’nin Trieste Limani’na varirlar

(Sekil 6-4).

Sekil 6-4: Istanbul-Haydarpasa/Ambarli/Çesme Güzergahlari

(50km., 50km., 570km.). Kaynak: Microsoft Autoroute 2003.

141

6.9.2. Türkiye (Istanbul)-Avusturya (Wells) Güzergahi

Avusturya-Wels güzergahi, Orta Avrupa’ya yapilan tasimalarda sik kullanilan

bir güzergahtir. Wels’e gidecek araçlar Bulgaristan üzerinden geçerken iki farkli yol

kullanabilirler. Bu güzergahlar;

a) Kapikule-Bulgaristan-Giurgiu-Romanya-Nadlac-Macaristan-Nickelsdorf-

Avusturya-Wels (1500 km.).

b) Kapikule-Bulgaristan-Becket-Romanya-Nadlac-Macaristan-Nickelsdorf-

Avusturya-Wels (1630 km.).

Sekil 6-5: Istanbul-Kapikule-Wels Karayolu Güzergahi (1500 km.).

Kaynak: Microsoft Autoroute 2003.

142

Kapikule’den çikis yaparak karayolu ile Wels’e gidecek araç Veliko Tarnova

üzerinden Bulgaristan’i geçerek Bechet kapisindan Romanya’ya giris yapar (Sekil 6-

5). Romanya’da Giurgiu’dan geçerken ufak feribotlarla geçis saglanir. Sirasiyla bir

hat olarak; Bukarest, Pitesti, Vilcea, Petrosani, Deva ve Arad üzerinden geçilerek,

Romanya’nin çikis kapisi olan Nadlac sinir kapisina gelinir ve Romanya’dan çikis

yapildiktan sonra Macaristan’a Szeged kapisindan giris yapilir. Macaristan’in

Avrupa Birligi (AB) üyesi olmasiyla Avrupa Birligi Kapisi Szeged olmustur bunun

sonucunda burada kapi yogunluguyla karsilasilabilmektedir. Araç Szeged ve

Avusturya Wels arasini karayoluyla geçebilecegi gibi ÖKOMBI’nin verdigi

demiryolu hizmetinden (RO-LA) yaralanarak da geçebilmektedir. ÖKOMBI’nin

ilgili ofisine rezervasyon yaptirarak her gün sabah, öglen ve aksam saatlerinde araç

trene (RO-LA) binilebilir. Szeged-Wels arasindaki yolun karayolu veya demiryolu

ile geçilmesi tercihi; aracin yükünün acil olup olmamasi; programin gerisinde kalip

kalmamasina göre ve Avusturya geçis belgesinin temini sartlarina göre lojistik

isletmesi tarafindan belirlenir.

Macaristan’i demiryolu yerine karayolunu kullanarak yoluna devam edecek

araçlar Szeged’den sonra Kecskemet, Budapest, Györ güzergahlarini kullanarak

Avusturya’ya giris yapmak üzere Nickelsdorf kapisina gelir; daha sonra Viyana

üzerinden Wels’e ulasilir.

Araçlar ikinci bir yol olarak Kapikule’den çiktiktan sonra Bulgaristan

içerisinde Plovdiv, Sofya, Mezdra, Orjohovo kapidan geçerek Romanya’ya girer ve

Filiasi, Drobeta-Turnu Severin ve Timisoara güzergahini kullanarak Arad’a ulasir

(Sekil 6-6). Arad’dan Szeged kapiya ilerleyerek Macaristan’a girilir ve bundan sonra

Sekil 6-5’de anlatilan Szeged-Wels arasindaki güzergah aynen takip edilir.

143

Sekil 6-6: Kapikule-Wels Karayolu Güzergahi (1630 km.).

Kaynak: Microsoft Autoroute 2003.

6.9.3. Türkiye (Istanbul)-Fransa (Lyon) Güzergah Maliyet

Analizi

Fransa Lyon’a yapilacak tasimalarda araçlar Kapikule, Ipsala ve RO-RO

(Ambarli/Haydarpasa/Çesme) çikislariyla farkli güzergahlari kullanabilirler. Bu

güzergahlar;

a) Kapikule-Bulgaristan-Romanya-Macaristan (demiryolu)-Avusturya-

Almanya-Fransa-Lyon.

b) Ipsala-Patra (RO-RO)-Ancona-Italya-Firijus-Fransa-Lyon.

144

c) RO-RO (Ambarli/Haydarpasa/Çesme)-Trieste-Italya-Firijus-Fransa-Lyon

Kapikule’den çikan aracin izleyecegi güzergaha baktigimizda; araç

Bulgaristan, Romanya, Macaristan’dan geçerek Avusturya’ya girer; Wels’ten Suben

Kapi’ya devam eden araç Almanya’ya geçtikten sonra Regensburg, Nürnberg,

Heilbron çevresinden geçer ve Mülhausen kapidan Fransa’ya girer. Fransa içerisinde

de Dijon üzerinden Lyon’a varir (Sekil 6-7).

Sekil 6-7: Wels-Lyon Karayolu Güzergahi (950 km.).

Kaynak: Microsoft Autoroute 2003.

RO-RO (Ambarli/Haydarpasa/Çesme) hatti kullanarak Italya’nin Trieste

Limani’na gelen araçlar Lyon’a gitmek için Verona, Bergamo, Milano, Turin

sehirleri üzerinden geçer; Firijus Kapi’dan Fransa’ya girer ve Grenoble üzerinden

Lyon’a varir (Sekil 6-8).

145

Sekil 6-8: Trieste-Lyon Karayolu Güzergahi (840 km.).

Kaynak: Microsoft Autoroute 2003.

Ipsala sinir kapisindan çikarak Yunanistan’da Patra Limani’na ilerleyen ve

buradan RO-RO gemisine binen araç Italya’nin Ancona Limani’nda inerek Parma,

Piacenza, Turin üzerinden geçerek Firijus kapidan Fransa’ya girer ve Grenoble’den

Lyon’a ulasir (Sekil 6-9).

146

Sekil 6-9: Ancona-Lyon Karayolu Güzergahi (840 km.).

Kaynak: Microsoft Autoroute 2003.

Türkiye (Istanbul)-Fransa (Lyon) güzergah maliyetleri ile ilgili bilgileri

(Tablo 6-1), (Tablo 6-2) ve (Tablo 6-3) deki gibi görmek mümkündür.

Kaynak: Mars Lojistik, Filo Bölümü, Maliyet Analizi Dosyasi.

Tablo 6-1: Istanbul-Lyon-Istanbul Güzergah Degiskenleri.

Güzergahlar K.KULE RO-RO

(K) RO-RO

(R) IPSALA Çekicinin yapacagi Toplam Km. 5300 2180 2180 4280 Sefer süresi (Gün) 19 17 17 15 Yakit 0,249 0,207 0,356 0,267

147

Tablo 6-2: Istanbul-Lyon-Istanbul Güzergahi Genel Maliyetleri.

KAPIKULE

RO-RO Komple

RO-RO Römork

IPSALA

ARAÇ GIDERLERI YAKIT 1.321,00 € 452,08 € 776,08 € 1.142,28 € LASTIK 1 Km 0,022 116,55 € 47,94 € 47,94 € 94,12 € TAMIR BAKIMI 1 Km 0,041 216,77 € 89,16 € 89,16 € 175,05 € KASKO 1 gün 1,828 34,73 € 31,08 € 31,08 € 27,42 € YESILKART 1 gün 2,31 43,89 € 39,27 € 39,27 € 34,65 € BANDROL 1 gün 0,546 10,36 € 9,27 € 9,27 € 8,18 € AMORTISMAN 1 gün 33,23 631,37 € 564,91 € 564,91 € 498,45 € VIZE 1 gün 1,37 26,03 € 23,29 € 23,29 € 20,55 € CMR 1 gün 2,33 44,27 € 39,61 € 39,61 € 34,95 € TIR KARNESI 1 sefer 98,66 98,66 € 98,66 € 98,66 € 98,66 € KIRA 1 gün 0,694 13,19 € 11,80 € 11,80 € 10,42 € TEKNOLOJI (Uydu vb.) 1 gün 1,88 35,72 € 31,96 € 31,96 € 28,20 € SÜRÜCÜ 1 gün 3,1 58,90 € 52,70 € 52,70 € 46,50 €

HARCIRAH 1 sefer 550,00 € 500,00 € 300,00 € 500,00 € Toplam 3.201,45 € 1.991,73 € 2.115,73 € 2.719,43 €

GÜZERGAH MASRAFLARI

OTOBAN 445,93 € 289,05 € 289,99 € 358,52 € GEÇIS 16,00 € 114,00 € 114,00 € 146,41 € KÖPRÜ+TÜNEL 169,00 € 284,20 € 284,20 € 284,20 €

MESAI 0,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 € MUAMELE 130,62 € 37,50 € 37,50 € 89,60 € DEZENFEKTE+SIGORTA+ÇEVRE 97,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 €

TREN 940,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 € RORO-FERIBOT 0,00 € 1.889,00 € 1.456,00 € 1.240,00 € PARK 20,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 € AÇIK HESAP (TELEFON+SATALIT+SIGARA) 60,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 €

Toplam 1.878,55 € 2.613,75 € 2.181,69 € 2.118,73 € MAAS VE GENEL GIDERLER 1 gün/18,93 359,67 € 321,81 € 321,81 € 283,95 €

Toplam 359,67 € 321,81 € 321,81 € 283,95 €

GENEL TOPLAM ARAÇ GIDERLERI 3.201,45 € 1.991,73 € 2.115,73 € 2.719,43 € GÜZERGAH MASRAFLRI 1.878,55 € 2.613,75 € 2.181,69 € 2.118,73 €

MAAS VE GENEL GIDERLER 359,67 € 321,81 € 321,81 € 283,95 € Toplam 5.439,67 € 4.927,29 € 4.619,23 € 5.122,11 €

Kaynak: Mars Lojistik, Filo Bölümü, Maliyet Analizi Dosyasi.

148

Tablo 6-3: Istanbul-Lyon-Istanbul Güzergah Maliyetleri.

KAPIKULE

RO-RO Komple

RO-RO Römork

IPSALA

OTOBAN TÜRKIYE 5,93 € 6,25 € 7,19 € 3,12 € BULGARISTAN 250,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 € AVUSTURYA 16,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 € ALMANYA 48,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 € FRANSA 126,00 € 117,80 € 117,80 € 117,80 € YUNANISTAN (OTOBAN+ARAGEMI) 0,00 € 0,00 € 0,00 € 74,20 € ITALYA 0,00 € 165,00 € 165,00 € 163,40 €

Toplam 445,93 € 289,05 € 289,99 € 358,52 € GEÇIS

ROMANYA 16,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 €

ITALYA (LIMAN HIZMETLERI) 0,00 € 114,00 € 114,00 € 146,41 € Toplam 16,00 € 114,00 € 114,00 € 146,41 €

MESAI BULGARISTAN 0,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 € ROMANYA 0,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 €

Toplam 0,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 € MUAMELE

TÜRKIYE 15,62 € 37,50 € 37,50 € 8,80 € ROMANYA 55,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 € YUNANISTAN 0,00 € 0,00 € 0,00 € 80,80 € MACARISTAN 60,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 €

Toplam 130,62 € 37,50 € 37,50 € 89,60 € DEZENFEKTE+SIGORTA+ÇEVRE

BULGARISTAN 29,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 € ROMANYA 68,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 €

Toplam 97,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 € PARK

BULGARISTAN 10,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 €

ROMANYA 10,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 € Toplam 20,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 €

RORO-FERIBOT

TÜRKIYE (AMBARLI-TRIESTE) 0,00 € 1.889,00 € 1.456,00 € 0,00 € YUNANISTAN 0,00 € 0,00 € 0,00 € 1.240,00 €

Toplam 0,00 € 1.889,00 € 1.456,00 € 1.240,00 € TREN

AVUSTURYA 940,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 € Toplam 940,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 €

Kaynak: Mars Lojistik, Filo Bölümü, Maliyet Analizi Dosyasi.

149

6.9.4. Türkiye (Istanbul)-Ispanya (Barselona) Güzergah

Maliyet Analizi

Ispanya’nin Barselona sehrine gidecek araçlarda üç farkli güzergah

kullanabilmektedirler. Bu güzergahlar aracin Kapikule, Ipsala, Ambarli ya da

Haydarpasa çikisina göre degismektedir. Bu güzergahlar;

a) Kapikule-Bulgaristan-Romanya-Macaristan (demiryolu)-Avusturya-

Fransa-La Junquera-Ispanya-Barselona.

b) RO-RO-Trieste-Italya-Ventimiglia-Fransa-La Junquera-Ispanya-Barselona.

c) Ipsala-Patra-Ancona-Italya-Ventimiglia-Fransa-La Junquera-Ispanya-

Barselona.

Kapikule sinir kapisindan çikis yapan aracin Barcelona’ya giderken

izleyecegi yol sirasiyla söyledir. Kapikule’den çiktiktan sonra Wels’e kadar gelen

araç; Avusturya’nin Salzburg kapisindan çikis yaparak Almanya’ya girer.

Regensburg, Nürnberg, Pforzheim yakinlarindan geçerek Mülhausen Kapi’dan

Fransa’ya giris yapar. Straßlurg, Mülhausen, Dijon, Lyon, Nimes, Montpellier,

Perpignan üzerinden Fransa geçilir ve La Jonquera kapidan Ispanya’ya girilerek

Barselona’ya ulasir (Sekil 6-10).

150

Sekil 6-10: Wels-Barcelona Karayolu Güzergahi (1600 km.).

Kaynak: Microsoft Autoroute 2003.

Ambarli, Haydarpasa veya Çesme RO-RO ile çikis yapan araçlar ise üç gün

boyunca denizde RO-RO ile yol alindiktan sonra Italya’nin Trieste Limani’na inerler.

Buradan da Milano, Voghera yakinindan geçerek Ventimiglia Kapi’dan Fransa’ya

girilir. Monaco, Marseille, Nimes, Montpellier, Perpignan üzerinden La Junquera

kapidan Ispanya’ya giris yaparlar ve Barselona’ya varilir (Sekil 6-11).

151

Sekil 6-11: Trieste-Barcelona Karayolu Güzergahi (1375 km.).

Kaynak: Microsoft Autoroute 2003.

Ipsala sinir kapisindan çikan araç Yunanistan’a geçerek Yunanistan’in Patra

Limani’na ilerler; oradan RO-RO ile Italya’nin Ancona Limani’na giris yapar. Araç

Ancona’dan itibaren Forli, Parma, Voghera üzerinden geçerek; Ventimiglia kapidan

Fransa’ya girer ve Monaco, Marseille, Nimes, Montpellier, Perpignan üzerinden La

Junquera kapidan Ispanya’ya giris yapar ve Barselona’ya varir (Sekil 6-12).

152

Sekil 6-12: Ancona-Barcelona Karayolu Güzergahi (1350 km.).

Kaynak: Microsoft Autoroute 2003.

Türkiye (Istanbul)-Ispanya (Barcelona) güzergah maliyetleri ile ilgili bilgileri

(Tablo 6-4), (Tablo 6-5) ve (Tablo 6-6) daki gibi görmek mümkündür.

Kaynak: Mars Lojistik, Filo Bölümü, Maliyet Analizi Dosyasi.

Tablo 6-4: Istanbul-Barcelona-Istanbul Güzergah Degiskenleri.

Güzergahlar K.KULE

RO-RO (K)

RO-RO (R) IPSALA

Çekicinin yapacagi toplam Km. 6600 3250 3250 5300 Sefer süresi (Gün) 21 19 19 17 Yakit 0,250 0,220 0,315 0,267

153

Tablo 6-5: Istanbul-Barcelona-Istanbul Güzergahi Genel Maliyetleri.

KAPIKULE

RO-RO Komple

RO-RO Römork

IPSALA

ARAÇ GIDERLERI YAKIT 1.651,00 € 714,00 € 1.025,00 € 1.414,00€ LASTIK 1 Km 0,022 145,13 € 71,47 € 71,47 € 116,55 € TAMIR BAKIMI 1 Km 0,041 269,94 € 132,93 € 132,93 € 216,77 € KASKO 1 gün 1,828 38,39 € 34,73 € 34,73 € 31,08 € YESILKART 1 gün 2,31 48,51 € 43,89 € 43,89 € 39,27 € BANDROL 1 gün 0,546 11,46 € 10,36 € 10,36 € 9,27 € AMORTISMAN 1 gün 33,23 697,83 € 631,37 € 631,37 € 564,91 € VIZE 1 gün 1,37 28,77 € 26,03 € 26,03 € 23,29 € CMR 1 gün 2,33 48,93 € 44,27 € 44,27 € 39,61 € TIR KARNESI 1 sefer 98,66 98,66 € 98,66 € 98,66 € 98,66 € KIRA 1 gün 0,694 14,58 € 13,19 € 13,19 € 11,80 € TEKNOLOJI (Uydu vb.) 1 gün 1,88 39,48 € 35,72 € 35,72 € 31,96 € SÜRÜCÜ 1 gün 3,1 65,10 € 58,90 € 58,90 € 52,70 €

HARCIRAH 1 sefer 550,00 € 500,00 € 350,00 € 500,00 € Toplam 3.707,78€ 2.415,52€ 2.576,52€ 3.149,87€

GÜZERGAH MASRAFLARI OTOBAN 696,97 € 428,49 € 429,43 € 497,96 € GEÇIS 16,00 € 114,00 € 114,00 € 146,41 € KÖPRÜ+TÜNEL 169,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 € MESAI 0,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 € MUAMELE 130,62 € 37,50 € 37,50 € 89,60 € DEZENFEKTE+SIGORTA+ÇEVRE 97,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 € TREN 940,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 €

RORO-FERIBOT 0,00 € 1.889,00 € 1.456,00 € 1.240,00

€ PARK 20,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 € AÇIK HESAP (TELEFON+SATALIT+SIGARA) 60,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 €

Toplam 2.129,59 € 2.468,99€ 2.036,93€ 1.973,97€

MAAS VE GENEL GIDERLER 1gün/18,93 397,53 € 359,67 € 359,67 € 321,81 € Toplam 397,53 € 359,67 € 359,67 € 321,81 €

GENEL TOPLAM ARAÇ GIDERLERI 3.707,78€ 2.415,52€ 2.576,52€ 3.149,87€ GÜZERGAH MASRAFLRI 2.129,59€ 2.468,99€ 2.036,93€ 1.973,97€ MAAS VE GENEL GIDERLER 397,53 € 359,67 € 359,67 € 321,81 €

Toplam 6.234,90€ 5.244,18€ 4.973,12€ 5.445,65€ Kaynak: Mars Lojistik, Filo Bölümü, Maliyet Analizi Dosyasi.

154

Tablo 6-6: Istanbul-Barcelona-Istanbul Güzergah Maliyetleri.

KAPIKULE

RO-RO Komple

RO-RO Römork

IPSALA

OTOBAN TÜRKIYE 5,93 € 6,25 € 7,19 € 3,12 € BULGARISTAN 250,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 € AVUSTURYA 16,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 € ALMANYA 48,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 € FRANSA 340,00 € 199,00 € 199,00 € 199,00 € ISPANYA 37,04 € 37,04 € 37,04 € 37,04 € YUNANISTAN OTOBAN+ARAGEMI 0,00 € 0,00 € 0,00 € 74,20 €

ITALYA 0,00 € 186,20 € 186,20 € 184,60 € Toplam 696,97 € 428,49 € 429,43 € 497,96 €

GEÇIS ROMANYA (60 SAAT SAATLI BELGE) 16,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 € ITALYA (LIMAN HIZMETLERI) 0,00 € 114,00 € 114,00 € 146,41 €

Toplam 16,00 € 114,00 € 114,00 € 146,41 € KÖPRÜ-TÜNEL-SAL

BULGARISTAN-ROMANYA 169,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 € Toplam 169,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 €

MESAI BULGARISTAN 0,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 € ROMANYA 0,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 €

Toplam 0,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 € MUAMELE

TÜRKIYE 15,62 € 37,50 € 37,50 € 8,80 € ROMANYA 55,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 € YUNANISTAN 0,00 € 0,00 € 0,00 € 80,80 € MACARISTAN 60,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 €

Toplam 130,62 € 37,50 € 37,50 € 89,60 € DEZENFEKTE+SIGORTA+ÇEVRE

BULGARISTAN 29,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 €

ROMANYA 68,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 € Toplam 97,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 €

PARK BULGARISTAN 10,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 € ROMANYA 10,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 €

Toplam 20,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 € RORO-FERIBOT

TÜRKIYE (AMBARLI-TRIESTE) 0,00 € 1.889,00€ 1.456,00€ 0,00 € YUNANISTAN 0,00 € 0,00 € 0,00 € 1.240,00€

Toplam 0,00 € 1.889,00€ 1.456,00€ 1.240,00€ TREN

AVUSTURYA 940,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 €

Toplam 940,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 € Kaynak: Mars Lojistik, Filo Bölümü, Maliyet Analizi Dosyasi.

155

6.9.5. Türkiye (Istanbul)-Ingiltere (Londra) Güzergah Maliyet

Analizi

Ingiltere’ye gidecek olan bir araç Kapikule Sinir Kapisi’ndan çikis

yapabilecegi gibi RO-RO ile de çikis yapabilir. Güzergahlar;

a) Kapikule-Bulgaristan-Romanya-Macaristan-Avusturya-Almanya-Belçika-

Fransa-Calais-Feribot-Dover-Londra.

b) RO-RO (Ambarli/Haydarpasa/Çesme)-Trieste-Italya-Avusturya-Salzburg-

Almanya-Belçika-Fransa-Calais-Feribot-Dover-Londra.

c) RO-RO (Ambarli/Haydarpasa/Çesme)-Trieste-Italya-Villach-Tren-Wels-

Almanya-Belçika-Fransa-Calais-Feribot-Dover-Londra.

Kapikule’den çikis yapan aracin Wels’e ulastiktan sonraki güzergahini

göstermektedir (Sekil 6-13).

Araç, Wels’ten sonra Suben Kapi’ya devam ederek Almanya’ya girer ve

Nürnberg, Würzburg, Frankfurt am Main, Bonn’dan geçerek Belçika’ya girer ve

Belçika’da Lüttich, Vilvoorde, Gent üzerinden geçerek Fransa’ya giris yapar.

Fransa’nin Calais Limani’ndan RO-RO’ya binerek Ingiltere’nin Dover Limani’nda

iner ve Londra’ya ulasir.

156

Sekil 6-13: Wels-Londra Karayolu Güzergahi (1600 km.).

Kaynak: Microsoft Autoroute 2003.

RO-RO (Ambarli/Haydarpasa/Çesme) ile yola çikacak araç ise Italya’nin

Trieste Limanina gelir ve Villach kapidan Avusturya’ya girer. Villach’tan RO-LA ile

Wels’e geçip buradan itibaren Kapikule güzergahini kullanabilecegi gibi, Villach’tan

Salzburg Kapi’ya karayolu ile giderek, Almanya’ya giris yapip München, Nurnberg,

wurzburg, Frankfurt an Main, Bonn’dan Belçika’ya geçilerek Lüttich, Vilvoorde,

Gent üzerinden Fransa’ya girer ve Fransa’nin Calais Limani’ndan RO-RO’ya

binerek Ingiltere’nin Dover Limani’nda inip Londra’ya giderler (Sekil 6-14).

157

Sekil 6-14: Trieste-Londra Karayolu Güzergahi (1608 km.).

Kaynak: Microsoft Autoroute 2003.

Türkiye (Istanbul)-Ingiltere (Londra) güzergah maliyetleri ile ilgili bilgileri

(Tablo 6-7), (Tablo 6-8) ve (Tablo 6-9) daki gibi görmek mümkündür.

Kaynak: Mars Lojistik, Filo Bölümü, Maliyet Analizi Dosyasi.

Tablo 6-7: Istanbul-Londra-Istanbul Güzergah Degiskenleri.

Güzergahlar K.KULE RO-RO

(K) RO-RO

(R) Çekicinin yapacagi toplam Km. 6600 3250 3250 Sefer süresi (Gün) 21 19 19 Yakit (Euro/Km) 0,250 0,220 0,315

158

Tablo 6-8: Istanbul-Londra-Istanbul Güzergahi Genel Maliyetleri.

KAPIKULE

RO-RO Komple

RO-RO Römork

ARAÇ GIDERLERI YAKIT 1.651,00 € 714,00 € 1.025,00€ LASTIK 1 Km 0,022 145,13 € 71,47 € 71,47 € TAMIR BAKIMI 1 Km 0,041 269,94 € 132,93 € 132,93 € KASKO 1 gün 1,828 38,39 € 34,73 € 34,73 € YESILKART 1 gün 2,31 48,51 € 43,89 € 43,89 € BANDROL 1 gün 0,546 11,46 € 10,36 € 10,36 € AMORTISMAN 1 gün 33,23 697,83 € 631,37 € 631,37 € VIZE 1 gün 1,37 28,77 € 26,03 € 26,03 € CMR 1 gün 2,33 48,93 € 44,27 € 44,27 € TIR KARNESI 1 sefer 98,66 98,66 € 98,66 € 98,66 € KIRA 1 gün 0,694 14,58 € 13,19 € 13,19 € TEKNOLOJI (Uydu vb.) 1 gün 1,88 39,48 € 35,72 € 35,72 € SÜRÜCÜ 1 gün 3,1 65,10 € 58,90 € 58,90 €

HARCIRAH 1 sefer 550,00 € 500,00 € 350,00 € Toplam 3.707,78 € 2.415,52€ 2.576,52€

GÜZERGAH MASRAFLARI OTOBAN 696,97 € 428,49 € 429,43 € GEÇIS 16,00 € 114,00 € 114,00 € KÖPRÜ+TÜNEL 169,00 € 0,00 € 0,00 € MESAI 0,00 € 0,00 € 0,00 € MUAMELE 130,62 € 37,50 € 37,50 € DEZENFEKTE+SIGORTA+ÇEVRE 97,00 € 0,00 € 0,00 € TREN 940,00 € 0,00 € 0,00 € RORO-FERIBOT 0,00 € 1.889,00€ 1.456,00€ PARK 20,00 € 0,00 € 0,00 € AÇIK HESAP (TELEFON+SATALIT+SIGARA) 60,00 € 0,00 € 0,00 €

Toplam 2.129,59€ 2.468,99€ 2.036,93€ MAAS VE GENEL GIDERLER 1gün/18,93 397,53 € 359,67 € 359,67 €

Toplam 397,53 € 359,67 € 359,67 € GENEL TOPLAM

ARAÇ GIDERLERI 3.707,78€ 2.415,52€ 2.576,52€ GÜZERGAH MASRAFLRI 2.129,59€ 2.468,99€ 2.036,93€ MAAS VE GENEL GIDERLER 397,53 € 359,67 € 359,67 €

Toplam 6.234,90€ 5.244,18€ 4.973,12€ Kaynak: Mars Lojistik, Filo Bölümü, Maliyet Analizi Dosyasi.

159

Tablo 6-9: Istanbul-Londra-Istanbul Güzergah Maliyetleri.

KAPIKULE

RO-RO Komple

RO-RO Römork

OTOBAN TÜRKIYE 5,93 € 6,25 € 7,19 € BULGARISTAN 250,00 € 0,00 € 0,00 € AVUSTURYA 16,00 € 0,00 € 0,00 € ALMANYA 48,00 € 0,00 € 0,00 € FRANSA 340,00€ 199,00€ 199,00€ ISPANYA 37,04 € 37,04 € 37,04 € YUNANISTAN OTOBAN+ARAGEMI 0,00 € 0,00 € 0,00 €

ITALYA 0,00 € 186,20€ 186,20€ Toplam 696,97 € 428,49 € 429,43 €

GEÇIS ROMANYA (60 SAAT SAATLI BELGE) 16,00 € 0,00 € 0,00 € ITALYA LIMAN HIZMETLERI 0,00 € 114,00 € 114,00 €

Toplam 16,00 € 114,00 € 114,00 € KÖPRÜ-TÜNEL-SAL

BULGARISTAN-ROMANYA 169,00 € 0,00 € 0,00 € Toplam 169,00 € 0,00 € 0,00 €

MESAI BULGARISTAN 0,00 € 0,00 € 0,00 € ROMANYA 0,00 € 0,00 € 0,00 €

Toplam 0,00 € 0,00 € 0,00 € MUAMELE

TÜRKIYE 15,62 € 37,50 € 37,50 € ROMANYA 55,00 € 0,00 € 0,00 € YUNANISTAN 0,00 € 0,00 € 0,00 € MACARISTAN 60,00 € 0,00 € 0,00 €

Toplam 130,62 € 37,50 € 37,50 € DEZENFEKTE+SIGORTA+ÇEVRE

BULGARISTAN 29,00 € 0,00 € 0,00 €

ROMANYA 68,00 € 0,00 € 0,00 € Toplam 97,00 € 0,00 € 0,00 €

PARK BULGARISTAN 10,00 € 0,00 € 0,00 € ROMANYA 10,00 € 0,00 € 0,00 €

Toplam 20,00 € 0,00 € 0,00 € RORO-FERIBOT

TÜRKIYE (AMBARLI-TRIESTE) 0,00 € 1.889,00 € 1.456,00 € YUNANISTAN 0,00 € 0,00 € 0,00 €

Toplam 0,00 € 1.889,00€ 1.456,00€ TREN

AVUSTURYA 940,00 € 0,00 € 0,00 €

Toplam 940,00 € 0,00 € 0,00 € Kaynak: Mars Lojistik, Filo Bölümü, Maliyet Analizi Dosyasi.

160

6.9.6. Türkiye (Gölcük)-Almanya (Köln) Güzergah Maliyet

Analizi

Almanya, Köln’e gidecek olan bir araç iki ayri yol kullanabilir. Ilkinde araç

Kapikule çikisiyla Wels üzeri gelip Köln’e varabilir; digeri ise, Haydarpasa, Ambarli

veya Çesme’den RO-RO ile çikip Trieste Limani’na ulasarak sonrasinda Trieste-

Hagen arasindaki güzergahin kullanildigi yol; bu güzergahta sartlara bagli olarak

Villach-Wels arasinda RO-LA’da kullanilabilir. Güzergahlara baktigimizda;

a) Kapikule-Bulgaristan-Becket-Romanya-Macaristan-Avusturya-Wels-

Almanya-Köln.

b) RO-RO-Trieste-Salzburg-Almanya-Köln.

c) RO-RO-Trieste-Villach-Tren-Wels-Almanya-Köln.

Kapikule’den çikis yaparak Wels’e kadar gelen araç buradan itibaren,

Regensburg, Erlangen, Würzburg, Frankfurt am Main üzerinden Köln’e varir. (Sekil

6-15).

161

Sekil 6-15: Wels-Köln Karayolu Güzergahi (1050 km.).

Kaynak: Microsoft Autoroute 2003.

RO-RO (Ambarli/Haydarpasa/Çesme) ile Italya’nin Trieste Limani’na gelen

araç Trieste’den Avusturya’ya girmek için Villach Sinir Kapisi’na devam eder. Araç

karayolu ile Villach’tan Salzburg kapiya devam edip buradan Almanya’ya giderek

München, Ingolstadt, Nürnberg, Erlangen, Würzburg, Frankfurt am Main üzerinden

Köln’e varir.

162

Sekil 6-16: Trieste-Köln Karayolu Güzergahi (1080 km.).

Kaynak: Microsoft Autoroute 2003.

Villach’tan RO-LA hizmetinden yararlanarak Wels’e geçen araç ise Wels’te

indikten sonra Suben Kapi’dan Almanya’ya girerek Regensburg, Erlangen,

Würzburg, Frankfurt am Main üzerinden Köln’e va rir (Sekil 6-16).

Türkiye (Gölcük)-Almanya (Köln) güzergah maliyetleri ile ilgili bilgileri

(Tablo 6-10), (Tablo 6-11) ve (Tablo 6-12) deki gibi görmek mümkündür.

Kaynak: Mars Lojistik, Filo Bölümü, Maliyet Analizi Dosyasi.

Tablo 6-10: Gölcük-Köln-Gölcük Güzergah Degiskenleri.

Güzergahlar K.KULE RO-RO

(K) RO-RO

(R) Çekicinin yapacagi toplam Km. 5800 2660 2660 Sefer süresi (Gün) 16 18 18 Yakit (Euro/Km) 0,253 0,250 0,336

163

Tablo 6-11: Gölcük-Köln-Gölcük Güzergahi Genel Maliyetleri.

KAPIKULE

RO-RO Komple

RO-RO Römork

ARAÇ GIDERLERI YAKIT YURT DISI 1.465,80€ 663,76 € 893,76 € YAKIT YURT IÇI 170,00 € 170,00 € 170,00 € LASTIK 1 Km 0,024 140,36 € 64,37 € 64,37 € TAMIR BAKIMI 1 Km 0,045 260,94 € 119,67 € 119,67 € KASKO 1 gün 1,828 29,25 € 32,90 € 28,28 € YESILKART 1 gün 2,31 36,96 € 41,58 € 31,32 € BANDROL 1 gün 1,447 23,15 € 26,04 € 18,74 € AMORTISMAN 1 gün 33,23 531,68 € 598,14 € 514,26 € VIZE 1 gün 1,37 21,92 € 24,66 € 17,73 € CMR 1 gün 2,33 37,28 € 41,94 € 41,94 € TIR KARNESI 1sefer 101.34 101,34 € 101,34 € 101,34 € KIRA 1 gün 0,694 11,11 € 12,50 € 12,50 € TEKNOLOJI (Uydu vb.) 1 gün 1,97 31,47 € 35,40 € 25,56 € SÜRÜCÜ 1 gün 7,41 118,56 € 133,38 € 133,38 € HARCIRAH 1sefer 550,00 € 500,00 € 350,00 € Toplam 3.529,82€ 2.565,69€ 2.522,85€

GÜZERGAH MASRAFLARI OTOBAN 509,00 € 205,60 € 205,60 € GEÇIS 716,00 € 120,00 € 120,00 € KÖPRÜ+TÜNEL 172,00 € 0,00 € 0,00 € MUAMELE 96,22 € 37,71 € 37,71 € DEZENFEKTE+SIGORTA+ÇEVRE 110,00 € 0,00 € 0,00 € TREN 0,00 € 0,00 € 0,00 € RORO-FERIBOT 0,00 € 1.791,44€ 1.379,08€ PARK 20,00 € 0,00 € 0,00 € AÇIK HESAP (TELEFON+SATALIT+SIGARA) 80,00 € 0,00 € 0,00 €

Toplam 1.703,22€ 2.154,75€ 1.742,39€ MAAS VE GENEL GIDERLER 1 gün/18,93 302,88 € 340,74 € 340,74 €

Toplam 302,88 € 340,74 € 340,74 €

GENEL TOPLAM ARAÇ GIDERLERI 3.529,82€ 2.565,69€ 2.522,85€ GÜZERGAH MASRAFLARI 1.703,22€ 2.154,75€ 1.742,39€

MAAS VE GENEL GIDERLER 302,88 € 340,74 € 340,74 € Toplam 5.535,92€ 5.061,18€ 4.605,98€

Kaynak: Mars Lojistik, Filo Bölümü, Maliyet Analizi Dosyasi.

164

Tablo 6-12: Gölcük-Köln-Gölcük Güzergah Maliyetleri.

KAPIKULE

RO-RO Komple

RO-RO Römork

OTOBAN TÜRKIYE 23,00 € 24,00 € 24,00 € BULGARISTAN 250,00 € 0,00 € 0,00 € MACARISTAN 172,00 € 0,00 € 0,00 € AVUSTURYA 16,00 € 50,00 € 50,00 € ALMANYA 48,00 € 96,00 € 96,00 € ITALYA 0,00 € 35,60 € 35,60 €

Toplam 509,00 € 205,60 € 205,60 € GEÇIS

ROMANYA 216,00 € 0,00 € 0,00 € MACARISTAN 500,00 € 0,00 € 0,00 €

ITALYA (LIMAN HIZMETLERI) 0,00 € 120,00 € 120,00 € Toplam 716,00 € 120,00 € 120,00 €

KÖPRÜ-TÜNEL-SAL BULGARISTAN-ROMANYA 172,00 € 0,00 € 0,00 € FREJEUS (ITALYA) 0,00 € 0,00 € 0,00 €

Toplam 172,00 € 0,00 € 0,00 € MUAMELE

TÜRKIYE 22,22 € 37,71 € 37,71 € ROMANYA 38,00 € 0,00 € 0,00 € YUNANISTAN 0,00 € 0,00 € 0,00 € MACARISTAN 36,00 € 0,00 € 0,00 €

Toplam 96,22 € 37,71 € 37,71 € DEZENFEKTE+SIGORTA+ÇEVRE

BULGARISTAN 29,00 € 0,00 € 0,00 € ROMANYA 81,00 € 0,00 € 0,00 €

Toplam 110,00 € 0,00 € 0,00 € PARK

BULGARISTAN 10,00 € 0,00 € 0,00 €

ROMANYA 10,00 € 0,00 € 0,00 € Toplam 20,00 € 0,00 € 0,00 €

RORO-FERIBOT

TÜRKIYE (AMBARLI-TRIESTE) 0,00 € 1.791,44€ 1.379,08€ YUNANISTAN 0,00 € 0,00 € 0,00 €

Toplam 0,00 € 1.791,44€ 1.379,08€ TREN

AVUSTURYA 0,00 € 0,00 € 0,00 € Toplam 0,00 € 0,00 € 0,00 €

Kaynak: Mars Lojistik, Filo Bölümü, Maliyet Analizi Dosyasi.

165

6.9.7. Türkiye (Istanbul)-Belçika (Benelux) Güzergah Maliyet

Analizi

Araçlar Benelux’a gidebilmek için iki yol kullanirlar. Bunlardan birisi

Kapikule üzerinden tamamen karayolu kullanilarak gidilen güzergah, ikicisi ise,

Ipsala’dan çikilarak Yunanistan üzerinden geçerek, Patra’da RO-RO gemisine

binerek Italya’nin Trieste Limani’nda indikten sonra karayolu ile ya da Villach-Wels

arasinda sartlara bagli olarak RO-LA hizmeti kullanilarak devam edilen güzergahtir.

Güzergahlar;

a) Kapikule-Bulgaristan-Romanya-Macaristan-Avusturya-Almanya-Belçika-

Benelux.

b) RO-RO-Trieste-Italya-Avusturya-Salzburg-Almanya-Belçika-Benelux.

c) RO-RO-Trieste-Italya-Villach-Tren-Wels-Almanya-Belçika-Benelux.

Kapikule’den çikis yaparak Wels’e gelen ve buradan Vilvoorde’ye ilerleyen

araç Suben kapidan Almanya’ya giris yapar; daha sonra Regensburg, Earlangen,

Würzburg, Frankfurt am Main, Wiesbaden, Koblenz, Bon ve Köln üzerinden

Belçika’nin Aachen kapisindan girerek Benelux’a varir (Sekil 6-17).

166

Sekil 6-17: Wels-Benelux Karayolu Güzergahi (1400 km.).

Kaynak: Microsoft Autoroute 2003.

RO-RO gemisi ile Trieste’ye inen araç ise Avusturya’ya girmek için Villach

sinir kapisina devam eder. Villach kapisindan Avusturya’ya giren araç, demiryolu

(RO-LA) ile Wels’e geçis yapabilir ve RO-LA hizmetinden sonra Kapikule

araçlarinin kullandigi güzergahi kullanir. Demiryolu (RO-LA) kullanan araçlarin

Avusturya geçis belgesi kullanmalarina gerek kalmaz.

Araç ikinci bir yol olarak da karayolu ile Villach’tan Salzburg sinir kapisina

devam eder; buradan Almanya’ya giris yapar, München, Ingolstadt, Nürnberg

üzerinden Earlangen’e çikar ve Würzburg, Frankfurt am Main, Wiesbaden, Koblenz,

Bonn, Köln üzerinden Belçika’nin Aachen kapisindan girerek Benelux’a ulasir.

Araç isterse Avusturya’yi Villach-Wells arasinda RO-LA operasyonunu kullanarak

da geçebilir. Eger Avusturya geçis belgesi temininde sikintilar yasanirsa RO-LA

167

hizmeti ile geçis belgesinin kullanimina gerek kalmadan Avusturya’dan geçilir. Araç

Wels’de inmesinden itibaren ilk harita’da gösterilen Wels-Vilvoorde güzergahini

kullanir (Sekil 6-18).

Sekil 6-18: Trieste-Benelux Karayolu Güzergahi (1300 km.).

Kaynak: Microsoft Autoroute 2003.

Türkiye (Istanbul)-Belçika (Benelux) güzergah maliyetleri ile ilgili bilgileri

(Tablo 6-13), (Tablo 6-14) ve (Tablo 6-15) deki gibi görmek mümkündür.

Kaynak: Mars Lojistik, Filo Bölümü, Maliyet Analizi Dosyasi.

Tablo 6-13: Istanbul-Benelux-Istanbul Güzergah Degiskenleri.

Güzergahlar K.KULE K.KULE

(T) RO-RO

(K) RO-RO

(R) Çekicinin yapacagi toplam Km. 6200 4950 3100 3100 Sefer süresi (Gün) 19 19 19 19 Yakit 0,256 0,245 0,241 0,336

168

Tablo 6-14: Istanbul-Benelux-Istanbul Güzergahi Genel Maliyetleri.

K.KULE

K.KULE

Tren RO-RO Komple

RO-RO Römork

ARAÇ GIDERLERI YAKIT 1.584,20€ 1.213,20€ 747,60 € 1.041,60€ LASTIK 1 Km 0,024 150,04 € 119,79 € 75,02 € 75,02 € TAMIR BAKIMI 1 Km 0,045 278,94 € 222,70 € 139,47 € 139,47 € KASKO 1 gün 1,828 34,73 € 34,73 € 34,73 € 34,73 € YESILKART 1 gün 2,31 43,89 € 43,89 € 43,89 € 43,89 € BANDROL 1 gün 1,447 27,49 € 27,49 € 27,49 € 27,49 € AMORTISMAN 1 gün 33,23 631,37 € 631,37 € 631,37 € 631,37 € VIZE 1 gün 1,37 26,03 € 26,03 € 26,03 € 26,03 € CMR 1 gün 2,33 44,27 € 44,27 € 44,27 € 44,27 € TIR KARNESI 1 sefer 101,34 101,34 € 101,34 € 101,34 € 101,34 € KIRA 1 gün 0,694 13,19 € 13,19 € 13,19 € 13,19 € TEKNOLOJI (Uydu vb.) 1 gün 1,97 37,37 € 37,37 € 37,37 € 37,37 € SÜRÜCÜ 1 gün 7,41 140,79 € 140,79 € 140,79 € 140,79 €

HARCIRAH 1 sefer 550,00 € 550,00 € 500,00 € 350,00 € Toplam 3.663,65 € 3.206,16 € 2.562,56€ 2.706,56€ GÜZERGAH MASRAFLARI OTOBAN 516,85 € 344,85 € 131,20 € 131,20 € GEÇIS 716,00 € 216,00 € 114,00 € 114,00 € KÖPRÜ+TÜNEL 172,00 € 172,00 € 0,00 € 0,00 € MESAI 0,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 € MUAMELE 96,22 € 125,22 € 37,71 € 37,71 € DEZENFEKTE+SIGORTA+ÇEVRE 110,00 € 110,00 € 0,00 € 0,00 € TREN 0,00 € 1.006,00 € 0,00 € 0,00 € RORO-FERIBOT 0,00 € 0,00 € 1.791,44€ 1.379,08€ PARK 20,00 € 20,00 € 0,00 € 0,00 € AÇIK HESAP (TELEFON+SATALIT+SIGARA) 80,00 € 80,00 € 0,00 € 0,00 €

Toplam 1.711,07€ 2.074,07 € 2.074,35€ 1.661,99€ MAAS VE GENEL GIDERLER 1gün/18,93 359,67 € 359,67 € 359,67 € 359,67 €

Toplam 359,67 € 359,67 € 359,67 € 359,67 €

GENEL TOPLAM ARAÇ GIDERLERI 3.663,65€ 3.206,16€ 2.562,56€ 2.706,56€ GÜZERGAH MASRAFLRI 1.711,07€ 2.074,07€ 2.074,35€ 1.661,99€ MAAS VE GENEL GIDERLER 359,67 € 359,67 € 359,67 € 359,67 €

Toplam 5.734,39€ 5.639,90€ 4.996,58€ 4.728,22€ Kaynak: Mars Lojistik, Filo Bölümü, Maliyet Analizi Dosyasi.

169

Tablo 6-15: Istanbul-Benelux-Istanbul Güzergah Maliyetleri.

K.KULE

K.KULE

(T) RO-RO

(K) RO-RO

(R) OTOBAN

TÜRKIYE 6,85 € 6,85 € 8,00 € 8,00 € BULGARISTAN 250,00 € 250,00 € 0,00 € 0,00 € MACARISTAN 172,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 € AVUSTURYA 16,00 € 16,00 € 16,00 € 16,00 € ALMANYA 72,00 € 72,00 € 72,00 € 72,00 € ITALYA 0,00 € 0,00 € 35,20 € 35,20 €

Toplam 516,85 € 344,85 € 131,20 € 131,20 € GEÇIS

ROMANYA (60 SAAT SAATLI BELGE) 216,00 € 216,00 € 0,00 € 0,00 € MACARISTAN 500,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 €

ITALYA (LIMAN HIZMETLERI) 0,00 € 0,00 € 114,00 € 114,00 € Toplam 716,00 € 216,00 € 114,00 € 114,00 €

KÖPRÜ-TÜNEL-SAL BULGARISTAN-ROMANYA 172,00 € 172,00 € 0,00 € 0,00 €

Toplam 172,00 € 172,00 € 0,00 € 0,00 € MESAI

BULGARISTAN 0,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 € ROMANYA 0,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 €

Toplam 0,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 € MUAMELE

ROMANYA 38,00 € 38,00 € 0,00 € 0,00 € TÜRKIYE 22,22 € 22,22 € 37,71 € 37,71 €

MACARISTAN 36,00 € 65,00 € 0,00 € 0,00 € Toplam 96,22 € 125,22 € 37,71 € 37,71 €

DEZENFEKTE+SIGORTA+ÇEVRE BULGARISTAN 29,00 € 29,00 € 0,00 € 0,00 € ROMANYA 81,00 € 81,00 € 0,00 € 0,00 €

Toplam 110,00 € 110,00 € 0,00 € 0,00 € PARK

BULGARISTAN 10,00 € 10,00 € 0,00 € 0,00 € ROMANYA 10,00 € 10,00 € 0,00 € 0,00 €

Toplam 20,00 € 20,00 € 0,00 € 0,00 € RORO-FERIBOT

TÜRKIYE (AMBARLI-TRIESTE) 0,00€ 0,00€ 1.791,44€ 1.379,08€

Toplam 0,00 € 0,00 € 1.791,44€ 1.379,08€ TREN

AVUSTURYA 0,00 € 1.006,00€ 0,00€ 0,00€

Toplam 0,00 € 1.006,00€ 0,00€ 0,00€ Kaynak: Mars Lojistik, Filo Bölümü, Maliyet Analizi Dosyasi.

170

6.10. Uygulama Sonucu

Mars Lojistik A.S.’nde filo yönetimi ve araç takip birimlerinde Haziran 2004

ve Mart 2005 tarihleri arasinda tam zamanli staj çalismasi adi altinda görev alarak

yapilmis olan çalismalardan;

- Lojistik isletmesi ve temel faaliyet alanlari,

- Filo yönetiminin operasyonel yapisi,

- Araç takip sistemi ve bilisim teknolojilerinin uygulanmasi,

- Araç, sürücü ve esya ilgili belgelerin hazirlanmasi,

- Sigorta, gümrük ve depolama faaliyetleri,

- Araç yükleme ve bosaltma islemleri,

- Güzergah maliyetlerinin hesaplanmasi,

- Araç tamir bakim operasyonlarinin genel çerçevesi,

- Araçlarin denizyolu (RO-RO) gemi ve demiryolu (RO-LA) tren

rezervasyonlari,

- Müsteri iliskileri ve

- Sürücü egitimi konusunda, temel bilgi ve birikim elde edilmistir.

Türkiye’de uluslararasi tasimacilik ve lojistik sektöründe yer alan isletme

faaliyetlerinin dünya standartlarinda profesyonel bakis açisiyla yapilmadigi ve

isletmelerde kurum kültürünün yoklugu nedenlerine dayanilarak, araç filolarinin

etkili ve verimli kullanilmadigi görüsünün dogruluk payi arastirilmistir. Bu

çerçevede uluslararasi karayolu esya tasimaciligi ve filo yönetiminin nasil yapilmasi

gerektigi ve örnek isletme faaliyetleri incelenerek buna ne kadar uyuldugu ortaya

konmustur.

Tez kapsaminda uluslararasi karayolu esya tasimaciliginin ve buna bagli

olarak filo yönetiminin operasyonel ve teknik taraflari üzerinde durularak sektörün

lider kuruluslarindan biri olan Mars Lojistik isletmesi örneginde profesyonellik ve

kurumsallasma düzeyi ile ilgili bilgilere ulasilmistir.

171

Çalisma kapsaminda, ülkemizde uluslararasi karayolu esya tasimaciligi ve

onun temel yapi tasi olan filo yönetiminin profesyonellik düzeyi, birincil ve ikincil

kaynaklardan elde edilen verilerle analiz edilerek birtakim bulgulara ulasilmistir.

Çalismadan elde edilen bulgulari asagidaki gibi özetlemek mümkündür:

- Profesyonel filo yönetimi uygulamalari lojistik isletmelerinin esas faaliyet

alanidir.

- Gümrük ve sinir kapilarindaki islem süreleri ve operasyon hizi dogrudan filo

yönetimine etki etmektedir.

- Bilisim teknolojileri filo is süreçlerini kolaylastirmakta, araç, esya ve sürücü

denetimde etkinlik saglamaktadir.

- Filo yönetiminde; sefer-güzergah planlamasi, akaryakit tüketimi, lastik

temini, araç tamir-bakim vb. konularda sayisal yöntemlerin uygulanmasina

siddetle ihtiyaç bulunmaktadir.

- Güzergah maliyetlerinin hesaplanmasi isletme maliyetlerinin saglikli

analizine yardim ederek stratejik ve taktik alanlarda dogru karar alinmasina

ve yatirim planlamasina yön vermektedir.

- Güzergah maliyetlerinin hesaplanmasi isletme müsterilerine dogru fiyat

verilmesine büyük destek olmaktadir.

- Ihracat esyasi tasiyan araçlarin dönüslerinde ithalat esyasi almalari sefer

maliyetlerine olumlu etki yapmaktadir.

- Araç sürücülerinin egitimli olmasi kaza risklerini azaltmaktadir. Yükleme

ve bosaltma aninda olabilecek aksamalarda sürücünün bilinçli davranislari

islemleri hizlandirmaktadir.

- Müsterilere tasimanin her aninda bilgi verilmesi isletmenin müsterilerin

gözündeki güvenini arttirmaktadir.

- Etkili ve verimli bir filo yönetimi için operasyon sorumlularinca araç

programlarinin dogru yapilandirilmasi büyük önem tasimaktadir.

- Ulastirma Bakanligi, Maliye Bakanligi, Gümrük, Denizcilik ve Dis Ticaret

Müstesarligi basta olmak üzere tüm kamu kurum ve kuruluslarinin lojistik

isletme faaliyetlerine dogrudan ve dolayli etkileri bulunmaktadir.

172

Mars Lojistik ’te yapilan uygulama sayesinde teoride edinilen bilgiler pratikle

birlestirilmistir. Bu sayede ögrenilen kavramlarin kullanimi incelenmis, lojistik

isletmelerin genel profili ve organizasyon yapisi, filo bölümünün iseyisi, yurtiçi ve

uluslararasi sektör derneklerinin rolü, kamu yönetimi uygulamalarinin sektöre

olumlu ve olumsuz etkileri hakkinda arastirma ve çalismalar yapilarak bu teze

baslanmasindaki amaç ile elde edilen sonuçlar karsilastirilmistir.

Uygulama örnegi olarak alinan Mars Lojistik Isletmesi içerisinde filo ve kara

ihracat bölümlerinde görev alinmistir. Filo bölümü içerisinde araç takip ve

uluslararasi operasyonlardan sorumlu birimlerde, kara ihracat bölümü içerisinde ise

dispozisyon biriminde görev alinmistir. Bununla beraber ithalat ve ihracat

gümrükleme sorumlulari, müsteri temsilcileri, araç tamir-bakim birimi, evrak takip,

yurtiçi araç operasyon, RO-RO ve RO-LA islemleri ve filo bölümü sigorta

sorumlulariyla fikir alisverisinde bulunularak Türkiye’de uluslararasi karayolu esya

tasimaciliginin yeri ve lojistik isletmelerinde filo yönetiminin isleyisi konularinda

bilgi sahibi olunmustur.

Mars Lojistik filo bölümünde, araç filosunun faaliyetleri ile ilgili tüm islemler

takip edilmektedir. Birim sorumlulari çalismalarinda gerekli teknolojik olanaklardan

yararlanirlar. Araç takip sistemi, her araca yerlestirilen uydu alicilari ve bilgisayar

uydu takip programi ile çalisir. Araç takip sorumlusu sistemi sürekli izlemek

durumundadir. Filoya ait araçlarin bu program sayesinde nerede olduklari, varis

noktalarina kaç km. ve kaç saat mesafede olduklari, hangi güzergahin kullanildigi,

aracin çalisir ya da çalismadigi gibi bilgiler tam zamanli isletme merkezinde ekranda

görülebilmektedir. Bununla beraber araçlarla uydu takip sistemi sayesinde yazili

mesajlarla iletisime geçilebilmekte ve araçlar denetlenmektedir.

Uluslararasi operasyon birimi yurt disinda bulunan araçlarin yükleme ve

bosaltma programlarinin düzenli bir sekilde yürütülmesinden sorumludur. Araçlar

için öncelikle haftalik bir plan hazirlanir ve her araç kendi programi dahilinde günlük

olarak islem siralari izlenir.

173

Ihracat bölümü içerisindeki dispozisyon birimi araçlarin yükleme ve araç içi

yerlestirme islemlerinden sorumludur. Müsterilerin araç taleplerine göre dispozisyon

sorumlusu araç ayarlar. Tasinacak esya miktar, kilo ve metreküp cinsinden kaydedilir

ve yüklemenin belirlenen zaman içinde yapilmasi saglanir. Müsteriden alinan esya

yükleme sürecinde beyan edilen ve fiili duruma ait miktar ve kilo bilgileri kontrol

edilerek düzenli sekilde zarar görmeden araca yüklenmesi için çalisilir.

Mars Lojistik isletmesinde görev alinan bölümler ve birimler bazinda

teknolojik imkanlardan üst seviyede yararlanildigi, bölümler arasinda siki bir

koordinasyon aginin bulundugu, karayolu esya tasimaciligi ile ilgili güncel konularin

ve isletmenin dis çevresinde olan gelismelerin düzenli olarak takip edildigi

gözlenmistir. Uluslararasi tasima operasyonlardan kaynaklanan detaylara hakimiyet,

çalisanlarin is yapma biçimlerine yansimaktadir.

Ulastirma Bakanligi tarafindan Karayolu Tasima Kanunu ve

Yönetmeliklerinin sektör ve lojistik isletmelerine etkileri olmaktadir. Mars Lojistik

isletmesi ve filo bölümünü ilgilendiren taraflarini asagidaki gibi degerlendirmek

mümkündür:

Mars Lojistik, Karayolu Tasima Yönetmeligi’nin lojistik isletmelerin

faaliyetleri düzenleyen esaslari dahilinde büyük bir mali yük ile karsi karsiyadir.

Lojistik isletmeciligi için (L1 ve L2), uluslararasi karayolu esya tasimaciligi için (C1

ve C2), tasima isleri organizatörlügü için (R1 ve R2), acentelik için ( H1 ve H2)

belgeleri alinmasi gereklidir. Kati ve süresiz banka teminatlari ile birlikte toplam

rakamin 2.000.0000 YTL civarinda oldugu görülmektedir. Iki kere uzatilan

yönetmeligin 25 Subat 2006 tarihinde uygulamaya girmesiyle sektörde yeni

fiyatlandirma politikalarinin olusmasi beklenmektedir.

Araç sayisi yüksek olan isletmeleri ilgilendiren bir düzenleme de yas siniridir.

Filo yönetimini dogrudan ilgilendiren Karayolu Tasima Yönetmeligi’nin uluslararasi

esya tasiyicilarinin araçlari için belirttigi 12 yas siniri Mars Lojistik açisindan

incelendiginde; isletmenin 242 adet çekicisi vardir ve yas sinirindan dolayi araç

174

yenileme maliyeti isletme için yüksektir. Filo içerisinde yer alan çekicilerin; iki

tanesi 1990 model, iki tanesi 1993 model, bir tanesi 1994 model, yirmi dört tanesi

1995 model, on tanesi 1996 model, yirmi tanesi 1997 model, yirmi tanesi de 1998

modeldir. Kalan 163 araç 2000 model ve üstüdür. Isletmenin yakin bir zaman

içerisinde 29 aracini yenilemesi gerekmektedir.

Mars Lojistik isletmesinin sahip oldugu araç filosu Türkiye’de bulunan sayili

büyük filolardan birisidir. Bu sayi çesitli avantaj ve dezavantajlari da beraberinde

getirmektedir. Isletme ölçeginin sagladigi avantajlarin yaninda araç giderleri ve

personel sayisi isletme maliyetleri içinde önemli bir kalem tutmaktadir. Karayolu

Tasima Yönetmeligi’nin uygulamaya konulmasi ile küçük-orta ölçekli isletmelerin

bir bölümünün zorlanacagi tahmin edilmektedir. Bu durum varligini sürdüren

isletmelere yeni müsteriler kazandirabilirken yasanmasi muhtemel sikintilar

sonucunda ihracatçinin Türk tasiyicilarina güvenini sarsarak müsteri kaybetmesine

neden olabilir.

175

SONUÇ

Türkiye 1950’li yillardan itibaren karayolu agirlikli esya tasimaciligi

politikalarini benimsemis ve bu yönde adimlar atmistir. Bugün gelinen noktada esya

tasimaciliginda kullanilan karayolu araç sayisinin dagilimina bakildiginda çok

çarpici sonuçlar elde edilmektedir. 30.000 çekici ve 600.000 kamyon sayisi

ülkemizin nedenli büyük araç parki yani filo büyüklügüne sahip oldugunun temel

göstergeleridir.

Dahili tasima ve uluslararasi tasima faaliyetlerinin kendilerine özgü

özellikleri bulunmaktadir. Dahili tasimaciligin % 95’i karayolu ile yapilmakta olup

denizyolu, demiryolu ve havayolu kalan % 5’i temsil etmektedir. Yurtiçi

tasimacilikta ulusal mevzuat çerçevesinde kamyonlar ve az da olsa çekiciler hizmet

vermektedir. Uluslararasi karayolu tasimaciliginda ise temel yapi uluslararasi

konvansiyonlarla belirlenmistir. Bu çerçevede CMR Konvansiyonu, TIR

Konvansiyonu, gümrük rejimleri ve uluslararasi ticarette teslim sekilleri (incoterms)

ana unsurlardir.

Dahili tasimacikla uluslararasi tasimaciligi ayiran diger bir önemli faktör ise

yurtiçi pazar ve uluslararasi pazar rekabet çevresidir. Lojistik operasyonlarin etkin ve

verimli olabilmesi için mevcut filoya ait araçlarin dolu bir sekilde sefere çikmasi

yine dönüste esya temin ederek dolu bir biçimde va ris noktasina ulasmasi

gerekmektedir. Bu prensibin tam kapasitede gerçeklesmesi dogrudan isletmeye bir

katma deger yaratacaktir. Karayolu esya tasimaciliginda faaliyet gösteren bir çok

isletme ihracat esyasi temininde yurtiçi pazar deneyimlerinden elde ettikleri avantajla

araçlari sefere çikarmakta ve fakat dönüs yükü temininde zorluklar yasamaktadirlar.

Aracin Türkiye’den yakin cografi bölgelere örnegin Avrupa, Ortadogu veya

Orta Asya’ya sevk edilmesi ve geri dönüsünde yasanan zorluklarin basinda kapasite

kullanim problemi gelmektedir. Diger taraftan araç, esya ve sürücü takibi, mesafeler

büyüdükçe bilgi ve iletisim teknolojilerine olan yatirim ihtiyacini arttirmaktadir.

176

Isletme genel merkezlerine bakildiginda yurtiçi ve uluslararasi esya

tasimaciligi yapan isletmelerin, Marmara, Iç Anadolu, Dogu Akdeniz, Dogu ve

Güneydogu Anadolu’da kümelendikleri görülmektedir. Bu bölgeler, çekici ve

kamyon sahipligine göre ve yurtiçi ve uluslararasi etkilesimlerine göre

degerlendirilebilir. Genel merkezi Marmara’da bulunan isletmeler Avrupa güzergahi

konusunda uzmandirlar. Marmara Bölgesi disindaki isletmelerin büyük bölümü

küçük ve orta ölçekli aile isletmeleridir. Dogu Akdeniz ve Güneydogu Anadolu

agirlikli isletmeler Adana, Mersin, Gaziantep ve Diyarbakir’dadir. Güneydogu

Anadolu Projesi (GAP) bölge ekonomisi ve uluslararasi karayolu esya tasimasi

yapan isletmeler için stratejik öneme sahiptir. Diger taraftan Mersin ve Iskenderun

Limanlari’nin getirdigi dinamizm ile Iran, Irak ve Suriye tasimalari en yogun

güzergahlari olusturmaktadir.

Uluslararasi karayolu esya tasimaciliginda filo yönetiminin temel dinamikleri;

müsterilerin ihtiyaçlarina uygun olarak tasima organizasyonun planlanmasi, mevcut

araçlarin en uygun sekilde yönetimi ile birlikte araç, sürücü ve esyaya ait tasima

belgelerinin hazirlanmasidir.

Filo yönetiminde tasima organizasyonu ve planlamasi, araç temini, araç

yenileme, araç tamir ve bakimi, akaryakit ve lastik alimlari, nitelikli sürücü kaynagi

ve sürücü egitimi, teknoloji yatirimlari gibi yönetimsel ve operasyonel eksende

birçok karar türü bulunmaktadir.

Lojistik isletmelerinin en degerli varliklari insan sermayesi oldugu kadar araç

sermayesidir. Filo yönetiminde araç sayisi arttikça istihdam ettigi sürücülerden

dolayi isletmenin en kalabalik bölümüdür. Filo bölümü, araç alimi ve araç yenileme,

lastik ve akaryakit kullanimi, tamir-bakim masraflari ve teknoloji yatirimlari

düsünüldügünde büyük gider olusturmaktadir. Böylelikle görülmektedir ki, filo

bölümü sahip oldugu araç sayisi, sürücü sayisi ve bilisim teknolojileri ile lojistik

isletmelerinin en stratejik bölümü konumuna gelmistir.

177

Türkiye lojistik sektörünün geneline bakildiginda filo yönetimi ile ilgili

bölümler lojistik hizmet üreten isletmelerde yeni yeni kurulmaya baslanmakta ve

hayati önemi yeni yeni ortaya çikmaktadir. Bununla birlikte isletmeler bazinda

yönetim organizasyon açisindan çesitli sikintilarin ve birtakim farkliliklarin oldugu

da bir gerçektir. En önemli problemlerden biri filo ölçek büyüklügüdür. Filo ölçek

büyüklügü dogrudan isletme örgüt yapilarina yansimakta, isletme içerisinde bu

bölüme verilen önemin derecesini yansitmaktadir.

Ülkemiz lojistik sektörü için bir degerlendirme yapildiginda, sektörün büyük

bir bölümü aile sirketlerinden olusmakta, profesyonel yöneticilerin istihdami ve

kurumsallasma konusunda sinirli düzeyde gelisim gösterdigi gözlenmektedir. Bu

nedenle filo yönetimi içerisinde yer alan temel konularin saglikli bir sekilde tüm

sektörde hayata geçirildigini söylemek pek mümkün olmayacaktir. Sektörde küçük

ve orta ölçekli isletme sayisi fazladir ve bu isletmelerin sahip olduklari araç sayisi

50’nin altindadir.

Küçük orta ölçekli isletmelerde filo yönetimi bölümü, bu bölüme ayrilan

finansal kaynak ile nitelikli eleman ve sürücü açisindan çesitli yetersizlikler

olabilmektedir. Bilgi ve iletisim teknolojisi alt yapisi ve kullanim yetenegi

konusunda da ayrica sikintilar olabilmektedir. Tamir-bakim, araç ve lastik yenileme

gibi alanlarda belirlenen programa bagli kalma zorlasmaktadir. Is süreçleri, araç,

esya, sürücü ile ilgili belgelerin hazirlanmasi ve takibi ile diger isletme bölümleri

olan muhasebe-finans ve insan kaynaklari gibi bölümlerle tam bir senkronizasyon

çogunlukla saglanamamaktadir. Nitelikli eleman sirkülasyonunun hizli oldugu bu tür

isletmelerde sinirli pazar deneyiminden söz etmek mümkündür. Ayrica egitim

bütçesi son derece kisitlidir.

Filo yönetiminde mesafe, agirlik, hacim (metreküp) ve sefer basina araç

maliyetlerinin hesaplanmasi son derece önemlidir. Fakat ülkemizde filo yönetimi

konusunda sistem kurma ve gelistirme, güzergahlara göre maliyet analizlerini

hesaplama, is analizi, zaman ve hareket etütleri ve kantitatif tekniklerden yaralanma

son derece sinirlidir.

178

Tasima organizasyonu ve planlamasinda güzergah seçimi ve rotalama

isletmelerin dikkat etmeleri gereken önemli konularin basinda gelmektedir. Esyanin

en kisa mesafe ile güvenli ve tam zamaninda teslim edilmesi hem müsterileri

memnun edecek hem de lojistik isletmesinin maliyetlerini düsük tutacaktir. Fakat

tasima organizasyonunda temel ölçüt en kisa mesafenin seçilip kullanilmasi degildir.

Güzergah seçimini etkileyecek pek çok unsur vardir. Örnegin, ülkemizde çikis

kapilarinda yasanan kuyruklar, gidilecek veya geçilecek ülkelerle ilgili geçis belgesi

sikintisi, güzergah üzerindeki yollarda olabilecek bakim onarim çalismalari, sürücü

faktörü, demiryolu (RO-LA) ve denizyolu (RO-RO) gibi alternatif kombine tasima

yollari ve savaslar gibi faktörler tasiyicinin güzergah seçimini etkileyecektir. Tüm bu

unsurlar göz önünde bulunduruldugunda tasima süreleri ve maliyetler de

etkilenecektir.

Uluslararasi karayolu esya tasimaciliginda kamu yönetimine birçok

sorumluluk düsmektedir. Ulastirma Bakanligi ve onun bünyesinde Kara Ulastirma

Müdürlügü, Gümrük Müstesarligi, Dis Ticaret Müstesarligi ve Denizcilik

Müstesarligi gibi bir çok kamu kurum ve kuruluslari, sektörü ilgilendiren yasa ve

yönetmeliklere yön vererek uygulamada denetleyici rol üstlenmektedirler. Örnegin

lojistik sektörünü yakindan ilgilendiren son gelisme 2003 yilinda ortaya çikan

Karayolu Tasima Kanunu ve 2004 yilinda yürürlüge giren Kara Tasima

Yönetmeligi’dir. Bu kanun ve yönetmelik sektörün ihtiyaçlari ve Avrupa Birligi

uyum çalismalari çerçevesince ortaya çikmistir.

Sektörde birçok alt meslek grubunda faaliyet gösteren isletme bulunmaktadir.

Yasal düzenlemelerle birlikte sektörde yer alan isletmelerin temsil ettigi meslek

koluna ait tanimlamalar, çalisma alanlari ve yetki belgesi türleri ortaya konmustur.

Ayrica sektöre giris açisindan “mesleki sayginlik”, “mesleki yeterlilik” ve “mali

yeterlilik” kriterleri getirilmistir. Bu düzenleme sektörü disiplin altina almasi ve AB

Standartlarinin yakalanmasi açisindan olumlu etkileri olacaktir. Fakat yolcu ile esya

tasimaciliginin bir mevzuatta kapsanmasi, getirmis oldugu yüksek mali yeterlilikler

ile yüksek kati ve süresiz banka teminati konulari bakimindan düzenlemeler

elestirilere maruz kalmaktadir.

179

Uluslararasi tasiyicilar yurt disi tasima yaptiklari için C2 yetki belgesi almak

zorundadirlar. Yönetmeligin 13 Maddesinde açiklanan yetki belgesi almanin veya

yenilemenin özel sartlari basligi içindeki, C2 yetki belgesi ile ilgili açiklamanin b

bendinde; C2 yetki belgesi almak için basvuranlarin, kendi adina kayit ve tescil

edilmis en az 10 birim olmak üzere, toplam 300 ton istiap haddinde esya tasimaya

mahsus özmal ticari tasit filosu ile 100 milyar Türk Lirasi sermaye ve isletme

sermayesine sahip olmalari sarti konulmustur. Yönetmelikte ilk defa filoya bu

noktada atifta bulunulmus ve minimum araç filosu tanimlanmistir. C2 Yetki Belgesi

için 40.000 YTL bir bedel belirlenmistir. Fakat isletmenin faaliyet alani genisledikçe

yeni belgeleri alma zorunlulugu dogmaktadir. Lojistik isletmeciligi, tasima isleri

organizatörlügü gibi alanlarda da hizmet sunma ihtiyaci ortaya çiktiginda yetki

belgesi için ödenecek tutarlar katlanarak artmaktadir.

Yönetmeligin 17. Maddesinde de araçlarin yas, istiap haddi ve niteligi

açiklanmistir. Buna göre uluslararasi esya ve kargo tasimalarinda kullanilacak olan

tasitlarin C2 yetki belgesi almak için yaptigi ilk basvuru tarihi ve faaliyet süresince

12 yasindan diger tasitlarin ise 20 yasindan büyük olmamasi sarti getirilmistir.

Getirilen bu sart ile de uluslararasi karayolu esya tasiyicisi sürekli araç yenilemeye

yöneltilmektedir. Tasiyici isletme yetki belgelerinin maliyetlerine ilave olarak araç

yenileme maliyetlerine de katlanmak zorunda birakilmaktadir.

Karayolu Tasima Yönetmeligi’nin genel görüntüsü konulan sartlarla birlikte

karayolu tasiyicilarini zayiflattigidir. Ülkemizde uluslararasi karayolu esya

tasiyicilarinin büyük bölümü küçük ve orta ölçekli isletmelerdir. Bu isletmelerin

yasamlari yönetmeliklerin devreye girmesiyle birlikte zorlasacaktir. Lojistik sektörü

katlanacagi maliyetleri müsterilerine yüksek hizmet maliyetleri seklinde yansitmasi

beklenmektedir. Bu durumun ülke ihracatini da olumsuz yönde etkileyecegi dis

ticaret ile ugrasan isletmelerin yerli tasiyicilar yerine yabanci tasiyicilar ile çalismasi

kaçinilmaz gibi görünmektedir.

Sektör tarafindan dile getirilen bir tespit ise yeni çikan kanun ve

yönetmeliklerin çok sayida az araçli isletmeden az sayida çok araçli isletme yapisina

180

geçisin düzenleyici mekanizmasi olarak görüldügüdür. Bu yeni durumun dogrudan

rekabet ve istihdama etki etmesi beklenmektedir. Filo yönetimi açisindan etkileri

konusunda son iki sene içerisinde araç alimlarinin arttigi görülmektedir. Araç

alimlariyla birlikte yurtdisina ödenen bedeller artmaktadir. Türkiye’nin bugünkü

mevcut çekici sayisi neredeyse Avrupa’daki çekici sayisi toplamina esittir. Sektörde

araç sayisinin daha da artmasi endise vericidir.

Ülkemizde karayolu esya tasimaciligi ile ilgili bir diger sorun ise filo

yönetimini operasyonel anlamda dogrudan ilgilendiren gümrüklerde ve çikis

kapilarinda olusan araç kuyruklaridir. Araçlarin gümrük islemlerini zamaninda

bitirebilmesi için müsterilerin yüklerini önceden anlasilan zamanda hazir halde

bulundurmasi ve yüklemenin zamaninda yapilmasi büyük önem kazanmaktadir.

Olasi bir gecikme yüzünden zamaninda gümrüge gidemeyen aracin gümrükteki

kuyruk nedeniyle de çikisi gecikecektir. Gümrük islemlerini bitiren araçlar yurtdisina

çikabilmek için sinir kapilarinda da uzun kuyruklara girmektedirler. Özellikle resmi

tatiller öncesinde yasanan sikisiklik ve kuyruklar yurtdisina çikis yapmak için RO–

RO gemisi kullanan araçlara da yansimaktadir. Bu uzun bekleyislerin sonlandirilmasi

için ilgili kamu kurumlarinin gereken düzenlemeleri yapmalari sarttir.

Filo operasyonlarinda zaman yönetimi verimlilik açisindan temel kriterlerin

basinda gelmektedir. Fakat yetersiz altyapi ile birlikte trafige çikan araç sayisinin

artmasi yogun trafigi gündeme getirmektedir. Bununla birlikte sürücülerin zaman

zaman trafik kurallarina uymayan, hatali araç kullanmalari ile meydana gelen kazalar

günün büyük bölümünü araç içerisinde geçiren sürücüleri yormakta ve üstlerinde

stres yaratmaktadir. Zamani iyi kullanmak zorunda olan lojistik isletmeleri filo

bölümleri trafik sikisikligindan kaynaklanan gecikmelerden dolayi araç seferlerinin

aksamasi ve teslimat gecikmeleri gibi olumsuz sekillerde etkilenmektedirler.

Karayolu esya tasimaciliginda satin alinan araç, lastik ve akaryakit dolayisi

ile ithalat bedelleri artmaktadir. Karayolu esya tasimaciligi, tasima türleri arasinda

akaryakit bagimliligi ile yaymis oldugu emisyon ve araç hurda degeri, dogaya

181

dönüsüm gerektirdigi alt yapi yatirimi ve kaza riskleri açisindan en maliyetli tasima

türüdür.

Karayollarinda araç sayisinin fazla olusu özellikle agir vasitalar nedeniyle

yollarin bozulmasina, hava, gürültü, su ve toprak kirliligi seklinde çevre kirliliklerine

yol açabilmektedir. Avrupa Birligi kendisi için ithalat veya ihracat tasimalarinda

Türk lojistik isletmelerine kotalar koymakta, demiryolu, demiryolu+karayolu (RO-

LA) denizyolu+karayolu (RO-RO) operasyonlarina zorlamaktadir.

Ülke ulastirma politikalarinin olusturulmasinda tüm tasima türleri arasinda bir

dengenin gözetilmesi lojistik maliyetler ve çevre açisindan büyük kazanimlari

beraberinde getirecektir. Türkiye’nin son dönemde demiryolu, denizyolu, havayolu

ve boru hatti tasima türlerine de gereken önemi vermesi son derece olumlu bir

gelismedir. Bu politikalarin sürdürülmesi lojistik sektörü ile birlikte üretim sektörüne

özetle ülke rekabet avantajina etki edecektir.

182

KAYNAKÇA I - Kitaplar Commercial Vehicle Electronic And Telematic Architecture (COMETA):

Handbook of Fleet Manager, (Çevrimiçi) http://www.cometa-project.com, 05.06.2005.

Commercial Vehicle Fleet Management and Information Systems, Technical Memorandum 1:

Classification of Fleet Operations, and Selection of Candidate Case-Study Fleets, Cambridge, Cambridge Systematics Inc., November 4, 1994, (Çevrimiçi) http://www.itsdocs.fhwa.dot.gov/jpodocs/repts_pr/30101!.pdf, 15.08.2004.

Commercial Vehicle Fleet Management and Information Systems, Technical Memorandum 2:

Summary of Case Study Interviews , Cambridge, Cambridge Systematics Inc., October 1997, (Çevrimiçi) http://www.itsdocs.fhwa.dot.gov/jpodocs/repts_pr/30101!.pdf, 15.08.2004.

Çanci, Metin, Erdal, Murat: Lojistik Yönetimi, UTIKAD Yayini,

Istanbul, 2003. Çanci, Metin, Erdal, Murat: Uluslararasi Tasimacilik Yönetimi,

UTIKAD Yayini, Istanbul, 2003. Raop, Srinivasa, Saurabh, Swarup: Business Intelligence and Logistics, White

Paper, Wipro Technologies, (Çevrimiçi) http://www.idii.com/wp/bilogistics.pdf, 3.5.2005.

Seyidoglu, Halil: Ekonomik Terimler Ansiklopedik Sözlük,

2. Baski, Istanbul, Güzem Can Yayinlari, 1999.

II - Makaleler Erdal, Murat: “Filo Yönetimi”, Roder Dergisi, Sayi:

07/2003, s. 43-44-45. Erdal, Murat: “Filo Yönetiminde Maliyet ve Performans

Ölçümü”, Roder Dergisi, Sayi: 08/2003, s. 42-43.

183

Sturgess, Steve: “Driver Safety and Convenience”, Newport’s Heavy Duty Trucking, January 2003, s. 54, (Çevrimiçi) http://www.heavydutytrucking.com/2003/01/057a0301.asp, 18.08.2004.

III – Diger Kaynaklar 15.12.2004 tarih ve 25671 Sayili Resmi Gazete:

Karayolu Tasima Yönetmeliginde Degisiklik Yapilmasina Dair Yönetmelik.

Anadolu Sigorta: Yesil Kart Sigortasi, (Çevrimiçi)

http://www.anadolusigorta.com.tr/Kaza/ yesilkart.htm, 19.09.2004.

Ankara Emniyet Genel Müdürlügü: (Çevrimiçi) http://www.ankaraemniyet.gov.

tr/html/hizmetler/trafik/sur_uluslararasi.php, 20.02.2004.

Businesslink: Transporting Goods and Materials,

(Çevrimiçi)http://www.businesslink.gov.uk, 21.10.2004.

European Agreement Concerning the International Carriage of Dangerous Goods By Road:

ADR 2005, Convention Part 2 Classification, 3.6.2005, (Çevrimiçi) http://www.unece.org/trans/ danger/publi/adr/adr2005/05ContentsE.html

General Services Administration (GSA):

Office of Governmentwide Policy, (Çevrimiçi) http://www.gsa.gov/policy, 1.03.2005.

Government of Jamaica: Fleet Management Guidence Document,

December 2003, (Çevrimiçi) http://www.jis.gov.jm, 05.06.2005.

International Road Union: The Truck Driver’s Check List,

(Çevrimiçi) http://www.iru.org, 06.10.2004.

184

Mars Lojistijk Çekici Ariza Bildirim Formu Örnegi, Römork Ariza Bildirim Formu Örnegi, Bakim Izlenebilirlik Karti Örnegi, Sürücü Günlük Çalisma Cetveli Örnegi, Sürücü Degerlendirme Formu Örnegi, Mars Lojistik Isletmesi Organizasyon Semasi, Mars Lojistik Isletmesi Filo Bölümü Organizasyon Semasi.

Omsan Lojistik Lojistik Hizmet Süreci, Filo Operasyon

Sürecinin Temel Asamalari. Microsoft Autoroute 2003. The Royal Society for the Prevention of Accidents:

Safe Journey Planner,(Çevrimiçi) http://www.rospa.com/pdfs/road/safejourney.pdf,safe journey planner, 16.08.2004.

Ulastirma Bakanligi: UBAK Izin Belgesi Dagitim Esaslari

Yönergesi, (Çevrimiçi) www.ubak.gov.tr/tr/doc/kugm/ubak2005. doc, 13.03.2004.

Ulastirma Bakanligi Kara Ulastirmasi Genel Müdürlügü:

Karayolu Tasima Yönetmeligi, Karayolu Tasima Kanunu, Örnek Form ve Sözlesmeler (Çevrimiçi) http://www.kugm.gov.tr, 26.07.2005.

Uluslararasi Nakliyeciler Dernegi: Sürücüler Için Uluslararasi Karayolu

Tasimaciligi El Kitabi, Uluslararasi Nakliyeciler Dernegi Yayini, Istanbul, 2002.

World Bank: Measuring Road Transport Performance,

(Çevrimiçi)http://www.worldbank.org/ transport/roads/rdt_docs/annex1.pdf, 2.10.2004.

185

EKLER:

EK 1: YETKI BELGESI TÜR VE ÜCRETLERI

ADI TASIMA KONUSU ÜCRET KAPSAM A1 Sehirlerarasi yolcu (otomobil) 10.000 A2 Uluslararasi yolcu (otomobil) 15.000 A1 A3 Oto kiralama 20.000 B1 Uluslararasi düzenli yolcu (otobüs) 40.000 B2, D1, D2 B2 Uluslararasi düzensiz yolcu (otobüs) 20.000 D2 B3 Uluslararasi yolcu (ticari olmayan) 5.000 C1 Uluslararasi esya (ticari olmayan) 5.000 C2 Uluslararasi esya (ticari) 40.000 C3, K1 C3 Uluslararasi ev ve büro esyasi 10.000 K3 D1 Sehirlerarasi düzenli yolcu (otobüs) 30.000 D2 D2 Sehirlerarasi düzensiz yolcu (otobüs) 15.000 D3 Sehirlerarasi yolcu (ticari olmayan) 5.000 E1 Kamu ticari yolcu 20.000 E2 Kamu ticari esya 40.000 F1 Yurtiçi yolcu acenteligi 4.000 F2 Uluslararasi yolcu acenteligi 4.000 G1 Yurtiçi esya acenteligi 4.000 G2 Uluslararasi esya acenteligi 6.000 G3 Yurtiçi Kargo acenteligi 4.000 G4 Uluslararasi kargo acenteligi 6.000 H1 Yurtiçi esya komisyonculugu 4.000 H2 Uluslararasi esya komisyonculugu 6.000 K1 Yurtiçi esya (ticari) 10.000 K2 Yurtiçi esya (ticari olmayan) 5.000 K3 Yurtiçi ev ve büro esyasi 5.000 L1 Yurtiçi lojistik 100.000 K3 L2 Uluslararasi lojistik 200.000 C3, K1, K3, L1 M1 Il içi kargo 10.000 M2 Yurtiçi kargo 150.000 M1 M3 Uluslararasi kargo 200.000 (M2), M1 N1 Il içi nakliyat ambarligi 2.000 N2 Yurtiçi nakliyat ambarCILIGI 20.000 N1 P1 Il içi dagitim 10.000 P2 Yurtiçi dagitim 150.000 P1 R1 Yurtiçi tasima organizatörü 150.000 R2 Uluslararasi tasima organizatörü 200.000 R1 T1 Büyüksehir yolcu terminali 1.000 T2 Büyüksehir disi yolcu terminali 1.000 T3 Esya terminali 1.000

Tasit Karti 50YTL Kaynak: Ulastirma Bakanligi Kara Ulastirmasi Genel Müdürlügü, Karayolu TasimaYönetmeligi, (Çevrimiçi) http://www.kugm.gov.tr/, 26.07.2005.

186

EK 2: YETKI BELGESI ÖZEL KOSULLARI

ADI SERMAYE-YTL ÖZMAL TASIT-TEMINAT

DIGER

A1 20000 4 Otomobil Uygun yer A2 40000 5 Otomobil Uygun yer A3 80000 10 Ticari tasit Uygun yer B1 100000 150 Koltuk Teminat + hat sözlesmesi B2 50000 90 Koltuk B3 1 Otobüs C1 1 Ticari esya tasiti C2 100000 10 Tasit 300 Ton C3 25000 3 Tasit 50 Ton D1 60000 150 Koltuk Terminal D2 30000 75 Koltuk D3 1 Otobüs E1 60000 100 Koltuk Üzenli yolcu terminali E2 70000 8 Tasit 200 Ton F1 0/2000/6000 Uygun büro + Acentelik sözlesme F2 6000 Uygun büro + Acentelik sözlesme G1 20000 15.000 Teminat Uygun yer + Acentelik sözlesme G2 30000 30.000 Teminat Uygun yer + Acentelik sözlesme G3 20000 15.000 Teminat Uygun yer + Acentelik sözlesme G4 30000 30.000 Teminat Uygun yer +Acentelik sözlesme H1 20000 40.000 Teminat Uygun büro H2 40000 50.000 Teminat Uygun büro K1 10000 25/75 Ton K2 1 Ticari esya tasiti K3 5000 30 Ton L1 150000 100 Ton Uygun yer L2 300000 150 Ton Uygun yer M1 12000 3 Ticari esya tasiti Uygun yer M2 250000 30 Ticari esya tasiti Uygun yer + Örgüt M3 300000 20 Tasit 150 Ton Uygun yer + yurtdisi sube/acente N1 15000 4 Ticari esya tasiti Uygun yer N2 50000 10 Tasit 100 Ton Uygun yer + Örgüt P1 12000 5 Tasit 10.000 tem. Uygun yer + 5 Elemen P2 125000 30 Tasit 50.000 tem. Uygun yer + 30 Eleman R1 150000 100.000 teminat R2 300000 200.000 teminat T1 300000 100.000 teminat T2 100000 25.000 teminat T3 100000 25.000 teminat

Kaynak: Ulastirma Bakanligi Kara Ulastirmasi Genel Müdürlügü, Karayolu Tasima Yönetmeligi, (Çevrimiçi) http://www.kugm.gov.tr/, 26.07.2005.

187

EK 3: SEKTÖRÜN YARATTIGI DÖVIZ GIRDISI

Tasima yapilan Bölge

2004

2003

Sefer Ton USD Sefer Ton USD

Avrupa/ Ihraç

246.346 4.434.228 818.607.758 213.221 3.901.944 713.650.687

Avrupa/Ithal 207.242 3.937.598 667.526.482 168.807 3.207.333 549.297.978 Transit 14.521 290.420 109.865.886 15.381 304.544 103.621.797 Iran/Ihraç 23.059 424.286 60.852.701 17.347 317.450 43.367.500 Iran/Ithal 12.650 231.495 13.206.600 11.000 201.300 12.650.000 Irak/Ihraç 425.316 7.060.246 1.001.411.472 281.815 4.959.944 543.057.505 Irak Petrol Ithali

83.835 1.425.195 125.752.500 25.900 440.300 23.310.000

Diger Ortadogu Körfez Ülkeleri Ihraç

987 19.148 1.381.800 862 16.723 1.206.800

BDT Ülkeleri/ Ihraç

60.492 1.161.446 305.484.600 57.631 1.106.515 280.259.553

BDT Ülkeleri/ Ithal

26.672 514.770 53.344.000 28.100 542.330 49.062.600

Toplam 1.123.010 19.914.742 3.204.497.299 840.396 15.384.691 2.361.165.020 Not: Transit tasimalar satiri Avrupa'dan Ortadogu'ya, Ortadogu'dan Avrupa'ya, BDT'den Ortadogu'ya, Ortadogu'dan BDT'ye yapilan tasimalari kapsar. Kaynak: (Çevrimiçi) http://www.roder.org.tr/TR/STATS/sta_sector.asp, 23.09.2005.

188

EK 4: DIS TICARETTE TASIMA MODLARI

2004 2003

Miktar Mal Deger Miktar Mal Deger

Tasima Modu

000.Ton % 000.$ % 000.Ton % 000.$ %

Denizyolu 148.972 86,3 80.728.396 50,5 141.237 86,8 57.155.645 49

Demiryolu 2.077 1,2 1.830.643 1,1 1.414 0,9 1.054.336 0,9

Karayolu 19.547 11,3 57.721.456 36,1 18.289 11,2 43.934.111 37,7

Havayolu 237 0,1 16.208.559 10,1 176 0,1 11.673.306 10

Diger 1.753 1 3.445.868 2,2 1.566 1 2.775.130 2,4

Toplam 172.586 100 159.934.922 100 162.682 100 116.592.528 100

Kaynak: (Çevrimiçi) http://www.roder.org.tr/TR/STATS/sta_inttrade.asp, 23.09.2005.

189

EK 5: ÇIKIS KAPILARINA GÖRE IHRAÇ VE ITHAL SEFERLER

2005(Ocak-Agustos) 2004(Ocak-Agustos)

Ihraç Ithal Ihraç Ithal

Kapi

Türk Yab. Türk Yab. Türk Yab. Türk Yab.

Bati Kapilari Çesme - Bari/Brindisi

- - - - - - - -

Çesme -Trieste 10.413 430 7.601 611 9.641 502 7.377 867

Derince-Ilyichevsky

- - - - - - - -

Derince-Köstence

- - - - - - - -

Haydarpasa-Trieste

32.496 1.406 31.813 1.291 34.346 1.538 37.248 1.916

Ipsala 23.741 6.726 18.237 2.078 19.288 5.517 15.136 2.303

Kapikule 101.092 45.634 71.397 40.313 83.445 46.079 62.850 48.303

Hamzabeyli 609 309 931 680 - - - -

Ambarli - Trieste 10.230 1.211 7.578 1.300 11.357 1.723 11.030 892

Toplam 178.581 55.716 137.557 46.273 158.077 55.359 133.641 54.281

Dogu Kapilari Cilvegözü 20.914 1.537 754 786 14.132 2.494 703 1.484

Dilucu 6.473 - 643 - 5.187 3 42 -

Gürbulak 24.134 6.870 10.164 3.096 26.534 5.789 11.723 2.849

Habur 183.309 23.927 2.736 - 160.929 18.207 - -

Rize - Poti 1.535 21 647 - 2.121 98 1.307 -

Samsun - Ilyichevsky

- - - - - - - -

Samsun - Novorossisky

7.701 1.024 7.454 904 5.703 768 4.697 620

Sarp 11.933 2.929 4.051 1.742 8.203 2.216 1.357 617

Trabzon - Sochi 725 - 824 - 655 - 799 -

Türkgözü 257 63 12 26 357 184 17 85

Zonguldak - Kirim

2.749 1.408 2.831 1.386 2.480 690 2.541 636

Toplam 259.730 37.779 30.116 7.940 226.301 30.449 23.186 6.291

Genel Toplam 438.311 93.495 167.673 54.213 384.378 85.808 156.827 60.572

NOT: Liman aktarma ve serbest bölge tasimalari dahil olup petrol ürünleri ithal tasimalari hariçtir. Kaynak: (Çevrimiçi) http://www.roder.org.tr/TR/STATS/sta_exitstats.asp, 23.09.2005.

190

EK 6: ÜLKELERE GÖRE TASIMA SAYILARI Ocak-Agustos

Ülke % 2005 2004 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998

Afganistan 103,78 1.618 794 3.195 1.162 758 458 32 12 33

Almanya 5 41.345 39.377 61.285 55.263 46.080 39.451 42.491 41.528 42.196

Andora - - - - - - - - -

Arnavutluk 29,16 2.578 1.996 3.192 2.895 2.365 2.358 2.121 2.831 1.346

Avusturya 20,55 4.576 3.796 6.073 6.213 5.505 6.066 5.892 6.234 4.526

Azerbeycan 29,93 7.280 5.603 8.160 7.857 6.060 3.857 5.159 5.848 7.037

Bahreyn 268,75 59 16 18 77 49 26 29 84 25

Belçika -22,75 3.083 3.991 5.881 5.876 4.593 4.644 3.908 3.397 3.423

Beyaz Rusya 220,83 154 48 95 102 277 163 88 276 106

Birlesik Arap Emirlikleri

50,61 616 409 729 757 1.842 2.119 1.823 811 226

Bosna-Hersek

271,11 501 135 176 90 72 33 47 1.054 822

Bulgaristan 48,94 11.175 7.503 13.529 8.403 6.225 6.640 4.587 2.540 1.628

Cezayir - - - - - - - - -

Çek Cumhuriyeti

50,64 940 624 1.026 860 633 457 514 669 657

Çin - - - - - - - 5 2

Danimarka 30,5 1.014 777 1.282 1.085 985 967 901 687 741

Ermenistan - - 1 - - - 25 21 58

Estonya 1 - 5 - - 2 8 2 21

Finlandiya 147,92 238 96 179 127 94 76 189 119 116

Fransa 1,76 12.561 12.344 18.421 17.099 14.838 12.947 12.279 10.629 9.252

Gürcistan 18,47 10.749 9.073 13.686 13.171 8.683 10.933 7.010 9.692 14.338

Hirvatistan 0,86 1.754 1.739 2.546 2.710 2.073 1.688 1.621 733 501

Hollanda 1,92 5.306 5.206 8.395 7.358 7.023 6.047 6.722 5.228 5.374

Irak 13,57 184.287 162.263 253.764 163.922 70.858 93.404 49.192 40.614 38.127

Ingiltere 1,55 11.440 11.265 17.469 14.892 13.073 8.937 8.192 5.913 5.319

Iran -12,3 10.463 11.931 23.059 17.347 11.388 12.981 13.999 10.070 13.537

Irlanda 17,43 256 218 341 84 114 68 79 38 56

Iskoçya - - - - - 15 1 2 5

Ispanya 17,85 2.839 2.409 3.843 2.770 1.802 1.568 1.435 1.111 718

Isveç 14,24 1.629 1.426 2.210 1.876 1.467 1.280 1.079 862 736

Isviçre -17,01 1.215 1.464 2.151 1.978 1.708 2.335 2.432 1.587 1.534

Italya 25,01 23.656 18.924 30.492 25.530 20.922 18.856 20.552 18.057 17.885

Izlanda - - - - - - - - 1

Katar 206,98 132 43 78 24 29 25 6 32 43

Kazakistan -31,79 2.888 4.234 4.161 5.750 3.606 3.227 3.334 2.588 4.459

Kirgizistan -12,79 668 766 1.368 1.119 714 563 580 633 1.337

Kuveyt 11,91 451 403 644 444 1.384 1.114 836 1.024 384

191

Letonya 1400 15 1 3 - - 2 13 9 6

Litvanya -23,71 74 97 126 97 95 43 121 217 50

Lübnan 28,21 1.209 943 1.490 1.415 1.553 1.381 846 744 534

Lüksemburg 58,82 216 136 241 182 151 166 167 128 177

Macaristan 25,21 3.452 2.757 4.612 4.100 3.378 2.516 1.897 1.726 1.268

Makedonya -6,87 3.188 3.423 5.043 5.117 5.065 4.989 5.513 3.166 958

Malta 1 - 5 - - 1 - - -

Misir - - - 9 23 9 69 464 60

Mogolistan -100 - 1 1 - - - - - 2

Moldova 22,89 961 782 1.232 988 711 577 445 432 360

Nahcivan 24,79 6.473 5.187 7.591 5.950 2.779 3.819 3.425 17.332 4.120

Norveç -1,33 222 225 327 158 143 87 135 227 177

Özbekistan -27,48 2.035 2.806 1.454 4.070 2.655 2.115 2.282 2.253 3.429

Polonya -0,93 3.196 3.226 5.267 3.375 3.443 2.419 2.033 1.914 2.119

Portekiz 61,02 95 59 107 67 84 49 138 99 79

Romanya 33,94 21.501 16.053 25.391 22.715 16.273 14.805 11.611 12.687 13.363

Rusya 27,45 8.607 6.753 11.798 10.378 10.301 10.146 10.514 12.560 19.232

Sirbistan-Karadag

3,69 3.624 3.495 5.398 4.693 4.216 696 60 581 1.390

Slovakya 112,5 425 200 400 723 467 487 285 380 404

Slovenya -15,98 657 782 1.090 621 730 678 562 450 558

Suriye 81,54 5.152 2.838 4.573 4.843 5.011 6.132 4.194 5.239 4.047

Suudi Arabistan

40,7 5.483 3.897 7.147 8.565 6.616 7.698 5.515 6.978 8.776

Tacikistan 228,08 479 146 860 219 150 201 199 340 305

Türkmenis tan -9,38 3.177 3.506 4.995 5.093 3.335 2.411 2.407 2.522 3.254

Ukrayna 71,17 1.763 1.030 1.761 1.724 1.664 1.530 1.374 1.138 1.599

Umman 39,62 74 53 99 63 60 24 13 6 14

Ürdün 61,2 6.635 4.116 6.994 4.091 4.275 5.187 3.529 3.907 3.171

Yemen 56,25 125 80 118 44 54 15 8 21 29

Yunanistan 8,42 14.000 12.913 19.974 16.317 15.024 11.581 8.506 5.686 4.996

NOT: Liman aktarma ve serbest bölge tasimalari dahil olup petrol ürünleri ithal tasimalari hariçtir. Kaynak: (Çevrimiçi) http://www.roder.org.tr/TR/STATS/sta_countrystats.asp, 23.09.2005.

192

EK 7: KAPASITE KULLANIM DURUMU Kapasite Kullanim Durumu 2004 2003 2002 2001 2000 Çekici Sayisi 29.577 28.575 24.567 21.986 21.219 Degisim Orani % 3,51 16,31 11,74 3,61 -9,11 Ihraç Seferlerimiz 353.863 309.129 252.712 229.899 213.850 Degisim Orani % 14,47 22,32 9,92 7,5 -4,76 Yillik Ihraç Sefer Kapasitesi

384.501 371.475 319.371 285.818 275.847

Degisim Orani % 3,51 16,31 11,74 3,61 -9,11 Kapasite Kullanim Orani %

92,03 83,22 79,13 80,44 77,52

Kapasite Kullanim Durumu 1999 1998 1997 1996 1995 Çekici Sayisi 23.347 23.629 19.803 16.168 13.100 Degisim Orani % -1,19 19,32 22,48 23,42 36,46 Ihraç Seferlerimiz 224.534 212.310 216.818 204.385 161.704 Degisim Orani % 5,76 -2,08 6,08 26,39 43,46 Yillik Ihraç Sefer Kapasitesi

303.511 307.177 257.439 210.184 170.300

Degisim Orani % -1,19 19,32 22,48 23,42 36,46 Kapasite Kullanim Orani %

73,98 69,12 84,22 97,24 94,95

Not: Habur sinir kapisi kullanilarak Irak'a yönelik yapilan ihraç tasimalar dahil edilmemistir. Filonun yillik ihraç sefer kapasitesi hesaplamasinda “her çekicinin yilda 13 sefer yapabilecegi varsayilmistir. Kaynak: (Çevrimiçi) http://www.roder.org.tr/TR/STATS/sta_filocapacity.asp, 23.09.2005. EK 8: C2 YETKI BELGELERINDE KAYITLI ARAÇLAR

193

Bölge

Müdürlügü

Çekici Kamyon Römork

Römork Yari Römork

Kamyon Isletme Sayisi

ANKARA 3.555 134 134 3.661 2.516 161 ISTANBUL 9.930 1.380 1.380 13.671 2.085 427 IZMIR 1.456 105 105 1.892 139 52 MERSIN 9.018 79 79 10.089 683 298 ÇANAKKALE 396 33 33 507 71 18 ANTALYA 54 3 3 73 2 3 TRABZON 1.070 - - 1.179 123 36 SAMSUN 292 - - 315 6 11 ERZURUM 338 - - 383 230 14 DIYARBAKIR 1.868 - - 2.036 1.061 98 GENEL TOPLAM

27.977 1.734 1.734 33.806 6.916 1.118

Not: Aralik 2004 verileridir.

Kaynak: (Çevrimiçi) http://www.roder.org.tr/TR/STATS/sta_filoC2.asp, 23.09.2005. EK 9: RO-RO TASIMALARI

194

RO-RO Tasimalari

2005 (8 AY) 2004

TÜRK YABANCI TOPLAM TÜRK YABANCI TOPLAM

Haydarpasa-Trieste 29.309 1.705 31.014 52.271 3.335 55.606

Çesme -Trieste 9.326 561 9.887 15.073 1.149 16.222

Kumport-Trieste 0 0 0 0 0 0

Ambarli-Trieste 9.193 1.142 10.335 17.530 2.457 19.987

Tekirdag-Trieste 0 0 0 0 0 0

Samsun-Novorossisky 6.467 1.108 7.575 9.734 1.506 11.240

Samsun-Ilyichevsky 0 0 0 0 0 0

Zonguldak-Ukrayna 2.359 1.564 3.923 3.541 1.905 5.446

Rize-Poti 1.264 13 1.277 2.903 141 3.044

Trabzon-Sochi 304 0 304 1.609 0 1.609

Çesme -Bari/Brin./Anc. 0 0 0 0 0 0

Derince-Köstence 0 0 0 0 0 0

Derince-Ilyichevsky 0 0 0 0 0 0

Zonguldak-Novorossisky 0 0 0 0 0 0

Toplam 58.222 6.093 64.315 102.661 10.493 113.154

Not: Ihraç ve transit yüklü araçlar dikkate alinmistir. Kaynak: (Çevrimiçi) http://www.roder.org.tr/TR/INFO/DOWNLOAD/roro_istatistikleri.xls , 23.09.2005. EK 10: YILLARA GÖRE ÖKOMBI TREN HATLARI KULLANIMIMIZ

195

Szeged Wels

Sopron Wels

Budapeste Wels

Trieste Salzburg

Villach Wels Yillar

Gidis Dönüs Gidis Gidis Gidis Dönüs Gidis Dönüs Gidis Dönüs

1999 8.259 7.443 4.264 0 8.963 9.048 0 4.601 0 0 2000 4.359 4.312 5.129 0 14.424 14.889 0 5.820 0 0 2001 3.681 3.602 3.678 0 11.911 12.971 0 3.734 0 0 2002 3.812 3.732 1.553 0 14.798 16.465 0 1.730 0 0 2003 3.299 3.075 809 0 14.482 16.711 0 910 0 0 2004 2.820 2.697 1.001 0 19.619 21.077 0 1.019 128 124 2004

(8AY) 2.262 2.079 948 951 76 76 0 0 13.107 14.111

2005 (8AY) 2.195 2.174 0 0 5 1 8.317 7.713 2.940 3.246

Maribor Wels

Ljubljana Salzburg

Diger Hatlar Toplam

Hakedilen Belge

Gidis Dönüs Gidis Dönüs Gidis Dönüs Gidis Dönüs

Yillar

1999 0 0 0 0 502 400 21.988 21.492 21.740 2000 0 0 0 0 624 431 24.536 25.452 24.994 2001 0 0 0 0 145 100 19.415 20.407 19.911 2002 6.233 5.954 179 145 48 77 26.623 28.103 27.363 2003 9.114 8.753 72 57 104 140 27.880 29.646 28.763 2004 15.282 14.352 1.126 955 5 27 39.981 40.251 40.116 2004

(8 AY) 10.427 9.720 867 699 5 27 27.692 27.663 27.678

2005 (8 AY) 14.044 13.013 28 12 4 3 27.533 26.162 26.848

Kaynak: (Çevrimiçi) http://www.roder.org.tr/TR/INFO/DOWNLOAD/rola_istatistikleri.xls , 23.09.2005.