Ulusal Aşı Bilgi Sistemi:Bir Durum Değerlendirmesi

ve Yaklaşım Önerisi

Emine ÜNALIRemine.unalir@ege.edu.tr

Ege Üniversitesi12.02.2010

İçerik

Aşı nedir?Dünyada ve Ülkemizde Aşı Uygulamaları Sağlık Alanında Bilgi SistemleriSağlık Alanında Anlamsal WebAşı ve Aşı Uygulamaları için Durum

DeğerlendirmesiUlusal Aşı Bilgi SistemiDeğerlendirmeSorular

2

Aşı Nedir?

Aşı, sonuçları ölüm veya kalıcı sakatlıklar olabilecek bazı hastalıklara karşı bireyin bağışıklık kazanabilmesi için kullanılan en etkin yöntemlerden biridir.

Aşı uygulamaları tüm dünya ülkelerinde, devletlerin sağlık bakanlıklarına bağlı belirli merkezler tarafından yönetilmektedir.

Aşı çalışmalarını düzenlemek, izlemek, uygulamak ve yönetmek için devlete bağlı resmi kurumların yanı sıra birçok farklı kurum, kuruluş ve kişi aynı sorumluk çatısı altında toplanmaktadır.

3

Dünyada Aşı Uygulamaları

DSÖ – Dünya Sağlık Örgütü

(WHO – World Health Organization) CDC – (Centers for Disease Control and

Prevention) NVIC – (National Vaccine Information Center) VAERS – (Vaccine Adverse Event Reporting

System)

4

Ülkemizde Aşı Uygulamaları

Bağışıklama hizmetlerini düzenleme T.C. Sağlık Bakanlığı’nın yetkisi altındadır. Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Bağışıklama Danışma Kurulu

Ülkemizde yürütülmekte olunan Genişletilmiş Bağışıklama Programı ile temel amaç; Toplumda, özellikle bebek ve çocuklarda aşı ile

korunabilir hastalıkların ortaya çıkışını engellemek, Bu hastalıklardan kaynaklanan ölümlerin ve

sakatlıkların önüne geçmektir.

5

*T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, “Genişletilmiş Bağışıklama Programı Genelgesi”, Genelge 2009/17. (2009)

Sağlık Bilgi Sistemleri

Sağlık alanı, çeşitli kurum ve kuruluşlar ile farklı görevleri olan kişilerin hizmet sunduğu, aynı zamanda da hizmet aldığı oldukça büyük ve karmaşık bir alandır.

Elektronik sistemler, yönetimsel etkinliklerde yer almaktadır.

Geliştirilen yeni bilgi sistemleri, sağlık kuruluşunun sadece belirli bir bölümüne hizmet sunmaktadır: Toplanan bilgiler elektronik bir ortam üzerinden paylaşılamamaktadır. Hasta ile ilgili bilgilerin defalarca sisteme girilmesi, aynı laboratuar

incelemelerinin farklı klinik birimler tarafından yeniden istenmesi sıkça karşılaşılan sorunlardan bazılarıdır.

6

Sağlık Bilgi Sistemleri-2

7

İ letişim Ağları•IP-tabanlı LANlarve kablosuz LANlar•Kablosuz teknolojiler: Wi-Fi*, WiMAX,Bluetooth*,kablosuzUSB

Mobil Cihazlar•IP üzerinden ses ile çalışan Ultra-Mobil Pcler,tabletPclerve telefonlar•Radyofrekansını tanımı (RFID)•Mobil klinikyardımcılar (MCAs)

Web servisleri ve Servis-Yönelimli Mimari(SOA)

SOAP, HTTPS, UDDI, WSDL

Yeni Teknolojiler ve Eğilimler•Geniş bant ve uzaktan izleme aygıtları ileevdebakımhizmeti•Anlamsalweb•Akıllı kartlar

Artan İş Değeri

Intel Information Technology, “Converging technologies in healthcare IT, Computer Manufacturing Healthcare”, http://www.intel.com/it/pdf/converging-technologies-in-healthcare-it.pdf, Son Erişim: 30 Kasım 2009. (2007)

Anlamsal Web

Anlamsal web bilginin, bilgisayarlar ve insanların birlikte çalışabilmelerini sağlayacak biçimde iyi tanımlanmış anlamının bulunduğu günümüzdeki Web'in genişletilmesi olarak tanımlanmaktadır*.

Anlamsal web çalışmalarının odaklandığı temel konulardan biri özel alanlar için ontolojilerin tanımlanmasıdır.

8

*Berners-Lee,T., Hendler,J., and Lassila,O., “The semantic web”, Scientific American, vol.284, no:5, pp. 34-43 (2001).

Ontoloji

Bilgisayar bilimlerinde ontoloji, belirli bir alan içindeki kavramları ve bu kavramların arasındaki ilişkilerin biçimsel gösterimidir.

Ontoloji geliştirmenin temel nedenleri: İnsanlar ve makineler arasında bilginin

yapısının ortak anlamını paylaşmak, Alan bilgisinin yeniden kullanımını sağlamak, Alan varsayımlarını açıkça yapmak, Alan bilgisini işlemsel bilgiden ayırmak.

9

Sağlık Alanında Anlamsal Web

Sağlık alanında standartlaşma çalışmaları yapılmaktadır: İleti Terminoloji

Standartların ontolojik olarak tanımlanması ile, Bilginin farklı sistemler arasında iletilebilmesi Bilginin aynı anlamı taşıması Bilginin sorgulanması, üzerinde çıkarsama yapılması gerçekleştirilebilir.

10

Aşı UygulamalarıDurum Değerlendirmesi

Dağıtık bir ortam Farklı kurumlardan ve kişilerden oluşan

paydaşlar Bireyler ve/veya anne-babaları Sağlık Kurumları Sağlık Çalışanları Eczaneler Okullar Aşı Tedarik Eden Firmalar Aşı Araştırma-Geliştirme Laboratuarları T.C. Sağlık Bakanlığı

11

Aşı UygulamalarıDurum Değerlendirmesi-2

Uygulanan aşıya ilişkin bilgilerin formlar üzerinde kayıt altına alınması

Uygulama zamanı gelen aşının insan kaynaklı hatırlanması

Aşı bilgilerinin sorgulanması

Aşı sağlama zinciri Yan etkiyi uyarma, izleme

ve sorgulama Klinik yönergeler ile

destekleme12

Aşı UygulamalarıDurum Değerlendirmesi-3

Hem insanlar hem makineler tarafından aynı şekilde anlaşılabilecek aşı bilgisinin gösterimi

Birlikte çalışabilirlikUygulamalardan bağımsız hizmet

sunumu

13

Ulusal Aşı Bilgi Sistemi-UABS

UABS, 7/24 kesintisiz hizmet verecek bir sistem olmalıdır.

Aşı bilgisini tanımlamak için aşı ontolojisinin geliştirilmesi gerekmektedir. Tıbbi Bilişim Standartları ile desteklenmelidir.

14

Aşı ontolojisi kullanılarak tanımlanan aşı bilgileri kullanılarak UABS tarafından verilecek hizmetler: Aşı ile ilgili genel bilgilerin kayıt altına alınarak,

sorgulanabilmesi Bireysel aşı bilgisini kayıt altına alınması, sorgulanması Uygulama zamanı gelen aşının ilgili kurum ve kişilere

hatırlatılması Aşı yan etkilerine ilişkin bilginin kayıt altına alınması,

sorgulanması, izlenmesi ve yan etki için uyarılma Aşı sağlama zincirine destek olunması Aşı uygulamalarının klinik yönergeler ile desteklenmesi

15

UABS-2

Değerlendirme

Sağlık-Net portalı Tek yönlü bildirim Yönetimsel amaçlı Bilgi sorgulama desteği yok

UABS Birlikte çalışabilirlik Aşı bilgisinin kayıt altına alınması ve

sorgulanması Aşıya uygulamalarına ilişkin tüm hizmetlerin

verilmesi Sağlık kayıtlarının aşı ve aşı uygulamaları ile

ilgili olan bölümün kalıcı hale getirilmesi16

TEŞEKKÜRLER

SORULAR

Emine ÜNALIR emine.unalir@ege.edu.tr