UKŁAD PŁCIOWY ŻEŃSKI

(♀)

Układ płciowy żeński ♀Øwytwarzanie komórek rozrodczych Øprodukcja hormonów płciowych Ørozwój zarodka

Narządy wewnętrzneü Jajniki ü Jajowody ü Macica ü Pochwa Jajowód

Jajnik Macica

Ściana macicy

Szyjka macicy Pochwa

Narządy zewnętrzneØWargi sromowe większe i mniejsze ØŁechtaczka ØPrzedsionek pochwy

Funkcje

implantacja, ciąża,

poród (macica)

Dojrzewanie oocytów i produkcja steroidów płciowych (jajnik)

zapłodnienie (jajowód)

15 45

Menarche Menopauza

Jajnik

v Błona biaława z nabłonkiem jednowarstwowym sześciennym v Zrąb – tkanka łączna właściwa luźna v Kora – pęcherzyki jajnikowe na różnych etapach rozwoju, naczynia v Rdzeń – obfity zrąb, naczynia, nerwy

Stadia dojrzewania pęcherzyka jajnikowego

ØPęcherzyk pierwotny

ØPęcherzyk wzrastający

ØPęcherzyk dojrzewający (antralny)

ØPęcherzyk Graafa (dojrzały)

ØPęcherzyk atrezyjny

Gruczoł śródmiąższowy

Oocyt

jama

Komórki ziarniste

Theca interna

Theca externa

Pęcherzyk jajnikowy

Oocyt Osłonka przejrzysta Zona pellucida

Zrąb

Jama

Osłonka pęcherzykowa (Liczne naczynia krwionośne włosowate

i komórki produkujący steroidy)

(Nieliczne komórki i włókna)

Teoria „dwóch komórek”

theca interna etap LH-zależny

Komórka ziarnista etap FSH-zależny

Androstendion Testosteron

estradiol

cholesterol

Estradiol T , Aaromataza

Oś podwzgórze-przysadka-jajnik

CUN

Podwzgórze GnRH

Przysadka FSH, LH

(-) (+)

Jajnik Estradiol, Progesteron

Narządy docelowe (Macica, Jajowody, Pochwa)

Ośrodek cykliczny i ośrodek toniczny

Regulacja cyklu

• Owulacja jest kluczowym zdarzeniem w cyklu menstruacyjnym

• Regulacja całego układu jest nastawiona na doprowadzenie do jajeczkowania w każdym cyklu

• Przed owulacją gameta dojrzewa – faza folikularna• Po owulacji komórka jajowa jest gotowa do

zapłodnienia – faza lutealna

Cykl jajnikowy

1 5 14 28

FSH

E2

21

P

LH

GnRH

Owulacja LH

brak implantacji

Faza lutealna P i E2

Faza folikularna FSH

1 5 14 28

FSH

E2

21P

LH

GnRH

Owulacja

implantacja

hCG

Faza lutealna Faza folikularna

OwulacjaPik LH• Lokalny wzrost uwalniania prostaglandyn – niedokrwienie

tkanki pokrywającej pęcherzyk• Wzrost produkcji płynu pęcherzykowego• Aktywacja enzymów

– tPA (tissue plasminogen activator)– Plazmina– Kolagenaza - trawienie kolagenu w ścianie pęcherzyka

• Pęknięcie pęcherzyka i uwolnienie oocyta

Atrezja pęcherzyków jajnikowych

ØDo 6 m-ca ż. płodowego oogonie dzielą się mitotycznie →oocyty I rzęduØPęcherzyk pierwotny i wzrastający zawiera oocyt I rzędu

zatrzymany w profazie mejozy I (retinol). OMI – inhibitor dojrzewania oocytów (Oocyte Maturation Inhibitor) ØPęcherzyk Graafa dojrzały → MPF – czynnik pobudzający

dojrzewanie (Maturation Promoting Factor) → oocyt II rzędu + ciałko kierunkowe I.

ØOocyt II rzędu zatrzymany w metafazie mejozy II (Czynnik cytoplazmatyczny - CSF).

ØZapłodnienie – zakończenie mejozy II (anafaza, telofaza, cytokineza) → 23,X + ciałko kierunkowe II.

OOGENEZA

Jajnik ciałko żółte

• Pęcherzyk Graafa• Ciałko krwotoczne• Ciałko żółte• Ciałko ciążowe ?• Ciałko białawe

v Komórki luteinowe

v Komórki paraluteinowe

syntetyzujące steroidy

progesteron i estrogeny

pod kontrolą LH

CYKL JAJNIKOWY

Jajowód

Lejek ze strzępkami

Bańka (7 – 8 cm)

Cześć maciczna (0,6mm)

Cieśń (4 cm)

Błona śluzowa

Błona mięśniowa

Błona surowicza

v Błona śluzowa Ønabłonek jednowarstwowy walcowaty § komórki urzęsione § komórki wydzielnicze Øbłona śluzowa właściwa v Błona mięśniowa § wewnętrzna – okrężna warstwa miocytów gładkich § zewnętrzna – podłużna warstwa miocytów gładkich v Błona surowicza – listek otrzewnej pokryty mezotelium

Jajowód

Funkcja ü transport plemników z macicyü zapłodnienie komórki jajowej w bańceü udział w kapacytacji plemnikówü odżywianie transportowanego zarodka

Estradiol • nasila ruchy perystaltyczne jajowodu – max. okres

okołoowulacyjny

Progesteron• zwiększa aktywność sekrecyjną komórek

wydzielniczych– Kapacytacja – Odżywianie zarodka– Regulacja wzrostu zarodka

• zwiększa aktywność komórek urzęsionych

Jajowód – zmiany zależne od steroidów płciowych

Macica

Trzon

Szyjka

ØBłona śluzowa (endometrium)§ nabłonek jednowarstwowy walcowaty ü nieliczne komórki urzęsione ü komórki wydzielnicze § blaszka właściwa błony śluzowej ü warstwa czynnościowa ü warstwa podstawna

ØBłona mięśniowa (myometrium) § w-wa podśluzowa (wewnętrzna) –

podłużny układ miocytów gładkich § w-wa naczyniowa (środkowa) –

bogato unaczyniona, okrężny i spiralny układ miocytów gładkich (najgrubsza) § w-wa nadnaczyniowa (zewnętrzna) –

podłużne i okrężne ułożenie miocytów gładkich

ØBłona surowicza (perimetrium)

Światło macicy

Nabłonek Kapilary Gruczoły

Sinusoidy Tkanka łączna zrębu

Tętnice spiralne

Tętnice proste

Żyła endometrium

Tętnica promienista

Tętnica łukowata

Tętnica maciczna

Mięśnie gładkie

Cykl miesiączkowy (menstruacyjny)

Cykl menstruacyjny

Faza menstruacyjna• Spadek poziomu

progesteronu • Obkurczenie tętnic spiralnych• Ischemia i zmiany

nekrotyczne w warstwie czynnościowej

• Pękanie ścian naczyń• Złuszczenie niedokrwionej

warstwy czynnościowej

Szyjka macicy Dolna cześć macicy wnikająca do pochwy

Nabłonek: Øjednowarstwowy walcowaty Øwielowarstwowy płaski nierogowaciejący

Gruczoły

Gruczoły szyjki macicy

• Estradiol – obfity, przezroczysty, wodnisty, rozciągliwy śluz

• Progesteron – mniej obfity, gęsty, nieprzejrzysty śluz

Pochwa

ØBłona śluzowaØBłona mięśniowa ØPrzydanka

ü Nabłonek wielowarstwowy płaski § warstwa podstawna § warstwa pośrednia § warstwa powierzchowna

• Faza follikularna - estradiol– Pogrubienie nabłonka (odnowa warstwy powierzchownej)– Synteza i gromadzenie glikogenu w komórkach nabłonka – Przesączanie przez nabłonek w trakcie stymulacji

erotycznej• Faza lutealna - progesteron

– Złuszczanie warstwy powierzchownej nabłonka

Pochwa – zmiany zależne od steroidów płciowych