ugovor o radu2

8/13/2019 Ugovor o Radu2

1/56

Fakultet pravnih nauka

Specijalistiki rad

Radno pravo

Ugovor o radu, pojam i osobine

Kandidat: Mentor:

SejfiOsmo Doc.dr. MandiMlaen

Banja Luka, 2009.


2/56

2

SADRAJ

UVOD ..............................................................................................................................................41. OSNOVNE NAPOMENE O UGOVORU O RADU ...............................................................71.a. Svrha ugovor a o radu pravni osnov radnog odnosa ...............................................................71.b.Pravna priroda ugovora o radu.................................................................................................102. DEFINICIJA I ELEM ENTI UGOVORA O RADU..................................................................123. ZAKLJUENJE UGOVORA O RADU ................................................................................154. IZMJENE UGOVORA O RADU ..........................................................................................185. RAZLIKOVANJE UGOVORA O RADU OD SLINIH UGOVORA ...............................196. VRSTE UGOVORA O RADU ..............................................................................................216.a. Ugovor o radu na odreeno i neodreeno vrijeme ..................................................................216.b. Zakljuivanje ugovora o obavljanju pripravnikog staa .......................................................246.c. Ugovor o radu s p robnim radom .............................................................................................256.d. Ugovor o radu na nepuno radno vrijeme ................................................................................26 6.e. Ugovor o radu sa zaposlenikom koji se upuuje na rad u inostranstvo ..................................266.f. Ugovor o radu sa stranim dravljanima...................................................................................277. NEKI ASPEKTI UGOVORA O RADU SA SUDSKOM PRAKSOM .................................307.a. Ugovor o radu na odreeno i neodreeno vrijeme ..................................................................307.b. Prijenos ugovora o radu na novog poslodavca........................................................................32

7.c. Pravo na p lau kao osnovno pravo zaposlenika po osnovu ugovora o radu ...........................338. PRESTANAK UGOVORA O RADU....................................................................................388.a. Otkaz ugovora o radu kao najei uzrok prestanka ugovora o radu......................................399.PRILOZI .....................................................................................................................................43


3/56

3

9.a. Obrazac ugovora o radu 43

9.b. Ugovor o radu /primjer/49

10. ZAKLJUAK 5111.BIBLIOGRAFIJA ...55


4/56


5/56

5

se javljao u postupku zasnivanja radnog odnosa kao zavrni i glavni osnov za uspostavljanje

bilateralnog pravnog odnosa.

Radi se o ravnopravnim strankama koje sklapaju ugovor sa unaprije dpoznatim pravima i

obavezama jedne i druge strane.

Takoer treba podsjetiti da u pravnoj teoriji egzistira i shvatanje da je odluka o izboru akt

uslovnog karaktera, jer je proizvoenje pravnih efekata ovog akta vezano odgodnim

(suspsenzivnim) uslovom, koji je prihvaen i od st rane organizacije i od kandidata, a sastoji se u

obavezi kandidata da stupi na rad kad odluka o izboru postane konana, ako odlukom nije

drugaije odre

eno. Ukoliko ovaj uslov ne bude ispunjen, tj. izabrani kandidat ne stupi na rad,

donesena odluka k ao akt uslov ne porizvodi p ravno dejstvo i samtra se kao da nije donesena.

U Republici Srpskoj, do stupanja na snagu posljednjeg Zakona o radu, o zasnivanju radnog

odnosa sa radnikom rjeenje je donosio direktor. Dakle, radni odnos se zasnivao rjeenjem, a ne

odlukom. Meutim, bez obzira na ovu promjenu u nazivu akta kojim se z asniva radni odnos,

moe se konstatovati da je sve ono to je navedeno u odluci o izboru, vrijedilo i za rjeenje o

zasnivanju radnog odnosa.1

Nakon ovog perioda marginalizacije ugovora o radu, u naem se zakonodavstvu konano

donoenjem novih zakona o radu ugovor o radu istie i dobija mjesto koje zasluuje te postaje

pravni osnov za zasnivanje radnog odnosa.

Iako zakoni o radu kvantitativno nisu opirni, smatram da je njima sasvim kvalitetno regulisana

materija radnih odnosa, ali i ugovora o radu. Za pojedinost i postoje akti nie pravne snage:

kolektivni ugovori ( opi i granski), pravilnici kod poslodavca, ...

U radu u iznijeti pojam i osobine ugovora o radu, ali i brojne aspekte koji su moda zanemareniu teoriji, a relevatni su za ovu oblast (razlikovanje od drugih, slinih ugovora, praktine

primjere) te sudsku praksu.

1Gradaevi Sijeri Jasminka, Dedi, Sead, Radno pravo, Sarajevo, 2005. godina, str 212


6/56

6

Ono to je zanimljivo je da danas poslodavci u privatnom sektoru i pored zakonske obaveze o

zakljuenju ugovora ili davanja izjave o istom od strane poslodavca, izbjegavaju zaklju enje o

radu. Time sebi tede novac, jer za radnike nisu duni plaati doprinose, ali i nisu odgovorni za

uslove, odnosno neuslove u kojima radnici rade, slobodno vrijeme i sve ostale pogodnosti koje

im donosi nepotpisivanje ugovora.

Svakako da se radi o protuzakonitim akcijama, ali naalost, ne postoje dovoljno jake institucije

drave koje bi stale u kraj ovakvoj samovolji.

Takoer, uz rad u priloiti i relevatne zakonske odredbe o ovoj materiji.


7/56

7

1.OSNOVNENAPOMENE OUGOVORUO RADU

1.a.Nastanakisvrhaugovoraoradupravniosnovradnogodnosa

Ugovor o radu ima dug istorijski razvoj od vremena robovlasnikog drutva pa sve do

savremenog doba. Po svojoj sutini, ugovor o radu je neodvojiv od radnih odnosa. Veliko je

pitanje da li se mioe govoriti o ugovoru o radu u robovlasniko vrijeme. U rimskom pravus u

postojali ugovor i o radu koji su bili bitno razliiti po svom znaenju od ugovora o radu

savremenog doba. Ugovore vezane za rad mogli su zakljuivati iskljuivo slobodni ljudi.

Obzirom da nedostaje bitan element: sloboda zakljuivanja ugovora, u tom se vremenu nem oe

govoriti o ugovoru o radu u dananjem kontekstu.

U feudalnom drutvu postojali su cehovski odnosi koji su po svojoj sutini statusnog, ane

obligacionog karaktera. Tek u buroarskom drutvu se moe govoriti o punoj primjeni ugovora

or adu koji se u samom poetku javlja u obliku ugovora o najmu.

Kao dokument koji regulie uzajamne odnose formalnopravno jednakih stranaka, neposredno jeuticao na promjene i razvoj radnih odnosa uopte2.

O pravnoj prirodi ugovora o radu i njegovim shvatanj ima bie rijei kasnije.

Zakonom i njegovim izmjenama i dopunama odnosi izmeu p oslodavca i zaposlenika ureuju se

u skladu sa promjenama u drutvu. Proces privatizacije i provoenje koncepta trinog

privreivanja uticali su na pojmovno odreenje samog radnog odnosa.

Tako je zakonom izmijenjena pravna priroda radnog odnosa, poto se radni odnos t ransformisaoi ima sve karakteristike ugovornog odnosa. To je odnos izmeu dvije ugovorne strane od kojih je

jedna poslodavac, a druga zaposlenik. Ugovorne strane zakljuuju ugovor o radu.

Zakljuenjem ugovora o radu zasniva se radni odnos izmeu ugovornih strana i utvruju njihova

2Mandi, Mlaen, Radno pravo, Banja Luka, 2007.godina, str 14


8/56

8

prava i obaveze koje moraju biti u skladu sa ovim zakonom, kolektivnim ugovorom i

pravilnikom o radu.

Radni odnos predstavlja pravni odnos utemeljen na ugovoru izmeu poslodavca i zaposlenika.

Analizirajui koncep t radnog odnosa kroz due vrijeme, moe se konstatovati (kao to sam

izloio u uvodnim napomenama) da se prilagoavao promjenama u drutveno- ekonomskom

sistemu. Novim zakonima radni odnos je definisan kao odnos koji ima sve karakteristike

ugovornog odnosa. To je odnos izmeu ugovornih strana od kojih je na jednoj strani poslodavac,

kao vlasnik sredstava i kapitala, a na drugoj zaposlenik kao posjednik radne snage.

U okviru ovako koncipiranog radnog odnosa ugovorne strane nastoje da to povoljnije ostvaresvoje ciljeve i interese to naroito dolazi do izraaja prilikom zakljuivanja ugovora o radu

izmeu poslodavca i zaposlenika.

Iako Zakonom nije definisan iz onog to sam ve izloio, proizilazi da radni odnos predstavlja

ugovorni odnos izmeu poslodavca i zaposlenika utemeljen na zakljuenom ugovoru o radu

kojim se utvruju prava i obaveze ugovornih strana, u skladu sa zakonom, kolektivnim

ugovorom i pravilnikom o radu.

Ugovor o radu, kako sam naglasio, ima znaaj pravnog osnova za zasnivanje radnog odnosa, ali

se to ini u granicama ovlatenja odreenih p ropisima i kolektivnim ugovor ima.

Prema tome, vidljivo je da ugovor o radu treba odvajati od r adnog odnosa, jer prava i obaveze iz

radnog odnosa ne moraju uvijek da nastaju zakljuivanjem ugovora, vekasnijim stupanjem na

rad.

Osim toga, norme koje reguliu sadrinu radnog odnosa, razlikuju se od normi opeg

ugovorno g prava, pa se zbog toga ove norme primjenjuju po principu supsidijariteta. Kao i

druga pozitivna prava i nae pozitivno pravo sadri vie principa koji su posebne prirode i

odnose se samo na radne odnose.

Ugovor o radu kao pravni posao susreemo u svim oblastima prava kao osnov za nastajanje

pravnih odnosa, jer se ugovor kao p ravna osnova razvio u najgipkiji ist rument uope, pa je i u


9/56

9

radnom zakonodavstvu ugovor o radu najei pravni posao materijalizacije saglasnosti volja

subjekata radno g odnosa.

M eutim, bez obzira na eventualne pretenzije da se ugovor m o radu obuhvati to vei broj

pitanja iz radnog odnosa, ipak se r adni odnos ne moe sa njim izjednaavati. Radni odnos je

uvijek jedan status koji u sebi obuhvata niz sloenih i veoma razliitih pravnih odnosa (prava,

obaveza, odgovornosti) pa se zbog toga ugovor o radu javlja kao instrument za sticanje tog

statusa.3

3Gradaevi Sijeri, Jasminka, Ugovor o radu u naem random zakonodavstvu, Godinjak pravnog fakultet a u

Sarajevu, 1998. godina, str. 157


10/56

10

1.b.Pravnaprirodaugovoraoradu

Ugovor o radu kao dokument, izraava i elemente dobrovoljnosti i elemente konsenzualnosti,

ali i elemente oneroznost i (teretan, naplativ), bilateralnosti i razmjene.

U savremenim radnim zakonodavstvima ugovor o radu se udaljio od klasinog pojma ugovora

zasnovanog na pricipu autonomije volja, gdje se volja pojedinaca proglaava za izvor prava.

Naime, ugovor o radu je najraniji tip ugovora gdje se ne vlada po naelima ravnopravnosti i

slobode ugovaranja. Ova naela de facto ne vae za ovaj ugovor, tj. sloboda ugovaranja u

pogledu zatite minimalnih prava posloprimaca se ograniava radnim zakonodavstvom.

Drugim rijeima, heteronomni i autonomni akti, sa kojima ugovor o radu mora biti u saglasnosti,

reguliu sadrinu prava i obaveza iz radnog odnosa, a ugovorom o radu se ta prava mogu

proiriti.

Prema tome, ugovor o radu se ne moe podvesti u svemu pod norme obligacionog prava te

predstavlja sui generis ugovor radnog zakonodavstva.

M oderna teorijska ist raivanja usmjerena su na razmatranje

1. Problema pravne prirode ugovora o radu sa raznih aspekata (ekonomskog, socijalnog,politikog, moralnog, p siholokog, socioloko g) i

2. Istraivanje pravnih aspekata poev od njegovog pojma, razlikovanja od drugih ugovora,tehnike konstrukcije i slino.

U tom smislu, u radno - pravnoj doktrini, u govor o radu se po svojoj pravnoj prirodi shvatao ili

se jo shvata kao:

Autonomna kategorija, odnosno ugovor o radu je ugovor razmjene, ali s tim da strankeimaju odgovornu autonomiju razliitog obima, to zavisi o ogranienosti ove autonomije

kogentnim normama ili pravilima dispozitivne prirode,

Ugovor o radu je infiltriran s nizom ascoijativnih elemenata,


11/56

11

Ugovor o radu odraava antimoniju izmeu ugovora i institucije, tj. radi se preteno ostatusnom odnosu, ugovor o radu u najveem broju sluajeva, je adhezioni ugovor, jer

dovodi do parakontraktualnih situacija,

Ugovor o radu je akt uslov, a ne pravni posao jer se njime odreuju uslovi primjeneodreenih asptraktnih (zakonskih) pravila, kolektivnih ugovora i td.4

Neophodno je jo jednom naznaiti da se u svim savremenim zakonodavstvima ugovor o

radu regulie kao poseban sui generis ugovor, ija su sadrina i zakljuivanje regulisani

normama radnog zakonodavstva.

Takoer, u teoriji je sp orno moe li ugovor o radu biti pravni izvor.

Prema jednom miljenju radnim se ugovorom posloprimac obavezuje staviti na raspolaganje

poslodavcu vlastitu radnu aktivnost , a ovaj se obvezuje plaati posloprimcu nagradu. Ovdje se

ugovor sastoji od line radne inidbe i n aplatnosti.

Prema drugom miljenju radni ugovor nastaje kad se jedna osoba obavee raditi za raun i pod

nadzorom druge osobe za plau. Ovdje se sastoji od line inidbe rada, naplatnosti i

podreenosti. Uporedbom graanskopravnih i radnopravnih definicija proizlazi da je razlikajedino u elementu podreenosti radnog ugovora. U pravilu, prihvatljivija je definicija radnog

prava koja ukljuuje tri bitna elementa ( o njima u nastavku rada).

Oni koji poriu radnom ugovoru svojstvo pravnog izvora smatraju da izvor mogu biti jedino

opa i apstraktna pravila koja stvaraju normativne uinke za tree. Radni ugovor p o njima st vara

pojedinana i konkretna prava i obaveze te je izvor prava i obveze a ne pravnih pravila.

Oni koji smatraju da je r adni ugovor pravni izvor navode da je za pojam izvora bitno da ureuje

radne uslove i druge sadraje koji nisu regulisani drugim izvorima i da ureuje tu oblast

povoljnije za radnike od drugih izvora. Po tom je miljenju bitno za pravni izvor da stvara

pravila koja vr ijede za ugovorn e stranke, a ne samo za tree, tj. radnim se ugovorom stvara

pojedinano radno pravo

4Govi, Iris, Marinkovi Draa, Duanka, Ugovor o radu, Zagreb, 2003. godina, str 78.


12/56

12

2.DEFINICIJAIELEMENTIUGOVORAORADU

Ako se neko obavee da radi za nekoga drugoga, uslijedie ugovor o radu. Ovaj ugovor je

obostrano obavezujui, jer obje ugovorn e strane ( poslodavac i zaposleni) imaju kako prava tako

i obaveze.

Glavna obaveza poslodavca sastoji se u tome da isplati platu a zaposlenog da ispuni svoje radne

obaveze.

Ugovor o radu se obino definie kroz tri elementa: element rada, element zarade i element

subordinacije.

Ugovor o radu regulie prava i obaveze zaposlenog i poslodavca, koje nisu propisane

obavezujuim zakonskim normama ili kolektivnim ugovorom (ove obavezujue odredbe ne

mogu se mijenjati ugovorom).

Ugovorom o radu smatra se dakle, ugovor na osnovu kojeg se zimeu radnika (uposlenika,

posloprimca) i poslodavca , u skladu sa zakonom, zasniva radni odnos.

Najvanije karakteristike radno g ugovora su:

Lina ovisnost zaposlenog (naredbodavno pravo poslodavca) Lina radna obaveza Stalna ovisnost Radna obaveza na vrijeme a ne na postizanje odreenog rezultata Sredstva za rad obezbijeuje poslodavac Ekonomska ovisnost zaposlenog Zaposleni je ukljuen u unutranju organizaciju preduzea5

5Internet, www.ak-sbg.at (17.1.2009)


13/56

13

Ugovor o radu se zakljuuje u pismenom obliku i sadri podatke o:

o nazivu i sjeditu p oslodavcao imenu, prezimenu, strunoj spremi i prebivalitu, odnosno boravitu radnika

o datumu stupanja radnika na rad

o radnom mjestu na kome se radnik zapoljava i mjestu rada, duini radnogvremena

o plati, i drugim novanim naknadama

o trajanju ugovora i rokovima za otkazivanje ugovora

o duini godinjeg odmora i dr. p itanjima

Zakon o radu odstupa od uobiajenih zakonskih rjeenja (ugovor sklopljen protivno zakonom

predvienoj formi pravno je nevaljan- l.70 ZOO6), propisuje pisanu, ali i usmenu formu, a kada

ugovor o radu nije sklopljen u pisanom obliku,poslodavac je duan zaposleniku uruiti pisanu

potrdu (izjavu) o sklopljenom ugovoru koja zamjenjuje sam ugovor pa mora sudravati sve ono

to je propisano kao obavezni sadraj pisanog ugovora o radu.Odsutnost pisane forme ne utie na

postojanje i valjanost tog ugovor a iako ZoR insist ira na pisanom tragu sklopljenog sporazuma -

propust p oslodavca da s zaposlenikom sklopi pisani ugovor o radu ili mu izda pismenu potvrdu

ipak znai da je ugovor o radu valjan i sklopljen na neodreeno vrijeme (l.21.a.ZoR F BiH).

Prilikom zakljuivanja ugovora o radu, poslodavac ne moe traiti od radnika podatke

koji nisu u neposrednoj vezi sa poslovima koje radn ik treba da obavlja.

Ugovorom o radu moe se p redvidjeti probni rad radnika, koji moe iznositi najvie tri

6Zakon o obligacionim odnosima Federacije BiH, Slubene novine Federacije BiH, br oj: 29/03


14/56

14

mjeseca, izuzetno se moe produiti za jo t ri mjeseca.

Poslodavac moe sa radnikom zakljuiti ugovor o radu sa punim i nepunim radnim

vremenom. Ugovor o radu treba r azlikovati od u govora o djelu. Kod u govora o radu b itan je sam

rad, a kod ugovora o djelu rezultat rada (djelo), no o tome u nastavku rada.

Kod ugovora o radu utvruje se naknada koja se radniku isplauje u utvrenim

vremenskim intervalima, a kod ugovor a o djelu, izvrilac posla dobija nagradu za izvreno djelo

odjednom.


15/56

15

3.ZAKLJUENJEUGOVORAO RADU Sva tri zakona o radu u Bosni i Hercegovini posveuju posebne glave zakljuivanju ugovora o

radu: Zakon o radu Federacije Bosne i Hercegovine7l. 14.-24.,Zakon o radu Republike Srpske8

l. 14.-34. i Zakon o radu Brko Distrikta9l. 10. -17.

Za razliku od druga dva zakona o radu, koja u okviru glava o ugovorima o radu reguliu op a

pitanja, sadraj ugovora, probni rad, ugovor o radu na odreeno i neodreeno vrijeme, podatke

koji se ne smiju traiti, Zakon o radu Republike Srpske10veu naslovu glave se bitno razlikuje,

jer on glasi: Zak ljuivanje i primjena ugovora o radu, a ne samo zakljuivanje ugovora oradu.

Zbog toga se u RS u glavi o ugovorima, pored navedenih odredbi, nalaze i odredbe o upuivanju

radnika na rad u stranu zemlju, provjera osposobljenosti radnika za rukovanje sredstvima rada i

sredstvima zatite na radu, dopunsko osposobljavanje, struno osposobljavanje i usavravanje,

rad pripravnika, volonterski rad, prenos ugovora na novog poslodavca, obavljanje privremenih i

povremenih poslova.

Da bi ugovor o radu, zakljuen izmeu poslodavca i zaposlenika, bio u skladu sa zakonom,

neophodno je ispotovati odreene zakonske pretpostavke koje se utvruju u odgovarajuem

postupku. Taj postupak nije vie strogo formalan, kao to je to bio ranije i odvijao se u neko liko

faza. Postupak zakljuenja ugovora o radu je znatno pojednostavljen, iako se prilikom njegovog

zakljuenja mora voditi rauna o isp unjenju odreenih zakonskih uslova.

Pojednostavljenje postupka i pruanje velike autonomnost i u stipulisanju ugovornih prava i

obaveza ima za cilj prilagoavanje uslovima i potrebama trine ekonomije. To se manifestuje

7Zakon o radu Federacije Bosne i Hercegovine, Slubene novine Federacije Bosne i Hercegovine, broj 43/99, 32/00i 29/03),

8Zakon o radu Republike Srpske, Slubeni glasnik Republike Srpske broj 38/00, 40/00, 38/03 i 66/03)

9Zakon o radu Brko Distrikta BiH, Slubeni glasnik Brko Distrikta BiH, broj 7/00, 8/03 i 33/04)

10 U daljem tekstu ZoR RS i RS


16/56

16

kroz izostavljanje vie radnop ravnih inst ituta. Tako prema propisima koji su na snazi, za

zakljuenje ugovora o radu kojim se zasniva radni odnos, nije predvieno obavezno raspisivanje

oglasa ili konkursa, sem kada je to predvieno posebnim zakonom.

Ve iz dosadanjeg izlaganja, moe se zakljuiti da zakljuivanje ugovora o radu predstavlja

osnovnu pretpostavku za zasnivanje radnog odnosa. Tek kada poslodavac i zaposlenik zakljue

ugovor, zaposlenik stupa na rad, a ugovorne strane stiu prava i obaveze koje proizilaze iz

zasnovanog radnog odnosa, ureene zakonima, kolektivnim ugovorom, pravilnikom o radu i

ugovorm o radu.

Izostavljanjem niza formalnosti prilikom zakljuenja ugovora o radu, zakonodavac je pri

ureivanju odnosa izmeu poslodavca i zaposlenika dao iroku autonomnost ugovornim

stranama. Njihova volja mora b iti jasno i nedvosmisleno izraena u ugovoru, kako bi se izbjegle

dileme i eventualni sp orovi.

Ugovor o radu zakljuen izmeu poslodavca i zaposlenika, da bi bio u skladu sa zakonom mora

ispunjavati odreene uslove.

Ti uslovi se odnose na godine ivota zaposlenika i njegovu opu zdravstvenu sposobnost.

Izmijenjenom odredbom iz lana 15 ZoR-a FBiH predvieno je da se ugovor o radu ne moe

zakljuiti sa licem koje nije navrilo 15 godina ivota.

Samo lice izmeu 15 i 18 godina ivota (maloljetnik) moe se zaposliti pod uslovom da od

ovlatenog ljekara ili zdravstvene ustanove pribavi potvrdu kojom dokazuje da ima opu

zdravstvenu sposobnost za obavljanje poslova radnog mjesta.

Ovo su opi uslovi koji se moraju ispuniti da bi se zakljueni ugovor o radu smatrao pravno

valjanim.

U odnosu na ivotnu dob, zakonima je utvrena granica ivota lica da bi moglo zakljuiti

ugovor o radu. Ovaj uslov je ispunjen ako je lice navrilo 15 godina.

Lice koje nije navrilo ovu ivotnu dob ne moe zakljuiti ugovor o radu. Isp unjenje opih

uslova u sutini ima zatitni karakter. Prije svega, eli se obezbjediti da poslove obavljaju


17/56

17

psihiki i fiziki sposobna lica i da se obavljanje odreenog posla nee negativno odraziti na

njihov razvoj.11

U vezi sa uslovom starosne dobi, vano je naglasiti da pojedine poslove ne mogu obavljati ni lica

starija od 15 godina ako je to posebnim propisom ureeno. Na koji nain se dokazuje starosna

dob lica ko je treba da zakl jui ugovor o radu, u zakonima nije propisano.

11 Dekovi, Mehmed, Zakon o radu sa komentarom, Sarajevo, 2004. godina, str 50


18/56

18

4.IZMJENEUGOVORAO RADU

Zakon o radu p oiva na naelu stabilnosti ugovora o radu, a imajui u vidu da je ugovor o radu

dvostrano obavezujui, to znai da se moe mijenjati samo saglasnom voljom obiju ugovornih

strana: poslodavca i zaposlenika, odnosno na sve bitne sastojke ugovora o radu.

M oe se mijenjati u cjelini ili djelomino / sklapanjem novog ugovora s izmijenjenom sadrinom

ilidopunom ugovora kojim e se izmijeniti sadraj pojedinih ugovorenih odredbi.

Ukoliko je u ugovoru o radu umjesto odredbi vezanih za godinji odmor, otkazne rokove, radnovrijeme, ugovoreno upuivanje na odgovarajue zakone kolektivne ugovore ili pravilnike o radu

koji ureuju ta pitanja izmjenom zakona, kolektivnih ugovora ili pravilnika o radu mijenjaju se i

ugovorne odredbe.12

U situaciji kada poslodavac zbog poslovnih ili osobnih razloga ima p otrebu da izmijeni ugovor o

radu, a druga ugovorna strana, zaposleni se protivi izmjenama ugovora o radu, ne postoji

mogunost jednostrane izmjene ugovora o radu. U tim situacijama poslodavac moe ostvariti

izmjenu u govora o radu jedino kroz institut otkaza s ponudom izmijenjenog ugovora o radu.

12 Op cit (Dedi, Gradaevi-Sijeri), str 347


19/56


20/56

20

3. Ugovor o punomostvu i ugovor o radu razlikuju se po tome to u punomostvu jednolice se ovlauje (punomonik) od strane drugog lica (vlastodavca) da izvri ili obavi

jedan ili vie pravnih poslova za njegov raun i u njegovo ime i to bez ukljuivanja u rad

kod vlastodavca i bez subordinacije.

4. Ugovor o ortakluku kao obligacioni, konsenzualni i teretni ugovor razlikuje se odugovora o radu po cilju, jer je on jednostrano odreen, a sredstva rada pripadaju

poslodavcu. Posebna je razlika u r iziku. Dakle, razlika je u situaciji, nagradi i

uestvovanju u podjeli dobiti i gubicima.


21/56

21

6.VRSTE UGOVORAORADUVrste ugovora o radu u zakonima o radu BiH su slijedee:

- Na neodreeno / odreeno vrijeme

- Ugovor o obavljanju pripravnikog staa - ugovor o radu s pripravnikom

- Ugovor o radu s probnim radom

- Ugovor o radu s nepunim radnim vremenom

- Ugovor o radu sa zaposlenikom koji se upuuje na rad u inozemstvo

- Otkaz s ponudom izmijenjenog ugvora o radu

- Ugovor o radu sa stranim dravljaninom

6.a.Ugovororadunaodreenoineodreenovrijeme

U zakonima BiH predvieno je da se ugovor o radu zakljuuje na odreeno i neodreeno

vrijeme. Zakljuenjem ugovora o radu na neodreeno vrijeme zaposleniku se osigurava rad kroz

dui vremenski period, odnosno sve dok ne nastupi jedan od sluajeva prestanka ugovora o radu.

Radni odnos zakljuenjem ugovora na neodreeno vrijeme nije vremenski ogranien u pogledu

njegovog trajanja. Zakljuenjem ovog ugovora, zaposlenicima se vie ne obezbjeuje niti im se

osigurava obavljanje odreenih poslova kod poslodavca na nain kako je to bilo ranije

regulisano. Ovo iz razloga to radni odnos prestaje na f leksibilniji n ain14. U teoriji se smatra da

e fleksibilna priroda ugovora o radu i mogunost njegovog lakeg raskida povoljno uticati na

produktivnost , ostvarivanje boljih rezultata rada, poboljanje discipline na radu, bolje koritenje

radnog vremena, te podizanje kvaliteta i kvantiteta na vei nivo. Takvim pristupom radu i

zaposlenik i poslodavac e doi u poziciju da na zadovoljavajui nain ostvaruju svoje interese.15

14 Op cit Mandi

15 Op cit (Dekovi)


22/56


23/56

23

Upravo takvi postupci su onemogueno mogunou preratanja ugovora o radu na odreeno

vrijeme u ugovor o radu na neodreeno vrijeme

Uslov je dakle da poslodavac i zaposlenik zakljue jedan ili uzastopne ugovore o radu na

odreeno vrijeme, u trajanju duem od dvije godine bez prekida. Pod prekidom se ne smatra

vrijeme provedeno na

godinjem odmoru, bolovanju, poroajnom odsustvu , odustva sa rada u skladu sa kolektivnim ugovorm ili zakonom o radu, period izmeu otkaza ugovora o radu i dana povratka na radno mjesto na osnovu odluke

suda ili drugog organa u skladu sa zakonom, kolektivnim ugovorom, pravilnikom ili

ugovorom o radu,

odustva s posla uz saglasnost poslodavca, vremenski period od 15 dana izmeu ugovor a o radu sa istim poslodavcem, osim ako

kolektivnim ugovorom nije drugaije odreeno.

Upravo ova posljednja odredba je predmet zloupotrebe dananjih poslodavaca. Zloupotreba se

manifestuje tako to poslodavci naine izmeu isteka jednog ugovora o radu i potpisivanja novog

ugovora o radu na odreeno vrijeme, pauzui od 16 ili vie dana, ime se gubi kontinuitet radnog

odnosa.


24/56

24

6.b.Zakljuivanjeugovoraoobavljanjupripravnikogstaa

Poboljanje kvalifikacione strukture u svim oblastima privrednog i drutvenog sistema, te

sticanje iskustva i osposobljavanje za samostalan rad mladih i kolovanih kadrova na odreenim

poslovima i radnim zadacima provodi se kroz zakljuivanje ugovora o obavljanju pripravnikog

staa.

Ovaj ugovor se zakljuuje na onoliko vremena koliko traje pripravniki sta propisan za

zanimanje na koje se odnosi.

Ugovor o obavljanju pripravnikog staa koji zakljuuju poslodavac i pripravnik po svojoj

prirodi je formalan i mora se zakljuiti u pismenoj formi, u suprotnom se ne smatra pravno

valjanjim.

Kopiju ugovora poslodavac dostavlja nadlenoj slubi za zapoljavanje u odreenom roku.

Pripravnikomse smatra lice sa zavrenom srednjom ili viom kolom, odnosno fakultetom,

koje prvi put zasniva radni odnos u tom zanimanju, a koje je prema zakonu obavezno poloiti

stru

ni ispit ili mu je za rad u zanimanju za koje je stekao odgovaraju

i stru

nu kvalifikacijupotrebno prethodno radno iskustvo.

Vesam istakao da se ugovor o obavljanju pripravnikog staa zasniva na odreeno vrijeme. To

je vrijeme koliko t raje pripravniki sta propisan za zanimanje na koje se odnosi.

U toku obavljanja pripravnikog staa, pripravnik ima pravo na novanu naknadu, ali ne i na

plau. Tako prema federalnim rjeenjima pripravnika novana naknada iznosi najmanje 80%

najnie plae. Ukoliko postoje uslovi, naknada moe biti i vea.

U toku obavljanja pripravnikog staa poslodavac osigurava pripravnika za sluaj povrede na

radu i profesionalne bolesti, dok zdravstveno osiguranje osigurava nadlena sluba za

zapoljavanje.

Pripravnik takoer ima pravo i na odmor u toku radnog dana i sedmini odmor. Na godinji

odmor p ripravnik nema pravo jer se ne smatra zaposlenikom.


25/56

25

6.c.Ugovororadusprobnimradom

Radne sposobnosti zaposlenika, kako strune, tako i radne ( radne navike,...) mogu se

provjeravati i putem probnog rada, tj radnog odnosa sa probnim radom.

Smisao probnog rada jeste da poslodavac utvri da li je zaposlenik sposoban za obavljanje

poslova odreenog radnog mjesta, odnosno da i zap oslenik procijeni da li mu rad na datom

radno mjestu odgovara.

U teoriji su prisutna tri stajalita o prirodi ugovora o p robnom radu

1. ugovor o probnom radu je privremeni, odnosno prethodni ugovor, koji ima za cilj daocijeni strunu i radnu sposobnost zaposlenika pa tek u sluaju pozitivnog ishoda dolazi

do zakljuenja ugovora o radu. Osnovna slabost ove koncepcije je vezana za injenicu da

ugovorne strane u praksi nikada ne zakljuuju nov i ugovor ako je probni rad ocijenjen

pozitivnim, nego se radni odnos nastavlja na temelju p rvobitnog ugovora.

2. Druga koncepcija smatra da je ugovor o probnom radu osnov za radni odnosusp ostavljen pod suspenzivnim uslovom ( da ocjena na probnom radu bude pozitivna),

tako da uspostavljanje radnog odnosa nastupa od momenta realizacije ovog uslova.

3. Trea koncepcija, kao najtanija u pogledu p ravne prirode ugovora o p robnom radu, stojina stanovitu da se ugovorom o probnom radu radni odnos uspostavlja pod raskidnim

uslovom. Dakle, radni odnos je zasnovan od momenta zakljuivanja ugovora o r adu, to

nadalje znai da od tog momenta za zaposlenika i za poslodavca nastupaju prava i

obaveze. Ako probni rad bude pozitivno ocijenjen, raskidni uslov nije ostvaren, a u

sup rotnom jeste.

Probni rad ne moe trajati due od 6 mjeseci . Pri tome zaposlenik ima sva prava iz radnog

odnosa u skladu sa radnim mjestom koje obavlja u tom vremenskom periodu.


26/56

26

6.d.Ugovororadunanepunoradnovrijeme

Ugovor o radu se moe potpisati i sa radnim vremenom kraim od punog radnog vremena

(najdue 40 sati sedmino). Ovo vrijeme se naziva nepuno radno vrijeme. Zaposlenik koji

zakljui takav ugovor o radu, moe da zasnuje radni odnos sa vie poslodavaca i na taj nain

ostvari puno radno vrijeme, radi ostvarivanja punog obima prava iz radnopravnog statusa.

Poslodavcu je obzirom na ugovornu prirodu radnopravni odnosa, doputeno da jednim od izvora

autonomnog karaktera utvri uslove i nain uvoenja nepunog radnog vremena, kao i obim prava

zaposlenika koji rade krae od punog radnog vremena.

6.e.Ugovororadusazaposlenikomkojiseupuujenaraduinostranstvo

U okviru poslovnih odnosa sa inostranim partnerima poslodavci esto upuuju zaposlenike na

rad u inostranstvo. Da bi se izbjegli eventualni nesporazumi izmeu poslodavca i zaposlenika,

zakonodavac je ranijim odredbama predvidio da se u sluaju ako se zaposlenik upuuje na rad u

inostranstvo, zakljuuje pismeni ugovor o radu prije njegovog odlaska u inost ranstvo. Pored

toga, bilo je predvieno i koje podatke ugovor treba da sadri.

Kasnijim izmjenama, ovakve odredbe nisu predviene.

Prema novim rjeenjima, poslodavac i zaposlenik, prije odlaska zaposlenika na rad u

inostranstvo, moraju postii pisanu saglasnost u vezi sa odre

enim uslovima rada u

inostranstvu. Tako se moraju dogovorit i o:

1. Trajanju rada u inostranstvu,2. Valuti u kojoj e se isplaivati plaa i drugim primanjima u novcu i naturi na koja

zaposlenik ima prava za vrijeme boravka u inostranstvu i


27/56

27

3. Uslovima vraanja u zemlju.16Ova se saglasnost mora postii u pisanoj formi. Ukoliko saglasnost ne sadri sve elemente koje

sam nabrojao, p oslodavac i njegovo od govorno lice ine prekraj prema Zakonu o radu.

6.f.Ugovororadusastranimdravljanima

Strani dravljani i lica bez dravljanstva mogu zasnovati radni odnos u op em reimu radnih

odnosa u naem zakonodavstvu, u naelu pod istim opim i posebnim uslovima koji vae za

domae dravljane, ali moraju ispunjavati i dodatne uslove predviene posebnim zakonom.

Reim radnih odnosa za strance i lica bez dravljanstva se razlikuje (prvenstveno po pitanju

radne dozvole) u entitetima i Distriktu pa u ja izloiti uslove za zakljuenje ugovora o radu sa

strancima na sve tri nivoa.

U Federaciji BiH stranac moe zakljuiti ugovor o radu ili biti angairan iskljuivo na osnovu

radne dozvole, ako ispunjava ope i posebne uslove za zasnivanje radnog odnosa ili radni

angaman.

Prethodno je neophodno da se ispuni dodatni uslov vezan za dobijanje pravovaljane dozvole za

rad.

Time se dozvola za rad javlja kao bitni element od ijeg ispunjenja zavisi pravni osnov radnog ili

ugovornog odnosa stranog zaposlenika kod poslodavca. Preciznije, poslodavac ne moe

zakljuiti ugovor o radu ili ugovor o obavljanju privremenih poslova sa strancem prij enego to

stranac dobije radnu dozvolu.

Vanu karakteristiku reima radnih odnosa sa strancima u FBiH predstavlja prihvatanje principa

prvenstva domaih zaposlenika u odnosu na strane zaposlenike.Ovaj restriktivni pristup posebno

naglaava normativna regulativa, koja stranom zaposleniku u svim fazama izdavanja radne

16 Op cit (bilj 2, lan 22)


28/56

28

dozvole uskrauje aktivnu legitimaciju kako stranke u postupku, tako i sudionika u postupku.

Iskljuivo legitimiran za podnoenje zahtjeva za iz davanje radne dozvole za stranca koji

ima odobrenje za stalno nastanjenje ili privremeni boravak jeste poslodavac.

Institut radne dozvole predstavlja samostalni formalno pravni uslov za sticanje bilo

radnopravnog, bilo ugovornog statusa u situacijama kada se radi o angamanu st ranaca u FBiH.

Uslovi za izdavanje radne dozvole , u skladu sa zakonskim rjeenjima su:

a) Posjedovanje odobrenja za stalno nastanjivanje ili privremeni boravak i

b)

Da me

u nezaposlenim pojedincima ne smije biti domaih zaposlenika koji ispunjavaju

traene uslove za dato radno mjesto ili dati angaman.

Naeno je ogranieno da se radna dozvola izdaje na odreeno vrijeme, a najdue na jednu

godinu. Zakon poznaje i izuzetno izdavanje radne dozvole, no o tome nije potrebno detaljnije

izlagati.

Pozitivno pravni reim radnih odnosa u Republici Srpskoj regulisan je Zakonom o

zapol javanju stranih dravljana i lica bez dravljanstva.17

Zasnivanje radnog odnosa sa st ranim dravljanima vezano je za ispunjenje opih i posebnih

zakonskih uslova. Opi uslovi su isti kao i za domae dravljane (15 godina starosti i

zdravstvena sposobnost), a posebni uslovi uslovljeni su prije svega radom na odreenom radnom

mjestu.

Kao dodatni uslovi, za stranog dravljanina predvieni su:

a) Odobren boravak na teritoriji RS,b) Radna dozvola.

Radnu dozvolu za stranca zahtijeva poslodavac, koji je uz zahtjev duan priloiti i :

a) Dokaz o odobrenom boravku na teritoriji RS, tj.BiH,17 Zakon o zapoljavanju stranih dravljana i lica bez dravljanstva, S lubeni glasnik RS, broj 94/04


29/56

29

b) Naznaku radnog mjesta sa kratkim op isom poslova i uslova koji se trae za obavljanje togposla i

c) Prijavu o potrebnom broju radnika.U pogledu trajanja dozvole, u RS je vremenski period vezan za vrijeme odobrenja boravka, uz

dva izuzetka.

Fizika osoba koja nema dravljanstvo BiH moe u Brko Distriktu18 BiH zakljuiti ugovor o

radu na osnovu radne dozvole koja se izdaje u skladu sa Zakonom o zapoljavanju stranaca19.

Izdavanju radne dozvole prethodi pribavljanje potvrde koju podnosi poslodavac birou zazapoljavanje. Potvrda se izdaje ukoliko meu registrovanim nezaposlenim graanima Distrikta

ne postoji odgovarajui broj kvalificiranih osoba koje ispunjavaju uslove radnog mjesta na koje

poslodavac eli da zaposli stranca.

Pozitivnopravni reim zapoljavanja stranaca u Brko Distriktu BiH predvia odbijanje

izdavanja radne dozvole, posebno u sluajevima kada stranac da netane podatke, lane

dokumente, ali i obavezi izdavanja radne dozvole strancima u poslovima menadmenta u bilo

kojem stranom preduzeu osnovanom u BD na osnovu stranih investicija.

U pogledu trajanja radne dozvole predvieno je da se izdaje na ogranieno vremensko razdoblje,

najdue na jednu godinu, ali da se moe produiti.

18 Internet, www.vladabdbih.gov.ba

19 Zakon o zapoljavanju stranaca, Slubeni glasnik Brko Distrikta BiH, broj 17/02


30/56

30

7.NEKIASPEKTIUGOVORAO RADUSASUDSKOMPRAKSOM20U nastavku rada iznijeu izvode iz sudske prakse i specifinosti ugovora o radu, koji su nastali

povodom ugovora o radu, a do kojih sam doao u strunoj literaturi.

7.a.Ugovororadunaodreenoineodreenovrijeme

Do stupanja na snagu novelirane odredbe l. 19. Zakona o radu FBiH, nije postojala mogunost

prerastanja radnog odnosa na odr eeno vrijeme u radni odnos na neodreeno vrijeme.

Iz obrazloenja:

Naime, prema utvrenju niestupanjskih sudova, tuitelj je u skladu s tada vaeim Zakonom o

osnovnim pravima iz radnog odnosa, zasnovao radni odnos kod tuenika na odreeno vrijeme,

koji mu je po spornom rjeenju prestao. Rjeenje o tako zasnovanom radnom odnosu nije

pobijao, pa kako nije postojala pravna mogunost da radni odnos zasnovan na odreenovrijeme, preraste u radni odnos na neodreeno vrijeme, sudovi su pravilno postupili kada su

odbili tubeni zahtjev, koji se u sutini svodi na uspostavu radnog odnosa na neodreeno

vrijeme.

(Rjeenje Vrhovnog suda FBiH, br.: Rev-268 /02 od 01.06.2004)

Ostvarenjem zakonom propisanih pretpostavki za primjenu l. 18 st. 2 Zakona o radu RS, radniodnos na odreeno vrijeme preobraen je u radni odnos na neodreeno vrijeme po samom

zakonu.

20 S luajevi iz sudske prakse preuzeti iz Radni odnosi i radno zakonodavstvo BiH, Visoko sudsko tuilako vijee,

Sarajevo, 2007.


31/56

31

Iz obrazloenja:

Meu paminim strankama nema spora da je tuilac radio kod tuenog na odreeno vrijeme,

prema prednje pomenutim rjeenjima tuenog. Sporno je - na koji nain se rauna rok od 24

mjeseca rada u prekidima kod poslodavca iz l. 18 st. 2 Zakona o radu. Tuilac taj rok od 24

mjeseca rauna, poev od posljednjeg rjeenja, to jest od dana 31.12.2000.godine o zasnivanju

radnog odnosa unazad od dana donoenja prvog rjeenja o zasnivanju radnog odnosa od

22.05.1998. godine, dok tueni rok od 24 mjeseca rada rauna od dana podnoenja tube,

istiui da od tada (11.01.2002), pa unazad tri godine, to jest do 11.01.l999. godine tuitelj nema

24 mjeseca rada s prekidima, ve23 mjeseca i 6 dana. Po ocjeni ovoga suda, prvostepeni sud je

pravilno primijenio materijalno pravo (l. 18 st. 2 Zakona o radu) kada je sudei o ovom

spornom pitanju naao da je raunajui od posljednjeg rjeenja o zasnivanju radnog odnosa

tuioca na odreeno vrijeme (31.12.2000) unazad 3 godine tuilac radio kod tuenog 24 mjeseca

i da su otuda ispunjeni - istom zakonskom odredbom propisani uslovi za utvrenje da je tuilac

zasnovao radni odnos na neodreeno vrijeme. Ovo stoga, to Zakon o radu predvia takvu

mogunost, a isti zakon se primjenjuje na sporni pravni odnos, iako su uslovi za primjenu

Zak ona o radu, odnosno odredbe l. 18. st. 2. istog zakona, "sticani" prije stupanja na snagu

ovog zakona, tako da je, ostvarenjem tih, zakonom propisanih pretpostavki za primjenu l. 18. st.2. Zakona o radu, radni odnos tuioca na odreeno vrijeme, preobraen u radni odnos na

neodreeno vrijeme, po samom zakonu. Prema izloenom, bez osnova su albeni navodi kojim se

tueni poziva na to da j e Pravilnik o radu usvojen 23.05.2001. godine, jer se kod ovakvog stanja

stvari na predmetni sporni pravni odnos primjenjuje Zak on o radu. to se tie nedostatka

ugovora o radu, u konkretnom sluaju tueni je radni odnos s tuiocem zasnivao u spornom

periodu na osnovu rjeenja o zasnivanju radnog odnosa koja su pravno izjednaena s ugovorom

o radu koji poznaje Zakon o radu. Poslodavac tuioca (tueni) je prema tada vaeem Zakonu o

radnim odnosima s tuiocem zasnivao radni odnos na odreeno vrijeme po osnovu rjeenja koja

su, s obzirom na prednje navedeno, za prav ilnu primjenu materijalnog prava (l. 18. st. 2.

Zak ona o radu) pravno izjednaena s ugovorom o radu, jer se prema tada vaeem Zakonu o

radnim odnosima radni odnos zasnivao s radnikom stupanjem na rad na osnovu rjeenja o

zasnivanju radnog odnosa, jednako kao to se radni odnos s radnikom prema Zakonu o radu

zasniva stupanjem na rad na osnovu ugovora o radu. Pravne posljedice utvrenja da je tuilac


32/56

32

zasnovao radni odnos na neodreeno vrijeme kod tuenog sastoje se u obavezi tuenog da

tuioca vrati na rad i da ga rasporedi na odgovarajue radno mjesto, koje odgovara njegovoj

strunoj spremi i radnoj sposobnosti.

(Presuda Okrunog suda u Banjoj Luci, br.: :297/02 od 27.11.2004)

7.b.Prijenosugovoraoradunanovogposlodavca

Jedno od osnovnih naela po pitanju prijenosa ugovora o radu na novog poslodavca je ouvanjeprava zaposlenih u sluaju transfera u potpunosti ili djelomino radne sredine na novog

poslodavca21

Pojam transfera "prijenos ekonomskog entiteta koji zadrava svoj identitet" sa poslodavca

prethodnika na poslodavca sljednika

Iz sudske prakse:

Nikakvim izmjenama svojih akata tuenik ne moe otkloniti materijalno-p ravne posljedice kojepropisuje Zakon o radu, a koje su utemeljene na preuz imanju konkretnog ugovora o r adu.

Iz obrazloenja:

"Prema ocjeni ovog Suda u konkretnom sluaju pravilno je prvostupanjsko materijalno- pravno

stajalite utemeljeno na dostatno utvrenom injeninom stanju prema kojem je novi tuiteljiin

poslodavac nastavio obavljati poslovnu djelatnost na lokaciji prijanjeg poslodavca, njegovim

sredstvima za rad, te je izriito odreeno meusobnim ugovorom tih pravnih osoba da se prava

iz ugovora o radu konkretnog radnika (tuiteljice) prenose (kao njegova obveza) na tuenika,

kao novog poslodavca.

Takav prijenos prava radnika, odnosno obveza poslodavca utemeljen je na odredbi l. 129.

Zak ona o radu. Prema tome, nikakvim izmjenama svojih akata tuenik ne moe otkloniti

21 Direktiva MOR-a 23/2001


33/56

33

materijalno-pravne posljedice koje propisuje ZR-a, a koje su utemeljene na preuzimanju

konkretnog ugovora o radu. U tom smislu, nebitne su konkretne okolnosti koje su prethodile

preuzimanju konkretnog ugovora o radu, a nebitne su i za realizaciju tuiteljiinih prava u

konkretnim okolnostima, eventualne materijalno-pravne odredbe zakona koje tuenika ne

ovlauju na suavanje radnikih prava u konkretnom sluaju (koja to iskljuuje)."

(upanijski sud u Varadinu, G` -118/03, od 4. II.2003)

7.c.Pravonaplaukao osnovnopravozaposlenikapoosnovuugovoraoradu

Kao jedno od temeljnih i najsloenijih prava iz rada i radnog odnosa, pravo na plau i njene

supstitucije su predmet posebne obrade u radnom pravu BiH. S obzirom na svoj znaaj, pravo na

plau oslonjeno je na meunarodno radno pravo, domae zakonodavstvo, kolektivne ugovore,

autonomno pravo i individualne ugovore o radu. Pravo na plau je temeljni motiv zbog kojeg

zaposlenik s poslodavcem zakljuuje ugovor o radu, tj. zasniva radni odnos i preuzima na sebe

brojne obaveze iz tog pravnog odnosa. Naime, plaa za najvei broj graana BiH je bitan

element materijalne egzistencije njihovih porodica. esto se kao sinonim za plau koristi izraz

zarada.

Sutinski postoji razlika izmeu ovih kategorija, jer zbir svih osnova i mjerila koji nastaje

zbrajanjem na "startnu p lau" ini zaradu.

Osnovno p ravilo u ostvarivanju prava na p lau je njena odre

enost unaprijed. Reim regulisanja

plaa obuhvata sveukupnost pravila koja ureuju odnos izmeu mjere "nagraivanja radnika za

rad" i mjere radnikovog obavljenog rada. Stupanjem na snagu novog radnog zakonodavstva u

oblast i reguliranja i utvrivanja (odreivanja) plaa zaposlenika u BiH, postulirana je obaveza da

se plaa odreuje (utvruje):

a) kolektivnim ugovorom,


34/56

34

b)p ravilnikom o radu i

c) ugovoro m o radu22.

U praksi se ipak primjenjuje kombinirani metod reguliranja p lae, jer se, u sutini, plaa regulira:

(1) zakonskim aktima,

(2) kolektivnim ugovorima,

(3) pravilnikom o radu kao jednim od najnunijih autonomnih opih akata i

(4) ugovorima o radu, a moe i posebnim pravilnikom o plaama i drugim primanjima.

To je vedue vrijeme praksa veih poslodavaca. Zakonom su u istu ravan stavljeni kolektivni

ugovor i pravilnik o radu kada je u pitanju utvrivanje najnie plae, kao i uslova i naina njenog

usklaivanja. Opim kolektivnim ugovorima u BiH (u FBiH zakljuen novi 27.08.2005) najnia

neto plaapredstavlja osnovicu za obraun osnovne plae zaposlenika.

Osnovna plaapredstavlja proizvod najnie neto plae i odgovarajueg koeficijenta sloenosti

poslova koje zaposlenik obavlja. Osnovna plaa je najnii iznos koji se zaposleniku mora

isp latit i za puno radno vrijeme, za posao odgovarajue sloenosti, normalne uslove rada i

rezultate rada.

Najnia cijena rada u FBiH se vezuje u za bruto satnicu koja ne moe biti manja od 2,96 KM,

odnosno neto satnicu koja ne moe biti manja od 1,75 KM (l. 8. st. 1. Opeg kolektivnog

ugovora za teritorij FBIH) ili u RS za odgovarajui procent (50%) u odnosu na prosjenu plau

koju bi radnik ostvario.

Oteani uslovi rada (buka, vlaga, praina, mrane prostorije, rad pri obojenoj svjetlosti, teki

fiziki rad), kao i rad za koji je zakonom prop isana p rimjena sredstava zat ite na radu, kr iterij je

koji utjee na pravo zaposlenika na uveanu osnovnu plau u skladu s kolektivnim granskim

ugovorima. Uveanje osnovne plae vezuje se i za prekovremeni rad, no ni rad, rad na dane

sedminog odmora, kao i za rad u dane praznika, koji su po z akonu neradni.

22 l. 68. ZOR BiH, l. 83-89. ZOR RS, l. 57-63. ZOR BDBiH


35/56

35

Pravo na uveanje osnovne plae ostvaruje se i na osnovu minulog rada, u utvrenim

procentima. Poslodavac kojeg obavezuje kolektivni ugovor ili pravilnik o radu ne moe

zaposleniku ni obraunati, ni isplatiti manju plau od one koja je utvrena kolektivnim

ugovorom, pravilnikom o radu i ugovorom o radu.

Plae se isplauju u periodima koje odredi kolektivni ugovor, pravilnik o radu ili ugovor o radu,

s tim da vremenski periodi ne mogu biti dui od 30 dana. Prilikom svake isplate plae

poslodavac je duan zaposleniku uruiti pismeni obraun plae. Pojedinane isplate plae nisu

javne.

Zaposleniku koji iako nije radio i nije ostvario plau, ali za to nije kriv, u slu

ajevima utvr

enim

zakonom, drugim propisima, kolektivnim ugovorom i pravilnikom o radu pripada pravo na

naknadu plae. U radnom zakonodavstvu BiH23zaposleniku pripada pravo na naknadu plae u

sluaju:

1.p rivremene nesp osobnosti za rad (bolest);

2. za vrijeme koritenja plaenog dopusta;

3. za vrijeme godinjeg odmora;

4. ako odbije da radi jer nisu provedene mjere zatite na radu, usljed ega mu prijeti neposredna

opasnost za ivot i zdravlje;

5. ako ne radi jer je dolo do prekida rada bez njegove krivnje;

6. poroajnog odsustva;

7. za vrijeme dravnih praznika, kao i u drugim sluajevima utvrenim lex specijalis propisima.

Zatita p rava na p lau zaposlenika vezuje se za

(1) fazu reguliranja i

(2) fazu ostvarivanja.

23 l. 68-74. ZRO FBiH, l. 57-63. ZRO BDBiH, l. 83-89. ZRO RS


36/56

36

(1) Zatita plae u fazi reguliranja svodi se na obavezu regulacije plae normama kogentne

naravi, koje se odnose, kako na ureivanje prava zaposlenika na plau, tako i na utvrivanje

mjerila, odnosno osnova, naina obrauna i isplate, te zatitu plaa.

(2) Zatita plae zaposlenika u fazi ostvarivanja prava se obezbjeuje pravilnim i blagovremenim

obraunavanjem, kao i tanim i urednim isplatama, na nain, pod uslovima, u rokovima koji su

utvreni zakonom, kolektivnim ugovorima, pravilnikom o radu i ugovorom o radu. Bitno je da se

zaposleniku isp lata vri:

(1) u odreeno vrijeme,

(2) na odreenom mjestu i

(3) na odreen nain.

to se t ie zatite plae prema vjerovnicima zaposlenika, u BiH se primjenjuje rjeen je koje

kombinira relativnu zabranu i relativnu slobodu obustave, odnosno mogunost obustave na p lau

pod odreenim uslovima. Naime, najvie polovica plae ili naknade plae zaposlenika moe biti

prisilno obustavljena radi isp unjavanja obaveze zakonskog izdravanja, a za sve ostale obaveze

moe se prisilno obustaviti najvie jedna treina plae zaposlenika.

Iz sudske prakse:

Teka finansijska situacija ne oslobaa poslodavca od obaveze plaanja osnovne plae i drugih

primanja prop isanih opim i granskim kolektivnim ugovorima.

Iz obrazloenja:

U reviziji tuena ponavlja navode o svome tekom finansijskom poloaju i prekobrojnosti

uposlenika zbog prestanka rada pojedinih njenih organizacijskih jedinica, s tim da je bitan

revizijski prigovor usmjeren na pravnu nevaljanost granskog kolektivnog ugovora i njegovu

neobaveznost u odnosu na tuene, te da se kolektivni ugovori ne mogu neposredno primijeniti pri

odluivanju o pravima uposlenika. Ovakvi prigovori nisu osnovani. Revizija gubi iz vida da su

kolektivni ugovori neposredni izvori radnog prava u naem pravnom sustavu, kako to

nedvojbeno proistie iz odredbe l. 111. Zakona o radu i da u odnosu na individualne ugovore o


37/56

37

radu djeluju kao zakon, odnosno kao pravna norma kojom se zatiuje minimum prava

uposlenika ispod kojeg se ne moe ii prilikom zakljuivanja ugovora o radu, odnosno prilikom

zasnivanja radnog odnosa, ali ne i kao maksimum, te je mogue ugovoriti sve to je za

uposlenika povoljnije. Kolektivni ugovor, inae, ima svoj normativni dio kao bitni elemenat

ugovora, a uz taj, kao bitni dio moe sadravati i obligacije stranaka koje su sklopile kolektivni

ugovor. Uzimajui u obzir normativnost kolektivnog ugovora, smatra se da je svaki uposlenik,

stupanjem na posao, pristupio i kolektivnom ugovoru, pa iz njega moe crpi ti sva prava, koja su

mu po osnovi rada ili u vezi s radom njime kao minimum osigurana, a to dalje znai da

poslodavac ta prava ne moe umanjiti niti uskratiti, jer ga na to prisiljava obiljeje

normativnosti kolektivnog ugovora. Imajui sve ovo u vidu, sudovi nieg stupnja mogli su svoje

odluke o minimumu prava tuioca kao uposlenika, zasnovati i na neposrednoj primjeni

kolektivnog ugovora i dosuditi tuiocu obim prava ispod kojeg tuenik nije mogao svojim aktima

ii, bez obzira u kakvoj se finansijskog situaciji nalazi, jer se ugovorom o radu ne ugovara

isplata osobnog dohotka, koji je u vrijeme pravnog postojanja zaista ovisio o ukupnom dohotku i

uspjehu u poslovanju, veisplata plae, koja nije ovisna o uspjehu u poslovanju, a egzistira kao

obligacija poslodavca koju on pod prijetnjom prisile mora izvriti.

(Presuda Vrho vnog suda FBiH, br.: Rev-794 /04 od 06.09.2005)


38/56

38

8.PRESTANAKUGOVORAORADU U teoriji radnog prava osnovi prestanka ugovora o radu, mogu se razvrstati u slijedee

kategorije:

1- prestanak radnog odnosa po volji zaposlenika (otkazom ugovora o radu ili sporazumnimraskidom tog ugovora),

2- prestankom radnog odnosa protiv volje zaposlenika (otkaz na inicijativu poslodavca),3- prestanak radnog odnosa po sili zakona i4- sui generis sluajevi prestanka radnog odnosa

Zakonski osnovi prestanka ugovora o radu (p o zakonima entiteta i Distrikta) su slijedei:

1. smrt zaposlenika,2. sporazum poslodavca i zaposlenika,3. kad zaposlenik navri 65 godina ivota i 20 godina staa osiguranja, odnosno 40 godina

staa osiguranja, osim ako su poslodavac i zaposlenik drugaije dogovorili,

4. danom dostavljanja pravosnanog rjeenja o utvrivanju potpune nesposobnosti za rad,5. otkazom ugovora o radu od strane uposlenika ili poslodavca,6. istekom vremena na koje je sklop ljen ugovor o radu n a odreeno vrijeme,7. ako zaposlenik bude osuen na izdravanje zatvorske kazne u trajanju duem od tri

mjeseca danom stupanja na izdravanje kazne,

8. ako zaposleniku bude izreena mjera bezbjednosti, vaspitna ili zatitna mjera u trajanjudue od tri mjeseca danom poetka primjene te mjere i


39/56

39

9. odlukom nadlenog suda koja ima za p osljedicu prestanak radnog odnosa.24

8.a.Otkazugovoraoradukaonajeiuzrokprestankaugovoraoradu

Najei sluaj p restanka radnog odnosa bez volje radnika je otkaz na inicijativu poslodavca,

kada na temelju zakonom utvrenih uslova do prestanka radnog odnosa dolazi jednostranom

odlukom poslodavca. Otkaz ugovora o radu na inicijativu poslodavca je najpotpunije regulisani

osnov za prestanak radnog odnosa u radnom zakonodavstvu BiH.

Zakoni o radu otkaz na inicijativu poslodavca vezuju za odreene pretpostavke: mora postojati

opravdan razlog koji poslodavac mora dokazati, otkaz mora biti u pisanom obliku, mora se

provesti postupak propisan zakonima o radu 25. Poslodavcu, kao i zaposleniku, s obzirom na

posljedice otkaza stoji na raspolaganju redovni i li vanredni otkaz.

Redovni otkaz je jednostrana odluka poslodavca o raskidanju ugovora o radu vezana za

poslovno ili lino uvjetovane valjane razloge, uz pravo zaposlenika na otkazni rok.

Kao valjani, tj. opravdani razlozi za redovni otkaz na incijativu poslodavca, u skladu s

meunarodnim standardima26, zakonom su predvieni:

(1) poslovni razlozi (poslovno uslovljen otkaz);

(2) lini/osobni razlozi na strani radnika (lino uslovljen otkaz).

(3) Poslovno uslovljen redovni otkaz oslonjen je na prestanak potrebe za radom zaposlenika

zbog ekonomskih, tehnikih ili organizacijskih razloga (teko

a) u kojima se na

e poslodavac.

24 Op citatum (Dedi, Gradaevi Sijeri), str 348

25 l.113-118. ZOR RS, l. 73-81. ZOR BDBiH, l. 87-100. ZOR FBiH

26 Konvencija MOR-a br.158


40/56

40

(4) Lino uslovljen redovni otkaz vezuje se za sluajeve kada zaposlenici nisu u mogunosti da

izvravaju svoje obaveze iz radno g odnosa. U pitanju su neke osobine, nedostaci ili nesposobnost

za rad kod zaposlenika zbogega ne ostvaruje predviene (oekivane) rezultate rada.

U RS kao valjan razlog redovnog otkaza na inicijativu poslodavca pojavljuje sei

(5) skrivljeno p onaanje radnika 27ako radnik ne izvrava obaveze iz ugovor a o radu.

Za pravilnost i zakonitost redovnog otkaza na inicijativu poslodavca, pored pismene forme i

obrazloenja, nuno je da poslodavac ne moe zaposleniku obezbijediti drugi odgovarajui

posao. Redovni otkaz prati institut otkaznog roka i pravo na otpremninu. U sluaju da

poslodavac otkazuje ugovor o radu, otkazni rok ne moe biti krai od 14 dana, odnosno 30 dana

(l. 121. s t. 2. ZOR RS). Autonomnim aktom, odnosno kolektivnim ugovorima ili ugovorom o

radu moe se utvriti due trajanje otkaznog roka.

Vanredni otkaz na inicijativu poslodavcavezuje se za jednostrano raskidanje ugovora o radu

zbog skrivljenog ponaanja radnika, odnosno povrede radnih obaveza od strane zaposlenika.

Ovisno od prirode povreda radnih obaveza moe uslijediti 1) odmah ili 2) naknadno poslije

upozorenja zaposlenika.

(1) U sluaju da je zaposlenik odgovoran za tei prestup, odnosno tee povrede radnih

obaveza iz ugovora o radu, a koje su takve prirode da nije osnovano oekivati od

poslodavca da zaposlenik nastavi radni odnos, poslodavac moe otkazati ugovor o radu

bez obaveze potovanja otkaznog roka u roku od 15 dana od dana saznanja za injenicu

zbog koje se daje otkaz. Pri tome, poslodavac je duan omoguiti zaposleniku da iznese

svoju odbranu, osim ako ne postoje okolnosti zbog kojih to nije opravdano oekivati od

poslodavca da to uini.

M eutim, ako mu ne omogui odbranu, u sluaju spora pred nadlenim sudom

poslodavac je duan da dokae p ostojanje razloga za otkaz.

27 l. 113 ZOR RS


41/56


42/56

42

(uvoenje nove tehnike) predstavljaju doputene razloge za poslovno uvjetovan otkaz. Meutim,

otkaz je doputen samo ako postoje konkretne okolnosti koje ukazuju na izvjesnost ili veliku

vjerovatnost nastupanja buduih dogaaja. Istovremeno u njemakoj sudskoj praksi se insistira

da sudsko utvrivanje razloga ne smije dovesti do takvog ogranienja slobode poduzetnitva,

koje bi suce pretvorilo u osobe koje odluuju o p oslovnoj politici poslodavca u vez i sa

zaposlenicima.


43/56

43

9.PRILOZI

9.a.Obrazacugovoraoradu

Na osnovu lana 14-19. Zakona o radu (Slubeni glasnik Federacije Bosne iHercegovine broj 43/99, 32/00 i 29/03), direktor _____________________________, sasjeditem u _____________________________, (dalje: poslodavac) i ___________________sa stanom u _________________ na adresi: __________________________, sa brojem radneknjiice ____________ izdate od _____________________, dana _______________. godinezakljuuju

UGOVOR O RADU

lan 1.

Poslodavac zasniva radni odnos sa ____________________________ (dalje: zaposleni),koji ima ____ stepen strune sp reme i po zanimanju je ______________________.

lan 2.Zaposleni zasniva radni odnos za obavljanje poslova ________________________

Zaposleni e obavljati poslove u ____________________ kao mjestu rada.

lan 3.Zaposleni zasniva radni odnos na neodreeno vrijeme, poev od _____________.

godine/odreeno vrijeme poev od ______________. godine do zakljuno sa ______________.godine, odnosno u trajanju od _____ godine/meseci31.

lan 4.Zaposleni je duan da stupi na rad dana navedenog u lanu 3, a u sluaju nestupanja na

rad iz neopravdanih razloga smatrae se da nije zasnovao radni odnos.Zaposleni stie prava i obaveze na radu i po osnovu rada danom stup anja na rad.

lan 532.Probni rad traje __________ meseci od dana stupanja na rad.

31 Nepotrebno izbaciti.

32 U sluaju da se ugovorom ne predvia probni rad, ovaj lan ugovora izbrisati ili kosom crtom obeleiti prazan

prostor u stavu 1.


44/56

44

Po isteku probnog rada provjerie se strune i radne sposobnosti zaposlenog, od stranekomisije od tri lana, koju imenuje direktor. Komisija mora biti sastavljena od lanova najmanjeistog stepena strune sp reme koju ima zaposleni na p robnom radu.

U sluaju da se ocijeni da zaposleni na probnom radu nije pokazao odgovarajue strune iradne sposobnosti, direktor e na osnovu miljenja komisije o r ezultatima p robnog rada, ot kazatiugovor o radu po kome radni odnos zaposlenom prestaje danom isteka roka iz stava 1. ovoglana.

Za vrijeme probnog rada poslodavac i zaposleni mogu otkazati ugovor o radu, saotkaznim rokom od 15 radnih dana.

lan 6.Zaposleni zasniva radni odnos na punim radnim vremenom u trajanju od 40 sati

sedmino / sa nepunim radnim vremenom trajanju od _____ sati sedmino 33.

lan 7.Plaa zaposlenog utvrena je u skladu sa zakonom i opim aktom poslodavca, s tim to

na dan zakljuenja ugovora iznosi ___KM neto odnosno ___KM u bruto iznosu.

Plaa se tokom radnog odnosa moe mijenjati u skladu sa op m aktom kojim se ureujupitanja zarade zaposlenih kod poslodavca.

lan 8.Plaa se isplauje najmanje jedanput mjeseno, a najkasnije do isteka narednog mjeseca

za prethodni mjesec.

lan 9.Zaposleni ima pravo na uveanu plau:

(a) za rad za vrijeme praznika koji je neradni dan,(b)za prekovremeni rad,(c) za noni rad, i(d)za rad u smjenama.

Zaposleni ima pravo na uveanu plau u sluajevima iz prethodnog stava, u iznosimautvrenim opim aktom p oslodavca.

lan 10.Zaposleni ima pravo na naknadu plae u visini zarade koju b i ostvario da radi, za vrijeme:

(a) odsustvovanja sa rada na dan praznika koji je neradni dan,(b)koritenja godinjeg odmora,(c)plaenog odsustva,(d)vojne vjebe ili odazivanja na poziv dravnog organa.

lan 11.

33 Nepotrebno izbaciti.


45/56

45

Zaposleni ima pravo na naknadu plae za vreme odsustvovanja sa rada zbog privremenenesposobnosti za rad na nain i u iznosima utvrenim odgovarajuim opim aktom.

lan 12.Zaposleni ima pravo na naknadu t rokova:

(a) za dolazak i odlazak sa rada, pod uslovima i u visini utvrenoj opim aktom poslodavca,(b)za vrijeme provedeno na slubenom putu u zemlji, pod uslovima i u visini utvrenoj

opim aktom poslodavca,(c) za vrijeme provedeno na slubenom putu u inostranstvu, pod uslovima i u visini

utvrenoj posebnim propisima odnosno opim aktom p oslodavca.

lan 13.

Poslodavac moe zaposlenom isplatiti:

(a) otpremninu pri odlasku u penziju,(b)solidarnu p omo,(c)jubilarnu n agradu,(d)pomou sluaju smrti zaposlenog ili lana njegove ue porodice.

Druga primanja iz stava 1. ovog lana, poslodavac moe isplatiti pod uslovima u i visiniutvrenoj opim aktom poslodavca.

lan 14.

Zaposleni ima pravo na odmor, i to:

(a) odmor u toku dnevnog rada, u trajanju od 30 minuta, u skladu sa rasporedom radnogvremena kod poslodavca,

(b)dnevni odmor izmeu dva uzastopna radna dana, u trajanju od najmanje 12 satineprekidno,

(c) sedmini odmor, u trajanju od najmanje 24 sata neprekidno,(d)godinji odmor, pod uslovima iz Zakona o radu i u duini utvrenoj opim aktom

poslodavca.

lan 15.

Zaposlenik ima pravo na plaeno odsustvo u ukupnom trajanju od sedam radnih dana utoku kalendarske godine, a u sluajevima i u trajanju prema Zakonu o radu i opem aktuposlodavca.


46/56

46

lan 16.Poslodavac moe zaposlenom odobriti korienje neplaenog odsustva, u sluajevima u

trajanju p rema opem aktu poslodavca.

lan 17.Zaposlenom miruju prava i obaveze koje se stiu na radu i po osnovu rada, u skladu sa

zakonom.

lan 1834.Ugovorne strane konstatuju da zaposlenik, s obzirom na poslove koje kod poslodavca

obavlja po ovom ugovoru o radu, ima uslove da na istim stekne nova, vana tehnoloka znanja,irok krug poslovnih partnera, odnosno da ima prilike da doe do saznanja vanih poslovnihinformacija i tajni.

Zaposlenik i poslodavac, s obzirom na navode iz stava 1, sporazumno unose klauzuluzabrane konkurencije, prema kojoj zaposlenik za vreme trajanja radnog odnosa kod poslodavcane moe u svoje ime i za svoj raun, kao ni u ime i za raun drugog pravnog ili f izikog lica, bezprethodne pismene saglasnosti poslodavca vrit i sledee poslove:

1. ___________________________________________________________,2. ___________________________________________________________,3. ___________________________________________________________.

Klauzula zabrane konkurencije ima se primenjivati i na period posle prestanka radnogodnosa zaposlenog kod poslodavca, ne due od dve godine odnosno u trajanju od _____meseci/godine.

Odredba prethodnog stava nee se primenjivati ako poslodavac zaposlenom otkaeugovor o radu b ez opravdanog razloga u smislu lana 161. Zakona o radu.

Klauzula zabrane konkurencije odnosi se na teritoriju ________________________.U sluaju krenja klauzula zabrane konkurencije od strane zaposlenog, poslodavac ima

pravo da od njega zahteva naknadu tete.

lan 19.Zaposlenik je odgovoran za tetu koju je, na radu ili u vezi sa radom, namerno ili iz

krajnje nepanje prouzrokovao p oslodavcu.

lan 20.Zaposlenom prestaje radni odnos otkazom ugovora o radu od strane poslodavca, ako za to

postoje opravdani razloz i koji se odnose na radnu sp osobnost zaposlenog, njegovo ponaanje i

potrebe poslodavca, i to:(a) ako zaposlenik ne ostvaruje rezultate rada, odnosno nema posebna znanja i sposobnosti

za obavljanje poslova na kojima radi,(b) ako svojom krivicom uini povrede radne obaveze iz op eg akta poslodavca,(c) ako zaposlenik ne potuje radnu disciplinu propisanu aktom poslodavca, odnosno ako je

njegovo ponaanje takvo da ne moe da nastavi rad kod poslodavca,

34 Ovaj lan ugovora unosi se samo ako postoje uslovi da zaposleni radom kod poslodavca stekne nova, posebno

vana tehnoloka znanja, irok krug poslovnih partnera ili da doe do saznanja vanih poslovnih informacija i tajni.


47/56


48/56

48

lan 28.Zaposlenik izjavljuje da je upoznat sa odredbama op ih akata poslodavca, na koje

upuuju p ojedince odredbe ovog ugovora, i da je sa njima saglasan.

lan 29.U sluaju spora nadlean je sud u _________________________.

lan 31.Ugovor je sainjen u tri istovjetna primerka, od kojih jedan primerak pripada

zaposlenom, a dva poslodavcu.Poslodavac e jedan od svoja dva pripadajua primjerka ugovora odloiti u personalni

dosije zap oslenog, a drugi dostaviti slubi nadlenoj za obraun zarada.

Za POSLODAVCA ZAPOS LENIKDirektor

________________ ___________


49/56

49

9.b.Ugovor o radu / primjer/

Na osnovu lana 21. Zakona o radu Slubene novine Federacije BiH, br. 43/99. i32/00 direktor drutva FRIZER d.d. Sarajevo, z a k lj u u j e:

UGOVOR O R ADU

Izmeu

Drutva za frizerske, kozmetike i pedikerske usluge FRIZER d.d. Sarajevo, ulicaemalua br. 3, zastupanog po direktoru Zlatan Jugo.

i

Torlakovi/M arko/ Gina, po zanimanju frizer iz Sarajeva, ulica Brezanska broj 36.

lan 1.

Ugovor o radu zakljuuje se na odreeno vr ijeme od 01.05.2009. godine do 31.05.2009. godine

lan 2.

Zaposlenik e obavljati poslove frizera u drutvu FRIZER d.d. Sarajevo, kao i druge poslovepo nalogu direktora drutva iz djelatnost i drutva.

Zaposlenik je obavezan brinuti se o materijalno tehnikoj i higijenskoj ispravnosti salona iradnog mjesta na kojem obavlja poslove.

lan 3.

Zaposlenik e raditi u punom radnom vremenu, i to 40 radnih sati sedmi no, odnosno 8 radnihsati dnevno sa pravom koritenja 30 minuta pauze u toku radnog dana, koja ne ulazi u radno

vrijeme.

lan 4.

Za obavljene poslove iz lana 2. ovog Ugovora, kada zaposlenik radi u punom radnom vremenu,odreuje se plaa u iznosu zakonom propisane minimalne plae u Federaciji BiH, uz moguu

stimulaciju u zavisnosti od pojedinane realizacije uposlenika i poslovnog rezultata drutva ucijelini.


50/56

50

lan 5.

Up oslenik ima pravo na odmor i odsustvo u skaldu sa Zakonom.

lan 6.

Poslodavac se obavezuje da isplati plau iz lana 4. ovog Ugovora i to najkasnije do 30-tog umjesecu za predhodni mjesec, izuzev u sluajevima negativnog poslovanog rezultata drutva.

lan 7.

Ugovor o radu prestaje istekom vremena za koji se zakljuuje, u skladu sa lanom 86. Zakona oradu. Ugovor o radu se moe otkazati uz potivanje otkaznog roka od 15 dana.

Poslodavac moe otkazati Ugovor o radu i bez potivanja otkaznog roka u sluajevima krenjaobaveza iz radnog odnosa ili ne ispunjavanja obaveza iz ovog Ugovora ili prekraja kodeksaposlovnog ponaanja drutva.

lan 8.

Drugi uslovi i odnosi koji nisu regulisani ovim Ugovorom, primjenjuje se Zakon o radu.

lan 9.

Ovaj Ugovor je zakljuen u tri primjerka od kojih dva za poslodavca i jedan za frizera.

U Sarajevu, 30.04.2009. godine

Broj: 194/09

Zaposlenik Direktor

TorlakoviGina Zlatan Jugo


51/56

51

10.ZAKLJUAK

Ugovor o radu predstavlja najvaniji akt za uposlenika i poslodavca. Iako se on ne smatra

izvorom prava, on je pravni osnov za nastanak radnog odnosa, odnosno, radni odnos je

perfekcija ugovora o radu.

Ugovorom o radu smatra se u govor na osnovu koga se izmeu radnika i poslodavca, u skladu sa

zakonom, zasniva radni odnos.

Ugovor o radu ne moe zakljuiti lice koje nije navrilo 15 godina ivota i koje nema optu

zdravstvenu sposobnost za rad.

Ugovor o radu se zakljuuje u pismenom obliku i sadri podatke o:

nazivu i sjeditu poslodavca imenu, prezimenu, strunoj spremi i prebivalitu, odnosno boravitu radnika datumu stupanja radnika na r ad

radnom mjestu na kome se radnik zapoljava i mjestu rada, duini radno g vremena plati, i drugim novanim naknadama trajanju ugovora i rokovima za otkazivanje ugovora duini godinjeg odmora i dr. pitanjima

Prilikom zakljuivanja ugovora o radu, poslodavac ne moe traiti od radnika podatke koji nisu u

neposrednoj vezi sa poslovima koje radnik treba da obavlja.

Prvi ugovori o radu u svom najprostijem obliku nastali su jo u vrijeme robovlasnitva.Naravno,ovi ugovor i o radu nisu bili ugovori u dananjem smislu. Oni su jednostavno vie liili dananjim

ugovorima o najmu, a mogli su ih u Rimu zakljuivati samo slobodni ljudi.

Kasnije, u doba feudalizma, ugovor o radu se razvija i kvalitativno osobine koje i danas ima.

Radi se o ugovoru izmeu dvije slobodne strane, koje pregovaraju i dogovaraju se o uslovima

rada.


52/56

52

Karakteristike ugovora o radu su slijedee:

- individualan

Ova karakteristika oznaava ureenje individualnog radnog odnosa izmeu pojedinca

uposlenika i poslodavca, gdje su njegovi elementi odreeni prema specifinim mogunostima

posloprimca i zaht jevima poslodavca.

- temelj zasnivanja radnog odnosa

Iako je u zakonima data mogunost zasnivanja radnog odnosa i bez ugovora o radu (izdavanjem

potvrde o usmeno zakljuenom ugovoru o radu), i poslodavci i posloprimci zbog izvjesnosti

preferiraju pisanu formu ugovor a o radu

- izvor prava

Sva prava koja su data posloprimcu su ujedno obaveze poslodavca i obrnuto: sva prava

poslodavca su obaveze p osloprimca

- dvostranoobvezni i pisani

Dvije strane uestvuju u pregovorima i dogovorima o zakljuivanju ugovora o radu. Kada se

usaglase o elementima sklapaju pismeni ugovor o radu koji svojim potpisom ovjeravaju.

Ugovor o radu je temelj zasnivanja radnog odnosa, ali njegove odredbe nisu jedini sadraj.

Ugovor o radu sklopljen je u trenutku kada se ugovorne strane (poslodavac-radnik) suglase o

suglase o bitnim sastojcima ugovora (prihvatom ponude). Bitni sastojci ugovora su rad i cijena

rada te uslovi pod kojima e se on vriti.

Iako se danas ini nemoguim da se ugovor o radu zamijeni sa nekim drugim ugovorom, u

prolosti su se javljali problemi u razlikovanju ovo g ugovora od ugovor a o djelu, ugovora o

zakupu, ortkakluku, zakupu,...

Ugovor o djelu je slian ugovoru o radu utoliko to jedna strana vri odreene radove

(intelektualne ili fizike), dok druga strana plaa za t e radove). M eutim, razlikovanje se obino


53/56

53

vri prema trajanju. Dok je ugovor o djelu obi no sklopljen za odreenu situaciju ili samo jedno

izvrenje djela, ugovor o radu ima trajni karakter.

Danas se ugovor o radu smatra ugovorom sui generis i ne spada u ugovore obligacionog, nego u

ugovore radnog prava.

Prelaskom na trini nain p rivreivanja javila se i potreba da se reformira radno zakonodavstvo,

a u skladu sa tim je ugovor o radu postao prvenstveni osnov za zasnivanje radnog odnosa.

U ovom ugovoru postoji autonomija volja, ali je ona ograniena kod obje stranke opim

normativnim aktima iz oblasti radnog zakonodavstva.

Ugovori o radu se dijele u nekoliko skupina, a u zakonima su navedene podjele na ugovore o

radu na odreeno i neodreeno vrijeme, ugovor o probnom radu, ugovor o radu sa pripravnikom,

ugovor o radu sa stranim dravljanima, ugovor o upuivanju domaih dravljana na rad u

inostranstvo, ...

Tako se smatra da ugovor o radu koji ne sadri podatak o njegovom trajanju, smatra se ugovorm

na neodreeno vrijeme. Isto tako, ako zaposlenik izriito ili preutno obnovi ugovor o radu na

odreeno vrijeme sa istim poslodavce, odnosno izriito ili preutno sa istim poslodavcemzakljui uzastopne ugovore o radu na period dui od dvije godine bez prekida, takav ugovor

smatrat e se ugovorom na neodreeno vrijeme, ako kolektivnim ugovorom nije drugaije

odreeno.

Ukoliko je u ugovoru o radu trajanje istog odreeno na manj eod dvije godine, ond a se on smatra

ugovorom o radu na odreeno vrijeme.

U okviru ugovora o radu mogue je da se zakljui ugovor o probnom radu.

Smisao probnog rada jeste da poslodavac utvri da li je zaposlenik sposoban za obavljanje

poslova odreenog radnog mjesta, odnosno da i zap oslenik procijeni da li mu rad na datom

radno mjestu odgovara.

Takoer,moe postojati ugovor o pripravnikom stau. Ovaj ugovor se zakljuuje na onoliko

vremena koliko t raje pripravniki sta propisan za zanimanje na koje se odnosi.


54/56

54

Ugovor o obavljanju pripravnikog staa koji zakljuuju poslodavac i pripravnik po svojoj

prirodi je formalan i mora se zakljuiti u pismenoj formi, u suprotnom se ne smatra pravno

valjanjim.

Ugovor o radu moe biti i sklopljen na nepuno radno vrijeme, kada nije ispunjen zakonski fond

od 40 sati sedmino, ugovor o radu sa strancima,....

Iako je u zakonima napravljen pokuaj da se osiguraju i uine izvjesnim prava i obaveze i jedne i

druge strane naalost, u praksi to nije situacija, to se vidi i iz presuda domaih sudova koje

sam naveo.

Najvanije p ravo uposlenika je pravo na plau. I upravo zbog tog prava se najee i vode

sporovi u radnom pravu.

Prava koja idu uz pravo na plau su pravo na topli obrok i na prevoz. Naalost, poslodavci jako

esto manipuliu ovim obavezama pa jedne pripajaju drugima i slino.

Topli obrok predstavlja novanu naknadu (najee) koja se daje na ime trokova ishrane u toku

radnog vremena. Meutim, obzirom na slabu zatitu prava radnika, poslodavci u privatnom

sektoru redovno raunaju topli obrok kao dio p lae.

Najbitnije u ostvarivanju prava na plau je svakako izdavanje platne liste, odnosno obrauna

plae za prethodni mjesec koji je poslodavac obavezan izdati uposleniku najkasnije do 10.-og u

mjesecu, iako moda nije u situaciji da isplati plau.

Ukoliko doe do spora, ovaj obraun ima snagu izvrnog naslova pa uposlenik nee imati

dodatnih p roblema u dokazivanju potraivanja pri ionako sporim sudskim postupcima.

elio sam ovim radom da izloim osnovne teorijske, ali i praktine aspekte ugovora o radu,njegove osobine, zakonsku regulativu, ali i oite propuste u regulativi koje dokazuju

mnogobro jne sudske presude, trajkovi i neusp jele privatizacije.

Nadam se da sam u tome i usp io.


55/56


56/56

5. Zakon o zapoljavanju stranih dravljana i lica bez dravljanstva, Slubeni glasnik RS,broj 94/04

6. Zakon o zapoljavanju st ranaca, Slubeni glasnik Brko Distrikta BiH, broj 17/027. Direktiva MOR-a 23/20018. Konvencija M OR-a br.158

INTERNET:

1. www.vladafbih.gov.ba2. www.ak-sbg.at3. www.vladabdbih.gov.ba

ugovor o radu2

Documents