Jak się uczyć, żeby umieć?

Jak się uczymy?

Najpierw zapamiętujemy

Potem przechowujemy

W końcu odtwarzamy

(przypominamy)

Uczenie się – definicja

To proces zdobywania wiadomości, nawyków, sprawności, prowadzący do stałych zmian w zachowaniu.

O tym, czy dana czynność lub proces zachodzi, wnioskujemy na podstawie zaobserwowanych zmian.

Uczenie się jest więc procesem nabywania doświadczeń, wyrażającym się zmianą zachowania.

Uczenie się może mieć charakter zarówno zamierzony,

jak i niezamierzony.

Można rozpatrywać je jako czynność lub jako proces:• czynność – wtedy, gdy chcemy sobie coś przyswoić, np. wiersz,• proces – to układy czynności.

Uczenie się – definicja c.d.

Pamięć i zdolność zapamiętywania stanowią podłoże uczenia się.

Uczenie się pamięciowe

• wzory, • zasady, • prawa, • daty historyczne, • wiersze, piosenki,• przysłowia,• słówka języka obcego,• gra na instrumencie.

Polega na powtarzaniu tekstu do momentu całkowitego zapamiętania go. Dotyczy wszystkiego, co wymaga zapamiętywania dosłownego i wiernego odtworzenia:

Uczenie się pamięciowe zachodzi wtedy, gdy pewne treści chcemy zapamiętać dosłownie.

Uczenie się przez zrozumienie

• rozwiązywanie zadań np. z matematyki;

• rozwiązywanie problemów naukowych,

• rozpracowywanie zasad działania jakiegoś urządzenia.

Uczenie tego typu polega na zrozumieniu sytuacji, zależności między danymi lub zrozumieniu układu poszczególnych elementów. Zrozumienie pozwala nie tylko ocenić występujące trudności, lecz również uporządkować informacje:

Rozumienie odgrywa ogromną rolę w każdym rodzaju uczenia się.

Uczenie się przez próby i błędy

• Kiedy brak wskazówek do rozwiązania problemu, najpierw trzeba się z nim dokładnie zapoznać.

• Poznanie następuje przez wykonanie wielu prób, jednak zazwyczaj nie od razu trafiamy na właściwy sposób rozwiązania i zanim go znajdziemy, popełniamy różne błędy.

Poznanie następuje po wielu próbach, poprzedzonych błędami.

Uczenie się przez próby i błędy

• przyszywanie guzików,• wiązanie krawatu, sznurówek,• parkowanie samochodem,• szydełkowanie,• praca z programem

komputerowym (jeśli nie używamy instrukcji).

W końcu znajdujemy poprawną metodę postępowania i ją zapamiętujemy:

Uczenie się przez wyrabianie odruchów

• czynności samoobsługowe (mycie się, ubieranie),

• łapanie piłki,• zatrzymanie się na czerwonym

świetle na ulicy.

Uczenie się sensoryczne polega na wytwarzaniu odruchów warunkowych i na kojarzeniu bodźca zmysłowego z naturalną reakcją organizmu. Stosowanie wzmocnienia bodźca lub prawidłowej reakcji jest niezbędnym warunkiem, aby dana osoba nauczyła się czegoś.

Przykłady:

Uczenie się przez rozwiązywanie problemów

Nie czekasz, aby ci wszystko podać do wiadomości,

lecz sam szukasz.

Wyróżnia się następujące etapy:• uświadomienie sobie problemu i wyodrębnianie trudności

do pokonania,• szukanie w posiadanej wiedzy podstaw do rozwiązania

problemu,• ustalenie hipotez prowadzących do poprawnego

rozwiązania,• weryfikacja hipotez i znalezienie właściwej,• rozwiązanie problemu.

Uczenie się przez rozwiązywanie problemów

Przykłady:• zadania tekstowe z matematyki,• praca z tekstem na lekcjach języka

polskiego lub obcego,• opisywanie eksperymentu na lekcji

przyrody i wyciąganie wniosków,• załatwianie jakiejś sprawy, np.

w urzędzie.

Uczenie się przez naśladownictwo

• uczenie się przez małe dziecko czesania, ubierania,

• naśladowanie zabawy przez dwulatka,

• taniec,• uprawianie sportu.

To jeden z najprostszych sposobów uczenia się – przez naśladowanie czynności innej osoby.

Uczenie się „przy okazji”, niezamierzone

• zapamiętywanie treści reklam, • mimowolne zapamiętywanie

melodii, piosenek, dowcipów itp.

To uczenie się uboczne (mimowolne) – następuje przy okazji wykonywania jakichś czynności.

Przykłady:

Koncentracja uwagi

Wielu uczniów ma duże problemy ze skupieniem się na zadaniu – czy to z powodów emocjonalnych, negatywnego wpływu sytuacji osobistej, czy z innych, np. zdrowotnych.

Niemożność koncentracji uwagi może być też spowodowana brakiem umiejętności uczenia się, zaplanowania swojej pracy i złymi nawykami podczas odrabiania zadań.

Koncentracja uwagi – wskazówki

Praktyczne rady, jak zwiększyć koncentrację:• stałe miejsce pracy (ale nie kojarzące się z „lenistwem” –

w żadnym wypadku nie fotel przed telewizorem!),• rozpoczynanie nauki w określonym, w miarę stałym,

czasie,• izolacja od radia, TV, internetu, komórki itp.,• nagroda za koncentrację (np. po

opanowanej partii materiału możesz pozwolić sobie na telefon do kolegi).

Koncentracja uwagi – techniki

Przydatne są następujące techniki koncentracji uwagi:• „krótko, ale słodko” – nie rozwlekaj uczenia się, pracuj

intensywnie, ale krótko,• „jedz warzywa przed deserem” – najpierw trudniejsze

przedmioty i zadania („mniej smaczne”), potem łatwiejsze,• „nie siedź sztywno” – udoskonalaj swój

sposób uczenia się (rysuj schematy, mapy umysłowe itp., wybijaj rytm podczas uczenia się pamięciowego itp.),

• do nauki siadaj zawsze zrelaksowany.

Wiara w siebieWiara w siebie jest przekonaniem o ...• swojej wartości, • posiadaniu wpływu na to, co robię,• tym, że to, co robię i jaki

jestem ma wartość.

To odwaga, która wynika z przekonania o własnych zdolnościach i umiejętnościach.

Pamiętaj!Dobra samoocena to wiara

we własne możliwości, a to oznacza wiarę

w powodzenie i osiągnięcie celu.

Motywacja

Brak motywacji do nauki to często podstawowa przyczyna niepowodzenia. Przyczyny braku motywacji do nauki mogą być różne, np.: • brak jasno określonego celu, • brak umiejętności zmobilizowania się (tzw. „lenistwo”), • niewłaściwe towarzystwo, • złe nawyki, utrudniające uczenie się, • skłonność do zamartwiania się, • brak odpowiedniego wsparcia, • słaby stan zdrowia, • problemy osobiste, • nudne lekcje i nieinspirujący nauczyciele.

Efektywne metody ułatwiające zapamiętywanie

Istnieje wiele metod czy technik, zwiększających skuteczność i szybkość przyswajania sobie wiadomości, np.:• Łańcuchowa Metoda Skojarzeń, • metoda map umysłowych, • ćwiczenia pozwalające na integrację półkul

mózgowych, wprowadzanie się w stan relaksacji i doprowadzenie do osiągnięcia stanu ALFA,

• twórcza wizualizacja, • techniki zwiększające szybkość czytania.

Efektywne metody ułatwiające zapamiętywanie

mnemotechniki – znane od starożytności, oparte na wyobraźni i skojarzeniach,

technika haków – polega na zapamiętywaniu informacji dzięki skojarzeniu ich z wcześniej utrwalonymi elementami, reprezentującymi kolejne liczby,

notowanie nielinearne – notatka o przejrzystej strukturze, z zaznaczonymi najważniejszymi informacjami, z użyciem kolorów i rysunków pozwoli lepiej zrozumieć i zapamiętać zagadnienie (z tej techniki wywodzi się także mapa myśli),

Efektywne metody ułatwiające zapamiętywanie

aktywne powtórki – samodzielne znalezienie odpowiedzi na pytanie przynosi lepszy efekt, niż zapamiętanie gotowej, podanej do zapamiętania

mapy myśli – przedstawienie materiału do nauczenia się w formie graficznej, np. poprzez użycie kolorów lub symboli,

Łańcuchowa Metoda Skojarzeń – polega na tworzeniu skojarzeń, z których budujemy dłuższą listę, bądź historię („łańcuch”). Za pomocą skojarzeń, tworzymy łańcuch, np.: „morze – krzesło – wazon”: tworzymy całą historyjkę i wyobrażamy sobie (wizualizujemy) wielkie morze, w którym dryfuje drewniane krzesło, a następnie oczami wyobraźni widzimy, jak wyciągamy to krzesło z wody i stawiamy na nim wazon.

Bibliografia M. Łukasiewicz: Sukces w szkole. Zeszyt 1. Poznań: Ośrodek

Doskonalenia Nauczycieli, 1999. W. Lemańska: O sile emocji pozytywnych. Warszawa: Wydawnictwa

Szkolne i Pedagogiczne, 2005. ISBN: 83-02093-17-3.

A.P. Sperling: Psychologia. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka, 1995. ISBN: 83-86530-95-2 .

M. Węgrzecka: Zarys psychologii. Kraków: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, 1991. ISBN: 83-7252-031-3.

T. Tomaszewski (red.): Psychologia. Warszawa: PWN, 1982. ISBN 83-01-00159-3.

Ilustracje: fotolia.

Opracowała Małgorzata Chapuła-Pulit