• ostirala • 2001 eko azaroaren 23a

Egunkaria

Ultzama «Eskualdean berriz ere autobus zerbitzua egotea lortu du emakume talde batek

Txuspo Poyo ««lstorio txiki asko dago nire obretan»

G o t o n g g H

Zementu eta harrizko munstroa. Lur azpiko lubaki, harresi, garita eta ziegak eta galeria amaigabeak. Urteetan

itxita egon da. ltxita dago. Eta, horregatik, batzuek uste dute Ezkabako XIX. mendeko gotorlekua ezezaguna

egiten zaiela herritar gehienei. Bada, urteetan, lruñeko eta inguruko herrietako ehunka gazte historia iluneko

gotorleku barnean sartu dira, bai eta barruan nahi zutena egin ere: jolastu, margotu,-suntsitu, maitatu,

bazkaldu... Hori galarazteko edo, «monumentu» izaera eman diote berriki.

Jafarkaria

Leitza

Bertako musikaz blai TS RIKITIXA, PANDEROA ETA

txalaparta Euskal Herriko musika ikurrak izan arren, badi-ra b e s t e h a i n b a t s o i n u - t r e s n a hagitz ezezagunak gure artean. Izan ere, gutxi batzuk ezagutzen dute txanbelaren edo burruna-ren historia.

Gaur , a r r a t s a l d e k o zor tz ie -tan, Leitzako Aurrera elkartera j o a t e n d e n m u s i k a z a l e o r o k Euskal Herriko musika eta zen-bait so inu- t resna ezagutu ahal izanen ditu J u a n Mari Bel t ran musikari eta ikertzaileari esker. Gaurko emanaldian, hitzaldiak eta kontzer tuak bat eginen du-te, hau da, s o i n u - t r e s n a k n o i z sor tu ziren e t a n o n e rab i l tzen diren jaki teaz gain, be rauek in egin dai tekeen musikaz gozatu ahal izanen da.

Txanbela eta burruna T x a n b e l a , e s a t e b a t e r a k o , Zuberoan, Pirinioetako maga-lean erabili izan den dultzaina txiki b a t da, e t a gau r e g u n ia galdua dago. Juan Mari Beltra-nek a z a l d u t a k o a r e n a r a b e r a , «hango artzainak izaten o m e n ziren jotzai le nagusiak. Txan-b e l a k a n t z i n a k o m u s i k a r e n estiloa m a n t e n d u du, e ta gaur e g u n g u r e he r r i k a n t u t e g i a n dugun musika era zaharreneta-riko bat da, zaharrena ez bada. Horregat ik , guretzat txanbe la ez da soinu-tresna bat bakarrik, m u s i k a e g i t e k o e r a b a t e r e b a d a . Z u b e r o a n b a d a e s a e r a bat , txanbela bezala ari da kan-tatzen. T x a n b e l a r e n melod iek itxura berezia hartzen dute era-bi l tzen d e n eskalagat ik , esa l -d iak n e u r r i e z b e r d i n e t a k o a k dira e ta e r r i tmoa neurr i handi batean metrikatik urrun aritzen da».

Burruna izenekoa ere ezagu-taraziko du J u a n Mari Bel t ra-nek. Soinu-tresna hau zurrunbe-ra,furrufarra eta beste lako ize-

Txaribela, burruna edo txirula ezagutzeko parada

izaneri da gaur Aurrera elkartean

Euskal Herriko hainbat soinu-tresna ezagutzeko aukera izanen da gaur,

arratsaldeko zortzietan, Aurrera elkartean, Juan Mari Beltranen eskutik,

UEMAren Kultur Elejiraren egitarauaren barruan antolaturiko kontzertu

didaktikoan.

Juan Mari Beltranek Euskal Herriko hainbat musika tresna tradizionalen erakustaldia eginen du gaur, 20:00etan, Aurreraelkartean. • E D U R N E K O C H

nekin agertu ohi da gure kultu-ran. «Soka batekin loturik, aire-an jirabiran eta bueltak ematen jar tzen den taulatxo bat da, ai-rea bibrarazten, eta horren era-ginez, b e r e i zenek ad i e r az t en duten bezala, bur runa eginez», adierazi du musikari gipuzkoa-rrak. Toki ba t zue t an haur - jos -tailu gisa erabili izan da, eta bes-teetan, animaliakikaratzeko eta uxatzeko.

Bestalde, dul tzaina e ta gaita i txuraz berd in tsuak izan arren, bereizi egin beha,r direla azpi-marra tu du Beltranek .»Bata ba-serr i tar ingurukoa da, e ta bes-tea kaletarra. Salbuespenak sal-buespen , oro har , Gipuzkoako eta Bizkaiko dultzaina baserr i -tar ingurukoa da, eta Nafarroan eta Araban kaletarra. Baserritar ingurukoek ber tako dan tza eta do inuak jo t zen dituzte. Kaleta-

rrek, ordea , e r reper tor io zaba-l ago e t a a k a d e m i k o a g o du te . Hor re la , b e s t e a k b e s t e , s o n a -tak , p o l k a k e t a h a b a n e r a k jo -tzen dituzte».

Txanbelaz, burrunaz, dultzai-naz eta gaitaz aparte, ohikoago-ak diren txalapar ta , txistua eta albokaz ere gozatu ahal izanen da gaur Aurrera elkartean.

—fi» Estibalitz Orteçja

Bortziriak

Zirimolan kultur hamabortzaldia

AZKAINEKO ALTXA LILI, B ,E

T x o k o a , E txa la rko Al txa ta eta Sarako Gaztetxeak elka-r r e k i n o s a t u d u t e , b e r t z e ur te batez, Zirimolan kultur hamabor t za ld i a lau herr io-tan . A u r t e n Euskaraz erau-sian, eskuaraz solasean lelo-p e a n , e u s k a l h i z k u n t z a izanen dute ardatz jardunal-diok.

A s t e b a r r u a n h a i n b a t hitzaldi egin os tean , sa ioek g a u r i z a n e n d u t e s e g i d a , Beran eginen diren hiru kon-tzertuekin. Lehendabiz ikoa ar ra tseko 22:00etan izanen da, Bidaxka ostatuan, Iruñe-ko Kematxen hard-core tal-dearek in . 23 :00etan , Zizka osta tuan, Berako Irats triki-pop taldeak dantzan paratu-ko ditu ber tara tzen direnak, eta gauerditik aitzinera, Pui ostatuan, Ipar Euskal Herri-ko Kontuz taldea ariko da.

G a i n e r a k o e k i t a l d i a k datorren astean eginen dira. As t ea r t ean Sarako Herr iko E txean Koldo Zuazok Eus-kararen osasuna i z a n e n du h i z p i d e , e t a o r t z i r a l e a n A z k a i n e k o B i l t o k i n z i n e a r ra t sa p r e s t a t u dute . Hiru film labur ikusi ahal izanen d i r a b e r t a n : U s o a ( M a r i a Zamakola zuzendar iarena) , Auspo soinua (Inaz Fernan-d e z e n a ) e t a B e r t z e a (Safy Nebbourena).

H e l d u d e n a s t e b u r u -an b u k a t u k o d i r a s a i o -ak. La runba tean , a b e n d u a -r e n l e a n , E t x a l a r r e n b e r -tso afaria eginen da, eta ber-t a n h o n a k o h a u e k a r i -ko d i r a : X u m a i M u r u a , M i r e n A r t e t x e , E n e r i t z Z a b a l e t a e t a J o x e J u a n Zub ie t a Etxabe. I g a n d e a n , b e r r i z , S a r a k o O m o r d i a n Xirristi-Mirristi antzerki tal-d e a k Lamintegiko laminak lana e m a n e n du.

—O Jon Abril

bi hormetara

J O S E T X O A Z K O N A

Atal gordin horiek I ire gainean dudan estalki borobildunaren larruazale-

I * an - ni nagoen tokitik hiruzpalau zentimetrotara

edo— norbait ari da bere esku-haurrak leun pausatzen.

Esanen nuke (ez da lehenbiziko aldia, eta, beraz, badakit

zerbait mintzo naizen sentsazio horri buruz) gizaseme baten

eskuak ari direla, gora eta behera, nire espazio oretsua to-

lesten eta ferekatzen, tentuz eta arte handiz darabiltenak.

Antzematen dut (gizona trebea baita ariketa horretan) bada-

kiela zertan dabilen; badakiela, alegia, ni bizi naizen toki ha-

ragitsua samur oratzen eta iaztanez jori betetzen. Eta pozik

nago bolumen epel honetan bizitzeagatik. Hain datoki goxo

eta esanahi askotarikoaemakumezkoaren bularra!

Bularrok izan dezakete dentsitate bat edo beste. Izan dai-

tezke arinak edo astunak, txikiak edo handiak. Ertainak ere

badira, noski; eta, ertain horietako batean, esku-haur bildu

baten barruan moldatzen den horietako batean, hain zuzen,

egokitu zait niri egotea; han non nire nukleoa, zitoplasma eta

kanpo-mintza hazi egin diren nire jabea hazi egin den beza-

laxe.

Alabaina, konprenitu ezin ditzakedan arrazoi biologiko

zenbaittarteko, oraindelaurtebeteeskas-edo, neurekabuz

hasinintzenhanditzenetahedatzen, inongokontrolikgabe.

Bada, eta beste zelula sail handi batekin batera etorriz, kon-

kortxo bat eratu genuen bularraren altzoan, tumore bat osa-

tzeraino.

Nirejabeakezdu oraindikgure berri jaso; baina, bi hilabe-

teren buruan, dutxatzen den bitartean-edo, nabaritukodu,

bularrak xaboiaz igurzterakoan, hortxe egonen garela gu,

konkortxohonetakobizidunmikroskopikook. Izuaren izuz

joko du orduan sendagilearengana. Mamografia eta biopsia

bat eginen diote, eta horri esker, jakinen du azkenik, ni etani-

re antza daukaten gainerako zelulak, onberak edo gaiztoak

ote garen; eskuineko bularra moztu beharko dioten alaez.

Bizitzen jarraituko duen ala ez.

Ez dakit zein den nire egitekoa, ez dakit zergatik aldatu

behar izan dudan honela, zer dela-eta egiten diodan halako

txarkeria nire eramaileari. Edozein modutan, utz diezaiogun

lasaian orain. Gozatzen segi dezala bere kidearekin; suma-

tzen ari bainaiz zerbait heze ari zaigula zurrupaka. Mihi bat

dirudi.

Nire estalki bero, gordin eta esanahi askotarikoa trinka-

tu da honenbestez.

Egunkaria ostirala, 2001 eko azaroaren 23a ostirala, 2001 eko azaroaren 23a Egunkaria

uitzama. Garraio publikoa izateko borroka

Eskualdeko bost emakumek mugitu behar izan dute autobus

zerbitzua berreskuratzeko

Garai batean La Ulzamarra autobusak egiten

zuen ibilbidea Pamplonesa enpresak hartu

zuen, baina, bezero gutxi zituela eta, zerbitzua

desagertu zen. Orain hainbat ekimen egin behar

izan dituzte dagokien zerbitzu hori berriz eduki

ahal izateko.

ORAINDIK GOGORATZEN DU

ber tako jendeak La Ulza-m a r r a e r ab i l t z en z u e n e a n ; Ar ra i zko B e n t e t a t i k ibi lgai lu bat, Basaburua ibarreko Berue-te t ikbeste bat. Biek Lizason egi-t e n z u t e n topo ; h a n b a n a k e t a egiten zen: bat oso beteta baldin baz ihoan j e n d e a bes te ra pasa-tu. I ruñeko Santo Domingoko azokan saldu nahi zituzten oilo-ak, arrautzak eta letxugak hartu eta beste autobusera igotzen zi-r en h e l m u g a r a l e h e n b a i l e h e n heltzeko. Batzuek ez zuten den-borarik Iruñeraino joateko, eta autobus gidariari ematen zioten m a n d a t u a : «Aizak, ekarr iko al didak josteko hari urdina eta do-zenabatbotoi?» .

Zerb i tzu h a n d i a e ska in t zen zuen garai horietan. Batzuetan, hilkutxak Iruñetik ekartzeko ere erabiltzen zen. Halere, denbora pasa tu ahala, gauzak erabat al-datu dira, 50 urte igaro ondoren n o r m a l a d e n beza la . La Ulza-marra desagertu eta Pamplone-sa enpresak har tu zuen ardura, baina, egunbate t ikbestera , inor

jabetu gabe, utzi egin zion ibilbi-de horiek egiteari. Eskualdean bizi d e n e m a k u m e t a lde b a t konturatu zen hutsuneaz, seme-a l a b a k I r u ñ e a n has i z i r e n e a n ikasten, ez ba i tzegoen autobu-sik ins t i tu tu ra joan eta etortze-ko. Baina ez hori bakarrik. Edo-nork arratsaldez hiriburura joan nah i i zanez ge ro , b e r e k a b u z moldatu behar zuen.

Hori ikusita, udaletan eta Na-far roako G o b e r n u a n ga ldezka hasi ziren. Talde ho-rretako Rosana Ma-chinek azaldu due-nez, «sorgin gurpila izan da hau: jendeak t-Jffijt1 ~~ ez zuen e r ab i l t z en ez zegoelako zerbi-tzu o n b a t , e ta uda-lak ez z u e n h o b e -tzen erraten zuelako biztanleek ez zutela e rab i l t zen» . Na fa -rroako Gobernuak ez zien jara-monik egiten, eskualdeko uda-lak egin behar duelako eskaera edo kexa. Beraz, Udalera jo zu-ten presioa egin nahian. Machi-

Lehiaketa, beharraz konturatzeko

ULTZAMARAKO AUTOBUS ZERBITZUA LEHENGORATZEA LORTU DUTEN

emakumeek hainbat ekimen abiatu dute, ultzamarrak kontura dai-tezenbehar-beharrezko zerbitzua dutela autobusa. Ekimenen arte-an, 14-16 urteko gazteei zuzendutako lehiaketa antolatu dute. Gaia, garraio publikoa da, autobusa. Hori ardatzhartuta, marraz-kiak, eskulturak, argazkiak eta nahi dutena egin dezakete gazteek. Lan guztiekin erakusketabat paratuko dute. Rosana Machin anto-latzaileak azaldu duenez, «adin horretako gazteak aukeratu ditugu gauza gehienez paso egiten dutelako; ea mugitzen diren zerbaite-tan, hau lortzeko edo ibar honetan behar diren gauza aunitz lortze-ko». Dagoeneko, has daitezke gazteakhaien lanakprestatzen, sari banaketa Eguberri aldera izanen da eta.

n e n h i tze tan , «udalak egin be -har duena da mugitu, Nafarroa-ko Gobernuko laguntza gehiago lortzeko eta h e m e n ez egoteko Erdi Aroan b e z a l a zerb i tzur ik gabe; uler dezatela Ultzama Iru-ñea ondoan dagoen ibar bat de-la eta zerbitzu horiek izan behar dituela».

Errentagarritasuna aztergai

Azkenean, etxez e txeko galde-tegibat eta sinadurabilketa egin ondoren, lortu zuten udalak ne-goziatzea bai Panplonesarekin bai Nafarroako Gobernuarekin.

Autobusa martxan dago j ada-nik. Dena den, gobernuaren di-ru laguntza hain urria izanik, Ul-t z a m a k o Uda lak gas tu h a n d i a ' hartu du bere gain, eta hiru hila-beteko epea jarri du ikusteko ea biztanleek erabiltzen duten eta errentagarria ote den. Tar te ho-

Pamplonesak La Ulzamarra zaharraren lekukoa hartu du

bigarrenez. « O S K A R M O N T E R O

r re tan , e m a k u m e ta lde ho r rek ahal d u e n guzt ia eg inen du ul-tzamarrak kontura daitezen be-ha r -behar rezko zerbi tzua dela eta a r runt bal iagarria . Eskolan marrazki lehiaketa ba t antolatu dute , e ta a u t o b u s a r e n ibilbide eta ordutegiaren berri etxe guz-tietarahelarazi dute.

H a u x e da P a m p l o n e s a k es-ka in tzen d u e n zerbi tzua: Egu-nero, 16:00etan abiatzen da au-tobusa, Gerendiain herritik; Ze-notz , Iraizotz, Alkotz, Arraitz, Eltzaburu, Auza, Larraintzar eta L izaso t ikpasa tu ondoren , Iru-ñ e r a j o a t e n da . I t zu le ra 2 0 : 1 5 e a n e g i t e n du , a u t o b u s geltokitik, ja iegunetan izan ezik. D e n a den , j e n d e a k ongi e ran-tzuten baldin badu, ordutegi za-ba lago ba t eskaintzeko aukera aztertuko dute.

—» Txari Eleta

urdai a ren mintzoa

Xabier Larraburu

Berri laburrak Igande arratsaldean Osasunak 2-1

galdua zuen partidua telebistaren

: teletestuan. Handik bost minutura

: emaitzak berdin segitzen zuen

: adiskidearen telebistan. Beraz,

: pixka bat tristaturik etxerantz abia-

| tu eta Supervivientesjarri genuen.

| Segituan, Kaki uhartetik kanpora-

: tuaizanzelajakingenuen. «Jarri

• teletestua», esan nion Reginari,

: «ikusdezagunzertandabilenOsa-

: suna».Reginak,zintzodemonio,

: teletestua sakatu eta berriz ere gal-

| du zutela ikusi genuen emaitzan

: (bukatua txantxalari batez lagun-

: dua). Kakik, bien bitartean, bere ai-

: taren omenez hiru esaldi lotu

: nahian subjuntibatu batekin hasi

i eta esaldi guztiak lurrera erori zi-

: tzaizkion, «yo...yo...yo...» mar-

• martzen zuen bitartean.

: Hurrengoegunean italierakla-

i sera joan nintzen. Aldameneko

• neskakfutbitoanaritzendelaesan

: zidan. Nik igandean nire ilobatxoa

i (sei urte?) futbitoan jolasten ikusi

: nuelaesan nion: «Hamarminutuz

• egon nintzen eta bost gol jasoak zi-

: tuzten jada. Dena den, aurrekoan

: 17-0galduzuten.Txapelketako

• txarrenak omen dira». «Gaxoa»,

: erantzun zidan neskak. Handikor-

i du gutxitara Mazar-i-Sharif erori

: zen eta bi egun geroxeago Kabul

• bera. «Kabul erori egin da!», esan

i nionReginari.«Joooder!»,eran-

i tzun zidan berak. Gero Jalalabad

• erori zen.«Jalalabad erori egin

: da!», oihukatu nion Reginari sukal-

i detik. «Laletxe!», erantzun zidan

: berak. Egun horretantxe erretzeari

• uztekoliburubaterosinuenAuzo-

i lan zaharrean. Aurretik liburu ho-

i netatik oso gertu dauden Bigarren

: Gerrako liburuak miatzen ibilia

i nintzen. Argazki dotore batean

i Rommel agertzen zen. Azeria, nos-

: ki, basamortuan zegoen, zutik, ka-

• merari begira, eskuakatzeanbil-

i duak, osoelegantea(nazien traje-

i akederrakzirengero!), bereatze-

• tik karretera zerumugan desager-

: tzenda. Bakar-bakarrikdagobaina

i hortxe dago dena irudikatuta:. -

: ofentsibaren gasolina. asfaltoaren

• beroa, batailoi mekanizatuak, mila-

i ka motorren hotsa. Horrelako ka-

i sualitate batengatik arratsalde ho-

: rretan zigarroei buruzko liburua

: irakurtzen ari nintzelarik nire az-

i ken zigarroa itzali nuenean Rom-

i melen irudia nuen buruan. Gero

• Reginari esan nion: «Erretzearena

i utzidutetaKandaharerorida!».

i Hurrengo egunean Kandahar ez

i zela erori esan ziguten. Hurrengo-

: an baietz. Hurrengoan ezetz. Eta

i horrela.Gaurarte. •

ostirala, 2001 eko azaroaren 23a Egunkaria

Vafarkaria 4~

Ezkabako gotorleku ilun Espainiako Goberriuak Kultur lritereseko

Oridare izeridatu du Ezkaba meridi

toritorreko gotorlekua

Eraikitzen ari ziren bitartean, gotorleku izan zen.

Eraiki eta berehala, presondegi. Sarraski bihurtu zen

ihesaldi baten kokaleku izan zen. Eta, gerora, kuartel

eta munizio biltegi bezala erabili zuen Espainiako

Armadak. Azken hogei urteetan itxita egon da. Ustez.

Historia iluneko harresietako zuloetatik gazte asko

sartu baita barrura. Aisi lekua zuten. Orain,

monumentua omen da. mist>,.<Mim

Ezkaba mendi tontorrean dagoen gotorlekua. • J c

U ZKABA MENDIA; 8 9 5 METRO. IRUÑETIK i

' hu rb i l en d a g o e n m e n d i r a h e r r i t a r ugari igotzen da. Paseo ederra da, 6,5 kilo-m e t r o k o a . T o n t o r r e a n go to r l ekua dago . ' s ; Aparkalekua larrua jotzeko erabili dute as- ^ L kok. Beste batzuek paseatzen segitzen dute, lubakien artetik edo eraikinen gaineko be-lardietatik. Barrura ezin da sartu. Militarrek ; f \ ; aspaldi abandonatu zuten gotorlekua, baita erabat itxi ere. Erabat? Ez. Gazte kuxkuxe-roek sartzeko modua aurkitu dute beti.

Ate zati ba t e d o harr i pila ba t eskai lera moduan erabili, apur bat eskalatu, leiho bat ixten du ten adrei luei os t ikoa eman , jauzi egin, eta barrura. Eta barruan zer? Barruan, -, p nahi duzuna. Linternaren laguntzaz, noski, gotorlekuaren barrua ilun-iluna baitago, be-re historia bezain ilun. Eta kontuz ibili. Kan-poko a ldean para tur ik diren kar te lek egia diote: Zona militarra. Istripu arriskua. Gotor-leku militarrekoharrizko egitura bere horre-tan dago, baina zurezko zorua apurtuta da-go eta erraza da zuloetan erortzea.

Gotorlekuko sarrera garbitzen aritu dira egunotan. Atean hesi berria paratu dute. • M I K E L S A I Z

Egunkaria ostirala, 2001 eko azaroaren 23a

Galeria eta pasabide sistema amaigabea dago gotorieku

barruan; primerakoa ezkutaketan jolasteko. • A S I E R A Z P I L I K U E T A

Ordea, abisu kartelei muzin eginez, gazte anitz sartu da gotorlekuan. Barruko gela, zie-ga eta galerien paretak pintadaz beterik dau-de: errebindikazio pintadak (Itzuli mendia he-rriari. Militarrak kanpora), a m o d i o z k o a k ,

umoretsuak, sailkaezinak... Badira ma-rrazki eta margolan ederrak ere. Naba-ria da pasab ide luzeetatik, galerietatik eta pabilioietatikjende andanaibili dela. Batzuk estoldetan utzi dute euren mar-ka. Eta askok lur azaleko patioan bazkal-du dute. Zaborra nonahi dago. Aisi leku inkontrolatua zen gotorlekua orain arte. Eta monumentu bilakatu dute.

Espainiako ondare Nafa r roako G o b e r n u a k eska tu ta , ira-g a n os t i r a l ean , E s p a i n i a k o Min i s t ro Kontseiluak Kultur Intereseko Ondare izendatu zuen gotor lekua, monumentu kategorian. Izendapen honekin ba te ra dator m o n u m e n t u a bere horre tan man-ten tzeko beha r r a . Ber tan edoze in lan eg i t eko , b a i m e n a e s k a t u b e h a r za io Kultura Ministerioari. Aipatu behar re -koa da duela guti burdin hesi berria pa-ratu dutela ate nagusian, eta egunotan lanean izan direla sarreran.

G o t o r l e k u a k o r a i n lo r tu du h a r r e s i e k 1939an eta Ziudadelak 1973an lortu zuten babesa . Unescok Iruñeko defen t sako hiru osagaiok Gizateriaren Ondare izenda zitzan egin beharreko urratsa zen hau. Horretara-ko, baina, gehiago itxaron beharko da.

Gotorlekua hainbat proiekturen oinarria izan da, Nafarroako Gobernuaren, Iruñeko Udalaren eta inguruko beste udalen aldetik. Ezkaban aisialdirako na turgunea egitea da

guzien asmoa, eta oso garrantzitsua da ber-tan gotorlekua sartzea. Nahi hau areagotu egin zen gotorlekua hutsik gelditu zenean. Nafarroako Gobernua Defentsa Ministerio-arekin n e g o z i a t z e n ar i tu zen g o t o r l e k u a erosteko. Baina, antza, Defentsak nahiago du erabiltzen ez dituen eraikinak alokatzea eta ez saltzea.

Karlistek Ezkabatik bonbardatu zutelako

Ezkaba m e n d i a r e n ton to r rean gotorle-kua j a r t zeko b e h a r r a z 1875ean j a b e t u ziren. Azken Karl is taldian I ruñea bos t h i l a b e t e z s e t i a t u z u t e n txapelgorriek,

Ezkaba mend i t i k egin b o n b a r d a k e t e n b i d e z . I p a r r e k o A r m a d a k o b u r u a k Espainiako Gerra Ministerioari adierazi z ion I r u ñ e a r e n d e f e n t s a z i u r t a t z e k o

Gazteek egirnko marrazki berrien o n d o a ik ere ikus daiteke militarren margolanen bat. • A S I E R A Z P I L I K U E T A

Gotorlekuko estolda luze eta iiunetan, hezetasunak estalaktita

ttikiak sortuditu. •

A S I E R A Z P I L I K U E T A

ezinbes tekoa zela Ezkaba mend ia r en ton-t o r r e a n g o t o r l e k u a p a r a t z e a . Eta h a l a x e egin zuten.

Lehenbiz iko u r r a t s a lurrak e ro s t ea izan zen. Zildotz, Untzu, Makirriain, Ezkaba, Ar-tika, Antsoain, Berriozar eta Berriogoiti he-rriei 61,5 hektareatako lursaila erosi zieten. Gainera, iturburu ba t zuen baratze bat erosi zuten Berriozarren. Handik, baporezko ma-kinen bidez, ura har tzen zuten gotorlekura eramateko. Eraikitze lanak 1878ko urtarri-laren 2 l ean hasi zituzten.

Jose Luna Orfila teniente koronelak pla-nif ikatu e t a zuzendu z i tuen lanak 1878tik 1895era. Lanak ez zituzten 1910. ur tea arte b u k a t u . A t z e r a p e n a ez z u e n e r l i e b e a r e n zai l tasunak eragin, u r t e roko aur rekon tue-tan lanei egokitzen zieten diru partida ttikiak baizik (500.000 pezeta urtero).

Ezkabako gotorlekua izena pa ra tu zioten hasieran; baina 1884an, Alfoñso XII.a izenez bata ia tu zuten, Espainiako orduko erregea bezala; eta 193 ln , Errepublikarekin, berriz

e r e j a t o r r i z k o i z ena itzuli z ioten. Eta Fran-cok ge r r a i rabazi zue -nean , orain ar teko ize-na jarri zioten, Alfonso Xll.ena alegia.

Lur azpiko gotorlekua

Gotor lekuak itxura se-mieliptikoa du.

Hi ru e r a ik inek o s a -tzen dute, eta inguruan l u b a k i a d a g o . Goiko p a r t e a a r t i l l e r i a r ako p res ta tu zuten, e ta be-hea ldea , fusi ler iarako.

Gotorlekua ez da men-diaren lerrotik naba rmen tzen , lurperaturik dagoelako. Are gehiago, eraikinen gainean lurra, belarrak eta zuhaixkak daude, eta ho-r r ekkamuf l a j e ezin hobea ematen dio. Ga-leria eta pabilioi sistema amaigabea du, era guz i e t ako gelak , eliza, b i l teg ia , g o r d e l e -kuak . . . G a r a i b a t e a n , 1.200 ba t lagun bizi izan ziren gotorlekuan. Bizitzeko beharrez-ko guzia zuen, ur biltegia, es toldak eta txi-miniak barne . Zurezko eta kristalezko osa-gai guz iak h o n d a t u t a d a u d e egun , b a i t a margoak ere. Egitura, ordea, ongi man ten -du da.

Defentsarako sortu zuten, baina l anakbu-katu bezain pronto, gotorleku izatetik kuar-tel izatera pasa tu zen. 1929an p resondeg i b i l a k a t u z u t e n , e t a 1946an , a r m a d a r e n kuartel e ta munizio biltegi. 80 urtez erabil-tzeari utzi zioten. Egun, Espainiako Defen-tsa Ministerioa da gotorlekuaren jabea, eta ez du deusetarako erabiltzen.

—» Asier Azpilikueta

NJafarkaria

1938koihesa EZKABAKO GOTORLEKUA PRESONDEGI BE-

zala erabili zuten hainbat urtetan. 1934ko iraultza bukatu eta gero, ehunka preso sartu zituzten gotorle-kuko galeria eta ziegetan. Preso gehienak asturiarrak eta eibartarrak ziren. Presondegiko egoera arras txa-rra zenez, preso anitz hil zenhigiene faltagatik. Protesta ugari egin zituzten barruan eta kanpoan.

Frente Popularrak 1936ko hautes-kundeakirabazi zituenean, amnistia aldarrikatu zuten eta gotorlekuan gel-ditzen ziren 400 presoak askatu zituz-ten. 36ko gerra hasi bezain laster ehunka atxilotu espetxeratu zituzten gotorlekuan. Hilabete gutitan bi mila bat zeuden. Horietako asko gotorle-kuko atearen ondoan akabatu zituz-ten, «askatze agindua» jaso eta gero.

«Navarra 1936. De la esperan-za al terror» Altatfaylla talde akegindako l iburuanadie-razten dutenez, gotorie-ku barruan 25 preso fu-silatu zituzten ger raha-sieran, eta 1945.urtea arte beste 305 hil ziren mota askotako gaitzakjo-ta. Horietako 25 euskalhe-rritarrak ziren (bost nafarrak).

Ezkabako ihesa 1938an izan zen, 36ko gerra bukatzeko urtebe-te falta zenean. Aipatu-tako liburuaren arabera, bi dira ihesa ulertzeko arrazoiak. Batetik, kontuan izanbehar da presondegian zeuden gehienek kontzientziapolitiko tinkoa zutela; be-tebehartzat zuten ihesa. Bestetik, erran behar da presondegian mutu-rreko egoeran zeudela (jipoiak, bakar-tzea, zorriak, gosea . . . ) e t aho r rek ihes egitera bultzatu zituela asko, bizitzeko aukera bakarra zelakoan.

Afalorduan Ihesa hogeita hamar bat presok anto-latu omen zuten, ezkutuan, bes te gu-z i ekdeuse re j ak ingabe . 1938ko

maiatzaren 22an, afaria banatze-ko orduan, zaindariei a rmak

kendu eta gotorlekuaren kont ro lahar tu zuten ordu erdian. Arrapaladan ate-ra ziren gotorlekutik eta, inguruko herrietako biz-lanleei kontrakoajakina-

razi zitzaien arren. opera-zioan zaindari bakarra hil

zu tenpresoek .

Presoek iparrera jo zuten, mendian behera, j anaririk gabe, arropa eta oi-netako egokirik gabe. Azken ihesla-r iakgotorlekua uzten ari zirenean, ha-siak ziren lehenbiziko indar armatuak Ezkaba mendia igotzen. Lehen egune-an 259 harrapatu zituzten, bigarrene-a n 4 4 5 . . .

Denetara, maiatzaren 22an zenbatu zituzten 2.487 presoetatik, 795ekihes egin zuten. Horietako 585 presonde-gira e raman zituzten bueltan. Beste 210 presoak, eta auskalo nondik ate-ratako bes te hiru lagun, «harrapake-tan» hil egin zituzten.

Ihesa antolatu omen zutelako, ha-masei lagun epaituzi tuzten. eta horie-tako hamalau Irunean fusilatu. P re - • ;> sondegiko zuzendaria kargutik kendu zuten e ta ihesaldianguardie i laguntza eman zieten 61 presori zigorrak ttikitu zizkieten.

Urtero, maia tzaren22an, Ezkaba mendiaren tontorrean omenaldia egi-ten diete ihesean hil zirenei.

ostirala, 2001 eko azaroaren 23a Egunkaria

jafarkaria

Morite Carlotik Juan Kruz Lakasta

lkusi gabe begira Eguneroko begirada. K o m u n e a n d u t x a t i k a t e r a eta gero, logelan janzterako-an, sarreran kalera a terabai -no lehen , igogai luan bidai -derik egokitzen ez za idane-an, kotxean atzerako ispilua b e h a r d e n tok ian k o k a t z e n d u d a n e a n , U n z u n m u s i k a t r e s n e n a p a l a t e g i d i s t i r a -t s u a r e n a i t z inean baka r r ik geratzen naizenean, kafete-giko k o m u n e a n m a s k u r i a hus tu e ta e skuak garb i tzen d i t u d a n e a n , e t x e k o k o m u -nean bazkaldu aurretik gau-za bera egiten dudanean, to-

- ki be rean bazkaldu ondoren hortz eskuila dantzan ari de-nean, Monte Carloko barran Samuelek kuba-librea zerbi-tzatzeko zain n a g o e ñ e a n . . . Egunero hamaika b ider be-giratzen diot ispiluari neure buruaren isla behin ere ikusi gabe.

Ezohiko begirada. La-runbat gauean seme-alabek a m o n a r e n e a n lo egin zuten, eta emaz-teak eta biok lagun ba t zuenean afaldu genuen, hain zuzen ere enkantean saldu beha r du ten foru lehendakar i ohi Ga-b r i e l U r r a l b u r u eta arte tratulari ohi O l i v i a Ba ldaren e txearen atari bere-an — j u s t i z i a t a n t o n z e n b a i t b a d i r a munduan . Nolanahi ere, nik sosak Mi -g u e l S a n z e n Corellako e txea enkan-t e a n sa l t zen d u t e n e r a k o g o r d e k o di-tut—. Etxe do to rean topa tu genuena ,

Gabriel Urralburu, Nafarroako lehendakari ohia.

ahantzi takoen inguruko solasaldiak — gogoratzen hau, hori, hura?—, ahanzte-ko m o d u k o jakiak — e n t s a l a d a bitxie-giak, ha rag i go rd ineg iak—, e ta edar i ahantzezinak. Edariak, jakina, guk era-mangeni tuen : 1996ko Viña Alcor tabo-tila bi eta duela hamaika ur teko Matu-salen ron botila bakarra . Zehar-kal tea —daño colateral gatzik eta piperrik ga-beko euskaraz , Elhuyarren a r a b e r a — au r r e ikusga r r i a b e z a i n sa ihe t sez ina :

Mozkorra etxeko igogailuko ispiluan.

biharamunean, b iharamuna, aspaldiko, oso aspaldiko partez.

B e g i r a d a z a m a t u a . Igandegoize-an esnatu eta altxatzen saiatu nintzela-rik, erdibidean geratu behar izan nuen, eserita, zutitu gabe, Afganis tanen hau-rrak erailtzen — P a t x i Zaba le ta , An-d r e s I ñ i g o , b e s t e e d o z e i n Euska l -tzaindikorik irakurleen ar tean badago , ha r en t zako ga ldera : zergat ik ez du 'h '

hizkir ik e raz ' / h i t zak log ikoena hala izatea badirudi?— ari diren B-52 bonbaketar i hor ie tako bat —hegazkin es ta tubatuarron jar-d u e r a k r i m i n a l a r e n s a l a k e t a inoizko futbol joka la r i r ikhobe-renak, D i e g o A r m a n d o M a -r a d o n a k eg ina da . A n d r e s C a l a m a r o k a b e s t e h duenez , Maradona ez da edozein t ipo— kasko bar ruan jiraka eta buelta-ka sentitu bainuen —zalantza iz-pirik gabe sasoi literario ezin ho-b e a n segi tzen dut: esaldi baka-rrarekin paragrafo osoa osatze-ko gai izan naiz; A i n g e r u Epa l -t z a r e n e s t i l oa ez ezik, J o n Alonsorena ere neureganatzen ari naiz abiada bizian—.

I l t z a t u t a k o b e g i r a d a . G a u z a k h o r r e l a , o h e e r t z e a n eserita geratu nintzen, armairu-ko ispiluari so. Neure bu rua ren isla t o p a t u n u e n au r r ez au r re . Begira geratu nintzaion. Haren-gan iltzatu nuen soa bos t minu-tuz, ordu laurdenez, ordu erdiz.

H a s i e r a n o h i k o a ikus i n u e n : n e u r e b u r u a . D e n b o r a p a s a t u aha la , baina, emeki-emeki xehe tasun berriak antzeman nizkion ispiluko gizasemeari: sudurzu lo u s t e ba ino zaba lagoak , be-kain espero baino soilagoak, bular oroi-tu baino iletsuagoa, kupel gogoratu bai-no bigunagoa, asimetria ezezagunak. . . A z k e n e a n , e z e z a g u n a z i tza idan ispi-luan nekusan hura. Seguru asko, zutabe sas i -poet iko h a u idatzi d u e n b e r a iza-nen zen.

Enrike Diez de Llltzurrun

Zurikaldai (I) Iruñeak, XX. mendean , j ende xelebrerik eman baldin badu, Zurikaldai izan da ho-rietako bat , hots, loteria saltzetik eta za-patak garbitzetik bizi zen bihotz oneko gi-zon luzea, bizkar okerra eta konkor han-dia . Bere m u n d u a r e n lau m u g a k Martzeliano, Burgales, Ul tzama eta Bar Espejo tabernak ziren, eta, txoko min ho-r ie tan zehar , h e r r e s t a n e r a m a t e n zuen bere gorputza, purua beti ezpainetan.

Zurika Nabarrer ia plazatik gora sor tu zen, 1924an, baina gurasoek eman izena hauxe zen: Miguel Je ron imo Goñi Goñi. Hamase i urtetan, Zapateria Taurina ize-n e k o a zaba ldu zuen K a r m e n karr ikako e txabe ziztrin ba tean . Bezerorik onenak zezenzaleak ziren, eta, sanferminetan, al-diz, Manole te toreatzai lea. Zapatar i ne-gozioak porrot eginik, ordea, fraide sartu

zen Miranda de Ebroko komentu batean. D e n b o r a p u s k a b a t e z , F r a y J e r o n i m o izan zen, anaia legoa, sukaldeko lagun-tzailea. Halako ba tean , meningit isak er-ditik j o e t a errotik makurrarazi zuen mutil h a n d i hu ra . I ruñe ra ekar r i ta , h i l zor ian egon ondoren, senda tu eta, ur te e ta erdi geroago, berriz ere Nabarreriako zola za-paldu zuen, hori bai, bizkar gaina konkor-tuxea eta makuluek lagunduta. Hala ere, 1949ko entzierro ba tean , Santo Domin-goko aldapan arraildua egokituta, sekula-. ko lasterraldiak egin omen zituen maku-lurik gabe Udaletxe plazaraino, zezen le-pabeltzaren hats beroa sumatu orduko.

1950eko mar txoan , berriz ere gaitzak gogor jo eta karrikotxe pedaldunean mu-gitu behar izan zuen. Garai har tan, Mar-tzel iano e txean txiki teoan ari zela, eza-

| Erdian, Miguel Jeronimo Goñi Goñi, Zurikaldai.

gun ba t ek lan b a t p r o p o s a t u zion, ho ts , zapata garbitzaile izatea eta Martzeliano-ko nagusiak, Matias Anozek, honela one-tsi zuen p r o p o s a m e n hura : «Miguel , he-mendik goiti Zurikaldai izanen haiz, Zuri-kaldai, zapata-garbitzaile diplomatua».

Adinez aurrera j o a n ahala, bizkar gai-

neko t ton t tor ra handi tzen j o a n zitzaion, ia b u r u a r e n a tzeko aldet ik agertzerai-no, eta, hara, e rabat oker-tua, ba ina gauza izan zen bi h a n k e n gainean ibiltze-ko (Lurdako A m a Birjina-ren miraria ote? Zurika ha-r a ino j o a n ba i t zen , b a i n a pasadizo xelebre hori, irri-gar r ia b e n e t a n , d a t o r r e n asteko Nafarkarian agertu-ko da). Dotore janz ten zen, txaleko bel tza beti, orraz-kera berezia eta guzti, Iru-ñea har tan ber tze inork ez

z e r a m a n a : a lde b a n a t a n k a l p a r m o t z -motza eta kasko gain-gainean ile-gando-rra. «Kanpotik itsusia nauk, bai, baina nila-rru gorritan ikusita, zerraldo eroriko zine-tem e r ra ten zuen, j e n d e a k loteria erosi bidenabar konkorra ukitzen zion bitarte-an.

Egunkaria ostirala, 2001 eko azaroaren 23a ostirala, 2001 eko azaroaren 23a Egunkaria

kjkfarkaria

T;<iijpo Poyo# «lstorio txiki asko dago nire obretan»

s o s I a i

Altsasun jaioa da Txuspo Poyo. Arte Ederretako

ikasketak Euskal Herriko Unibertsitatean egin zituen,

eta haiek bukatzean, Torontora (Kanada) abiatu zen

beka bati esker. Urtebete eman zuen han, eta

Torontotik New Yorkera ailegatu zen.

New York du Poyok egin bizitoki eta iantoki. Han du

estudioa eta han sortzen ditu bere proiektuak. Haiek

aurkeztera itzultzen da Euskal Herrira, noizbehinka,

bai eta famiiia bisitatzera ere. Urbasan ematen ditu

udak.

Bideoaren esparruan lan oparoa egin du Txuspo

Poyok, baina ez da hori jorratu duen diziplina

bakarra; argazkigintza, pintura eta beste ere landu

ditu. Guztien arteko harremana azpimarratu du

artistak, guztiak direlako egilearentzat nahi duena

lortzeko tresna.

ALTSASUN JAIO BAINA N E W

Yorken bizi da Txuspo Po-yo, eta han egiten du lan. «Ener-gia eta nahasketa handiko hiria» da New York, Poyorenhitzetan, eta horrek izan du eraginik bere artelanean. «Oraina e tengabe berreraikitzen» ari dela dio. • Etxera ekarrl z a i t u Nafa-

r r o a k o I k u s - e n t z u n e z -k o e n S o r m e n J a i a l d i a k ; h e m e n e z d u g u z u r e l a -n a k m a i z i k u s t e k o a u k e -ra.

Nik New Yorken egiten dut lan, batez ere, han dut nire estu-dioa eta han sortzen ditut nire proiektuak, baina azken hamar urteotan izan da nire obrak he-men ikusteko parada ere. Jaial-dira ekarri ditudan lanetako ba-tek, adibidez, Co/?fro/izeneko-ak, duela bi urteko jaialdian sa-ria eskuratu zuen, eta Moises Perez de Albenizen galerian ere hainbat lan izan nituen duela hi-ru urte. Nire piezak ikusi ahal izan dira Bartzelonan edo Ma-drilen ere , eta Bilbon ere bai; Arte Ederretako Museoan pieza bat dut, Arcorako egin nuena. • H a m a r ur te d a r a m a t z a -

z u N e w Y o r k e n ; n o l a k o

Nafarroako Ikus-entzunezkoen Sormen Jaialdia abiatu zen Iruñeko

Planetarioan joan den asteartean, igandea bitarte. Jaialdiko atalen

artean, ziklo berezia eskaini diote antolatzaileek Txuspo Poyo artista

altsasuarraren bideo lanari. 1995az geroztik egindako pieza

esanguratsuenak bistaratu ditu nafarrak Iruñean.

e s p e r i e n t z i a i z a n d a , m a i l a p e r t s o n a l e a n e t a p r o f e s i o n a l e a n ? Hiriak duen gauzarik interes-

garriena da, beste hiri asko be-zala, oso basatia dela. Hau da, etengabe gatazka egoera bate-an bizi den hiria da, duen arki-tekturagatik, batetik, eta arraza eta kul turen nahasketagat ik , bestetik. Energia handiko hiria da, eta energia hori zabaldu egi-ten da. Gainera, inor ez da han-goa, eta denak dira hangoak, al-di berean. Hiri horretan beti du-zu leku batetik besterako bide-an zaren sentsazioa; mugimen-dua da nagusi, eta mugimendu horrek e tengabeko so rmena ekar tzen du. Baina ez dakit orain zer gertatuko den, psikosi handia baitago irailaren 1 lko erasoen ondotik.

• H a n z i n e n g e r t a t u z i r e -n e a n ? Bai. Une batez iruditu zitzai-

dan fikziozko egoera b a t e a n geundela denok, eta berehala, errealitatea agertu zen aurrean: hiri guztia erabat lur jota gelditu da. Horren ondorioa izanen da beste hiri askotan gertatzen de-na, hau da, Poliziaren kontrola erabatekoa izanen dela; eta hori tristea da, New Yorkbaitzen Es-tatu Batuetan neurri batean de-nona zen hiri bakarra. Argi dago

«Iraileko erasoen ondorioa izanen da beste hiri askotan

gertatzen dena, hau da, Poliziaren kontrola erabatekoa

izanen dela; eta hori tristea da, Neiv York baitzen Estatu

Batuetan neurri batean denona zen hiri bakarra»

garai berri baten hasieran gau-dela. • A r t e a n ere erag in ik i z a n

d u g e r t a t u t a k o a k ? Berehalako ondorioa izan da

galeriak hutsik gelditu direla. Artea, bestelako hainbat dizipli-na bezala, jarduera entreteniga-rritzat jo tzen da, e t a j e n d e a k , ondorioz, gertatutakoa gertatu denez, ez du nahi horrelakoetan parte hartu, kontzientzian harra izanen duelakoan. Ni ez nago ados irakurketa horrekin, baina

hori da gertatu dena. Galeriak, antzokiak... hutsik dira. • E r a g i n h a n d i a i z a n d u

h a m a r u r t e o t a n N e w Yorken b i z i t a k o a k ? Nikuste dut nire obretan age-

ri dela nire hemengo nortasuna-ren eta hango nortasunaren ar-teko bor roka . Hori dela eta, etengabe oraina berreraikitzen ari naiz nire lanetan, dena dago-elako hankaz gora, dena dagoe-lako m u g i m e n d u a n . Esparru horretan egiten dut nik lan.

• B i d e o - s o r m e n a r e n e s p a -r r u a n e d i z i o a k z u r e t z a t d u e n g a r r a n t z i a a z p i -m a r r a t u i z a n d u z u . Edizioan ema ten diot errit-

moa lanari, eta edizioan sortzen dut nahi dudan egitura; horre-gatik da hain garrantzitsua une hori niretzat. • H a i n b a t i s t o r i o r e n arte -

a n b a t a u k e r a t z e k o m o -d u a da? Ez, istorio bakarra ez. Nik us-

te dut nire obretan historia txiki asko egoten direla beste istorio zabalago baten barnean. Hasie-ra eta amaierarik gabeko lanak dira-j egoerak aurkezten ditut, eta haien artean, batzuetan, ha-r r e m a n a k sor tzen dira, ba ta bestearekin lotzen da.

• Z i n e m a r e n e r a g i n a n a -b a r i a d a z u r e o b r a n ; Honkey Monky Town-e n 2001, a space odyssey filma h a r t u d u z u ardatz ; z i n e m a n e r e e g i n d u z u lan . Zer e m a n d i z u e s p e -r i e n t z i a horrek? Zineman zuzendaritza artisti-

koan egin dut lan, eta horretatik jaso dudana da dekora tuaren ideia. Nikuste dut hori dela nire piezetan egin dudana, etxeko dekoratu edo platoak. Objek-tuak nik neuk egin ditut, eta ho-rrek intimitate puska bilakatzen

" d i t u .

—^ Edurne Elizondo

ostirala, 2001 eko azaroaren 23a Egunkaria

Mafarkaria NAFARROA: Iratxe Monasterioa, 45-13.esk. {Irrintzi dorrea) 31011 Iruñea. o 948178078-79 Faxa: 948178077 Posta elektronikoa: nafarkaria@egunkaria.com VVebgunea: www.egunkaria.com/nafarroa KOORDINATZAILEA: Asier Azpil ikueta

Egunkaria »ostirala • 2001 eko azaroaren 23a

Gontzal Agote

Erdi betea

Euskararen kontrakoak etenik ez duela izanen gero eta argiago

dago. Agintari txit gorenen irudimenak mugarik ez duenez, beti izaten dira prest maltzurkeria berria asmatzeko, lotsa ere aspaldian galduta. Eta ekaitzaren erdian, euskal jendea, biraorik botatzen ez duen horfxe bera, fededun porrokatua omen dena, burumakur ibiltzen da noraezean. Triste. Erauntsiari nola aurre egin asmatu gabe. Tarteka biraoka (gazteleraz jakina). Baina triste.

Ene, ene. Gora bihotzak. Aurreko bate-an ni baino adinduago den lagun batekin mintzatu nintzen (ez zaio adinarena aipa-tzea gustatzen, baina tira...) eta ni baino esperientziadunago denez (nahiz eta ha-lakorik gogoraraztea ez gustatu), orain dela hogei urte euskararen ingurukoak nola zeuden ekarri zuen gogora. «Ez ze-goen deus, dena inprobisatu egiten zen. Euskaldunok guztiz biluzik ginen». Eta hamaika adibide eman.

Askotan horrelako perspektiba hartzea ongi dago, batez ere gazteagoak garenon-tzat, bestela alderdi negatiboekin itotzen gara eta dugunari ez diogu behar bezala-ko baliorik ematen. Neurria hartzea zaila da; gauza jakina da Nafarroako euskaldu-nok minimoen azpian mugitzen garela, baina urte hauetan guztietan egin duguna ez genuke ahaztu behar. Bai, ordea, gehiago baloratu eta maitatu. Botatako izerdi piloa hor dago, eta etengabeko era-soek ez dute gure ikusmira lausotu behar.

Lurralde osoan sortu eta sendotu diren ikastolak, D ereduko matrikulen etenga-beko hazkundea, auzo eta herri guztietan euskaldundu diren helduak, perretxikoak bezala agertzen diren euskara taldea^k, euskal musika eta literatura modernoak, internauta euskaldunak edo esku artean dituzun gehigarria eta egunkari hauek. Eta ahaztu ditudan beste hamaika kontu. Ho-rren guztiaren atzean lege, dekretu eta go-bernuak baino errotuago dagoen zerbait da: Nafarroako euskaltzaleen burugogor-keria (-tasuna), eta botila hori, ahalegindu arren, ezin izanen dute inoiz hustu.

MUSIKA

I Ar ibe: Mikel U r d a n g a r i n e k

kantaldia eskainiko du bihar

Juntetxean, 20:30ean.

I Barañain: XX. ur teur renaren

karietara, kontzertua eman-

go du bihar Barañain abes-

b a t z a k u d a l e t x e a n ,

20:30ean.

> Elizondo: Ufestuek rockanro-

lin ta ldeak Antxi tonea trin-

ketean joko du bihar.

BERTSOLARIAK

I Angelu: Gaur, 19:00etan, Mi-

zel Mateo, Patxi Iriart, Ekhi

Erremundegi eta Gillen Hiri-

barren ariko dira Carrefour

saltokian.

I Hendaia-. Igandean txapelketa

nagusiko laugarren finalau-

rrea jokatuko dute Beltzenia

p i l o t a l e k u a n , 16 :30ean .

Aritz Lopategi, Maialen Lu-

janbio, Amets Arzallus, Jo-

kin Sorozabal, Aitor Sarriegi

e ta Unai Agir re a r iko dira

bertsotan.

ANTZERKIA

> Etxarri-Aranatz: TEN Pinpilin-

pauxa taldeak Ostadarraren

sorrera h e l d u e n t z a k o l ana

a n t z e z t u k o du gaur ,

22:00etan, kultur etxean.

» I ruñea : Bihar, 12:00etan, Zir-

ko Txipia taldeak Hiruak the

bizkia family h a u r r e n t z a k o

lana taularatuko du Gaiarre

antzokian.

» Etxarri-Aranatz: Ahatetxo itsusia

haur ren tzako lana e m a n g o

du Lamixine ta ldeak bihar,

18:00etan, kultur etxean.

> Iruñea: Vaiven taldeak Lotsa

Gabe lana antzeztuko du as-

teartean, 20:30ean, Nafarro-

ako Antzerki Eskolan.

HITZALDIAK

I Bera: Nafarroako euskarazko

kultur produkzioaren gaine-

ko zikloaren ba r ruan , herr i

komunikab ideen ikuspegia

e m a n e n d u t e gaur ,

18:30ean, J amotenean . Tti-

pi-t tapa fundazioko, Xorro-

xin irratiko, Xaloa telebista-

ko e ta Euska le r r ia i r ra t iko

o r d e z k a r i b a n a i z a n e n da

mahai-inguruan.

I Iruñea: Martxelo Ota-

m e n d i k a z e t a r i a k ,

Iosu C h u e c a h i s to -

r ia lar iak , Pepin .

Ar ra iza a b o k a t u a k

e t a l . O t x o a d e Olza

idazleak J u r r a m e n -

diko 1976ko gertae-

ren ga ineko maha i -

ingurua eginen dute

bihar, 19:00etan, La-

r raona ikastetxe na-

gusian.

• A l t s a s u : E l i kadu ra

arazoei buruzko jar-

dunaldiak eginen di-

tuz te a s t e l e h e n e t a

a s t e a r t e a n Gure

Etxean, 18:30ean.

> Zangoza: Amnisty In-

t e rna t iona leko Fer-

n a n d o A r m e n d a r i -

zek eta Greenpeace-

ko Carlos Bravok gi-

za eskubideen adie-

r a z p e n u n i b e r t s a l a

eta Afganistango ge-

r ra i z a n e n d i t u z t e

mintzagai ostegune-

an, 20:30ean, kultur

etxean.

ERAKUSKETAK

» I r u ñ e a : Or reaga e lkar tearen

Nafarroa aurkitzen e r a -

k u s k e t a g a u r z a b a l d u k o

du te Aldezar euskal tegian,

19 :00e tan . E r a k u s k e t a

a b e n d u a r e n 2a ar te izanen

da ikusga i , l a n e g u n e t a n

18:00etat ik 21 :00e ta ra e ta

j a i e g u n e t a n 12 :00e ta t ik

14:00etara.

IKASTAROAK

I O l a z t i : B i h a r , h a u r r e n t z a -

ko m a g i a i k a s t a r o a e m a -

n e n du Sum m a g o a k ludo-

t e k a n . 16 :30ean 5-7 ur -

t e b i t a r t e k o e n d a k o e ta

17:30ean 7 ur te t ik goitiko-

endako.

BESTELAKOAK

I Iruñea: Bihar, 18:30ean, herri

meza emanen dute euskaraz

I tu r ramako Corpus Christi

parrokian.

t I r u ñ e a : A b e s b a t z a t a l d e a

s o r t z e k o a s m o z , I r uñeza r

e u s k a l t e g i a n b i l t z e n d i ra

a s t e a z k e n e r o , 2 0 : 0 0 e t a n

(948-220824).

U0AZKENEK0 ESK0LAK 2001 IRITSl DA BOSGARREN BOTEREA

azaroak 23, 2 4 eta 2 5 / ORIOn

GAZTL HIZKERIA ETA ARGOTAK azaroak 14 / I9:00etan

Iruñako Gazteriaren Etxea

GIZARTE HIESA

azaroak 26, 27 , eta 2 8 / 17:00-21:00

HIESaren Aurkako Batzorde Hiritarrean.

OSASUN BITARTEKARIEN ELKARTZEA

abenduak 1 eta 2 / Tuterako aterpean

AFEKTIBITATE ETA SEXU HEZKUNTZARAKO TREBAKUNTZAIKASTAROA

azaroak 12, 19, 21 eta 2 6 / ANDRAIZEn

IN FORMAZIORAKO: Zangoza k.30 p.k:3 1005 1RUNEA

TEL-.948-234819 / FAX.: 948-245627