twoja praca w europiemyslowice.praca.gov.pl/documents/10240/182913/warunki_zycia2013pl.pdfustrój...

Warunki �ycia i pracy w PolsceWarunki �ycia i pracy w PolsceWrzesie� 2013

T W O J A P R A C A W E U R O P I E

2011 Warunki �ycia i pracy w Polsce 12013 Warunki �ycia i pracy w Polsce 1

Spis tre�ci

I. Informacje ogólne o Polsce ............................................................................... 4

II. Pobyt w Polsce .................................................................................................. 6 Wjazd na terytorium Polski ............................................................................... 6 Uzyskanie prawa pobytu w Polsce ................................................................... 6 Wynajem mieszkania ........................................................................................ 10 Zakup nieruchomo�ci ........................................................................................ 11 Prawo jazdy ....................................................................................................... 12 Przep�yw kapita�u i p�atno�ci ............................................................................. 13

III. Praca w Polsce .................................................................................................. 15Jak znale�� prac� w Polsce? ............................................................................ 15Jak napisa� �yciorys (CV) i list motywacyjny? ................................................. 16

Umowy b�d�ce podstaw�� wykonywania pracy w � Polsce ............................... 17Uznawanie kwali kacji zawodowych ................................................................ 24wiadczenie us�ug transgranicznych ................................................................. 25

IV. Podatki ............................................................................................................... 27

V. Prowadzenie dzia�alno�ci gospodarczej g p j .......................................................... 29Indywidualne prowadzenie dzia�alno�ci gospodarczej jako osoba zyczna ....... 29

Spó�ka cywilna ................................................................................................... 31Spó�ki osobowe ................................................................................................. 32Spó�ki kapita�owe ............................................................................................... 32

Oddzia� lub przedstawicielstwo ......................................................................... 33

VIVI. U Ubbezpiieczeniia spo��eczne w PPollsce ................................................................. 3434 Ubezpieczenie emerytalne ................................................................................ 35 Ubezpieczenie rentowe ..................................................................................... 36

UbUbezezpipiececzezeniniee spspoo��ececznznee zz tytytutu��uu wywypapadkdkówów p przrzyy prpracacyy ii chchororóbób z zawawododowowycychh . ....... 3737 Ubezpieczenie spo�eczne w razie choroby i macierzy�stwa ........................... 38

VII. Bezrobocie ......................................................................................................... 41 Zasi�ki dla bezrobotnych .................................................................................... 42 Mo�liwo�� transferu do Polski zasi�ku dla bezrobotnych uzyskanego

w pa�stwie UE/EOG lub Szwajcarii .................................................................. 43

22

VIII. Opieka zdrowotna ............................................................................................ 45 Prawo do �wiadcze� zdrowotnych .................................................................. 45 Uzyskanie �wiadcze� zdrowotnych ................................................................. 46

IX. �ycie w Polsce .................................................................................................. 48 Dochody i koszty utrzymania ........................................................................... 48 Sklepy ............................................................................................................... 48 Transport ........................................................................................................... 48 Kultura i rozrywka ............................................................................................. 49

X. �ycie prywatne .............................................................................................. 52 Urodzenie dziecka ............................................................................................ 52 Zawarcie zwi�zku ma�� e�skiego ..................................................................... 52

mier� ............................................................................................................... 53 Szkolnictwo ....................................................................................................... 53 Nauka j�zyka polskiego ................................................................................... 56


Szanowni Pa�stwo

Mamy przyjemno�� udost� �pni� Pa� �stwu broszur� „Warunki �ycia i pracy w Polsce”� .

Niniejsza broszura zosta�a przygotowana przez Departament Rynku Pracy MinisterstwaPracy i Polityki Spo�ecznej.

Informowanie o warunkach �ycia i pracy w Polsce jest jedn� z us� �ug sieci EURES �wiad-czonych wobec cudzoziemców – obywateli pa�stw Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Szwajcarii, zwanych dalej „obywatelami UE”.

EURES jest mi�dzynarodow� sieci� � wspó� �pracy publicznych s�u�b zatrudnienia oraz ich partnerów na rynku pracy i ma na celu wspieranie mobilno�ci zawodowej na europejskimrynku pracy.

W niniejszej broszurze mo�na znale�� informacje przydatne obywatelom UE, którzy �zamierzaj� przyjecha� � do Polski, mi� �dzy innymi, na temat: prawa pobytu, podejmowaniapracy, uznawania kwali kacji zawodowych, zak �kk adania w�asnej dzia�alno�ci gospodarczej,ubezpiecze� spo�ecznych oraz warunków �ycia w Polsce.

Informacje tu zawarte przedstawiaj� stan prawny obowi� �zuj�� cy we �� wrze�niu 2013 r.Dotycz� obywateli Austrii, Belgii, Bu� �garii, Chorwacji, Cypru, Czech, Chorwacji, Danii,Estonii, Finlandii, Francji, Grecji, Hiszpanii, Holandii, Irlandii, Litwy, Luksemburga, otwy,Malty, Niemiec, Portugalii, Rumunii, S�owacji, S�owenii, Szwecji, W�gier, Wielkiej Brytanii, W�och oraz Islandii, Liechtensteinu, Norwegii i Szwajcarii.

Elektroniczne wersje j�zykowe niniejszej broszury s� okresowo aktualizowane i dost� �pne na stronie internetowej http://www.eures.praca.gov.pl.

MMamy n dad izi jej�, ��e iinfformacjje zawartte w b broszurze b b�dd� pomocne w � �� iwi dadomym p dod jej-mowaniu decyzji o przyje�dzie do Polski w celu zamieszkania i zatrudnienia.

Ministerstwo Pracy i Polityki Spo�ecznej Departament Rynku Pracy

4

Informacjeogólne o Polsce

• KRAKÓW

• GDA�SK

• WARSZAWAWW

• SZCZECIN

• POZNA�

• ÓD�

• LUBLIN• WROC AW

•• KATOWICE

• BYDGOSZCZ

4

2011 Warunki �ycia i pracy w Polsce 5

Informacjeogólne o Polsce

�na nazwa Rzeczpospolita Polska (RP)J�zyk urz�dowy polskiStolica WarszawaG�ówne miasta ód�, Kraków, Wroc�aw, Pozna�, Gda�sk, Szczecin,

Bydgoszcz, Katowice, LublinUstrój polityczny demokracja parlamentarna. W�adz� ustawodawcz�

sprawuje dwuizbowy parlament (Sejm – 460 pos�ów, Senat – 100 senatorów), w�adz� wykonawcz� – Rada Ministrów �i Prezydent, a w�w adz� s�downicz�� niezawis� �e s�dy��

Podzia�administracyjny

od 1 stycznia 1999 r. obowi�zuje w Polsce trójstopniowa ��struktura samorz�du terytorialnego sk�� kk adaj�ca si�� z: samorz�du ��gminnego, samorz�du powiatowego oraz samorz�� du ��województwa. Polska dzieli si� na 2 479 gmin, 379 powiatów i 16 województw (Dolno�l�skie, Kujawsko-Pomorskie, Lu�� belskie, Lubuskie, ódzkie, Ma�opolskie, Mazowieckie, Opolskie, Podkarpackie, Podlaskie, Pomorskie, l�skie, �� wi�tokrzyskie,Warmi�sko-Mazurskie, Wielkopolskie, Zachodniopomorskie)

Po�o�eniegeogra czne

Polska le�y w Europie rodkowej nad Morzem Ba�tyckim.Graniczy na wschodzie – z Rosj�, Litw�, Bia�orusi�, Ukrain�,na po�udniu – ze S�owacj� i Czechami, a na zachodzie�– z Niemcami

Powierzchnia 312 683 tys. km² Liczba ludnoLiczba ludnoLiczba ludno��ci ok. 38 mlnci ok. 38 mlnci ok. 38 mlnKlimat klimat umiarkowany. rednia temperatura w lecie waha si�

pomi�dzy 16,5°C a 20°C, w zimie – mi�dzy -6°C a 0°C.Najcieplejszy miesi�c – lipiec. Najzimniejszy miesi�� c – stycze��

WyWyznznananiaia r releligigijijnene kakatotolilicycy – 9 95%5%, prprawawosos��awawnini – 1 1 5,5%%, p proroteteststanancici – 1 1%% ii ininnini.Sk�kk ad etniczny Polska jest krajem prawie jednolitym narodowo�ciowo.

Polacy stanowi� ok. 97% ludno� �ci. Najliczniejsze mniejszo�ci nanarorododowewe:: NiNiememcycy, UkUkraraii��cycy i i B Biaia��ororususininii

CCe tntrallny bba knk N Nar dodowy BBa knk P P lol kskii z isi ded izibb� w W Warszawiie przy �ul. wi�tokrzyskiej 11/21

Waluta redni kurs euro w 2012 r. wed�ug Narodowego Banku Polskiego to 4,185; Warto�� 1 z� �otego to ok. 0,24 euro

Telefony alarmowei informacyjne

997 – policja, 998 – stra� po�arna, 999 – pogotowie ratunkowelub ogólny numer alarmowy – 112 (po��czenia s�� bezp� �atne)

DnDnii ��wiwi��teteczcznene 11 ststycycznzniaia – N Nowowyy RoRokk, 6 6 s stytyczczniniaa – �� wiwi��toto T Trzrzecechh KrKrólólii, Wielkanoc ((�wi��to ruchome),) 1 majja – wi��to Pracyy, 3 maja – wi�to Narodowe Trzeciego Maja,Bo�e Cia�o (�wi�to ruchome), 15 sierpnia – Wniebowzi�cie Naj�wi�tszej Marii Panny, 11 liliststopopadadaa – WsWszyzyststkikichch wiwi��tytychch,11 listopada – wi�to Niepodleg�o�ci,25 i 26 grudnia – wi�ta Bo�ego Narodzenia


66

obywatel UE jest obowi�zany posiada�� wa�ny dokument podró�y lub inny wa�ny dokument potwierdzaj�cy jego to�� samo��i obywy atelstwo. Cz�onek rodzinyy, , nieb��d��-��cy obywatelem UE, obowi�zany jest posia-��da� wa� �ny dokument podró�y oraz wiz�, je�li jest wymagana.

2. Pobyt w Polsce powy�ej 3 miesi�cyObywatel UE mo�e przebywa� w Polsce�przez okres d�u�szy ni� 3 miesi�ce, je�� eli: 1)1) j jesestt prpracacowowninikikiemem l lubub o ososobb�� ppraracucujj�� -��

c� na w� �asny rachunek na terytorium Polski,

2) jest obj�ty powszechnym ubezpiecze-iniem zddrow totnym lalbbo j jestt os bob�

uprawnion� do � �wiadcze� opieki zdro-wotnej na podstawie przepisów o koor-dydynaacjcji i sysyststeme ówów zababeze pipiececzeeninia a spspo-o�ecznego i posiada wystarczaj�ce �� rodki nansowe do utrzymania siebie i cz �on-

Wjazd na terytorium Polski1

Obywatel Unii Europejskiej (UE)2 mo�e wjecha� na terytorium Polski na podsta-wie wa�nego dokumentu podró�y lub inne-go dokumentu potwierdzaj�cego jego to�� -samo�� i obywatelstwo.Cz�onek rodziny obywatela UE, który nieposiada obywatelstwa unijnego, mo�e wje-cha� na terytorium Polski na podstawie wa�nego dokumentu podró�y oraz wizy, o ile jest wymagana. Wniosek o wydanie wizy sk�ada si� do konsula lub komendan-ta placówki Stra�y Granicznej.

Uzyskanie prawa pobytu w Polsce1. Pobyt w Polsce do 3 miesi�cyObywatel UE i cz�onek rodziny nieb�d�cy ��obywatelem UE mo�e przebywa� na tery-�totoririumum P Pololskskii dodo 3 3 m mieiesisi��cycy, bebezz kokoniniececznznoo-�ci zarejestrowania pobytu. W tym okresie

Pobyt w Polsce

Cz�onek rodziny obywatela UE to:a) ma��onek,b) bezpo�redni zst�pny obywatela UE

lub jego ma��onka (potomek w liniiprostej: dziecko), w wieku do 21 latlub pozostaj�cy na utrzymaniu oby-��watela UE lub jego ma��onka,

c) bezpo�redni wst�pny obywatela UE lub jego ma��onka (przodek w linii prostej: ojciec, matka), pozostaj�cy��na utrzymaniu obywatela UE lub je-go ma��onka.

1 Szczegó�owe informacje znajdziesz w ustawie z 14 lipca 2006 r. o wje�dzie na terytorium Rzeczypo-spolitej Polskiej, pobycie oraz wyje�dzie z tego obywa-teli pa�stw cz�onkowskich Unii Europejskiej i cz�onków ich rodzin, Dz.U. z 2006 r. Nr 144, poz. 1043 ze zm.

22 D Dlala celcelówów ninniniejiejszeszej bj brosroszurzury sy skrókrót Ut UE oE odnodnosisi�� si si�� b�dzie do pa�stw Unii Europejskiej, Norwegii, Islandii, Liechtensteinu oraz Szwajcarii


ków rodziny w Polsce, tak aby nie stano-wi� obci� ��enia dla pomocy spo�ecznej,

3) studiuje lub odbywa szkolenie zawodo-we i jjest objj��tyy ppowszechnymy ubezppie-czeniem zdrowotnym albo jest osob�uprawnion� do � �wiadcze� opieki zdro-wotnej na podstawie przepisów o koor-dydynanacjcjii sysyststememówów z zababezezpipiececzezeniniaa spspo-o�ecznego oraz posiada wystarczaj�ce ��rodki nansowe do utrzymania siebiei cz�onków rodziny w Polsce, tak aby nie ststananowowii�� o obcbcii�� eneniaia d dlala p pomomococyy spspoo-�ecznej,

4) jest ma��onkiem (ma��onk�) obywatela��polskiego.

3. Obowi�zek zarejestrowania pobytu��

UWAGA !

Wniosek o zarejestrowanie lub wydaniekarty pobytu cz�onka rodziny obywatela UEUE n nalalee��yy zz��oo��yy�� o ososobibi��ciciee dodo wowojejewowo--dy w�a�ciwego ze wzgl�du na miejscepobytu. W urz�dzie nale�y okaza� wa�ny dokument podró�y lub inny dokument popotwtwieierdrdzazajj��cycy t too�� sasamomo�� i i o obybywawatetelslstwtwoo (w przypadku obywatela UE) lub dokument podró�y (w przypadku cz�onka rodziny obywatela UE).DDo w inioskku o zarejje tstrowa inie pobbyttu obywatela UE do��cza si�� odpowiednio:1) w przypadku pracowników:

a)a) ppisiseme nee oo��wiwiadadczc ene ieie ppraacocodadawccy y lub innego podmiotu o zamiarze po-wierzenia mu wykonywania pracy,

Pobyt w Polsce

Obywatel UE powinien posiada� wystar-�czaj�ce �� rodki nansowe do utrzymania siebie i cz�onków rodziny na terytorium Polski, tak aby nie stanowi� obci� ��enia

Je�eli pobyt na terytorium Polski jestd�u�szy ni� 3 miesi�ce to obywatel UE��jest obowi�zany�� zarejestrowa� swójpobyt, a cz�onek rodziny nieb�d�cy��obywatelem UE jest obowi�zany uzy-��ska� kart� pobytu cz�onka rodziny obywatela UE.

dla pomocy spo�ecznej. Dowodami po-twierdzaj�cymi posiadanie wystarczaj�� -��cych �rodków nansowych do utrzyma-nia siebie i cz�onków rodziny mog� by� �, w szczególno�ci:1) karta kredytowa,2) za�wiadczenie o posiadaniu �rodków

p�atniczych w banku lub innej instytu-cji nansowej, potwierdzone piecz �-ci� i podpisem upowa� �nionego pra-cownika tego banku lub tej instytucji,wystawione najpó�niej na miesi�c ��przed z�o�eniem wniosku o zareje-strowanie pobytu.

88

b) za�wiadczenie o wykonywaniu pra-cy,

2) w przypadku osób pracuj�cych na w�� ww a-sny rachunek:a) pisemne o�wiadczenie dotycz�ce ��

wpisu do Krajowego Rejestru S�do-��wego,

b) pisemne o�wiadczenie dotycz�ce��wpisu do Centralnej Ewidencji i In-formacji o Dzia�alno�ci Gospodar-czej,

c) inny dowód potwierdzaj�cy,�� e oby-watel Unii Europejskiej jest osob�pracuj�c�� na w� �asny rachunek naterytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

3) w przypadku studentów lub osób odby-waj�cych szkolenie zawodowe:��a) za�wiadczenie szko�y wy�� szej o przy-

j�ciu na studia lub skierowanie na szkolenie zawodowe,

b) dokument potwierdzaj�cy obj�� cieubezpieczeniem zdrowotnym lub

i i d k t iuprawnienia do korzystania ze �� i dwiad-cze� opieki zdrowotnej na podstawie przepisów o koordynacji systemów zabezppieczenia spop �eczneggo,,

c) pisemne o�wiadczenie o posiada-niu wystarczaj�cych �� rodków nan-sowych do utrzymania siebie i cz�on-kókóww rorodzdzininy,y, t takak a abyby n nieie s statanonowiwi��obci��enia dla pomocy spo�ecznej,

4) w przypadku ma��onka obywatela pol-skiego: dokument potwierdzaj�cy zawar-��ciciee mama��ee��ststwawa z z o obybywawatetelelemm popolslskikimm,

5) w pozosta�ych przypadkach:a) dokument potwierdzaj�cy obj�� cie

ubezpieczeniem zdrowotnym lubupuprarawnwnieieniniaa dodo k kororzyzyststananiaia z zee ��wiwiadad-cze� opieki zdrowotnej na podstawieprzepisów o koordynacji systemów zabezppieczenia spop �eczneggo,,

b) dowód potwierdzaj�cy posiadanie ��wystarczaj�cych �� rodków nanso-

wych do utrzymania siebie i cz�on-ków rodziny, tak aby nie stanowi�obci��enia dla pomocy spo�ecznej.

Do wniosku o wydanie karty pobytucz�onka rodziny obywatela UE do��cza��si� odpowiednio:1) za�wiadczenie o zarejestrowaniu poby-

tu obywatela UE, wydane obywatelowi UE, z którym cz�onek rodziny przebywa na terytorium Polski,

2) 5 aktualnych fotogra i,3) dokument potwierdzaj�cy zawarcie ma�� -

�e�stwa z obywatelem UE (ma��onek),4) dokument potwierdzaj�cy istnienie wi�� -

zi rodzinnych oraz dokument potwier-dzaj�cy wiek lub po�� wiadczaj�cy pozo-��stawanie na utrzymaniu obywatela UE lub jego ma��onka (zst�pni),

5) dokument potwierdzaj�cy istnienie wi�� -zi rodzinnych oraz dokument po�wiad-czaj�cy pozostawanie na utrzymaniu��obywatela UE (wst�pni).

4. Prawo sta�ego pobytu w Polsce

UWAGA !

Cz�onek rodziny nieb�d�cy obywatelem UE ��nabywa prawo sta�ego pobytu po up�ywie 55 lalatt niniepeprzrzererwawanenegogo p pobobytytuu nana t tererytyto-o-rium Polski wraz z obywatelem UE.

Po up�ywie 5 lat nieprzerwanego po-bytu na terytorium Polski obywatel UEnabywa prawo sta�ego pobytu.

Pobyt w Polsce

Pobyt uwa�a si� za nieprzerwanygdy zainteresowany nie opu�ci� Polski na d�u�ej ni� 6 miesi�cy w roku (��cz-��nie). Pobyt poza granicami Polski mo�eby� jednak d�u�szy z powodu: odbycia obowi�zkowej s�� u�by wojskowej albo


Obywatelowi UE, który naby� prawo sta� �ego pobytu wydaje si�, na jego wniosek, doku-ment potwierdzaj�cy prawo sta�ego po-bytu.Cz�onek rodziny nieb�d�cy obywatelem ��UE, który naby� prawo sta�ego pobytu,jest obowi�zany uzyska�� kart� sta�ego pobytu cz�onka rodziny obywatela UE. Wniosek o wydanie w/w dokumentów na-le�y z�o�y� osobi�cie do wojewody, w�a-�ciwego ze wzgl�du na miejsce pobytuobywatela UE. Do wniosku o wydanie do-kumentu potwierdzaj�cego prawo sta-�ego pobytu lub karty sta�ego pobytucz�onka rodziny obywatela UE do��cza ��si� 5 aktualnych fotogra i o okre �lonych wymogach oraz nale�y okaza� wa�ny do-kukumementnt p pododróró��y.y. O Obybywawatetell UEUE m moo��ee okoka-aza� inny dokument potwierdzaj�cy to�� sa-mo�� i obywatelstwo.

55. OdOdmomowawa z zararejejesestrtrowowananiaia p pobobytytuu lulubb wydania karty pobytu cz�onka rodzi-ny obywatela UE a tak�e dokumentu potwierdzaj�cego prawo sta�ego po-bybytutu l lubub k karartyty s stata��egegoo popobybytutu c czz��onon-ka rodziny obywatela UE

Wojewoda wydaje decyzj� odmown� gdy:�1) nie zosta�y spe�nione warunki pobytu

llubb dodpo iwi ded inio tsta��ego pobbyttu okkre-�lone w przepisach lub

2) pobyt zainteresowanego stanowi zagro-�eniee ddlaa obrb onno��cic lubub bbezpip ecze�-stwa pa�stwa albo ochrony bezpiecze�-stwa i porz�dku publicznego lub��

3) zwi�zek ma�� e�ski z obywatelem UE zosta� zawarty dla pozoru.

Wojewoda jest organem w�a�ciwym tak�e w sprawach: uniewa�nienia zarejestrowa-niniaa popobybytutu, wywymimiananyy lulubb wywydadaniniaa nonowewegogo za�wiadczenia o zarejestrowaniu pobytuobywatela UE, wydania, wymiany lub unie-wa�nienia karty pobytu cz�onka rodziny bobyw tat lela UEUE oraz w sprawa hch w dydaniia,

wymiany lub uniewa�nienia dokumentu potwierdzaj�cego prawo sta�� ego pobytu lub karty y sta�eggo pop byytu cz�onka rodzinyy obywatela UE. Od decyzji wojewody przys�uguje odwo�a-nie do Szefa Urz�du do Spraw Cudzoziem-cócóww.

Adresy wydzia�ów w�ww a�ciwych do spraw cudzoziemców Urz��dów Wojej wódzkich przyjmuj�cych wnioski znajduj�� si� � na stro-nie internetowej Urz�du do Spraw Cudzo-

Pobyt w Polsce

wa�nej sytuacji osobistej, w szczegól-no�ci z powodu: ci��y, porodu, choroby,studiów, szkolenia zawodowego, odde-legowania, pod warunkiem, �e okresten jest nie d�u�szy ni� 12 kolejnych miesi�cy.

1010

ziemców: http://www.udsc.gov.pl, w zak�kk ad-ce „Instytucje wspó�pracuj�ce”.��

Wi�cej informacji:http://www.udsc.gov.pl

Urz�d do Spraw. Cudzoziemców��

OPATY:Za�wiadczenie o zarejestrowaniu pobytuobywatela UE, dokument potwierdzaj�cy ��prawo sta�ego pobytu obywatela UE, karta popobybytutu / / s stata��egegoo popobybytutu c czz��ononkaka r rododzizinyny obywatela UE wydawane s� bezp�atnie.

Wynajem mieszkaniaMieszkania do wynaj�cia mo�na poszuki-wa�: • we w�ww asnym zakresie – pytaj�c znajo-��

mymychch, czczytytajaj��cc ogog�� ososzezeniniaa ww gagazezetatachch i na stronach internetowych, daj�c w�� ww a-sne og�oszenia do gazet i portali inter-netowych lub rozwieszaj�c je w okolicy, ��ww ktktórórejej c chchcee sisi�� z zamamieieszszkaka��,

• przy pomocy po�rednika w obrocie nieruchomo�ciami – po�rednikiem w obobrocic e nieruchoomo��cic ami jejests oso-ba zyczna, posiadaj�ca licencj�� za-wodow� w tym zakresie, wpisana do �

centralnego rejestru po�redników w obrocie nieruchomo�ciami.

Decyduj�c si�� na pomoc po�rednika w ob-rocie nieruchomo�ciami, warto wcze�niej sprawdzi�, czy posiada on licencj� zawo-dow� w tym zakresie, czy posiada ubezpie-�czenie odpowiedzialno�ci cywilnej za szko-dy wyrz�dzone w zwi�� zku z wykonywa-��niem czynno�ci po�rednictwa. Minister Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej nadaje licencje zawodowe w za-kresie po�rednictwa w obrocie nierucho-mo�ciami i rozpatruje skargi na dzia�alno��po�redników w obrocie nieruchomo�cia-mi. Na stronie internetowej MinisterstwaTransportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej znajduje si� wyci�g z rejestru po-��redników w obrocie nieruchomo�ciami i w ka�dej chwili mo�na sprawdzi� czy dana osoba posiada licencj� zawodow�.(http://www.transport.gov.pl, zak�kk adka: „Bu-d i l k l l i idownictwo, lokalne planowanie i zagospo-darowanie przestrzenne i mieszkalnictwo” zak�adka: „Gospodarka nieruchomo�cia-mi” dalej j „R„ ejjestry”y ).)

Wszelkie czynno�ci wykonywane przezpo�rednika w obrocie nieruchomo�ciami popowiwinnnnyy byby�� p popoprzrzededzozonene z zawawararciciemem umowy po�rednictwa. W umowie po�red-nictwa nale�y zawrze�, jakie konkretnie czynno�ci zawodowe wykona po�rednik ii ww zwzwii��zkzkuu zz tytymm jajakikiee prprzyzyss�� ugugujujee mumu w wyy-nagrodzenie. W umowie tej wskazuje si�tak�e po�rednika odpowiedzialnego za jejwykonanie, numer jego licencji zawodowej oraz o�� iwi dadczeniie o posiiaddanym bubez-pieczeniu odpowiedzialno�ci cywilnej za szkody wyrz�dzone w zwi�� zku z wykony-��wawaniniemem c czyzynnnnoo��cici p poo��reredndnicictwtwa.a. U Umomowawa po�rednictwa wymaga formy pisemnej. Us�uga po�rednictwa wi��e si� z op�at�

Pobyt w Polsce

Obowi�zek meldunkowy��Obywatel UE i cz�onek jego rodziny przebywaj�cy poza zak�� adem hotelar-skim, zak�adem udzielaj�cym pomiesz-��czenia w zwi�zku z prac�� , nauk�, le-czeniem si� lub wypoczynkiem jestobowi�zany zameldowa�� si� we w�a-�ciwym miejscowo urz�dzie miasta lub gminy na pobyt czasowy najpó�-niej przed up�ywem czwartej doby li-cz�c od chwili przekroczenia granicy Rzeczypospolitej Polskiej.


(zwykle od 50 do 100% wysoko�ci ustalo-nego w umowie, miesi�cznego czynszu za najem).Umowa najmu mieszkania mo�e by� za-warta na czas oznaczony albo na czas nieoznaczony. Wypowiedzenie przez w�a-�ciciela umowy najmu mo�e nast�pi�z przyczyn okre�lonych przepisami usta-wy. Przed podpisaniem umowy, w�a�ciciel mo�e za��da�� od najemcy wp� �acenia kau-cji. Kaucja – jest to zabezpieczenie ewen-tualnych roszcze� z tytu�u zu�ycia lokaluponad zu�ycie wynikaj�ce z u�� ytkowania oraz zabezpieczenie wszelkich nale�no�ci nansowych z tytu �u najmu lokalu (kaucjanie mo�e przekracza� dwunastokrotno� �cimiesi�cznego czynszu). Kaucja podlega zwrotowi w ci�gu miesi�� ca od dnia opró�� -nienia lokalu, po ewentualnym potr�ceniu ��nale�no�ci wynajmuj�cego z tytu�� u najmu lokalu. Wysoko�� czynszu za wynaj�cie lokalu

lzale� d i t t d d i iy od miasta, standardu i powierz-chni mieszkania. Najdro�sze mieszkania s� w Warszawie i innych du� �ych miastach – za wyny ajj��cie mieszkania trzeba zapp�a-ci�:• w przypadku mieszkania jednopokojo-

wego – od 900 z� do 2 100 z� � (ok. 215– �–550000 e eururo)o),

• w przypadku mieszkania dwupokojowe-go – od 1 100 z� do 2 500 z� � (ok. 260–�–600 euro),

•• w w p przrzypypadadkuku m mieieszszkakaniniaa trtrzyzypopokokojojowewe-go – od 1 500 z� do 3 000 z� � (ok. od 360 �do 720 euro).

DDu��e óró�� inice w cenachh czynszóów n jajmu w obr�bie tej samej kategorii mieszka� s�wynikiem ich lokalizacji wzgl�dem centrów mimiasast.t. Powy�sze stawki nie obejmuj� op� �at zamedia. Op�aty za gaz, energi� elektryczn�,

ogrzewanie i wod� zazwyczaj nie s� wli-�czane w koszt czynszu. Og�oszenia prasowe zawieraj�ce oferty ��najmu i sprzeda�y nieruchomo�ci mo�na znale�� w gazetach: „Oferta”, „Metro”, � �ro-dowe wydanie „Gazety Wyborczej” (doda-tek „Nieruchomo�ci”), a tak�e na portalachinternetowych: www.trader.pl, www.gratka.pl, www.interia.pl, www.wp.pl, www.oferty.net,www.gumtree.pl, www.otodom.pl, www.bezposrednikow.pl, www.nieruchomosci-online.pl, www.szybko.pl.

Wi�cej informacji:http://www.transport.gov.pl

Ministerstwo Transportu, Budownictwai Gospodarki Morskiej

http://www.oferty.net/agencjelista agencji nieruchomo�ci w podziale nawojewództwa

Zakup nieruchomo�ci3

UWAGA !

Pobyt w Polsce

Obywatel UE nie ma obowi�zku ubie-��gania si� o zezwolenie Ministra Spraw Wewn�trznych, je�eli zamierza naby�samodzielny lokal mieszkalny b�d�� lo-kal u�ytkowy np. gara� albo nierucho-mo�� gruntow� nie maj� �c�� przezna-�czenia rolnego ani le�nego.Od 1 maja 2009 r. cudzoziemcy z Unii Europejskiej nie musz� si� � ju� legity-mowa� zezwoleniem na nabycie tzw.drugiego domu, tj. nieruchomo�ci grun-towej przeznaczonej pod zabudow�mieszkaniow� lub na cele rekreacyjno-�-wypoczynkowe, która nie b�dzie sta-

3 Zakup nieruchomo�ci w Polsce reguluje ustawa 2z 244 marc 1a 1920920 r. o bnabywa iniu i nieru hchomo�� ici przez

cudzoziemców (Dz.U. z 2004 r. Nr 167, poz. 1758ze zm.)

1212

Pobyt w PolscePobyt w Polsce

12

Do nabycia ka�dego rodzaju nieruchomo-�ci polski Kodeks cywilny wymaga umowy zawartej przed notariuszem w formie aktu notarialnego.Og�osze� o sprzeda�y mieszka� lub do-mów mo�na szuka� w gazetach, stronach �internetowych lub w agencjach nierucho-mo�ci. Korzystaj�c z pomocy po�� rednika z agencji warto wcze�niej sprawdzi�, czy posiada on licencj� zawodow�, czy jest ubezpieczony od odpowiedzialno�ci cywil-nej i czy posiada pe�nomocnictwo do dzia-�ania w imieniu agencji i do podpisywaniaumów Za korzystanie z usumów Za korzystanie z usumów. Za korzystanie z us��ug agencji nie-ug agencji nie-ug agencji nie-ruchomo�ci p�aci si� prowizj� w wysoko�ci ok. 2–3% ceny mieszkania (wi�cej o po-�rednictwie w obrocie nieruchomo�ciami w rozdziale: „Wynajem mieszkania”).

Zezwolenie Ministra Spraw Wewn�trznych na nabycy ie nieruchomo�ci jjest niezb��dne w przypadku nabywania nieruchomo�ci rolnej lub le�nej (przez okres 12 lat od dnia akcesji Polski do Unii Europejskiej tj. do 11 mamajaja 2 2010166 rr.)). W W t tymym c celeluu nanalele��yy wywy-st�pi� do Ministra Spraw Wewn�trznych z wnioskiem o wydanie zezwolenia na na-bycie nieruchomo�ci. Zezwolenie jest wy-dadawawanene j jee��eleli:i:1) nabycie nieruchomo�ci nie spowoduje

zagro�enia obronno�ci, bezpiecze�stwa pap �stwa lub pporz��dku pup bliczneggo,, a tak-��e nie sprzeciwiaj� si� � temu wzgl�dy po-lityki spo�ecznej zdrowia spo�ecze�stwa,

2) obywatel UE wyka�e, �e zachodz� oko-�liczno�ci potwierdzaj�ce jego wi�� zi z Pol-sk�.

Wniosek o wydanie zezwolenia na zakup nieruchomo�ci nale�y kierowa� do Ministra�Spraw Wewn�trznych na adres: Minister-stwo Spraw Wewn�trznych, Departament Zezwole� i Koncesji ul. Rakowiecka 2 a,02-591 Warszawa.

Wi�cej informacji:� j jhttp://www.msw.gov.pl

Ministerstwo Spraw Wewn�trznych http://www.msw.gov.pl/portal/pl/88/260/Nabywanie_nieruchomosci.html

szczegó�owe informacje na temat nabywa-nia nieruchomo�ci w Polsce

Prawo jazdy4

Prawo jazdy wydane w pa�stwach UE za-chowuje wachowuje wachowuje wa��nonono�� na terytorium Polskina terytorium Polski na terytorium Polski.��Aby zdoby� polskie prawo jazdy obywatel �UE powinien:1) osi�gn�� minimalny wiek wymagany do�

kikierowaniia p jojazdda imi oddpowiieddniiejj kka-tegorii,

2) uzyska� orzeczenie lekarskie o braku �przeciwwskaza� zdrowotnych do kie-rowania pojazdem i orzeczenie psycho-logiczne o braku przeciwwskaza� psy-chologicznych do kierowania pojazdem – o ile jej st ono wymy aggane,,

3) odby� wymagane dla danej kategorii szkolenie,

4) zda� z wynikiem pozytywnym egzamin papa��ststwowowywy w wymymagagananyy dldlaa dadanenejj kakatete-gorii,

nowi� sta�ego miejsca zamieszkaniacudzoziemca. Cudzoziemcy z UE ma-j� obecnie obowi� �zek legitymowa�� si�zezwoleniem na nabycie nieruchomo-�ci w Polsce jedynie w przypadku naby-wania nieruchomo�ci rolnych i le�nych.

44 ZasZasadyady uz uzyskyskiwaiwaniania pr prawaawa ja jazdyzdy re regulgulujeuje us ustawtawaa o kieruj�cych pojazdami Dz.U. z 2008 r. Nr 30, poz. 151 ��ze zm.).


Pobyt w Polsce

5) przebywa� na terytorium Polski przez co najmniej 185 dni w ka�dym roku ka-lendarzowym ze wzgl�du na swojewi�zi osobiste lub zawodowe, alboprzedstawi� za� �wiadczenie, �e studiuje w Polsce od co najmniej, 6 miesi�cy.

UWAGA !

Prawo jazdy nie mo�e by� wydane osobie:�1) u której w wyniku badania lekarskiego

stwierdzono aktywn� form� � uzale�nie-niniaa odod a alklkohohololuu lulubb ��rorodkdkaa dzdziaia��ajaj��cecegogo ��podobnie do alkoholu,

2) w stosunku do której orzeczony zosta�, prawomocnym wyrokiem s�du, zakaz��prprowowadadzezeniniaa popojajazdzdówów m mecechahaniniczcznynychch – w okresie i zakresie obowi�zywania ��tego zakazu,

3)) w stosunku do której j wyydano decyzy jj��o cofni�ciu uprawnienia do kierowania pojazdami lub zatrzymaniu prawa jazdy

Obywatel UE, aby uzyska� polskie pra-wo jazdy powinien osi�gn�� wiek wy-magany dla danej kategorii: 14 lat – AM;16 lat – A1, B1, T; 18 lat – A2, B, B+E, C1, C1+E; 20 lat – A, je�li osoba co najmniej od 2 lat posiada prawo jazdy kategorii A2; 21 lat – C, C+E, D1,D1+E, z zastrze�eniem szczegó�owych przepisów dotycz�cych minimalnego��wieku do kierowania dla przedstawicie-li s�u�b mundurowych i osób posiadaj�-��cych kwali kacj � wst�pn�; 24 lata – A,je�eli osoba nie posiada�a co najmniej przez 2 lata prawa jazdy kategorii A2;D i D+E, z zastrze�eniem szczegó�o-wych przepisów dotycz�cych minimal-��nego wieku do kierowania dla przed-stawicieli s�u�b mundurowych i osóbposiadaj�cych kwali�� kacj � wst�pn�.

– w okresie i zakresie obowi�zywania��tej decyzji,

4) posiadaj�cej inny dokument stwierdza-��j�cy uprawnienie do kierowania pojaz-��dem silnikowym,

5) która uzyska�a za granic� prawo jazdy,�a to prawo jazdy zosta�o zatrzymane lub uprawnienie do kierowania pojazdami zosta�o cofni�te – w okresie obowi�zy-��wania zatrzymania prawa jazdy lub cof-ni�cia uprawnienia,

6) której prawo jazdy zosta�o wymienionew zwi�zku z realizacj�� nadzoru nad kie-�ruj�cym pojazdami w zakresie opisa-��nym w ustawie o kieruj�cych pojazdami.��

Uzyskiwane kategorie prawa jazdy s� kate-�goriami ujednoliconymi na terytorium ca�ej Unii Europejskiej.

Wi�cej informacji:http://www.transport.gov.pl

Ministerstwo Transportu, Budownictwai G d ki M ki j ki Gospodarki Morskiej, zak��kkk dk Tadka Transport drogowy

http://www.krbrd.gov.plKrajjowa Rada Bezpip ecze�stwa Ruchu Dro-gowego.

Przep�yw kapita�u i p�atno�ciUWAGA !

Obywatele UE mog� dokonywa� � w Polsce �wszelkich transakcji nansowych polegaj �-��cycychch m m.i.in.n. n na a ototwiwiererananiuiu r racachuhunknkówów b banan-kowych oraz zaci�ganiu kredytów lub po-��yczek od instytucji nansowych maj �cych ��

Polska, zgodnie z art. 63 Traktatuo Funkcjonowaniu Unii Europejskiej,nie stosuje �adnych ogranicze� w prze-p�ywie kapita�u i dokonywaniu p�atno�ci mi�dzy Pa�stwami Cz�onkowskimi.

14

Pobyt w Polsce

5 Od 15 czerwca 2007 r. stosowane jest, w zakresiewwozu ii wywozu �� drodkóków i pi ieni ��nychh we wszy tkstki hich pa�stwach cz�onkowskich UE, rozporz�dzenie (WE) ��nr 1889/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 pa�dziernika 2005 r. w sprawie kontroli ��rodrodkówków pi pienieni��nycnych wh wwowo��onyonychch dodo WspWspólnólnotyoty lub wywo�onych ze Wspólnoty (Dz. Urz. L 309 z 25.11.2005, str.9)

14

w Polsce siedzib�. Obywatele UE mog�tak�e swobodnie transferowa� za granic�przekazane do Polski �rodki pieni��ne oraz uzyskane w Polsce dochody.

Przy dokonywaniu takich transakcji i ope-racji mog� by� � stosowane w okre�lonychprzypadkach i zgodnie z prawem UE, pro-cedury kontrolne maj�ce na celu wpro-��wadzenie dzia�a� zapobiegawczych dla zwalczania prania pieni�dzy i nansowa-nia organizacji terrorystycznych. Procedu-ry te polegaj� na identy� kacji klientów oraz rejestracji transakcji. Kontroli, tak�e w celu przeciwdzia�ania wy�ej wymie-nionych negatywnym zjawiskom, podlega równie� przywóz do Polski oraz wywózz Polski �rodków pieni��nych o warto�ci 10 000 euro lub wy�szej oraz z�ota i platy-ny w postaci dewizowej (sztab, monet, pó�-fabrykatów) bez wzgl�du na ilo��. rodki takie oraz warto�ci dewizowe nale�y zg�a-sza�� f i i jw formie pisemnej l kipolskim organomcelnym lub organom Stra�y Granicznejprzy wje�dzie do Polski lub wyje�dzie z Polski5. Obowi�zek zg�� oszenia tych �rod-ków oraz warto�ci dewizowych nie doty-czy jednak przypadków, w których prze-kroczenie granicy pa�stwowej nast�puje z innyym pap �stwem obszaru Schenggen.

Wi�cej informacji:http://www.mf.gov.pl

MiMininiststererststwowo F Fininanansósóww


Jak znale� prac� w Polsce?W Polsce mo�na szuka� pracy na wiele �sposobów. Jednym z nich jest z�o�enie CV i listu motywacyjnego u wybranego pra-codawcy. Innym sposobem poszukiwaniapracy jest przegl�danie stron internetowych��na których prezentowane s� oferty pracy.�Mo�na tak�e skorzysta� z po� �rednictwa:

• publicznych s�u�b zatrudnienia– powiatowe urz�dy pracy dysponuj� ofer-�tami pracy, które publikowane s� w Interne-�cie w centralnej bazie ofert pracy na stroniewww.psz.praca.gov.pl. Skorzystanie z po-mocy w poszukiwaniu pracy oraz innych form pomocy i form aktywizacji zawodowejwymaga rejestracji w urz�dzie pracy jakoposzukuj�cy pracy lub bezrobotny.Rejestracji mo�na dokona� bezpo� �redniow powiatowym urz�dzie pracy lub z wyko-rzystaniem Internetu6. Osoba ubiegajOsoba ubiegaj��ca sica si�� o zarejestrowanie o zarejestrowanie jako bezrobotny albo poszukuj�cy pracy ��przekazuje pracownikowi urz�du do wgl�-��du:1) dowód osobisty lub inny dokument to�-

samo�ci,2)) �wiadectwa uko�czenia szko�y,y, dypyplo-

my lub inne dokumenty potwierdzaj�ce ��kwalikacje lub za �wiadczenia o uko�-czeniu szkolenia,

3) �wiadectwa pracy i inne dokumenty niezb�dne do ustalenia uprawnie�,

4) dokumenty stwierdzaj�ce przeciw-��wskkaza inia ddo w kykonywaniia okkre��llo-nych prac, je�eli osoba rejestruj�ca si�� w urz�dzie pracy takie posiada.

• agencji zatrudnienia Ka�da agencja zatrudnienia powinna by�wpisana do rejestru podmiotów prowa-dz�cych agencje zatrudnienia, czego po-��twierdzeniem jest certy� kat wydany �przez marsza�ka województwa. Lista agagenencjcjii znznajajdudujeje s sii�� n naa ststroroniniee ininteternrneteto-o-wej www.kraz.praca.gov.pl lub na stronie serwisu informacyjnego urz�dów pracy: www.psz.praca.gov.pl w zak�kk adce: „Rejestr aggencjji zatrudnienia”. Lista ta dost��pnp a jest tak�e do wgl�du w powiatowym urz�� -dzie pracy i wojewódzkim urz�dzie pracy w Centrum Informacji i Planowania KarieryZawodowej.


Praca w Polsce

Agencja zatrudnienia od osób, dla któ-rych poszukuje zatrudnienia lub innejpracy zarobkowej lub którym udzielapomocy w wyborze odpowiedniego za-

6 Tryb rejestracji bezrobotnych i poszukuj�cych pracy ��zawiera rozporz�dzenie Ministra Pracy i Polityki��Spo�ecznej z 12 listopad 2012 r. w sprawie rejestracjibezrobotnychy i posp zukujj��cycy h ppracy (y (Dz.U. z 2012 r., ,��poz. 1299)

1616

• gazet z og�oszeniami o pracyWi�kszo�� gazet codziennych, zarówno ogólnopolskich jaki i lokalnych, zawieraspecjalne rubryki z ofertami pracy. Naj-wi�cej og�osze� mo�na znale�� w ponie-dzia�kowym wydaniu „Gazety Wyborczej”, w dodatku „Praca”, oraz w dodatku „Moja Kariera” w „Rzeczpospolitej”, który uka-zuje si� w �rody.

• portali internetowych z ofertami pracyMo�na w nich poszukiwa� ofert pracy albo �zamieszcza� w� �ww asne CV. Lista wymienio-nych poni�ej adresów internetowych nie jest wyczerpujjest wyczerpuj��ca wymienione zostaca, wymienione zosta�� yyprzyk�adowe adresy internetowe. S� one �prowadzone w wi�kszo�ci przez podmio-ty prywatne. Ich wskazanie nie stanowi w �aden sposób rekomendacji dla w�a�ci-ciela danej strony przez Ministerstwo Pra-cy i Polityki Spo�ecznej, lecz jedynie przy-k�ad ilustruj�cy szerokie spektrum mo�� li-wo�ci poszukiwania pracy w Internecie.Przyk�kk adowe strony:http://www.praca.interia.pl,hthtttp /:///praca.gaz teta. lpl,http://www.pracuj.pl,hthttptp:/://w/wwwww p.praracaca w.wpp.plpl,http://praca.onet.pl,http://www.jobs.pl,http://jobpilot.pl,http://www.cvonline.pl,http://www.jobcenter.com.pl,http://www.monsterpolska.pl/,http://www.careerjet.pl.

Lista wymienionych adresów interneto-wych nie jest wyczerpuj�ca, ujmuje jedy-��nie niewielki procent stron internetowychoferuj�cych list�� ofert. Strony te prowadzo-ne s� w wi� �kszo�ci przez podmioty pry-watne. Ich wskazanie nie stanowi w �aden sposób rekomendacji dla w�a�ciciela da-nej strony, lecz jedynie przyk�ad ilustruj�cy��szerokie spektrum mo�liwo�ci poszukiwa-nia pracy w Internecie.Wi�cej informacji:

www.praca.gov.plus�ugi elektroniczne Publicznych S�u�bZatrudnienia,

http://www.psz.praca.gov.plserwis informacyjny Publicznych S�u�bZatrudnienia,

http://www.zielonalinia.gov.plCentrum Informacyjno-Konsultacyjne S�u�b Zatrudnienia,

http://www.eures.praca.gov.plserwis informacyjny polskiej sieci EURES,

www.kraz.praca.gov.pl rejestr podmiotów prowadz�cych agencje ��zatrudnienia,

www.mbp.ohp.pl oferty pracy publikowane przez OchotniczeHufce Pracy.

Jak napisa� �yciorys (CV) i list motywacyjny?

�yciorys (CV) powinien zawiera� informa-cje, dotycz�ce: ��• danych osobowych (imi�, nazwisko,

adadreress zazamimieseszkzkananiaia, tetelelefofonn kokontntakaktotowywy,e-mail),

• wykszta�cenia, • do�wiadczenia zawodowego,• dodatkowych kwali kacji,• dodatkowe umiej�tno�ci.Pod tekstem �yciorysu powinna znale��si� podpisana odr�cznie klauzula o nast�-

Praca w Polscewodu i miejsca zatrudnienia, nie mo�e pobiera� �adnych nale�no�ci (z wyj�t-��kiem faktycznie poniesionych kosztówzwi�zanych ze skierowaniem do pracy��za granic�).


Praca w Polsce

puj�cej tre�� ci: O�wiadczam, �e wyra�am zgod� na przechowywanie i przetwarza-nie moich danych osobowych, niezb�d-nych dla potrzeb procesu rekrutacji (zgod-nie z ustaw�ww z dnia 29 sierpnia 1997 roku �o ochronie danych osobowych).�yciorys powinien by� w miar� mo�liwo�cizwi�z�y – zajmowa� jedn� (max. 2) stron� �bia�ego papieru formatu A4. List motywacyjny to krótki tekst, który po-winien uzasadnia� wybór danej ofertypracy. Mo�e mie� charakter bardziej oso-bisty ni� �yciorys. Nie powinien przekra-cza� jednej strony bia�ego papieru formatu A4. Powinien by� podpisany odr�cznie.Pracodawca po zapoznaniu si� z �yciory-sami i listami motywacyjnymi kandydatówdo pracy, zaprasza wybrane osoby na roz-mow� kwali kacyjn �.Wzory �yciorysów oraz listów motywa-cyjnych mo�na znale�� np. w serwisieinformacyjnym publicznych syj y p y �u�b zatrud-nienia http://www.psz.praca.gov.pl w za-k�adce „Jak przygotowa� si� do rozmo-wy?”. Portal Centrum Informacyjno-Kon-sultacyjnego S�u�b Zatrudnienia http://www.zielonalinia.gov.pl w zak�adce „Pra-ca” równie� publikuje praktyczne porady, ddottycz�ce piisaniia C CVV oraz l liistótów motty-��wacyjnych.

Umowy b�d�ce podstaw� wykonywania pracy w Polsce

UWAGA !

17 stycznia 2007 r. ukaza�o si� rozpo-rz�dzenie Ministra Pracy i Polityki Spo-��ecznej z 10 stycznia 2007 r., uchylaj�-��ce rozporz�dzenie w sprawie zakresu ��ogranicze� w sferze wykonywania pracy przez cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 7,

poz. 54). Rozporz�dzenie to znios�� oobowi�zek posiadania zezwolenia na ��prac� przez cudzoziemców, w stosunku do których stosowane by�y – na mocy umów mi�dzynarodowych – okresyprzej�ciowe.

W praktyce 17 stycznia 2007 r. noweuprawnienie do wykonywania pracy bezkonieczno�ci posiadania zezwolenia naprac� uzyskali obywatele: Austrii, Bel-gii, Dani, Francji, Holandii, Liechtenste-inu, Luksemburga, Niemiec, Norwegiii Szwajcarii. Pozostali obywatele pa�stw UE uzyskali to uprawnienie wcze�niej – zgodnie z traktatow� zasad� � wzajem-�no�ci. Oznacza to, i� wszyscy:1) obywatele pa�stw cz�onkowskich

Unii Europejskiej,2) obywatele pa�stw Europejskiego

Obszaru Gospodarczego nienale-��cych do Unii Europejskiej oraz

3) obywatele pa�stw nieb�d�cych stronami umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, którzy mog� korzysta� � ze swobody prze-p�ywu osób na podstawie umów ��zawartych przez te pa�stwa ze Wspólnot� Europejsk� � i jej pa� �-stwami cz�onkowskimi mog� po-�dejmowa� prac� w Polsce bez ko-nieczno�ci wcze�niejszego uzys-kania zezwolenia na prac�.

Obywatele Bu�garii i Rumunii mog� po-�dejmowa� prac� � w Polsce bez ograni-cze� od 1 stycznia 2007 r., a obywateleChorwacji od 1 lipca 2013 r. czyli od momentu przyst�pienia tych pa�� stw doUnii Europejskiej. W stosunku do oby-

1818

1. Umowa o prac�Podstawow� form� � zatrudnienia w Polsce �jest umowa o prac�. Jest to jednocze�nie najbardziej korzystna umowa, je�eli chodzio dodatkowe uprawnienia, tzw. uprawnie-nia pracownicze. Kwestie zwi�zane z umo-��w� o prac� � uregulowane s� w ustawie – �Kodeks pracy7. Inn� form� � zatrudnienia�w Polsce jest powo�anie, mianowanie, wy-bór oraz spó�dzielcza umowa o prac�. Mog� by� � stosowane inne formy zatrudnie-�nia w przypadkach gdy przepisy prawa p yp g y p p y ptak� mo� �liwo�� przewiduj� �.

W Kodeksie pracy wyró�nione zosta�y na-st�puj�ce rodzaje umów o prac�� :• na okres próbny – umowa taka mo�e

poprzedza� ka� �d� inn� � umow� �, niemomo��ee byby�� j jedednanakk zazawawartrtaa nana o okrkreses d d�� uu��-szy ni� 3 miesi�ce,��

• na czas okre�lony – jest umow� termi-�now�. Kodeks pracy ogranicza liczb�takich umów zawieranych z tym samym pracownikiem. Je�eli umowa o prac� na

czas okre�lony zosta�a zawarta dwu-krotnie na nast�puj�ce po sobie okresy, ��to kolejna umowa jest traktowana – je-�eli chodzi o skutki prawne – jako umo-wa na czas nieokre�lony (nawet je�eli formalnie zosta�a zawarta na czas okre-�lony). Skutek taki, tj. zawarcie umowy o prac� na czas nieokre�lony, nast�puje w sytuacji, gdy przerwa mi�dzy rozwi�-��zaniem poprzedniej umowy o prac� naczas okre�lony a nawi�zaniem kolejnej ��umowy o prac� na czas okre�lony nie przekroczy�a 1 miesi�ca,��

• na czas wykonania okre�lonej pracy,• na czas nieokre�lony.Oprócz wymienionych powy�ej form za-trudnienia wyst�puj� niestandardowe for-�my zatrudnienia:• praca w niepe�nym wymiarze czasu

pracy, która nie mo�e powodowa� usta-�lenia warunków pracy i p�acy w sposób mniej korzystny w stosunku do zatrud-i i d tnienia dotycz� t ki l bcego takiego samego lub ��

podobnego rodzaju pracy w pe�nymwymiarze czasu pracy,

• praca tymczasowa – pracownik jest zatrudniany na podstawie umowy o pra-c� przez agencj� pracy tymczasowej ww cecelulu w wykykononywywananiaia p praracycy t tymymczczasaso-owej na rzecz i pod kierownictwem inne-go przedsi�biorcy, tzw. pracodawcy u�yt-kownika; mog� to by� � prace o charakte-�rze sezonowym, okresowym, dora�nym lub których terminowe wykonanie przezpracowników zatrudnionych przez pra-coddawc� u�� tytkkownikika inie bby�� boby mo��lili-we, b�d�� prace wykonywane w ramach zast�pstwa nieobecnego pracownika pracodawcy u�ytkownika.

• telepraca czyli praca, która mo�e by�wykonywana poza zak�adem pracy z wykorzystaniem �rodków komunika-cji elektronicznej; podj�cie pracy w for-

Praca w Polsce

Obywatel UE nawi�zuj�� c umow�� o pra-c� z pracodawc� polskim podlega, co�do zasady, polskim przepisom z zakresuprawa pracy.

7 Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.

wateli Bu�garii, Rumunii i Chorwacji sto-suje si� bezpo�rednio przepisy ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocjizatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2013 r. Nr 99, poz. 674 ze zm.), które stanowi�, �e obywatele Unii Euro-pejskiej zwolnieni s� z obowi� �zku posia-��dania zezwolenia na prac�.


mie telepracy jest dobrowolne. Przepisydotycz�ce telepracy zawieraj�� gwa-�rancje dla telepracownika, zwi�zane ��z równym traktowaniem w zatrudnieniuoraz zakazem dyskryminacji z powodupodj�cia pracy w formie telepracy, czy odmowy podj�cia takiej pracy.

Zawarcie umowy o prac�Pracownikiem mo�e by� osoba, która uko�czy�a 18 lat, z zastrze�eniem przepi-sów dotycz�cych zatrudniania osób m�� odo-cianych. M�odocianym jest osoba, którauko�czy�a 16 lat a nie przekroczy�a 18 lat.Co do zasady zabronione jest zatrudnianie osoby, która nie uko�czy�a 16 lat.Umowa o prac� powinna by� zawarta na�pi�mie i okre�la� strony umowy, rodzaj �umowy, dat� jej zawarcia oraz warunki pra-cy i p�acy, w szczególno�ci:• rodzaj pracy,• miejsce wykonywania pracy,• d iwynagrodzenie za prac� d i d j odpowiadaj�-��

ce rodzajowi pracy, ze wskazaniem sk�kk adników wynagrodzenia,

• wymiar czasu pracy,• termin rozpocz�cia pracy.

Zmiana warunków umowy o prac�Zmiana warunków umowy o prac� wyma-ga formy pisemnej i mo�e by� dokonana:• za porozumieniem stron (pracodaw-

ca i pracownik wyra�aj� zgod� � na

zmian� warunków umowy i okre�laj�dat� od której zmiana ta b�dzie obo-wi�zywa�� ),

• przez pracodawc� w drodze wypo-wiedzenia zmieniaj�cego prac� wa-runki pracy i p�acy.Pracownik mo�e wówczas:� z�o�y� o� �wiadczenie o przyj�ciu pro-

ponowanych warunków; po up�ywie okresu wypowiedzenia b�d� obo-�wi�zywa�� go nowe warunki, �

� z�o�y� o�wiadczenie o nieprzyj�-ciu proponowanych warunków przed up�ywem po�owy okresu wypowie-dzenia; po up�ywie okresu wypo-wiedzenia umowa o prac� si� roz-wi��e,

� nie sk�ada� �adnego o�wiadczenia,co b�dzie równoznaczne z przy-j�ciem nowych warunków; po up�y-wie okresu wypowiedzenia b�d�obowiobowi��zywazywa�� go nowe warunki. go nowe warunki.

Rozwi�zanie umowy o prac�� Rozwi�zanie umowy o prac�� mo�e na-st�pi�� :• za porozumieniem stron,• przez o�wiadczenie jednej ze stron

z zachowaniem okresu wypowiedze-nia,

• przez o�wiadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia,

• z up��ywem czasu, na k któtóry zostta��a za-warta,

•• z z d dniniemem u ukoko��czczeneniaia p praracycy, dldlaa ktktórórejej wykonania by�a zawarta.

Rozwi�zanie umowy o prac�� za porozu-mieniem stron – w tym trybie pracodawca i pracownik wyra�aj� zgod� � na rozwi�zanie ��umowy o prac� w terminie uzgodnionym przez strony.

Praca w Polsce

Je�eli umowa o prac� nie zosta�a za-warta na pi�mie, pracodawca powinien najpó�niej w dniu rozpocz�cia pracyprzez pracownika, potwierdzi� pracow-nikowi na pi�mie ustalenia, co do ro-dzaju umowy, stron umowy oraz jejwarunków.

20

Rozwi�zanie umowy o prac�� za wypo-wiedzeniem – umowa o prac� zostaje rozwi�zana poprzez pisemne o�� wiadcze-nie pracownika lub pracodawcy z zacho-waniem okresu wypowiedzenia.

Rozwi�zanie umowy o prac�� bez wypo-wiedzenia – umowa o prac� zostaje roz-wi�zana poprzez pisemne o�� wiadczenie pracownika lub pracodawcy bez zachowa-niniaa okokreresusu w wypypowowieiedzdzeneniaia. PrPracacododawawcaca mo�e rozwi�za�� umow� � o prac� w tym try-bie z winy pracownika, w przypadku:• ci��kiego naruszenia przez pracowni-

ka podstawowych obowi�zków pra-��cowniczych,

• pope�nienia przez pracownika w czasie ttrwa inia umowy o prac� przestt�psttwa, które uniemo�liwia dalsze zatrudnianiego na zajmowanym stanowisku, je�eli przest�pstwo jest oczywiste lub zosta�ostwierdzone prawomocnym wyrokiem,

• zawinionej przez pracownika utraty uprawnie� koniecznych do wykonywa-nia pracy na zajmowanym stanowisku,

lub z przyczyn niezawinionych przezpracownika:• w przypadku niezdolno�ci pracownika

do pracy z powodu choroby, trwaj�cej��przez okre�lony czas, zgodnie z prze-pisami prawa pracy,

• w przypadku usprawiedliwionej nie-obecno�ci pracownika w pracy z in-nych przyczyn ni� choroba, trwaj�cej ��d�u�ej ni� 1 miesi�c.��

Pracownik mok �e rozwi�za�� umow� � o pra-c� bez wypowiedzenia:• je�eli zostanie stwierdzony orzecze-

niem lekarskim szkodliwy wp�yw wyko-nywanej pracy na jego zdrowie, a pra-codawca nie przeniesie go w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim do innej pracy, odpowiedniej ze wzgl�du na stan jego zdrowia i kwali kacje za-wodowe,

• gdy pracodawca dopu�ci si� ci��kie-i d t h b igo naruszenia podstawowych obowi�z-��

ków wobec pracownika.W Polsce obowi�zuj�� równie� � szczegól-ne przepisy dotycz�ce rozwi�zywania ��stosunków pracy z przyczyn nie dotycz�-��cych pracowników. Reguluj� one sposób �prprzezeprprowowadadzazaniniaa zwzwololniniee�� g grurupopowywychch oraz indywidualnych i dotycz� pracodaw-�ców, zatrudniaj�cych co najmniej 20 pra-��cowników.

Czas pracyCzas pracy nie mo�e przekracza� 8 godzin�na d d bob� i i przecii�ttniie 4 400 goddziin w przecii�tt-nie pi�ciodniowym tygodniu pracy w przy-j�tym okresie rozliczeniowym. Tygodniowy czas pracy ��cznie z godzinami nadlicz-��bowymi nie mo�e przekracza� przeci�t-nie 48 godzin w przyj�tym okresie rozli-czeniowym. Praca w niedziel� i �wi�ta jest dopuszczalna w przypadkach wskaza-

Praca w Polsce

Okres wypowiedzenia umowy o prac�zawartej na czas nieokre�lony jest uza-le�niony od okresu zatrudnienia u dane-go pracodawcy. Okres wypowiedzenia wynosi odpowiednio: 2 tygodnie – je�eli pracownik by� zatrudniony krócej ni� �6 miesi�cy, 1 miesi�c je�� eli pracownik by� zatrudniony co najmniej 6 miesi� �cy oraz 3 miesi�ce – je�� eli pracownik by�zatrudniony co najmniej 3 lata. W przy-padku umów na czas okre�lony d�u�-szych ni� 6 miesi�cy, strony mog� prze-�widzie� dopuszczalno� �� wcze� �niejsze-go jej rozwi�zania za 2 tygodniowym��wypowiedzeniem.

20


nych w Kodeksie pracy np. przy pracyzmianowej, w transporcie i w komunikacji,przy wykonywaniu prac koniecznych zewzgl�du na ich u�yteczno�� spo�eczn�i codzienne potrzeby ludno�ci. Pracowni-kowi wykonuj�cemu prac�� w niedzielei �wi�ta pracodawca jest obowi�zany za-��pewni� inny dzie� wolny od pracy. Taki pracownik powinien korzysta� co najmniej raz na 4 tygodnie z niedzieli wolnej od pracy.Pora nocna obejmuje 8 godzin mi�dzy godzinami 21.00 a 7.00. Pracownikowiwykonuj�cemu prac�� w porze nocnejprzys�uguje dodatek do wynagrodzeniaza ka�d� godzin� � pracy w porze noc-nej. Prac� w godzinach nadliczbowych jest�praca wykonywana ponad obowi�zuj�� ce ��pracownika normy czasu pracy, a tak�e praca wykonywana ponad przed�u�ony dobowy wymiar czasu pracy np. w razie k ikonieczno�� i d i k ji t ici prowadzenia akcji ratowni-czej w celu ochrony �ycia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub �rodowiska albo usuni�cia awarii lub szczególnych potrzeb pracodawcy. Liczba godzin nad-liczbowych przepracowanych w zwi�zku ��zeze s szczczezegógólnlnymymii popotrtrzezebabamimi p praracocodadawcwcyy nie mo�e przekroczy� dla poszczególnego pracownika 150 godzin w roku kalenda-rzowym. Wykonywanie pracy w godzinach nadliczbowych jest rekompensowane do-datkiem do wynagrodzenia lub czasem wolnym od pracy.

Wynagrodzenie za prac�Wynagrodzenie za prac� powinno by� tak �ustalone, aby odpowiada�o rodzajowi wy-konywanej pracy i kwali kacjom wyma-ganym przy jej wykonywaniu, a tak�e uwzgl��dnia�o ilo�� i jjako� �� wiadczonejj pracy.

Warunki wynagradzania za prac� usta-laj�: zak�adowe uk�ady zbiorowe pracylub ponadzak�adowe uk�ady zbiorowe pra-cy (zawierane przez pracodawców, u któ-rych funkcjonuj� zak� �adowe organizacje zwi�zkowe), regulaminy wynagradzania��(u pracodawców zatrudniaj�cych co naj-��mniej 20 pracowników, nieobj�tych zak�a-dowym lub ponadzak�adowym uk�adem zbiorowym pracy) oraz umowy o prac�. Wynagrodzenie przys�uguje za prac� wy-konan�. Za czas niewykonywania pracypracownik zachowuje prawo do wyna-grodzenia tylko wówczas, gdy przepisyprawa pracy tak stanowi�. Wyp�aty wy-nagrodzenia za prac� dokonuje si� co najmniej raz w miesi�cu, w sta�� ym i usta-lonym z góry terminie. Wyp�aty wynagro-dzenia dokonuje si� w formie pieni��-nej. Cz��ciowa realizacja wynagrodzeniaw innej formie ni� pieni��na jest dopusz-czalne tylko wówczas, gdy przewiduj� to �ustawowe przepisy prawa pracy lub uk�ad zbiorowy pracy. Wyp�acenie wynagrodze-nia mo�e by� dokonane w inny sposóbni� do r�k pracownika, np. na konto ban-kowe – je�eli pracownik uprzednio wyrazi na to zgod� na pi�mie lub tak stanowi ukuk��adad z zbibiororowowyy prpracacyy.W celu ochrony wynagrodzenia za prac�w polskim Kodeksie pracy zawarty jest przepis, który mówi, �e pracownik nie mo�e zrzrzezecc sisi�� p prarawawa d doo wywynanagrgrododzezeniniaa ananii przenie�� tego prawa na inn� � osob� �.

Praca w Polsce


W Polsce obowi�zuje zagwarantowane��ustawowo minimalne wynagrodzenie zaprac�. Obecnie wynosi ono 1 600 z�brutto (stan na dzie� 1 stycznia 2013 r.)– dla pracownika zatrudnionego w pe�-nym wymiarze czasu pracy.

2222

Urlop wypoczynkowyPracownikowi przys�uguje prawo do co-rocznego, nieprzerwanego, p�atnego urlo-pu wypoczynkowego. Pracownik nie mo�ezrzec si� prawa do urlopu. Wymiar urlo-pu wypoczynkowego pracownika zatrud-nionego w pe�nym wymiarze czasu pra-cy, w roku kalendarzowym, wynosi:• 20 dni – je�eli pracownik jest zatrudnio-

ny krócej ni� 10 lat,• 26 dni – je�eli pracownik jest zatrudnio-

ny co najmniej 10 lat.Pracownik podejmuj�cy prac�� po razpierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podj�� prac�, uzyskuje prawo do urlopu z up�ywem ka�dego miesi�ca pracy, w wy-��miarze 1/12 wymiaru urlopu przys�uguj�-��cego mu po przepracowaniu roku. Prawodo kolejnych urlopów pracownik nabywaw ka�dym nast�pnym roku kalendarzowym. Wymiar urlopu dla pracownika zatrudnio-nego w niepe�nym wymiarze czasu pra-cy t l iustala si� j l i d i proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika.Pracodawca jest obowi�zany udzieli�� pra-cownikowi urlopu w tym roku kalendarzo-wym, w którym pracownik uzyska� do niego �prawo. Urlopy zaleg�e powinny by� wyko-�rzrzysystatanene d doo koko��caca t trzrzececieiegogo k kwawartrtaa��uu nana-st�pnego roku kalendarzowego. W razie niewykorzystania urlopu do dnia rozwi�za-��nia umowy o prac� pracownikowi przys�u-guje ekwiwalent pieni��ny za urlop.Na wniosek pracownika, urlop mo�e by�podzielony na cz��ci. W takim przypadku co n jajmniiejj jjeddna cz �� wypoczy knku po-winna trwa� nie mniej ni� 14 kolejnych dni kalendarzowych.

Inne urlopy i zwolnienia od pracyOprócz urlopu wypoczynkowego Kodekspracy przewiduje nast�puj�ce rodzaje urlo-��pów:• urlop bezp�atny – udzielany na pisem-

ny wniosek pracownika (tego urlopu niewlicza si� do okresu pracy, od któregozale�� uprawnienia pracownicze),�

• urlop macierzy�ski – przys�uguje pra-cownicy, która urodzi�a dziecko, w wy-miarze:� 20 tygodni w przypadku urodzenia

jednego dziecka przy jednym poro-dzie,

� 31 tygodni w przypadku urodzenia 2 dzieci przy jednym porodzie,

� 33, 35 lub 37 tygodni w przypadkuurodzenia odpowiednio: 3, 4 lub 5i wi�cej dzieci przy jednym poro-dzie.

Pracownica ma tak�e prawo do dodat-k l ikowego urlopu macierzy�� kiskiego d i, udzie-lanego na jej wniosek bezpo�rednio pozako�czeniu urlopu macierzy�skiego, w wy-miarze:• do 6 tygodni – w przypadku urodzenia

jednego dziecka, • d doo 88 tytygogodndnii – ww prprzyzypapadkdkuu ururododzezeniniaa

wi�cej ni� jednego dziecka przy jednym porodzie

Cz�� urlopu macierzy� �skiego mo�e wyko-rzysta� pracownik – ojciec wychowuj� �cy ��dziecko.• urlop rodzicielski – przys�uguje pra-

cownikowi bezpo�rednio po wykorzy-

Praca w Polsce

Za czas urlopu pracownikowi przys�u-guje wynagrodzenie, jakie by otrzyma�, gdyby w tym czasie pracowa�.

Za czas urlopu macierzy�skiego przy-s�uguje zasi�ek macierzy�ski w wyso-ko�ci 100% wynagrodzenia.


staniu dodatkowego urlopu macierzy�-skiego w wymiarze do 26 tygodniu nie-zale�nie od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie. Urlopu rodziciel-skiego udziela si� na pisemny wniosek pracownika. Z urlopu rodzicielskiego mog� korzysta� � oboje rodzice dziecka,�jednak ��czny wymiar urlopu nie mo�� eprzekracza� 26 tygodni, Mo� �na go wy-korzystywa� w ca� �o�ci lub podzieli� na�cz��ci, nast�puj�ce po sobie, nie wi�� -cej jednak ni� na trzy i nie krótsze ni�8 tygodni ka�da. Urlop rodzicielski jest urlopem p�atnym, w trakcie którego wy-p�acany jest zasi�ek macierzy�ski w wy-soko�ci 80% lub 60% w zale�no�ci odwybranej zasady rozliczania.

• urlop ojcowski – przys�uguj�cy pra-��cownikowi – ojcu wychowuj�cemu dziec-��ko, na jego wniosek, do uko�czenia przez nie 12 miesi�ca �� ycia w wymiarze2 tygodni. W czasie urlopu ojcowskiego przys�� j ik i j iuguje pracownikowi – ojcu zasi�� kek macierzy�ski,

• urlop wychowawczy – przysy �uguje pra-cownikowi w wymiarze do 3 lat, w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, nie d�u�ej jednak ni� do ukukoo��czczeneniaia p przrzezez d dziziececkoko 4 4 r rokokuu ��ycyciaia;; aby skorzysta� z tej formy urlopu pra-cownik musi posiada� co najmniej 6-miesi�czny okres zatrudnienia. Z urlo-pu mo�e skorzysta� matka lub ojciec, którzy s� pracownikami; przez 3 mie-�si�ce mog�� oni jednocze� �nie przeby-wa�� na urllo ipie wy hchowawczym,

• urlop szkoleniowy – przys�uguje pra-cownikowi podnosz�cemu kwali�� kacje z inicjatywy pracodawcy albo za jego zgod� na zasadach okre� �lonych w prze-pisach Kodeksu pracy,

• zwolnienia od pracy przys�uguj� m.in. �w przypadku:

� �lubu pracownika lub urodzenia si�jego dziecka, albo zgonu i pogrze-bu ma��onka pracownika lub jego dziecka, ojca, matki, ojczyma lubmacochy – 2 dni,

� �lubu dziecka pracownika albo zgo-nu i pogrzebu jego siostry, brata,te�ciowej, te�cia, babki, dziadka,a tak�e innej osoby pozostaj�cej na��utrzymaniu pracownika lub pod jegobezpo�redni� opiek� � – 1 dzie� �.

UWAGA !

WiWi��cecejj ininfoformrmacacjiji::http://www.mpips.gov.pl

Ministerstwo Pracy i Polityki Spo�ecznej,http://www.pip.gov.pl

Pa�stwowa Inspekcja Pracy,

2. Umowa zleceniaUUmowa lzleceniia j jestt popullarn� f form� � wy-�konywania pracy ze wzgl�du na swobo-d� kszta�towania postanowie� jej tre�ci, takich jak czas czy miejsce pracy. Umowa tego typu podlega Kodeksowi cywilnemu. Umowa zlecenia to umowa zawarta na czas okre�lony lub nieokre�lony. Zlecenio-biorca zobowi�zuje si�� do dokonania okre-

Praca w Polsce

Je�eli przyczyn� zwolnienia od pracy�jest np. �lub, urodzenie dziecka lub pogrzeb to pracownikowi przys�uguje wynagrodzenie takie, jakie by otrzymy-wa�, gdyby pracowa�.

Udokumentowane okresy zatrudnienia obywateli UE, za granic� u pracodaw-�ców zagranicznych s� zaliczane do�okresów pracy w Polsce w zakresieuprawnie� pracowniczych.

2424

Praca w PolscePraca w Polsce

24

�lonych czynno�ci na rzecz zleceniodawcy. Jest to tzw. umowa starannego dzia�ania; zleceniobiorca wykonuje prac� „jak najle-piej potra ”. Zleceniobiorca samodzielniewykonuje prac� b�d�c�� przedmiotem zle-�cenia (brak tu jest elementu podporz�dko-��wania i wykonywania pracy pod czyim�kierownictwem, który jest charakterystycz-ny dla umowy o prac�), mo�e te� samo-dzielnie ustali� termin i miejsce wykony-wania pracy (umowa zlecenia najcz��ciej okre�la jedynie ostateczny termin wyko-nania zlecenia). Umowa zlecenia mo�e by� wypowiedziana przez ka� �d� ze stron.�Je�eli umowa zlecenia zostanie wypowie-dziana przez zleceniodawc� to powinien on zwróci� zleceniobiorcy poniesione przez�niego wydatki i wyp�aci� cz� �� wynagro-�dzenia odpowiadaj�c�� jego dotychczaso-�wym czynno�ciom. Je�eli umow� wypo-wiada zleceniobiorca to jest on obowi�zany ��naprawi� szkod� �, któr� poniesie zlecenio-�d t tdawca z tytu�� i k iu niewykonania umowy.Z tytu�u nawi�zania umowy zlecenia zlece-��niobiorca podlega przepisom z zakresuubezpiecze� spo�ecznych i podatków.

3. Umowa o dzie�oUmUmowowaa oo dzdzieie��oo toto u umomowawa r rówówniniee�� z zawawarar-ta na czas okre�lony, podlegaj�ca przepi-��som Kodeksu cywilnego. Jest to tzw. umowa rezultatu; wykonawca zobowi�zu-��je si� do wykonania okre�lonego dzie�a, a zamawiaj�cy do wyp�� aty wynagrodzenia okre�lonego w umowie.

Uznawanie kwali� kacji zawodowych

Uznawanie kwali kacji zawodowych na-bytych w pa�stwach cz�onkowskich Unii Europejskiej oraz EFTA8 – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, a tak�e Konfederacji Szwajcarskiej, regulu-je Dyrektywa 2005/36/WE Parlamentu Eu-ropejskiego i Rady z dnia 7 wrze�nia 2005w sprawie uznawania kwali kacji zawodo-wych (Dz.Urz. UE L 255 z 30.09.2005, str. 22, ze zm.)9. Dyrektywa zosta�a wdro�onado polskiego prawa ustaw� z dnia 18 mar-�ca 2008 r. o zasadach uznawania kwali ka-cji zawodowych nabytych w pa�stwachcz�� k ki h U ii E j ki j (D Uonkowskich Unii Europejskiej (Dz.U. Nr 63, poz. 394), a tak�e odr�bnymi prze-pisami dla poszczególnych zawodów sek-torowych: lekarza, lekarza dentysty, pie-l�gniarki, po�o�nej, farmaceuty, lekarza weterynarii i architekta oraz radcy praw-nenegogo i i a adwdwokokatataa.. Dyrektywa 2005/36/WE ma na celu umo-�liwienie ka�demu obywatelowi pa�stwa cz�onkowskiego UE uznanie kwali kacji do wykonywania zawodu regulowanego

Nale�y pami�ta�, �e stosowanie umo-wy zlecenia lub umowy o dzie�o w celu obej�cia przepisów o ubezpieczeniuspo�ecznym i uprawnie� pracowniczychjest wykroczeniem. Wykonywanie pra-cy w sta�ych godzinach, z ustalonym

zakresem obowi�zków, pod nadzorem ��pracodawcy mo�e by� uznane przez organy kontrolne za prac� wykonywa-n� w ramach umowy o prac� �.

8 Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu, ang. European Free Trade Association, EFTA; Cz�onko-wie: Islandia, Liechtenstein, Norwegia, Szwajcaria

9 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2005/36/WE z dnia 7 wrze�nia 2005 r. w sprawie uznawa-nia kwali kacji zawodowych (Dz. Urz. UE L 255z 30.09.2005, str. 22, z pó�n. zm.), skonsolidowa�a dy-rektywy tzw. systemu ogólnego (89/48, 92/51, 99/42) ooraz dyrektywy tzw. systemu sektorowego odro �rr bne dlazawzawodóodów:w: leklekarzarza,a, leklekarzarza da dententystysty,y, leklekarzarza wa weteeterynryna-arii, farmaceuty, piel�gniarki, po�o�nej, architekta


Praca w Polsce

lub dzia�alno�ci w pa�stwie cz�onkowskim innym ni� to, w którym uzyska� kwali� kacjezawodowe.Uznawanie kwali kacji zawodowych odby-wa si� w oparciu o:• sektorowy system uznawania kwali -

kacji;• ogólny system uznawania kwali kacji.

1. Sektorowy system uznawania kwa-li� kacji zawodowych� to system au-tomatycznego uznawania kwali kacji, który obejmuje siedem zawodów regu-lowanych – lekarz (ogólny i specjalista),lekarz dentysta, farmaceuta, piel�gniar-ka ogólna, po�o�na, lekarz weterynariii architekt. Posiadanie przez dan� oso-�b� odpowiednich kwali kacji okre �lo-nych przepisami dyrektywy (w tym np.dyplomu lub tytu�u zawodowego – uj�-tych w dyrektywie 2005/36/WE) s� wa-�runkami wystarczaj�cymi do uznania ��k likwalik ji i djkacji i podj � i t d i icia zatrudnienia.

2. Ogólny system uznawania kwali� ka-�cji zawodowych to system uznawania kwali kacji dla tych regulowanych za-wodów i dzia�alno�ci, które nie zosta�y obj�te sektorowym systemem uznawa-niniaa kwkwalaliik kacacjiji z zawawododowowycych.h. N Nieie s s ��one zatem uznawane automatycznie, ales� rozpatrywane indywidualnie przez�odpowiednie organy w�a�ciwe kraju przyjmuj�cego. Je�� eli ró�nice w zakre-sie kszta�cenia lub w zakresie wykony-wania danego zawodu s� zasadnicze, �

ówówczas organ w��a�� iciwy mo��e uza-le�ni� uznanie kwali kacji od zastoso-wania jednego ze �rodków wyrównaw-czych tj. odbycia sta�u adaptacyjnego lub przyst�pienia do testu umiej�� tno�-ci, przy czym w wi�kszo�ci przypadków wybór nale�y do wnioskodawcy. Pod uwag� brane jest tak�e do�wiadczenie

zawodowe osoby ubiegaj�cej si�o uznanie kwali kacji.

Wniosek o uznanie kwali kacji zawodowych wraz z odpowiednimi za��cznikami nale�� y z�o�y� w instytucji wskazanej jako organ�w�ww a�ciwy do uznania kwali kacji do wykony-wania danego zawodu regulowanego.W przypadku stwierdzenia braków w doku-mentacji, organ w�a�ciwy zwraca si� do zainteresowanego o ich uzupe�nienie. De-cyzja w sprawie uznania kwali kacji za-wodowych powinna by� wydana w ci� �gu ��3 miesi�cy od momentu, w którym dostar-czono pe�n� dokumentacj� � sprawy, w wy-j�tkowych przypadkach termin mo�� e ulec przed�u�eniu do 4 miesi�cy.W trakcie post�powania w sprawie uznania kwali kacji, organ w �a�ciwy mo�e zasi�-gn�� opinii na temat zagranicznego po-ziomu wykszta�cenia wnioskodawcy w Mi-nisterstwie Nauki i Szkolnictwa Wy�szegolub kuratorium o�wiaty.

�wiadczenie us�ug transgranicznych

Obywatele UE, którzy wykonuj� zawód lub �dzia�alno�� w jednym pa� �stwie UE maj�prawo �wiadczy� us� �ugi na obszarze inne-gogo p paa��ststwawa c czz��ononkokowswskikiegegoo ww zazakrkresesieie tego samego zawodu lub dzia�alno�ci bez konieczno�ci uznawania kwali kacji zawo-dowych. W przypadku zawodów zwi�za-��nynychch z zee zdzdrorowiwiemem l lubub b bezezpipiececzeze��ststwewemm publicznym organ w�a�ciwy mo�e spraw-dzi� kwali� kacjej zawodowe us �uggodawcyy (tzw. prior check)kk 10.

10 Wykaz zawodów zwi�zanych ze zdrowiem i bez-��piecze�stwem publicznym znajduje si� w rozporz�-��dzeniu Prezesa Rady Ministrów z 5 marca 2009 r. w sprawie okre�lania zawodów regulowanych, w przypadku których mo�na wszcz�� post�powa-nienie w w sprsprawaawachch uznuznanianiaa kwakwalilika kacjicji (D (Dz.Uz.U. z. z 20 200909 r.,r., Nr 38, poz. 302 ze zm.

26

Praca w PolsceUWAGA !

Wykaz regulowanych zawodów i dzia�al-no�ci, niezb�dnych dokumentów do przed-�o�enia w celu uznania kwali kacji zawo-dowych, a tak�e szczegó�owe informacje na temat uznawania kwali kacji zawodo-wych dost�pne s� na stronie internetowej �polskiego o�rodka informacji do sprawuzuznanawawaniniaa kwkwalaliik kacacjiji z zawawododowowycychh popodd ni�ej podanym adresem: hthttptp:/://w/wwwww n.nauaukaka g.govov p.pl/l/szszkokolnlnicictwtwo-o-wyzsze/mobilnosc-akademicka-i-za-wodowa/uznawanie-kwali kacji-zawodo-wych/

Obywatel UE, który posiada kwali kacje zawodowe zdobyte w jednym z krajów UE i chcia�by wykonywa� swój zawód�w Polsce, powinien najpierw spraw-dzi�, czy jego zawód jest w Polsce za-wodem regulowanym (wykaz mo�na znale�� na stronie internetowej Minister-�stwa Nauki i Szkolnictwa Wy�szego: http://www.nauka.gov.pl/szkolnictwo-wyzsze/mobilnosc-akademicka-i-za-wodowa/uznawanie-kwali kacji-zawo-dowych/Zawód regulowany to taki zawód, któ-rego wykonywanie uzale�nione jest odposiadania okre�lonych przepisami praw-nymi kwali kacji. W Polsce regulowa-nych jest ponad 300 zawodów (w tym specjalno�ci i stanowisk). Je�eli zawódnie jest regulowany, nie ma potrzebyformalnego uznania posiadanych kwa-li kacji zawodowych, a o zatrudnieniu decyduje pracodawca.

Adres do korespondencji:Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wy�-szego

ul. Ho�a 20ul. Wspólna 1/300-529 Warszawatel. +48 22 52 92 266, +48 22 628 67 76fax. +48 22 628 35 34email: kwali [email protected], www.nauka.gov.pl– strony internetowe Ministerstwa Na-uki i Szkolnictwa Wy�szego

26


Podatki


W Polsce wyró�niamy nast�puj�ce rodza-��je podatków:1) bezpo�rednie:

• podatek dochodowy od osób zycz-nych (PIT, ustawa o zrycza�towanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osi�ganych przez oso-��by zyczne),

• podatek dochodowy od osób praw-nych (w Polsce obowi�zuje 19%��stawka podatku CIT),

2) po�rednie:• podatek od towarów i us�ug VAT

(w Polsce obowi�zuj�� 4 stawki po-�datku VAT – 23%, 8%, 5% i 0%),

• podatek akcyzowy,• podatek od gier,

3) maj�tkowe:��• podatek od spadków i darowizn,• podatek od czynno�ci cywilnopraw-

nych,• podatek rolny,• podatek lepodatek le podatek le��ny,ny,ny,• podatek od nieruchomo�ci,• p pododatatekek o odd ��rorodkdkówów t traransnspoportrtowowycych.h.

Podatek dochodowy y od osób � zycy z-�nych maj� obowi� �zek op�� aca� wszyst-kikiee ososobobyy y ��z zycycy znznee ososii�� gagag jjj��cece d docochóhódd.. Wyj�tek od tej zasady stanowi�� dochody �zwolnione od ppodatku oraz dochody,y od których zaniechano poboru podatku. Przy czymy , , osoby y majj��ce miejsj ce zamiesz-kania w Polsce, do których ma zastoso-

wanie zasada tzw. nieograniczonego obo-wi�zku podatkowego, podlegaj�� obowi� �z-��kowi podatkowemu od ca�o�ci swoichdochodów bez wzgl�du na miejsce po-�o�enia róde� przychodów. Natomiast,osoby które nie maj� miejsca zamiesz-�kania w Polsce, podlegaj� tzw. � ograni-czonemu obowi�zkowi podatkowemu�� . Oznacza to, �e opodatkowuj� w Polsce tylko dochody osi�gni�te na terytoriumPolski, np. dochody z pracy wykonywanejw Polsce na podstawie stosunku s�u�bo-wego lub stosunku pracy (niezale�nie od miejsca wyp�aty wynagrodzenia), dochody z dzia�alno�ci gospodarczej prowadzonejna terytorium Polski poprzez zak�ad.Powy�sze zasady opodatkowania stosujesi� z uwzgl�dnieniem umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania, któ-rych stron� jest Polska.�Sposób obliczenia podatku od dochoduuzale�niony jest od �ród�a przychodu, z którego ten dochód uzyskano.z którego ten dochód uzyskano.z którego ten dochód uzyskano.System podatkowy przewiduje nast�puj�-��y p y p j �p j�cece s spopososobyby o oblbliciczezeniniaa popodadatktku:u:p y p• progresywna skala podatkowaWed�ugg pprogrg esywy nej j skali pop datkowejj opop -datkowane s� m.in. dochody: z pracy na-�jejej mnmnejejj,, ememererytyty urur i i d dziziaa��alalnono��cici g ggosospopop dadar-rczej. Podatnicy opodatkowuj�cy swoje do-��chody y wed�ugg pprogrg esywy nej j skali pop datko-wej, je�li spe�niaj� przewidziane przepisami �prp awa warunki,, mogg�� skorzysy ta�� ze wspóp l-�nego opodatkowania dochodów ma��onków

Podstawa obliczenia podatku w z�otychPodatek wynosi

ponad do

85 528 18% minus kwota zmniejszaj�ca ��podatek 556 z� 02 gr�

85 528 14 839 z� 02 gr +� 32% nadwy�ki ponad 85 528 z�

Obowi�zuj�ca skala podatku dochodowego od osób � zycznych:

28

Podatki

28

i preferencyjnego opodatkowania docho-dów osób samotnie wychowuj�cych dzieci. ��

• 19% podatek dochodowy z dzia�al-no�ci gospodarczej

Dochody z pozarolniczej dzia�alno�ci go-spodarczej mog� by� � równie� opodatko-wane 19% stawk� podatku, je� �li takiego wyboru dokona podatnik, sk�adaj�c w�� a-�ciwemu naczelnikowi urz�du skarbowe-go pisemne o�wiadczenie o wyborze tego sposobu opodatkowania. Zeznanie podat-kowe dotycz�ce opodatkowania 19% staw-��kk�� podatku za dany rok skpodatku za dany rok sk�� kkkk ada siada si�� – na – na odpowiednim formularzu – do skarbowemu ww��ww aa��ciciwewegogo u urzrz��dudu s skakarbrbowowegegoo, w w t terermimi--nie do 30 kwietnia nast�pnego roku;

• zrycza�towane formy opodatkowania dzdzdziaiaia��alalalnonono��cicici gg gososospopopodadadarcrcrczezezejjj

Podatnicy mog� równie� � wybra�, o ile spe�-niajj�� warunki okre�� lone w ustawie o zryy-cza�towanym podatku dochodowym od nie-ktktórórycychh prprzyzychchododówów o osisi��gaganynychch p przrzezez ��osoby zyczne, jedn � ze rycza� �towanych form opop datkowania dochodów (p(przycy ho-dów) osi�ganych z pozarolniczej dzia�� alno-�ci ggospop darczej,j tj.j :� rycza�t od przychodów ewidencjono-

wanych: zeznanie podatkowe dotycz�-��ce tej formy opodatkowania sk�ada si�na odppowiednim formularza w terminie do 31 stycznia nast�pnego roku podat-kowego,

� kart� podatkow�;

• jednolita 19% stawka podatkuJednolit� 19% stawk� � podatku s� � opodat-�kowane niektóre dochody kapita�owe (np. z odp�atnego zbycia papierów warto�cio-wych lub pochodnych instrumentów nan-sowych), z których dochód jest rozliczanyw odr�bnym zeznaniu, sk�adanym w wy-�ej okre�lonym terminie;

• zrycza��t d t k d h dtowany podatek dochodowyZrycza�towanym podatkiem dochodowym opodatkowane s� np. wygrane w grach �losowych, odsetki i dyskonto od papie-órów wa trto�� iciowychh, odds tetkiki odd ��rodkdkóów

pieni��nych (niezwi�zanych z wykonywa-��n� d d izia� �� lalno�� ici� gospoddarcz� �)) zgroma-dzonych na rachunku bankowym podat-

inikka.

Wi�cej informacji:http://www.mf.gov.pl

Ministerstwo Finansów,http://www.podatki.pl

serwis informacyjny na temat podatków, prowadzony przez organizacj� prywatn�,

http://www.kip.gov.pl Krajowa Informacja Podatkowa,

http://www.pit.plportal tematyczny na temat podatkóww Polsce.

Zeznanie podatkowe za dany rok sk�a-da si�, na odpowiednim formularzu, do30 kwietnia nast�pnego roku, do urz�-du skarbowego w�a�ciwego ze wzgl�du na miejsce zamieszkania skarbowegopodatnika w ostatnim dniu roku podat-kowego.


Prowadzenie dzia�alno�cigospodarczej


Prawo polskie oferuje szeroki katalog do-st�pnych form prawnych gwarantuj�c mo�� -liwo�� wyboru pomi�dzy indywidualnym prowadzeniem dzia�alno�ci gospodarczej, spó�k� cywiln� �, nieposiadaj�cymi osobo-��wo�ci prawnej spó�kami osobowymi, a tak-�e spó�kami kapita�owymi. Czynnikami, które determinuj� ostateczn� � decyzj� � co do formy s�, mi�dzy innymi, wymogi zwi�-��zane z kapita�em pocz�tkowym, zakres��odpowiedzialno�ci wspólników czy formal-no�ci zwi�zane z za�� o�eniem przedsi�-biorstwa.Przedsi�biorca mo�e podj�� dzia�alno��gospodarcz� w dniu z� �o�enia wnioskuo wpis do ewidencji dzia�alno�ci gospodar-czej albo po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsi�biorców w Krajowym Rejestrze S�dowym. Spó�� ka kapita�owa w organi-zacji mo�e podj�� dzia�alno�� gospodar-cz� przed uzyskaniem wpisu do rejestru �przedsi�biorców.

UWAGA !

Indywidualne prowadzenie dzia�alno�ci gospodarczej

jako osoba � zycznaProwadzenie dzia�alno�ci gospodarczejna podstawie wpisu do ewidencji dzia�al-nono��cici g gosospopodadarcrczezejj dodotytyczczyy dzdziaia��alalnono��cici wykonywanej w oparciu o w�asny maj�-��tek. W celu wyky onywy ania takiej j dzia�alno�ci obywatel UE powinien podj�� nast�puj�ce ��dzia�ania:

Dzia�anie 1 – z�o�enie wniosku o wpis do pCentralnej Ewidencji i Informacji o Dzia�al-j j jno�ci Gospodarczej (CEIDG)p j ( ).Wniosek o wpis do CEIDG sk�ada si� zapomoc� formularza elektronicznego do-�st�pnego na stronie internetowej CEIDG: www.ceidg.gov.pl. Taki wniosek musi by�opatrzony podpisem elektronicznym albopodpisem potwierdzonym pro lem zaufa-nym elektronicznej platformy us�ug admi-nistracji publicznej (ePUAP).Wniosek mo�e by� z�o�ony równie� naformularzu w wybranym urz�dzie gminy: osobi�cie lub wys�any listem poleconym (wówczas wniosek musi by� opatrzonypodpisem wnioskodawcy po�wiadczonym przez notariusza).Wraz z wnioskiem o wpis do CEIDG nale-�y z�o�y� o�wiadczenie o braku orzeczo-nych zakazów prowadzenia dzia�alno�cigospodarczej, zakazu wykonywania okre-��lonego zawodu i zakazu prowadzenialonego zawodu i zakazu prowadzenia dzia�alno�ci zwi�zanej z wychowaniem, ��leczeniem, edukacj� ma� �oletnich lub opie-k� nad nimi.�CECEIDIDGG ddokkonujje w ipisu d do ewididen jcjii dzia�alno�ci gospodarczej niezw�ocznie po otrzymaniu podpisanego wniosku i przesy�a wnioskodawcy na wskazany adres poczty elektronicznej potwierdze-nie z�o�enia wniosku. W przypadku z�o-�enia wniosku osobi�cie – organ gminy popotwtwieierdrdzaza z zaa popokwkwititowowananieiemm prprzyzyjj��ciciee wniosku.Dane z wniosku o wpis do CEIDG, prze-sy�ane s� ju� � bez udzia�u przedsi�bior-cycy d doo ww��aa��ciciwewegogo u urzrz��dudu s skakarbrbowowegegoo, urz�du statystycznego oraz Zak�adu Ubezpiecze� Spo�ecznych albo Kasy Rolniczegog Ubezppieczenia Spop �eczneggowraz z informacj� o dokonaniu wpisu do �CEIDG.

Obywatel UE mo�e prowadzi� dzia� �al-no�� gospodarcz� � w Polsce na takich�samych zasadach jak obywatel polski.

3030

Wniosek o wpis do CEIDG jest jedno-cze�nie wnioskiem o nadanie numeruREGON, wnioskiem o nadanie nume-ru NIP (Numer Identy� kacji Podatko-�wej) oraz zg�oszeniem p�atnika sk�adek do Zak�adu Ubezpiecze� Spo�ecznych, a tak�e z�o�eniem o�wiadczenia o wy-borze formy opodatkowania. Do wnio-sku o wpis do CEIDG mo�na do��czy�zg�oszenie rejestracyjne dotycz�ce po-datku od towarów i us�ug.

W formularzu zg�oszenia nale�y poda�w szczególno�ci nast�puj�ce dane: ��• oznaczenie prp zedsi��biorcyy oraz jej gog

numer ewidencyjny PESEL, o ile takiposiada,

• dat� urodzenia,•• o obybywawatetelslstwtwoo,• oznaczenie miejsca zamieszkania i ad-

resu przedsi�biorcy, a je�eli stale wyko-nujej dzia�alno�� ppoza miejjscem za-�mieszkania – równie� wskazanie tego miejsca i adresu zak�kk adu g�ównego,

• numer NIP przedsi�biorcy, o ile taki posiada,

• okre�lenie przedmiotu wykonywanej dzdziaia��alalnono��cici g gosospopodadarcrczezejj (z(zgogodndnieie z Polsk� Klasy� yy kacj � Dzia� �alno�ci (PKD),

• wskazanie daty rozpocz�cia dzia�alno-�ci gospodarczej,

• f form� op��acaniia p dod tatkku d dochhoddowe-go,

• informacj� o istnieniu lub ustaniu ma�-�e�skiej wspólno�ci maj�tkowej,��

• numer telefonu kontaktowego i adres poczty elektronicznej, o ile przedsi�-biorca posiada.

WnWnioiosesekk oo wpwpisis d doo CECEIDIDGG niniee popodldlegegaa op�acie. Zg�oszenie VAT-R (deklaracja zg�o-szenia rejestracyjnego sk�adana przez pop datnika pop dleggajj��cegog opop datkowaniu ��podatkiem od towarów i us�ug) podlegaop�acie (obecnie 170 z�).

Rejestr REGON jest informatycznym zbiorem informacji o podmiotach go-spodarki narodowej (nie tylko przedsi�-biorcach). Dostarcza ogólnej charakte-rystyki dzia�aj�cych w Polsce podmio-��tów i jest podstaw� do tworzenia baz �i banków danych o tych podmiotach.NIP (Numer Identy� kacji Podatko-�wej) jest dziesi�ciocyfrowym kodem s�u��cym do identy�� kacji podmiotówp�ac�cych podatki w Polsce.��Sk�adki na ubezpieczenia spo�eczne(emerytalne, rentowe, chorobowe, wy-padkowe) oraz na ubezpieczenie zdro-wotne nale�y op�aca� co miesi�c.��



fW zakresie formy opodatkowania do wy-boru s� nast� �puj�ce mo�� liwo�ci:• karta podatkowa,• rycy za�t od pprzycy hodów ewidencjjono-

wanych,• podatek liniowy,• na zasadach ogólnych.

Nale�y wskaza� równie� rodzaj prowa-dzonej dokumentacji rachunkowej: ksi�gi rachunkowe, podatkowa ksi�ga przycho-dódóww ii rorozczchohodódóww lulubb ininnana e ewiwidedencncjaja.

Dzia�anie 2 – wyrobienie piecz�tki �� rmo-y p �wejjPiPiecz�tktka�� rmowa mo ��e bby�� p totrz bebna d do wykonania czynno�ci nansowych i ban-kowych. Powinna zawiera� (minimum) nanastst��pupujj��cece d danane:e: p pee�� nana n nazazwawa r rmymy,, sisie-edziba rmy oraz Numer Identy kacji Po-datkowej NIP.

Dzia�anie 3 – za�o�enie rmowego konta gbankowegogPrzedsi�biorca w Polsce nie ma obowi�z-��ku posiadania rachunku bankowego, oso-bistego, ani rmowego. Niemniej jednakjego posiadanie jest niezb�dne przy doko-nywaniu wi�kszych transakcji nansowych i u�atwia za�atwianie formalno�ci w urz�-dach. Do jego za�o�enia potrzebne s�, w zale�no�ci od wymogów stosowanychprzez konkretne banki: • dowód osobisty, • za�wiadczenie o wpisie do CEIDG,

które ma form� wydruku ze strony in-ternetowej CEIDG,

• czasem kopia za�wiadczenia o nada-niu numeru REGON (orygina� do wgl�-��du),

• czasem piecz�tka �� rmowa.

O za�o�eniu konta rmowego nale �y po-informowa� urz�d skarbowy za pomo-��c� wys� �ania formularza aktualizuj�cego ��CEIDG-1. Adresy poszczególnych urz�-dów skarbowych dost�pne s� na stronie: �hthttptp:/://w/wwwww p.pitit p.pl/l/ururzezedydyskskararbobowewe//

Dzia�anie 4 – zg�oszenie lokalu, w którym g , yb�dzie prowadzona dzia�alno�� gospo-� p g pddarcrczazaLokal b�d�cy siedzib�� rmy nale �y zg�osi�do urz�du miasta lub gminy ze wzgl�-du na konieczno�� uiszczania podatku od nieruchomo�ci.

Spó�ka cywilnaSpSpóó��kaka c cywywililnana n nieie p pososiaiadada o ososobobowowo��cici prawnej; przedsi�biorc� nie jest spó� �ka tylko wspólnicy, którzy rejestruj� si� � jakoprp zedsi��biorcyy w ewidencjij dzia�alno�ci gospodarczej. Do rejestracji spó�ki cywil-nej nie jest wymagany kapita�. Ka�dy


3232

wspólnik odpowiada solidarnie za zobo-wi�zania spó�� ki, bez ograniczenia, ca�ym swoim maj�tkiem.��

Spó�ki osobowe1) Spó�ka jawna – podstawowa forma

spó�ki osobowej. Jej cech� charaktery-�styczn� jest zakres odpowiedzialno� �ci wspólników. Ponosz� oni subsydiarn� �, nieograniczon� odpowiedzialno� �� za zobowi�zania spó�� ki. Ka�dy wspólnik ma prawo j� reprezentowa� �.

2) Spó�ka partnerska – przeznaczona jedynie do wykonywania wolnych za-wodów, enumeratywnie wymienionych w Kodeksie spó�ek handlowych. Part-nerami w spó�ce mog� by� � osoby uprawnione do wykonywania nast�pu-j�cych zawodów: adwokata, aptekarza, ��architekta, in�yniera budownictwa, bie-g�ego rewidenta, brokera ubezpiecze-niowego doradcy podatkowego maniowego, doradcy podatkowego, ma-klera papierów warto�ciowych, doradcy inwestycyjnego, ksi�gowego, lekarza, lekarza dentysty, lekarza weterynarii, notariusza, piel�gniarki, po�o�nej, rad-cy prawnego, rzecznika patentowego,rzeczoznawcy maj�tkowego i t�� umacza prp zyysi��gg�eggo. Przeppisy y odnosz��ce si�� do spó�ki partnerskiej dogodnie regulu-j� kwestie odpowiedzialno� �ci; partner w spó�ce nie odpowiada za zobowi�za-��niniaa spspóó��kiki p powowststaa��ee ww zwzwii��zkzkuu zz wywykoko-��nywaniem przez pozosta�ych partne-rów wolnego zawodu w spó�ce. Wspól-nicy spó�ki partnerskiej mog� powo� �a�zazarzrz��dd. ��

3) Spó�ka komandytowa – przeznaczo-na jest zarówno dla osób zycznych jaj k i prp awnyych, , i umo�liwia istotne ograniczenie odpowiedzialno�ci. Przy-najmniej jeden ze wspólników – kom-

plementariusz – odpowiada za zobo-wi�zania spó�� ki bez ograniczenia, na-tomiast odpowiedzialno�� pozosta�ych wspólników – komandytariuszy – jest ograniczona do wysoko�ci okre�lonej kwoty – sumy komandytowej,

4) Spó�ka komandytowo-akcyjna – prze-znaczona dla prowadzenia dzia�alno�-ci gospodarczej w du�ym rozmiarze.Przepisy wymagaj� wniesienia mini-�malnego wk�adu w wysoko�ci min.50 000 z� (ok. 12.600 EURO). Zakres odpowiedzialno�ci w spó�ce koman-dytowo – akcyjnej uregulowany jest w analogiczny sposób jak w spó�ce komandytowej.

Spó�ki kapita�owe1) Spó�ka z ograniczon� odpowiedzial-�

no�ci� (sp. z o.o.) – jest osob� � praw-�n�; za�o�ycielami sp. z o.o. mog� by� �zarówno osobyzarówno osoby zyczne jak i praw zyczne jak i praw-ne. Spó�ka odpowiada za zobowi�-��zania ca�ym swoim maj�tkiem bez ��ogranicze�. Wymogiem koniecznym jest wniesienie kapita�u zak�adowego w wysoko�ci min. 5.000 z� (ok. 1.260EURO). Wspólnicy, co do zasady, po-nosz�� odppowiedzialno�� do wyysoko�ci kapita�u. Najwy�sz� w� �adz� spó� �ki jest zgromadzenie wspólników. Spó�k� re-prezentuje zarz�d (sk�� adaj�cy si�� co nanajmjmniniejej z z j jedednenegogo c czz��ononkaka)) nana z zasasa-adach okre�lonych w statucie umowie spó�ki. W spó�ce z o.o. mo�na równie�ustanowi� rad� nadzorcz� lub komisj� �rerewiwizyzyjnjn�� aalblboo obobaa tete o orgrgananyy.��

2) Spó�ka akcyjna (S.A.) – jest osob�prawn�; za�o�ycielami spó�ki mog� by� �zarówno osoby y zycy zne jaj k i prp awne.Wymogiem koniecznym jest wniesienie kapita�u zak�adowego w wysoko�ci



min. 100 000 z� (ok. 25.100 EURO).Za zobowi�zania podmiotu odpowia-��da spó�ka, co do zasady, do wysoko�ci kapita�u akcyjnego. Najwy�sz� w� �adz�spó�ki jest Zgromadzenie Akcjonariu-szy Spószy. Spó��kk�� reprezentuje Zarz reprezentuje Zarz��d (skd (sk�� aa-daj�cy si�� co najmniej z jednego cz�on-ka) na zasadach okre�lonych w statu-cie. W spó�ce akcyjnej musi by� usta-no iwiona takk�e RRadda N N dadzorcza.

Oddzia� lub przedstawicielstwoOdOddzdziaia��emem, zgzgododniniee zz prprzezepipisasamimi o o s swowo--bodzie dzia�alno�ci gospodarczej, jest wyodr�bniona i samodzielna organizacyj-nie cz�� dzia�alno�ci gospodarczej wy-kokonynywawanana p przrzezez p przrzededsisi��bibiororcc�� p pozozaa jego g�ówn� siedzib� �. Dzia�alno�� przed-stawicielstwa natomiast mo�e obejmo-wa� wy��cznie prowadzenie dzia�� alno�ci w zakkresiie r kekllamy i i promo jcjii przedd-si�biorcy zagranicznego. W przypadku przedstawicielstwa, wymagany jest wpis dodo r rejejesestrtruu prprzezedsdstatawiwicicielelststww zazagrgrananicicz-znych prowadzonego przez Ministerstwo Gospodarki.

Wi�cej informacji:http://www.ceidg.gov.pl

Centralna Ewidencja i Informacja o Dzia-�alno�ci Gospodarczej,

http://www.mg.gov.plMinisterstwo Gospodarki,

http://www.ms.gov.pl Ministerstwo Sprawiedliwo�ci (zak�adkaRejestry i Ewidencje),

http://www.parp.gov.plPolska Agencja Rozwoju Przedsi�biorczo-�ci – udziela wsparcia osobom, które chc�za�o�y� w�asn� dzia� �alno�� gospodarcz�oraz ju� dzia�aj�cym przedsi�� biorstwom,

http://www.paiz.gov.plp p g pPolska Agencja Informacji i Inwestycji Za-granicznych,

http://www.twoja- rma.plpoportrtalal i intnterernenetotowywy d dlala m maa��ycychh ii ��reredndnicichh rm, prowadzony przez podmiot o nazwie Grupa Bankier.pl,

http://bip.ms.gov.pl/pl/rejestry-i-ewiden-jcj /e/ kokrajjowy-r jejesttr-s dadow /y/

Krajowy Rejestr S�dowy.��

W przypadku spó�ek osobowych, spó�ek kapita�owych i oddzia�ów przedsi�biorcy zagranicznego wymagany jest wpis doRejestru Przedsi�biorców w Krajowym Rejestrze S�dowym.��


3434

Polski system ubezpiecze� spo�ecznych11

obejmuje: • ubezpieczenie emerytalne,• ubezpieczenie rentowe,• ubezpieczenie chorobowe,• ubezpieczenie wypadkowe.Ubezpieczonym jest osoba zyczna, która podlega chocia� jednemu z ubezpiecze�spo�ecznych. Ustawa o systemie ubezpie-cze� spo�ecznych wprowadzi�a ubezpie-czenia obowi�zkowe, dobrowolne, a tak�� e mo�liwo�� kontynuowania ubezpiecze�.Obowi� p y�zkowo ubezpieczeniom emerytal-�� p y�nemu i rentowymy podlegaj� m.in.: pracow-�nicy, z wy��czeniem prokuratorów, a tak�� e cz�onkowie rolniczych spó�dzielni produk-cyjnych, zleceniobiorcy, osoby prowadz�-��ce pozarolnicz� dzia� �alno��, duchowni, pos�owie i senatorowie pobieraj�cy uposa-��enie, osoby pobieraj�ce zasi�� ek dla bez-robotnych, osoby przebywaj�ce na urlo-��pach wychowawczych lub pobieraj�ce za-��si�ek macierzy�ski.Osoby obj�te obowi�zkowymi ubezpie-��czeniami emerytalnym i rentowymi mog�, po ustaniu tych ubezpiecze�, kontynu-owa� je dobrowolnie. Kontynuacja ubez-piecze� mo�liwa jest w przypadku, gdy osoba nie ma innych tytu�ów do ubezpie-cze� spo�ecznych.Obowi� p�zkowo ubezpieczeniu chorobowe-�� p�mu podlegaj� osoby obj� �te obowi�zkowo ��ubezpieczeniami emerytalnym i rentowy-mi, które s�: pracownikami, z wy��czeniem ��pr kokur tatoróów, cz��onkka imi r lol iniczychh spóó��-dzielni produkcyjnych i spó�dzielni ko�ek rolniczych, osobami odbywaj�cymi s�� u�b�zast�pcz�.

Dobrowolnie (na swój wniosek) do ubez-pieczenia chorobowego mog� przyst� �-��pi� osoby obj�te obowi�zkowo ubezpie-��czeniami emerytalnym i rentowymi, m.in.:prowadz�ce pozarolnicz�� dzia� �alno��, wy-konuj�ce prac�� na podstawie umowy zle-cenia, umowy agencyjnej.Obowi�zkowo ubezpieczeniu wypadko-�� p yp�wemu podlegaj� osoby obj� �te ubezpie-czeniami emerytalnym i rentowymi, np.: pracownicy, zleceniobiorcy, cz�onkowie rol-niczych spó�dzielni produkcyjnych, osoby prowadz�ce pozarolnicz�� dzia� �alno�� oraz osoby z nimi wspó�pracuj�ce.��Wysoko�� sk� �kk adek na ubezpieczenia eme-rytalne, rentowe i chorobowe s� jednoli-�te dla wszystkich ubezpieczonych i wyno-sz�:• 19,52% podstawy wymiaru sk�adki –

na ubezpieczenie emerytalne (p�atnik sk�adek i ubezpieczony p�ac� w rów-�nych cznych cz��ciach – po 9,76%),ciach po 9,76%),

• 8% podstawy wymiaru sk�adki – na ubezpieczenia rentowe (p�atnik sk�kk adek p�aci 6,5% a ubezpieczony p�aci 1,5%),

• 2,45% podstawy wymiaru sk�adki – na ubezpieczenie chorobowe (ca�o�� p�a-ci ubezppieczony)y).

Sk�adka na ubezpieczenie wypadkowe jest zró�nicowania i wynosi od 0,67 do 3,86% podstawy wymiaru sk�adek – w za-le�no�ci od tego, do jakiej grupy – rodzaju dzia�alno�ci nale�y p�atnik sk�adek wed�ug Polskiejj Klasyy kacjij Dzia �alno�ci ((PKD)).Ca�o�� sk�adki na to ubezpieczenie p�aci pracodawca.Zak�ad Ubezpiecze� Spo�ecznych (ZUS) jest w Polsce podstawowym wykonawc�przepisów o ubezpieczeniach spo�ecznych. Zajmuje si� mi�dzy innymi gromadze-niem sk�adek na ubezpieczenia spo�eczne oraz dystrybucj� �wiadcze� (np. emerytur,

Ubezpieczenia spo�ecznew Polsce

11 Regulacje prawne na temat systemu ubezpiecze�spospo��eczecznycnych wh w Po Polsclsce ze zawiawieraera us ustawtawa za z 13 13 pa pa��--dziernika 1998 r. o systemie ubezpiecze� spo�ecz-nych (Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz.1585 ze zm.)


Obywatele UE podlegaj� ubezpiecze-�niom spo�ecznym w Polsce na takichsamych zasadach jak obywatele polscy.

rent, zasi�ków chorobowych lub macierzy�-skich) w wysoko�ci i na zasadach ustalo-nych w przepisach powszechnie obowi�-��zuj�cych. ZUS jest dysponentem Fundu-��szu Ubezpiecze� Spo�ecznych, który jestpa�stwowym funduszem celowym, zosta�utworzony na mocy prawa w celu realizacjizada� z zakresu ubezpiecze� spo�ecz-nych.

UWAGA !

Ubezpieczenie emerytalneUbezpieczenie emerytalne jest to zabez-pieczenie dochodu po zako�czeniu karie-ry zawodowej i osi�gni�� ciu wieku emery-talnego Pienitalnego. Pieni��dze na przyszdze na przysz�� e emeryturye emerytury gromadzone s� z comiesi� �cznych sk�adek od wynagrodze�.

Zak�ad Ubezpiecze� Spo�ecznych odpro-wadza do wybranego przez ubezpieczo-nego otwartego funduszu emerytalnego cz�� sk�adki na ubezpieczenie emerytal-ne wynosz�c�� :• 2,8% podstawy wymiaru sk�adki na

ubezpieczenie emerytalne nale�nej zaokres od dnia 1 stycznia 2013 r. do dnia 31 grudnia 2013 r.;

• 3,1% podstawy wymiaru sk�adki na ubezpieczenie emerytalne nale�nej zaokres od dnia 1 stycznia 2014 r. do dnia 31 grudnia 2014 r ;dnia 31 grudnia 2014 r.;

• 3,3% podstawy wymiaru sk�adki na ubezpieczenie emerytalne nale�nej za okres od dnia 1 stycznia 2015 r. dodnia 31 grudnia 2016 r.

W raramamachc konontata u ubebezpzpieeczczononegegoo ww Zaak��kkk a-adzie Ubezpiecze� Spo�ecznych funkcjonu-je subkonto, na którym ewidencjonuje si�informacje o zwaloryzowanej wysoko�ci wp�aconych sk�adek na II lar pochodz �-��cych z cz��ci sk�adki nieprzekazywanej obecnie do OFE, , wraz z wyey gzg ekwowanyy-mi od tych sk�adek odsetkami za zw�ok�. Podzia� sk�adki na fundusz emerytalny b�d�cy w dyspozycji ZUS oraz na otwarty��fundusz emerytalny jest obowi�zkowy dla��ubezpieczonych urodzonych po 31 grud-nia 1968 r. Ubezpieczeni urodzeni po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r. mogli przyst�pi� do wybranego


Z dniem 1 stycznia 1999 r. wesz�a w �ycie reforma systemu emerytalne-go, w wyniku której powsta� w Polsce trójlarowy system:I � lar� zarzr �dzany jest przez instytucj�� publiczn� – Zak� �ad Ubezpiecze� Spo-�ecznych,II � lar� zarzr �dzany jest przez prywatne��instytucje otwarte fundusze emerytalne (OFE). Otwarty Fundusz Emerytalny jest osob� prawn� �, której celem jest gromadzenie �rodków pieni��nych po-chodz�cych ze sk�� adek ubezpieczo-nych i inwestowanie ich na rynku nan-sowym. rodki te przeznaczone s� na�wyp�at� emerytur dla cz�onków Fundu-

szu po osi�gni�� ciu przez nich wieku emerytalnego. III � lar� dobrowolny, majr �cy zapewni�� ponadstandardowe �wiadczenie za do-datkow� sk� �adk� to pracownicze pro-gramy emerytalne (PPE) oraz indywi-dualne konta emerytalne (IKE).

3636

OFE do 31 grudnia 1999 r. Natomiast uro-dzeni przed 1 stycznia 1949 r. nie mogli i nie mog� przyst� �pi� do OFE, ca�a ich sk�adka przekazywana jest do FunduszuUbezpiecze� Spo�ecznych. Sk�adka emerytalna nansowana jest w równych cz��ciach zarówno przez pra-codawc� jak i ubezpieczonego, z tym �e sk�adka wp�acana do Otwartego Fundu-szu Emerytalnego pochodzi w ca�o�ci, z cz��ci op�acanej przez ubezpieczonego.Odpowiedzialny za odprowadzenie do Zak�adu Ubezpiecze� Spo�ecznych sk�ad-ki jest pracodawca.

System emerytalny oparty jest na �cis�ym powi�zaniu wysoko�� ci �wiadczenia z wy-soko�ci� realnie op� �acanej sk�adki. Pod-staw� obliczenia emerytury stanowi kwota (suma) sk�adek na ubezpieczenie emery-talne.Emerytura przys�uguje kobietom, które

jmaj� j i j 60 l t i co najmniej 60 lat i m� ��czyznom, którzy maj� co najmniej 65 lat. Nie jest �okre�lony minimalny okres ubezpieczenia wymagany do tego, by emerytura zosta�a przyznana. Obecnie w Polsce trwa okres przej�ciowy, w trakcie którego wiek eme-ryrytatalnlnyy bb��dzdzieie w wydyd��uu��ananyy zz popoziziomomuu 6060 l latat dla kobiet i 65 lat dla m��czyzn do pozio-mu 67 lat dla obu p�ci.Moment przej�cia na emerytur� b�dzie wi�c indywidualn� decyzj� � ka� �dego ubez-pieczonego, który przekroczy� wymagane mimininimumumm wiwiekekuu – niniezezalalee��niniee odod t tegego,o, c czyzy b�dzie to kobieta, czy m��czyzna. Decyzj� o przyznaniu emerytury wydaj�organy Zak�adu Ubezpiecze� Spo�ecz-nych w�a�ciwe ze wzgl�du na miejsce za-mieszkania osoby ubiegaj�cej si�� o �wiad-czenie. Post�powanie o przyznanie eme-rytury rozpoczyna si� po z�o�eniu wniosku przez zainteresowanego.

W przypadku obywateli zamieszka�ych na terenie innego pa�stwa wchodz�cego��w sk�ad Unii Europejskiej, jak równie�w przypadku osób zamieszka�ych poza granic� Unii, z którymi� ��czy Polsk�� umowa mi�dzynarodowa w dziedzinie ubezpiecze�spo�ecznych, obowi�zki z zakresu przy-��znawania emerytury wype�nia Departa-ment Rent Zagranicznych Centrali Zak�kk adu Ubezpiecze� Spo�ecznych i/lub jednostkiorganizacyjne ZUS wyznaczone przez Pre-zesa ZUS. Analogiczna zasada dotyczy osób, którym przy ustalaniu prawa i wyso-ko�ci emerytury uwzgl�dniono okresy ubez-pieczenia przebytego za granic�, je�li tak stanowi� umowy mi� �dzynarodowe.

Ubezpieczenie rentoweUbezpieczenie rentowe gwarantuje �wiad-czenia pieni��ne w przypadku utraty do-chodów pieni��nych, zwi�zanych z wyst�� -��pieniem inwalidztwa (niezdolnopieniem inwalidztwa (niezdolno��ci do praci do pra-cy) lub �mierci �ywiciela rodziny. W takiej sytuacji osoby op�acaj�ce sk�� adki na ubez-pieczenie rentowe otrzymuj� rent� z tytu-�u niezdolno�ci do pracy, która zast�pu-je im utracone wynagrodzenie lub dochód, aa ww prprzyzypapadkdkuu ��mimierercici u ubebezpzpieieczczononegegoo �ywiciela rodziny, cz�onkom jego rodziny wyp�acana jest renta rodzinna.Sk�adka na ubezpieczenie rentowe wynosi 8% podstawy wymiaru sk�adki, przy czym 6,5% pochodzi ze �rodków pracodawcy, aa 1,1,5%5% z zee ��rorodkdkówów p praracocownwnikika.a.

1. Renta z tytu�u niezdolno�ci do pracyRenta z tytu�u niezdolno�ci do pracy przy-s�uguje ubezpieczonemu, który spe�nia ��cznie nast�� puj�ce warunki:��• jest niezdolny do pracy,• ma wymagany okres sk�adkowy i nie-

sk�adkowy,



• niezdolno�� do pracy powsta�a w okre-sach �ci�le okre�lonych w ustawie.

Niezdoln� do pracy jest osoba, która ca� �-kowicie lub cz��ciowo utraci�a zdolno��do pracy zarobkowej z powodu narusze-nia sprawno�ci organizmu i nie rokuje od-zyskania zdolno�ci do pracy po przekwa-li kowaniu. Osoba ca �kowicie niezdolnado pracy to taka, która utraci�a zdolno��do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Oso-ba cz��ciowo niezdolna do pracy to taka, która utraci�a w znacznym stopniu zdol-no�� do wykonywania pracy zgodnejz poziomem posiadanych kwali kacji.Niezdolno�� do pracy i jej stopie� stwier-dza lekarz-orzecznik Zak�adu Ubezpie-cze� Spo�ecznych jako I instancja orzecz-nicza. Od orzeczenia lekarza orzecznika ZUS, osobie zainteresowanej przys�ugujeprawo wniesienia sprzeciwu do Komisji Lekarskiej ZUS – jako II instancji orzeczni-czej.czej.

2. Renta rodzinnaRenta rodzinna przys�uguje uprawnio-nym cz�onkom rodziny (dzieciom, wdowie, wdowcowi, rodzicom) osoby, która w chwi-li �mierci mia�a ustalone pprawo do emery-ytury lub renty z tytu�u niezdolno�ci do pra-cy lub spe�nia�a warunki wymagane douzyskania jednego z tych �wiadcze�. Przy ocenie prawa do renty rodzinnej przyjmuje si�, �e osoba zmar�rr a by�a ca�kowicie nie-zdolna do prp acy.y

3. Renta szkoleniowaRenta szkoleniowa przys�uguje osobie spe�niaj�cej warunki do przyznania renty ��z tytu�u niezdolno�ci do pracy, w stosunku do której orzeczono celowo�� przekwali -kowania zawodowego ze wzgl�du na nie-zdolno�� do pracy w dotychczasowym

zawodzie. Przyznawana jest na okres 6 miesi�cy. Okres ten mo�e by� skracany lub wyd�u�any maksymalnie do 30 miesi�-cy. Wysoko�� renty szkoleniowej wynosi75% podstawy wymiaru, a gdy niezdol-no�� do pracy jest skutkiem wypadku przypracy lub choroby zawodowej – 100% podstawy jej wymiaru.

Ubezpieczenie spo�eczne z tytu�u wypadków przy pracy

i chorób zawodowychUbezpieczeniem z tytu�u wypadków przy pracy i chorób zawodowych obj�ci s�,mi�dzy innymi, pracownicy, osoby wyko-nuj�ce umow�� zlecenia oraz osoby pro-wadz�ce dzia�� alno�� gospodarcz�.wiadczenia z tytu�u wypadku przy pracylub choroby zawodowej przys�uguj� oso-�bie obj�tej ubezpieczeniem z tego tytu�u.S� to: �• zasi�ek chorobowy – dla ubezpieczo-

nego, którego niezdolno�� do pracyspowodowana zosta�a wypadkiem przy pracy lub chorob� zawodow� �,

• �wiadczenie rehabilitacyjne – wyp�a-cane po wyczerpaniu zasi�ku chorobo-wego, je�eli ubezpieczony jest nadalniezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja rokuj� odzyskanie�zdolno�ci do pracy,

• zasi�ek wyrównawczy – dla ubezpie-czonego b��d��cego pracownikiem, któ-��rego wynagrodzenie uleg�o obni�e-niu wskutek sta�ego lub d�ugotrwa�egouszczerbku na zdrowiu,

• jednorazowe odszkodowanie – dla ubezpieczonego, który dozna� sta�ego lub d�ugotrwa�ego uszczerbku na zdro-wiu lub dla cz�onków rodziny zmar�rr egoubezpieczonego lub rencisty,


38


38

• renta z tytu�u wypadku przy pracylub choroby zawodowej – dla ubez-pieczonego, który sta� si� niezdolny dopracy wskutek wypadku przy pracy lubchoroby zawodowej,

• renta szkoleniowa – dla ubezpieczo-nego, w stosunku do którego orzeczo-no celowo�� przekwali kowania zawo-dowego ze wzgl�du na niezdolno�� dopracy w dotychczasowym zawodzie spowodowanspowodowan�� wypadkiem przy pracywypadkiem przy pracy��lub chorob� zawodow� �,

• renta rodzinna – dla cz�onków rodzinyzmar�rr ego ubezpieczonego lub upraw-nionego do renty z tytu�u wypadku przy pracy lub choroby zawodowej oraz do-dadatetekk dodo r renentyty r rododzizinnnnejej – d dlala s sieierorotyty zupe�nej,

• dodatek piel�gnacyjny – dla osoby uprawnionej do renty, uznanej za ca�-kowicie niezdoln� do pracy oraz do �samodzielnej egzystencji lub która ukukoo��czczyy��aa 7575 l latat,

• pokrycie kosztów leczenia – z za-kresu stomatologii i szczepie� ochron-nych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, w zakresie okre�lonym ustaw�.

Sk�adka na ubezpieczenie wypadkowejest zró�nicowana i wynosi od 0,67% do

83,86% podstawy wymiaru sk�adek. Ca-�o�� sk�adki na ubezpieczenie wypadkowe p�aci pracodawca.

Ubezpieczenie spo�eczne w razie choroby i macierzy�stwa

Obowi�zkowemu ubezpieczeniu w razie��choroby i macierzy�stwa podlegaj� g� �ów-nie pracownicy. Osoby obj�te obowi�zko-��wym ubezpieczeniem emerytalnym i ren-towym, które, mi�dzy innymi: wykonuj�prac� na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, prowadz� pozarolni-�cz� dzia� �alno�� (dzia�alno�� gospodarcz�, twórcy, arty�ci, osoby wykonuj�ce wolne��zawody) mog� równie� � ubezpieczy� si�,dobrowolnie, na wypadek choroby i ma-cierzy�stwa.

Wysoko�� sk�adki na ubezpieczenie w ra-zie choroby i macierzy�stwa wynosi2 45% podstawy wymiaru sk2,45% podstawy wymiaru sk��adki Skadki. Sk��adad-ka jest pokrywana ze �rodków ubezpie-czonego.

Z tytu�u ubezpieczenia w razie choroby i macierzy�stwa wyp�aca si� nast�puj�ce ��wiwiadadczczeneniaia::• zasi�ek chorobowyZasi�ek chorobowy przys�uguje ubezpie-czonemu, który zachorowa� w czasie trwa-nia ubezpieczenia chorobowego. Co do zasady, prawo do zasi�ku chorobowego prprzyzyss��ugugujujee popo u upp��ywywieie t tzwzw. okokreresusu w wyy-czekiwania. Osoba, która podlega obo-wi�zkowo ubezpieczeniu chorobowemu,��nabywa prawo do zasi�ku chorobowego po up�ywie 30 dni nieprzerwanego ubez-pieczenia chorobowego. Osoba podle-gagajj��caca t tememuu ububezezpipiececzezeniniuu dodobrbrowowololninie,e, ��nabywa je po up�ywie 90 dni nieprzerwa-nego ubezpieczenia chorobowego.


Zasi�ek chorobowy przys�uguje ubez-pieczonemu w wysoko�ci 80% podsta-wy wymiaru sk�adki, a za okres pobytuw szpitalu – w wysoko�ci 70% podsta-wy wymiaru sk�adki.

Je�eli niezdolno�� do pracy powsta�a wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy przypada w okresie ci��y, albo do-tyczy dawców tkanek, komórek czy narz�-��dów to zasi�ek chorobowy wyp�acany jest w wysoko�ci 100% podstawy wymiaru.

• �wiadczenie rehabilitacyjnewiadczenie rehabilitacyjne jest przyzna-wane ubezpieczonemu, który wyczerpa�prawo do pobierania zasi�ku chorobowe-go, ale w dalszym ci�gu jest niezdolny do��pracy a dalsze leczenie lub rehabilitacjalecznicza rokuj� odzyskanie zdolno� �ci do pracy. wiadczenie to przys�uguje na okres niezb�dny do przywrócenia zdolno-�ci do pracy, nie d�u�ej jednak ni� przez 12 miesi�cy.

• zasi�ek wyrównawczyZasi�ek wyrównawczy przys�uguje jedynie

bubez ipieczonym, k któtórzy s� pracownikikamii. �Zasi�ek ten uzyskuj� pracownicy, których �wynagrodzenie uleg�o obni�eniu wskutek poddania si� rehabilitacji zawodowej lub,ze wzgl�du na stan zdrowia, zostali prze-suni�ci na inne stanowisko pracy.

• zasi�ek macierzy�skiZasi�ek macierzy�ski przys�uguje ubezpie-czonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wy-chowawczego:– ururododzizi��aa dzdzieieckcko,o,– przyj��a na wychowanie dziecko w wieku

do 7 roku �ycia, a w przypadku dziecka,



wobec którego podj�to decyzj� o odro-czeniu obowi�zku szkolnego – do 10 ro-��ku �ycia i wyst�pi�� a do s�du opieku�� cze-go w sprawie jego przysposobienia,

– przyj��a na wychowanie w ramach ro-dziny zast�pczej, z wyj�tkiem rodziny ��zast�pczej zawodowej niespokrewnio-nej z dzieckiem, dziecko w wieku do7 roku �ycia, a w przypadku dziecka,wobec którego podj�to decyzj� o od-roczeniu obowi�zku szkolnego – do ��10 roku �ycia.

Przepisy dotycz�ce prawa do zasi�� ku ma-cierzy�skiego w przypadku przyj�cia dziec-ka na wychowanie, stosuje si� równie� do ubezpieczonego.Zasi�ek macierzy�ski wyp�acany jest przezokres urlopu macierzy�skiego – przez20 tygodni w przypadku urodzenia jed-nego dziecka (ewentualnie d�u�ej, w przy-padku urodzenia wi�cej ni� jednego dziec-ka przy jednym porodzie – od 31 do mak-symalnie 37 tygodni) oraz przez okres dodatkowego urlopu macierzy�skiego. Zasi�ek macierzy�ski przys�uguje równie�ubezpieczonemu-ojcu dziecka przez okres2 tygodni jako okres urlopu macierzy�-skiego przys�uguj�cego pracownikowi-oj-��cu wychowuj�cemu dziecko.��

Wysoko�� zasi� �ku macierzy�skiego wy-nosi 100% podstawy wymiaru zasi�ku.Podstaw� wymiaru zasi�ku stanowiprzeci�tne miesi�czne wynagrodzenie wyp�acone za okres 12 miesi�cy po-przedzaj�cych miesi�c, w którym po-wsta�o prawo do zasi�ku.Od zasi�ku macierzy�skiego nalicza si�sk�adki na ubezpieczenie emerytalnei rentowe (sk�adki te nansuje bud �etpa�stwa).

40

• zasi�ek opieku�czy,Zasi�ek opieku�czy przys�uguje ubezpie-czonemu, który jest zwolniony od wykony-wania pracy z powodu konieczno�ci oso-bistego sprawowania opieki nad:– zdrowym dzieckiem w wieku do lat 8.

w przypadku: nieprzewidzianego za-mkni�cia ��obka, przedszkola lub szko-�y, do których ucz�szcza dziecko; poro-du lub choroby ma��onka stale opieku-j�cego si�� dzieckiem, je�eli poród lubchoroba uniemo�liwia temu ma��onko-wi sprawowanie opieki; pobytu ma��on-ka stale opiekuj�cego si�� dzieckiem w stacjonarnym zak�adzie opieki zdro-wotnej,

– chorym dzieckiem w wieku do lat 14,– innym chorym cz�onkiem rodziny (za

innego cz�onka rodziny uwa�a si� ma�-�onka, rodziców, te�ciów, dziadków,wnuki, rodze�stwo oraz dzieci w wieku ponad 14 lat) – pod warunkiemponad 14 lat) pod warunkiem, ��e po-e pozostaj� oni z osob� � sprawuj� �c�� opiek� �we wspólnym gospodarstwie domo-wym.

Prawo do zasi�ku przys�uguje na równi matce i ojcu dziecka, a zasi�ek wyp�aca si�tytylklkoo jejedndnememuu zz rorodzdzicicówów,, tetemumu,, ktktóróryy wywy-st�pi z wnioskiem o jego wyp�at� za dany okres.Zasi�ek opieku�czy przys�uguje przez okres zwolnienia od pracy z powodu konieczno-�ci osobistego sprawowania opieki:– nieie d d��uu��ejej j jedednaak k nini�� pprzeze 6 60 0 dndni i

w roku kalendarzowym, je�eli opieka sprawowana jest nad zdrowym dziec-kiem do uko�czenia 8 lat lub chorymdzieckiem do lat 14;

– nie d�u�ej ni� przez 14 dni w roku je�e-li opieka jest sprawowana nad chorym dzieckiem, które sko�czy�o 14 lat lub nad innym chorym cz�onkiem rodziny.

Zasi�ek wyp�acany jest w wysoko�ci 80% podstawy wymiaru zasi�ku.

Informacji na temat uwzgl�dniania okre-sów ubezpieczenia przebytego za granic�dla celów przyznania �wiadcze� emerytal-no – rentowych podlegaj�cych koordynacji��wspólnotowej udziela jako instytucja ��cz-��nikowa Departament Rent ZagranicznychCentrali ZUS, ul. Szamocka 3, 5, 01-748 Warszawa, tel.:+ 48 022 538 33 01, fax: + 48 022 827 40 09,e mail: drz@zup ple-mail: [email protected].

Wi�cej informacji:http://www.zus.pl

Zak�ad Ubezpiecze� Spo�ecznych, za-k�adka Baza wiedzy/Ubezpieczenia,

wwwwww.mpmpipipss.gogovv.plplMinisterstwo Pracy i Polityki Spo�ecznej,Ustawa o systemie ubezpiecze� spo�ecz-nych – Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz.1585 ze zm.,Ustawa o emeryturach i rentach z Fun-duduszszuu UbUbezezpipiececzeze�� S Spopo��ececznznycychh – DzDz U.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.

Ubezpieczenia spo�eczne w Polsce

Organami uprawnionymi do ustalaniaprawa do �wiadczenia, badania i oce-niania przed�o�onych dokumentów s�wy��cznie organy Zak�� adu Ubezpie-cze� Spo�ecznych w�a�ciwe ze wzgl�-du na miejsce zamieszkania osoby ubiegaj�cej si�� o �wiadczenie.

40


Bezrobocie jest jednym z najpowa�niej-szych problemów gospodarczych i spo-�ecznych w Polsce. W latach 1998–2002stopa bezrobocia sukcesywnie wzrasta�a: w 1998 r. wynosi�a 10,6%, za� w 2002 r.ju� prawie 20%. Ten niekorzystny trendzosta� odwrócony w 2003 r. Najwi�kszy spadek bezrobocia nast�pi� od 2006 r.,gdy stopa bezrobocia spad�a poni�ej 15%, osi�gaj�� c we wrze�� niu 2008 r. 8,9%. By�o to efektem o�ywienia gospodarczego, któ-ry zaowocowa� wi�ksz� liczb� � ofert pra-�cy i wzrostem liczby osób pracuj�cych.��W zwi�zku z kryzysem ekonomicznym od ��2009 r. stopa bezrobocia wykazuje trendwzrostowy. W styczniu 2013 r. stopa bez-robocia wynios�a 14,2%. W analogicznymokresie ubieg�ego roku stopa bezrobocia wynosi�a 13,2%.

Cech� charakterystyczn� � bezrobocia w Pol-�sce jest jego zró�nicowanie regionalne,

j ód t i i lk l ki tnp. w województwie wielkopolskim sto-pa bezrobocia w styczniu 2013 r. wynios�a 10,6%, za� w województwie warmi�sko--mazurskim – 22,2%. K�opoty ze znale-zieniem pracy maj� ludzie m� �odzi, kobietyi d�uggotrwale (p(ponad rok) ) bezrobotni.

Publiczne s�u�by zatrudnienia (sie� woje-wódzkich i powiatowych urz�dów pracy) s��u�� pomoc� � osobbom bbezr bob totnym ii po-�szukuj�cym pracy w uzyskaniu odpowied-��niego zatrudnienia oraz pracodawcom w znalezieniu odpowiednich pracowników.W zwi�zku z tym, s�� u�by zatrudnienia re-alizujj�� szereg g us�� ugg, , w tyym: ppo�rednictwo pracy, poradnictwo zawodowe oraz pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy. Urz�dy prp acy y prp owadz�� te� � ró�norodne prp oggramyy wspieraj�ce lokalny czy regionalny rynek��pracy, rejestruj� bezrobotnych i poszuku-�j�cych pracy, wyp�� acaj� zasi� �ki dla bez-

robotnych, organizuj� szkolenia w celu�zwi�kszenia szans bezrobotnych na uzy-skanie zatrudnienia. Osoby bezrobotnemog� skorzysta� � tak�e z ró�norodnych dzia�a� wspomagaj�cych ich aktywizacj�� zawodow�, m.in.: prace interwencyjne,sta�, przygotowanie zawodowe w miej-scu pracy, po�yczki szkoleniowe, szkole-nia czy te� wsparcie dzia�alno�ci gospo-darczej.Z dniem 1 majaj 2004 r. ppolskie ppublicz-ne s��u��bby z tatruddniie inia tsta��y isi� cz��on-kiem sieci Europejskich S�u�b Zatrudnie-nia – EURES. Urz�dy pracy prowadz�dzdziaia��ananiaia w w r ramamacachh sisiececii EUEURERESS, w w s szczczeze-gólno�ci, mi�dzynarodowe po�rednictwo pracy wraz z doradztwem z zakresu mo-bibibilllno�� iici zaw ddodow jjej na europejjjskikikim ry kknku pracy.

Kadra EURES – doradcy i asystenciEURES w wojewódzkich urz�dach orazpo�rednicy pracy w powiatowych urz�-dach pracy s�u�� pomoc� � obywatelom �UE w znalezieniu odpowiedniej pracy.

Bezrobocie


4242

Bezrobocie

Wi�cej informacji:http://www.eures.praca.gov.pl

serwis informacyjny polskich s�u�b EURES,http://www.psz.praca.gov.pl

serwis informacyjny publicznych s�u�b za-trudnienia,

http://www.mpips.gov.plMinisterstwo Pracy i Polityki Spo�ecznej.

UWAGA !

Zasi�ki dla bezrobotnychAby uzyska� zasi�ek dla bezrobotnych w Polsce musz� by� �, co do zasady, spe�-nione nast�puj�ce warunki:��• rejestracja w powiatowym urzrejestracja w powiatowym urz��dziedzie

pracy, w�a�ciwym dla miejsca zameldo-wania (wykaz powiatowych urz�dów prpracacyy znznajajdudujeje s sii�� m m i.inn. n naa ststroroniniee hthttptp:/:///www.psz.praca.gov.pl w zak�adce „Ad-resy UP”),

•• w wykykononywywananieie p praracycy ( (nana p pododststawawieie u umomo-wy o prac�, umowy zlecenia, dzia�al-no�ci gospodarczej, itp.) ��cznie przy-��nanajmjmniniejej 3 36565 d dnini w w o okrkresesieie 1 188 mimiesesii��-cy poprzedzaj�cych dzie�� rejestracji i osi�ganie w tym okresie dochodu��w wysokko�� ici co najjm ini jej miiniim lalnego wynagrodzenia, od którego by�a op�a-cana sk�adka na ubezpieczenie spo-�eczne i Fundusz Pracy,

• brak propozycji zatrudnienia lub innejpracy zarobkowej, które podlegaj� ubez-�ipiecze iniom spo��ecznym i i d do ktktóórychh

rejestruj�ca si�� osoba ma wystarczaj�-��ce kwali kacje lub do �wiadczenie za-

wodowe lub mo�e je wykonywa� pouprzednim szkoleniu albo przygotowa-niu zawodowym doros�ych,

• brak propozycji sta�u, przygotowania zawodowego doros�ych, szkolenia, prac interwencyjnych lub robót publicznych.

Okres pobierania zasi�ku dla bezrobotnych zale�y g�ównie od sytuacji na lokalnym rynku pracy:• 6 miesi�cy – dla bezrobotnych za-

mieszka�ych, w okresie pobierania za-si�ku, na obszarze powiatu , je�eli sto-pa bezrobocia na tym obszarze w dniu 30 czerwca roku poprzedzaj�cego ��dzie� nabycia prawa do zasi�ku nie przekracza�a 150% przeci�tnej stopy bezrobocia w kraju,

• 12 miesi�cy – dla bezrobotnych za-mieszka�ych, w okresie pobierania za-si�ku, na obszarze powiatu, je�eli stopabezrobocia na tym obszarze w dniu30 czerwca roku poprzedzaj30 czerwca roku poprzedzaj��cegocego dzie� nabycia prawa do zasi�ku prze-kracza�a 150% przeci�tnej stopy bez-rorobobociciaa ww krkrajajuu lulubb bebezrzrobobototnyny j jesestt w wieku ponad 50 lat i ma co najmniej 20-letni okres uprawniaj�cy do zasi�� -kkuku, llulubbb bbebezrzr bobob tototnyny m maa nana u uttrtrzyzymama ininiuu co najmniej jedno dziecko w wieku do 15 lat, a ma��onek bezrobotnego tak�e jejestst b bezezrorobobotntnyy ii ututraracici�� p prarawowo d doo zazasisi��-ku z powodu up�ywu okresu jego pobie-rania (po dniu nabycia prawa do zasi�ku przez ma��onkkka))).

Wysoko�� zasi�ku dla bezrobotnych zale-�y równie� od sta�u pracy i spe�nienia do-datkowych warunków:• zasi�ek podstawowy (100%) w okre-

isie ipierwszy hch t trzechh imiesii�cy posiia-dania prawa do zasi�ku – 823,60 z�. (ok. 184 euro),

Obywatele UE mog� korzysta� � z us�ug wojewódzkich i powiatowych urz�dów pracy na takich samych zasadach jak obywatele polscy.


BezrobocieBezrobocie


• zasi�ek podstawowy (100%) w okresie kolejnych miesi�cy posiadania prawado zasi�ku – 664,70 z� (ok. 144 euro),

• zasi�ek obni�ony (80%) w okresie pierwszych trzech miesi�cy – 658,90 z�(ok. 146 euro),

• zasi�ek obni�ony (80%) w okresie ko-lejnych miesi�cy posiadania prawa dozasi�ku – 517,40 z� (ok. 115 euro),

• zasi�ek podwy�szony (120%) w okresie pierwszych trzech miesi�cy – 988,40 z�(ok. 220 euro),

• zasi�ek podwy�szony (120%) w okresie kolejnych miesi�cy posiadania prawado zasi�ku – 776,10 z� (ok. 172 euro).

UWAGA !

Wi�cej informacji:hthttptp:/://w/wwwww m.mpipipsps g.govov p.pll

Ministerstwo Pracy i Polityki Spo�ecznej,http://zielonalinia.gov.pl

CeCeCentntntrururummm InInInfofoformrmrmacacacyjyjyjnonono K-KKonononsususultltltacacacyjyjyjnenene SS S��uuu��bbb Zatrudnienia,

www.psz.praca.gov.plMiMininiststererststwowo P Praracycy i i P Pololititykykii SpSpoo��ececznznejej,

www.praca.gov.plus�ugi elektroniczne Publicznych s�u�b ZaZaZatrtrtrudududnininieneneniaiaia.

Mo�liwo�� transferu do Polski zasi�ku dla bezrobotnych

uzyskanego w innym pa�stwie UE/EOG lub Szwajcarii

Osoba, która naby�a prawo do zasi�ku dla bezrobotnych w jednym z krajów UE/EOG lulubb SzSzwawajcjcarariiii m moo��ee dodokokonana�� t traransnsfeferuru

tego zasi�ku do Polski. Transfer zasi�ku odbywa si� na podstawie dokumentuo symbolu PD U2 i umo�liwia osobie bez-robotnej poszukiwa� zatrudnienia w innym pa�stwie UE/EOG i Szwajcarii np.: w Pol-sce jednocze�nie uzyskuj�c zasi�� ek dlabezrobotnych z pa�stwa, które zasi�ek przy-zna�o przez okres 3 miesi�cy. W szczegól-nych przypadkach okres ten mo�e zosta�przed�u�ony za zgod� instytucji w� �a�ci-wej. Osoba bezrobotna, która chcia�aby po-szukiwa� pracy w Polsce i pobiera� zasi-�ek dla bezrobotnych w innym pa�stwie UE/EOG lub Szwajcarii, powinna:• z�o�y� wniosek o wydanie dokumentu

o symbolu PD U2 do instytucji w�a�ci-wej pa�stwa, które przyzna�o prawo dozasi�ku. Wniosek mo�na z�o�y� do w�a-�ciwej instytucji po up�ywie 4 tygodniod dnia zarejestrowania si�. Okres 4 tygodni mo4 tygodni mo��e bye by�� skrócony w szcze- skrócony w szczególnych przypadkach za zgod� instytu-�cji w�a�ciwej, na wniosek osoby bezro-bobotntnejej

• pozostawa� w dyspozycji s�u�b za-trudnienia przez okres minimum 4 ty-gogodndnii prprzezedd wywyjajazdzdemem z z t tegegoo papa��ststwawa, w którym ma prawo do zasi�ku,

• po przyje�dzie do Polski zarejestrowa�sisi�� j jakakoo ososobobaa poposzszukukujuj��caca p praracycy ��w powiatowym urz�dzie pracy w�a�ci-wym ze wzgl�du na miejsce zamiesz-kania w Polsce – w terminie do siedmiu dni od daty wyjazdu z pa�stwa ostat-niniegegoo zazatrtrududninieneniaia,,

• uda� si� do urz�du pracy w�a�ciwego ze wzgl�du na miejsce zamieszkania ww PoPolslscece ( (ww zazalele��nono��cici o odd rorozwzwii��zaza�� regionalnych mo�e to by� powiatowy urz�d pracy lub wojewódzki urz�� d pra-��cycy)), w w c celeluu zz��oo��eneniaia t tamam d dokokumumenentutu

Do okresu wymaganego do nabycia prawa do zasi�ku w Polsce zalicza si�tak�e okresy zatrudnienia w innych pa�-stwach UE.

4444

Bezrobocie

PD U2. W Polsce w�a�ciwy wojewódz-ki urz�d pracy, ze wzgl�� du na miej-sce zamieszkania, przekazuje nast�p-nie do instytucji w�a�ciwej pa�stwa ostatniego zatrudnienia dokument SEDU009 z informacj�, �e bezrobotny do-pe�ni� obowi�zku rejestracji w polskich��s�u�bach zatrudnienia oraz, �e podlega kontroli,

• pozostawa� w dyspozycji polskiegourz�du pracy oraz przestrzega� warun-ków okre�lonych przez ustawodaw-stwo wzgl�dem osób bezrobotnych.

Zasi�ek dla bezrobotnych b�dzie wyp�aca-ny bezpo�rednio przez instytucj� w�a�ci-w� pa� �stwa ostatniego zatrudnienia oso-bie bezrobotnej, np. na konto bankowe. wiadczenie to bezrobotny mo�e pobiera�przez okres trzech miesi�cy od wyjazdu z pa�stwa ostatniego zatrudnienia, ale na wniosek bezrobotnego instytucja w�a�ci-wa, która przyzna�a prawo do zasi�ku mo�e ten okres przed�u�y� do sze�ciu miesi�cy.Je�eli bezrobotny nie znalaz� w tym czasie prpracacyy ii nanadadall prprzyzyss��ugugujujee mumu p prarawowo d doo zasi�ku, aby go nie straci�, powinien wró-ci� do pa�stwa ostatniego zatrudnienia prprp zezedd upupp��ywywy emem t tegeggoo okokreresusu.

44


Opieka zdrowotna

wiadczenia opieki zdrowotnej nanso-wane s� ze� �rodków publicznych12. Obo-wi�zkowa sk�� adka zdrowotna w wysoko�ci 9% podstawy wymiaru (jest to najcz��ciejprzychód) jest odprowadzana poprzez ZUS do Narodowego Funduszu Zdrowia(NFZ), która w wysoko�ci 7,75% jest odli-czana od podatku dochodowego, nato-miast 1,25% jest pokrywana przez ubez-pieczonego. Osoby zamieszka�e na tere-nie Polski, które nie s� obj� �te powszech-nym ubezpieczeniem zdrowotnym w NFZ mog� naby� � prawo do �wiadcze� opieki zdrowotnej korzystaj�c z ubezpieczenia��dobrowolnego. wiadczenia opieki zdrowotnej nansowa-ne ze �rodków publicznych obejmuj�: • �wiadczenia zdrowotne s�u��ce zacho-��

waniu, ratowaniu, przywracaniu i po-prawie zdrowia oraz inne dzia�ania me-dyczne wynikaj�ce z procesu leczenia ��lub przepisów prawnych, okre�lonych przez ministra zdrowia,

• �wiadczenia zdrowotne rzeczowe – leki, wyroby medyczne, przedmioty or-topedyczne i �rodki pomocnicze zwi�-��zane z procesem leczenia – za cz�-�ciow�� odpp�� atno�ci��, , pp�atne rycy za�towo lulubb pp��atatnene w w c caa��oo��cici,

• �wiadczenia towarzysz�ce leczeniu – ��pobyt i wy�ywienie, us�ugi transportu sanitarneggo w w plplacacówówkakachch c caa��ododobobo-owej lub ca�odziennej opieki zdrowot-nej.

wiadczenia opieki zdrowotnej mog� by� �udzielane zarówno przez podmioty pu-bliczne jak i prywatne. P�atnikiem �wiad-

cze� jest NFZ w oparciu o umow� udziela-nia �wiadcze� opieki zdrowotnej (kontrak-ty) zawierane pomi�dzy NFZ a podmio-tem udzielaj�cym �� wiadczenia. wiadcze-nia te s� bezp� �atne dla pacjentów zarównow placów publicznej jak i prywatnej.

Prawo do �wiadcze� zdrowotnychObywatel UE mo�e skorzysta� z bezp�at-nych �wiadcze� opieki zdrowotnej w Pol-sce, je�eli:• podlega ubezpieczeniu zdrowotne-

mu innego pa�stwa UE podczas cza-sowego pobytu w Polsce (np. w ce-lach turystycznych, w celu odbywaniastudiów albo podczas poszukiwaniapracy w Polsce, je�eli pobiera zasi�ek dla bezrobotnych uzyskany w innymkraju UE). Obywatel UE mo�e wówczasleczy� si� � w Polsce na koszt instytu-cji ubezpieczenia zdrowotnego kraju, w którym takie ubezpieczenie posiadaw którym takie ubezpieczenie posiada. Prawo to obejmuje jednak tylko ko-rzystanie ze �wiadcze�, które mo�na uzuznana�� z zaa niniezezbb��dndnee zeze w wzgzgll��dódóww meme-dycznych, przy uwzgl�dnieniu charak-teru tych �wiadcze� oraz przewidywa-neegogo cczaasusu p p bobob tytytuu ww PPoPollslscece.. PPrPrzezeddd wyjazdem do Polski nale�y jednak za-opatrzy� si� w Europejsk� Kart� � Ubez-pieczenia Zdrowotnego;

• podldlega polskiemu ubezpieczeniu zdrowotnemu (obowi�zkowo lub do-��brbrowowololninie)e).

Obowi�zkowym ubezpieczeniem zdrowot-��nym obj�te s� mi� �dzy innymi osoby: •• p praracucujj��cece n naa popodsdstatawiwiee mumoowy oo pra-��

c�, wykonuj�cy prac�� na podstawie umowy y aggencyyjnj ejj lub umowyy zlece-niniaa alalbobo i innnnejej u umomowywy o o ��wiwiadadczczenenieie us�ug,


12 Warunki udzielania i zakres �wiadcze� opieki zdro-wotnej ze �rodków publicznej okre�lone s� w usta-�wiewie z z 2727 siesierpnrpniaia 2002004 r4 r o. o ��wiawiadczdczenieniachach op opiekiekii zdrzdrowoowotnetnejj na nansonsowanwanychych ze ze ��rodrodkówków pu publibliczncznychych – Dz.U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 ze zm.

4646

Opieka zdrowotna

• zarejestrowane w powiatowym urz�-dzie pracy jako osoby bezrobotne,

• pobieraj�ce emerytur�� lub rent�, nie-które �wiadczenia pomocy spo�ecznejlub niektóre �wiadczenia rodzinne,

• uczniowie, studenci i doktoranci,• prowadz�ce dzia�� alno�� gospodarcz�.Obowi�zkowe ubezpieczenie zdrowotne��nie obejmuje osób, które pracuj� w opar-�ciu o umow� o dzie�o, której nie towarzy-szy umowa o prac� z tym samym podmio-tem.

Je�eli w rodzinie ubezpieczona jest jed-na osoba, to ubezpieczenie obejmuje równie�: ma��onka, dzieci (do uko�czenia przez nie 18 lat lub – je�eli si� ucz� – �26 lat) oraz rodziców (je�li mieszkaj� ra-�zem z osob� ubezpieczon� �), o ile osoby tenie posiadaj� w� �asnego tytu�u do obowi�z-��kowego ubezpieczenia zdrowotnego.Obywatele innych pa�stw UE, zamiesz-kuj�cy na sta�� e w Polsce, którzy nie s�obj�ci ubezpieczeniem obowi�zkowym,��mog� dobrowolnie op� �aca� sk�adki w wo-jje ówóddzkikim dodddziialle N Nar dodowego Fundu-szu Zdrowia.Prawo do bezp�atnej opieki zdrowotnej prprzyzyss��ugugujujee tytylklkoo wtwtededyy, g gdydy k kororzyzyststaa sisi��z us�ug placówek opieki zdrowotnej, które podpisa�y umow� z Narodowym Fundu-szem Zdrowia.

Uzyskanie �wiadcze� zdrowotnychZaZazwzwycyczazajj pipiererwswszaza w wizizytytaa w w w wybybrara-nej placówce opieki zdrowotnej wi��e si�z rejestracj� oraz wyborem � lekarza pierw-szszegegoo kokontntakaktutu, zwzwananegegoo ininacaczezejj lelekaka-rzem podstawowej opieki zdrowotnej (POZ).W celu dokonania rejestracji potrzebna jjest weryk kacjjaj prawa pacjej nta do �wiad-cze� zdrowotnych, której dokonuje pla-

46

ó k i ki d t j Od 1 t icówka opieki zdrowotnej. Od 1 stycznia 2013 r. funkcjonuje elektroniczny sys-tem eWU – Elektroniczna Wery kacja UpUprarawnwnieie�� wiwidcdczezeniniobobioiorcrcówów, ktktóróryy umumoo-�liwia natychmiastowe potwierdzenie pra-wa pacjenta do �wiadczenia opiki zdro-wottn jejj nnanansosowawanyny hchch z ze e ��rorodkdkdkóówów p pu-ublicznych.Po 1 stycznia 2013 r. wery kacja prawa do �wiadcze� zdrowotnych nansowa-ny hch ze ��rodkdkóów p bubliliczny hch odbdbywa isi�na podstawie nr PESEL oraz dokumentu,popotwtwieierdrdzazajj��cecegogo t too�� sasamomo��. MoMo��ee toto b byy��npnp. dodowówódd ososobobisistyty, papaszszpoportrt, prprawawoo jajaz-z-dy, a w przypadku dzieci obj�tych obo-wi�zkiem szkolnym, do uko�� czenia 18-go rorokuku ��ycyciaia – – a aktktuaualnlnaa lelegigitytymamacjcjaa szszkokoll-n�. Jednak�e dotychczas stosowane do-kumenty potwierdzaj�ce fakt op�� acania sk�adki na ubezpip eczenie zdrowotne (d( o-kumentem tym mo�e by� na przyk� �kk ad za-

Opieka zdrowotna


Opieka zdrowotna

�wiadczenie od pracodawcy-RMUA, legi-tymacja ubezpieczeniowa albo dokument z Zak�adu Ubezpiecze� Spo�ecznych tzw.pasek wynagrodzenia, na którym wy-szczególnione s� sk� �adki) nadal obowi�-��zuj�. Je�li pacjent nie posiada �adnego dokumentu papierowego potwierdzaj�ce-��go prawa do �wiadcze� opieki zdrowotnej mo�e przedstawi� o�wiadczenie o obo-wi�zkowym ubezpieczeniu zdrowotnym.��

Lekarz pierwszego kontaktu prowadzipodstawowe leczenie i – w razie potrzeby – wywydadajeje s skikiererowowananiaia d doo lelekakarzrzyy ininnynychch specjalno�ci (wizyty s� bezp� �atne w ra-mach ubezpieczenia zdrowotnego). Skie-rorowawaniniee niniee jejej stst w wymymy agaggananee dodo n nasastt��pupup jjj��-��cych specjalistów: ginekologa i po�o�nika,dentysty (w ramach leczenia dentystycz-nego tylko nieliczne us�ugi i �wiadczenia dde tntysttyczne s� op� ��acane z NNaroddowe-go Funduszu Zdrowia), dermatologa, we-nenerorolologaga, ononkokolologaga, okokululisistyty i i p psysychchiaiatrtryy, aa tatakk��ee ww raraziziee wywypapadkdkuu, u urarazuzu, zazatrtrucuciaia lub innego stanu nag�ego zagro�enia zdrowotnego.SkSkieierorowawaniniee niniezezbb��dndnee jejestst w w p przrzypypadadkuku konieczno�ci skorzystania z us�ug szpital-nych (nie jest ono konieczne w razie wy-pap dku,, urazu, , zatrucia lub inneggo ststananu u nag�ego zagro�enia zdrowotnego). Zabie-

gi, badania i leki podczas pobytu w szpita-lu zapewnione s� bezp� �atnie.Leki wydawane s� w aptekach, z regu� �y napodstawie recepty przepisanej przez leka-rza: • po wniesieniu op�aty rycza�towej lub• za odp�atno�ci� w wysoko� �ci 30% lub

50% ceny leku lub;• za pe�n� odp� �atno�ci� – w wypadku le-�

ków spoza wykazu leków refundowa-nych.

Wi�cej informacji:http://www.nfz.gov.pl/ue

Narodowy Fundusz Zdrowiahttp://www.mz.gov.pl

Ministerstwo ZdrowiaUstawa o �wiadczeniach opieki zdrowot-nej nansowanych ze �rodków publicz-nych – Dz.U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027ze zm.

Numer PESEL (Powszechny Elektronicz-ny System Ewidencji Ludno�ci) jest11-cyfrowym symbolem identyyy kuj �cym ��okre�lon� osob� � zyczn �. Numer zbudo-wany jest z nast�puj�cych elementów: ��daty urodzenia, liczby porz�dkowej, nu-��meru identyyy kuj �cego p�� e� i cyfry kontrol-�nej. Wniosek o nadanie numeru PESEL sk�kk ada si� w urz�dzie gminy lub miasta.


4848

ycie w Polsce

Dochody i koszty utrzymaniaOkre�lone ustawowo minimalne wynagro-dzenie dla pe�noetatowego pracownikaw Polsce wynosi obecnie 1 600 z� brutto(ok. 382 euro) – stan na stycze� 2013 r. Przeci�tne wynagrodzenie brutto w 2012 r.w sektorze przedsi�biorstw, wynios�o 3 722, 28 z� (ok. 901 euro).

SklepyGodziny otwarcia sklepów ustalane s� przez �ich w�ww a�cicieli, lecz najcz��ciej kszta�tuj� si� �nast��pup jj��co:��• sklepy spo�ywcze – od 6:00 (7:00)

raranono d doo 1818:0:000 (1(19:9:0000)) wiwiececzozoreremm, n nieie--które d�u�ej (cz�� sklepów czynna jejestst r rówówniniee�� w w n nieiedzdzieiell��)),

• sklepy inne ni� spo�ywcze – zazwyczaj tot iwierane s� odd 1111 0:000,�

• supermarkety (zlokalizowane najcz�-�ciej na obrze�ach du�ych miast) – za-zwyczaj od 9:00 rano do co najmniej 22:00 wieczorem, czynne 7 dni w tygo-dniu.

W Polsce najcz��ciej p�aci si� gotówk�, ale w wi�kszo�ci sklepów mo�na p�aci�równie� kartami p�atniczymi, które staj� si� �coraz powszechniejsze.

TransportTransport publiczny w Polsce:• autobusy: miejskie i podmiejskie (PKS)

– je�d�� w ca� �ym kraju,• poci�gi – podmiejskie i dalekobie�ne

(PKP),• tramwaje – je�d�� w wi� �kszych mia-

stach,• metro – w Warszawie.Autobusy, tramwaje i metro kursuj� od bar-�dzo wczesnych godzin rannych do oko�o23:00 wieczorem W du23:00 wieczorem. W du��ych miastach jeych miastach je��-d�� autobusy nocne. �BiBilletty mo��na k kupii�� w k kiio kskachh ((„RRu hch”)”), niektórych sklepach, na stacjach metra lub u kieruj�cego pojazdem. Bilety kupowane ��u kierowcyy mogg�� byy�� dro�sze. W niektó-rych miastach dost�pne s� automaty z bi-�leletatamimi.. JeJededenn tytypp bibileletótóww uu��ywywananyy jejestst ww auautotobubusasachch ( (mimiejejskskicich)h), trtramamwawajajachch i i w w memetrtrzeze, zz tytymm ��ee ww kaka��dydymm mimiee��ciciee ss�� oonene ��inne. Oznacza to, �e np.: w Warszawie nie mo��na pos��ugiiwa�� sii� b bilil tetamii zakku ipiony-mi w Krakowie. Bilety mog� by� �: jednora-zowe lub okresowe: ca�odobowe, trzydnio-we, tyygog dniowe, 30-dniowe, 90-dniowe. W zale�no�ci od miasta u�ywane s� dwa �tytypypy b bililetetówów:: popojejedydyncnczeze i i c czazasosowewe. BiBilelett pojedynczy wa�ny jest tylko na jedn� po-�drdróó�� – n nieiezazalele��niniee odod j jejej d d��ugugoo��cici. WW tytymm wypadku, przesiadaj�c si�� z jednego auto-bbusu d do iinnego, nalle��y kskasowa�� nowy

Produkt w Z w EURO

chleb 3,27 0.78

bu�ka kajzerka 0,28 0,07

mleko (1 l) 2,28 ok. 0,54jogurt 2 ok. 0,48

woda mineralna 2 ok. 0,48

mas�o 4 ok. 96

szynka (1 kg) 25 ok. 6

ser �ó�ty (1 kg) 18 ok. 4,3

jabjab�� ok 0 48ok. 0,48 22 ka (1 kg)ka (1 kg)

w�ww oszczyzna 2,80 ok. 0,7

jaja (10 szt.) 3,68 ok. 88

d�em 4 ok 96

popomimidodoryry ( (11 kgkg)) 66 okok. 11,55

bilet do kina 18–26 ok. 4,3–6,5

bibilelett dodo t teaeatrtruu 5050–1–15050 o okk. 1 12–2–3636


ycie w Polsce

bilet – chyba �e jest to bilet ca�odobowy,tygodniowy lub miesi�czny (tego typu bile-ty stosowane s� np.: w Warszawie). Bilet�czasowy wa�ny jest przez pewien czas(np. 10 lub 30 minut). Podró�uj�c z takim ��biletem mo�na zmienia� �rodek transportu publicznego (tego typu bilety stosowanes� np.: w� odzi i Warszawie). Bilety doautobusów podmiejskich (PKS) kupuje si�u kierowcy lub w kasach biletowych nadworcach autobusowych. W strefach pod-miejskich i w niektórych miastach kursuj�tak�e prywatne autobusy oraz tzw. busy,w których op�at� za przejazd uiszcza si�u kierowcy. W Polsce wyró�niamy cztery rodzaje po-ci�gów. Najszybsze i najbardziej komfor-��towe to Express i Intercity – zatrzymuj�si� tylko w wi�kszych miastach i zazwy-czaj maj� tylko 2 do 3 przystanków przed�stacj� ko� �cow�. Poci�gi pospieszne za-��trzymuj� si� � cz��ciej i s� ta� �sze. Poci�gi ��

b t josobowe zatrzymuj� i si� � tki h na wszystkich stacjach i s� najta� �sze. Bilety kolejowe mo�na kupi� w kasach biletowych na sta-cjjach kolejoj wyych na dworcach kolejjowycy h,, w automatach, z wykorzystaniem Inter-nenetutu l lubub u u k kononduduktktororaa ww popocici��gugu, CeCenana ��biletu zakupionego u konduktora mo�e byby�� d droro��szszaa.

MiMi�ddzynar dodowe llottniiskka w P P lolsce tto: Warszawa–Ok�cie, Gda�sK–R�biechowo,Kraków–Balice, Pozna�– –– awica, Wroc�cc aw––Strachowice, Katowice–Pyry zowice. Kra-jowe loty oferowane przez Polskie Linie Lotnicze LOT obejmj ujj�� wszysy tkie wymy ie-��nione wy�ej miasta oraz Bydgoszcz, Szcze-cicinn–GoGoleleniniówów, ZiZielelonon�� GGórór�� B–Bababimimosostt, ód�–Lublinek oraz Rzeszów–Jasionka. BiBileletty l lototniniczczee momo��nana k kupupii�� w w w w k kasasacachh biletowych na lotniskach lub z wykorzysta-iniem I Internetu.

Wi�cej informacji:http://www.pkp.pl

Polskie Koleje Pa�stwowehttp://www.lot.pl

Polskie Linie Lotnicze LOThttp://www.mda.malopolska.pl

Ma�polskie dworce autobusowehttp://www.polskibus.com

strona przewo�nika Polski Bus

Kultura i rozrywkaMuzea, kina, teatry i lharmonie funkcjonu-j� g� �ównie w wi�kszych miastach, w któ-rych skupia si� �ycie kulturalne w Polsce.Informacje na temat �ycia kulturalnegoi rozrywki w Polsce dost�pne s� w ga-�zetach codziennych (najwi�ksze dzienni-ki w wydaniach pi�tkowych zamieszczaj�� informatory kulturalne na ca�y przysz�y ty-dzie�) oraz w Internecie. Muzea – posiadaj� ciekawe zbiory zarów-�no sztuki wspóno sztuki wspó��czesnej jak i dawnejczesnej, jak i dawnej – czynne s� najcz� ��ciej od wtorku do nie-ddziielili d do koko��o goddziiny 1818 0:000. O Op�� taty za wst�p s� zró� �nicowane w zale�no�ci odmiasta a w wybrane dni w niektórych mu-zeach wst��p p jej st wolnyy.

WiWi��cecejj ininfoformrmacacjiji z znanajdjdzizieseszz ww InInteternrnececieie mimi��dzdzyy ininnynychch n naa ststroronanachch i intnterernenetotowywychch::

hthttptp:/://w/wwwww m.mnwnw a.artrt p.pl/l/Muzeum Narodowe w Warszawie,

hthtttp /:///www.muzeum.kkr kakow.pl/l/Muzeum Narodowe w Krakowie,

http://www.zacheta.art.pl/Narodowa Galeria Sztuki Zach��ta.

TeTeatatryry –– dzdziaia��ajaj�� wwee wswszyzyststkikichch w wii�� kskszyzychch miastach. Najbardziej znane teatry: Teatr WsWspópó��czczesesnyny, TeTeatatrr PoPowswszezechchnyny i i T Teaeatrtr N Naa-rodowy w Warszawie oraz Teatr Stary i Teatr iim. SS��owackikiego w KKr kakowiie. NNajbjbarddziiejj


5050

ycie w Polsce

http://www.teatrwielki.pl/Teart Wielki Opera Narodowa,

http//teatrpolonia.plTeatr Polonia w Warszawie.

Filharmonie dzia�aj� w wielkich miastach.�Najwi�ksz� renom� � cieszy si� � Filharmo-nia Narodowa w Warszawie. Koncerty nawolnym powietrzu odbywaj� si� � m.in. w war-szawskim parku „ azienki” oraz w �elazo-wej Woli – miejscu urodzenia s�ynnego kompozytora Fryderyka Chopina.

Wi�cej informacji znajdziesz w Internecie mi�dzy innych na stronach internetowych:

http://www. lharmonia.pl/ Filharmonia Narodowa w Warszawie,

http://nowa. lharmoniaslaska.pl/Filharmonia l�ska im. Miko�� aja Górec-kiego.

znane teatry muzyczne: Teatr Muzycznyw Gda�sku, operetki w Krakowie i Gliwicachoraz Teatr Muzyczny „Roma” w Warszawie.Na oper� lub balet warto wybra� si� do Teatru Wielkiego w Warszawie albo do Warszawskiej Opery Kameralnej. W wi�k-szych miastach istniej� teatry prywatne, �które ciesz� si� � du�� popularno� �ci� w� �ród widzów. Ale tak�e krytycy dostrzegaj� ich �profesjonalizm i nowatorskie rozwi�zania.��Do szczególnie znanych nale��: Teatr Po-lonia w Warszawie, Och-Teatr w Warsza-wie, Teatr Kamienica w Warszawie, Teatr 6 pi�tro w Warszawie, teatr IMKA w War-szawie.

Wi�cej informacji znajdziesz w Interneciemi�dzy innych na stronach internetowych:

http://www.narodowy.pl/ Teatr Narodowy w Warszawie,

yciew Polsce

50


ycie w Polsce

Kina – jest ich w Polsce wiele, zarównodu�ych jak i mniejszych. W du�ych kinach wy�wietlane s� aktualne hity� lmowe i jest wi�kszy wybór lmów ni � w kinach ma-�ych. Zagraniczne lmy prezentowane w polskich kinach zazwyczaj nie s� dub-�bingowane.

Wi�cej informacji znajdziesz w Interneciemi�dzy innych na stronach internetowych:

http://multikino.pl/sie� kin Multikano w Polsce,

http://cinemacity.pl/sie� kin Cinema City w Polsce.

Atrakcje turystyczne – Polska to krajatrakcyjny turystycznie. Na Li�cie wiato-wego Dziedzictwa Ludzko�ci UNESCO znajduj� si� � takie miejsca w Polsce jak:zabytkowe centrum Krakowa i Warszawy, zabytkowa kopalnia soli w Wieliczce, staremiasto w Zamo�ciu, Puszcza Bia�owieska, �redniowieczne miasto Toru�, zamek krzy-�acki w Malborku,, Kalwaria Zebrzyydowska i drewniane ko�cio�y po�udniowej Ma�o-popolslskiki.

WiWi��cecejj ininfoformrmacacjiji::http://www.poland.gov.pl

o cjjallny po trt lal promocyjjny RRzeczypospo-litej Polskiej,

http://www.poland.plininteternrnetetowowyy prprzezewowodndnikik p poo PoPolslscece,, prprowowa-adzony przez Naukow� i Akademick� � Sie� �KoKompmpututererowow�� ((NANASKSK)) ww jeje�� ykykuu popolslskikimm i angielskim.


52

ycie prywatne ycie prywatne

Urodzenie dzieckaUrodzenie si� dziecka powinno by� zg�o-szone w urz�dzie stanu cywilnego urz�du gminy. Urodzenie dziecka mo�e zg�osi�jego ojciec lub matka, lekarz, po�o�na lub inna osoba obecna przy porodzie. Je�lirodzice dziecka pozostaj� w zwi� �zku ma�� -�e�skim to za��cza si�� równie� odpisskrócony aktu ma��e�stwa. W przypadku gdy dziecko urodzi�o si� w Zak�adzie Opie-ki Zdrowotnej (ZOZ) to obowi�zek o zg�� o-szeniu porodu spoczywa na tym zak�kk adzie.Kierownik urz�du stanu cywilnego sporz�-��dza akt urodzenia dziecka, którego 3 eg-zemplarze wydawane s� bezp� �atnie.

Zawarcie zwi�zku ma��e�skiegoMa��e�stwo w Polsce zostaje zawarte, gdy m��czyzna i kobieta jednocze�nie z�o��przed kierownikiem urz�du stanu cywilne-go o�wiadczenia, �e wst�puj� ze sob� �w zwi�zek ma�� e�ski. Ma��e�stwo zostaje rórównwnieie�� z zawawarartete, gdgdyy mm��czczyzyznana i i k kobobieietata zawieraj�cy zwi�� zek ma�� e�ski, podlega-j�cy prawu wewn�� trznemu ko�cio�a albo ininnenegogo u uznznananegegoo prprzezezz prprawawoo zwzwii��zkzkuu ��wyznaniowego, w obecno�ci duchownego, o�wiadcz� wol� � jednoczesnego zawarcia mama��ee��ststwawa p pododlelegagajj��cecegogo p prarawuwu p pololskskieie--��mu (kierownik urz�du stanu cywilnego spo-rz�dza nast�� pnie akt ma��e�stwa). ZwZwii��zezekk mama�� ee��skskii momo��ee byby�� z zawawarartyty przez kobiet� i m��czyzn�, którzy spe�nia-j� ��cznie nast�� puj�ce warunki:��•• u ukoko��czczylylii 1818 l latat,• nie s�� ubezw� �asnowolnieni ca�kowicie,• nie s� dotkni� �ci chorob� psychiczn� �

lulubb niniededororozozwowojejemm,• nie ppozostajj�� w innymy zwi�� zku ma�� -

�e�skim, •• n nieie i iststniniejej�� ppomomii�� dzdzyy ninimimi w wii��zizi r rododzizinn-

ne (pokrewie�stwo).

Osoby zamierzaj�ce zawrze�� ma��e�-stwo powinny przedstawi� kierownikowi urz�du stanu cywilnego dokumenty nie-zb�dne do zawarcia ma��e�stwa. Je�eli otrzymanie któregokolwiek z tych doku-mentów napotyka trudne do przezwyci�-�enia przeszkody, s�d mo�� e zwolni� t�osob� od obowi�zku jego z�� o�enia lubprzedstawienia. Obywatel UE zamierzaj�cy zawrze�� ma�-�e�stwo jest obowi�zany z�� o�y� kierowni-kowi urz�du stanu cywilnego dokument stwierdzaj�cy,�� e mo�e to zrobi� zgodnie z prawem kraju swojego obywatelstwa.Je�eli otrzymanie tego dokumentu napoty-ka trudne do przezwyci��enia przeszkody, s�d w post�� powaniu nieprocesowym na wniosek obywatela UE, mo�e go zwolni�od z�o�enia tego dokumentu. W czasietego post�powania, s�d na podstawie w�� a-�ciwego prawa ustala, czy osoba ta mo�e zawrze� ma��e�stwo.D d t iDowodem ustania ma��e�� t j t d istwa jest odpis skskrórócoconyny a aktktuu zgzgononuu lulubb ododpipiss prprawawomomococ-nego orzeczenia s�du o stwierdzeniu zgo-��nu lub uznaniu za zmar�rr ego poprzedniego mama��ononkaka,, ododpipiss skskrórócoconyny a aktktuu mama��ee��-stwa z adnotacj� o jego rozwi� �zaniu przez��rozwódód alblbo dod ipis prawomocnego orze-czczeneniaia s s��dudu o o r rozozwowodzdzieie.��Dowodem uniewa�nienia ma��e�stwa jest odpis skrócony aktu ma��e�stwa z adnota-cjcj�� oo u uniniewewaa�� ninieneniuiu m maa��ee��ststwawa a alblboo ododpipiss prawomocnego orzeczenia s�du o unie-��wa�nieniu ma��e�stwa. Dowodem nieist-ninieneniaia m maa��ee��ststwawa j jesestt ododpipiss prprawawomomococnene--go orzeczenia s��du ustalaj�� cego nieistnie-��nie ma��e�stwa. NaNazwzwisiskoko ( (nanazwzwisiskaka)), k któtórere b b��dd�� nnososililii ��ma��onkowie oraz nazwisko, które b��d��nosi�y dzieci pochodz�ce z ma�� e�stwa, wpwpisisujujee sisi�� d doo akaktutu m maa��ee��ststwawa n naa popodd-stawie pisemnych o�wiadcze� ma��onków.

52


ycie prywatne

�mier�Zgon nale�y zg�osi� w urz�dzie stanu cy-wilnego najpó�niej w ci�gu 3 dni od dnia��mierci. Zobowi�zanymi do zg�� oszeniazgonu s� w kolejno� �ci: ma��onek lub dzie-ci zmar�rr ego, najbli�si krewni lub powino-waci, osoby zamieszka�e w lokalu, w któ-rym nast�pi� zgon, osoby które by�y obec-ne przy zgonie lub naocznie si� o nimprzekona�y, administrator domu, w któ-rym nast�pi� zgon. Je�eli zgon nast�pi�w szpitalu lub innym zak�adzie, do zg�o-szenia zgonu jest obowi�zany szpital lub��zak�ad.

Szkolnictwo W polskim systemie o�wiaty rozró�nia si�obowi�zek szkolny i obowi�� zek nauki. Na-��uka w szkole jest obowi�zkowa do uko�� cze-nia 18 roku �ycia, przy czym obowi�zek��szkolny obejmuje dwa typy szkó�: 6-letni�szko�� podstawow� i 3-letnie gimna-�zjzjumum. DzDzieiecici w w w wieiekuku 6 6 l latat s s�� oobobowiwi�� zazanene ��odby� roczne przygotowanie przedszkol-ne w przedszkolu, oddziale przedszkolnym ww szszkokolele p pododststawawowowejej l lubub w w i innnnycychh fofor-rmach wychowania przedszkolnego (punkty przedszkolne i zespo�y wychowania przed-szszkokolnlnegego)o). DzDzieiecici z zee spspececjajalnlnymymii popotrtrzeze--bami edukacyjnymi ucz� si� � w szko�ach specjalnych lub w klasach integracyjnych szszkókó�� o ogógólnlnododosostt��pnpnycychh. R Rokok s szkzkololnyny w szkole podstawowej, gimnazjum, szko-�ach ponadgimnazjalnych i policealnychtrtrwawa o odd wrwrzeze��niniaa dodo c czezerwrwcaca. PoPodzdzieielolonyny on jjest na dwa semestry.yZgodnie ze znowelizowan� w 2009 roku �usustataww�� oo s sysystetemimiee oo�� wiwiatatyy1313 z zosostata�� w wprproo-wadzony y obowi��zek rocznegog pprzygygoto-��

wania przedszkolnego dla pi�ciolatków.Dzieci 6-letnie stopniowo obejmowane s�obowi�zkiem szkolnym.��

Na system o�wiaty w Polsce sk�adaj� si� �:• przedszkole – dla dzieci w wieku 3–

–5 lat;• sze�cioletnia szko�a podstawowa –

dla dzieci w wieku 7(6)–12 lat; kryte-rium przyj�cia do szko�y podstawo-wej jest wiek. Na zako�czenie naukiw szkole podstawowej dzieci zdaj�obowi�zkowy sprawdzian (zgodnie ze ��znowelizowan� ustaw� � o systemie �o�wiaty, obowi�zek szkolny zosta�� ob-ni�ony o rok);

• trzyletnie gimnazjum – dla dzieciw wieku 13–15 lat (trwa okres przej-�ciowy zwi�zany z obj�� ciem dzieci6-letnich obowi�zkiem szkolnym); kry-��terium przyj�cia do gimnazjum jest�wiadectwo uko�czenia szko�y podsta-

j N kwowej. Na zako�� i ki iczenie nauki w gim-nanazjzjumum u uczczniniowowieie z zdadajj�� oobobowiwi�� zkzkowowyy ��egzamin gimnazjalny, obejmuj�cy wia-��domo�ci i umiej�tno�ci z zakresu przed-mimiototówów h humumananisistytyczcznynychch i i m matatemema-atyczno-przyrodniczych. Wyniki spraw-ddziianu i i egzamiinu igimnazjjallnego umumieieszszczczananee ss�� nnaa zaza�� wiwiadadczczeneniaiachch wydawanych uczniom;

• szko�y ponadgimnazjalne – trzyletnieliliceceumum o ogógólnlnokokszsztata��cc��cece, czczteteroroleletntnieie ��technikum, 3-letnia zasadnicza szko-��a zawoddowa, oraz s kzko��a polilice lalna oo okokreresisiee nanaucuczazaniniaa niniee dd��uu��szszymym n nii��2,5 roku. Warunkiem przyj�cia do szkó�ponadgimnazjalnych (3-letniego liceum ogogólólnonoksksztztaa��cc��cecegogo, 4-4-leletntnieiegogo t tecechnhni-i-��kum lub 3-letniej zasadniczej szko�yzawodowej) jest posiadanie �wiadec-twtwaa ukukoo��czczeneniaia g gimimnanazjzjumum. AbAbsosolwlwenen-ci tych szkó� (z wyj�tkiem zasadniczej ��


13 Ustawa o systemie o�wiaty – Dz.U. z 2004 r Nr 256, poz. 2572 ze zm.

5454

ycie prywatne

szko�y zawodowej) maj� prawo przy-�st�pi� do egzaminu maturalnego. Oso-by, które zdadz� ten egzamin, otrzymu-�j� �wiadectwo dojrza�o�ci, niezb�dne do ubiegania si� o przyj�cie na studia wy�sze. Warunkiem przyj�cia do szkó�policealnych jest posiadanie wykszta�-cenia �redniego. Uczniowie zasadni-czych szkó� zawodowych, technikówi szkó� policealnych, którzy zdadz�egzamin potwierdzaj�cy kwali kacje w zawodzie z zakresu poszczególnych kwalikacji wyodr �bnionych w zawo-dach, otrzymuj� �wiadectwo potwier-dzaj�ce kwali kacje w zawodzie, a po zdaniu wszystkich egzaminów oraz uko�czeniu szko�y równie� dyplom, umo�liwiaj�cy podj�� cie pracy w danymzawodzie. Absolwenci zasadniczych szkó� zawo-dowych w zale�no�ci od swoich aspira-cji i potrzeb mog� wybra� � spo�ród kilku momo��liliwowo��cici k konontytynunuowowananiaia n nauaukiki::� osobyy, które b��d�� chcia� �y y zdobyy�

�rednie wykszta�cenie, zda� egza-miminn mamatuturaralnlnyy ii ewewenentutualalniniee kokontntyy-nuowa� edukacjjj�� na studiach wyyy�-szych, b�d� mog� �y podj�� nauk�w liliceum d dlla d doros��ychh dod razu dod klklasasyy drdrugugieiejj (g(gwawararantntujujee imim t too nono-welizacja ustawy o systemie o�wia-ty z dnia 19 sierpnia 2011 r.);

� o ososobyby, ktktóróree bb��dd�� cchchciaia�� yy zdzdobobyy��wyy��cznie dodatkowe kwali�� kacjej zawodowe, poszukiwane aktualnie na rynkkku pracy, bbb�ddd� mog� ��y podjdjdj ��nanaukuk�� n naa kwkwalaliik kacacyjyjnynychch k kurursasachch zawodowych organizowanych przez publiczne i niepubliczne szko�y pro-wawadzdz��cece k kszsztata�� ceceniniee zazawowododowewe,placówki takie jak centra kszta�ce-

nia praktycznego i centra kszta�ce-nia ustawicznego, a tak�e przezinstytucje rynku pracy;

� absolwenci zasadniczych szkó� za-wodowych zainteresowani zdoby-ciem dyplomu technika, b�d� mogli�zdoby� niezb�dne do uzyskania tego dyplomu wykszta�cenie �red-nie w liceum dla doros�ych (zaczyna-j�c nauk�� od klasy drugiej) i uzy-ska� odpowiednie kwali kacje za-wodowe na kwali kacyjnych kur-sach zawodowych;

• kolegia nauczycielskie i nauczyciel-skie kolegia j�zyków obcych – kszta�-c� przysz� �ych nauczycieli przedszkoli, szkó� podstawowych i placówek opie-ku�czo-wychowawczych, a w wypadkunauczycieli j�zyków obcych równie�nauczycieli gimnazjów i szkó� ponad-gimnazjalnych. Podstaw� przyj� �cia do tych kolegiów jest �wiadectwo dojrza�o-��cici. AbAbsosolwlwenencici u uzyzyskskujuj�� ddypyplolomm ukukoo�� --czenia koleggium lub dyyplp omu uko�cze-nia wy�szych studiów zawodowych. UzUzysyskakaniniee dydyplplomomuu ukukoo��czczeneniaia w wyy��-szycyy h studiów zawodowyyych umo�liwiaodbycie uzupe�niaj�cych studiów magi-��tster kskiichh;

• szszkokolnlnicictwtwoo wywy��szszee – n naa sysyststemem s szkzkolol-nictwa wy�szego w Polsce sk�kk adaj� si� �:� Studia pierwszego stopnia – for-

mama k kszsztata��ceceniniaa, n naa ktktórór�� ss�� pprzrzyjyj-��mowani kandyydaci pposiadajj��cyy �� wia-dectwo dojrza�o�ci, ko�cz�ca si�uzyskkka iiniem kk kwalililikk kacjijiji piiierwszego ststopopniniaa (u(uzyzyskskiwiwananee tytytutu��u:u: l licicenencjcjatat lub in�ynier);

� Studia drugiego stopnia – forma ksksztztaa��ceceniniaa, n naa ktktórór�� ss�� pprzrzyjyjmomowawa-��ni kandydaci posiadaj�cy co naj-��


ycie prywatne

mniej kwalikacje pierwszego stop-nia, ko�cz�ca si�� uzyskaniem kwa-li kacji drugiego stopnia (uzyskiwa-ny tytu�: magister);

� Jednolite studia magisterskie –forma kszta�cenia, na któr� s� � przyj-�mowani kandydaci posiadaj�cy �� wia-dectwo dojrza�o�ci, ko�cz�ca si�uzyskaniem kwali kacji drugiegostopnia (uzyskiwany tytu�: magister);

� Studia trzeciego stopnia – studiadoktoranckie, prowadzone przez uprawnion� jednostk� � organizacyj-n� uczelni, instytut naukowy Polskiej�Akademii Nauk, instytut badawczylub mi�dzynarodowy instytut dzia�a-j�cy na terytorium Rzeczypospolitej ��Polskiej utworzony na podstawie od-r�bnych przepisów, na które przyj-mowani s� kandydaci posiadaj� �cy��kwali kacje drugiego stopnia, ko �-cz�ce si�� uzyskaniem kwali kacji trtrzezeciciegegoo ststopopniniaa (u(uzyzyskskiwiwananyy tytytutu��:: doktor);)

� Studia podyplomowe – forma ksksztztaa��ceceniniaa, n naa ktktórór�� pprzrzyjyjmomowawanini ��s�� kandyyydaci ppposiadajjj�� cyyy kwali�� ka-cje co najmniej pierwszego stopnia,prow dadzona w ucz lel ini, iin tst tytuciie nanaukukowowymym P Pololskskieiejj AkAkadadememiiii N Nauaukk, instytucie badawczym lub Centrum Medycznym Kszta�cenia Podyplo-momowewegogo, koko��czcz��caca s sii�� u uzyzyskskananieiemm kwali kacjij ppodypyplomowyych;

� Studia stacjonarne – forma stu-dididióóów wy��szychhh, w kk któtótórejjj co n jjajmniiiejjj popo��owowaa prprogograramumu k kszsztata��ceceniniaa jejestst realizowana w postaci zaj�� dydak-tycznych wymagaj�cych bezpo�� red-niniegegoo ududziziaa��uu nanaucuczyzycicielelii akakadadee-mickich i studentów;

� Studia niestacjonarne – forma studiów wy�szych, inna ni� studia stacjonarne, wskazana przez senatuczelni.

O przyj�cie do szko�y wy�szej mog� ubie-�ga� si� osoby, które uzyska�y �wiadectwodojrza�o�ci. Zasady przyj�� na I rok stu-diów s� okre� �lane autonomicznie przezszko�y wy�sze. Uczelnia ustala jakie wy-niki egzaminu maturalnego stanowi�podstaw� przyj�cia na studia. Uczelnia mo�e przeprowadzi� dodatkowe egzami-ny wst�pne, tylko w przypadku koniecz-no�ci sprawdzenia uzdolnie� artystycz-nych, sprawno�ci zycznej lub szczegól-nych predyspozycji do podejmowaniastudiów na danym kierunku, niespraw-dzanych w ramach egzaminu maturalne-go lub gdy osoba ubiegaj�ca si�� o przyj�-cie na studia posiada �wiadectwo matu-ralne uzyskane za granic�.Studia mog� by� � prowadzone jako dzien-nene, wiwiececzozororowewe, zazaococznznee lulubb ekekststerernini--stycy zne. Rok akademicki trwa od pap �dzier-nika do czerwca. Podzielony jest na dwasesememeststryry.

Wi�cej informacji:hthtttp /:///www b.buwiiwm. dedu. lpl

BiBiururoo UzUznanawawalnlnoo��cici W Wykykszsztata��ceceniniaa ii WyWy-miany Mi�dzynarodowej

http://www.mnisw.gov.pMiMininiststererststwowo N Nauaukiki i i S Szkzkololninictctwawa W Wyy��--szeggo

http://www.men.gov.plMiMiMi iini ttster ttstwo EE Edddukkka jjcjiii NNNarodddowejjj

hthttptp:/://w/wwwww.m.mazazowowieieckckieie.p.pl/l/kukuraratotoririumumKuratorium O�wiaty (województwo mazo-wieckie)PrPrawawoo oo szszkokolnlnicictwtwieie w wyy��szszymym – D Dzz.UU. z 2012 r., poz. 572 ze zm.

ycie prywatne

56

ycie prywatne

Nauka j�zyka polskiegoKursy j�zyka polskiego organizowane s�przez uniwersytety oraz prywatne szko�yj�zykowe. Mog� to by� � kursy wakacyj-ne, kursy semestralne, kursy ca�oroczne, warsztaty polonistyczne albo podyplomo-we studia nauczania kultury polskiej i j�zy-ka polskiego jako j�zyka obcego. Kursy tes� p� �atne. Wybrane uniwersytety prowa-dz�ce takie kursy:��1. Polonicom Uniwersytetu Warszawskie-

go – http://www.uw.edu.pl2. Uniwersytet Jagiello�ski – http://www.

uj.edu.pl3. Studium J�zyka Polskiego dla Cudzo-

ziemców Uniwersytetu ódzkiego – http://www.uni.lodz.pl

4. Szko�a J�zyka i Kultury Polskiej Uni-wersytetu l�skiego w Katowicach – ��http://www.us.edu.pl

5. Szko�a J�zyka i Kultury Polskiej Kato-lickiego Uniwersytetu Lubelskiegolickiego Uniwersytetu Lubelskiego –httpp://www.kul.edu.ppl

6. Centrum J�zyka i Kultury Polskiej dla PPPolllo iiniiii iii CCCudddzoziiiemcóóów UU U iiniwers ttyt ttetu Marii Curie-Sk�odowskiej j w Lublinie – http://www.umcs.lublin.pl

56

twoja praca w europiemyslowice.praca.gov.pl/documents/10240/182913/warunki_zycia2013pl.pdfustrój...

Documents