tusi mo tamaiti - mwcsd.gov.ws · tagata e i ai mana’oga fa’apitoa i tula-fono ma ta’iala mo...
TRANSCRIPT
12
TUSI MO TAMAITI
2
O lenei tusi o se fa’aliliuga o le Feagaiga mo Tagata e i ai Mana’oga Fa’apitoa ina ia faigofie
ona malamalama ai tamaiti
Na tapenaina e le Matagaluega o Tina ma Tamaitai, Atinae o Nuu ma Afioaga ma Agaf-esootai, , faatasi ma le fesoasoani tupe a le Malo o Ausetalia, faapea ma ona faapaaga
11
10
3
O le a le uiga o
Aia Tatau?
O ‘Aia Tatau’ (human rights), o fa’amanuiaga ia mo fanau uma o Samoa e i ai mana’oga
fa’apitoa.
E tutusa uma aia tatau o tamaiti pe i ai se mana’oga fa’apitoa pe leai.
E tutusa uma foi le taua o aia tatau ta’itasi.
4
O AIA TATAU TA’ITASI
Fuaiupu 2: Uiga o upu
Auala mo ‘Feso’ota’iga’ - O gagana faitaga, gagana tautala, ga-gana patupatu, gagana tusitusi, ma isi.
‘Gagana’ – e aofia ai le gagana e tautala, gagana faitaga ma isi itu’aiga
‘Fa’ailoga tagata ona o le manaoga fa’apitoa’ – O le fa’aese lea o tamaiti e i ai mana’oga fa’apitoa
‘Fuafuaina po o le tapenaina o fesoasoani tonu ma talafeagai, mo tamaiti e i ai manaoga fa’apitoa’ (reasonable accommo-dation) – o suiga talafeagai mo le si’osi’omaga o se tagata
Fuaiupu 3: O taiala mo tagata Tausi le va fealoa’i Ia maua uma avanoa tutusa Auai i so’o se polokalame ma galuega fa’atino E ese’ese uma tagata Ia mafai ona ulufale i nofoaga faitele Ia maua avanoa tutusa e fa’atino ai taleni Ia fa’atumau le mamalu o tagata
Fuai’upu 1: Aoga o le Feagaiga
Fa’ataua Aia Tatau o tagata e i ai mana’oga fa’apitoa.
Taofi le fa’ailoga tagata.
Ia maua avanoa tutusa e tagata e i ai mana’oga fa’apitoa
9
Fuaiupu 33-50:Tiute o le Malo o Samoa e fa’amalosia ai le Feagaiga
Ia i ai se Komiti e gafa ma le fa’atinoina o le Feagaiga
Tu’ufa’atasia ma iloiloina ripoti o le alualu i luma o le tausia o le Feagaiga
Toe iloilo tulafono a le Malo ina ia puipuia aia tatau a tagata e i ai mana’oga fa’apitoa i so’o se vaega o le soi-fuaga
Fa’aliliu le Feagaiga i gagana talafeagai ina ia faigofie ona malamalama ai so’o se tagata
For more information, please contact:
Samoa Disability Program Telephone: (685) 21032 Facsimile: (685) 23639
Extension: 206 Email: [email protected]
8
Fuaiupu 28: Soifuaga lautele
Fa’amalosia le aia tatau e fai ai fa’ai’uga mo le soifuaga lautele e aunoa ma se fa’ailoga tagata
Fuaiupu 31: Fa’amaumauga ma fa’amatalaga
Fa’amalosia le aia tatau a tagata e i ai mana’oga fa’apitoa e puipuia ai latou fa’amaumauga ma fa’amatalaga mai le fa’alauiloa e aunoa ma se fa’ata-gaga
Ia tausisi fo’i tagata uma e galulue ma tagata e i ai mana’oga fa’apitoa i tula-fono ma ta’iala mo so’o se tagata fai-galuega
Fuaiupu 32: Fesoasoani mai atunu’u o Malo Au-fa’atasi
E tatau i atunu’u atia’e tetele ona fesoasoani i malo laiti pei o Samoa ina ia ausia fa’amoemoe uma mo tagata e i ai mana’oga fa’apitoa
Fuaiupu 29: Faigapalota
Puipuia le aia tatau e palota ai i faigapalota a le Malo o Samoa ma ni fesoasoani talafeagai pe a mana’omia.
Fuaiupu 30: Fa’aaogaina o taimi pa-ganoa
Ia maua avanoa tutusa e fa’aaoga ai auaunaga ma ulufale i nofoaga pei o
faletifaga, fale mata’aga, faletusi, fale-ta’alo mmf. e pei o isi tagata, e aunoa
ma se fa’ailoga tagata.
5
Fuaiupu 4: Tiute a le Malo o Samoa
Ia amanaia aia tatau o tagata e i ai mana’oga fa’apitoa i faiga o fa’aiuga mo latou.
Ia faia ni tulafono e le fa’ailoga tagata i tagata e i ai mana’oga fa’apitoa
Fuaiupu 6: Aia Tatau o tama’ita’i e i ai mana’oga fa’apitoa
Ia fa’ataua ma fa’amalosia le aia tatau o tama’ita’i e i ai mana’oga fa’apitoa
ma taofi le fa’ailoga tagata.
Fuaiupu 7: Aia tatau mo tamaiti e i ai mana’oga fa’apitoa
Ia fa’ataua ma fa’amalosia le aia tatau o fanau e i ai mana’oga fa’apitoa ma
taofi le fa’ailoga tagata.
Fuaiupu 9: Uia o nofoaga talafea-gai
Ia maua avanoa tutusa ma fesosoani talafeagai mo so’o se
nofoaga, a’oga ma fale faigaluega ma la’itiiti ai le ola fa’alagolago i
isi tagata
Fuaiupu 10: Ola sa’oloto ma atina’e manuia
Ia maua le ola sa’oloto e pei o isi tagata
Ia malu puipuia tagata uma mai le sauaina
Fuaiupu 11: Saogalemu mai fa’alavelave fa’alenatura ma taua
Ia saogalemu tagata uma i taimi o fa’alavelave fa’alenatura po’o taua
Fuaiupu 8: Fa’alauiloa le Feagaiga
Faalauiloa le feagaiga i ta-gata uma!
Fuaiupu 5: Avanoa tutusa ma le le fa’ailoga tagata
E tutusa tagata uma i lalo o le tulafono
6
Fuaiupu 12: Puipuiga i lalo o le tulafono
E tutusa tagata uma i so’o se vaega o le tula-
fono
Fuaiupu 13: Tulaga tau fa’amasinoga
Ia maua avanoa tutusa ma fesoasoani talafeagai i so’o se vaega o fa’amasi-noga ma malamalama i tulafono
Fuaiupu 21: Saolotoga e fa’aali ai lagona ma manatu
Ia maua avanoa tutusa i so’o se mata’upu i auala ma gagana ese’ese e fa’aleo ai manatu.
Ia maua avanoa tutusa i fesoasoani fa’atekonolosi ma fa’amatalaga talafeagai
Fa’amalosia fale fa’asalalau tu’uina atu fa’amatalaga fa’afaigofie mo tagata e i ai mana’oga fa’apitoa
Fuaiupu 18: Sa’olotoga e fe-alua’i ai ma le fa’asinomaga
Fa’amalosia le aia tatau e fe-alua’i ma nofo i se atunu’u e ola sa’oloto ai
Fuaiupu 17: Puipuiga o le sa’olotoga
Ia amana’ia le sa’olotoga o ta-gata e fai ai a latou fa’ai’uga
Fuaiupu 14, 15, 16: Sa’oloto mai sauaga ma faiga le tatau
E tatau i le Malo ona puipuia tagata e i ai mana’oga fa’api-toa mai so’o se sauaga
Fuaiupu 19: Soifuaga sa’oloto
Ia maua avanoa tutusa e nonofo sa’oloto ai ma auai i polokalame fai a lotu, nu’u ma a’oga
Fuaiupu 20: Feoa’i o tagata
E tatau i le Malo o Samoa ona ati-na’e ni auala faigofie ma talafea-gai e femalagaa’i ai tagata uma
7
Fuaiupu 23: Lagolago mo aiga
Ia fa’amalosia le fesoasoani ma lagolago atu mo aiga o tagata e ai mana’oga fa’apitoa pe a mana’omia
Ia fa’amalosia le tausia ma non-ofo pea o tagata e iai mana’oga fa’apitoa i o latou aiga moni
Fuaiupu 22: Aia Tatau i le mamalu fa’aletino
Ia amana’ia ma fa’amalosia le aia tatau a so’o se tagata i ona mamalu fa’aletino e tutusa ai ma isi tagata
E le fa’alauiloaina ni fa’amatalaga e aunoa ma se fa’atagaga ma ni mafua’aga talafeagai
Fuaiupu 27: Galuega mautotogi ma fale faigaluega
Ia maua avanoa tutusa i totonu o falefaigaluega e leai ai se fa’ailoga tagata
Fa’amalosia le aia tatau e filifili ai a latou galuega o lo’o manana’o ai
Fuaiupu 25, 26: Soifua maloloina
Ia puipuia aia tatau o tagata e i ai mana’oga fa’apitoa i soifua maloloina ma auaunaga fa’alesoi-fua maloloina
Ia maua avanoa tutusa i fa’amata-laga ma so’o tulaga e a’afia ai ma fai ai filifiliga e fa’atatau i o lo la-tou soifua maloloina
Fuaiupu 24: A’oa’oga
Ia fa’amalosia le aia tatau a fanau uma e i ai mana’oga fa’apitoa i a’oa’oga sauo’o
Ia fa’atino ni tulaga talafeagai e mautinoa ai le maua o avanoa tutusa i tulaga uma tau a’oa’oga mo tagata uma
Ia fa’amalosia le tele o auala o feso’ota’iga i totonu o a’oga uma