turkiye avrupa birligi katilim muzakereleri surecinde bolgesel politikalar turkey eu accession...

7/31/2019 Turkiye Avrupa Birligi Katilim Muzakereleri Surecinde Bolgesel Politikalar Turkey Eu Accession Negotiations Regiona

1/155

T.C.

BAKENT NVERSTES

AVRUPA BRL VE ULUSLARARASI LKLER ENSTTS

SYASET BLM VE ULUSLARARASI LKLER

ANABLM DALI

AVRUPA BRL YKSEK LSANS PROGRAMI

TRKYE - AVRUPA BRL KATILIM MZAKERELER

SRECNDE BLGESEL POLTKALAR

YKSEK LSANS TEZ

Tez Danman

Prof. Dr. Servet Mutlu

Hazrlayan

Ecren skender

Ankara2007


2/155

Ecren skender tarafndan hazrlanan,

Trkiye-Avrupa Birlii Katlm Mzakereleri Srecinde Blgesel Politikalar adltez almas jrimizce Yksek Lisans Tezi olarak kabul edilmitir.

Kabul (snav) Tarihi: 5 ubat 2007

mza

Jri yesi: Prof. Dr. Servet MUTLU ...............

Jri yesi: Dr. Birgl DEMRTA COKUN ...............

Jri yesi: Do. Dr. smail AYDINGN ...............


3/155

ii

ZET

Trkiye-Avrupa Birlii(AB) katlm mzakereleri resmi olarak 3 Ekim 2005

tarihinde balatlmtr. Katlm mzakereleri ABnin Trkiyeye adil yaklamad

iddialaryla glgelenmitir. Bu dnemde eletirilerin oda, Trkiye iin katlm

mzakerelerinin ilke ve esaslarnn belirleyen Mzakere ereve Belgesi olmutur.

Tez almas Trkiye iin Mzakere ereve Belgesini analiz ederken belgenin 12.

maddesinin ieriine younlamaktadr. Sz konusu maddede AB Komisyonunun,

Trkiyenin katlm antlamas ile ilgili olarak kiilerin serbest dolam, yapsal

politikalar ve tarm gibi alanlardaki nerilerine gei sresi tedbirleri dhil

edebilecei belirtilmitir. Bu balamda aratrma sorusunu katlm mzakereleri

kapsamnda Blgesel Politika ve Yapsal Aralarn Koordinasyonu bal altnda

Trkiyenin nelerle karlaabilecei oluturmaktadr. nceki genileme srelerinin

incelenmesini takiben tez almasnda varlan sonu; Trkiyenin yapsal politika

aralarndan, dolaysyla AB Blgesel Politikasnn aralar olan Yapsal Fonlar veUyum Fonundan, hari braklmasnn Trkiye aleyhine bir ayrmclk olaca, byle

bir durumun Trkiye iin yeliin fayda ve anlamn byk lde snrlayacadr.

Bu snrlamann ne anlama geldiini ortaya koymak iin AB Blgesel Politikasnn

amalar, aralar, geliimi ve nemi alma iinde zetlenmitir. Trkiyenin

nelerle karlaabileceine k tutmak zere nc ve beinci AB genileme

sreleri ve katlm mzakereleri ele alnarak dier lkelerin deneyimleri ve aldklar

gei dzenlemeleri incelenmitir. Trkiyenin kendi mevzuat ve ileyiini ABmktesebatnn Blgesel Politika ve Yapsal Aralarn Koordinasyonu ile ilgili

faslna uyumlatrmak konusunda ne durumda olduu analiz edilmitir. Bu suretle

Trkiyenin 12. madde kapsamnda yapsal politika aralarndan hari braklmamak

iin atmas gereken admlar vurgulanmtr.

Anahtar Kelimeler: Avrupa Birlii, Trkiye, Katlm Mzakereleri, AB Blgesel

Politikas


4/155

iii

SUMMARY

Turkey has started the accession negotiations with the European Union(EU)

on October 3, 2005. The accession negotiations were unfortunately shadowed by the

claims that EU was not treating Turkey equitably. The Negotiation Framework that

sets the principles governing the negotiations was one of the basic documents facing

criticism. This thesis analyzes the Negotiation Framework for Turkey and

concentrates on Article 12 which states that the EU Commission will include

safeguard measures to its proposals in areas such as freedom of movement of

persons, structural policies or agriculture where appropriate. In this context, the

relevant research question is taken to be what Turkey may come across during its

accession negotiations under the chapter of Regional Policy and Structural

Instruments. After examining the conditions of the previous accessions the thesis

concludes that when Turkey becomes a member state, it would not be just and fair if

it is deprived from the instruments of structural policies, namely the EU RegionalPolicy instruments such as the Structural and Cohesion Funds. The objectives and

instruments of EU Regional Policy are analyzed to give an idea of what Turkey

would be deprived if this were to happen. Furthermore, the third and fifth EU

enlargements are analyzed to see what other member states had experienced during

accession negotiations, so as to identify what safeguard measures may be foreseen

for Turkey under structural policies, and what Turkey should do in order to minimize

the number and extent of such measures.

Keywords: European Union, Turkey, Accession Negotiations, Regional Policy


5/155

iv

NDEKLER

ZET ..ii

SUMMARY ...iii

NDEKLER.........iv

KISALTMALAR.........vii

TABLOLAR DZN ........ix

GR ......1

1. TRKYENN AVRUPA BRL LE LKLERNN TARHES .41.1. Ankara Antlamas .............5

1.2. yelik Bavurusu Sonras Dnem .........................................................7

1.3. Helsinki Zirvesi ve Adaylk Stats Sonras Dnem .......9

1.4. Neden AB, Neden Trkiye? ..................................................................13

1.5. Deerlendirme .......................................................................19

2. TRKYE-AB KATILIM MZAKERELER ........21

2.1. Trkiye in Mzakere ereve Belgesi 23

2.1.1. Mzakerelerin lkeleri ..............................................................23

2.1.2. Mzakerelerin leyi Sreci ....................................................25

2.1.3. Mzakerelerin erii ...............................................................27

2.2. Katlm Mzakerelerinin Taraflar ve Aamalar ..............................30

2.2.1. Tarama Sreci ......32

2.2.2. Mzakere Pozisyon Belgelerinin Hazrlanmas ...33

2.2.3. Pozisyon Belgelerinin AB Dnem Bakanlna Sunulmas....36

2.2.4. Mzakerelerin Almas ....37

2.2.5. Mzakerelerin Tamamlanmas .....38

2.2.6. Katlm Antlamasnn Onay ..38

2.3. Deerlendirme ...............39

3. AB BLGESEL POLTKASI VE YAPISAL ARALAR............................41

3.1. AB Blgesel Politikasnn Amalar ...42

3.2. AB Blgesel Politikasnn Geliimi .....44

3.2.1. Gndem 2000 Belgesi ve Yapsal Fonlarda Reform ...48


6/155

v

3.2.2. Lizbon Stratejisi ........50

3.3. AB Blgesel Politikasnn Aralar .....................................................51

3.3.1. Yapsal Fonlar......51

3.3.2. Uyum Fonu .......53

3.3.3. Avrupa Yatrm Bankas Kredileri ....53

3.4. AB yesi lkelerin Yapsal Fonlardan Yararlanma Koullar ve

Fonlarn Uygulan .....54

3.4.1. Yararlanma Koullar ..54

3.4.2. Yapsal Fonlarn Uygulan .......56

3.5. Merkezi ve Dou Avrupa lkeleri iin Yapsal Politika

Aralar......57

3.5.1. PHARE.....58

3.5.2. SAPARD ...59

3.5.3. ISPA ......59

3.6. Topluluk Giriimleri......60

3.6.1. Interreg III.....60

3.6.2. Leader+ ....61

3.6.3. Equal.....61

3.6.4. Urban II.....61

3.7. 20072013 Mali Dnemi ve Yapsal Fonlar.............62

3.8. Deerlendirme................................65

4. NC VE BENC AVRUPA BRL GENLEME SRELER VE

KATILIM MZAKERELER................67

4.1. nc Genileme: spanya ve Portekiz.....68

4.1.1. Neden Avrupa Topluluu, Neden spanya ve Portekiz?............69

4.1.2. spanyann Adaylk Sreci.......................................................72

4.1.3. Portekizin Adaylk Sreci.73

4.1.4. spanya ve Portekiz in Mzakere Sreci....74

4.1.5. spanya ve Portekiz Genilemesi Kapsamnda AB Fonlar......78

4.1.6. spanya ve Portekiz in AB yeliinin Sonular...........80

4.2. Beinci Genileme: Merkezi ve Dou Avrupa lkeleri.....824.2.1. Neden AB, Neden MDA lkeleri?............................................82


7/155

vi

4.2.2. MDA lkeleri Genileme Sreci.......84

4.2.3. Avrupa Topluluundan, Avrupa Birliine Deien yelik

Kriterleri..............................................................................................88

4.2.4. MDA lkeleri Genilemesi Mzakere Sreci.....89

4.2.5. MDA lkeleri Genilemesi Kapsamnda AB Blgesel Politikas

ve Yapsal Aralarn Koordinasyonu..................................................92

4.2.6. MDA lkeleri in AB yeliinin Sonular95

4.3. Deerlendirme: AB Blgesel Politikas ve Genileme97

5. TRKYENN AB MKTESEBATI BLGESEL POLTKA VE

YAPISAL ARALARIN KOORDNASYONU FASLINA UYUMU.....99

5.1. Trkiyede Blgesel Politikalar..100

5.1.1. AB yelii Perspektifi ve Trkiyenin Blgesel Politikalarndaki

Deiim......107

5.1.2. AB Blgesel Politikas ve Trkiyedeki Devlet Gelenei

Arasndaki atma...111

5.2. ABnin Trkiyeden Beklentileri ve Trkiyenin Taahhtleri....114

5.2.1. Trkiye in Yaymlanan lerleme Raporlar.....115

5.2.2. Katlm Ortakl Belgeleri..119

5.2.3. Ulusal Programlar..121

5.3. Deerlendirme......122

SONU................................128

KAYNAKA...131


8/155

vii

KISALTMALAR

AB Avrupa BirliiAB-15 Almanya, Fransa, talya, Lksemburg, Belika, Hollanda, ngiltere,

rlanda, Danimarka, Yunanistan, spanya, Portekiz, Avusturya, sve,Finlandiya

AB-25 AB-15 + Polonya, Macaristan, Slovenya, ek Cumhuriyeti, Slovakya,Estonya, Litvanya, Letonya, Kbrs, Malta

AB-27 AB-25 + Bulgaristan Romanya

ABD Amerika Birleik DevletleriAET Avrupa Ekonomik TopluluuAKT Avrupa Kmr ve elik TopluluuAT Avrupa TopluluuAYB Avrupa Yatrm BankasCOREPER Comit des Reprsentants Permanents: AB Daimi Temsilciler

KomitesiDAP Dou Anadolu ProjesiDPT Devlet Planlama TekilatDOKAP Dou Karadeniz Blgesel Gelime PlanECU European Currency Unit: Avrupa Para Birimi

ESF European Social Fund: Avrupa Sosyal FonuEU European Union: Avrupa BirliiEURO Avrupa Birlii Para BirimiEFTA European Free Trade Association: Avrupa Serbest Ticaret BirliiERDF European Regional Development Fund: Avrupa Blgesel Kalknma

FonuFEOGA Le Fonds Europen d'orientation et de Garantie Agricole:Avrupa

Tarmsal Garanti ve Ynlendirme FonuFIFG Financial Instrument for Fisheries Guidance: Balklk Ynlendirme

Mali AracGAP Gneydou Anadolu Projesi

GKRY Gney Kbrs Rum YnetimiGSMH Gayri Safi Milli HaslaGSYH Gayri Safi Yurt i HaslaISPA Instrument for Structural Policies for Pre-Accession:Katlm ncesi

Sre iin Yapsal PolitikaIPA Instrument for Pre-Accession Assistance: Katlm ncesi Yardm

AracKV ktisadi Kalknma VakfKDV Katma Deer VergisiKP Katma ProtokolKOB Katlm Ortakl BelgesiKY Kalknmada ncelikli YrelerKYD Kalknmada ncelikli Yreler Dairesi


9/155

viii

KOB Kk ve Orta Byklkteki letmelerKSS Kk Sanayi Siteleri

MDA Merkezi ve Dou AvrupaNATO North Atlantic Treaty Organization: Kuzey Atlantik Antlamas

TekilatNUTS The Nomenclature of Territorial Units for Statistics: statistik Blge

Birimleri SnflandrmasOECD Organization for Economic Co-operation and Development:

Ekonomik birlii ve Kalknma TekilatOSB Organize Sanayi BlgeleriOTP Ortak Tarm PolitikasUKP n Ulusal Kalknma PlanPHARE Pologne, Hongrie Assistance la Reconstruction Economique:

Polonya ve Macaristan iin Ekonominin Yeniden YaplandrlmasFaaliyeti

SAPARD The Special Accession Programme for Agriculture and RuralDevelopment: Tarm ve Krsal Gelime iin zel Katlm Program

SAS Satn Alma Gc ParitesiTOBB Trkiye Odalar ve Borsalar BirliiUP Ulusal Program


10/155

ix

TABLOLAR DZN

Tablo III.I.: 2000 2006 Dnemi Yapsal Fonlar..56Tablo VI.I.: 20042006 Dneminde Yapsal Fonlarn Yeni ye lkeler ve FonKategorilerine Gre Kullanm (Milyon Euro)..94Tablo V.I.: Trkiyeye likin lerleme Raporlarndaki Deerlendirmeler veBeklentiler116Tablo V.II.: Katlm Ortakl Belgelerinde Trkiyeden Beklentiler.....120


11/155

GR

Tez almasnn konusunu Trkiye ve Avrupa Birlii(AB) arasndaki katlm

mzakereleri srecinde Blgesel Politikalar ve Yapsal Aralarn Koordinasyonu

bal oluturmaktadr. Aratrma sorusu Trkiyenin AB ile mzakere srecinde

Blgesel Politikalar bal altnda nelerle karlaabilecei ve ne tr pozisyonlar

alabileceidir. Sorunun k noktasn 3 Ekim 2005 tarihinde yaymlanan Mzakere

ereve Belgesinin 12. maddesi oluturmaktadr. Sz konusu maddede AB

Komisyonunun, Trkiyenin katlm antlamas ile ilgili olarak kiilerin serbest

dolam, yapsal politikalar ve tarm gibi alanlardaki nerilerine gei sresi

tedbirleri dhil edebilecei belirtilmitir. Bu madde; Trkiyenin yelii gereklese

dahi AB Blgesel Politikas kapsamnda salanan yapsal fonlardan hari tutulmak

veya kstl olarak yararlanabilmek gibi Birlik tarafndan yaplacak nerilere

hazrlkl olmas gerektiine iaret etmektedir. Tez almas bu hari braklmann ne

anlama geleceine dair bir tablo izmeyi, nceki genilemelerden de yola karakbunun bir ayrmclk olup olmadna dair bir analiz yapmay amalamaktadr.

Tez almasnn ilk blmn Trkiye-AB ilikilerinin tarihesinin bir zeti

oluturmaktadr. Trkiyenin adayl 1999 ylnn Aralk aynda ilan edilmi, yelik

mzakerelerinin 3 Ekim 2005 tarihinde yaymlanacak olan bir Mzakere ereve

Belgesi nda almasna ise 1617 Aralk 2004 Avrupa Konseyi Zirve Sonu

Belgesinde karar verilmitir.

Tez almasnn ikinci blmn mzakere srecinin yapsnn, ilkelerinin,

ileyiinin, taraf ve aamalarnn aklanmas oluturmaktr. 3 Ekim 2005 tarihinde

Mzakere ereve Belgesinin aklanmasnn ardndan Trkiyede gerek ereve

Belgesi, gerekse mzakere srecinin doas zerine geni tartmalar yer almtr.

Mzakerelerin yapsnn zetlenmesi Trkiyenin AB ile mzakere srecinin

etrafnda geliecei genel ilkeleri aklamak asndan son derece nemlidir.


12/155

2

Tez almasn nc blmn AB Blgesel Politikasnn amalar,

aralar ve geliimi tekil etmektedir. AB Blgesel Politikasnn amac Birlik iinde

btnln ve uyumun salanmasdr. Birlik iinde hem lkeler hem de blgeler

arasnda dengeli geliimin temini; uluslararas ilikilerde Birliin gl bir ekonomik

ve politik aktr olarak var olmas iin bir gereklilik olarak grnmektedir. Tek pazar

balamnda Birlik topraklar iinde ticaret, sanayi ve parann belli merkezlerde

toplanmas olasl vardr. Bu olaslk sosyo-ekonomik krizlere yol ama ve

dolaysyla Birliin btnln zedeleme riski tamaktadr. AB Blgesel

Politikasnn amac, mali fonlarn da yardmyla, bu riski en aza indirmektir.

Drdnc blmn kapsamn nc ve beinci AB genileme sreleri ve

katlm mzakereleri oluturmaktadr. AB entegrasyon sreci bir sreklilik arz

etmektedir. Bu sreci yeni yelerin ABye katlmyla genileme ve mevcut ye

lkelerin politikalarn birbirine gittike daha fazla balayan derinleme eilimi

srklemektedir. Baz evreler ABnin genileme politikasn; derinleme

politikasnn tamamlayc bir unsuru olarak grrken, dierleri bu iki politikann

birbirinin geliimini engelleyen elikili sonulara yol atn savunmaktadrlar. Her

halkarda, genileme ve derinleme srelerinin ABnin yapsn ve politikalarnn

kapsamn deitirdii bir gerektir. Bu balamda genileme dalgalarnn etkisiyle

AB Blgesel Politikasnn ierii de yldan yla eitli deiikliklere uramtr.

ncelenecek ilk genileme srecini 1988 ylnda Yapsal Fonlarda reforma

gidilmesine yol aan ve spanya ve Portekizin yelii ile son bulan, nc

genileme oluturacaktr. Daha sonra Merkezi ve Dou Avrupa lkelerinin yelii ile

gerekleen beinci genileme ele alnacak ve bu sre konunun gncellii asndan

daha detayl olarak incelenecektir.

Beinci blmde Trkiyenin kendi mevzuat ve ileyiini AB mktesebatnn

Blgesel Politika ve Yapsal Aralarn Koordinasyonu ile ilgili faslna

uyumlatrmak konusunda ne durumda olduu analiz edilecektir. Bu dorultuda AB

Katlm Ortakl Belgeleri, Trkiyenin Ulusal Programlar ve AB Komisyonunun

yaymlad lerleme Raporlarnn Blgesel Politika bal ile ilgili ksmlar


13/155

3

incelenecektir. Blmde ayrca konu ile ilgili olarak yaplan kurumsal hazrlklar ele

alnacaktr.

Her blmn sonundaki deerlendirme blmlerinde baz karmlara

ulalmas ve AB ile mzakere srecinde Blgesel Politika ve Yapsal Aralarn

Koordinasyonu bal altnda yer alan hususlarda Trkiyeye bir perspektif

sunulmas amalanmaktadr.

Tez almas boyunca betimleme, tarihsel anlatm ve karlatrma

yntemleri kullanlmtr. lk olarak Avrupa Birlii, AB Blgesel Politikas, Yapsal

Fonlar, AB genilemeleri, Trkiye-AB ilikileri, AB katlm mzakereleri ve

blgesel kalknma konularnda bir literatr taramas yaplmtr. Bunun iin AB

resmi kaynaklarndan ve Trkiyede konu ile birebir ilgili olan Devlet Planlama

Tekilat, Avrupa Birlii Genel Sekreterlii, ktisadi Kalknma Vakf gibi kurumlarn

yaynlarndan yararlanlm; makale, kitap, dergi ve gazetelerden elde edilen veri,

bilgi ve yorumlar analiz edilmitir. Bunun yan sra birok konuda birincil

kaynaklara bavurulmutur. AB mktesebat iin kurucu antlamalar, resmi belgeler,

kurum raporlar ve ynetmelikler incelenmitir. Trk mevzuat iin ise Trkiye

Cumhuriyeti Resmi Gazetesi, sanayi planlar, kalknma planlar ve programlarna

bavurulmutur. Konu ile ilgili gncel gelimelerin younluu, sklkla internet

kaynaklarnn kullanlmasn da zorunlu klmtr.

almada; spanya, Portekiz, Yunanistan ve Merkezi ve Dou Avrupa

lkelerinin AB yesi olduktan sonra bata Yapsal Fonlar olmak zere dier AB mali

aralarndan yararlanmalaryla gelime dzeylerinin artt grlmtr. Trkiyenin

de ye olmas ve AB Blgesel Politikas aralarnn kullanmnda dier ye lkelerle

eit muamele grmesi halinde gelime dzeyini artrmas ve blgeler aras gelir

farkllklarn azaltmas beklenebilir. Mzakere ereve Belgesinin 12. maddesinde

ifade edildii ekliyle, yapsal politikalar ile ilgili olarak Trkiye aleyhine gei

sresi tedbirlerinin getirilmesi bir ayrmclk olacak ve Trkiye iin yeliin fayda ve

anlamn byk lde snrlayacaktr.


14/155

4

1. TRKYENN AVRUPA BRL LE LKLERNN

TARHES

Bu blmde AB ile Trkiye arasndaki ilikilerin tarihesi incelenecektir.

Ama bugnk duruma nasl gelindiinin ve sreteki dnm noktalarnn ortaya

konulmasdr. Blm iinde ayrca Trkiye-AB ilikileri kapsamnda taraflarn

motivasyonlarnn ve ekincelerinin ne olduu ayr bir alt balk kapsamnda

incelenmitir. Bu blmn aratrmann geneli iin nemi, taraflar arasndaki iliki

srecinin anlamlandrlmasn salamas ve ilerleyen blmlerde atfta bulunulacak

belli tarihlerin ve o tarihlerde varlan kararlarn kapsamn iermesidir.

Modernizasyon kelimesinin batllama olarak anlalmasnn kkenleri

Osmanl Devleti dnemine, 19. yzyln ikinci yarsndan itibaren Yeni Osmanllar

ve onlarn ardndan gelen ttihat ve Terakki Cemiyetine kadar uzanr. Trk

modernizasyonunun nemli aamalar 1839 Tanzimat Ferman, 1876da ilan edilen I.

Merutiyet ve 1908deki II. Merutiyettir. Cumhuriyet dnemi devrimci sekinleri

de, ya II. Merutiyet dnemi aydnlar arasndan km ya da bu dnemin

aydnlarnn sahip olduu ideolojik yaplanmadan etkilenmitir. Modernlemenin

batllama ile edeer olarak anlalmas sonucunda Cumhuriyet devrimleri srasnda

birincil referans kayna bat olmutur. Trkiye Cumhuriyetinin ulus devlet

modeline uygun kurularak Avrupann siyasi ve hukuki sistemini benimsemesi ile

gerekleen siyasal ve hukuksal yaknlama, toplumun belli bir kesiminin

Avrupann hayat tarzn ve kltrn benimsemesiyle birlikte sosyo-kltrel bir

boyut kazanmtr. Kemalist Devrimler ile ulusun hedefi, o zaman Avrupada var

olduu dnlen, ada medeniyet seviyesini yakalamak olarak ortaya

konmutur. aln deyiiyle Bat ile btnleerek Batllamak-modernlemek

felsefesi zerine kurulu ideolojik bir rasyonalite karar alma mekanizmasna egemen

olagelmitir.1

1 al, aban. (2001). Trkiye-Avrupa Birlii likileri, Ankara: Nobel Yaynlar, s.1920, 52.


15/155

5

Trkiye Cumhuriyeti, kuruluunun ardndan ylnda batlama ve

modernlemeye ynelik nemli reformlar gerekletirmitir. II. Dnya Savana

katlmayan Trkiye, Sava sonrasnda oluan ittifaklarda aka tarafn belirlemi ve

Avrupa Konseyi, Ekonomik birlii ve Kalknma Tekilat(OECD) ve Kuzey

Atlantik Antlamas Tekilat(NATO) gibi organizasyonlara ye olmutur. 1950li

yllarn ikinci yarsnda Bat Avrupa; Avrupa Ekonomik Topluluu(AET) ve Avrupa

Serbest Ticaret Birlii(EFTA) olarak iki ayr ekonomik entegrasyona gitmitir. Bu

ekonomik bloklarn kuruluunu takip eden ilk yllarda bekle ve gr politikas

izlemeyi tercih eden Trkiye nihayet 1959 ylnda eitli ekonomik, siyasi ve

ideolojik sebeplerle AETye Ortaklk bavurusunda bulunmutur.2 Geleneksel olarak

ekonomik ve ticari ilikileri EFTA lkelerine nazaran AET lkeleriyle daha youn

olan Trkiye ayn zamanda, entegrasyon yolunda Avrupa Kmr ve elik

Topluluu(AKT)ndan sahip olduu deneyimle, AET ile daha kolay yol alacan

hesap etmekteydi.3 Trkiyenin bavurusu 1963 ylnda imzalad, Ankara

Antlamas olarak da bilinen, Ortaklk Antlamas ile neticelenmitir. Vurgulanmas

gereken nokta Trkiyenin hibir zaman bu ortakl salt ekonomik anlamlar

erevesinde deerlendirmediidir.

1.1.Ankara Antlamas

Ankara Antlamas Trkiyenin AET ile ilikilerinin hukuki temelini

oluturur.4 Antlama; Trkiye ve AET arasnda yelie grece ikincil derecede olan,

fakat basit bir ticaret antlamasndan daha balayc olan Ortaklk ilikisini kurar.

Ankara Antlamasna gre Gmrk Birliine uzanan sre aamal olarak

izilmitir. Bu dnem Trkiyenin ykmllk altna girmeyecei 5 yllk hazrlk

dnemi, karlkl ykmllklerin olaca, tarifelerin karlkl ve kademeli olarak

indirilecei ikinci dnem ve gmrk birliine geilecei niha dnem olarak

2 age, s.3951.3

age, s.37.4 Trkiye ile AET arasnda Ortaklk yaratan 12 Eyll 1963 tarihli Ankara Antlamas;http://www.belgenet.com/arsiv/ab/ab_ankara.html (Eriim Tarihi; 21 Kasm 2005).


16/155

6

belirlenmitir. Antlamann onaylanmas ile TrkiyeAET Ortaklnn Hazrlk

Dnemi 1 Aralk 1964te resmen balamtr.

Ankara Antlamasnn imzasndan sonra Trkiyede Antlamann

Avrupayla btnlemenin ve adalamann sembol olduuna dair yaygn bir

mutabakat olumutur.5 Antlama hkmet tarafndan siyasi bir dnm noktas

olarak adlandrlmtr. Hkmetin sylemlerinden, Ankara Antlamasnn ierik ve

yapsndan ziyade sembolik deerinin zerinde durulduu anlalmaktadr.6

Hazrlk dneminin sona ermesinin ardndan 13 Kasm 1970 tarihinde Katma

Protokol(KP) imzalanmtr. Gei dneminin hkmleri ve bu sre ierisinde

taraflarn stlenecei ykmllkleri ieren KP, 1973 ylnda yrrle girmitir.7

KPnin yrrle girmesinin ardndan gerek lke iinde gerekse dnyada ortaya

kan ekonomik krizler, Trkiyenin bu antlamadan doan ykmllklerini

aksatmas ve yerine getirememesiyle sonulanmtr. Ekonomik sebeplerin yan sra

70li ve 80li yllarda Trkiyedeki siyasi istikrarszlklarn, bunlarn toplumsal alana

yansmalarnn ve en nihayetinde lke demokrasisinin ald darbelerin Topluluk ile

ilikiler zerindeki etkileri de olumsuz olmutur. Bu dnemde AB de baz

ykmllklerini yerine getirmemi, Trkiyede siyasi boyuttaki sorunlarn

artmasyla Topluluk ile Trkiye arasndaki ilikiler dondurulmu ve mali ibirliine

son verilmitir.

Sivil ynetimin yeniden kurulmas ve liberal ekonomik politikalara geilmesi

ile Trkiyenin Topluluk ile ilikileri canlanmtr. Trkiye yaklak yirmi yldr

gndeminde bulunan, bugnn ABsi haline gelen, zamann AETsine, yelik

bavurusunu 14 Nisan 1987 tarihinde yapmtr.8 AB Komisyonunun yelik

bavurusuna cevab iki yl sonra, 1989 ylnda, gelmitir. AB Komisyonunun

5 al, age, s.97110.6 age, s.9799.7 Trkiye ile Avrupa Ekonomik Topluluu arasnda Gei Dnemini Dzenleyen 23 Kasm 1970tarihli Katma Protokolu;http://www.belgenet.com/arsiv/ab/ab_kprotokol.html (Eriim Tarihi; 21

Kasm 2005).8 Trkiye'nin Avrupa Topluluu'na yapt 14 Nisan 1987 tarihli Tam yelik Bavurusu;http://www.belgenet.com/arsiv/ab/ab_basvuru87.html (Eriim Tarihi; 21 Kasm 2005).


17/155

7

Trkiyenin AETye yelie ehil olduunu vurgulad metinde, Topluluun henz

gereklemi olan yeni genilemeyi sindirmesinin ve kendi iindeki derinlemeyi

salamasnn gerekliliinden bahisle, Trkiyeye Ortaklk Antlamas erevesindeki

konularla younlamas ve Gmrk Birlii srecini tamamlamas salk verilmitir.9

AB Komisyonunun grne ekli olan Trk ekonomisinin yaps ve geliimi

hakkndaki 125 sayfalk teknik raporda Trkiyenin ekonomik ve sosyal yaps ile

geliimi Yunanistan, spanya ve Portekiz ile karlatrlarak incelenmitir.10 Bunun

sebebi hem ekonomileri, hem de yakn siyasi tarihleri itibariyle bu lkelerin

birbirlerine benzerlikleri olabilir. Topluluun Trkiye hakkndaki deerlendirmesini

bu lkelerle karlatrarak yapmas, Trkiyenin bu lkelerin ilikilerinin geliim

srecinden karmlar yapmas ve ilham almas iin bir iaret olarak grlebilir.

Trkiye bu gelimelerden sonra Gmrk Birliini gerekletirme hedefine

younlam olmakla birlikte yelik amacn srekli yinelemi ve bu dorultuda AB

cihetinden gelecek bir gelime beklemitir.

1.2. yelik Bavurusu Sonras Dnem

1993 tarihli Avrupa Konseyi Kopenhag Zirvesi Sonu Bildirgesi genileme

ile ilgili nemli noktalar ve bundan sonra ye olabilmek iin aranan artlar

belirtirken Trkiye ile ilikileri gmrk birlii temelli yrtmek istediini aka

ortaya koymutur.11Buna istinaden yrtlen almalar sonucunda Gmrk Birlii,

KPda ngrld gibi 1995te gereklemitir. 6 Mart 1995 tarihinde gerekleen

Ortaklk Konseyi Toplantsnda taraflar Gmrk Birliinin zamannn geldii

9 Trkiye'nin Avrupa Topluluu'na Katlma Bavurusu ile ilgili AT Komisyonu Gr (18 Aralk1989);http://www.belgenet.com/arsiv/ab/ab_rapor87.html (Eriim Tarihi; 21 Kasm 2005).10 Karluk, Rdvan. (2003).Avrupa Birlii ve Trkiye, stanbul: Beta Basm Yaym, s.571.11

Arat, Turul & Baykal, Sanem. (2002). AByle likiler. Oran, Baskn (ed). Trk D Politkas;Kurtulu Savandan Bugne Olgular, Belgeler, Yorumlarnda (ss. 326365.), stanbul: letiimYaynlar, s.331.


18/155

8

kararna varm ve Gmrk Birlii Antlamas 1 Ocak 1996 tarihinde resmen

yrrle girmitir. 12

AB ve Trkiyenin beklenti, hedef ve taahhtler konusundaki farkl alglar

AB-Trkiye ilikilerini kimi zaman, AB Lksemburg Konsey Zirvesi sonrasnda

olduu gibi, ok sancl durumlara itmitir. 1213 Aralk 1997 tarihlerinde

Lksemburgda yaplan AB Devlet ve Hkmet Bakanlar Toplantsnda

Trkiyenin ngrlen beinci genileme dalgas ierisinde yer almayaca ortaya

kmtr. Bakanlk Bildirisinin 31. ve 36. paragraflar Trkiyeye ayrlmtr. Bu

paragraflarda Trkiyenin yelie ehil olduu ve dier adaylarla ayn kriterlerle

deerlendirilecei vurgulanm, Trkiye iin bir Avrupa Stratejisinin hazrlanaca

ve bu suretle Trkiye ve AB arasnda her alanda yaknlama salanaca

belirtilmitir.13 Bunun dnda Trkiye dier aday lkelerle birlikte Avrupa

Konferansna davet edilmitir. 31. ve 36. paragraflar olumlu grnmekle birlikte

bildirinin 35. paragrafndaki ifadeler; Trkiye tarafndan yelik srecinden dland

ve Yunanistann tezlerinin bir nkoul olarak dayatld eklinde alglanmtr.

Trkiye bu ifadelere tepkisini AB ile siyasi diyalou askya alarak ortaya koymutur.

Bununla birlikte AB Komisyonu, Lksemburg Zirvesi kararlar nda, Trkiyeyi

tam yelie hazrlamay ve AB'ye yaklatrmay hedefleyen bir strateji hazrlamak ve

hayata geirmekle grevlendirilmitir. AB-Trkiye arasndaki ilikilerdeki tkanklk

Trkiye iin Avrupa Stratejisi (Katlm ncesi Strateji) 14 adyla anlan bu belge

zerinde grmelerin balamas ile bir lde almtr.

4 Mart 1998de ilan edilen, Trkiye iin Avrupa Stratejisinde; gmrk

birlii, sanayi, tarm, hizmetler, makro-ekonomik diyalog, telekomnikasyon, bilim

ve teknoloji, aratrma, ulatrma, enerji, evre, tketici politikas, blgesel ve snr-

tesi ibirlii, Trkiye'nin Topluluk programlarna katlm ve kurumsal ibirlii

balklar altnda Trkiye ve AB arasnda somut ibirlii nerilmitir. nerilen

12 bkz. 1/95 sayl AETTrkiye Ortaklk Konseyi Karar;http://www.foreigntrade.gov.tr/ab/OKK95/1-95giris.htm (Eriim Tarihi; 4 Aralk 2005).13 Luxembourg European Council Presidency Conclusions, 1213 December 1997;

http://ue.eu.int/ueDocs/cms_Data/docs/pressData/en/ec/032a0008.htm (Eriim Tarihi; 4 Aralk 2005).14 Pre- Accession Strategy, European Strategy for Turkey;http://europa.eu.int/comm/enlargement/pas/ocp/turkey.htm (Eriim Tarihi; 4 Aralk 2005).


19/155

9

ibirliinin amac, lkemizin bu alanlarda AB mktesebatna uyumunun

kolaylatrlmasdr.

1.3. Helsinki Zirvesi ve Adaylk Stats Sonras Dnem

1011 Aralk 1999 tarihlerinde Helsinki Avrupa Konseyi Toplantsnda,

Trkiyeye resmi olarak aday lke stats tannmtr. Trkiye ayn zamanda,

mevcut mali kaynaklar genileme perspektifi ierisinde tek bir ereve altnda

toplayan katlm ncesi stratejisine dier aday lkelerle eit statde dhil edilmitir.15

Zirve sonu belgesi bu dorultuda AB Komisyonu tarafndan Trkiye iin bir

Katlm Ortakl Belgesi(KOB) hazrlanmasn ngrmtr. Ayn sonu belgesi AB

Komisyonunu, Trkiye mevzuatnn Topluluk mktesebatyla uyumlatrlmas iin

mktesebatn incelenmesi srecini hazrlamakla grevlendirmitir. Bu dorultuda, 11

Nisan 2000 tarihli Ortaklk Konseyi karar ile Topluluk mktesebatn oluturan 31

alann bir ksm zerinde tarama almalar yrtecek 8 alt komite kurulmutur.16

Komisyon tarafndan aklanan ilk KOB 4 Aralk 2000 tarihinde AB

Bakanlar Konseyi tarafndan kabul ve ilan edilmitir.17 KOBun AB Bakanlar

Konseyinde karara balanmasnn ve katlm ncesi stratejisi balamnda Trkiye ile

AB arasnda Katlm Ortakl kuran ereve Tznn kabul edilmesinin

ardndan sra Trkiyenin kendi hazrlad AB Mktesebatnn stlenilmesine

Ynelik Ulusal Programn sunmasndayd. Ulusal Program(UP) hazrlama grevi

AB Genel Sekreterliine verildi. Genel Sekreterliin lkede geni bir evre ile gr

teatisinde bulunmak ve eitli bakanlklar ziyaret etmek suretiyle oluturduu I. UP,

19 Mart 2001 tarihli Bakanlar Kurulunda kabul edildi ve 24 Mart 2001 tarihli Resmi

Gazetede yaymland.18

15 Helsinki European Council Presidency Conclusions, 1011 December 1999;http://ue.eu.int/ueDocs/cms_Data/docs/pressData/en/ec/ACFA4C.htm (Eriim Tarihi; 4 Aralk 2005).16 D Ticaret Mstearl & Trkiye Odalar ve Borsalar Birlii. (2002).Avrupa Birlii ve Trkiye,Ankara: Douum, s.456458.17

2000 yl tarihli Trkiye iin Katlm Ortal Belgesi;http://www.belgenet.com/arsiv/ab/kob_2000.html (Eriim Tarihi; 7 Aralk 2005).18 al, age, s.380382.


20/155

10

KOB hukuksal nitelii itibariyle yalnzca AByi balayan bir irade beyan

olmakla birlikte, pratikte adaylk srecinin ilerlemesini isteyen Trkiyeyi de

balamaktayd. KOBda yer alan Ulusal Program; Katlm Ortaklnn ayrlmaz

bir paras olmamakla birlikte, belgenin kapsad ncelikler Katlm Ortaklna

uymaldr ifadesinden anlalaca zere her ne kadar UP hukuksal adan

Trkiyenin irade beyan olsa da, KOB ile arasnda bir paralelliin bulunmas katlm

srecinin salkl ilemesi iin gerekliydi.19

2000 ylnn Haziran aynda Feira ehrinde gereklemi olan Avrupa

Konseyi Toplants Sonu Bildirgesinde Konsey, zellikle hukukun stnl ve

yarg alan ile insan haklar konusunda Trkiyenin somut admlar atmasn

beklediini vurgulad.20

2000 ylnn Aralk aynda Nice ehrinde gerekleen Avrupa Konseyi

Toplantsnda ise Trkiyenin Katlm ncesi Stratejisini uygulamakla ilgili olarak

gsterdii gelimelere deinilmi ve KOBda siyasi kriterlerle ilgili olarak ifade

edilen nceliklerin nemine atfta bulunulmutur.21

1213 Aralk 2002 tarihlerinde gerekletirilen Kopenhag Zirvesinde,

Trkiyenin Kopenhag Kriterlerine uyum ynnde 2002 yl iinde kaydettii

ilerlemelerin olumlu karland belirtilmi, ancak siyasi kriterlere uyum

bakmndan uygulamann da nem tad vurgulanmtr.22 Zirvede, AB

Komisyonunun gr ve tavsiyeleri nda, Aralk 2004te toplanacak Zirvenin,

Trkiyenin Kopenhag siyasi kriterlerini yerine getirdii ynnde bir karar almas

halinde, mzakerelerin gecikmeksizin balatlaca ifade edilmitir. Kopenhag

19 Arat & Baykal, age, s.355356.20 Santa Maria da Feira European Council Presidency Conclusions, 1920 June 2000;http://ue.eu.int/ueDocs/cms_Data/docs/pressData/en/ec/00200-r1.en0.htm (Eriim Tarihi; 11 Aralk2005).21 Nice European Council Presidency Conclusions, 7, 8 and 9 December 2000;http://ue.eu.int/ueDocs/cms_Data/docs/pressData/en/ec/00400-r1.%20ann.en0.htm (Eriim Tarihi; 11

Aralk 2005).22 Copenhagen European Council Presidency Conclusions, 1213 December 2002;http://ue.eu.int/ueDocs/cms_Data/docs/pressData/en/ec/73842.pdf (Eriim Tarihi; 21 Aralk 2005).


21/155

11

Zirvesinde, 9 Ekim 2002 tarihli Strateji Belgesinde yer alan; KOBun gzden

geirilmesi ve Trkiyeye salanacak mali yardmn artrlmas ynndeki yaklam

kabul edilmi, bu dorultuda Komisyon Trkiye iin yeni bir KOB hazrlamakla

grevlendirilmiti. Bu dorultuda, Komisyon tarafndan hazrlanan II. KOB, 14

Nisan 2003 tarihinde AB Konseyi tarafndan kabul edilmitir.23 Gzden geirilmi

KOBa paralel olarak Trkiyenin kendi tanmlad ykmllk, hedef, takvim ve

iradesinin beyan olan AB Mktesebatnn stlenilmesine likin Trkiye Ulusal

Program da yenilenmitir. Gzden Geirilmi UP 23 Haziran 2003 tarihinde

Bakanlar Kurulu tarafndan kabul edilerek 24 Temmuz 2003 tarihinde Resmi

Gazetede yaymlanmtr.

2003 ylnn Aralk aynda Brkselde yaplan Avrupa Konseyi Toplantsnn

Zirve Sonu Belgesinde Trkiyenin siyasi kriterleri karlamak iin gelitirmesi

gereken noktalara deinilmitir. Bununla birlikte mzakerelerin almas ile ilgili

karar, AB Komisyonunun ilerleyen ylda sunaca lerleme Raporu ve tavsiye karar

nda, 2004 ylnn Aralk aynda gerekleecek Konsey Toplantsna

braklmtr.24

2004 ylnn Aralk aynda Brkselde yaplan olan Avrupa Konseyi

Toplantsnn Zirve Sonu Belgesinde AB Konseyi Trkiyenin 2004 Komisyon

Raporu ve tavsiyesi nda, Komisyon tarafndan belirlenen alt balk altndaki

hukuksal dzenlemeyi yrrle koymas artyla, Kopenhag Siyasi Kriterlerini

katlm mzakerelerine balamak asndan yeterli lde karladna karar

vermitir.25 Sonu Belgesi ayrca AB Konseyini, 3 Ekim 2005 tarihinde

mzakereleri amak zere, bir mzakere ereve belgesi zerinde anlama

salamaya armtr. 3 Ekim 2005 tarihinde gerekletirilen AB Genel leri

23 Gzden Geirilmi Katlm Ortakl Belgesi, 12 Haziran 2003 tarih ve OJ L 145 sayl AvrupaTopluluklar Resmi Gazetesi (2003/398/ EC, Council Decision of 8 March 2001 on principles,priorities, intermediate objectives and conditions contained in the Accession Partnership withRepublic of Turkey).24 Brussels European Council Presidency Conclusions, 1213 December 2003;

http://ue.eu.int/ueDocs/cms_Data/docs/pressData/en/ec/78364.pdf (Eriim Tarihi; 21 Aralk 2005).25 Brussels European Council Presidency Conclusions, 1617 December 2004;http://ue.eu.int/ueDocs/cms_Data/docs/pressData/en/ec/83201.pdf (Eriim Tarihi; 21Aralk 2005).


22/155

12

Konseyi toplantsyla Trkiye ve Hrvatistan iin yelik mzakerelerinin almasna

karar verilmi ve bahsi geen Trkiye iin Mzakere ereve Belgesi nihayet

aklanmtr.

lk olarak 2000 ylnda hazrlanan ve 2003 ylnda gzden geirilen KOB, 23

Ocak 2006da bir kez daha revize edilmitir. 2006 tarihli KOBun bu son halinin

Trkiyenin ABye ye olmak iin gerekletirmesi gereken ksa ve orta vadeli

ncelikleri belirlemek suretiyle mzakere srecinin yol haritasn oluturduu

sylenebilir.

2006 yl Haziran aynda yaplan Avrupa Konseyi toplantsnda Trkiye'ye

ayrlan paragrafta, Trkiye'nin tarama srecinde gsterdii ilerlemenin

deerlendirildii ve fiil mzakerelerin balam olmasndan memnuniyet duyulduu

belirtilirken, AB'nin bu kapsamda Trkiye'nin abalarn desteklemeyi srdrecei

ifade edilmitir. Mzakerelerin her lkenin gsterdii abaya bal ilerleyeceini

vurgulayan belgede Trkiyeden Ek Protokol ve Ortaklk Antlamasnda ngrlen

Gmrk Birlii ile ilgili ykmllklerini, ABye yeni ye olan 10 lkeyi de iine

alacak ekilde, tam olarak yerine getirmesi istenmitir. Konsey ayrca reform

srecinin hzlandrlmas yannda tam ve etkin uygulanmas, reform srecinde geri

dnlmezlik ve srdrlebilirliin garanti altna alnmas, iyi komuluk ilikileri

dhil olmak zere Kopenhag siyasi kriterlerinin tam olarak karlanmas iin

Trkiye'ye ar yapmtr. AB zirvesinde genileme politikasyla ilgili alnan genel

kararlarda ise ''mevcut taahhtlere ballk'' vurgusunun yan sra, ''Birliin gelecekte

siyasi, mali ve kurumsal adan ilemesinin salanmas ve Avrupa'nn ortak projesini

derinletirmesinin nemine deinilmi, genileme ve derinleme arasndaki hassas

dengeye iaret edilmitir.26

26 Brussels European Council Presidency Conclusions, 1516 June 2006;

http://www.consilium.europa.eu/ueDocs/cms_Data/docs/pressData/en/ec/90111.pdf (Eriim Tarihi; 14July 2006).


23/155

13

1.4. Neden AB, Neden Trkiye?

Yukarda incelendii zere Trkiyenin Avrupa entegrasyonu ile ilikisi

neredeyse yarm asrdr devam etmektedir. Her iki tarafn resmi gr; AET ile

Trkiyenin ortaklk ilikisi olarak balayan bu ilikinin, Trkiyenin AB yelii

hedefini ierdiidir. Bu grn altnda byle bir genilemenin her iki tarafa da

eitli kazanlar getirecei dncesi vardr. Bununla birlikte hem Trkiyede hem

de ABde hlen Trkiyenin ABye katlmasna kar kan grler bulunmaktadr.

Aada bu grler ksaca zetlenecektir.

Trkiyede AB yelii eitli nedenlerden dolay istenmektedir. Bu

nedenlerin bazlar; slamc hareketin glenmesinin27 ve Trk demokrasisine

askerler tarafndan mdahale edilmesinin nlenmesi,28 ekonominin gelimesi ve

isizlik gibi baz sorunlarn zlmesi ya da hafifletilmesi, daha modern ve batl bir

toplumun olumas yoluyla cinsiyetler aras ayrmn azalmas ve okuryazar orannn

artmas olarak ifade edilebilir.29 AB yeliinin daha fazla demokrasi ve bu balamda

hak ve refah istei nedeniyle istenmesi bir bakma yukarda bahsi geen tm

isteklerin gereklemesinin uzun vadede ancak AB yeliiyle olabilecei inancn

yanstmaktadr.30

Daha fazla veya daha salam bir demokrasi istei ile Avrupa

entegrasyonuna yelik balamnda dhil olma gds yalnzca Trkiyeye zg

deildir. lerleyen blmlerde daha detayl grlebilecei gibi ikinci genileme ile

Avrupa Topluluuna ye olan Yunanistan ve ona benzer olarak askeri

ynetimlerinden kurtulmalarnn ertesinde nc genileme ile ye olan spanya ve

27 Cook, Steven. A Steathy Victory for the Turkish Military, Slate, October 28, 2005;http://www.slate.com/id/2128988/ (Eriim Tarihi; Aralk 2005).28 Aydnl, Ersel. The Military Can Steer Turkey toward Europe,Herald Tribune, 13 January 2006;http://www.iht.com/articles/2006/01/13/opinion/edersel.php?rss (Eriim Tarihi; 13 Ocak 2006).29 Oni, Ziya. (2004). Turkish Modernization and the Challenges for New Europe,Perceptions,Vol.9, No.3, ss. 528., s.59.30

Acar, Mustafa. AB Trkiyeye Neden Tarih Vermelidir?, Liberal Dnce Topluluu;http://www.liberal-dt.org.tr/index.php?lang=tr&message=article&art=169 (Eriim Tarihi; 11 Ocak2006).


24/155

14

Portekiz de benzer gdy paylamlardr.31 Yine ABnin en yeni ve en geni

kapsaml genilemesi olan Merkezi ve Dou Avrupa(MDA) lkeleri genilemesinde

eski komnist blok yesi devletler Souk Sava ertesi ina etmek istedikleri liberal

ekonomi ve siyasi yapnn elik ettii demokratik dzenin geliimi ve temini adna

Birlik ile btnleme hedefi gtmlerdir.32 Bu gd yelie aday lkeler asndan

entegrasyonun ve Birliin demokrasi zerindeki beklenen ilevini yanstrken, ayn

zamanda bu lkelerin demokratik geliim srecinde Birlik tarafndan bir rol stlenme

gdsnn varl gzlemlenebilir.

Trkiyede farkl kesimlerin lkenin ABye katlmndan umduu farkl

siyasi, stratejik, ekonomik ve sosyal kazanlar olduu da sylenebilir.33 Ekonomik ve

sosyal kazanlar arasnda Cumhuriyet ile birlikte devletin resmi ideolojisi haline

gelen ada medeniyet seviyesini yakalamak, siyasi kazan olarak ise ok partili

siyasi yaamn, lik ve demokratik rejimin tamamen gvence altna alnacak olmas

saylabilir.

Stratejik olarak Trkiyenin ABye katlm, Avrupa Gvenlik ve Savunma

Politikasna da katlm anlamna gelecek, lke Avrupa ve Dnya gvenlii

konusunda nemli bir rol oynayabilecektir. Bu durum ayn zamanda lkenin ABnin

d politikas ile ilgili ortak pozisyonunu belirleyen karar mekanizmalarna da dhil

olaca ve bu vastayla Orta Dou, Orta Asya ve Gney Dou Asyadaki gelimeleri

daha fazla etkileyebilecei, baka bir deyile blgesel bir aktrden kresel bir aktre

dnebilecei anlamn tamaktadr. Bu balamda; Medeniyetler atmas tezine

referansla, dinler ve kltrler aras farkllklarn atmaya dnebilecei ngrlen

31 Karluk, age, s.1922.32 Daha fazla bilgi icin bkz. Dimitrova, Antoaneta. (1996). The Role of the EU in the Process of

Democratic Transition and Consolidation in Central and Eastern Europe, Paper presented at theThird ECSA-World Conference "The European Union in a Changing World", Brussels, 1920September 1996;http://www.ecsanet.org/conferences/ecsaworld3/dimitrova.htm ( Eriim Tarihi; 28 Mays 2004).33 arkolu, Ali. (2003). Who Wants Full Membership? Characteristics in Turkish Public Support

for EU Membership; Ali arkolu & Barry Rubin (ed). Turkey and the European Union: DomesticPolitics, Economic Integration, and International Dynamicsde (ss. 171194.), UK: Routledge, ss.171194.


25/155

15

bir dnyada Trkiye, dinler ve kltrler aras diyalog iin vazgeilmez bir aktr

haline gelecektir.34

Trkiyenin yeliinin yabanc yatrmlar artraca ve lkenin ihracatn

gvence altna alaca dnlmektedir. Ayrca, 1996da gerekleen Gmrk

Birlii nedeniyle, Trkiye Birliin ekonomi politikalar ve Tek Pazarla ilgili verdii

kararlardan bir ye devlet kadar etkilenmekte, fakat kendisi ye bir devlet olmad

iin bu karar ve ekonomi politikalarn etkileyebilme ansna sahip bulunmamaktadr.

Bu durum Gmrk Birlii yznden Trkiyenin AB organlarnn kendi gyabnda

verdii kararlar ile ynetildii ve tek yanl olarak balandna dair eletirilere

neden olmaktadr.35 yelik ile Trkiye de karar mekanizmasna dhil olacak ve bu

sorun ortadan kalkacaktr. Dahas, ileri bir tarihte tm Trkiye Cumhuriyeti

vatandalarnn Birlik topraklarnda serbest dolam hakk elde etmesi

beklenmektedir. te yandan, Birlie yelik ile gereklemesi beklenen yabanc

yatrmlarla Trkiyede yeni i kollar alacak ve emek gne eskisi kadar gerek

kalmayacaktr.36

Birlie yeliin dier kazanmlar arasnda hukuk dzeninin gvenceye

alnacak olmas, temel insan haklarnn, sosyal ve kltrel haklarn Avrupa

standartlarnda uygulanacak olmas saylabilir. lave olarak, sivil toplum rgtlerinin

toplumdaki rollerinin artaca da saylabilir.

Trkiyede AB ile ilgili tartmalar ve lkenin Birlie yeliine muhalif tezler

daha ok lkenin deerlerinin ne olduuna ve bu deerler erevesinde lkenin

nereye ait olduuna dair sorular erevesinde ekillenmitir. 1960l yllarn

sonlarndan bu yana Trkiyede; nce AET, sonra ise AB ile olan ilikilere muhalif

gruplar genel olarak slamclar, sosyalistler ve milliyetiler balklar altnda

34 Lainer, Sedat. Avrupa deali ve Avrupa Hastalklarnn Panzehiri olarak Trkiye, The Journal ofTurkish Weekly; http://www.turkishweekly.net/turkce/yorum.php?id=127 (Eriim Tarihi; 11 Ocak2006).35 Manisal, Erol. (2004).Bak Srtndaki Cumhuriyet, stanbul: Derin Yaynlar, s.45, 133.36

Barysch, Katinka. (2005). The Economics of Turkish Accession, Center for European ReformEssays, s.23, 5- 6, 8; http://www.cer.org.uk/pdf/essay_economics_turkey_july_05.pdf (EriimTarihi; 12 Ocak 2006).


26/155

16

toplayabiliriz.37 Bu farkl grup 1960l yllarda toplumun sorunlar balamnda

rgtl olarak ortaya kmlar ve toplumda resmi grten farkl alternatifler arayan

belli kesimlere hitap etmilerdir. Avrupa ile ilikiler de bu gruplara kendi grlerini

ifade etmek ve hedef kitlelere seslenmek iin malzeme salamtr. AB ile ilikilere

ynelik sylemlerindeki eletirilerinin zemininde slamc ve milliyeti kesim din,

tarih, kltr gibi konulara arlk verip, ilikinin doasn bu ekilde tanmlamaya

alrken, sosyalist kesim ilikileri emperyalizm, snfsal elikiler ve merkez-evre

ilikileri iinde deerlendirmitir. Bu sylem farkna ramen bu gruplarn ounlukla

ortak olarak ifade ettii iki ey; lkenin endstrilemesi ve daha bamsz bir d

politikann izlenmesi gerektii olmutur.38 Konjonktre bal olarak siyasi

partilerden ve toplumdan Trkiyenin AB yeliine ilikin zaman zaman farkl

eletiriler gelse de, Avrupa ile btnlemek bir devlet politikas haline gelmi,

ekonomik ve ideolojik temelli muhalif grlere, ideolojik gerekelerle cevap

verilmitir.

Bugn Trkiye cephesinde lkenin ABye yeliine kar kanlar yine din

ve mill deerler, iileri, ulusal kimlik, ulusal gvenlik ve bamszlk temelli

argmanlarla muhalefet yrtmekte, zellikle Kbrs meselesi, Ermeni sorunu ve

aznlk konular ile ilgili baz hassasiyetler ifade etmektedirler. ABnin Trkiyeye

kar yrtt Kbrs, Ege, Kadek ve Gneydou, Fener Patrikhanesi ve Ermeni

tasars ile ilgili politikalar; Trkiyenin son genilemede ye olan lkelerden farkl

bir yaklama maruz brakldna rnek olarak gsterilmekte, bu konularn

Trkiyeyi bir ifal arac olarak kullanldna dair yorumlara sebep olmaktadr.39

Krk yllk bir gemii olan Kbrs meselesini zmek iin 2004 Nisan aynda

referanduma sunulan BM destekli bar plan AB yelii sz verilen Kbrsl

Trkler tarafndan kabul edilirken Kbrsl Rumlarn ounluu tarafndan

reddedilmitir. AB; referandumu, Kbrsl Rumlarn tam yeliine bir engel olarak

grmemi, Gney Kbrs Rum Ynetimi(GKRY); AB Kurulu Antlamalarna

37

al, age, s.13715338 age, s.139.39 Manisal, age, s.129, 132133, 196.


27/155

17

aykr olarak, snr sorunlarn yelik ncesinde bilinli bir ekilde zmsz

brakm olmasna ramen Mays 2004te AB yesi olabilmitir.40 GKRYnin snr

sorununu zmeden AB'ye ye olarak alnmas Kbrs sorununu, Trkiyenin

aleyhine AB ile ilikilerin merkezine oturtmutur. Bir gre gre Yunanistan ve AB

iindeki Trkiye kart dier lkeler bu durumdan yararlanacak, GKRY bir Truva at

olarak kullanlarak Trkiye'nin katlm mzakerelerinde sklkla sorunlar

yaratlacaktr. 41

AB-Trkiye ilikilerindeki sancl dier konulardan biri Ermeni sorunudur.

Ermenilerin soykrm iddialar ile ortaya kan ve bata Fransa olmak zere konunun

hamiliini yapan dier AB yesi lkelerle Trkiye arasnda gerginliklere yol aan

konunun, mzakereler sresince de Trkiyenin yeliine scak bakmayanlar

tarafndan kullanlmas olasl mevcuttur. Zira AB ile yelik mzakerelerinin d

ilikiler blmnde herhangi bir ye lke, Kbrs konusunu olduu gibi, Ermeni

sorusunu konusunu da Trkiyenin nne getirip, ilikilerin mevcut durumunun

Trkiye aleyhine deitirilmesi konusunda bask yapabilecektir.42

AB cephesinde de, Trkiyenin yeliine, ortaklk bavurusundan bu yana

scak yaklaanlarn yan sra kar kanlar da olmutur. Trkiyenin yeliine kar

kanlarn byk bir ksm lkenin byk ve fakir bir nfusu olduunu, Trkiyenin

yeliinin kendilerine ekonomik olarak yk getireceini dnmektedirler.43 Bu ve

buna benzer yaklamlar ABnin gndemindeki her genileme ile ilgili olarak az ok

telaffuz edilmitir. Trkiyenin yeliine muhalif olanlarn bir ksm ise corafi

40 Manisal, age, s.45.41 Kbrs meselesine detayl bir bak iin; Ouzolu, Tark. (2002).Perennial Conflict or EverlastingPeace,Perceptions, Vol.7, No.3; http://www.sam.gov.tr/perceptions/Volume7/June-August2002/Perception_TarikOguzlu.pdf (Eriim Tarihi; 9 Ocak 2006).42 Kasm, Kamer. (2005). Ermeni Sorunu ve AB yelik Sreci, The Journal of Turkish Weekly;http://www.turkishweekly.net/turkce/makale.php?id=72 (Eriim Tarihi;13 Ocak 2006).43 Rochard, Michael. (2006). Integrate Turkey and Spread Europes Benefits Eastward, The Daily

Star Regional, 23 January 2006;http://www.dailystar.com.lb/article.asp?edition_id=10&categ_id=5&article_id=21397 (Eriim Tarihi;13 Ocak 2006).


28/155

18

konumu ve entegre edilemez olarak grdkleri Mslman nfusundan hareketle,

lkenin Avrupal bir devlet olduunu kabul etmekte zorlanmaktadrlar. 44

ABye daha uzun vadeli bir perspektifle ve kresel boyutta bakanlar ise

Trkiyenin yeliinin getirecei kazanlar vurgulamaktadrlar. Trkiyenin

AETye ortaklk iin bavurduu dnemlerde Topluluk iinde Trkiyeyi planszlk

ve poplist politikalar sonucu ekonomik durumu gittike ktleen, rekabet

karsnda dayanma olasl dk bir lke olarak gren yetkililer olduu gibi;

nfusu, corafi konumu ve bymekte olan ekonomisiyle cazip bir pazar olarak

deerlendirenler de vard.45 Bugn, AB ile yelik mzakerelerine baland

dnemde de, Trkiyenin alm gc yksek, gen ve byk nfusu ile AB iin son

derece nemli bir pazar olduunu ileri srenler bulunmaktadr.46 AB nfusunun

giderek yalanyor olmas ve Avrupann gelecek 20 ylda ihtiya duyaca igcn

u an gsterdii demografik eilim devam ederse kendisi karlayamayacak olmas

Trkiyenin yeliini, AB iin yine cazip klmaktadr.47 Zira Trkiye gen nfusuyla

bu sorunu zecek durumdadr.48

Trkiyenin yeliinin getirecei faydalar asndan AB cephesinde bugn en

ok sz edilen konu Birliin gvenlik ve d politikasna Trkiyenin corafi

konumu, kltrel ve tarihi balar, siyasi ve askeri arl ile getirecei katkdr.49

ABnin Trkiyenin katlmyla ekonomik bir entegrasyondan teye giderek kresel

bir aktr haline dnebilecei dnlmektedir. Bu dnce Trkiyenin

hinterlandnda bulunan Irak, Orta Dou ve Kafkaslarn gnmzde atmalara

sahne olmas nedeniyle dnyann dikkatinin younlat blgeler olduu savyla

44 Kubicek, Paul. (2004). Turkeys Place in the New Europe,Perceptions, Vol.9, No.3, ss. 4558.45 Arat & Baykal, age, s.17.46 Madslien, Jorn. (2004). Turkey turns on the Economic Charm,BBC News, December 14, 2004;http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/4063233.stm (Eriim Tarihi; 9 Ocak 2006).47 Commission Staff Working Document, Issues Arising From Turkeys MembershipPerspective(COM(2004) 651 Final), Brussels, 6 October, 2004, SEC (2004), 1202, s.5;http://europa.eu.int/comm/enlargement/report_2004/pdf/issues_paper_en.pdf (Eriim Tarihi; 9 Ocak2006).48 Islam, Shada. (2005).Turkey and the European Tent-Part I, Yale Global, 11 October 2005;

http://yaleglobal.yale.edu/display.article?id=6359 (Eriim Tarihi; 11 Ocak 2006).49 Ayoob, Mohammed. (2005). Turkey and the European Tent-Part II, Yale Global, 13 0ctober2005; http://yaleglobal.yale.edu/display.article?id=6368 (Eriim Tarihi; 11 Ocak 2006).


29/155

19

desteklenmektedir.50 Trkiyenin yeliini avantajl bularak destekleyen bir baka

gr, Trkiyenin AB yelii ile Dnyann slam ve Hristiyanlk arasnda

uzlatrlamaz bir atmaya mahkm olmadnn kantlanlabilecei zerinde

odaklanmaktadr.51 ABnin ounluu Mslman bir lkeyi ye olarak kabul

etmesinin, kltrel farkllklarn bar iinde birlikte yaayabileceini ve slam ile

demokrasinin badaabileceini gstermek suretiyle, zellikle 11 Eyll sonrasnda

oka tartlan Medeniyetler atmas tezini rtebilecei savunulmaktadr.52

Trkiyenin AB yeliinin ABye getirecei baka bir kazan, AB yesi

lkelerin ithalata baml enerji sektrnde ilerleyen yllarda nemli sorunlar ile

kar karya kalabilecek olmas ile ilikilidir. Hazar Havzasnda byk petrol ve

doal gaz yataklarnn ortaya karlmas ve Bak-Ceyhan boru hattnn

tamamlanmasyla Trkiyenin enerji yollar zerindeki yaamsal yeri pekimitir.

Trkiyenin yelii gerekletii takdirde AB bu enerji kaynaklarna istikrarl ekilde

ulama gvencesi kazanm olacaktr.53

1.5. Deerlendirme

Bu blm Trkiyenin AB ile ilikilerine dair bir zet sunmu, nemli

tarihlerin, kilometre talarnn, zirve ve belgelerin altn izmitir. AB ile Trkiye

arasnda gelien ilikilerin anlamlandrlmas gerektii dnldnden blmn

bir altbalnda her iki tarafn da motivasyon ve ekincelerine yer verilmitir. Son

gelimeler ve Trkiyenin AB yelii yolunda nemli bir adm olan yelik

mzakerelerinin almas u an iin her iki tarafta da Trkiyenin yeliini

destekleyenlerin istedii bir gelime olarak gzkmektedir. Buna karn hem ABde

50 Schauble, Wolfgang & Philips, David. (2004). Talking Turkey,Foreign Affairs,November/December 2004; http://www.foreignaffairs.org (Eriim Tarihi; 9 Ocak 2006).51 Tony Blair: A stable, democratic Turkey would be a huge benefit for Europe (Interview),Bild-

Zeitung, 14 October 2004; http://www.britischebotschaft.de/en/news/items/041014.htm (EriimTarihi; 11 Ocak 2006).52

Lainer, Sedat. (2004). Before it is too Late: Turkey and Europe, The Journal of Turkish Weekly,http://www.turkishweekly.net/editorial.php?id=2 (Eriim Tarihi; Ocak 2006).53 Commission Staff Working Document, age, s.5.


30/155

20

hem de Trkiyede muhalif sesler de susmu deildir. Trkiyede AB yeliine kar

kanlar bugn eletirilerini, 3 Ekim 2005 tarihinde aklanan yelik mzakerelerinin

ilkelerini, ileyiini ve srecini belirleyen Trkiye iin Mzakere ereve Belgesi

zerinde younlatrmlardr. Eletirilerinin merkezinde ereve Belgesinin haksz

ifadelerle dolu olduu gr yatmaktadr. Bir sonraki blmde tartmalara konu

olan Trkiye iin Mzakere ereve Belgesi incelenecek, mzakerelerin yaps ve

aamalarna yer verilecektir.


31/155

21

2. TRKYE N AB KATILIM MZAKERELER

Trkiye; AB yelii iin en nemli aamalardan biri olan katlm mzakereleri

aamasna gelmitir. AB yelii; Birlik mktesebatnn stlenilmesi ve uygulanmasn

gerektirirken, katlm mzakereleri genilemenin hem AB, hem de aday lke iin baarl

olarak tanmlanabilecei art ve koullar belirlemek amacn ve aday lkeyi, yeliin

getirecei sorumluluklar karlayabilecek duruma getirmek hedefini tar. Baka bir

ifadeyle katlm mzakereleri aday lkenin yeliinin ieriini belirlemektedir. Bu

blmde ncelikle Trkiyenin yeliinin art ve koullarn belirleyen katlm

mzakerelerinin ilkelerini ve kapsamn ortaya koyan Mzakere ereve Belgesi

incelenecektir. Daha sonra ise Trkiyenin AB yolculuunun sonucunu ve baarsn

belirleyecek olan katlm mzakerelerinin ileyiinin ortaya konulmas asndan

mzakerelerin taraf ve aamalar anlatlacaktr.

AB ile entegrasyon siyasi ve ekonomik boyutu bulunan bir sretir. Entegrasyon

iin ye lkeler ve aday lkenin, katlmn gereklemesi ile ilgili olarak gnlllkleri

gerekmektedir. Bu gnlllk ye lkeler ve aday lkenin, birbirleriyle ortak

paylamlar ve ortak deerler etrafnda birlemeleriyle gerekleir. 1997 ylnda

imzalanan Amsterdam Antlamasnn 49. maddesi; ayn Antlamann 6(1) maddesinde

belirtilen; hrriyet, demokrasi, insan haklar ve temel zgrlklere sayg ile hukukun

stnl ilkelerine sayg duyan her Avrupa Devletinin Birlie ye olmak iinKonseye bavuruda bulunabileceini ifade etmektedir.107 Antlamann 49. maddesi

ayrca Konseyin, Komisyona dantktan ve Avrupa Parlamentosunun onayn aldktan

sonra, bavuru ile ilgili olarak oybirlii ile hareket edeceini belirtmektedir.

107 Treaty of Amsterdam Amending The Treaty on European Union, The Treaties Establishing TheEuropean Communities And Related Acts, Official Journal C 340, 10 November 1997.


32/155

22

Genilemenin anlam gz nne alndnda yelie aday lke, mevcut bir

entegrasyona dhil olma isteini bildirmektedir. Bu durumda aday lkenin ykmll

kendini ABnin Acquis Communitaire108 olarak bilinen Birlik Mktesebatna

uyumlatrmasdr. Birlik Mktesebat yasal mevzuatlarn tesinde bir eydir. Mevzuat

uyumu pozitif hukuk kurallarnn uyumunu gerektirirken, Mktesebat uyumu

uygulamada uyumu ve ortak paydalarn benimsenmesini gerektirir. AB Mktesebatnn

ierii; kurucu antlamalardan kaynaklanan birincil mevzuat, bunlarn siyasi hedef, ilke

ve ieriklerini; ikincil mevzuat, Avrupa Adalet Divan kararlarn, ortak eylemleri, ortakpozisyonlar, onaylanan szlemeleri, adalet ve iilerinde ibirlii kapsamnda kabul

edilmi olan dier kurallar ve Topluluk tarafndan kabul edilen uluslararas antlamalar

kapsamaktadr. Birlik mktesebatna Avrupa Topluluklar mevzuat dnda, Avrupa

Birliini oluturan ikinci ve nc stunlar, yani Avrupa D Gvenlik Politikas ile

Adalet ve ilerinde birlii dhilindeki mktesebat da dhildir. Dolaysyla aday

lkenin, bu alanlarda Birlik dzeyinde gelien btnlemenin bilincinde olmas gerekir.

Vurgulanmas gereken bir dier husus AB Mktesebatnn srekli gelimekte

olduudur.

Kamuoyunda katlm mzakerelerinin niteliine ynelik farkl iddialar vardr.

Kimi; katlm mzakereleri srecinde aday lkenin pazarlk paynn hayli fazla olduu

iddiasyla, kimi ise hemen hemen hi olmad iddiasyla tartma yrtmektedirler. Bu

balamda ABye katlm mzakerelerinin antlamalarla resmen belirlenmi ilkelerinin,

ileyiinin, ieriinin ve mmkn olabilecek olan pazarlk paynn kapsamnn ortay

konulmas nem tamaktadr.

3 Ekim 2005 tarihinde gerekletirilen AB Genel leri Konseyi Toplantsnda

Trkiye ve Hrvatistann yelik mzakerelerinin almasna karar verilmitir. Katlm

mzakereleri, Aralk 2004 Avrupa Konsey Toplants Sonular nda ve aday lkeler

108 Union as it is.


33/155

23

iin hazrlanan Mzakere ereve Belgesinin109 ngrd yntem ve mzakere

ilkeleri erevesinde yrtlecektir.

2.1. Trkiye in Mzakere ereve Belgesi

2.1.1. Mzakerelerin lkeleri

ereve Belgesi Trkiye ile mzakerelerin hedefinin yukarda bahsi geenAmsterdam Antlamasnn 49. maddesi temelinde katlm olduunu ak bir ekilde

ifade etmektedir.110 Belge ayrca mzakere srecinin ak ulu bir sre olduunu

belirtmektedir.111 Bu yaklam bir lde doal grmek gerekir; nk doas gerei

her mzakere srecinin ucu aktr. ayet katlm mzakerelerinin amacnn ABye aday

lkenin, yeliin getirecei ykmllkleri karlayabilecek duruma gelmesi olduu

hatrlanrsa bu art yerine gelene kadar mzakerelerin srmesi, yerine gelmedii takdirde

ise yeliin gereklememesi gerekir. Katlm mzakereleri ile ilgili bu ilke srf

Trkiyeye ynelik olarak ortaya karlmam, bundan nceki tm genilemelerde

geerli olmutur. Ancak gzden karlmamas gereken bir husus Birliin ve katlm

artlarnn dnden bugne deimi olduudur. AB tarihi boyunca yelik

ykmllkleri tam olarak stlenilmedii takdirde katlm mmkn olmam, buna

karn stlenilmesi gereken yelik ykmllkleri deiime uramtr. Trkiyenin

karsnda duran yelik ykmllkleri sadece Trkiyeye zg olmayp, MDA lkeleri

genilemesinin gndemde olduu 1993 Kopenhag Zirvesi sonrasnda ortaya kmtr.

Birlik; srekli deien, deien koullara uyum salamaya alan bir yapdr. Her

konuda olduu gibi yelik koullar ile ilgili olarak da byle bir deiim geirmesi

olaandr.

109 Negotiating Framework for Turkey;http://europa.eu.int/comm/enlargement/docs/pdf/st20002_en05_TR_framedoc.pdf (Eriim Tarihi; 9Kasm 2005).110 age, Madde 1, 2 ve 6.111 age, Madde 2.


34/155

24

ereve Belgesinde ngrlm olan dier bir temel ilke katlm

mzakerelerinin ne kadar srecei ile ilgilidir. Mzakereler Trkiyenin kendi zellikleri

temelinde olacak ve hz Trkiyenin yelik artlarn karlamak ile ilgili kaydedecei

ilerlemeye bal olacaktr.112 Bu ilke en son gerekleen iki genileme dalgasnda olduu

gibi ncekilerde de mevcuttu. lke; katlm mzakereleri yrtmekte olan aday lkenin

performansnn, aday dier bir lkenin performansna bal olarak deerlendirilmeyecei

anlamna gelmektedir. Nitekim MDA lkeleri genilemesine bakldnda Lksemburg

Zirvesinin ardndan ncelikle Lksemburg Grubu olarak adlandrlan alt lkenin,ardndan ise aralarnda Bulgaristan ve Romanyann da bulunduu dier alt lkenin,

mzakerelerinin tamamlanarak katlmlarnn gereklemesi ngrlmekteydi. Ancak

gelimeler byle olmam, Romanya ve Bulgaristann katlmlar 2007 ylna kalrken,

dier on lke 1 Mays 2004te ABye katlmlarn gerekletirmilerdir.

Birliin kuruluundan beri izledii genileme ve derinleme politikalar

bazlarnca birbirleriyle elikili grlmektedir. Genileme kartlar ou zaman

Birliin iindeki uyum ve etkinliin yeni yelerin katlmyla bozulacan iddia etmiler

ve ngiltereden, spanya ve eski Dou Blok lkelerine kadar aday lkeler bu yargyla

ba etmek zorunda kalmlardr. Birliin kendi iindeki entegrasyon ivmesine zarar

vermeden genilemesi gerektii, yani hazmetme kapasitesi ilkesi, 1993 Kopenhag

Zirvesi Sonularnda yer almtr. Ardndan Madrid (1995) ve Lksemburg (1997)

zirvelerinde bu ilke tekrarlanm, genilemenin gereklemesi iin ABnin yeni yeyi

sindirilebilme kapasitesine sahip olmas gerektii zerinde durulmutur. Bu hkm

adaylarn Kopenhag kriterlerini tam anlamyla yerine getirip getirmediine, bu yeni

yenin ABye getirebilecei ykn arln gz nnde bulundurarak ABnin karar

verecei anlamna gelmektedir.113. Trkiyeye ilikin Mzakere ereve Belgesinde de

yer alan hazmetme kapasitesi ile ilgili bu ilke ABnin kendini koruma ve tedbir ilkesi

olarak grlebilir.114

112 age, Madde 1.113 Arat & Baykal, age, s.332.114 Negotiating Framework for Turkey, age, Madde 3.


35/155

25

ereve Belgesinde Trkiyedeki mevzuat ve ileyiin AB mktesebatyla

uyumlu hale getirilmesi hedefinin yan sra halklarn kaynamas ile ilgili olarak bir

siyasi ve sivil toplum diyalogu hedefi bulunmaktadr.115 Bu madde ve hedef ilk olarak

ABnin fikir kurucularndan Jean Monnetnin Avrupa entegrasyonunun amacnn

devletlerin deil insanlarn birliini oluturmak olmas gerektiine referansla byk

nem tamaktadr.116 kinci olarak AB yesi lkelerden bazlarnn mzakerelerin

tamamlanmasnn ardndan oluturulacak olan katlm antlamasnn onayn kendiulusal mevzuatlarna gre referanduma sunacaklar hatrlanrsa, halklarn fikrinin nemi

ve dolaysyla siyasi ve sivil bir diyalogun gereklilii bir kez daha ne kmaktadr.

Antlamann onay srecinin, aday ve ye lkelerin ulusal parlamentolarnda m yoksa

referandum yolu ile mi gerekletirilecei, AB tarafndan deil lkelerin kendi i hukuk

sistemleri uyarnca belirlenmektedir.117 Dolaysyla konu nceki genilemelerde de,

lkelerin uluslararas antlamalar onay sreci ile ilgili olmutur. Dolaysyla

Trkiyenin Katlm Antlamas onay srecinin referanduma sunulmas ile ilgili ABnin

ortak bir pozisyonu yoktur. Trkiyenin yeliine kar olan ve i hukuk sistemleri

katlm anlamalarnn referandum ile onayn ngren AB yesi lkelerin ise bu durumu

Trkiyenin aleyhine kullanabilecek olmas ihtimal dhilindedir.

2.1.2. Mzakerelerin leyi Sreci

Mzakereler aslnda aday lkeler, ye lkeler ve ABnin kendi kurumsal

yaplanmas ierisindeki ilgili tm taraflar kapsamaktadr. Mzakerelerin ana hatlar bir

tarafta tm ye devletler, dier tarafta ise aday lkenin yer alaca hkmetleraras

konferansta ele alnmaktadr.118 Bu ileyi mzakerelerin sonucunun gerek anlamda

115 age, Madde 8.116 Jean Monnetnin Avrupa entegrasyonun amacna ynelik sarf ettii cmleye ithafla We are notforming coalitions of states, we are uniting men,bkz.;European Peoples Part Action Programme 20042009, s.4; http://www.cor.eu.int/presentation/down/epp/documents/action_programme.pdf (Eriim Tarihi;11 Ocak 2006).117 ktisadi Kalknma Vakf. Mzakere Sreci, Mzakere Srecinin Aamalar;http://www.ikv.org.tr/muzakeresureci.php (Eriim Tarihi; 21 Aralk 2005).118 Negotiating Framework for Turkey, Madde 18.


36/155

26

ABnin kurumsal yaplarna deil, ulus-devletlerin hkmetlerine bal olduunu

gstermektedir.

Komisyon; AB Mktesebatn Trk makamlarna anlatmak, mzakereleri

amak, Trkiyenin durumunu deerlendirmeye temel olacak verileri toplamak ve

tarama srecini yrtmekle grevlidir.119 Komisyon ayn zamanda yllk lerleme

Raporlarn hazrlamaya devam etmekte ve AB Ortak Tutum taslaklarn sunarken

Konseye Trkiyenin ilgili balkta kaydettii ilerlemeler ile ilgili bilgi vermektedir.120

Tarama ve mzakere srelerinin yrtlmesi iin mktesebat fasllara

blnmtr.121 Otuz be mktesebat bal olarak anlmakta olan konular bu

fasllardr. ABnin mzakere ilkelerinden biri mzakerelerin her bir aday lke iin ayr

yrtlerek, katlm koullarnn ayr deerlendirilmesi ve dolaysyla sonularn her

lkenin bireysel performansna bal olmasdr. Her mzakere bal dier mzakere

balklarndan bamsz olarak ele alnmaktadr. Dolaysyla, bir aday lke iin herhangi

bir mzakere balndaki baar dier balklardaki sonucu etkilememektedir. Bir baka

ilke de mzakere srecinde elde edilen ksm anlamalarn konularn tmnde

mutabakata varlmadka niha addedilmemesidir. Baka bir ifadeyle, Katlm

Antlamas zerinde uzlamaya varlncaya dek hibir alanda tam anlamaya varlm

saylmamaktadr.

AB Konseyi oybirliiyle her bir mzakere faslnn almas ve her fasln geici

olarak kapatlmas iin performans kriterleri(benchmarks) belirleyecektir. Performans

kriterleri mzakere faslnn gidiatna gre gncellenebileceklerdir.122 Performans

kriterleri nceki genileme srelerinde yer almamtr. Performans kriterleri ABnin

mzakere sreci srasnda tamamlanmam konu balklarnn kalmamas ve sorunlarn

119 age, Madde 19.120 age, Madde 21, 23.121 age, Madde 20.122 age, Madde 21.


37/155

27

yelik sonrasna sarkmamas iin gelitirdii bir eitli tedbir olarak grlebilir. Zira bu

uygulamayla mzakere balklarnn al ve kapanlar esnasnda mzakere sreci

iinde aday lkenin reformlarn daha erken aamada tamamlanmas

amalanmaktadr.123 Kriterlerin somut bir ekilde belirlenmesi Trkiyenin lehine

olabilecek bir durumdur; zira MDA lkelerinin mzakere srelerinde balklarn

kapatlmas keyfi ve siyasi sebeplerle olabilmitir.124 te yandan dier aday lkeler

balamnda konmayan performans kriterlerinin Trkiye iin konmas, yelii

geciktirmeye ynelik ayrmc bir politika olarak da nitelendirilebilir.

Trkiyeden mktesebatn stlenilmesiyle ilgili olarak ne durumda bulunduunu,

performans kriterlerini ne lde karladn ieren bilgileri sunmas talep edilecektir.

Trkiyenin mktesebat i hukukuna ne derece doru aktard, uygun idari ve adli

yaplar araclyla ne kadar etkin ve verimli uygulad mzakerelerin hzn

belirleyecektir.125 Bir mzakere sreci geici olarak kapatldktan sonra bile Trkiyeden

mktesebatn uyumu ve uygulanmasna dair dzenli olarak ayrntl bilgi vermesi

istenebilecektir.126

2.1.3. Mzakerelerin erii

Katlm; aday lkenin Birliin mktesebatn, sistemini, kurumsal erevesine

bal hak ve ykmllklerinin kabul anlamna gelmektedir. Katlm mzakerelerinin

amac ise ABye aday lkeyi, yeliin getirecei sorumluluklar karlayabilecek

duruma getirmektir. Ancak bu art yerinde geldikten sonra katlm mzakereleri amacna

ulam ve AB genilemesi baarl bir ekilde gereklemi olur. Dolaysyla katlm

mzakereleri genilemenin hem AB, hem de aday lke iin baarl olarak

tanmlanabilecei art ve koullar belirlemek hedefini tar.

123 Commission of EU. Communication from the Commission to the European Parliament and the CouncilEnlargement Strategy and Main Challenges 2006 2007, COM(2006) 649 Final, Brussels, s.6.124 Barysch, Katinka.(2005/2006). Some Advice for Turkey, Center for European Reform Bulletin,Issue 45; http://www.cer.org.uk/articles/45_barysch.html (Eriim Tarihi; 11 Ocak 2006).125 Negotiating Framework for Turkey, age, Madde 22.126 age, Madde 23.


38/155

28

Katlm mzakereleri srecinde ne ABnin mktesebatnn aday lke tarafndan

deitirilmesi, ne de mktesebatn bir ksmnn kabul edilip stlenilerek, geri kalannn

reddedilmesi sz konusu deildir. yelik iin aday olan lke bavurduu srada mevcut

olan ve mzakereler srecinde evrilen mktesebatn tmn stlenmekle ykmldr.

Ancak AB mevzuatnn aday lke tarafndan hemen uygulanmasnn ciddi sorunlar

yarataca durumlarda istisnalar olabilir. Bu istisnalarn neler olabilecei Kurucu

Antlamalarda ierilen genel kurallardaki istisnalar ile snrldr. stisnalardaki ama

aday lkelerin birbirlerinden farkl zelliklere sahip olabilecei fikrinden yola karakgereki hareket etmektir. Bu srete AB mktesebatnn stlenilmesinin aday lkeler

zerindeki etkisi ve aday lkelerin AB yeliklerinin AB zerindeki muhtemel etkileri

belirleyici rol oynamaktadr.

Aday lkeler; mktesebatn ksa vadede stlenilmesi sonucu kendi zerlerinde

oluabilecek etkilerin analizinden yola karak snrl sayda AB mevzuat ile ilgili ve

belirli bir zaman dilimi dhilinde derogasyon talebinde bulunabilirler. Bu talep ancak

aday lke ile mevcut yelerin mutabakatyla hayat bulabilir. Derogasyon talebi ilgili AB

mevzuatnn uygulanmasn erteleme, ulusal yasasn uygulamaya devam etme, ilgili

mktesebata kademe kademe uyum salama ve /veya uygulamadan muaf tutulma

eklinde olabilir.127

Bunun yan sra ABnin kendisi ve / veya bireysel olarak ye devletler, aday

lkenin yelii ile gerekleecek genileme hareketinin sonucunda oluaca hesap

edilen yeni durum nda sorunlu grnen, ya da Birliin btnleme hedefine zarar

verici bulunan konularla ilgili olarak gei sresi talep etme hakkna sahiptirler. Katlm

mzakereleri yoluyla yapsna, uzunluuna ve saysna karar verilen gei sreleri, aday

lkeler iin olduu gibi, ABye de genilemenin sebep olaca yeni duruma uyum

salamas iin gerekli hazrlklar yapmas iin frsat tanr.

127 Kavalal, Murat. (2005).Avrupa Birliini Genileme Sreci: ABnin Merkezi Dou Avrupa ve BatBalkan lkeleri ile likileri, Ankara: DPT Yaynlar, s.41.


39/155


40/155

30

ereve Belgesinin, mzakerelerin ieriine ilikin blmnde, mzakerelerin

ancak 2014 ylnn ertesinde sonlanabilecei, dolaysyla Trkiyenin ABye yeliinin

ancak bu tarihten sonra sonulanabilecei belirtilmitir. Bunun sebebi olarak

Trkiyenin katlmnn getirebilecei nemli sonular belirtilmi, mzakerelerin ancak

2014 sonras dnemin Mali erevesinin oluturulmasndan ve buna bal olarak

gerekletirilebilecek mali reformlardan sonra sonulandrlabilecei belirtilmitir.130

Mzakere ereve Belgesi mktesebatn tm alanlarda etkin olarakuygulanabilmesi iin Trkiyenin hem ulusal hem de blgesel dzeyde kurumlarn,

ynetim kapasitesini, idari ve yarg sistemlerini Birlik standartlar seviyesine getirmesi

gerektiine de iaret etmitir.131

2.2. Katlm Mzakerelerinin Taraflar ve Aamalar

AB katlm mzakerelerinin yaps gerei taraflarn birok seviyede e zamanl

olarak mzakere yrtmeleri gerekmektedir. Katlm mzakerelerinin gerekletii

seviyelerden ilki hkmetleraras konferanslar yoluyla gerekleen grmelerdir. Bu

grmelerde aday lke, u anda says 27 olan, tm ye devletlerle mzakere

yrtmekle ykmldr. Bu mzakereler; aday lkenin yeliini ve Katlm

Antlamasnn artlarn belirleyecektir.

ye devletler, dileri bakanlar veya AB nezdindeki Daimi Temsilciler

Komitesi(COREPER) aracl ile mzakere yrtrler. AB Konseyi Dnem Bakanl,

Dileri Bakan veya Daimi Temsilci seviyesinde mzakerelerin bakanln

yrtmekte ve pozisyonlarn sunuunu yapmaktadr. AB Komisyonu aday lkelerle

yrtlen mevzuat tarama srecini yrtmektedir. AB Komisyonunun mzakerelerdeki

130 age, Madde 13.131 age, Madde 17.


41/155

31

asl grevi ye devletlerle aday devlet arasnda araclk yapmaktr. Avrupa Parlamentosu

Komisyon tarafndan katlm sreci hakknda dzenli olarak bilgilendirilir. Ayrca

Avrupa Parlamentosunun mzakereler ve katlm ile ilgili ok nemli bir rol Katlm

Antlamasnn onaylanmas ile ilgilidir. yeliin gerekleebilmesi iin Katlm

Antlamasnn oy okluu ile Parlamentodan geme zorunluluu bulunmaktadr.

Avrupa Ekonomik ve Sosyal Komitesi ile Blgeler Komitesi ise katlm

mzakereleri sresince genilemeye ii, iveren ve yerel ynetimler asndan yaklap,gerektiinde gr vermektedir.

Fiil mzakerelerin almasyla Trkiye ile mzakereler iki seviyede

yrtlecektir. lk seviye, ye ve aday lkelerden bakanlarn katlmyla ylda iki kez

gerekletirilen hkmetleraras konferanslardr. Hkmetleraras konferansta temel

pozisyonlar ve stratejiler ortaya konulmakta, siyasi konular ele alnmaktadr. Teknik

dzeyde yrtlen esas mzakereler ise, AB Daimi Temsilcileri ve aday lke ba

mzakerecisi bakanlndaki mzakere heyetleri arasnda ayda bir kez yaplmaktadr.

Yukarda ilkeler, ierik ve ileyi srecini irdelediimiz katlm mzakereleri

Trkiye iin alt aamada gerekleecektir. lk olarak AB mktesebatnn ve ulusal

mevzuatn karlatrld tarama aamas gelmektedir. kinci aamay taraflarn gei

dzenlemeleri taleplerini de ierebilen mzakere pozisyon belgelerinin hazrlanmas,

nc aamay ise pozisyon belgelerinin AB Dnem Bakanlna sunulmas

oluturmaktadr. Drdnc aamada aday lkelerin mktesebat balklarna ilikin uyum

takviminin grld mzakereler gereklemektedir. Beinci aamay mzakerelerin

tamamlanmas olutururken son aama Katlm Antlamasnn onay ile

nihayetlendirilmektedir.


42/155

32

2.2.1. Tarama Sreci132

Katlm mzakerelerinin balayacak olmasnn resmen ilan edilmesinin ardndan

gereklemesi gereken ilk sre Tarama Srecidir. Tarama sreci, genel olarak aday

lkenin ulusal mevzuat ile AB Mktesebatnn karlatrlmas anlamna gelmektedir.

Birlie yeliin AB Mktesebatnn hukuksal ve kurumsal dzenlemelerinin aday lke

tarafndan benimsenip stlenilmesi gerektii anlamna geldii hatrlanrsa tarama

srecinin nemi anlalabilir. Tarama srecinin sonunda farkl sonu ortaya

kabilmektedir. Olas ilk sonu karlatrlan mktesebatn ulusal hukukta hlihazrdamevcut olmas durumudur. kinci olas sonu mktesebat hkmnn ulusal mevzuatta

bir takm teknik uyumu gerektirmesi olabilir. nc olas sonu ise mktesebat

hkmnn kabulnn mzakere konusu yaplmasdr. Komisyon tarafndan her bir

mktesebat bal ile ilgili olarak varlan sonucun belirtildii bir taslak rapor hazrlanr

ve belge zerinde uzlamaya varldnn teyidi iin aday lkeye gnderilir. Aday

lkenin mzakereye alan balklarla ilgili olarak Birlii gncel olarak bilgilendirmesi

gerekmektedir. Gerektii takdirde tarama aamas tekrarlanarak gncelletirilebilir.

rnein, AB kendi ihtiyalar sebebiyle katlm mzakereleri srerken de yeni mevzuat

karabilmektedir, bu durumda aday lke yeni mevzuat benimsemek zorundadr.

Dolaysyla AB Mktesebatnn aday lkenin katlm mzakereleri gerekleirken de

kendi iinde geliip deitii gereinden hareketle mzakerelerin balangcndan

katlmn gerekleecei tarihe kadar yeni AB mevzuat ortaya kt takdirde aday

lkenin buna uyumu ile ilgili olarak yeniden tarama yaplacaktr. Zira aday lke;

yeliinin gerekleecei ana kadar olumu olan tm mktesebat stlenmekle

ykmldr.

Trkiye iin tarama sreci Bilim ve Aratrma konusunda 20 Ekim 2005

tarihinde gerekletirilen tantc tarama toplants ile balamtr. Bunu Eitim ve

Kltr alannda 26 Ekim 2005de gerekletirilen ikinci tantc tarama toplants

132 ktisadi Kalknma Vakf. Mzakere Sreci, Mzakere Srecinin Aamalar;http://www.ikv.org.tr/muzakeresureci.php (Eriim Tarihi; 21 Aralk 2005).


43/155

33

izlemitir. Tantc tarama toplantlarnda AB grlen bala ilikin mktesebat

hakknda bilgi vermitir. Tarama almalarnn bu balklardan balamasnn sebebi bu

balklar altnda i hukuka aktarlmas gereken yasal dzenlemelerin az olmas ve

dolaysyla bu balklarn ksa srede sonulandrlabilecek olduu mididir. Bu

balklarn altnda uyum daha ziyade aday lkenin Topluluk programlarna etkin

katlmnn salanmas iin gerekli dzenlemelerin gerekletirilmesi olarak

ngrlmtr. Bilim ve Aratrma konusunda ilgili ayrntl tarama toplants 14

Kasm 2005de, Eitim ve Kltr alannda ise 16 Kasm 2005te gereklemitir.Ayrntl taramalarda Trkiyeden; grlen bala ilikin mktesebatn kabulne

hazr olunup olunmad; ilgili mktesebata ilikin kanunlarn kabul edilip edilmedii,

edilmediyse bunun iin nasl bir takvim ngrld, sz konusu mktesebatn

uygulanmas iin gerekli idari yaplara sahip olup olmad, eer deilse bu yaplarn ne

zaman kurulaca sorularna cevap vermesi beklenmitir. Bu sre sonunda Trkiyenin

ilgili alandaki uyum dzeyi belirlenmi ve sz konusu bala ilikin geici dzenleme

taleplerinin ngrlp ngrlmedii grlmtr.133

Tarama sreci biten her balk iin Komisyon Birlie Trkiyenin sz konusu

balkta fiil mzakerelere balayp balayamayacana ilikin deerlendirmesini ieren

bir tarama raporu sunacaktr. AB Komisyonunun Trkiyedeki uyumun baln

mzakereye almasna hazr olmadn ifade etmesi durumunda, Trkiye'den baz

performans kriterlerini yerine getirmesi istenecektir. Mzakerelere geilmesi karar

alnd takdirde ise taraflardan ngrdkleri takvimi ve varsa talep ettikleri geici

dzenlemeleri ieren "mzakere pozisyon belgeleri"ni sunmalar beklenecektir.134

2.2.2. Mzakere Pozisyon Belgelerinin Hazrlanmas135

Mzakere pozisyon belgeleri, ABye aday lkelerin katlm mzakereleri

srecinde Topluluk Mktesebatna uyum asndan pozisyonlarn ortaya koyduklar

133 age134 age.135 age.


44/155

34

belgelerdir. Aday lkeler, mzakere pozisyonlarnda ngrlen katlm tarihinde uyum

salayamayacaklar mktesebat alanlar iin, mktesebatn uygulanmasn bir sreliine

erteleyen gei sreleri talep edebilirler. Aday lkeler bunun dnda mktesebatn bir

alanna ilikin olarak istisna da talep edebilirler. Gei sresi ve istisna ile ilgili

talepler varsa bunlar detayl bir ekilde gerekelendirilmelidir. Mzakere pozisyon

belgeleri hazrlanrken dikkat edilmesi gereken baz hususlar ve ilkeler vardr. Bunlardan

ilki hangi mktesebat balna ilikin veya hangi tarafa ait olursa olsun, aklanan hibir

pozisyonun dier balklar altndaki pozisyonlarda yer alabilecek konular ncedenbelirleyemeyecek olduudur. Bir dier ilke ise geici dzenlemelerin, hem sre hem de

kapsam asndan snrlamalara tabi olmas ve ilgili mktesebatn uygulanmasna dair

ayrntl bir eylem plan iermesi gerektiidir. Son olarak geici dzenleme talepleri,

Birliin kural ve politikalarnda deiiklikler iermeyecek, olaan faaliyetlerini

engellemeyecek ve rekabeti nemli lde bozmayacak ierikte olmaldr. Gei sreleri

eitli gerekelerle talep edilebilir. Bu gerekeler arasnda;

Teknik: Katlmla birlikte mktesebata uyum salanmasnn bazdurumlarda imknsz olmas. (rnein, uyumun salanmasnn katlmtarihinde gerekletirilmesi mmkn olmayan, uluslararas biranlamann feshini gerektirmesi hali).

Mevzuat uyumuna ilikin deiikliin etkisini azaltma gereksinimi(spanyann tarm rnlerinin ve igcnn, AB Pazar zerindekiolumsuz etkisi gibi).

Aday lkelerdeki mevcut yksek standartlar koruma gereksinimi.

Temel ulusal karlarn korunmas (yabanclara toprak sat gibi).

Aday lkelerin sosyal ve ekonomik geii tamamlamalarna yardm etmegereksinimi,

Byk mali sorunlar domas (uyumun abuk salanmasnn, adaylkenin zel sektrnde ya da kamu btesinde istikrar bozacak olmasveya katlmn Topluluk btesini zorlamas gibi)136

136 age.


45/155

35

hususlar olabilir. Sz konusu gerekelerin ne kadar yoruma ak olduuna dikkat

edilirse, aday lkelerin AB mktesebatna uyum salamakta zorlanacaklarn

ngrdkleri alanlar iin mzakere pozisyonlarn hazrlarken, gerekelerini

dzenleyici etki analiz raporlar ile desteklemelerinin ne kadar gerekli olduu

anlalabilir.Dzenleyici etki analizleri AB lkeleri dhil gelimi lkelerde uygulanan,yneticilerin kamu ynetiminde dzenleme yapmak ile ilgili karar verirken kullandklar

bir tekniktir.137 Dzenleyici etki analizleri nerilen politikalarn, programlarn, planlarn

ya da projelerin deerlendirilmesi ve gelitirilmesi amacyla karar alclarbilgilendirmek iin kullanlan bir yntem olmann yan sra AB Mktesebatna uyum

salamann aday lkeye etkilerini len hususi bir kr-maliyet analizi salar.138

Dzenleyici etki analizleri bu balamda gei sresi ve istisna taleplerini somut verilerle

desteklemeye yaramaktadrlar. Etki analiz raporlarnn temel amalar yle sralanabilir:

AB mktesebatn uygulamann en az maliyetli yolunu, sz konusudzenlemelerde belirlenen amalarn gerekletirilmesi iin gerekli olankurumsal yaplanmay da kapsayacak ekilde deerlendirmek. (Bu

analizin, hkmete, mktesebatn nasl uygulanaca konusunda yolgsterici olmas gerekmektedir).

Mktesebat uygulama maliyetini, orta vadeli bte planlamasndadikkate alnacak ekilde deerlendirmek,

dnyas ve dier ilgili kesimlere, ilgili yasal dzenlemenin douracadeiiklikler ve maliyet hakknda bilgi salamak,

Mktesebat uygulamann aday lkeye maliyetini, katlmmzakerelerinde yararlanmak zere, belirlemek. (Etki analizi olmakszn,

gei srelerinin hangi alanlarda ve ne sreyle gerekli olduunusaptamak ve bunlar mzakere pozisyonlarnda gerekelendirmek okgtr). Ama; ABnin, aday lkenin uygulamaya ilikin ciddi planlarolduunu alglamasn salamaktr. (Etki analiz raporu, ayrca, AB

137 Karaosmanolu, Halime Sebahat. (2006).Dzenleyici Etki Analizi ve Trkiye. Ankara: DPT Yaynlar,Yayn No:2691, s.1-2.138 age, s.1, 11, 13.


46/155

36

tarafndan uygulama stratejisine ilikin dzenli olarak yneltilensorularn cevaplanmas iin de nemli bir kaynak oluturmaktadr).139

Zira aday lkelerin baarl bir mzakere yrtmeleri ve talep ettikleri konularda gei

sresi ve/veya istisnaya sahip olmalar bu taleplerini somut ve salam verilere

dayandrarak gerekelendirmelerine baldr. Dolaysyla Birlik Mktesebatnn

Trkiyede benimsenmesi ile ilgili dzenleyici etki analizin taraflarca deerlendirilmesi

ve karlatrmalarnn yaplmas gerekli grlmektedir.140 Fiili mzakereler esnasnda

Mktesebatn etki analizlerinin yaplmas mktesebatn kiiler, kamu, i dnyas, siviltoplum ve toplumun dier kesimleri zerindeki etkilerini deerlendirecektir. Dzenleyici

etki analiz raporlar baarl politika uygulamalar iin gerekli grlmektedir.Zira etki

analizi ile politika seenekleri belirlenmekte, bunlar arasnda bir karlatrma

yaplabilmekte ve her seenein faydalar ve sakncalar aka ortaya koyulmaktadr.141

2.2.3. Pozisyon Belgelerinin AB Dnem Bakanlna Sunulmas 142

Aday lke her bir mktesebat bal iin hazrlad mzakere pozisyon

belgelerini, AB yesi lkelere ve AB Komisyonuna iletilmek zere, AB Konseyi

Dnem Bakanlna sunmaktadr. AB Komisyonu Genileme Genel Mdrl her

pozisyon belgesini, belgenin netlemesini temin etmek iin gerektiinde aday lkeyle

iletiime gemek suretiyle, konusuyla ilgili genel mdrlklerle birlikte inceler. Bu

srecin tamamlanmasnn ardndan AB Komisyonu Genileme Genel Mdrl aday

lkenin mzakere pozisyon belgesine cevaben kendi ortak pozisyon taslan hazrlar.

Oluturulan bu ortak pozisyon tasla AB Komisyonu tarafndan Konseyeiletilerek burada tartmaya almakta, ye lkelerin katklar ile son eklin verilmesinin

ardndan AB Konseyi tarafndan oybirlii ile onaylanmak suretiyle resmi olarak AB

ortak pozisyonu haline gelmektedir. Zira mzakereler; ancak AB ortak pozisyonunun

139 ktisadi Kalknma Vakf. Mzakere Sreci, Mzakere Srecinin Aamalar; age.140 Ekici, Birol. (2006).Dzenleyici Etki Analizi. Ankara: TEPAV Yaynlar, Sunu Ksm.141 Karaosmanolu, age, s.71-72.142 ktisadi Kalknma Vakf. Mzakere Sreci, Mzakere Srecinin Aamalar; age.

7/31/2019 Turkiye Avrupa Birligi Katilim Muzakereleri Surecinde B

turkiye avrupa birligi katilim muzakereleri surecinde bolgesel politikalar turkey eu accession...

Documents