tÜrkİye'de kİrvelİĞİn sosyolojİ

8/8/2019 TRKYE'DE KRVELN SOSYOLOJ

1/9

Mustafa Aksoy

Trkiyede Kirveliin Kltr Sosyolojisi AsndanTahlili*

Sosyal-kltrel kavramlar rastgele deil, belirli kurallara ve llere gre meydanagelmektedir. Bu nedenlesosyal hayattaki kavramlarn zelliklerini ortaya koymak, birbakma ine ile kuyu kazmaya benzer. nk sosyal dnya, sanlann aksine,determinist ve pozitif karakterli deildir. Bundan dolay, bir kavram ayn lkede, hattaayn il, ile ve kyde farkl farkl alglanabilmektedir. Belki de bu anlayn en arpcrneini, kirvelik meydana getirmektedir.

Bilindii gibi kirvelik, snnet gelenei ile ilgili sosyo-kltrel bir kurumdur. Yanikirveliin olmas iin her eyden nce snnetin, daha dorusu hitann olmasgerekir.

Snnetin lgat manas ilek yol olup, geni manada Allahn yolunu veyahut da insanndet haline getirdii iyi veya kt davran ve hareketlerini ifade eder. Kuranda butabir btn bu manalarda kullanlmtr(1) Ayrca snnet gulfenin kesilerek alnmasmanasnda da kullanlmtr. Bu manada snnete hitan denir(2). Hitan konusundaWensinck, u bilgileriifade eder:

Hitan, snnet lisan al-arab (h-t-n maddesi)a gre bu tabir hassaten erkeklerinsnneti hakknda kullanlr; kadnlarn snneti iin ayr bir kelime vardr ki o dahafz dr.

Wensinck bir de Buhariden eer iki snnet yeri birbiriyle temasta bulunursa gusllazmdrhadisini nakleder. Yine Wensincka gre hitan eski Arabistanda umumi birdet idi. Dier taraftan hitan Wensincka gre Kuranda deil, hadislerde veiirlerde ifade edilmitir(3).

Snnet yani hitan eskiden beri bir ok kavim tarafndan kullanla gelmitir. MeselMeydan Laroussea gre Yahudiler, Mslmanlar ve baz Afrikallar tarafndan tatbikedilmitir. Hristiyanlar arasnda ise sadece Habeistan kilisesine bal olanlar bugelenei tatbik etmektedir. Ana Britannicaya gre de bata Mslmanlar ve Yahudilerolmak zere, dnyann her yerinde eitli geleneksel sosyal gruplarda ve baz

Hristiyanlarda kullanlmaktadr. Wensincka gre de hitan Msrllar, Araplar,srailliler, Edomiler, Muabtlar, Ammaniler gibi, eski kavimlerce yerine getirilen birayindir(4).

slm dinin de hitann erkekler iin vacip kabul edilmesine ramen, bu konuda farklgrler vardr. Mesel mm fye gre hitan erkekler iin de, kadnlar iin devaciptir. mm Mlikye gre ise snnettir. Kadnlarn snneti iin da Arapadahafztabiri kullanlr(5). Bu konuda Ana Britannicada u bilgiler yazldr:

Klitoridettomi olarak adlandrlan kadn snneti (Arapa hafz), farkltopluluklarda farkl biimlerde uygulanan ve klitorisin bir blm kesilerek

gerekletirilen, gene trensel bir uygulamadr. Yeni Gine, Avustralya, Malakkatakm adalar, Etiyopya, Msr ve Afrikann baka kesimleri, Brezilya, Meksika ve


2/9

Peruda, ayrca Ortadou, Afrika, Bat Asya ve Hindistanda yaayan eitliMslman topluluklarda yaygndr(6).

Bu ifadelerden anlalmas gereken, snnetin yani hitan ve hafzn bilhassageleneksel topluluklarda yaygn olduu, din anlamda ise Yahudiler ve Mslmanlarca

kabul gren, daha dorusu gerekletirilmesi zarur olan bir sosyal olaydr. AncakAnadoluda hitana snnet dendii ve mam fnin hkmne ramen f kadnlarnniin snnet (hafz) olmad aratrlmas gereken nemli konulardan biridir.

phesiz kirvelik kurumu dorudan snnetle (hitan) alakal olmasna ve ondankaynaklanmasna ramen ok ayr zellikler sergiler. Bu nedenle kirvelik kurumununarkasnda olan ve temel ald sosyo-kltrel yapya dikkat etmek gerekir. te buradada karmza kltr sosyolojisi kar.

Kirvelik konusunda lkemizde yaplan iki nemli almada da, bu kelimenin etimolojikanlam verilmemitir. Mesel lkemizde kirvelik konusunda yazl tek kitabn sahibi

Kudat, Kirvelik adl eserinde kirveliin menei hakknda bir yargya varmasa bile,ran ve Azerbaycanda en yaygn ekilde kullanldn da, Dou Anadoluda daolduunu ifade ederken etimolojisine hi girmemitir(7). nemli bir dier eser ise Trkdoana ait olan geni muhteval bir makaledir. Trk doan, bu kelimenin kaynahakknda kesin bilgiye varmamz imdilik mmkn olmamakla beraber, KirFarsada tenasl organ, Kirou, tutmak, muhafaza etmek anlamna gelir(8) der.Kelimenin bu bilinmezliine ramen, kirvelik Trk doana gre, Ardahandan Sivasakadar olan sahada yani Erzurum, Kars, Erzincan, Artvin, Elaz, Malatya, Mara veBak-Amasya izgisinde yaayan Karapapaklarda; Tunceli, Bingl, Adyaman,Diyarbakr, orum, Kayseri, Mersin, Adana, Tokat ve Yozgat illerinde ok yaygndr.Ayrca 1969da Trk doann Trakya blgesinde yapt saha aratrmasndakitespitine gre,

Bulgaristann Fotin ve Krcaeli yresinden gelip orlu (Tekirda), Pnarhisar(Krklareli) ve Lleburgaz (Krklareli)a yerleen Alevi Trklerinde, kirvelik terimibtn zelliini muhafaza etmektedir.

Dier yandan Trk doan, ran Azerbaycannda, bilhassa Rizaiye ehrinde kirvelikyaygndr. Fakat belirli fonksiyonu yoktur(9) demektedir. Tokatn Almus ilesinde vekylerinde de kirve tabiri kullanlr ve kirvelerin ocuklarnn birbirleriyleevlenmeleri kesinlikle yasaktr(10). Genelde birok yerde olduu gibi, Zarada da

kirveolanlar birbirleriyle karde olur(10a).

Kudat ise 1974te yaynlanan eserinde, Dou Anadoluya yaklaldka kirveliinyaygnlatn ve neminin arttn belirterek, Adanada kirveliin ok tutulduunu;Kars, Sivas, Mersin ve Hakkarinin evreledii alanda en yaygn olduunu ve buyrelerin dnda kirveliin bilinmediini belirtir(11). Kudat, ad geen eserinde Trkdoann almasndan bahsetmedii gibi, Trke yazl eserlerde, sadece Nur Yalmanve Cahit Tanyolun birer makalesine -ilgileri ok uzak olmasna ramen- atfdabulunulmutur.

Kirve kavram Anadolunun eitli yrelerinde farkl azlarla da olsa, sylenegelmitir.

Mesel kirve: Snnet olan ocuun elini koluna tutan ve ocuk zerinde babalk hakkolan kimseEmirda / Afyon, Amasya ve kyleri, Giresun, Artvin, Krehir, Narman /


3/9

Erzurum, Diyarbakr, Nazmiye / Tunceli,Urfa, Nizip / Gaziantep, Bor / Nide; simbabas anlamnda Gavur da-Osmaniye / Adana; Sad anlamnda Urfa, Nide;dnde damadn yannda duran gzel giyimli ocuk anlamnda, Samsun, Amasya;bacanakanlamnda Erzincan. Ayn kavram, yani bacanakebinkarahisar / Giresun,Bor / Nidede kirve olarak geer. Avanos / Nevehirde, kirvelemek, sylemek,

konumak;Vazldan-Divri / Sivasta da kirve, Krtanlamnda kullanlr(12). Gle/ Karsta kirve, krva-kirva eklinde de sylenir(13). Van merkezi ile Muradiye veGrpnar ilelerinde yar gebe yaayan Burukan aireti arasnda, kirveye kirivveya kirve(14), Elaz merkez kylerinden Sun ve Halde kvre(15), Karsyerlilerince kirva, Terekemelerce kirve, Musul blgesi Tel afur Terklerince kirevdenir. Kerkk Trkleri arasnda ise bu kelimenin bilinmedii belirtilmitir(16).Ermenilerde ise gveyin sadcna ve ocuklarn vaftiz babalarna kirve derler(17).Divrii ilesinde de kirve yerine kirva denilirken, Yozgatta kirve kelimesikullanlr(18).

Kirvelik Anadoluda geni bir alanda grlmektedir. Mesel

bSivas ilinin dousu kirvelik gelenei iin snr gsterilse de, ilin batsndaki illerdede kirveliin grld (Yozgat, orum, Amasya, Tokat illerinde), Sivasndousunda kalan baz blgelerde az da olsa bu gelenein uygulanmadnsyleyebiliriz. rnein Sivasn Zara, mranl, Grn, Divrii gibi kazalarnda ok

yaygn olan kirveliin, Hafikte ve baz merkez kylerde, arkla ve Yldzelindeuygulanmad grlr. Hatta bu yreden Glck kynde, snnet olan ocuuanas ile tutar(19).

Ayn anlay bu satrlarn yazarnn ilesi olan Kadirlide de grlr. Mesel bazen

tren yaplarak, bazen de hi yaplmadan ve kirvedahi olmadan, kadn-erkek farketmeden, birinin erkek ocuu tutmas ile snnet yaptrlr.

Alikan aireti zerinde 1965-1966 yllarnda aratrmalar yapm olan Beiki:

Anadolunun bir ok yerinde grlen kirvelik geleneine gebelerderastlanmamaktadr. Kanmca gebeler birbirleriyle ou zaman kan akrabasdurumunda olduklar iin bunu bir de kirvelik yolu ile kuvvetlendirmeyi lzumsuzhissetmilerdir(20)

diyerek dikkatlerimizi eker.

Sosyal realiteleri kiisel fikirlerle izah etmek byk hatalara neden olur. Bu yzdenzellikle saha aratrmalarnda, aratrmaclar ok dikkatli olmaldr. Kanmca,bana gre, ben byle dnyorum vb. tabirler, aratrmacnn en sonradankullanmas gereken ifadelerdir. Sosyolog, her eyden nce, olan olduu gibitanmlamaldr. Bu nedenle Beikinin yukardaki grne katlamyoruz. nkyazarn da belirttii gibi, az da olsa airet dndan evlenmeler olmaktadr(21).Dolaysyla airetin, airet d dostlar da vardr. Bu nedenle kirve de dardanseilebilir. Zaten genelde kirveler yakn arkadalar arasndan ve / veya ky dndakikimseler arasndan seilmektedir. Dier taraftan Alevi inancna sahip olmayanlarda,kirvelerin ocuklarnn evlenemeyecei konusunda kesin ve yaygn bir kanaat yoktur.

yleyse Alikanlarda kirveliin olmamasnn dier sebepleri irdelenmeliydi.


4/9

Gkalpe gre, kirvelik eski Trklerdeki potla geleneinin Anadoludakigrnmdr(22). zene gre de kirvelik bir Trk geleneidir(23). Yund ise

eski yaygn Trk inanc, amanlkta ve geleneklerde snnet olma diye bir olaylakarlanmaz...Trkiye Trkleri snneti Mslmanlkta bulmulardr(24)

der. Hner de Trkler Mslmanl kabul ettikten sonra snnet olma geleneini debenimsediler(25) diyerek Yundla ayn fikri mdafaa eder. Krzolu ise kirveliin ranve Araplarda grlmediini, fakat Anadoludaki Yezidi, Alevi ve Snnilerce bilindiibelirtir(26). Dolaysyla Krzolu kirvelii, Anadolu kltrnn bir unsuru olarak ifadeeder.

Elaz ve Arnn kylerinde yaptmz aratrmalarn sonucu ise, bizde kirveliinAlevi inancyla yakn ilgisi olduu kanaatini uyandrd. nk aratrmada Aleviinancna sahip kylerde, bu gelenein daha canl ve sert olduunu mahide ettik. BazenSnni kylerde de bu zellikler grlse bile, kaynann Alevilik olma ihtimali

yksektir. nk Snniler iin kirveliin kayna mehulken, Alevi kyllere grekirvelik, peygamber dostluudur ve Hz. Muhammedin torunlar Hz. Hasan ile Hz.Hseyini snnet ettirerek, onlarn kirvesi olmasndan kaynaklanmaktadr. Bu anlayaVarto ve Divriide de inanlr(27).

Kirveliin Alevi meneli olduu grmz etkileyen en nemli faktrlerden birisi,Elazn merkez kylerinden Snni Yeni Konak ile bu kye bir kilometre uzaklktaolup da, yars Snni yars Alevi olan abanl ky arasndaki farktr. abanldakiAlevi kirveler kz alp vermezken, Snnilerde byle bir yasak yoktur.

Yeni Konakta kirveye krifdenir ve kirveler, abanl kyndeki Snnilerde olduugibi, birbirlerinden kz alp verirler. Alevi Koruk ve Aydnck kylerinde de, abanlkyndeki Alevi kirvelerde olduu gibi kz alp verilmez. Alevi Aydnck kyllerinegre, kirvelik peygamber sevgisinden kaynaklanr ve slale boyunca srer. Yani kirve,kirve olduu insann bir baka ocuunun snnetinde bulunmayacak uzaklktaysa, onunizni alnmadan ya da tayin ettii biri olmadan, snnet yaptrlamaz.

Kirveliin bu kadar nemli olmasnn bir nedeni, kirvenin ayn zamanda snnet olanocuun ilerde sadc da olmasdr. Kebann Sadlar kynde kirveye kvredenirve kvre ayn zamanda sad demektir. Kebann Snni olan Bahe ve alk kylerindekirveler kz alp verirken, kirveye de kriv derler. Kriv ayn zamanda sad

anlamndadr. Ayn ilenin Alevi olan Bklml kynde ise kirveler kz alp vermezlerve kirve ayn zamanda ikraranlamn tar. Elazn Yedi gze ve Blkal kyndede krve, sad anlamndadr. Ve kirve evlenecek ocuun ayn zamanda sadadaydr(28). Yukardaki genel anlay, aratrmamza konu olan btn Alevikylerinde grlr.

Koay da sada Sivas evresinde kirve dendiini belirtir(29). Urfada da sad yerinekvre tabiri kullanlr. Bu kirve ayn zamanda snnet dnnde kirve olankimsedir(30). Dobruca Trklerinde de gvey, kiveyolarak ifade edilir(31).

An ilesinin Alevi Dibekli kynde de, kirveler karde saylr. Aynen merkez

kylerinden Aydnckta olduu gibi kirvelik slale boyunca srer ve kirve dne vesnnete gelemezse, onun tayin ettii biri kirvelik vazifesini yerine getirir. Fakat vekiller,


5/9

kirveler gibi bac-karde saylmazlar. Yani onlarn ocuklar birbiriyle evlenebilirler.Ayn ileye bal ve komu ky olan Sarayck kynde ise kirvelik pek nemli deildir.Ancak Dibekli kyne bir kilometre uzaklkta olan Snni Yedi ba kynde, kirvelikDibeklidekine benzer, fakat burada slale boyunca srmez.

Palunun btn kyleri Snni, daha dorusu fi olup, kirvelik bu kylerde hi denemli bir kurum deildir. Bu durumu Durmular, deirmenler ve Gkderekylerinde yaptmz aratrmalarda ve Halk Eitim Mdr ile yaptmz grmedetespit ettik. Ad geen kylerde herkesin kirvelik hakknda Hz. Peygamberin balaycbir snnetinin olmadn beyan etmeleri nemlidir. Bu anlayn arkasnda, yrede kiyaygn medrese geleneinin etkisinin olma ihtimali kuvvetlidir.

Baskilin Snni olan Hyk, Alangren ve Karaka kylerinde kirveye krivdenilir.Bu kyler ile Sivricenin Snni ve Beydili airetinden olan Krk kynde de kirveliknemli olmad halde, kirveler kz alp vermezler.

Maden kylerinden Snni Tekevler kynde kirveye kerva denirken, Kalcadakirvedenir ve Tekevlerde kirvelik Kalcadaki gibi nemli deilken, yani kz alpverilirken, Kalcada kz alp verilmez.

Kovanclar ilesinin ayba ve Deirmenta kyleri Snni olup, kirvelik nemlideildir. Fakat Deirmenta kynn mezras olan Ynlce Alevi olup, burada kirveliknemli olduu gibi, kirveler kz alp vermezler. ayba kyne komu ve uzakl birkilometre olan Snni Kaar kynde ise kirveler kz alp vermez.

Kovanclardaki deli, Glat, Kavak, Taren kyleri ile ile merkezinde oturanBeritanllar ise kirvelie nem vermezler ve kz alp verirler.

Karakoan kylerinden Snni Mirahmet, Kzlpnar ve Yzeyler kylerinde kirveliknemli olmamakla beraber, Kzlpnar kyllerine gre,

kirveliin temelinde Alevilerle Snniler arasnda yaknlk kurmak yatar. slamanlayna gre kirvelikle karde olunmaz, bu hurafedir.

Arnn merkez kylerinden Snni Ozanlar, Akale ve yars Karapapak olan Tezerenkylerinde nceleri kirvelik ok nemliyken, gnmzde nemini yitirmitir. Ancakkirveler hl kz alp vermezler. Eskiden bu kylerde kirvelik, kardelikten ndeyken,

gnmzde sadece sosyal ilikileri pekitirici bir rolle snrlandrlmtr. Fakat Talayilesinin, halk Karapapak ve Snni olan Geitveren kynde ise kirvelik hl oknemlidir. Bu kyde kullanlan, kirvenin damnn stne klmaz. Yani onun kzkzm, olu olumdur, ona ktlk yaplmaz deyimi kirveliin nemini ifade etmektedir.Ayrca Posof / Kars kylerinde de kirvenin damndan ve kapsndan don-gmlek

geilmez(32) deyimi kullanlmaktadr.

Kirveliin en nemli fonksiyonlarndan biri, yukardaki ifadelerden anlalaca gibi, ikiaile ya da aile gruplar arasnda yaknlk salamaktadr. zer 1987 ylnda Vannmerkezi ile Muradiye ve Grpnar ilelerinin kylerinde yaayan, ksmen gebe olanSnni Burukan airetleri arasnda da ayn zellikleri tespit etmitir. Ona gre,


6/9

airetteki kirveliin yaygn kirvelik anlayndan fark, kirve olan kii kendisi yalnzdeil tm ailesi veya aireti ile kirvesi olduu airetin veya ailenin yakn bir akrabas

gibi grlr... Kan davas sona erdikten sonra tamamen unutturulmak istendiindebavurulan en etkili yollardan biri de kirvelik kurumunu devreye sokmaktr(33).

Dou Anadoluda zellikle Tunceli, Erzincan, Ki, Bingl, Varto, Plmr ve KarsGlede yaayan Alevi Lolan oymanda da kirvelik ayn fonksiyonlara sahiptir(34).

Mardinde de kirveye kiripdenir ve kirve, Elazn zellikle Alevi kylerinde olduugibi, erkek ocuun yetimesinde, kzn istenmesinde ve dnnde nemli fonksiyonlaricra eder(35).

Kirveliin nemli fonksiyonlarndan biri de, gayri Mslimler ile yaknlk salamaktr.Mesel yukarda bahsettiimiz Burukan aireti arasnda yaplan bir baka almada,Ermenilerle kirvelik yoluyla ilikiler kurulduundan bahsedilmitir(36). Mardinblgesinde sylenen kirvem adl bir trkde de, Kurmanca konuan bir erkek

ocuunun, Yezid kirvesinin kzna olan ak ilenir. Trkde erkek kirve-kirive, kzise krivo tabirini kullanr. Ayrca bu trkde, genlerin evlenmesini, kirvelik ilebirinci derecede din inanlarn engelledii vurgulanmaktadr.

Kirveler arasndaki evlilik yasa, ya da evlilie ho bakmama anlay Bur ky /Viranehir Yezidilerinde de grlr. Yezidilerde kirveler arasnda evlenme yasaolduu iin

...Bur ky sakinleri kendi eyhlerini kirve seer. Zaten inanlarndan dolay eyhailesi ile evlilik yasa olduundan kirvelik fazla zarar getirmemektedir. eyhdnda evre Mslman kylerden kiiler kirve olarak da seilir(37).

Yezidilerle ilgili yaplan bir baka almada da, snnetin vaftizden ksa bir sre sonrayapld belirtilmitir. Yezidilerde ocuk l dosa dahi snnet yaplr ve kirveocuklar evlenemez. Bu nedenle kirve nikh dmeyen pir, eyh gibi kimselerdenseilir. Onlardan kirve bulunmad zaman, Snnilerden kirve seilir(38). Bu ifadeleregre, kirveliin ok nemli olduu sosyal gruplarda genlerin evliliine birinci derecedeinancn engel olmas, burada din anlayn, gelenekten daha etkili olduunugstermektedir. Dier yandan Aleviler ile Yezidilerdeki kirvelik anlaynn benzerlii,sosyal bilimcileri dndrmesi gereken ok nemli bir husustur.

Sonu olarak kirvelik kavram, Anadoluda eitli blgelerde grlmesine ramen,zellikle Aleviler arasnda daha etkilidir. Ayrca genelde kirvelik, snnet dnmasraflarnn bir bakas tarafndan karlanmas ile dostluu ifade eder. En nemlifonksiyonlarndan biri ise, taraflara stat kazandrmaktr. Stat kazanmak ikitarafldr. Yani erkek ocuk sahibi, A ahsn kirve yapmakla o kii bir statkazanrken, ayn zamanda kirve vastasyla ocuk ailesi de stat kazanmaktadr. Bunundnda snnet olan ocuk ailesinden baka gvenebilecei bir ahsa ya da aileye dahasahip olmaktadr. nk kirve ilerde ocuun yetimesinde, evlenmesinde (sadanlamnda kullanldn hatrlayalm) nemli fonksiyonlara sahip olacaktr.

Kirvelik kurumunun fonksiyonlarndan bir dieri de, sosyal kontrolve sosyal bar

salamasdr. Eski Erzincan valisi Ali Kemali bu durumu yle anlatr:


7/9

Kirvelik, katil tarafna mensup bir ocuun maktul tarafna mensup herhangi birkiinin kucanda snnet edilmesiyle meydana gelen ilikidir ve ok yaygndr(39).

te bu anlaya bal olarak yukarda ifade edildii zere, genelde Aleviler, kirveleriniSnnilerden; Snniler de Aleviler ve Ermeniler ile Yezidilerden; Yezidiler de Mslman

(Alevi-Snni) lardan semilerdir. Bu nedenle sosyal gruplar arasnda yaknlamalar,daha dorusu shr akrabalklar kurulmutur.

Ksaca bir sosyal kurum olan kirveliin bal bana incelenmesi gerekir. Mesel kirovFarsa olduu halde, niin randa kirveliin yaygn olmad ve Anadolu dnda dasnnet gelenei olduu halde, niin Anadoluda ve zellikle Alevilerde ok canl ve etkiliolduu, ayrca Ermeniler (bilindii zere Ermenilerde snnet gelenei yoktur.) ileYezidilerdeki kirvelik anlaynn nereden kaynakland, aydnlatlmas gereken,nemli problemlerdir.

Dipnotlar

* Bkz. V. Milletleraras Halk Kltr Kongresi- Gelenek, Grenek, nanlar-. Ankara 1997: 44-52.

1.Hamidullah, M.: Snnet Mad A C. XI: 242.

2.Hamidullah, M.: a.g.m.: 245.

3.Wensinck, A. J., A.: Hitan Mad C. V: 543-544.

4.Meydan Larouse. Snnet Mad C. XI: 660, 661; Ana Britannica. Snnet Mad C. XX: 186; Wensnck, A. J.:a.g.m.: 545.

5.Wensnck, A. J.: a.g.m.: 543-544.

6.Ana Britannica. C. II: 186.

7.Kudat, A.: Kirvelik. Ankara 1974: 68-72.

8.Trkdoan, O.: Trklerde Kirvelik ve Snnet Gelenei Trk Kltr Aratrmalar, Ankara (1966-1969),1973: 202.

9.Trkdoan, O.: a.g.m.: 200-201.

10.Ulu, E.: 100. Ylnda Almus. stanbul 1987: 113.

10a.Acar, . H.: Zarada Snnet Dnleri Sivas Folkloru Dergisi 48 (1976): 14.

11.Kudat, A.: a.g.e.: 12.

12.Derleme Szl. C. VII.: 2883-2884.

13.Artan, G.: Kirvelik TFAD. 120 (1953): 2021.

14.zer, A.: Dou Anadoluda Airet Dzeni. stanbul 1990: 98.

15.Erdentu, N.: Sun Kynn Etnolojik Tetkikleri. Ankara 1959: 54; Erdentu, N.: Hal Kynn EtnolojikTetkikleri. Ankara 1983: 95.


8/9

16.Trkdoan, O.: a.g.m.: 202.

17.Krzolu, F.: Kars Tarihi. C. 1. stanbul 1953: 504-505.

18.zen, K.: Divrii Kylerinde Kirvelik Gelenei Folklor ve Etnografya Aratrmalar (Haz. . G. Kayaolu),stanbul 1975: 239; Uslu, M.: Yozgatta Snnet Dn Gelenekleri Sivas Folklonu Dergisi 72 (1985): 19-20.

19.er, M.: Anadoluda ve Sivasta Snnet Gelenekleri ve Kirvelik Sivas Folkloru 67 (1978): 10.

20.Beikci. .: Douda Deiim ve Yapsal Sorunlar-Gebe Alikan Aireti. Ankara 1969: 192.

21.Beiki, .: a.g.e.: 68.

22.Ziya Gkalp: Trk Medeniyeti Tarihi (Haz. . Aka, K. Y. Kopraman), stanbul 1976: 75.

23.zen, K.: a.g.m.: 239.

24.Yund, K.: Tarih Boyunca Trklerde Snnet Olma Gelenei II TDTD 38 (1990): 45.

25.Hner, .: Snnetin Tarihesi ve Snnet Dnleri TFAD 268 (1971): 6139.

26.Krzolu, M. F.: Krtlerin Trkl. Ankara 1969: 121.

27.Frat, M. .: Dou lleri ve Varto Tarihi. Ankara 1970: 243; zen, K.: a.g.m.: 240.

28.Akyaz, E.: Sadlar Kynn Monografik ncelenmesi (F. . Fen-Ed. Fak. Antropoloji BlmYaynlanmam Lisas Tezi). Elaz 1987: 20; Yeilgl, A.: Yedigze Kynn Etnolojik Tetkiki (F. . Ed. Fak.Antropoloji Blm, Yaynlanmam Lisans Tezi). Elaz 1982: 37; Karaaslan, A.: Blkal KynnMonografisi (F. . Ed. Fak. Sosyoloji Blm Yaynlanmam Lisans Tezi). Elaz 1989: 43.

29.Koay, H. Z.: Trkiye Trk Dnleri zerine Mukayeseli Malzeme. Ankara 1944: 262.

30.Ergin, M. E.: Urfa Folklorunda Dn. Adana 1973: 29, 55, 48, 35.

31.lksal, M.: Dobruca ve Trkler. Ankara 1966: 93.

32.Aydnolu, G.: Posofta Evlenme ve Snnet Dn Gelenei TFAD 271 (1972): 6227.

33.zer, A.: a.g.e.: 98.

34.Kocada, B.: Lolan Oyma ve Yakn Tarihi. stanbul 1987: 9-33,258.

35.Gler, A.: Dirican Airetinde ocuk Eitimi F. . Ed. Fak. Dergisi l (1981): 130-132.

36.Yurt Ansiklopodisi. C. VIII: 5823.

37.Kartal, B.: Sosyolojik Adan Burukan Aireti zerine Bir nceleme. (.. Edebiyat Fak. Sosyoloji Blm,Yaynlanmam Lisans Tezi). stanbul 1970-1971: 3.

38. Boazlyanlolu, D.: Bur Kynn Monografisi (A.., DTCF., Sosyal Antrapoloji KrssYaynlanmam Lisans Tezi). Ankara 1988: 34.

39. Beysanolu, .: nanlar, Gelenek ve Grenekleri ile Yezidiler. Ankara 1988: 30.

40. Ali Kemali: Erzincan Tarihi. stanbul 1932: 199.


9/9

tÜrkİye'de kİrvelİĞİn sosyolojİ

Documents