FAKÜLTEMİZE HOŞ GELDİNİZTIP 1011 Halk Sağlığına Giriş

dersinin amacı, Tıp Fakültesi birinci sınıf öğrencilerini halk sağlığı kavramı ile tanıştırmak, onlara sağlık ve sağlık hizmeti kavramlarını tanıtmak ve sağlığı etkileyen etmenler hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlamaktır.

TIP1011 HALK SAĞLIĞINA GİRİŞ DERSİ PROGRAMI

Tarih Saat Ders Öğretim üyesi

29.09.2009 09.40-10.25 Halk sağlığına giriş Dr.H. Aytekin

06.10.2009 09.40-10.25 Sağlık, Sağlığı Etkileyen Etmenler Dr.H. Aytekin

13.10.2009 09.40-10.25 Sağlık hizmetleri Dr.H. Aytekin

20.10.2009 09.40-10.25 Temel Sağlık Hizmetleri Dr.K. Pala

27.10.2009 09.40-10.25 Temel Sağlık Hizmetleri Dr.K. Pala

03.11.2009 09.40-10.25 Sağlıkta Öncelikler Dr.K. Pala

10.11.2009 09.40-10.25 Sağlıkta Eşitsizlikler Dr.K. Pala

17.11.2009 09.40-10.25 Sağlığı Koruma Dr.E. İrgil

24.11.2009 09.40-10.25 Sağlıkta Teknoloji Kullanımı Dr.E. İrgil

15.12.2009 09.40-10.25 Çevre ve İnsan Dr.N. Akış

22.12.2009 09.40-10.25 Nüfus Sorunları Dr.N. Aytekin

29.12.2009 09.40-10.25 Sağlık Eğitimi Dr.N. Aytekin

05.01.2010 09.40-10.25 Sağlık İletişimi Dr.N. Aytekin

12.01.2010 09.40-10.25 Sağlıkta Ekip Çalışması ve Toplumu Tanıma Dr.N. Akış

Kayıhan PalaUludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi

Halk Sağlığı Anabilim Dalıkpala@uludag.edu.tr

TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ

Bu dersin öğrenim hedefleri :

“Geleneksel” ve “Çağdaş” sağlık hizmeti sunma anlayışları arasındaki farkların öğrenilmesi,

Sağlık hizmeti sunma anlayışı olarak “Çağdaş hekimlik” anlayışının seçilmesinin nedenlerinin kavranması,

Temel sağlık hizmetleri (TSH) kavramı, özellikleri ve kapsamının öğrenilmesi, ve

TSH ile ilgili küresel hedefin bilinmesidir.

SAĞLIKLA İLGİLİ KİLOMETRE TAŞLARI (1945-2009)

1945: II.DÜNYA SAVAŞININ SONU

1947: DSÖANAYASASI

1948: İNSAN HAKLARIEVRENSEL BİLDİRGESİ

1989: BERLİN DUVARININYIKILMASI1970’LER: SAĞLIK

REFORMUYAKLAŞIMLARI

1990’LAR: NEOLİBERALSAĞLIK REFORMLARISOSYAL

DEVLET

“SAĞLIK” İLE İLGİLİ YANITLANMASI GEREKEN SORULAR“Sağlık kavramı” nasıl ele alınmalı?

“En temel insan hakkı” olarak mı?Pazarlanabilen bir “Gereksinim” olarak mı?

Sağlığın belirleyicileri nelerdir?Sağlık hizmetleri mi?Gelir, eğitim, gelir dağılımı vb. etmenler sağlığı

etkiler mi?Öncelik

“Hastalıkların önlenmesi” mi?“Tedavi edilmesi” mi?

Hastalıkları önlemek için izlenmesi gereken “bilimsel” yol nedir?

S A Ğ L I K , YALNIZCA HASTALIK

YA DA SAKATLIĞIN BULUNMAMASI DEĞİL,

AYNI ZAMANDA BEDENSEL,

RUHSAL ve

SOSYAL OLARAK

TAM BİR

“İYİLİK DURUMU”DUR.

DSÖ ANAYASASI, 1947

S a ğ l ı k; Irk, din, dil, politik inanç,

ekonomik ve sosyal durum ayrımı gözetilmeksizin doğuşta kazanılan temel bir haktır.

Hükümetler, kendi halklarının sağlığından sorumludur.

İnsan Hakları Evrensel BildirgesiMadde 25, 1948

Herkesin, kendisi ve ailesinin sağlık ve refahı için beslenme, giyim,

konut ve tıbbi bakım hakkı

vardır.

SAĞLIĞIN BELİRLEYİCİLERİ

NELERDİR?

Ölüm Hızı (Milyonda)

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

1840 1850 1860 1870 1880 1890 1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970

İngiltere’de Akciğer Veremi Nedeniyle Yaşa Göre Standartlaştırılmış Ölüm Hızı (1840-1965)

McKeown, 1976.

McKeown, 1976.

Ölüm Hızı (Milyonda)

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

1840 1850 1860 1870 1880 1890 1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970

İngiltere’de Akciğer Veremi Nedeniyle Yaşa Göre Standartlaştırılmış Ölüm Hızı (1840-1965)

McKeown, 1976.

McKeown, 1976.

BCG aşısı

Ölüm Hızı (Milyonda)

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

1840 1850 1860 1870 1880 1890 1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970

İngiltere’de Akciğer Veremi Nedeniyle Yaşa Göre Standartlaştırılmış Ölüm Hızı (1840-1965)

McKeown, 1976.

McKeown, 1976.

Kemoterapi

BCG aşısı

Ölüm Hızı (Milyonda)

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

1840 1850 1860 1870 1880 1890 1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970

İngiltere’de Akciğer Veremi Nedeniyle Yaşa Göre Standartlaştırılmış Ölüm Hızı (1840-1965)

McKeown, 1976.

McKeown, 1976.

Tbc basilinin bulunması

Kemoterapi

BCG aşısı

Ölüm Hızı (Milyonda)

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

1840 1850 1860 1870 1880 1890 1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970

İngiltere’de Akciğer Veremi Nedeniyle Yaşa Göre Standartlaştırılmış Ölüm Hızı (1840-1965)

McKeown, 1976.

McKeown, 1976.

Sanitasyon ve beslenmenin

gelişmesi

Tbc basilinin bulunması

Kemoterapi

BCG aşısı

•Toplumsal düzenlemeler•Yaşama koşulları•Aile yapısı

SağlıklıOlmak

•İş•Çevre•İstihdam

•Yaş •Cinsiyet •Genetik yapı•Yaşam biçimi

•Sağlık bakımı• Kaynaklar• Örgütlenme ve

yönetim• Hizmet sunumu ve

erişebilirlik•Nitelik•Kullanım

Sosyoekonomik gelişme

•Eğitim •Tarım •Su/sanitasyon•Barınma

SAĞLIĞIN BELİRLEYİCİLERİ

SAĞLIK HİZMETİ SUNMA ANLAYIŞI

ÇAĞDAŞ HEKİMLİK UYGULAMALARI

GELENEKSEL HEKİMLİK UYGULAMALARI

SAĞLIK HİZMETİ ANLAYIŞI

Öncelik : Hastalıkların tedavi edilmesi

GELENEKSEL HEKİMLİK Ç A Ğ D A Ş H E K İ M L İ K

Öncelik: Sağlığın korunması ve geliştirilmesi

Hastalanınca hizmet sunumu Herkese sürekli hizmet

Sunum hekim ağırlıklı

Uzman hekim kullanımı ağırlıklı

Toplum pasif konumda

Sağlıktan yalnızca sağlık sektörü sorumlu

“Ekip” anlayışı

Genel pratisyenlere ağırlık

Toplum katılımı

Sektörler arası işbirliği

Geleneksel Hekimlik yerine

Çağdaş Hekimlik Sağlık hizmetlerinden yararlanmanın

insan hakkı olarak kabul edilmesi,

Sağlığı korumanın öncelik kazanması,

Toplum içinde hekime başvurmayan

hasta sayısının başvuranlardan çok oluşu ve

Kişilerin sağlık davranışlarını değiştirmeyi amaçlayan

sağlık eğitiminin hekimlikte çok önemli bir girişim

olduğunun anlaşılması

Temel sağlık hizmetleri birinci basamak sağlık hizmetleri

Nedir?

TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ (TSH) NEDİR ?

Bir toplumdaki birey ve ailelerin geneli tarafından kabul edilecek yollardan ,

onların tam olarak katılımlarıyla ve ülke ve toplumca karşılanabilir bir harcama karşılığında sunulan sağlık hizmetidir.

TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ (TSH):

1. TSH, sağlık hizmetlerinin genelini ilgilendiren bir görüştür ;

2. TSH, sağlık hizmetlerinin örgütlenmesinde anahtardır ;

3. TSH, sağlık hizmetlerinin ilk basamağıdır;

4. TSH, bir faaliyetler grubudur.

TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ (TSH):Örgütlenme ilkeleri:toplumun sağlık hizmetlerine katılımı,ekip hizmeti, en uç noktaya kadar hizmet götürülmesi, koruma-tedavi ve rehabilitasyon hizmetlerinin

entegrasyonu , hastaların kademeli sevki, sürekli hizmet, risk yaklaşımı, hizmet araştırmalarına önem verilmesi ve örgütlenmenin yerel koşullara uygun olması

TSH, hiçbir ülkenin vazgeçemeyeceği

sekiz temel işi kapsar: 1. Halkın sağlık eğitimi,2. Beslenme durumunun geliştirilmesi,3. Temiz su sağlanması,4. Ana-çocuk sağlığı ve aile planlaması,5. Başlıca bulaşıcı hastalıklara karşı aşılama,6. Yerel olarak sık görülen hastalıkların kontrolü,7. Sık görülen hastalıklar ve yaralanmaların uygun

tedavisi,8. Temel ilaçların sağlanması.

TSH : KAPSAM GENİŞLETİLİYOR !

Erken tanı programları Kanserler (Meme, serviks, prostat, akc)Hipertansiyon Diabetes

Koruyucu diş hekimliği programları Ağız hijyeni eğitimi,Ortodonti

Çevrenin düzenli olarak izlenmesiHava kirliliğiSu kirliliği

İşçi sağlığı hizmetleriOkul sağlığı hizmetleriEpidemiyolojik araştırmalar

Birinci Basamak Sağlık Hizmetlerinin Temel Özellikleri

ErişilebilirlikGereksinim duyulduğunda ilk başvuru yeri

KapsayıcılıkKoruyucu hizmetlerTedavi edici hizmetler

EşgüdümSüreklilik

Yalnızca hastalık sırasında değil, uzun erimli sağlık hizmeti.

Sağlık hizmeti sunumunda basamaklar arasındaki bazı farklar

Özellikler I.Basamak II. Ve III.Basamak

Hizmet sunulan kesim

- Sağlıklı kişiler- Hastalar

Hastalar

Başvuru Karmaşık Ne için başvurulduğu belli

Yaklaşım Bütüncül - Hastalık yönelimli- Uzmanlık alanı temelli

BİRİNCİ BASAMAK EKİBİTıbbi Paramedikal İdari Terapist Sosyal

Genel pratisyen

Halk sağlığı hemşiresi

Uygulama müdürü

Fizyoterapist Sosyal çalışma uzmanı

Diş hekimi Hemşire Danışma memuru

Yazı yazdırma terapisti

Toplum psikiyatristi

Toplum geriatrisyeni

Optisyen Yardımcı idari personel

Konuşma terapisti

Psikolog

Okul sağlık memuru

Ebe Sekreter Diyetisyen Hukukçu

Gezici sağlık izlemcisi

Evde sağlık yardımcısı

Eczacı

KANITA DAYALI TIP : TSH DAHA ETKİN

Birinci ile ikinci ve üçüncü basamak karşılaştırılıyor :

Hasta memnuniyetiMaliyet etkililikKalite ve hizmetin

verimliliğiHakkaniyet ve hizmete

erişimToplum sağlığı ve

toplam sağlık harcaması

Sağlık çıktıları, eşitlik , sağlık hizmetlerinden yararlanma , hasta memnuniyeti ve düşük maliyetli sağlık hizmeti güçlü bir birinci basamakla birliktedir.

Bulgular uzman sağlık hizmetinden, birinci basamak odaklı sağlık hizmetine yönelen sağlık politikalarını destekler niteliktedir. Bu yönelim kaliteyi olumsuz etkilememekte, ancak daha ucuza elde etmektedir.

WHO, 2004. What are the advantages and disadvantages of restructuring a health care system to be more focused on primary care services?

TSH İLE İLGİLİ KÜRESEL HEDEF :

“2010 yılına dek tüm insanlar yüksek yaşam niteliğine,

kapsamlı temel sağlık hizmetine ulaşmış olacaklardır.”

DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ “21. YÜZYILDA SAĞLIK HEDEFLERİ”

“SAĞLIK” İLE İLGİLİ YANITLANMASI GEREKEN SORULAR

“Sağlık” kavramı nasıl ele alınmalı?Sağlığın belirleyicileri nelerdir?Öncelik tedavi edici hizmetler mi,

koruyucu/geliştirici hizmetler mi?Hastalıkları önlemek için izlenmesi

gereken “bilimsel” yol nedir?

TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ (TSH):

Türkiye’de, birinci basamak sağlık hizmetleri

sağlık ocaklarında sunulmaktaydı. I.Basamak, aile hekimliği

muayenehanelerinde sunulmaya başlandı…