tórshavn · oktober 2011lur/gaard 2011_fiskivinnutingið...betri seint enn ongantíð....
TRANSCRIPT
-
Fiskivinnutingið 2011
HAVSTOVAN NR.: 11-08SMÁRIT
Tórshavn · Oktober 2011
Eilif Gaard
-
1
Fiskivinnutingið 2011
Norðurlandahúsið, 22. mars 2011
Framløgur og samandráttir
Tikið samanum: Eilif Gaard, Havstovan
-
2
-
3
Innihald
Inngangur 5
Skrá 7
Samandráttir av framløgum og orðaskiftum 9
Framløgur 18
-
4
-
5
Inngangur Treytirnar fyri fiskivinnuni eru í støðugari broyting, og umráðandi er, at partarnir, ið vara av okkara høvuðsvinnu, geva sær stundir at gera upp og skifta orð um gongdar leiðir frameftir. Hetta var endamálið við Fiskivinnutinginum 2011. Tað kann tykjast undranarvert, at slíkt fiskuvinnuting ikki hevur verið í Føroyum síðani 1980ini. Tó, betri seint enn ongantíð. Fiskivinnutingið var væl vitjað. 188 fólk, umboðandi allar tættir av vinnuni, umsiting, gransking og frá skúlum vóru møtt. Temaið á Fiskivinnutinginum var ”Burðardygg og lønandi fiskivinna”. Umboð fyri ymiskar partar av vinnuni, granskingarstovnar og onnur viðgjørdu hetta stóra evnið frá ymiskum sjónarhornum og orðaskifti, ið bæði var stýrt av blaðmanni og úr salinum, viðgjørdi evnið víðari. Í stýrisbólkinum, ið legði Fiskivinnutingið til rættis, vóru: Viberg Sørensen, Føroya Reiðarafelag Jan Højgaard, Føroya Fiskimannafelag Bjarni Arnason, P/F Nota Eilif Gaard, Havstovan Hjalti í Jákupsstovu samskipaði tiltakið. Fiskivinnugransking stuðlaði Fiskivinnutinginum fíggjarliga. Í hesum riti er tikið stutt samanum tað, ið fyrilestrahaldararnir søgdu og um luttøkuna úr salinum. Teir flestu fyrilestrahaldararnir brúktu harumframt myndir og talvur, og tær eru vístar aftast í ritinum.
-
6
-
7
Skrá
fyri Fiskivinnutingið Norðurlandahúsið, 22. mars 2011
830 ‐ 900 Skráseting 900 ‐ 910 Vælkomin – Jacob Vestergaard, landsstýrismaður
Hvussu verður fiskivinnan undir Føroyum burðardygg og lønandi? – Hvat heldur vinnan Orðstýrari: Eilif Gaard
910 ‐ 925 Viberg Sørensen, Reiðarafelagið 925 ‐ 940 Jan Højgaard, Føroya Fiskimannafelag 940 ‐ 955 Audunn Konráðsson, Meginfelag Útróðrarmanna 955 ‐ 1010 Marita Rasmussen, Vinnuhúsið 1025 ‐ 1100 Orðaskifti – Helgi Jacobsen, sjálvst. blaðmaður
1100 ‐ 1120 Kaffi
Kann fiskivinnan undir Føroyum gerast meira burðardygg og lønandi? Orðstýrari: Viberg Sørensen
1120 ‐ 1140 Petur Steingrund, Havstovan 1140 ‐ 1200 Bjarni Arnason, P/F Nota 1200 ‐ 1220 Mortan Johannesen, útróðrarmaður
1220 ‐ 1300 Miðmáli
Hvussu kundi tað verið? Orðstýrari: Bjarni Arnason
1300 ‐ 1320 Herman Oskarson, Hagstovan 1320 ‐ 1340 John Rajani, Felagið Peningastovnar 1340 ‐ 1400 Eilif Gaard, Havstovan 1400 ‐ 1420 Jákup Poulsen, Sp/f Inspect
1420 ‐ 1440 Kaffi
Viðkomandi mál Orðstýrari: Jan Højgaard
1440 ‐ 1500 Tilfeingisrenta og tilfeingisgjald – Jóannes Jacobsen 1500 ‐ 1520 Hvussu verður í 2018? – Hjalmar Hansen
Orðaskifti Orðstýrari: Hjalti í Jákupsstovu
1520 – 1700 Orðið er frítt 1700 Endi
-
8
-
9
Samandráttir av framløgum og orðaskiftum Jacob Vestergaard, landsstýrismaður Landsstýrismaðurin bjóðaði vælkomin. Í samgonguskjalinum frá september 2008 er m.a. staðfest, at allar tilfeingisvinnur skulu vera lívfrøðiliga, fíggjarliga og umhvørvisliga burðardyggar og geva størst møguligt búskaparligt avkast. Í sama skjali verður somuleiðis staðfest, at umráðandi er at menna samstarv og forstáilsi ímillum vinnu og serfrøði. Við grundfesti í hesum fegnaðist landsstýrismaðurin at standa fyri innleiðsluni av Fiskivinnutinginum 2011, ið er tað fyrsta av sínum slagi í mong ár. Júst eitt fiskivinnuting sum hetta birtir undir og eggjar til samstarv og forstáilsi ímillum ymisku partarnar av vinnuni. Samstarv og viðgerð av ymiskum sjónarmiðum er fyrsta fyritreyt fyri tillagingum av vinnuni. Eitt tað fremsta eyðkenni av okkara fiskivinnu er, at hon hvílir á einum grundvølli, sum er í støðugari broyting. Tí mugu vit viðurkenna, at dagføringar og tillagingar eru ein áhaldandi tørvur og eitt krav, bæði til vinnu, serfrøði og myndugleikarnar. Vit eiga tí ikki at tulka neyðugar tillagingar sum ein trupulleika, men heldur sum eina sjálvsagda avbjóðing, sum vit øll møta við dirvi og dugnaskapi. Landsstýrismaðurin vónaði, at Fiskivinnutingið fór at kasta ljós á fleiri átøk og møguleikar, sum vinna, serfrøði og myndugleikar kunnu taka til sín. Burðardygd er ein læra, ið vit byggja land okkara á, soleiðis at vit gagnnýta tilfeingi okkara við hægstu úrtøku fyri eyga, samstundis sum sama tilfeingi tryggjar eftirkomarum okkara haldgott grundarlag. Landsstýsissmaðurin takkaði fyriskiparunum fyri, at teir høvdu tikið stig til tiltakið og ynskti øllum, sum vóru møtt, vælkomin á Fiskivinnutingið. Viberg Sørensen, Føroya Reiðarafelag Talið av fiski er avmarkað og umráðadi er at fáa sum mest burturúr hesum avmarkaða tali. Reiðarafelagið vísti á tey stór virðini, sum fara fyri skeyti, um smáur fiskur verður veiddur. Bæði vektirnar og kiloprísir eru minni, enn tey kundu verið, um tann veiddi fiskurin var størri. T.d . vigar toskur 5 umleið 0,3‐1 kg, toskur 3 vigar 3‐4 kg og toskur 1 vigar meira enn 7 kg. Hóast kiloprísirnir skifta frá tíð til aðra, gevur størri fiskur altíð væl betri prís enn smærri fiskur. Tískil fáa summir skipabólk stykkjaprís, ið eru upp til 4‐5 ferðir størri enn aðrir bólkar. Her fara heilt stórar upphæddir fyri skeyti. Reiðarafelagið metir, at vit høvdu fingið 100 til 200 milliónir burtur úr toskastovninum um árið, um vit ikki troyttu smáfiskin so hart, sum vit gera nú. Tá er ikki tikið við, at stórur partur av tí smáa fiskinum, sum verður veiddur, hevur ikki fingið høvi at gýta. Afturat hesum koma onnur fiskasløg.
-
10
Jan Højgaard, Føroya Fiskimannafelag Jan Højgaard fegnast um viljan til samstarv og øktu virðingina partanna millum, soleiðis at vitanin sum fiskimenn hava, kann byggja uppundir vitanina, sum fiskifrøðingarnir koma við. Vitan legst afturat alla tíðina og skal brúkast í arbeiðinum fyri burðardyggari fiskivinnu. Hann hugleiddi um skipanina við ráðgeving til løgtingið og legði dent á, at ráðgevingin er álítandi, og at betri samljóð er ímillum ráðgevingina frá Havstovuni og Fiskidaganevndini, og spurdi, um tíðin ikki er komin at geva myndugleikunum eina ráðgeving. Hann eftirlýsti tættari samstarv ímillum partarnar, soleiðis at man fær tosa seg á beint, og latið myndugleikunum eittans tilmæli. Auðunn Konráðsson, Meginfelag Útróðrarmanna Í Barentshavinum hevur man yvirfiskað toskastovnin við 2,6 mill. tonsum tilsamans í mun til ráðgevingina. Hann vísti á, at fiskiskapurin næstan konsekvent hevur verið framman fyri ráðgevingina. Í Íslandi var toskafiskiskapurin uml. 400 tús tons í 1950unum til 1970ini. Men eftir at reguleringar byrjaðu, er fiskiskapurin støðugt minkaður. Síðani fyrru helvt av 1980unum hevur man fylgt ráðgevingini, og samstundis er fiskiskapurin minkaður og er í dag uml. 180 tús tons. Tað, fiskifrøðingarnir lovaðu, hevur ikki hildið, og Auðunn ávaraði ímóti at hella seg ov nógv til útrokningar og framskrivingar. Hann vísti á, at tað er trupult at siga, hvat er burðardygt og hvat ikki er burðardygt og eftirlýsti vitan um hvat hendir, tá man minkar nógv um fiskiskap og verjir ungfiskin. Í hesum sambandi eftirlýsti hann størri vitan um føðiviðurskifti, berievni og kannibalismu. Hann eftirlýsti eisini størri játtan til lívfrøðiligar kanningar, heldur enn til umsiting av fiskastovnunum hvør sær. Vit mugu miða ímóti einari langtíðar javnvág, heldur enn at reagera í óðum verkum uppá broytingar eftir stuttari tíð. Hetta gevur misljóð innanlands og hevur eisini týdning í sambandi við góðkenning av burðardyggum fiskiskapi uttanlands. Marita Rasmussen, Vinnuhúsið Eingin fiskivinnupolitikkur er orðaður síðani 2001, og tørvur er á einaum uppdateraðum fiskivinnupolitikki. Politiskt hendir einki uttan viðlíkahald av einari skipan, sum ikki virkar. Serliga tørvar ein strategi um fiskiídnaðin, hvussu hann skal skipast, og hvussu man ger tað skilabest. Samstundis situr vinnan og bíðar. Fyrsta treyt fyri at skapa fortreytir fyri lønandi rakstri av vinnuni á sjógvi og landi er at stilla fiskidagarnar í mun til fiskifrøðiligu ráðgevingina og at verja smáfiskin. Stuðulsskipanirnar eru við til at halda yvirkapasitetinum uppi og avlagar kappingina við aðrar vinnur. Marita samanbar við alivinnuna. Stórar og svárar avgerðir blivu tiknar, ið gjørdu, at flestu alibrúk lógu eftirá. Men úrslitið gjørdis samstundis, at vinnan gjørdist lívfrøðiliga og fíggjarliga sterkari. Tað
-
11
sama er neyðugt í fiskivinnuni. Svárar avgerðir skulu til, og tá kann man koma út hinumegin við betri úrsliti. Hennara boðskapur um, hvat skal til í fiskivinnuni er, i) At tilfeingið verður umsitið burðardygt, t.v.s at fiskidagatalið verður umsitið í
mun til lívfrøðiligu ráðgevingina, og at smáfiskur verður vardur enn meira. ii) At stuðulsskipanir verða burturbeindar. Hesar eru skattalætti til sjófólk og
fiskavirkisskipanin. Orðaskifti millum vinnuumboðini og Helga Jacobsen, blaðmann. Hvussu koma vit nærri málinum um tillaging og dagføring, ímóti burðardyggari og lønandi fiskivinnu? Viberg: Vísti á, at fiskiflotin er minkaður heilt munandi tey seinnu árini. Serliga er línuflotin og talið av lemmatrolarum minkað nógv. Hvørt minkingin er nóg stór, er torført at siga. Jan: Skuldarbyrðan hjá skipunum er ov stór. Skipini eru keypt ov dýrt og ofta eru dagar keyptir dýrt. Hetta darvar rakstrinum almikið. Audunn: Vinnan er í einari tillaging av sær sjálvari, og fiskiflotin er minkaður munandi seinnu árini. Viðv. smáfiski: Sum er, roynir bólkur 5 nátúrliga, har smáur fiskur er. Um hann ikki skal royna, har smáfiskur er, má hann sleppa at royna á øðrum leiðum. Marita: Neyðugt er, at man samlar eitt forum við umboðum fyri fiskivinnuna og setir sær nøkur mál yvir nøkur ár, hvussu vit gera neyðugar tillagingar, soleiðis at meira fæst burturúr fíggjarliga og soleiðis at vinnan fær besta og javnasta tilfeingið. Kapping í vinnuni Viberg: Ov lítið frælsi er í vinnuni til at leggja sín rakstur til rættis. Fingu skipini loyvi at landa uttanlands, høvdu vit fingið størri dynamikk og størri kapping. Hann óttaðist ikki fyri, at stórar nøgdur av fiski høvdu blivið landað uttanlands fyri tað. Jan minti á, at nógv lokalsamfeløg eru sera nógv tengd at fiskivinnuni. Tað má havast i huga. Audunn: Ávaraði ímóti at brúka ta íslendsku skipanina. Hetta hevði gjørt, at nógv minni av fiski hevði komið upp á land. Stór skuld er upparbeidd, smábátafiskiskapurin er minkaður nógv, og virksemið er nógv savnað. Hetta er ikki sosialt burðardygt. Umsitingarlig burðardygd. Skulu vit hava ein óheftan stovn at umsita fiskivinnuni? Maria: Lurtið eftir fiskifrøðini. Vit fáa helst færri fiskiskip, men vit fáa eina meira lønandi fiskivinnu.
-
12
Viberg vísti á, at Føroyar hóast alt hava eina góða skipan. Føroyar eru eitt land, ið er so nógv tengt at fiskivinnuni og eru munandi longri frammi ímóti einari burðardyggari fiskivinnuni enn londini rundanum okkum. Vit kunnu ikki annað. Náttúran gevur altíð sveigg í fiskiskapinum, men vit mugu duga at leggja fiskiskapin soleiðis til rættis, at vit minimera hesi sveiggjini. Marita: Tað er ikki sjálv fiskidagaskipanin, ið tað er galið við. Skipanin hevur styrkir og veikleikar, eins og aðrar skipanir. Tað eru tey, ið umsita skipanina, ið eru avgerandi. Vit mugu vera vakin yvirfyri veikleikunum og gera tað við veikleikarnar, sum skal til. Hvat eigur at verða gjørt nú? Samanumtikið vístu vinnuumboðini á, at vinnan og fiskifrøðin mugu seta seg saman og kjakast um loysnir. Samskiftið ímillum vinnu og fiskifrøði er gott, og tað gevur grundarlag fyri loysnum. Petur Steingrund, Havstovan Minni og minni er av toski og hýsu. Merkingar vísa, at minni enn 1% ferðast úr føroyskum øki, so eingin vandi er fyri at missa fiskin av teirri orsøk, og tá kunnu vit leggja okkum eftir at umsita tað tilfeingið, sum vit hava. Tað er serliga tilgongdin, ið ávirkar stovnsstøddina, og hon er sera ójøvn frá ári til annað. Afturlýtandi sæst, at tilgongdin er bæði tengd at náttúruviðurskiftunum og at, hvussu nógv er av toski frammanundan. Við somu náttúruviðurskiftum fæst besta tilgongdin, um toskastovnurin er ímillum 80 tús og 120 tús tons. Við miðal náttúruviðurskiftum fæst tann besta langtíðarveiðan av toski, um veiðitrýstið verður minkað við umleið 35% av miðal veiðitrýstinum í 1997‐2006. Um veiðiorkan verður minkað við hesum 35%, verður minni veitt trý tey fyrstu árini, men eftir seks árum er alt vunnið innaftur, og eftir tað verður meira til øll! Bjarni Arnason, P/F Nota Eitt yvirlit bleiv víst yvir skip, størri enn 100 tons (línu‐ og garnaskip) og maskinorku størri enn 400 hk (trolarar) fyri tey seinastu 10 árini. Undantikið pelagisku skipini og verksmiðjutrolarar, er flotin blivin eldri og eldri. Miðalaldurin fyri allan flotan er í hesum 10 ára skeiðinum øktur frá 23 árum til 28 ár. Hetta er tekin um, at meginparturin av fiskiflotanum klárar ikki at endurnýggja seg. Fjarfiskiflotin og tann pelagiski flotin klára seg munandi betur enn flotin, ið roynir eftir botnfiski undir Føroyum. Samlaða talið av ársverkum í fiskiflotanum er minkað við uml. 300, frá knapt 1200 í 2000 til knapt 900 í 2009. Línuskipini er tann bólkurin, ið hevur flest ársverk (uml. 250). Samlaða skuldin í flotanum er økt nógv seinastu seinastu árini. Í tíðarskeiðinum 1996 til 2009 hækkaði skuldin úr 732 millónir upp í 1939 milliónir. Støðan hjá botnfiskaflotanum undir Føroyum
-
13
er generelt vánalig, serliga fyri lemmatrolararnar, línuskipini og garnaskipini, meðan partrolarar sum bólkur klárar seg heldur frægari. Samanlagt er avkastið fyri fiskiflotan negativt, og hevur verið tað tey seinastu árini. Avkastið hevur verið fall tey seinstu 10 árini, undantikið í 2005 og 2006. Býtt sundir í skipabólkar, klárar heimaflotin seg illa, meðan pelagiski flotin og verksmiðjutrolararnir hava betri úrslit. Mortan Johannesen, útróðrarmaður Greiddi frá sínum nógvu royndum sum aktivur sjómaður. Hann legði fyri við lønsemi í fiskivinnuni og kom serliga inn á prís fyri góðsku. Trupult er at fáa betri prís fyri góðsku í Føroyum, og hann spurdi, hví so er. Hann greiddi harumframt frá egnum royndum við at lata fiskin í ísvatn umborð og kryvja í landi. Hetta gav stak góðan fisk og hann skeyt upp, at meira fer at blíva gjørt við tað. Ein annar fyrimunur er, at innvølir, livrar, rogn og sil koma lættari til høldar. Tilfeingið er avmarkað, og tí ræður um at fáa alt til høldar í bestu góðsku og til ein marknað og prís, ið virðismetir góðsku. Í orðaskiftinum eftir framløgurnar bleiv tikið í aftur trupulleikan, at tað fæst ikki besti prísur fyri bestu góðsku. Nógv bleiv kjakast um hetta evni. Hetta er ein stórur trupulleiki, ið má loysast. Herman Oskarsson, Hagstovan Útflutningurin av fiskavørum vaks frá 94 milliónir kr í 1960 til 3,2 milliardir í 2002. Síðan er hann minkaður nakað og var í 2010 uml. 2,7 milliardir. Umroknað til 1960‐virði hevur útflutingurin í 2003 verið 361 milliónir kr. Í tíðarskeiðinum 1960 til 1985 var ein týðiligur vøkstur í útflutningi pr. íbúgva, men síðani er einki hent. Í tíðarskeiðinum 1960 til 1975 vaks útflutningurin pr. íbúgva við 5,2% um árið. Í tíðarskeiðinum vaks hann 2,7% og síðani 1997 er hann minkaður 1,8% um árið. Býtt upp á hvønn arbeiðara í vinnuni, hevur verið ein samlaður vøkstur uppá 3,6% um árið yvir alt tíðarskeiðið síðani 1960. Men meðan vøksturin í tíðarskeiðinum 1960‐1975 í miðal var 7,1% um árið, hevur hann bert verið 0,8% um árið síðani 1997. Her er sostatt næstan ein stagnatión í produktivitetinum pr. arbeiðara (umframt at samlaða útflutningsvirðið er minkað ógvisliga). Vit tykjast fyri fleiri árum síðani at hava nátt evstamarkinum fyri úrtøku úr havinum. Tað verður tungt at vinda meira burturúr, tó tað helst er gjørligt. John Rajani, Felagið Peningastovnar Fyri íleggjarnar er føroyska fiskivinnan eitt áhugavert tilfeingi. Eftirspurningurin er vaksandi, sjógvurin er reinur, og førleikin, royndirnar og starvfólkatilfeingið eru til staðar. Eingin ivi er um, at
-
14
møguleikar eru at vinna pening. Men samstundis eru váðarnir ov stórir í mun til lønsemið. Hetta ger, at fiskivinnan er trupul at fíggja. Marknaðarváðarnir eru stórir við skiftandi prísum á heimsmarknaðinum. Lívfrøðiligu váðarnir eru stórir. Við betri umsiting av tilfeinginum kunnu vit helst minka munandi um hendan váðan. Rakstrarligu váðarnir eru fleiri. Prísin á olju og rentustøði kunnu vit ikki gera so nógv við, men vit kunnu geva vinnuni munandi betri karmar, so hon kann tillaga seg og gerast meira lønandi. Politiski váðin er í løtuni so stórur, at tað er ikki hugsingur um at fara undir at fíggja størri og betri skip. Niðurstøðan er tí, at fiskivinnan í dag er ikki serliga áhugaverd fyri pengastovnarnar at fíggja. Vinnan má vita, hvat støðan verður eftir 1. januar 2018. Umsitingin av tilfeinginum eigur altíð at skipast soleiðis, at hon er burðardygg, Karmarnir hjá vinnuni mugu gerast minni avmarkandi (søla uttanlands, útlendskir eigarar, virking umborð v.m.) Reiðarí eiga at hava møguleika at veðseta síni fiskirættindi. Felagið Peningastovnar mælir til eina størri liberalisering av lóggávuni, m.a. við møguleikum fyri størri eindum, meira samstarv við útlendsk feløg og meira virking umborð. Eilif Gaard, Havstovan Eilif Gaard greiddi frá um lívfrøðiligu og vinnuligu fortreytirnar fyri at troyta tilfeingið burðardygt og skeyt upp ein leist fyri umsiting. Tilfeingið má til eina og hvørja tíð troytast innan fyri teir karmar, sum náttúran setir. Tó ber til, við góðari vitan um náttúruviðurskiftini, innan fyri náttúrugivnu karmarnar at ávirka, hvussu nógv fæst burturúr náttúrligu framleiðsluni. Havstovan er rættiliga væl fyri, viðvíkjandi førleika at taka inn vistfrøðiligu karmarnar í ráðgevingina um, hvussu tilfeingið best kann troytast. Tó neyðugt er við enn størri vitan, skal vistskipanin brúkast til fulnar. Málið er at gera vistfrøðiligt modell fyri landgrunnin, ið skal geva amboð at optimera úrtøkuna. Hóast samlaða fiskidagatalið er minkað síðan fiskidagaskipanin bleiv sett í verk, sæst gongdin ikki aftur í minkaðum veiðitrýsti. Bæði fyri tosk, hýsu og upsa er tað framvegis ov høgt, og frá vinniligum sjónarhorni er tann samlaði veiðikapasiteturin ov stórur. Skotið bleiv upp at broyta tilmælið til myndugleikarnar soleiðis, at Løgtingið ger rammulógina, ið tekur støði í lívfrøðiligari, fíggjarligari og samfelagsliga burðardyggari nýtslu av tilfeinginum, og at umsitingin annars verður flutt til Landsstýrismannin í fiskivinnumálum. Landsstýrismaðurin fær eitt heildartilmæli at taka støðu til, ið tekur støði í teimum lívfrøðiligu og búskaparligu fortreytunum og sum eisini tekur vinnulig og samfelagslig atlit. Ein leistur kundi verið, at Havstovan ger eina statusfrágreiðing og eitt lívfrøðiligt tilmæli, ið bæði byggir á fiskastovnarnar og teir lívfrøðiligu
-
15
karmarnar. Ein nevnd, ið er sett saman av umboðum fyri umsitingina (Fiskimálaráðið), lívfrøði (Havstovan), fiskivinnuna og búskaparligari og samfelagsligari ekspertisu ger eitt heildartilmæli, við støði í tí lívfrøðiliga tilmælinum, vinnuligum og búskaparligum fortreytum og tekur samfelagslig atlit. Landsstýrismaðurin tekur síðan støðu til tilmælið og ásetir við kunngerð reguleringar fyri komandi fiskiár. Jákup Poulsen, Sp/f Inspect Góðskan á føroyskum saltfiski er ikki broytt tey seinastu árini, meðan tann íslendski saltfiskurin er batnaður. Tí eru teirra prísir nú betri enn teir føroysku. Umframt at góðskuflokkingin (og harvið prísurin) eru ov vánalig, verða umleið 5% av ráfiskinum burturbeind, annaðhvørt við fráskurði í reinskeringini ella við at fiskurin als ikki kann nýtast. Hetta svarar í nøgd til umleið 600 tons av liðugtvøru, ella 33 treylarar av liðugt pakkaðum saltfiski. Samanlagt, íroknað hægri prís vegna góðskubetran, hægri úrtøku og arbeiðsløn til reinskering kundu vit fingið umleið 90 milliónir um árið meira burtur úr saltfiskinum, enn vit fáa í dag. Jákup Poulsen eftirlýsti einari hugburðsbroyting, soleiðis at tað í øllum liðum verður hugsað meira um brúkaran. Størsti trupulleikin er góðskan á tí landaða fiskinum. Hetta ger, at stórar upphæddir fara fyri skeyti. Í seinasta enda verður hesin missur fluttur heilt til skipini. Blóðging, útbløðing og hagreiðing annars umborð má betrast. Harumframt ávirka túralongdirnar í stóran mun. Dygdin á fiskinum versnar serliga nógv, aftan á at ein vika er gingin, eftir at hann er veiddur. Eftir hesum hevði verið skilagott, at fiskitúrarnir ikki vóru longri enn ein vika. Tilfeingisrenta og tilfeingisgjald ‐ Jóannes Jacobsen Jóannes Jacobsen greiddi frá muninum millum tilfeingisrentu og tilfeingisgjald. Tilfeingisrenta er avreiðingarvirðið við best hugsandi umstøðum, frádrigið avlop og kostnaðir, sum best hugsandi fiskifloti hevur av at heinta hetta avreiðingarvirðið. Orði ”renta” er helst umsett beinleiðis úr tí enska ”rent”, ið merkir leiga. Tað átti helst at verið kallað ”tilfeingisleiga”. Tilfeingisrenta sigur sostatt, hvussu fíggjarliga støðan hevði verið undir optimalum umstøðum. Tilfeingisgjald er avreiðingarvirðið við verandi stovnsrøkt frádrigið avlop og kostnaðir, sum verandi fiskifloti hevur av at heinta hetta avreiðingarvirðið. Tann parturin av tilfeingisrentuni, sum eigarin í praksis fær til høldar undir verandi umstøðum. Munurin millum tilfeingisrentu og tilfeingisgjald verður sostatt avgjørdur av i) hvussu nær avreiðingarvirðið er mestamarkinum og ii) hvussu nær kostnaðirnir í fiskiflotanum, sæð undir einum, eru minstamarkinum. Spurningurin eigur altíð at vera, hvussu vit fáa størsta tilfeingisgjaldið burturúr tilfeinginum, heldur enn hvussu stórt søluvirði.
-
16
Eigarin av tilfeinginum hevur stóra ávirkan á, hvussu tilfeingisrentan verður býtt ímillum rakstrarútreiðslur og tilfeingisgjald. Eitt uppskot er, at ein óheftur stovnur umsitir tilfeingið við tí máli, at mest avkast verður til eigaran (Føroya fólk). Hvussu verður í 2018? ‐ Hjalmar Hansen Í lógini um vinnuliga fiskiskap er ein tvístreingjað loyvisskipan. Veiðiloyvið gevur skipinum atgongd til at fiska, meðan fiskiloyvið sigur, hvat og hvussu nógv skipið kann fiska. Veiðiloyvini hava einki áramál, meðan fiskiloyvini koyra í dag eftir 10 rullandi árum. Politisk avgerð er tikin um, at hin 1. januar 2018 verða øll loyvi og øll rættindi uppsøgd. Til ta tíð má ein yvirordnað avgerð takast um, hvat vit vilja: er tað Økismenning, virksemi kring ella størst búskaparligt avkast? Tað tænir okkum øllum best, at tann raðfestingin verður gjørd. Hvussu áseta vit fiskirættindi? Avgerðin má liggja á einum øðrum staði enn løgtinginum. Eitt uppskot kundi verið at tað liggur hjá landsstýrismanninum. Eitt annað, at tað kundi verið ein óheftur stovnur. Annað, ið má viðgerast, er fiskiorka. Hvussu máta vit fiskiorku, herundir tær broytingar ið eru, tá skip verða skift út? Hvat skal so henda eftir 2018? Lógarteksturin leggur mest upp til, at einki skal henda, og hetta er tað mest sannlíka. So leingi loyvishavarar uppfylla tær treytir, ið lógin ásetur, og kunnu teir halda fram. Ein løgfrøðiligur spurningur er, um grein 7 og 13 í lógini geva grundarlag fyri at býta fiskirættindini øðrvísi. Hóast veiðiloyvið verður endurnýggjað og eigarin hevur uppfylgt tær treytirnar, sum annars er, kunnu vit so býta rættindini at fiska øðrvísi? Orðingarnar í greinunum geva helst luttakaurunum i vinnuni grundarlag at halda, at so leingi treytirnar eru uppfyltar, so verða veiðiloyvi og fiskiloyvi endurnýggjað. Sostatt er neyðugt greitt at fáa staðfest, at tað ikki er nakar automatikkur at fáa endurnýggjað rættindini. Í hesum sambandi varð víst á, at vinnan átti at verið meira sjónlig við grundgevingum av, hvønn týdning tað hevur at hava hesi rættindini. Tá tosað verður um fiskirættindamarknað, verður ofta fokuserað uppá avkast (í landskassan). Tað primera máli við einum rættindamarknaði má vera at optimera vinnuna. Vit kundu sett okkum spurningin, at um tað var ein reiðari, ið skuldi umsitið alt tilfeingið, hvussu hevði hann so skipað sin fiskiskap? Eitt dømi er skeljavinnan. Partvís eisini gulllaksafiskiskapurin, ið er avmarkaður við tali av loyvum, og annars er tað stórt sæð upp til vinnuna sjálva at skipa sín fiskiskap. Kann hesin leisturin yvirførast til aðrar partar av vinnuni? Tá tað kemur til loyvisskipanina og hvat skal henda eftir 1. januar 2018, leggur lógin upp til,at so leingi núverandi loyvishavarar uppfylla tær treytir, ið lógin ásetur, koma teir framvegis at hava síni rættindi. Um broytingar henda, mugu nýggjar rammur gerast, ið seta upp, hvat kann gerast, alt eftir hvat mál vit vilja røkka.
-
17
Orðaskifti í salinum Eftir framløgurnar, var orðið frítt og nógv orðaskifti fór fram. Fleiri áhugaverd evni blivu umrødd, men tað evnið, ið mest orðaskifti var um, var trupulleikin við at ov lítið samband er ímillum fiskagóðsku og fiskaprís. Sum nevnt bleiv í framløguni um saltfisk fyrr á degnum, er ójøvn góðska á fiskinum ein álvarsligur trupulleiki, ið kostar vinnuni og samfelagnum stórar upphæddir. Luttararnir sóknast eftir orsøkum til, hví tað er so trupult at fáa prís fyri góðsku og hvat kann gerast fyri at bøta um trupulleikan. Góðsa fyri prís er ein avgerandi motivatión í arbeiðinum umborð fyri góðari og javnari góðsku. Hetta lá frammarlaga hjá luttakarunum og eigur at takast upp til neyvari viðgerð, við tí endamáli at koma við ítøkiligum uppskotum til, hvussu trupulleikin kann loysast.
-
18
Framløgur
-
Toskaveiðan seinastu 5 áriniToskaveiðan seinastu 5 áriniHvat hevur fiskatalið og miðalprísur verið fyri hvønn bólkin?
Útgangsstøði er miðal kg Pr stødd:Fortreytir:
Toskur 1 - kg. 7+ settur til kg. 8 ímeðalToskur 2 - kg 4 til 7 settur til kg 5 5 ímeðal
Útgangsstøði er miðal kg. Pr. stødd:
Toskur 2 - kg. 4 til 7 settur til kg. 5,5 ímeðalToskur 3 - kg. 2 til 4 settur til kg. 3 ímeðalToskur 4 - kg. 1 til 2 settur til kg. 1,5 ímeðalToskur 5 - kg. 0,3 til 1 settur til kg. 0,65 ímeðal
22-03-2011 Framløga á Fiskivinnutinginum 2011 1
-
Stk% av tali á kr. kr. Íalt
% av virði
% munur
2 006 208 7% 59 118 129 710 12% 5%Lemmatrolarar 2.006.208 7% 59 118.129.710 12% 5%
r 1.827.440 6% 48 87.204.874 9% 2%6 398 787 23% 54 348 101 339 35% 12%
Lemmatrolarar
Partrolarar
Línuskip 6.398.787 23% 54 348.101.339 35% 12%
74.211 0,3% 100 7.444.894 0,7% 0%
íalt 10.306.645 36% 54 560.880.817 56% 20%Garnaskip
íalt 10.306.645 36% 54 560.880.817 56% 20%
1.628.952 6% 25 40.861.321 4% -2%Útróðrabátar40-110 BRT
3.616.881 13% 25 88.980.708 9% -4%
2.503.190 9% 29 71.823.005 7% -2%
Útróðrabátar15-40 BRT
Trolbátar
íalt 7.749.024 27% 26 201.665.034 20% -7%
ÚtróðrabátarBólkur 5A
6.745.131 24% 24 163.957.377 16% -7%
3.583.054 13% 21 76.891.184 8% -5%
í lt 10 328 185 36% 23 240 848 561 24% 12%
Bólkur 5A
ÚtróðrabátarBólkur 5B
Framløga á Fiskivinnutinginum 2011
2
íalt 10.328.185 36% 23 240.848.561 24% -12%
Íalt fyri allar 28.383.854 100% 35 1.003.394.412 100%
-
22-03-2011 Framløga á Fiskivinnutinginum 2011
3
-
Meginfelag Útróðrarmanna
Góðan dagin
Auðunn KonráðssonAuðunn Konráðsson
Formaður í Meginfelag Útróðarmanna
-
Meginfelag Útróðrarmanna
Hvat er burðardygg fiskiveiða ?Hvat er burðardygg fiskiveiða ?
-
Meginfelag Útróðrarmanna
Lívfrøðiliga
Búskaparligap g
S i ltSosialt
-
Meginfelag Útróðrarmanna
Toskaveiðan undir Føroyum 1971‐2010
40000
45000
25000
30000
35000
10000
15000
20000
0
5000
10000
1971 1973 1975 1977 1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009
-
Meginfelag Útróðrarmanna
Veiða og Ráðgeving í Barentshavinum 1986 ‐ 2011
-
Meginfelag Útróðrarmanna
Gýtingarstovnur og tilgongd Ísland 1955 ‐2003
-
Meginfelag Útróðrarmanna
Veiða eftir toski Ísland 1945 ‐2006
-
Meginfelag Útróðrarmanna
Vekt eftir aldri á toski Ísland 1976 ‐1983
-
Meginfelag Útróðrarmanna
Takk fyri
-
Hvussu verður fiskivinnan undir Hvussu verður fiskivinnan undir Føroyum burðardygg og lønandi?
Framløga á Fiskivinnutingi
22 201122. mars 2011
Marita Rasmussen, stjóri
-
Hvat vilja vit við føroyskari fiskivinnu?Hvat vilja vit við føroyskari fiskivinnu?
Er nakar fiskivinnupolitikkur í Føroyum? Er nøkur ætlan gjørd fyri at fáa fiskivinnuna lønandi ?
Politiskt hendir einki uttan viðlíkahald av einari skipan, sum ikki virkar
Vinnan situr á garðinum og bíðarg g
Fiskivinnupolitikkur fyri vinnuna á sjógvi og landi manglar!
-
Hvussu fáa vit burðardygga og lønandi vinnu?Hvussu fáa vit burðardygga og lønandi vinnu?
Politiska og vinnuliga semju
Um at skapa fortreytir fyri lønandi rakstri av vinnuni á sjógvi og landi
Hetta er alneyðugt
Øll vita, at føroyska fiskivinnan ikki kastar pening av sær
Hetta verður staðfest ár undan ári uttan at nakað verður gjørt við h tthetta
-
Fortreytir fyri lønsamari fiskivinnuFortreytir fyri lønsamari fiskivinnu
At tilfeingið verður røkt - lívfrøðiliga burðardygt
Fiskidagatalið stillast í mun til fiskifrøðiligu ráðgevingina
Verja smáfiskin
So fáa vit:
So javna árliga úrtøku sum gjørligt
Atgongd til best gjaldandi marknaðirnar
Eina fíggjarliga burðardygga fiskivinnu
Sum fær endurnýggjað seg
Og ment seg til framtíðar avbjóðingar
-
Fortreytir - framhaldFortreytir framhald
Studningsskipanir
Studningsskipanirnar upprætthalda ov stóran kapasitet í vinnuni á sjógvi og á landi
Skattalættin til sjófólk og fiskavirkisskipanin
Viðvirkandi til, at tilfeingið verður ov hart troytt
Avlaga kappingina millum vinnugreinar
-
Hetta er gjørt fyrr fyri aðrar vinnurHetta er gjørt fyrr fyri aðrar vinnur
Ídnaðurin fyrst í 1990’unum
Handilsavtala við ES – handilsforðingar burturbeindar
Studningsskipanir avtiknar í Føroyum
Smáídnaður í Føroyum lá eftiráy
Hví gjørdi man hetta?
Tí man vildi tryggja fiskivinnuni best møguliga atgongd til marknaðin
Alivinnan fyrst í hesum árhundraðinum
Lágir marknaðarprísir og stórir trupulleikar við sjúkuLágir marknaðarprísir og stórir trupulleikar við sjúku
Heimsins strangasta heilsufrøðiliga regluverk
Nógvir aktørar í alivinnuni lógu eftirá
-
Hvat skal gerast?Hvat skal gerast?
Tað krevst politiskur og vinnuligur vilji til broytingar í fiskivinnuni
Okkara boð:Okkara boð:
Umsitingin av tilfeinginum má gerast burðardygg
Studningsskipaninar mugu burturbeinast
-
Burðardyggur fiskiskapurBurðardyggur fiskiskapur
Petur SteingrundFiskivinnutingið 22/3-2011
-
Avbjóðingar
• Fiskiskapur er týdningarmesta grundarlagið undir føroyska samfelagnumg
• Minni og minni av toski og hýsuH fá fi ki k i b ð d ?• Hvussu fáa fiskiskapin burðardyggan?
-
Føroyski toskurin í 100 ár
960
1080
1200
ours
)
180
202.5
225
dd eiða
200.000 t
600
720
840
960
wle
r CPU
Eon
tonn
-ho
112 5
135
157.5
180
r lan
ding
sd
tonn
es)
ovns
stød
d el
la v
eto
ns)Stovnsstødd
360
480
600
Brit
ish
traw
es p
er m
illio
67.5
90
112.5
Bio
mas
s or
(thou
sand
fyri
sto
nsst
ødd
(‘00
0 t
0
120
240
B(to
nne
0
22.5
45
B
Vís
ital
Stov
n
Veiða0 1906
1916
1926
1936
1946
1956
1966
1976
1986
1996
2006
Year
0V
Ár CPUE Biomass of age 3+ Landings
Frá ICES (2009)6.000 t 40.000 t
-
“Fiskur hevur stert”
FøroyarNoreg
Ísland Fiska sum mest!
-
Fyri tosk og hýsu undir Føroyum:Ferðing minni enn 1%
“Fiskur hevur stert”Ferðing minni enn 1%
FøroyarNoreg
Ísland Fiska sum mest!
-
“Fiskur hevur IKKI stert”
FøroyarNoreg
Varsemi at fiskaÍsland
Varsemi at fiska
-
Tilgongd
2004: 3 milliónir 1984: 48 milliónir
-
Tilgongd
5 10 15 20 20 20 10 5 mill.
2020
40
60Stovnur í
80
100
2009
100
120Stovnsstødd
= 10 túsund tons av toski= 5 millionir smáfiskar 140.000 t
-
Tilgongd
5 10 15 20 20 20 10 5 mill.
2020
40
60Stovnur í
80
100
2009
100
120Stovnsstødd Best!
= 10 túsund tons av toski= 5 millionir smáfiskar 140.000 t
-
Hvør er størsta lang tíðarHvør er størsta lang-tíðar veiða?veiða?
• 3 góð gróðrarár med 7 ára millumbili• Fiskideyðin er stórur, tá toskurin veksur
seint og øvugtseint og øvugt• Tilgongdin er størst, tá toskastovnurin er
l ið 100 000 tumleið 100.000 tons
-
Úrslit:
160000)Minking: 80%: 125000 t 35%: 90000 t 0%: 0 t !
120000
140000
160000
se (t
ons)
Stovnsstødd, tons
80000
100000
sstø
rrel
s
40000
60000
best
ands
0
20000
Mid
dels
b
0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1 1.1
Fremtidig fiskedødelighed (i forhold til 1997-2006)
M
-
Úrslit:
35000ns
)Minking: 80%: 17700 t 35%: 27500 t 0%: 0 t !
25000
30000
er å
r (to
n
15000
20000
angs
t pe Veiða, tons
5000
10000
15000
tors
kefa
0
5000
0 0 1 0 2 0 3 0 4 0 5 0 6 0 7 0 8 0 9 1 1 1Mid
dels
0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1 1.1
Fremtidig fiskedødelighed (i forhold til 1997-2006)
M
-
Niðurstøður
• Ein minking av veiðiorkuni (t.d. í fi kid ) ó i fi kfiskidøgum) gevur nógv meira fisk
• Loysir seg betri fyri samfelagið og tað y g y g geinstaka fiskifarið
• Ein minking av veiðiorkuni gevur minniEin minking av veiðiorkuni gevur minni veiðu í umleið 3 ár
• Eftir 6 árum er alt vunnið inn aftur• Eftir 6 árum er alt vunnið inn aftur• So: hvørjum bíða vit eftir?
-
Takk fyri áhuganTakk fyri áhugan
-
Fiskiflotin 1996 – 2009Ú
Fiskiflotin 1996 – 2009Úrdráttur úr roknskapargreining
22/10/2011 1
-
Flokking sambært lóg um vinnuligan fiskiskapFlokking sambært lóg um vinnuligan fiskiskap (fiskiloyvir):◦ Skip yvir 110 tons (línu- og garnaskip)◦ Skip yvir 110 tons (línu og garnaskip)◦ Maskinorka størri enn 400 hk (trolarar)
22/10/2011 2
-
Tal av skipum
80,0
90,0
100,0
Tal av skipum
50,0
60,0
70,0
Allur flotin
20,0
30,0
40,0Allur flotin
0,0
10,0
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
22/10/2011 3
-
Miðalaldur
40,0
45,0
30,0
35,0Allur flotin
Pelagisk skip
Rækjuskip
25,0
30,0
Ár
j p
Verksmiðjutrolarar
Partrolarar
Lemmatrolarar
Línuskip
15,0
20,0Garnaskip
Onnur skip
10,0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
22/10/2011 4
-
800 000
Nettosøla
600 000
700.000
800.000
400.000
500.000
600.000
DKK.
Pelagisk skip
Rækjuskip
Verksmiðjutrolarar
Partrolarar
200.000
300.000
400.000
T. D Partrolarar
Lemmatrolarar
Línuskip
Garnaskip
Onnur skip
0
100.000
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
22/10/2011 5
-
250 000
Hýrur / starvsfólkakostnaður
200.000
250.000
150.000
K
Pelagisk skip
Rækjuskip
Verksmiðjutrolarar
100.000
T. DKK
Partrolarar
Lemmatrolarar
Línuskip
Garnaskip
Onnur skip
50.000
0
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
22/10/2011 6
-
Úrslit áðrenn óvanligt
200.000
250.000
100.000
150.000
DKK
Pelagisk skip
Rækjuskip
Verksmiðjutrolarar
Partrolarar
0
50.000
T. D
Lemmatrolarar
Línuskip
Garnaskip
Onnur skip
‐100.000
‐50.000
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
22/10/2011 7
-
Úrslit áðrenn óvanligt
150.000
200.000
250.000
50.000
100.000
T. DKK Fjarfiskiflotin tilsamans
Heimaflotin tilsamans
‐100.000
‐50.000
‐
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
‐150.000
22/10/2011 8
-
Ársverk
1000
1200
1400
400
600
800
Allur flotin
0
200
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
22/10/2011 9
-
350
250
300
150
200
Pelagisk skip
Rækjuskip
Verksmiðjutrolarar
Partrolarar
Lemmatrolarar
100
150Línuskip
Garnaskip
Onnur skip
0
50
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 20092000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
22/10/2011 10
-
7
Vektaði miðal prísurin pr. mánað til bátar yvir 20BRT
Kr./litur
5
6 2010
2009
2008
3
4
2007
2006
2005
2004
2003
1
2
0
22/10/2011 11
-
500.000
Immateriel aktiv
400.000
450.000
300.000
350.000
K
Pelagisk skip
Rækjuskip
Verksmiðjutrolarar
150 000
200.000
250.000
T. DKK
Partrolarar
Lemmatrolarar
Línuskip
Garnaskip
Onnur skip
50.000
100.000
150.000 Onnur skip
0
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
22/10/2011 12
-
100.000
0 000
80.000
90.000
50 000
60.000
70.000
Rækjuskip
Verksmiðjutrolarar
Partrolarar
30.000
40.000
50.000Lemmatrolarar
Línuskip
Garnaskip
Onnur skip
10.000
20.000
0
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
22/10/2011 13
-
1.400.000
Materiell støðisogn ‐ skip
1.200.000
800.000
1.000.000
KK
Pelagisk skip
Rækjuskip
Verksmiðjutrolarar
400 000
600.000
T. DK
Partrolarar
Lemmatrolarar
Línuskip
Garnaskip
Onnur skip
200.000
400.000 p
0
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
22/10/2011 14
-
All fl ti
2.500.000
3.000.000
Allur flotin
1.000.000
1.500.000
2.000.000
EBITDA
Veð‐og Bankaskuld
0
500.000
000 000
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
g
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
22/10/2011 15
-
Pelagisk skip
120 000
140.000
160.000
180.000
e ag s s p
60.000
80.000
100.000
120.000
EBITDA pr. skip
Veð‐og bankaskuld pr. skip
0
20.000
40.000
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
22/10/2011 16
-
Verksmiðjutrolarar
40.000
50.000
60.000
0
10.000
20.000
30.000 EBITDA pr. skip
Veð‐og bankaskuld pr. skip
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
22/10/2011 17
-
Partrolarar
14.000
16.000
18.000
Partrolarar
6 000
8.000
10.000
12.000
EBITDA pr. skip
Veð‐ og bankaskuld pr. skip
0
2.000
4.000
6.000
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
22/10/2011 18
-
Lemmatrolarar
8.000
10.000
12.000
4.000
6.000 EBITDA pr. skip
Veð‐og bankaskuld pr. skip
‐2.000
0
2.000
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
22/10/2011 19
-
í k
10.000
12.000
Línuskip
6.000
8.000
EBITDA pr. skip
Veð‐og bankaskuld pr. skip
0
2.000
4.000
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
22/10/2011 20
-
Garnaskip
6.000
7.000
8.000
3.000
4.000
5.000
EBITDA pr. skip
Veð‐og bankaskuld pr. skip
0
1.000
2.000
‐1.0001996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
22/10/2011 21
-
Eginogn
1.000.000
1.200.000
g g
600.000
800.000
. DKK
ll fl i
200 000
400.000
T. Allur flotin
0
200.000
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
22/10/2011 22
-
Eginogn
350.000
400.000
450.000
250.000
300.000
K
Pelagisk skip
Rækjuskip
Verksmiðjutrolarar
l
100 000
150.000
200.000
T. DKK Partrolarar
Lemmatrolarar
Línuskip
Garnaskip
O ki
0
50.000
100.000 Onnur skip
‐50.000
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
22/10/2011 23
-
Skuld tilsamans
2.500.000
3.000.000
3.500.000
1.500.000
2.000.000
2.500.000
T. DKK
Allur flotin
500.000
1.000.000
0
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
22/10/2011 24
-
Allur flotin
40 0
50,0
60,0
20,0
30,0
40,0
nt
Renting av eginogn áðrenn óvanligt
0,0
10,0
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Prosen Renting av eginogn áðrenn óvanligt
Renting av eginogn
‐20,0
‐10,0
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
‐30,0
22/10/2011 25
-
100,0%
80,0%
40,0%
60,0%
Fiskivinna
20,0%
Bilasølur
Timburhandlar
Oljuvinna
‐20 0%
0,0%
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
‐40,0%
20,0%
22/10/2011 26
-
St i ú t kStørri úrtøku ogog
effektivari vinnu. . . ber tað til ?
H O k HHerman Oskarson, Hagstovan
-
TaltilfariðTaltilfarið
Ú• Útflutningurin av fiskaúrdráttum (uttan alifisk) – “ein stór integrerað fyritøka”) g y
• 1960-2010, nógv fiskasløg og fiskihættirP í t l h t i t kt á lið ð til itt• Prístal hvørt einstakt ár, liðað saman til eitt samanhangandi prístal
• Fastvirðismát av útflutninginum –“konglomeratvøra í 1960-krónum”konglomeratvøra í 1960-krónum
-
Fiskaútflutningur í ársins prísumFiskaútflutningur í ársins prísum3 500
3.000
3.500
2.000
2.500
1.500
500
1.000
01960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010
Í ársins virði Í føstum virði
-
Ársins prísir og fastir prísirÁrsins prísir og fastir prísir3.595 395
3.095
3.595
345
395
2.095
2.595295
1 095
1.595
195
245
595
1.095
145
951960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010
95
Í ársins virði Í føstum virði
-
Útflutningur í føstum virðiÚtflutningur í føstum virði
350
400
300
200
250
150
1001960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010
Vísital HP filtur
-
Avmarking av vælferðiniAvmarking av vælferðini3,6%
350
400
0,8%
,
300
2 9%
200
250
7 1%
2,9%
2 7%150
7,1%
5 2%
2,7% -1,8%
1001960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010
Fiskaútflutningur Upp á íbúgvan Upp á arbeiðaran
5,2%
-
NiðurstøðurNiðurstøður
• Vit tykjast hava fyri fleiri árum síðani hava nátt evstamarkinum fyri úrtøku úr havinumy– Rímiligt at eitt evstamark er
Tungt at vinda meira burturúr– Tungt at vinda meira burturúr• Vøxturin í produktiviteti hevur verið alt ov
lítil seinastu árini– Einki sum bendir á at mark skuldi verið fyriEinki sum bendir á at mark skuldi verið fyri
betri produktiviteti
-
Takk fyri at tit lurtaðu
-
Vøxtur í fiskaútflutningiVøxtur í fiskaútflutningi
Heildar-útflutningur Upp á fólkið
Arbeiðs-produktivitetur
1960-1975 6,3% 5,2% 7,1%
1975-1996 3,0% 2,7% 2,9%
1996-2010 -1 0% -1 8% 0 8%1996 2010 1,0% 1,8% 0,8%
1960-2010 2,9% 2,2% 3,6%
Tvífaldstíð (ár) 24 32 20
-
Fiskivinnuting
22. mars 2011 í Norðurlandahúsinum
John Rajani, stjóri BankNordik
Felagið Peningastovnar
Hvussu kundi tað verið?
“Fiskivinnan í Føroyum sæð frá íleggjara sjónarhorni”
-
2
1. Hvussu hugsa íleggjarar?
2. Íleggjarar síggja møguleikar
3. Íleggjarar meta um váðan (risiko)
4. Niðurstøða – er vinnan áhugaverd?
5. Hvat kann betrast?
6. Tilmæli
Skrá
-
3
Hvussu hugsar ein íleggjari?
Váði
� Kapitalur er bæði eginkapitalur og fremmandakapitalur
� Ein peningastovnur hugsar í stóran mun sum eginkapitalur/eigari - tó meir um váðan!
-
4
Íleggjarar síggja møguleikar
Hvat sær íleggjarin so í føroyskari fiskivinnu?
� Áhugavert tilfeingi
� Stórur eftirspurningur eftir fiski - nøgdin er avmarkað men eftirspurningurin er vaksandi
� Globalur marknaður
� Sjógvurin er reinur
� Førleikarnir/royndirnar eru tilstaðar
� Starvsfólkatilfeingi er til staðar
� Møguleika at vinna pening
Eingin ivi er um at møguleikarnir eru fleiri
-
5
1. Marknaðar váðar
2. Lívfrøðiligir váðar
3. Rakstrarligir váðar
4. Politiskir váðar
Hvørjir eru so týdningamestu váðarnir?
-
6
Marknaðarváði
Prísurin er skiftandi, vit hava sera lítla – fyri ikki at siga onga - ávirkan á prísin!
0,00
4,00
8,00
12,00
16,00
20,00
24,00
9́6
9́8
0́0
0́2
0́4
'06
'08
'10
DKK/k
Toskur
Hýsa
Upsi
DKK/KG
-
7
Lívfrøðiligur váði
Váðin eru stórur, m.a. tí vit ikki duga nóg væl at umsita okkara tilfeingi
-
8
Lívfrøðiligur váði
Okkurt umsita vit sjálvi og okkurt umsita vit í felag við øðrum tjóðum
-
9
Lívfrøðiligur váði
Fær makrelurin somu lagnu sum svartkjafturin?
-
10
Rakstrarligur váði
Flestu skip eru orkukrevjandi og kapital tung, hetta merkir at skipini eru rakstrarliga bundin at oljuprísi og rentustøði
Netto søluvirði býtt sundur í % 2010
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Nótaskip Rækjuskip Flakatrol Lemmatrol Trolbát Partrolstørri
Partrolsmærri
Stállínuskip
Hýra Olja Aðrir rakstrarkostn. RAKSTRARÍKAST/EBITA
-
11
Rakstrarligur váði
Gongdina í oljuprísinum hava vit onga ávirkan á – tað eru tað onnur, ið hava!
-
12
Rakstrarligur váði
Lóggávan avmarkar munandi møguleikunum at “optimera”raksturin í vinnuni
Týðandi avmarkingar
1. Avmarking á 25%, tá talan er um sølu uttanlands
2. Avmarking á 33%, tá talan er um útlendskar eigarar
3. Avmarking, tá talan er um virking umborð
4. Avmarking, tá talan er um at flyta dagar millum skipabólkar
5. Avmarking á hvussu nógv loyvi ein kann eiga í einum skipabólki
Ein skipa liberalisering av lóggávuni vil føra til minni rakstrarliganváða tí fyritøkurnar hava størri møguleika at tillaga seg. Hetta kann m.a. hava við sær:
� Konsolidering – størri eindir - har hetta kann verða ein fyrimunur!
� Meir samstarv við útlendsk feløg - har hetta kann verða ein fyrimunur!
� Meir virking umborð – har hetta kann verða ein fyrimunur!
-
13
Politiskur váði
Í vesturheiminun er ikki vanligt at tosa so nógv um politiskan váða
Politiskur váði er m.a. tá ognar rættindi hjá privatum og fyritøkum kunnu verða hótt av politiskum avgerðum
-
14
Politiskur váði
Í Føroyum kom í 2007 í gildi ein lóg
LØGTINGSLÓG NR. 68 FRÁ 7. JUNI 2007 UM BROYTING Í LØGTINGSLÓG UM VINNULIGAN FISKISKAP
Her stendur m.a.:
"§ 7 b. Veiðiloyvi, latin sbrt. hesi lóg, hava gildi til 1. januar 2018. Stk. 2. Tá veiðiloyvi fer úr gildi sbrt. hesi lóg, fella samstundis øll fiskirættindi burtur, herundir fiskidagar, egnir kvotupartar, egnar hjáveiðikvotur og onnur fiskirættindi, ið latin eru sbrt. lógini.
í somu lóg stendur eisini:
Stk. 5. Veiðiloyvi og fiskiloyvi kunnu ikki setast í veð.
Lógin er ein stórur trupulleiki fyri føroyska fiskivinnu tíhon sigur ikki hvat hendir aftaná 1. januar 2018
-
15
Politiskur váði
Avleiðing av løgtingslóg (dømi)
Loyvi Loyvi
Línuskip
Stál Stál
r
Kvotur
Kvotur
0
2
4
6
8
10
12
Lán 70% Forrennt.v 15 ár Stál + kvotur 15 ár Forrennt.v 7 ár Stál + kvotur 7 ár
Mió
., k
r
-
16
Politiskur váði
Avleiðing av løgtingslóg (dømi)
Loyvi
Loyvi
Loyvi Loyvi
Pelagiskt
Stál Stál
Kvotur
Kvotur
r
0
50
100
150
200
250
300
Lán 70% Forrennt.v 15 ár Stál + kvotur 15 ár Forrennt.v 7 ár Stál + kvotur 7 ár
Mió
., k
r
-
17
Niðurstøða
Fiskivinnan er trupul at fíggja, tí váðin er ov stórur í mun til lønsemi
Støðan í dag
Fiskivinnan er ein sera áhugaverd vinnugrein, men
1. Marknaðar váðarnir eru stórir við skiftandi prísum á heimsmarknaðinum
2. Lívfrøðiligu váðarnir eru stórir. Við eini betri umsiting av tilfeinginum kunnu vit minkað um hendan váðan – helst munandi!
3. Rakstrarligu váðarnir eru fleiri, prísin á oljuni og rentustøðið kunnu vit ikki gera so nógv við, men vit kunnu geva vinnuni munandi betri karmar so hon kann tillaga seg og gerast meir lønandi
4. Politiski váðin er í løtuni so stórur, at tað er ikki hugsingur um hjápeningastovnum at fara undir at fíggja størri og betri fiskiskip
Niðurstøðan er tí:
At fiskivinnan, í dag, er ikki serliga áhugaverd fyri peningastovnarnar at fíggja!
-
18
Tilmæli
Hvussu kundi tað verið?
� Vit fáa ikki gjørt nógv við fiskaprísirnar
� Vit fáa ikki gjørt nakað við oljuprísirnar
� Vit fáa ikki gjørt nógv við rentuna, tí mugu vit
Fokusera uppá tað, sum vit fáa gjørt nakað við!
1. Vinnan má vita hvat støðan verður eftir 1. januar 2018
2. Umsitingin av tilfeinginum eigur altíð at skipast soleiðis at hon er burðardygg
3. Karmarnir hjá vinnuni mugu gerast minni avmarkandi
4. Reiðarí eiga at hava møguleika at veðseta síni fiskirættindi
Fiskivinnan í Føroyum er í dag ikki áhugaverd hjá íleggjarum -serliga um talan er um langtíðaríløgu - men tað kann hon gerast um rættar avgerðir verða tiknar
-
19
Takk fyri
-
Burðardygg og lønandiygg g
fiskivinna
Eilif Gaard
Havstovan
Fiskivinnutingið, 22. mars 2011
-
InnihaldInnihald
• Lívfrøðiligar og vinnuligar fortreytir
• Umsiting av tilfeinginumUmsiting av tilfeinginum– Verandi leisturMøguligur leistur frameftir– Møguligur leistur frameftir
-
SpurningarSpurningar
• Fáa vit mest møguligar úr fiskivinnuni?• Er fiskivinnan lokkandi?Er fiskivinnan lokkandi?
– Fíggjarliga,– Arbeiðsliga– Arbeiðsliga– Umdømi
H h tj h tj t t ?• Hava hetjurnar hetjustatus?
-
Lívfrøðiligu fortreytirnar
-
Botnfiskaveiða1993‐2010
• Ber til at økja um veiðuna? ‐ Ja, partvís• Ber til at fáa javnari veiðu? ‐ Ja, nakað.
J ó• Ber til at økja um inntøkurnar? ‐ Ja, nógv.
-
Vistskipanin á pLandgrunninum
Plantuæti
Djóraæti
Fiskalarvur
Einfalt yvirlit DjóraætiEinfalt yvirlit
Nebbasild o.a.
Botnfiskur
Ber til at ávirka pílarnar?
Botndjór
Ber til at ávirka pílarnar?
Ja, summar
-
Vistskipanin á LandgrunninumVistskipanin á Landgrunninum
• Sjógvurin á landgrunninum er skildur rættiliga væl fráer skildur rættiliga væl frá opna havinum uttanfyri
• Serskild vistskipan
-
Flutningur av orku í føðiketunumá Landgrunninumg
(Framleiðslan á botni er ókend)
2. djóraátarar4. liður Uml. 70 tús. tons
3 lið
j4. liður12%
Gróður av plantuæti1. djóraátarar3. liður Uml. 600 tús. tons15%
Gróður av plantuæti er grundarlagið
DjóraætiPlantuátarar
2. liður Uml. 4 mill. tons
Plantuæti1. liður Uml. 20 mill. tons
20%
Plantuæti1. liður Uml. 20 mill. tons
-
MagainnihaldMagainnihald 150 m botndýpi
T kToskur
HýsaHýsa
-
MagainnihaldMagainnihaldUpsi
-
Veiða av toski og hýsu1910-2010
Toskur
Hýsa
-
Inntøkur heldur enn nøgdInntøkur heldur enn nøgd
-
Karmar og krøvKarmar og krøv
• Sum tann fyrra av okkara høvðusvinnum, má hon– Umsitast eftir vinnuligum fortreytum. Javnt fíggjarligt avkast er
aðalmáliðaðalmálið.
– vera lokkandi – krøv um sjálvbjargni, góðsku og at taka allar úrdráttir til lands.
• Kapasiteturin má lagast til tilfeingið (ikki øvugt...)– Skipaðir karmar, ið eru kappingarførir við aðrar vinnur
-
Framtíðar ráðgevingFramtíðar ráðgeving
• Tekur støði í vistskipanum, heldur enn í einstøku fiskastovunum
• ICES broytir mannagongd
• Fakliga krevjandiFakliga krevjandi– Føroyski landgrunnurin vælegnaður. – Havstovan er heilt væl við. – Meira vitan má tó til.
• Framtíðarmál: model fyri landgrunnin, ið skal vera amboð atFramtíðarmál: model fyri landgrunnin, ið skal vera amboð at optimera úrtøkuna
-
Umsiting av tilfeinginum
-
Fiskidagarskulu regulera veiðitrýstinum
2 ‐ Partrolarar 4A + 4B + 4T
3 ‐ Línuskip
-
Afturlítandi...Veiðitrýst
Toskur
Hýsa
U iUpsi
-
Verandi mannagongdVerandi mannagongd1. Havstovan letur landsstýrismanninum eitt tilmæli
2 Fiskidaganevndin letur landsstýrismanninum eitt2. Fiskidaganevndin letur landsstýrismanninum eitt tilmæli
3. Landsstýrismaðurin ger lógaruppskot um fiskidagar og aðrar ásetingar fyri komandi fiskiár
4. Løgtingið viðger uppskotið og samtykkir lóg
-
Vansar við verandi mannagongdVansar við verandi mannagongd
1. Tilmælið frá Havstovuni tekur bert lívfrøðilig atlit. Eingi vinnulig, fíggjarlig ella samfelagslig atlit verða latin.
2 Limirnir í fiskidaganevndini umboða hvør sín2. Limirnir í fiskidaganevndini umboða hvør sín skipabólk. Hvørji ræsarúm hevur nevndin?
3. Landsstýrismaðurin fær tvey ymisk tilmæli.
4 Løgtingið er bundið av politiskum treytum4. Løgtingið er bundið av politiskum treytum
-
Okkum tørvarOkkum tørvar...
1. Eitt heildartilmæli, ið tekur støði í:
1. Lívfrøðiligu fortreytunum1. Lívfrøðiligu fortreytunum
2. Búskaparligu fortreytum
3. Vinnulig og samfelagslig atlit3. Vinnulig og samfelagslig atlit
2. Landsstýrismaðurin tekur støðu og ásetir við kunngerð reguleringarnar fyri komandi fiskiár.
-
Ein leistur kundi verið...Ein leistur kundi verið...1. Løgtingið ger rammulóg, ið tekur støði í lívfrøðiligari, fíggjarligari og samfelagsliga1. Løgtingið ger rammulóg, ið tekur støði í lívfrøðiligari, fíggjarligari og samfelagsliga
burðardyggari nýtslu av tilfeinginum og tess umhvørvi.
2 Havstovan ger á hvørjum ári eina lívfrøðiliga statusfrágreiðing og eitt lívfrøðiligt2. Havstovan ger á hvørjum ári eina lívfrøðiliga statusfrágreiðing og eitt lívfrøðiligt tilmæli fyri komandi fiskiár.
3 Fiskimálaráðið setir eina nevnd ið á hvørjum ári skal gera eitt umsitingarligt3. Fiskimálaráðið setir eina nevnd, ið á hvørjum ári skal gera eitt umsitingarligt tilmæli. Nevndin kann t.d. vera sett saman við umboðum fyri umsitingina (Fiskimálaráðið), lívfrøði (Havstovan), fiskivinnuna og búskaparligari og samfelagsligari ekspertisusamfelagsligari ekspertisu.
Nevndin ger tilmæli við støði í:
a) Lívfrøðiliga tilmælinum
b) Vinnuligu og búskaparligum fortreytum
c) Samfelagslig atliti
-
Ein leistur kundi verið... (1)Ein leistur kundi verið... (1)2. Nevndin handar landsstýrismanninum eitt tilmæli um, hvussu fiskiskapurin fyri komandi
fiskiár kann skipastfiskiár kann skipast.
3. Landsstýrismaðurin (ikki Løgtingið) tekur støðu til tilmælið og ásetir við kunngerð, reguleringar fyri komandi fiskiár.
-
Jákup Poulsen, Inspect
-
Góðan daggJákup Poulsen
Útbúgving frá Fiskivinnuskúlanum í Vestmanna.
Arbeitt 10 ár innan saltfiskaframleiðslu.
7 á á Fi k i ki í Gøt 4 t i i ki l ið i7 ár á Fiskavirkinum í Gøtu og 4 av teimum sum virkisleiðari.
Tað síðsta ári havi eg arbeitt í egnum felag (Inspect). Har eg arbeiði viðTað síðsta ári havi eg arbeitt í egnum felag (Inspect). Har eg arbeiði við menning av saltfiski við serligum atliti til úrtøku og góðsku.
ÍÍ løtuni arbeiði eg fyri Fiskavirkið í Gøtu og Vaðhorn
-
Endamálið við framløguni er atEndamálið við framløguni er at upplýsa um samanhang ímillum pp ý g
Rá óð k l fi k óð k 1. Rávørugóðsku og saltfiskagóðsku 2. Rávørugóðsku og úrtøku3. Rávørugóðsku og endamarknað
-
Spurningarp gEr støðan nøktandi, sum nú er ? K i fá i b ú lí fi ki ? Kunnu vit fáa meira burturúr línufiski ? Hvør hevur skyldina av, at støðan er sum hon er ?
-
Vit eru í sama bátiTað ræður um at fáa hjólini at malaSaltfiskamarknaðurin er høvðusmotorurin
Skip
høvðusmotorurinKeyparin av føroyskum línufiski frá føroyskum skipum, eru Spaniumenn og Italiumenn (Virkini eru millumlið)
Virkir
g ( )Keyparin er húsmóðurin ella matstovukokkurinHúsmóðurin ger ikki mun á, um tað er
Saltfiskamarknaður
fiskur frá Vaðhorn, Fiskavirkinum í gøtu ella t.d. KambiHúsmóðurin velur ímillum Føroyskan, Íslenskan ella t d Norskan saltfisk Íslenskan ella t.d. Norskan saltfisk (dømi – kjøt)Hetta er vanlukkan, ið er á veg fyri Føroyskan saltfisky
-
Góðska marknaður ogGóðska, marknaður og langtíðaravleiðingarg g
Broyting í saltfiskagóðsku
óðsk
a
Føroyar
Gó
yÍsland
2005 2010
-
Prísur á saltfiski í Spaniap
-
Hvat er góðskag
Litur BrotKonsistensurSmakkur
-
Góðska og saltfiskavraking (Longa 20 tons RV)Góðska og saltfiskavraking (Longa 20 tons RV)
7980
90
5560
70
80
33
55
40
50 Miðal saltfiskagóðska 2010Saltfiskagóðska við betri 33
121920
30Saltfiskagóðska við betri hagreiðing av ráfiski
20
10
Góðska 1 Góðska 2 VrakGóðska 1 Góðska 2 Vrak
-
Avleiðing í virðig
Stuttsigt 2 kr/kg RV
Langsigt ?
-
Niðurstøða viðvíkjandiNiðurstøða viðvíkjandi rávørugóðsku og saltfiskagóðskuø g g g
Vi ki i ikki d li i ý i (hú óð i )Virkini eru ikki endaligi nýtarin (húsmóðurin)Góður ráfiskur = góðan saltfiskGóður saltfiskur = hægri prísVánalig rávørugóðska ávirkar skipini beinleiðis
-
Rávørugóðska og ávirkan á úrtøkuø g g ø
-
ÚrtøkuávirkanøAvhøvding
k kMaskinskering
Sproyting
Reinskeringg
-
Góðska 2 Góðska 1
2 % 4 %
-
Vrak Góðska 2
7 %
1 %
2 %2 %
-
Vrak Góðska 1
0 % fráskurðir0 tímar/tons reinskering
-
Vekk
-
Er hetta í lagi ?(Tøl frá Fiskavirkinum í Gøtu og Vaðhorn)(Tøl frá Fiskavirkinum í Gøtu og Vaðhorn)
5 %/k áfi k f á k ð (b t b i d )5 %/kg ráfisk er fráskurður (burturbeindur)5 % = 1/20Um vit siga, at vit hava 20 línuskipHesi fiska uml. 20.000 tonsUmleið 600 tons liðugtvøra33 treylara av liðugt pakkaðum saltfiski33 treylara av liðugt pakkaðum saltfiski
-
MeirinntøkaøGóðskubetran 2,0 kr/kg RV = 40.000.000 krGóðskubetran 2,0 kr/kg RV 40.000.000 krÚrtøka 1,5 kr/kg RV = 30.000.000 krLønarlækking reinskering 1,0 kr/kg RV = 20.000.000 krØktur eftirspurningur ???Tilsamans 4,5 kr/kg RV = 90.000.000 kr
-
Hvussu bera vit okkum at
-
Fokus á øll liðøBlóðging (avgerðandi)Ú bl ði í jó i áð k ji (ú bl ði k )Útbløðing í sjógvi áðrenn kryvjing (útbløðingarkar)Kryvjing/reinsingSkjót kølingLeggja fiskin við búkinum niðureftirNógvan ísTúralongdTúralongd
-
TúralongdTúralongd(Hvussu nógv verður góðska 1)( g g )
708090100
u1
90 % góðska 1
80 % góðska 1
40506070
v gó
ðsku
Góðska nr. 1Úrtøka
50 % góðska 1
10203040
% av Úrtøka
25 % góðska 1
01 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
DagarDagar
-
Hví góðskumenning?g g
B i l fi k óð kBetri saltfiskagóðskaBetri framleiðsluúrtøka
Minni framleiðslukostnaðurBetri saltfiskamarknaður
Betri inntøkumøguleikar fyri skip og virkirBetri inntøkumøguleikar fyri skip og virkir
-
Hvat skal til ?
-
Hugburðsbroytingg g
-
Hví er støðan sum hon erHví er støðan sum hon er (mín meining)( g)
H b ð i il fi ki dl j di k iHugburðurin til fiskin er grundleggjandi skeivurVitanin í vinnuni er ov lítilEftirlitið ikki nøktandiMenning (eingin menning = afturgongd)
-
Takk fyri tit lurtaðuy
-
Tilfeingisrenta og tilfeingisgjaldTilfeingisrenta og tilfeingisgjaldg g g gjg g g gjJóannes Jacobsen
Fiskivinnuting22/3-2011
-
Tilfeingisrenta og tilfeingisgjaldTilfeingisrenta og tilfeingisgjaldTilfeingisrenta og tilfeingisgjaldTilfeingisrenta og tilfeingisgjald
TilfeingisrentaTilfeingisrentaTilfeingisgjald
i ?Hvat er munurin?
-
TilfeingisrentaTilfeingisrentaTilfeingisrentaTilfeingisrenta
Tilfeingisrenta = Virði, sum tilfeingið undir best hugsandi umstøðum kann gútleigast fyri frádrigið kostnaðir av at viðlíkahalda tilfeingiðviðlíkahalda tilfeingið
Í hesi framløguni síggi eg burtur frá kostnaðinum, sum eigarin hevur av viðlíkahaldi av tilfeinginumsum eigarin hevur av viðlíkahaldi av tilfeinginum
-
Tilfeingisrenta í fiskastovnumTilfeingisrenta í fiskastovnumTilfeingisrenta í fiskastovnumTilfeingisrenta í fiskastovnum
Best hugsandi umstøður í fiskiskapi:A iði i ðið tó t j li t◦ Avreiðingarvirðið er so stórt sum gjørligt◦ Kostnaðir til rentur og avdráttir upp á skip, olju,
i t l i f t fá iði i ðið tilproviant, lønir osfr. av at fáa avreiðingarvirðið til høldar eru so lágir sum gjørligt
-
Tilfeingisrenta í fiskastovnumTilfeingisrenta í fiskastovnumTilfeingisrenta í fiskastovnumTilfeingisrenta í fiskastovnum
Tilfeingisrenta: Avreiðingarvirðið við optimalari stovnsrøkt frádrigið “vanligt”optimalari stovnsrøkt frádrigið vanligt avlop og kostnaðir, sum ein optimalt samansettur fiskifloti hevur av at heinta hettasamansettur fiskifloti hevur av at heinta hetta avreiðingarvirðið
-
Frá teori til praksisFrá teori til praksisFrá teori til praksisFrá teori til praksis
Í praksis eru umstøðurnar aldrin soleiðis psum teoriin leggur upp til: ◦ Avreiðingarvirðið er minni enn tað kundi verið◦ Avreiðingarvirðið er minni enn tað kundi verið
Stovnsrøktin ikki optimalK t ði i t i t i k d ið◦ Kostnaðirnir eru størri enn teir kundu verið
Skeiv stødd og samanseting av fiskiflotanum
Eigarin fær tí aldrin alla tilfeingisrentuna
-
TilfeingisgjaldTilfeingisgjaldTilfeingisgjaldTilfeingisgjald
Tilfeingisgjald er tann parturin avTilfeingisgjald er tann parturin av tilfeingisrentuni, sum eigarin í praksis fær til høldar gjøgnum sølu av atgongd til tilfeingiðgSæð frá reiðarans síðu: Gjald fyri keyp av rávørurávøru
-
Tilfeingisrenta og tilfeingisgjaldTilfeingisrenta og tilfeingisgjaldTilfeingisrenta og tilfeingisgjaldTilfeingisrenta og tilfeingisgjaldTilfeingisrenta er Tilfeingisgjald erTilfeingisrenta er søluvirðið, sum eigarin undir best
Tilfeingisgjald er tann parturin av tilfeingisrentuni sumeigarin undir best
hugsandi umstøðum kann fáa fyri sølu av
tilfeingisrentuni, sum eigarin í praksis fær til høldar gjøgnumkann fáa fyri sølu av
atgongd til tilfeingið.til høldar gjøgnum sølu av tilfeinginum.
-
Tilfeingisrenta og tilfeingisgjaldTilfeingisrenta og tilfeingisgjaldTilfeingisrenta og tilfeingisgjaldTilfeingisrenta og tilfeingisgjaldTilfeingisrenta: Tilfeingisgjald:Tilfeingisrenta: Avreiðingarvirðið við best hugsandi
Tilfeingisgjald: Avreiðingarvirðið við verandi stovnsrøktbest hugsandi
stovnsrøkt frádrigið avlop og
verandi stovnsrøkt frádrigið avlop og kostnaðir sumavlop og
kostnaðir, sum best hugsandi fiskifloti
kostnaðir, sum verandi fiskifloti hevur av at heintahugsandi fiskifloti
hevur av at heinta hetta
hevur av at heinta hetta avreiðingarvirðiðhetta
avreiðingarvirðiðavreiðingarvirðið
-
Hvat avgerð munin millum Hvat avgerð munin millum tilfeingisrentu og tilfeingisgjald?tilfeingisrentu og tilfeingisgjald?
Hvussu nær avreiðingarvirðið er gmestamarkinum avhongur av stovnsrøktinistovnsrøktini. Hvussu nær kostnaðirnir í fiskiflotanum
ð di i i t kisæð undir einum eru minstamarkinum avhongur av “spælireglunum” fyri, hvør fær atgongd til hvussu nógv tilfeingi.
-
Tilfeingisgjald ella oyðslTilfeingisgjald ella oyðslTilfeingisgjald ella oyðslTilfeingisgjald ella oyðsl
Ei i h t tt tó á i k áEigarin hevur sostatt stóra ávirkan á, hvussu tilfeingisrentan verður býtt millum◦ tilfeingisgjald til eigaran◦ mist avreiðingarvirðiðmist avreiðingarvirðið ◦ gjald til yvirkapasitet og skeiva samanseting
av fiskiflotanumav fiskiflotanum.
-
Hvussu fæst mest møguligt av Hvussu fæst mest møguligt av tilfeingisrentuni til høldar?tilfeingisrentuni til høldar?
Havstovan hevur eitt boð upp á, hvussu ppavreiðingarvirðið verður so nær mestamarkinum sum gjørligtmestamarkinum sum gjørligt.Búskaparráðið hevur higartil besta boðið
á h l ð k t ði i tupp á, hvussu samlaðu kostnaðirnir av at fáa avreiðingarvirðið til høldar vera so nær minstamarkinum sum gjørligt.
-
Hvussu verður í 2018?Hvussu verður í 2018?Hvussu verður í 2018?Hvussu verður í 2018?
Ein nýggj skipan skal vera klár 1. januar 2018So lurtið eftir Havstovuni og gBúskaparráðnum longu nú!
-
Takk fyri at tit lurtaðu ☺
-
P.O. Box 3051 · Nóatún 1FO-110 TórshavnFaroe Islands
Tel +298 35 39 [email protected]