Эдийн засгийн шинжлэх ухааны өмнөх түүх (ТОВЧ ТҮҮХ)

Ш.ГАНБАТ “ЭРДЭНЭТ ҮЙЛДВЭР” ХХК-ИЙН ДЭРГЭДЭХ ТЕХНОЛОГИЙН СУРГУУЛИЙН ТЭНХИМИЙН ЭРХЛЭГЧ

1. Эртний дорно дахины эдийн засгийн сэтгэлгээ2. Эртний Энэтхэгийн эдийн засгийн сэтгэлгээ3. Эртний Грекийн эдийн засгийн сэтгэлгээ4. Эртний Ромын эдийн засгийн сэтгэлгээ5. Дундад зууны сэтгэгчдийн сургаал

1.1. Вавилоны эдийн засгийн сэтгэлгээ

Хаммурапи хааны хуулиудын эмхтгэл (1792-1750)Боол, боол эзэмшигчдийн харилцаа, эд хөрөнгийн

харилцааг хөндсөн. (боолчууд мөнх байх, боолд өглөг өгсөн язгууртныг шийтгэх)

Хаант улсын эдийн засгийн үндсийг хувиа аргацаасан аж ахуйн нэг тодорхойлсон

Худалдааг хөгжүүлэх (таваар – мөнгөний харилцаа)-г тусгасан

1.2. Хятадын эдийн засгийн сэтгэлгээ

Кунзийн (МТӨ 551-479) эдийн засгийн үзэл• Нийгэм баян чинээлэг ба энгийн хүмүүст хуваагдана

(боолууд эзэндээ үнэнч, эзэд нь боолууддаа итгэлтэй байх)• Нийгмийн дээд доод хэсгийн зөрчлийг шийдэж тэгш

байдлыг тогтоох нь нийгэм оршин тогтнохын үндэс. Мэн-зи (Кунзийн шавь) тариачдын сонирхлыг хамгаалж

газар эзэмшлийн хүй нэгдлийг сэргээх нь чухал гэж үзсэн• Тусгай эрх мэдэл, онцгой эрх ямбыг үгүйсгэсэн

“Гуань-зи” сударт: - Тариачдын эдийн засгийн байдлыг сэргээх- Тариачид талх тарианыхаа үнийг өсгөх- Үр тарианы нөөц бий болох- Ард түмний аж байдлыг сайжруулахад төрийг идэвхитэй

оролцуулах Еюнь-зи (МТӨ III зуун)- Хуримтлалын баялгийг ард түмэн ашиглах- Жирийн хүмүүс газар эзэмших эрхтэй байх- Жирийн хүмүүсийг боолчлолоос чөлөөлөх

2. Энэтхэгийн эдийн засгийн сэтгэлгээ

Манугийн хуулиуд (бурханы журам гаргагч хүмүүсийн зөвлөмжийн эмхтгэл)

• Чөлөөт хүн боол болох хэлбэрийг тогтоосон (эрх чөлөөгүй байх)

• Орлогын хангамж, аж ахуйн үйл ажиллагаанд дүрэм бий болгох

Артхашастра (орлогын тухай сургаал)-д нийгэм эдийн засгийн байдлыг тодорхойлсон /хааны зөвлөх Каутели зохиосон/

Нийгмийн тэгш биш байдлыг хориглохНийгэм-эдийн засгийг удирдахад төр идэвхитэй оролцохАж ахуйг (усжуулалт, ээрэх, нэхэх үйлдвэрийг хөгжүүлэх)

хөгжүүлэхэд анхаарахТатварын систем, орлогын эх сурвалжийг тодорхойлж

ажиллах

3. Эртний Грекийн эдийн засгийн сэтгэлгээ Ксенофан (МТӨ 430-354) нь “өрх гэрийн байгуулал” бүтээл

туурвиж эдийн засгийн үзэл санаагаа илэрхийлсэн. Үүнд:• Өрх гэрийн аж ахуйн судлах зүйл нь аж ахуйг хөтлөн

явуулах ба баяжуулах арга ухаан мөн.• Эдийн засгийн үндсэн салбар бол газар тариалан мөн.• Аж ахуйн үйл ажиллагааны гол зорилго нь хэрэглэгчийн

өртгийг үйлдвэрлэх явдал мөн.• Хөдөлмөрийн хуваарь нь зах зээлтэй холбоотой

(мэргэжлийн ялгарал нь зах зээлээс шалтгаалдаг)• Мөнгө бол гүйлгээний чухал хэрэгсэл

Платон (мтө 428-347)• Хөдөлмөрийн хуваарь бол жам ёсны үзэгдэл• Боолууд үйлдвэрлэх хүчний үндэс, боол эзэмшигчдийн

баяжих хэрэгсэл мөн. • Төрийн эдийн засгийн үндэс нь боолуудыг мөлжих явдалд

тулгуурласан уламжлалт аж ахуй мөн

Аристотель (МТӨ 384-322)-ын таамаглалууд• Арилжигдаж буй таваар нь тэдгээрийн мөн чанартай

адилгүй бөгөөд хамжигдэхүүнгүйгээр өөр хоорондоо харьцаж чадахгүй

• Солилцоо нь адил зүйлгүйгээр байж чадахгүй• Татварын мөнгөн хэлбэр бол өртгийн хэлбэрийн хөгжил

мөн• Мөнгө нь: 1/ гүйлгээний хэрэгсэл. 2/ гүйлгээнд гарч

байгаа капитал• Таваарын хэрэглэгчийн өртөг ба өртөг 2-ыг заагласан

(гутлыг өмсөхөөс гадна солилцдог)

4. Эртний Ромын эдийн засгийн сэтгэлгээ Катон (МТӨ 234-149) “газар эзэмших” хэмээх номондоо:• Газар тариалангийн аж ахуйг удирдах аргуудыг

тодорхойлсон• Эзэн хүн “таваар худалдан авахаасаа, худалдах нь илүү

сайн” гэсэн зарчмыг баримтлах• Боолуудыг зохион байгуулах (тэдни й хөдөлмөрийг

зохистой хэрэглэх)

Варрон (МТӨ 116-217) • “ХАА” хэмээх 3 бүтээлдээ боол эзэмшлийн аж ахуйн ээдрээтэй

байдлыг өгүүлсэн• Боол эзэмшигчид удирдлагаа шилжүүлж хот газар амьдрах

болсон• Боолыг хэрэглэх аргыг боловсронгуй болгох (урамшуулал

ашиглах)• Орлогыг нэмэгдүүлэх (үр ашиг)• ХАА-н хэрэгслийн 3 төрөла/ ярьдаг хэрэгсэл (боол)б/ хэлгүй хэрэгсэл (багаж)в/ авиат хэрэгсэл (ажлын мал)

Колумелл (МТӨ I зуун) Латифундын хямралын тухай:- Боолууд талбайг сүйтгэж байгаа- Тэд малыг муу маллаж байгаа- Үр тариаг үрэлгэн хэрэглэж байгаа- Ургац бага байгаа- Хураасан будааг нууцалж байгаа тухай “ХАА-н тухай”

бүтээлдээ бичсэнЖич: Хямралаас гарах арга зам нь боолоос татгалзаж

чөлөөт хөдөлмөрийг дээдлэх хэрэгтэй гэж тэр үзсэн

Лукреций кар (МТӨ 99-55) “Эдийн мөн чанар” номондоо:- Хүн төрөлхтний өмнөх түүхэнд сайн цаг байгаагүй, зэрлэг

бүдүүлэг хүмүүс байсан.- Бидний өмнө алтан үе байгаа гэсэн дүгнэлт хийсэн

Сенека (4-5) Бүх хүмүүс төрөлх чанараараа яг адилхан тэгш юм

(боолчлол бол харш үзэгдэл мөн)Жич: өөрөө чөлөөлөгдсөн боол байсан

5. Дундад зууны сэтгэгчдийн сургаал Ф.Аквинский (1225-1274) “шашны сургаалийн нийлбэр”

судартаа эдийн засгийн асуудлуудыг авч үзсэн• “Шударга зөв үнэ” байх ёстой (энэ нь үнэ хөдөлмөрийн

зардалтайгаа тохирч байх, арилжаанд оролцогчид тэгш эрхтэй байх гэсэн санаа)

• Хөдөлмөрийн хуваарь нь төрөлх заяаны үзэгдэл (анги давхрааны хуваагдалд үндэслэх)

Хүн төрөлх заяагаараа ноогдсон баялгийг өмчлөх эрхтэй (өмч нь хүний амьдралын жам ёсны институт мөн)

Хэрэгцээт зүйлсийг гаднаас авч боловч авч өөрийн аж ахуйгаа тордон сайжруулах нь зохимжтой

• Тариачдын аж байдлыг хөнгөвчилөхийн тулд тэднийг газар эзэмшлийн мөнгөн төлбөрөөс өртөө унааны албанаас чөлөөлөх

• Хөдөлмөрийн биш баялаг бол жинхэнэ шударга бус зүйл мөн

Жич: Тариачдын амьдралд гол анхаарлаа хандуулсан

Б.Тогтохтөр (1787-1887)• “хэвэй вангийн аж төрөх үйлийг заасан сургааль болой”

хэмээх номондоо- Ядуу зүдүү байдлыг зогсолтгүй хөдөлмөрлөх, хэрэглээг

хязгаарлах, эд зүйлийг арвидан хэмнэх явдлыг хослуулан хэрэгжүүлэх

- Үйлдвэрлэл бол баялаг нэмэгдүүлэх гол эх үндэс мөн (төллөх малыг худалдахыг хориглох)

- Худалдааг өөрийн чадварт тохируулан хийх (ядмаг хүмүүс баячуудыг дуурайн өрөнд орох)

- Мөнгө барааг хөдөлгөөнд оруулах нь чухал (гэрт бараа мөнгө байвал үржихгүй байсаар хохирно)

- Албан татварыг иргэд зайлшгүй төлөхЖич: то вангийн сургаал нь энгийн ухамсрын түвшинд

байсан

Дүгнэлт: Эдийн засгийн шинжлэх ухааны өмнөх түүх нь тухайн

үеийн аж ахуйн эгэл жирийн төсөөллийн үр дүн мөн.

Анхаарал тавьсанд баярлалаа