tÜrkİye - errc.org · 4.5 sağlık 22 ek 1: İnsan hakları antlaşmaları onay ve Çekinceler...

TÜRKİYEAvrupA romAn HAklArı merkezı rAporu

CHAllengıng DısCrımınAtıon promotıng equAlıty

Ülke Profili2011-2012

3PRofili

TÜRKiYE: ÜlKE PRofili

İçindekiler

1 ÜlkeProfiliHakkında 52 GirişveArkaPlanBilgileri 73 (Ortak-kesen)Yasalar,PolitikalarveYapılarınÖzeti 9 3.1 IrkveEtnikTemelliAyrımcılıkYasağı 9 3.2 RomanlarınSosyalİçerimineİlişkinHükümetPolitikaları 11 3.3 AzınlıklarlaİlgiliDiğerYapılarveKuruluşlar 134 TemalaraGöreBelliBaşlıSorunlar 15 4.1 KonutHakkıveTahliyeler 15 4.1.1 HukukvePolitikalarÇerçevesi 15 4.1.2 ArkaPlanveERRCFaaliyetleri 17 4.2 Eğitim 18 4.2.1 HukukvePolitikalarÇerçevesi 18 4.2.2 ArkaPlanveERRCFaaliyetleri 19 4.3 KapasiteGeliştirmeveSavunuculuk 20 4.4 İstihdam 21 4.5 Sağlık 22Ek1:İnsanHaklarıAntlaşmalarıOnayveÇekincelerTablosu 23

5PRofili


1 Ülke Profili Hakkında

Türkiyeülkeprofili,ERRC’ninanaçalışmaalanlarıolankonut(tahliyeler),eğitimvekapasitegeliştirmebaşlıklarıüzerineodaklanmıştır.Ayrıca2012yılındaTürkiye’deistihdamvesağlıkalanlarındaRomanlara ilişkin belli başlı gelişmelere de değinmektedir.Bilgiler,Nisan 2013itibariylegeçerlivedoğrudur.TürkiyeÜlkeProfili,HacerFoggo,SinanGökçen,StephanMüller,DjordjeJevanovic,Dezi-deriuGergely,MariannePowellveDzavitBerishatarafındanhazırlanmıştır.

Buyayınveyayınındayandığıaraştırmanıngiderleri,aralarındaİsveçUluslararasıKalkınmaİşbirliğiAjansı,AçıkToplumVakıflarıveSigridRausingTrust’ınyeraldığıERRC’ninçeşitlifinansal destekçileri tarafından karşılanmıştır. Yayının içeriğinden tümüyle Avrupa RomanHakları Merkezi sorumludur. Söz konusu kuruluşların katkıda bulunmuş olması, buradayazılanlarınfonsağlayanlarıngörüşlerinitemsilettiğianlamınagelmemektedir.

7


PRofili

2 Giriş ve Arka Plan Bilgileri

1 Avrupa’daRomannüfusunailişkintahminleriiçerenbirtabloiçinAvrupaKonseyi’ninwebsayfasınabakabi-lirsiniz:http://hub.coe.int/web/coe-portal/roma.Buraporda“Roman”sözcüğü,Lom,Dom,Abdalvediğerlerigibiilgilitümgruplarıkapsamaktadır.

2 AdrianMarsh,“TürkiyeÇingenelerininTarihiHakkında”,Biz Buradayız! Türkiye’de Romanlar, Ayrımcı Uygulama-lar ve Hak Mücadelesi, derleyenSavelinaDanova(Istanbul:ERRC/hYd/EDROM,2008)içinde;Domaridiliiçin,“RomaniProject”websayfasınabakınız:http://romani.humanities.manchester.ac.uk/atmanches-ter/projects/domari.shtml.

3 Türkiye’deRomanToplumu,AliMezarcıoğluilesöyleşi,Ekopolitikiçinde.Bkz.http://www.ekopolitik.org/en/news.aspx?id=5859&pid=1850.

4 Diğerlerininyanısırabkz.AvrupaKomisyonu,KomisyonÇalışmaBelgesi,Türkiye2012İlerlemeRaporu:http://www.abgs.gov.tr/files/strateji/2012_ilerleme_raporu.pdf.

5 Diğerlerininyanısırabkz.BaşakEkimAkkan,MehmetBakiDenizveMehmetErtan,Sosyal Dışlanmanın Roman Halleri,Istanbul,Edirne2011;AvrupaKomisyonu,KomisyonÇalışmadokümanı,Türkiye2012İlerlemeRaporu:http://www.abgs.gov.tr/files/strateji/2012_ilerleme_raporu.pdf;KenanÇayırveAyşeAlan,der.,Ayrımcılık- Örnek Ders Uygulamaları,(Istanbul:İstanbulBilgiÜniversitesiYayınları2012).

Resmi istatistiklerin ve ülke çapında güvenilir tahmini rakamların bulunmaması nedeniyle,RomanlarınveLom,Dom,yadaAbdallargibiRomanlarlabağlantılıdiğergruplarıntoplamsayısıbilinmiyor.AvrupaKonseyi’negöretahminirakamlar500.000ile5milyonarasındadeğişmektedir.1

Romanlarınbüyükbir bölümüBatıAnadolu,Trakya,Marmara veEgebölgelerinde,DomveLomgruplariseçoğunluklaTürkiye’ninGüneyDoğuveDoğubölgesindeyaşamakta.Dom’lar,DomariyadaTürkçe’degeçtiğişekliyleDomcakonuşanveHindistankökenlifarklıbirdilbilimselgrupoluştururlar.2BugünDomtoplumlarıdahaçokOrtaDoğuveKuzeyAfrika’dayaşamaktalar.Türkiye’de iseDomgruplarıgenellikleülkeningüneydoğusundabulunuyorlar.LomgruplardaTürkiyeliRomveDomlardandilolarak farklılıkgösterirler, ancakRomanlaradahayakındırlar.Lom’larındaHindistan’dangeldiğidüşünülürvebugruplarDoğuKaradenizbölgesinde,doğuvekuzeydoğuAnadolu’daveKafkaslar’dagörülür.Lom’lar,Lomaridilinikonuşurlar.3

Türkiye’dekiRomanlarınsosyo-ekonomikdurumlarıhakkındaülkegenelinikapsayanverilerbu-lunmuyor.Ülke çapındaki istatistikler genellikle nüfus sayımlarına dayanıyor.AncakTürkiye’denüfussayımıveistatistikselaraştırmalardaetnikkökeneilişkinsorularsorulmuyorvebuda,güve-nilirverilereldeedilmesininönündeönemlibirengeloluşturuyor.VerieksikliğiayrıcaRomanlarayönelikuygunpolitikalarınoluşturulmasıvehayatageçirilmesineengelolanfaktörlerdendebirisi.4

Ancak, son sekiz yıldır ERRC’nin Türkiye’de yürüttüğü izleme çalışmaları ve son yıllardayayınlananbirdizirapor,Türkiye’dekiRomanlarındiğerAvrupaülkelerindeyaşayanRoman-larlaaynısosyo-ekonomikzorluklarlakarşıkarşıyaolduğunugösteriyor.İşgücü piyasasına, eğitime, sağlık sistemine ve konut piyasasına erişimde ayrımcılık hâlâsürmektedir.5Göreliolarakyüksekyoksullukveişsizlikoranları,okuladevamlılığındüşüklüğü

GiRiş vE ARKA PlAn BilGilERi

8 AvRUPA RoMAn HAKlARi MERKEZİ | www.ERRc.oRG

veokulbitirmeoranları ilebirlikte sınırlımeslekibeceri, kötübarınmakoşulları vebununsonucundakötüsağlıkkoşulları,yaşamdanbeklentilerinideazaltmaktadır.Öteyandan,sonbirkaçyıldaRomanbireyvetopluluklarayalnızcabirkaçfizikselsaldırıolayıkaydedilmiştir.6

SonyıllardaTürkyetkililerbirdiziKentselDönüşümprojesibaşlattılar.Bunlardanbazıları,Romanmahallelerininyıkılmasınavemahallehalkınınzorlayerlerindenedilmesineyolaçtı(dahafazlabilgiiçinbkz.Konutbaşlıklıbölüm).

Türkiye’denekadarRomanvatandaşınnüfuscüzdanınınbulunduğuıbilinmiyor.Buduru-munözellikleiçgöçyaşayanveDoğuAnadolu’dayaşayan(küçük)geziciRomangruplarınıetkilediği görülüyor.Geriyedönükolaraknüfus cüzdanı çıkarmak için yapılanbaşvurularaparacezasıuygulaması ancak2010yılında, İçişleriBakanlığı’nınbir talimatıyladurduruldu.Bu tarihten önce, nüfus cüzdanı çıkartmak için başvurulduğunda uygulanan para cezasıRomanlarınbubelgeiçinbaşvurusunuengellemişolabilir.7

Romankadınlar,hemRomanoldukları,hemdekadınolduklarıiçinçokkatmanlıayrımcılığauğradıklarındandahadafazladezavantajlıdurumdalar.GörüldüğükadarıylaRomankadınlarınbüyük bir çoğunluğu ya hiç okuma-yazma bilmemekte, ya da yarı-okur yazar durumdadırvebu yüzden sosyal güvenceli, sürekliliği olan iş olanaklarından yoksundur.Dahası, çeşitliaraştırmalaragöre,Romantoplumlarındaerkenevliliklerhâlâyaygındır.8Toplumsalcinsiyetkaynaklışiddetkaydageçmemekte,toplumlarınkendisi,hattagüvenliktensorumlubirimlerRomankadınlarayönelikaileiçişiddetolaylarınıtakipetmemektedirler.

6 “Manisa‘daAyrımcılıkRomanlaraIrkçıSaldırıyaDönüştü”,Bianet,6Ocak2010:http://bianet.org/bianet/bianet/119309-manisada-ayrimcilik-romanlara-irkci-saldiriya-donustu.

7 FundaciónSecretariadoGitano(FSG),EuropeanRomaRightsCentre(ERRC),EdirneRomaAssociation(EDROM),Türkiye’de Romanların Durumu, Türkiye’de Çalışma ve İnsana Yakışır İş Koşulları Sorunları,Aralık2010,buradanulaşabilirsiniz:http://www.errc.org/cms/upload/file/turkey-understanding-employment-and-decent-work-challenges-in-turkey-december-2010-turkish.pdf.

8 UNICEF,“Türkiye’deÇocukveGençNüfusunDurumununAnalizi”,2012,s.75,buradanulaşabilirsiniz:http://panel.unicef.org.tr/vera/app/var/files/s/i/sitan-tur-final-2012.pdf.

9


PRofili

3 (ortak-kesen) Yasalar, Politikalar ve Yapıların Özeti

Bugün Türkiye’de azınlıklar resmi olarak hâlâ 1924 Lozan Antlaşması kapsamındadeğerlendirilmektedir.9LozanAntlaşması’nda“gayrı-Müslimazınlıklar”tanımlamasıgetirilmişvebugruplarabirdizihaklartanımıştır.HernekadarbugruplarLozanAntlaşması’ndatektekadlarıylazikredilmemişolsada,uygulamadaErmeniler,YahudilerveRumlarbukapsamdadeğerlendirilmiştirki,budurum,Osmanlı’daki“millet”sistemindeyeralanüçgelenekselgru-ba,HıristiyanErmenilere,YahudilereveOrtodoksHıristiyanlaratekabületmektedir.10

Türkiye’dehukuksistemi,Romanlardadahilolmaküzerediğerazınlıkgruplarıresmen“azınlık”olaraktanımamaktaveonlaragrupolarakhaklarınıkoruyucubirsistemsunmamaktadır.Buhukukivesiyasieksiklik,sözkonusugrupların,BirleşmişMilletler Irk Ayrımcılığının Tüm Biçim-lerinin Önlenmesi Sözleşmesitarafındangüvencealtınaalınanhakveözgürlüklereerişimindefiilibirayrımcılığauğramalarınayolaçabilmektedir.

Türkiye’nin askeri yönetim altında hazırlanan 1982 tarihli Anayasası, devletin çıkarlarınınyurttaşınkilerdenöncelikliolduğunuvarsayar.YenibiranayasahazırlanmasısononyıldırbütünsiyasipartileringündemindeyeralmaktadırveiktidardakiAdaletveKalkınmaPartisi’nin(AKP)enönemlivaadlerindenbiridurumundadır.12Haziran2011tarihindeyapılangenelseçimlerinardındanyenibiranayasahazırlanmasıyenidengündemegeldi.Buçerçevede,anayasareformsürecinibaşlatmaküzere,19Ekim2011 tarihindeparlamentodaAnayasaUzlaşmaKomisy-onukuruldu.11Komisyon,Romanlardadahilçeşitlisiviltoplumörgütleriilegörüşmeleryaptı.Roman temsilcilerNisan 2012’de yapılan toplantıda bir bildiri sunarak, Romanların ülkedekarşılaştıklarıdışlanmave ayrımcılığadikkat çektiler;bu sistemik soruna sonvermeküzere,pozitif ayrımcılıkvediğerpolitikalarınyürürlüğekonulmasınıtalepettiler.12

3.1 irk ve Etnik Temelli Ayrımcılık Yasağı

Türkiye’nin1982Anayasası(Madde10)ayrımcılığıyasaklarveeşitmuameleyiöngörür:

“(1)Herkes,dil,ırk,renk,cinsiyet,siyasidüşünce,felsefiinanç,din,mezhepvebenzerisebe-plerleayırımgözetilmeksizinkanunönündeeşittir.

9 LozanAntlaşması1.DünyaSavaşısonrasında24Temmuz1923’deTürkiyeileBritanyaİmparatorluğu,Fransa,İtalya,Japonya,Yunanistan,Romanyave“Sırp-Hırvat-Sloven”Devletiarasındaimzalandı.AntlaşmaTürkiyeCumhuriyeti’nin“kurucuantlaşması”oarakkabuledilir.LozanAntlaşması’nıntammetniiçinbkz:http://www.lib.byu.edu/~rdh/wwi/1918p/lausanne.html.

10 Milletsistemi,kendilerineaityargımekanizmalarıçerçevesindekendiişleriniözerkbirşekildeyürütmehakkınasahipçelişitlidinitoplumlardanoluşuyordu.

11 Bkz.Komisyonunanasayfası:https://yenianayasa.tbmm.gov.tr/default.aspx.

12 “TBMMAnayasaUzlaşmaKomisyonu-Komisyon,RomandernekleriileÜlküOcaklarıEğitimveKültürVakfı’nıdinledi”,Kamudan Haber,16Nisan2012,bkz:http://www.kamudanhaber.com/siyaset/tbmm-anayasa-uzlasma-komisyonun-komisyon-roman-dernekleri-ile-ulku-ocaklari-egitimn-ve-kultur-vakfini-dinledin-n-fotografli-h87610.html.

(oRTAK-KEsEn) YAsAlAR, PoliTiKAlAR vE YAPilARin ÖZETi


(2) Kadınlarveerkeklereşithaklarasahiptir.Devlet,bueşitliğinyaşamageçmesinisağlamaklayükümlüdür.

(3) Hiçbirkişiye,aileye,zümreyeveyasınıfaimtiyaztanınamaz.(4) Devlet organları ve idaremakamları bütün işlemlerinde kanun önünde eşitlik ilkesine

uygunolarakhareketetmekzorundadırlar.”13

Türkiye,ayrımcılığıngenelolarakyasaklanmasınıöngören,İnsanHaklarıveTemelÖzgürlük-lerinKorunmasınaİlişkinAvrupaSözleşmesi’ne(AİHS)12No’luEkProtokolü2001yılındaimzalamış,ancakhâlâonaylamamıştır.14Ancak,AİHS14.MaddeTürkiyeiçinbağlayıcıdır.AvrupaKomisyonu’nun2012İlerlemeRaporu’nda,“Yürürlüktekimevzuatınrevizeedilmesi,ayrımcılıklamücadele etmek için kapsamlı birmevzuatınoluşturulması ve ırkçılık, yabancıdüşmanlığı,anti-Semitizmvehoşgörüsüzlükilemücadeleedecekkorumamekanizmalarınınveyaözgünyapılarınoluşturulmasıgerekmektedir”denilmiştir.15

AvrupaBirliği’ne katılım sürecini belirleyen çerçevenin öngördüğü koşullar doğrultusundaTürkiye’nin ayrımcılığı yasaklayan, 2000/43/EC sayılıAvrupaKonseyiDirektifi’ne uygun,kapsamlı bir yasa çıkarması gerekmektedir. 13Kasım 2009’da hükümet “AyrımcılıklaMü-cadeleveEşitlik”başlığınıtaşıyanbirtasarıhazırlamış16vebunugörüşlerinialmaküzerebaro-lara,akademisyenlere,uzmanlaraveSTK’laragöndermiştir.Tasarıdaırktemelliayrımcılıkda,yasaklananzeminlerdenbiriolarakyeralmıştır.

İlk başta tasarı, ayrımcılığa karşı ilerici önlemler getirdiği için insan hakları çevreleritarafından olumlu karşılanmıştır. 17Mart 2010’da Hükümet, tasarının bir kanun teklifinedönüştürüldüğünü duyurmuştur. Ancak kanun teklifinin İçişleri Bakanlığı’nın resmi websitesindeyayınlanansonversiyonunda“cinsel yönelimvekimlik” sözcüklerininyasaklananayrımcılıkzeminleriarasındançıkarıldığıgörülmüş,insanhaklarıveLGBTçevreleriyapılanbudeğişikliğieleştirmişlerdir.Kanunteklifihenüzbugünekadarparlamentoyasunulmamıştır.

TürkCezaKanunuMadde122şöyledir:“Kişilerarasındadil,ırk,renk,cinsiyet,özürlülük,si-yasidüşünce,felsefiinanç,din,mezhepvebenzerisebeplerleayırımyaparak;a)Birtaşınırveyataşınmazmalınsatılmasını,devriniveyabirhizmetinicrasınıveyahizmettenyararlanılmasınıengelleyen veya kişinin işe alınmasını veya alınmamasını yukarıda sayılan hallerden birinebağlayan,b)Besinmaddelerinivermeyenveyakamuyaarzedilmişbirhizmetiyapmayıred-deden,c)Kişininolağanbirekonomiketkinliktebulunmasınıengelleyenkimsehakkındaaltıaydanbiryılakadarhapisveyaadlîparacezasıverilir.”17

13 MetinTürkiyeCumhuriyetiBaşbakanlıkwebsitesindenalınmıştır.

14 Bkz.http://conventions.coe.int/Treaty/Commun/ChercheSig.asp?NT=177&CM=&DF=&CL=ENG.

15 2012İlerlemeRaporuTürkçemetiniçinbkz.http://www.abgs.gov.tr/files/AB_Iliskileri/AdaylikSureci/IlerlemeRaporlari/2012_ilerleme_raporu_tr.pdf.

16 Teklif metniiçinbkz:http://www.icisleri.gov.tr/default.icisleri_2.aspx?id=5692.

17 Bkz.http://www.cezakanunu.net/tck-madde-122/.

11


PRofili

4857sayılıTürkİşKanunu(Madde5)“İşilişkisindedil,ırk,cinsiyet,siyasaldüşünce,felsefîinanç,dinvemezhepvebenzerisebepleredayalıayırımyapılamaz”hükmünüiçerir.”18

2006’dan itibaren,yasalardaki,Romanlarıhedef alanayrımcımaddelerive ifadeleri temi-zlemekyönündedeğişiklikleryapıldı.2510sayılıİskânKanunu’nun4.Maddesindeyapılandeğişiklik19Eylül2006tarihindeTBMM’dengeçti.19HernekadarRomanlarayapılanaçıkatıflar5543sayılıyeniİskânKanunu’ndançıkarılmışolsada,yeni4.Maddebirtakımmuğlakifadeleriçermektedirvebunedenleayrımcıuygulamalaraaçıktır:“TürksoyundanveTürkkültürünebağlıolmayanyabancılarileTürksoyundanveTürkkültürünebağlıbulunupdasınırdısıedilenlervegüvenlikbakımındanTürkiye’yegelmeleriuygungörülmeyenlergöç-menolarakkabuledilmezler.”20

Benzerbirşekilde,“PolisinDisiplinine,MerasimveTopluluklardakiRolünevePolisKarakollarıTeşkilatıileVazifelerineDairTalimatname”nin134/B/A/5sayılımaddesinde“Çingeneler”,“potensiyalzanlılar”olaraktanımlanmış,buibare20Haziran2006’dakaldırılmıştır.

Ayrıca İçişleri Bakanlığı’na, “devletsiz ve Türk vatandaşı olmayan çingeneleri ve Türkkültürünebağlıolmayanyabancılarısınırdışıetme”yetkisiniveren5683sayılıYabancılarınİkametiveSeyahatiKanunu’nun21.Maddeside19Ocak2011’dedeğiştirilmiştir.”21

Türkiye’ninhukuksistemindenefretsuçunaatıf bulunmamakta,böylecesuçişlemedeırksalsaiklercezayıartırıcıbirfaktörolarakkabuledilmemektedir.

3.2 Romanların sosyal İçerimi Konusunda Hükümet Politikaları

2011yılındaAvrupaBirliğikurumları,Romanlarileçoğunluknüfusunyaşamkoşullarıarasındakifarkları gidererek Romanların toplumla daha iyi bütünleşmesini amaçlayan “Ulusal RomanEntegrasyon Politikaları için Avrupa Çerçevesi”ni kabul etti. AB Çerçevesi, üye devletleri,Romanlarınentegrasyonuiçinulusalpolitikalargeliştirmeyedaveteder.Katılımsürecindeolanülkeler için ise ilgiliAvrupaKomisyonuGenelgesi, “AB’ninRomanentegrasyonukonusun-dakihedefleribuülkeleriçindeaynışekildegeçerlidir”demektevebuülkelerdende,mevcutpolitikalarınıburadabelirtilenhedeflerdoğrultusundagözdengeçirmelerinitalepetmektedir.22

18 Kanunmetninintamamıiçinbkz.18http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k4857.html.

19 ERRC,“TurkishLawmakersAmendRacistLaw”,basınaçıklaması,18Mayıs2007,bkz:http://www.errc.org/article/turkish-lawmakers-amend-racist-law/2790.Maddenineskiversiyonu,“Türkkültürünebağlıolmayanlar,anarşistler,göçebeçingeneler,casuslarvesınırdışıedilenkişilerTürkiye’yemuhacirolarakkabuledilemezler”şeklindeydi.

20 AnitaDanka,“Türkiye’deRomanHaklarıveHukukiÇerçeve”,Biz Buradayız!: Türkiye’de Romanlar, Ayrımcı Uygulamalar ve Hak Mücadelesi,der.SavelinaDanova(Istanbul:ERRC/hYd/EDROM,2008)içinde,s.45.

21 5683sayılıyasametniiçinbkz:http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.5683.pdf.

22 AvrupaKomisyonu,Avrupa Parlamentosu Komisyonun’dan Konsey, Avrupa Ekonomik ve Sosyal Komite ve Bölgeler Komitesi’ne Genelge – Ulusal Roman Entegrasyon Stratejileri 2020’ye kadar AB Çerçevesi,Brüksel,5.Nisan2011,bkz:http://ec.europa.eu/justice/policies/discrimination/docs/com_2011_173_en.pdf.

(oRTAK-KEsEn) YAsAlAR, PoliTiKAlAR vE YAPilARin ÖZETi


TürkiyehenüzRomanlarınsosyaliçerimineyönelikbirDevletStratejisiyadadabunabağlıEylem Planları benimsemiş değil. 2012 İlerleme Raporu’nda Avrupa Komisyonu “genişkapsamlıbirstratejininbenimsenmesivekonununanapolitikaalanlarındayansımasıvetemelalınmasıgerekmektedir.Romanlarındurumunailişkinnicelikselverilerbulunmamakta,budabilgiyedayalıbirpolitikaüretiminiengellemektedir”şeklindegörüşbelirtmiştir.23

ERRCdahilbirdiziörgütünçağrısınarağmenTürkiyehala,“Romanlarıİçerme10Yılı”(TheDec-adeof RomaInclusion)yapısınakatılmamıştır.Romanlarıİçerme10Yılı’nakatılmakiçineğitim,istihdam,sağlıkvebarınmaalanlarında,yoksulluklamücadele,ayrımcılıklamücadelevetoplumsalcinsiyeteşitliğigibiyatay-kesenhususlarıdaiçereneylemplanlarınınhazırlanmasıgerekmektedir.

Hükümet 2009 yılında Romanların durumunu gündemine aldı. 16 Kasım 2009’da, ikti-dardaki AKP’nin o dönem milletvekili olan Ali Koyuncu, Romanların Türkiye’deki du-rumunu tartışmak içinAnkara’daRomanSTK’ları ilebir toplantıdüzenledi.24Bu toplantı,zamanınDevletBakanıFarukÇelik’inevsahipliğiyaptığıdahagenişçaplıbir toplantı içinhazırlık çalışması işlevini gördü. BaşbakanTayyipErdoğan’ın 22Kasım 2009’da hüküme-tinRomanların sorunlarına eğilecek planlar geliştireceğini açıklamasından sonra, 10Aralık2009’daİstanbul’dabirçalıştaydüzenlendi.Çalıştay’aseksenRoman,DomveLomsivilto-plumkuruluşu,beşRomanfederasyonu,hükümettemsilcilerivemilletvekillerikatıldı.25

Hükümet,Roman gruplarla bu ilk doğrudan temasın ardından, söz konusu alandaki diğerbaşlıklarınyanısıraRomanlarınentegrasyonuiçinulusalbirstratejiningeliştirilmesinihedef-leyenbirdizitoplantıylasürecidevamettirdi.

Busürecinenetkileyiciadımı,BaşbakanTayyipErdoğan’ın,ülkenindörtbiryanındangelenyaklaşık15binRomanlabuluştuğu,14Mart2010’daİstanbul’dadüzenlenentoplantıoldu.Başbakan,hükümetinRomanlarınTürkiye’deayrımcılığauğramasına izinvermeyeceğiniveRomanlarınsorunlarınıelealırkenönceliğikonutsorununavereceklerinisöyledi.26

Yukarıda belirtilen toplantılara rağmen Roman sivil toplumunun, Romanların içerilmepolitikalarınıngeliştirilmesivehayatageçirilmesinekatılımısınırlıkaldı.2012’deAileveSosyalPolitikalarBakanlığı’nabukonudabirulusalstratejigeliştirmegöreviverildi.AncakbugünekadarhükümetRomanlarınEntegrasyonuiçinbirStratejigeliştirmedi.

23 AvrupaKomisyonu,KomisyonÇalışmaBelgesi,Türkiye2012İlerlemeRaporu:http://www.abgs.gov.tr/files/strateji/2012_ilerleme_raporu.pdf.

24 ButoplantıyakatılanRomanSTK’ları:EDROM,LüleburgazBatıTrakyaRomanlarıKültürYardımlaşmaDerneği,MersinRomanlarDerneği,KeşanRomanKültürünüAraştırmaDerneği,KırklareliRomanKül-türünüKorumaDerneği,İzmirÇağdaşRomanlarDerneği,Romankara,MuratlıRomanlarDerneği,ArtvinLomDerneği,HatayDomgrubu,BergamaKadınlarıRomanKültürünüTanıtmaDerneği,DikiliRomanlarDerneği,İzmirRomanlarDerneğiveBursaRomanlarDerneği.

25 “RomanÇalıştayRaporu”,T24,1March2010,bkz:http://t24.com.tr/haber/roman-calistayi-raporu/71526.

26 “BaşbakanErdoğan’dan‘Roman’açılımı”,Hurriyet.com.tr,14March2010,bkz:http://www.hurriyet.com.tr/gundem/14104307.asp.

13


PRofili

3.3 Azınlıklarla İlgili Diğer Kurumlar ve Örgütler

2012’deTürkiye“KamuDenetçiliği”(Ombudsman)kurumunukurdu.TBMM,“KamuDenetçiliğiKurumuKanunu”nu27kabulettivekanun29Haziran2012’deyürürlüğegirdi.Kanunda,KamuDenetçiliğisisteminingetirilmesiyle,devletyetkililerinintasarruflarınakarşışikayetlerielealacakbağımsız ve etkin bir mekanizma kurulmasının amaçlandığı belirtiliyor. Kurum, idarenin hertürlüişlemvefaaliyetini,davranışvehareketiniinceleyecek,önerilerdebulunacak,bunlarıninsanhaklarınadayalıbiradaletanlayışına,hukukaveadaleteuygunolupolmadığınıbelirleyecek.

Romanlar,devletyapılarıiçinderesmidüzeydetemsiledilmiyorlarvedevletmercilerineresmidanışmanlıksunanorganlarınhiçbirindeRomantemsilcibulunmuyor.Romanlarlailgilifaali-yetlerikoordineetmegörevi2012’deAileveSosyalPolitikalarBakanlığı’naverilmişti.

Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde Roman örgütleri bulunuyor. Ancak bunların çoğunluğupolitikaüretimsüreçlerinietkinbirşekildeetkilemeyadabaşarılı (hukuki)savunuculukvefarkındalıkkampanyalarıbaşlatmaveyürütmekapasitesindenyoksun.Eylül2012’deülkeninçeşitli yerlerindenaltıRoman federasyonuve70dernekbir arayagelerek“RomanHaklarıForumu”(ROMFO)adlıbirşemsiyeörgütkurdu.

Aralık 2012’deROMFO temsilcileri hükümetinRomanlarla ilgilimevcut faaliyetleri konu-sundagörüşalışverişindebulunmaküzereAileveSosyalPolitikalarBakanıFatmaŞahintara-fındandavetedildiler.Şahin,ROMFOtemsilcilerine,göreceyükseksayıdaRomannüfusunasahiponsekizkentinvalileriyletoplantıyaptıklarınıveRomanlarlailgilisorunlarıelealdıklarınıaktardı.Butoplantıdanhemensonravaliler,kendibölgelerindekiRomantemsilcileriyletop-lantılarörgütledilerveRomanlarınsorunlarınıkendilerindendinlediler.

Türkiye’de,ülkeçapındafaaliyetsürdürenbirinsanhaklarıSTKcamiasıbulunuyor.AncakRoman-larbugruplarınveyadahaçokKürtnüfusu,İslamcıvelaikkesimlerarasındakigerilim,yadaordu-nunsivilyaşamdakirolügibikonularayoğunlaşanuluslararasıinsanhaklarıSTK’larınınhedefiyadaönceliklikonusunuoluşturmuyor.DahasıRomanlarınpolitiktemsiliyetihâlâsonderecesınırlı.

27 Kanunmetninintamamıiçinbkz:http://www.kamudenetciligi.gov.tr/custom_page-325-kanun.html.

15


PRofili

4 Temalara Göre Belli Başlı sorunlar

Aşağıdakibölümde,Türkiye’de,ERRC’ninüzerindeçalışmaktaolduğutemelsorunlardanbazılarıelealınıyor.

4.1 Konut Hakkı ve Tahliyeler

4.1.1 HUKUK vE PoliTiKAlAR ÇERÇEvEsi

2005’tekentseldönüşümprojelerininkolaylıklauygulanabilmesiiçingerekliilkmevzuatyü-rürlüğegirdi.OzamandanbuyanaRomanlardahil,tapusuzevlerdeyaşayangruplarınbarın-mahaklarıgerilemegösterdi.

Hükümet tarafından hazırlanan “AfetRiskiAltındakiAlanlarınDönüştürülmesiHakkındaKanun”başlıklı yenibir yasa (No.6306)16Mayıs2012 tarihindeTBMM’dekabul edildi.28Yasa,afetriskibulunanalanlardavebualanlarındışındabileolsarisklibinalarınbulunduğudiğeryerlerdeyapılacakiyileştirme,iskanveyenilemeçalışmalarınıdüzenliyor.

Yasateklifi,barınmavemülkiyethaklarınaağırbirşekildezararverebileceğigerekçesi,özellik-ledeyasadabulunanacelekamulaştırmamekanizmalarınedeniylekentselplanlamauzmanları,akademisyenler,siviltoplumaktivistleriveuluslararasıkuruluşlartarafındaneleştirilmişti.29

Türkiye’ninyerleşimalanlarınınbüyükbirbölümününbüyükbirdepremriskialtındaoldu-ğubirgerçektir.Riskleriazaltmayayönelikbütünönlemlerhalkvesiviltoplumtarafındanolumlukarşılanmaktadır.AfetYasası’nailişkinçekincelerinbaşındaise,kanunun,ekonomikolarakcazipalanlardayaşayaninsanlarınburalardanzorlatahliyesiveyerlerindenedilmesi-neyolaçacağıendişesigelmektedirvebusorun,Türkiye’dekentlerinmerkezibölgelerindeyaşayanRomanlariçindesözkonusudur.

Uzmanlaragöre6306sayılıyasabireylerikoruyucuyeterlimekanizmalarsunmamaktavedev-leteçokbüyükyetkilervermektedir.Yasa,düzenlemelerdenetkilenebilecekbinalarınsahiplerive/veyakiracılarınayeterliveetkindanışmamekanizmalarıöngörmemektedir.Yasadakullanı-landilmuğlaktırvekeyfiyorumlamalaraaçıkolabilecekçeşitlihususlariçermektedir.

BirleşmişMilletlerYeterliBarınmaHakkıÖzelRaportörü,29Mayıs2012tarihindeTürkiyeBaşbakanı’nabuyasaylailgilikaygılarıdilegetirenbirmektupgöndermişveşugörüşlereyer

28 Yasanıntammetniiçinbkz:http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k6306.html.

29 “ŞehirPlancılarıOdası’ndanAfetDönüşümYasası’naDairBasınAçıklaması”,17Mayıs2012,bkz:http://www.arkitera.com/haber/index/detay/sehir-plancilariodasindan-afet-donusum-yasasina-dair-basin-aciklamasi/8225.

TEMAlARA GÖRE BElli BAşli soRUnlAR


vermiştir: “Genelinde yasa teklifinin bir dizi sorunlu hüküm içerdiği, özellikle hukuki ke-sinlik,hesapverebilirlikmekanizmalarınıöngörmediği,etkilenecektoplumlarıidarivehukukihakaramaolanaklarındanyoksunbıraktığı,bunakarşılıkyıkılacakbinalarınbelirlenmesiveyıkımsürecikonusundadevletveyerelyöneticileregenişkararvermeyetkileri tanıdığıbe-lirtilmektedir.”ÖzelRaportörayrıcayasanınuygulanmasıdurumunda,“zoryoluylakitleseltahliyelere,mülkiyetvebarınmahaklarınınihlaline,artansayıdainsanınevsizkalmasınayadayasanınyürürlüğegirmesininöncesinegöredahakötübarınmaveyaşamkoşullarınamahkumedilmesineyolaçabileceği”nedikkatçekmiştir.BununyanısıraÖzelRaportöryasateklifininhazırlanmasürecinde“potansiyelolaraketkilenecektoplumlarvesiviltoplumkuruluşları”ileyeterligörüşalışverişindebulunulmamasınıdaeleştirmiştir.30

BenzerşekildeMimarlarOdasıda6306sayılıyasayailşkinşueleştirileridilegetirmiştir:“...mevcutsiyasiiktidardahaöncekiuygulamalardabununçokkârlıbirişolduğunugörmüşolmalıki,heralan-dauygulanabilmesiiçin“afet”olgusunubahaneederek,ortayaçıkabilecektümengelleribertaraf etmeyihedefleyen,ulusalveuluslararasıhukukkurallarıtarafındangüvencealtınaalınanhaklarıbilegörmezdengelenbiryasatasarısıile“dönüşüm”ünhukukvefinanskısmınıkotarıpdiğeryönlerinigörmezdengelmektedir.”31MimarlarOdası,raporunda,Romanlarıdaetkileyebilecekşusorunlarısıralamıştır:(1)Yurttaşlarınbarınmahakkıyoksayılmaktadır.(2)Mülkiyethakkıihlaledilmektedir.(3)Eşitlikilkesigözardıedilmiştir.(4)Hakaramaözgürlüğükısıtlanmaktadır.(5)Tasarınıngenelge-rekçesinde“gönüllülük”esasınagöndermeyapılmışisede,zorkullanmayöntemleritariflenmiştir.32

Yasa’nın4.Maddesinde riskli ilan edilen alanlarda elektrik, suvedoğal gazınkesileceğivebütünkamuhizmetlerinindurdurulacağıbelirtilmektedir.Bu,dolaylıbirşekildezorlatahliyeanlamınagelebilecektirvegerekekonomik,gereksesosyalolaraközelkorumayaihtiyacıolanyurttaşlarınbarınmahaklarınıgüvencealtınaalmadanbuşekildeyaptırımlaruygulamakhemtemelinsanhaklarınaaykırıdır,hemdeAnayasa’ylavesosyaldevletilkeleriyleçelişmektedir.

5.Madde,yetkililerleanlaşmayavaranmalsahiplerinegeçicikonutverilebileceğinivekiraları-nınkarşılanabileceğinibelirtmekte,başkabirdeyişleyetkililerininuymakzorundaolacakları,etkinbirgüvencegetirmemektedir.

6.Maddehukukyolunabaşvurmahakkınıkısıtlamakta,yetkililerinuygulamalarınakarşıitiraz-dabulunmayıimkânsızhalegetirmektedir.Bumaddeyalnızcabarınmahakkınıihlaletmeklekalmamakta,aynızamandahaksızmuameleyeitirazetmeveulusalhukukçerçevesindeetkilibir tazminolanağındandayoksunbırakmaktadır (ayrıca,diğeruluslararası ilkelerinyanısıraAİHSMadde13’edeaykırıdır).Sonuçtaevlerkamulaştırılıpyıkıldığında,aileleradaletsizbirşekildeevlerindenatıldıklarındahaksızmuameleyekarşıhakaramakiçinmahkemeyebaşvur-maolanağındanyoksunbırakılmaktadır.

30 ÖzelRaportör’ünmektubuiçinbkz:https://spdb.ohchr.org/hrdb/21st/Public_-_AL_Tur-key_29.05.12_%284.2012%29.pdf.

31 AfetRiskiAltındakiAlanlarınDönüştürülmesiHakkındaKanunTasarısı”DeğerlendirmeRaporu,14Mart2012,bkz:http://www.mimarlarodasi.org.tr/index.cfm?sayfa=belge&sub=detail&bid=45&mid=45&recid=14390.

32 a.g.y.

17


PRofili

4.1.2 ARKA PlAni vE ERRc fAAliYETlERi

BirçokRoman,standartaltıbarınmakoşullarında,sağlıksızyerleşimlerde,olumsuzşartlardayaşa-maktadır.Romanlarınbüyükbirçoğunluğunungecekondularda,tapusuzyerlerdevebiryadaikiodalıevlerinbulunduğuyoksulmahallelerdeyaşadığıtahminedilmektedir.BirçokRomanmahal-lesindealtyapısorunlarınedeniyleinsanlarelektrik,su,kanalizasyonsistemiveulaşımolanakla-rındanyoksunyaşamaktadır.HijyenkoşullarıbirçokRomanyerleşimindeçokkötüdurumdadır.

Yeniyasakamugörevlilerine,mahallelerihızlaboşaltmayetkisitanıdığıiçinkamulaştırmalarvetahliyelerbirçokRomanyerleşimindeyakınbirtehdithalinegelmiştir.TürkiyegenelindeRomanyerleşimlerikentmerkezlerineyakınyerlerdeyadakentselgelişimprojeleriiçinpotansiyelvaadedenbölgelerdebulunmaktadır.Romanlarınyeniyasadanbüyükölçüdeetkilenebileceğiönemlibir endişekaynağıdır.Durum,Roman toplumlarınındüşükeğitimdüzeyi,haklarını savunmakapasitesindekiyetersizlikvekısıtlıekonomikkaynaklarınedeniyledahadavahimleşmektedir.

ÖrneğinİstanbulPendikvePaşaköymahallesindekiRomantoplumuERRC’ye,susuzluktanvekanalizasyonsistemininbulunmamasındandolayısalgınhastalıktehlikesialtındayaşadık-larınıbildirmişlerdir.İstanbulKüçükbakkalköy’dençıkarıldıktansonraPendik’eyerleşen55aile2008yılındanbuyanaşehirsuyundanmahrumşekildeyaşamaktadır.Yetkililereverilendilekçelerebugünekadarcevapalmamışlardır.Çocuklarınyıkanmadanokulagitmekzorun-dakaldıklarıbildirilmektedir.

Sonyıllardayetkililer,bazıRomanmahallelerininyıkılmasınavemahallehalklarınınzorlatah-liyesineyolaçanbirdizikentselyenilemeprojesibaşlattı.

Sulukule vakası, bir Roman mahallelesinin yıkılmasına ilişkin en bilinen olumsuz örnektir.Avrupa’dakieneskiRomanyerleşimlerindenbiriolanSulukule’de,İstanbulFatihBelediyesi2005-2010yıllarındabirkentselyenilemeprojesiyürüttü.Belediye,Sulukule’dekiRomanevlerine“acelekamulaştırma”uygulanmasınaolanaksağlayanEkim2006tarihlibirBakanlarKurulukararname-sindenyararlandı.33Gerekbelediye,gereksehükümet,bölgenindepremriskinedeniyleacilenyeni-lenmesigerektiğiniiddiaettiler,oysabirdizibilirkişiraporuSulukule’dekiriskinİstanbul’undiğeryerlerinegöredahadüşükolduğunusaptamıştı.34SonundaRomanlarSulukule’denkovuldularvemahalledekievlerinyerine,eskisahiplerininsatınalamayacağılükskonutlarinşaedildi.

ERRCveTürkiye’dekiortakları,Sulukule’yihedef alankentseldönüşümprojesini iptalet-tirmeküzeredavaaçtılar.Davadilekçesi31Aralık2007’deSulukule’lilertarafındanİstanbulİdareMahkemesi’neverildi.Dilekçelerindedavacılar,projeyiyürütenFatihBelediyesiileuy-gulamayıonaylayanKültürveTurizmBakanlığı’nın,ulusalveuluslararasıyasalarınyanısıraTürkiyeAnayasası’nıdaihlalettiklerinibelirtiyorlardı.

33 HacerFoggo,“TheSulukuleAffair:RomaagainstExpropriation”,ERRC Roma Rights Quarterly,Sayı4,(2007),http://www.errc.org/cms/upload/media/02/F6/m000002F6.pdf.

34 İnsanHaklarıKonseyi,Report of the Special Rapporteur on adequate housing,17Şubat2009,http://www2.ohchr.org/english/bodies/hrcouncil/docs/10session/A.HRC.10.7.Add.1.EFS.pdf,sayfa:69.



İstanbul4.İdareMahkemesi12Haziran2012’deSulukule’dekikentseldönüşümprojesininiptalindenyanakararverdi.35MahkemeFatihBelediyesi’ninSulukuleprojesinin“kamuyara-rınaolmadığı”nahükmetti.Kararda,Belediye’ninprojesinin,5366Sayılı“YıprananTarihiVeKültürelTaşınmazVarlıklarınYenilenerekKorunmasıVeYaşatılarakKullanılmasıHakkındaKanun”uveUNESCO’nuntarihimirasınkorunmasınailişkinkriterleriniihlalettiğibelirtildi.

FarklımahallelerdekiRomantoplumlarısiviltoplumkuruluşlarınındesteğindekentseldönü-şümprojelerinekarşıçıkmayabaşladılar.36Romanlar,yerleşimyerlerindebarınmakoşullarınıniyileştirilmesinekarşıçıkmıyorlar,sadecezorla,çoğuzamankentmerkezlerindençokuzaktakiyerleregönderilmekyerine“bulunduklarıyerde”yapılacakiyileştirmeleritalepediyorlar.

Yerindenetmeler,okullaraerişim,istihdamolanaklarıgibikonulardasorunlaryaratmaktavetoplumlarınsosyalkaynaşmasınıolumsuzetkilemekte.

4.2 Eğitim

4.2.1 HUKUK vE PoliTiKAlAR ÇERÇEvEsi

TürkiyeAnayasası’nın42.Maddesi ilköğretimintümyurttaşlar içinzorunluvedevletokul-larındaücretsizolduğunuhükmeder.Türkiye’nineğitimsistemikarmaşıkbiryapıyasahiptirve birden fazla yasaya tabidir.37En son yapılan değişiklikler 2012’de yürürlüğe girmiş38 veTürkiye’dekiilkveortaeğitimsisteminitümüyleyenidenyapılandırmıştır.Dahaönceilköğ-retim8yılsürekli,zorunluvegenelnitelikteydi.Kanunda2012yılındayapılandeğişikliklerleilköğretim,dörtyıllıkgenelilkokulvedörtyıllıkortaokulolmaküzereikiaşamayabölündü.Ortaokullarda,sonrakiortaöğretimtercihinibelirleyecekfarklıprogramlarokutulmayabaş-landı.Çocuklarilkokulunbirincisınıfınaöncekisistemdekindendahaküçükyaşta,5ila6yaşarasında(60-72ay)yazdırılıyor.Üçyıllıkvedörtyıllıkdönemleriiçerenortaöğrenimdezo-runlukılındı.Ortaokulbitirildiktensonraöğrencilergenel,meslekiyadateknikortaöğrenimokullarınayazılmaküzerebirgirişsınavındangeçmekzorunda.Yeniyasabüyüktartışmalarlakarşılandı.Yasanınsonderecederinveradikaletkilerinerağmen,teklifinhazırlanmasındansonrakitartışmalar,yapılandeğişikliklerveparlamentodangeçmesibiraygibikısabirsüreiçindegerçekleşti.Busüreçte,yasanıngetirdiğiyenisisteminpotan-

35 Bkz:http://www.errc.org/article/turkish-court-halts-disputed-renovation-project-in-historic-suluku-le/3999.Türkçehaber:http://www.hurriyet.com.tr/gundem/20748277.asp.

36 ÖrneğinSakarya’da(Gazipaşamahallesi),İstanbul(ŞişliKuştepe,GaziosmanpaşaSarıgöl,YalovaBağlarbaşımahalleleri)veİzmir(ÇaybaşıveÇırpımahalleleri)tahliyeleriprotestoettiler.Birçokhaberarasındabkz:http://www.sakaryarehberim.com/others/haber.php?xnumber2=168511.

37 TevhidiTedrisatKanunu(1924),222SayılıİlkEğitimveÖğretimKanunu(1961),1739sayılıMilliEğitimTemelKanunu(1973),3308sayılıMeslekiEğitimKanunu(1986),1739,222,3308SayılıveBazıKanunlardaDeğişiklikYapılmasınaDair4306SayılıKanun(1997),2916SayılıÖzelEğitimeMuhtaçÇocuklarKanunu(1983),571SayılıYönetmelik,572SayılıYönetmelik,573SayılıYönetmelik.

38 6287Sayılı,2012tarihliİlköğretimVeEğitimKanunuİleBazıKanunlardaDeğişiklikYapılmasınaDairKanun.

19


PRofili

siyeletkilerikonusundahiçbiraraştırmayapılmadıvekamuoyunadanışmayönündeyalnızcayüzeyselbirgirişimdebulunuldu.

TemelMilliEğitimYasası’nagöre,eğitimeerişim,ırkdahil,hiçbirtemeldekısıtlanamaz.39Ay-rıcayasaeğitimdeayrıştırılmayıdestekleyecekhiçbirhukukigerekçeyeyervermez.Nevarki,Romançocuklarınfizikselolarakfiiliayrıştırılmasısondereceyaygındır.

Romançocuklar,okulçağındakinüfusunçoğunluğunuoluşturduklarıokullardayoğunlaşmış-lardır.BazıdurumlardaokuluntümöğrencileriRomandır.GeneldeyalnızcaRomançocuk-larıngittiğiokullarıneğitimkalitesioldukçadüşüktürveburayatayinedilenöğretmenlersözkonusuatamayıbir“cezalandırma”olarakgörmektedirler.Romançocuklarveaileleri,çoğudurumdayalnızcaRomançocuklarındevamettiğiokullardaülkegenelindeokutulanmüfre-datınuygulanmadığınıbelirtmektedirler.40

4.2.2 ARKA PlAn vE ERRc fAAliYETlERi

Eğitim sistemindeRomanların durumuna ilişkin ayrıntılı veriler bulunmamaktadır.AvrupaBirliği’nin2012İlerlemeRaporu’nagöreRomançocuklararasındadevamsızlıkveokuluterkoranlarıyüksekseyretmeyedevamediyor.41Yoksulluk,yaşanılanevindurumu,dokümanek-sikliği,ailelerinmevsimlikişleriçingöçmesi,okularkadaşlarınınkötüdavranmasıveöğretimkadrosununayrımcıdavranışlarıbudurumakatkıdabulunuyor.42KızlariçineğitiminönemligörülmemesivebazıRomantoplumlarındavarlığınısürdürenerkenevlilik“geleneği”Romankızçocuklarınıneğitimlerinidahadasorunluhalegetiriyor.2011’deEğitimBakanlığı’nın,Romanlarıneğitimsistemindekidurumunailişkinhazırlattığıbirraporda,ilköğretimdedüşükokulakayıtveyüksekokulterkoranlarını,aynızamandayüksekdevamsızlıkoranınıteyidetmektedir.43

Dahadetaylıverilereldeetmekiçinyeniçalışmalaryapılmasıyadabiraksiyonplanınınhazır-lanmasıgibibirtakımönlemlerinalınmasıyönündekitartışmalararağmenhükümet,şuanakadarRomançocuklarıeğitimsisteminetamamenentegreetmeyeyöneliksürdürülebilirön-lemlervepolitikalargeliştirebilmişdeğildir.Ancak,RomansiviltoplumkuruluşlarıylaAralık2012’deyaptığıbirtoplantıdaAileveSosyalPolitikalarBakanı,2013yılındabirdizişehirde

39 1739sayılıTemelEğitimYasası,Made4,eğitimkurumlarının,dil,ırk,cinsiyetvedininebakılmaksızınherkeseaçıkolduğunubelirtir.Bkz.http://mevzuat.meb.gov.tr/html/88.html.

40 Diğerlerininyanısırabkz.AvrupaKomisyonu,KomisyonÇalışmadokümanı,Türkiye2012İlerlemeRaporu:http://www.abgs.gov.tr/files/strateji/2012_ilerleme_raporu.pdf.

41 a.g.y.

42 BaşakEkimAkkan,MehmetBakiDenizveMehmetErtan,Sosyal Dışlanmanın Roman Halleri,Türkiye,Istanbul,Edirne2011.

43 “RomanÇocuklarVeEğitimÇalıştayı”bkz.http://ysop.meb.gov.tr/dosyalar/diger%20calismalar/Risk%20altindaki%20cocuklar%20calistay%20raporu.pdf.



Romançocuklarınkalitelieğitimeerişimolanaklarınıveokuladevamlılıklarınıartıracakproje-lerbaşlatacaklarınıbelirtmiştir.44

ERRC2012’deRomançocuklarınilköğretimdekarşılaştıklarısorunlarıveayrımcıuygulamalarısaptamakiçinbiraraştırmaprojesibaşlattı.Araştırma,yerelRomanhaklarıörgütleriolanEdirneRomanDerneği(EDROM),AkdenizRomanDernekleriFederasyonuveAntakyaDomDerne-ği(DOMDER)ilebirlikteEdirne,MersinveAntakyaolmaküzereüçildehalenyürütülmekte.

Buprojenin ilkadımıolarakERRC,Eylül2012’deEdirne’de,üçyerelortakörgüttenakti-vistlerinoluşturduğuaraştırmaekibineyönelikbireğitimprogramıorganizeetti.BueğitiminardındanaraştırmaekibiRomançocuklarveanne-babalarıylagörüşmeleryaptılar.

4.3 Kapasite Geliştirme ve savunuculuk

ERRCTürkiye’deRomanlarındurumunu1997yılındanberiizlemekte.ERRC,yerelortaklarıEdirneRomanDerneğiveHelsinkiYurttaşlarDerneği ilebirlikteTürkiye’dekiRomanlarailişkinilkgenişkapsamlıçalışmayı2006-2008yıllarıarasındagerçekleştirdi.452009’daERRC,ülkeninçeşitlibölgelerindenRoman,DomveLomaktivistlereyönelik“RomanHaklarıSavu-nuculuğundaKapasiteGeliştirme”konulubirhaftalıkbiryazokuludüzenledi.

ERRC,bueğitimleraracığıylaRomanaktivistlerininsanhaklarınasaygıyıveeşitliğisavunmaveinsanhaklarısorunlarınıelealmakonularındakibecerilerinigeliştirmeyi,Romanlarınkenditoplumlarıadınadoğrudangirişimdebulunmalarınakatkıdabulunacakbilgilendirmevepro-fesyoneleğitimolanaklarınısunmayıhedefliyor.

Ekim2012’deERRC,Türkiye’dekigençRomanhaklarıaktivistleriiçinsavunuculukkonusun-dabireğitimsemineridüzenledi.Uluslararasıveulusalhukukiçerçeveye,eğitimvebarınmahaklarınailişkinpolitikalarhakkındaderinlemesinebilgiiçerenvekatılımcılarınbualandakisa-vunuculukvekampanyayürütmebecerilerinigeliştireneğitimAnkara’dagerçekleştirildi.Eği-timeçeşitlikentlerden23üniversiteöğrencisiyadamezunuRomangençkatıldı.Katılımcılar,eğitimvebarınmahaklarıkonusundasiyasetoluşturucularayönelikpolitikadeklarasyonlarıhazırladılarvebumetinler,ilgiliBakanlıkyetkilileriileinsanhaklarıörgütlerivedevletlerarasıkurumlarıntemsilcilerininkatıldığıbirçalıştaydatartışmayaaçıldı.

Ekim2012’deERRCAnkara’daöndegeleninsanhaklarıörgütleriveaktivistlerininkatılımıylabiretkinlikdüzenledi.ToplantıdaERRC,dünyagenelindeveTürkiyeözelindebugünküvegeçmişçalışmalarına,ayrıcaRomanlarınAvrupa’dakidurumlarınailişkinbirsunumyaptı.

44 ToplantıyakatılanERRCTürkiyeGözlemcisi’ninraporundabelirtilmiştir.

45 Çalışmanınbulguları“WeareHere!:DiscriminatoryExclusionandStruggleforRightsof RomainTurkey”başlıklıbirkitaptatoplandı:http://www.errc.org/article/we-are-here-discriminatoryexclusion-and-struggle-for-rights-of-roma-in-turkey/2975.Türkçesi:“BizBuradayız:Türkiye’deRomanlar,AyrımcıUygulamalarveHakMücadelesi”bkz:http://www.errc.org/cms/upload/file/biz-buraday%C4%B1z!-t%C3%BCrkiye%E2%80%99de-romanlar-ayr%C4%B1mc%C4%B1-uygulamalar-ve-hak-m%C3%BCcadelesi.pdf.

21


PRofili

4.4 İstihdam

Etnik temeldeayrıştırılmışveriler toplanmadığı içinTürkiye’deRomanların istihdamduru-munugösterenbilgilerdenyoksunuz.ÖteyandanelimizdekibilgilerRomanlarınbüyükbirbölümününkayıtdışıişgücüpiyasasında(örneğinkağıttoplama,hurdacılık,çiçeçilik),düşükvasıflı işlerde (temizlik), geçici işlerde (mevsimlik tarım işçiliği) çalıştığını,bazıRomanlarınisegeçimleriniişportacılık,müzisyenlikgibigelenekselmesleklerdenkazandığınıgösteriyor.46BumesleklerinbüyükbirbölümününkayıtdışıolmasınedeniyleRomanlarınçoğununsosyalgüvenliksistemineerişimiyoktur,düzenli,istikrarlıbirgeliresahipdeğildirler.

Düşükeğitimdüzeyive işgücüpiyasasınıntalepettiğivasıflardanyoksunolmanınyanısıraönyargılar ve ayrımcılıkRomanların işgücüpiyasasındaki dezavantajlı durumundabelirleyi-ci roloynamakta.ERRCvediğerkuruluşlar,Romanbireylerin işbaşvurularının işverenlertarafından,kişininRomanolduğunuyadaRomanlarınyaşadığımahallelerdeoturduğunuöğ-rendiklerizamangeriçevrildiğininörneklerinibelgelemişlerdir.47İşgücüpiyasasınaerişimdeRomankadınlardahadadezavantajlıdurumdadır.

Mevsimlik tarım işçiliğiçocuklarınokuladevamlılığındaolumsuzetkidebulunmaktadır.ButürişlerMayısveKasımaylarıarasındaolmaktavegenellikleRomanlarınyaşadıklarıkentler-denuzakbölgelerdebulunmaktadır.Budurumdaçocuklaraileleriylebirlikteçalışmayerinegitmektevebudönemdeokuladevamedememektedir.BazıRomankız çocuklar,dönüşteaileleritarafındanokuladevametmelerineizinverilmediğinibelirtmişlerdir.48

ÖteyandanTürkhükümetiRomanlarınişgücüpiyasasındayaşadıklarızorluklarıkabuletmek-tedir.2009ve2010yıllarındayapılantoplantılardahükümetyetkilileriRomanların istihdamolanaklarınıartırmayayönelikpolitikalarveönlemleringeliştirileceğinibelirtmişlerdir.ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığıMart2012’deTürkiyeİşKurumu’na (İŞKUR)47 ilden1500Roman’aaylık750-900TLmaaşla498aysüreligeçiciişbulunmasıtalimatıvermiştir.50Aralık2012’deÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanı,1365Romanınistihdamedildiğinive537kişininmesleki eğitim sertifikalarını aldığını, ayrıca İŞKUR’un istihdam programlarına Romanlarayöneliközelbirkotanındahiledildiğiniaçıkladı.51

46 FundaciónSecretariadoGitano(FSG),EuropeanRomaRightsCentre(ERRC),EdirneRomanDerneği(EDROM),Türkiye’de Romanların Durumu Türkiye’de Çalışma ve İnsana Yakışır İş Koşulları Sorunları,Aralık2010,bkz:http://www.errc.org/article/understanding-employment-and-decent-work-challenges-in-turkey-the-situation-of-roma-in-turkey/4013.

47 AB’nin2012TürkiyeİlerlemeRaporu’ndaRomannüfusundüzenli,kayıtlıişlereerişimlerininçokdüşükolduğunu,Romanlarayönelikönyargıveayrımcılığındevamettiğibelirtilmiştir.Bkz.AvrupaKomisyonu,KomisyonÇalışmadokümanı,Türkiye2012İlerlemeRaporu:http://www.abgs.gov.tr/files/strateji/2012_ilerleme_raporu.pdf.

48 Friedrich-Ebert-StiftungDerneği,TarımdaMevsimlikİşçiGöçüTürkiyeDurumÖzetii,(Istanbul:Mayıs2012),bkz:http://goc.bilgi.edu.tr/docs/FES-dunyadan_12.pdfp.12.

49 2Nisan2013itibariyleyaklaşık323-388Euro.

50 Romanlarağaçdikiptemizlikyapacak”,Hurriyet.com.tr,5Mart2012,bkz:http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/20056361.asp.

51 “EşitHaklaraSahipOlacaksınız”,BakanFarukÇelik’inkişiselwebsitesi,13Aralık2012,bkz:http://www.farukcelik.com.tr/index.php?page=haberler&id=829.



AncakAvrupaKomisyonu’nun2012TürkiyeİlerlemeRaporu’ndaşusaptamayeralmaktadır:“ÇalışmaBakanlığıveİŞKURRomanlarınkamuyararınageçiciişlerdeistihdamınıgeliştiriciçabalarıolmuştur.Ayrıcameslekieğitimolanağısunulmuştur…Ancakeğitimkurslarınınvesağlananistihdamıngeçiciniteliğiveprogramhakkındabilgiverilmemesikonularındaeleşti-rilerdilegetirilmektedir.Romanyurttaşlarınistihdamolanaklarınıartırıcıortaveuzunerimliplanlamayapılmasınaihtiyaçvardır.AyrıcaRomannüfusundüzenli,kayıtlıişlereerişimidü-şüktürveRomanlar,önyargıveayrımcılığauğramayadevametmektedir.52

4.5 sağlık

Mevcutbilgiler genel olarakRomanların sağlıkdurumlarının, diğer gruplarla karşılaştırıldı-ğında,dahakötüolduğunugösteriyor.Standartaltıkonutkoşulları,sağlıksızmeslekler,kötübeslenmevesağlıksızyaşamtarzınayolaçanyaygınyoksulluk,kötüsağlıkdurumlarınınbellibaşlınedenleridir.Biraraştırmayagöreyerindenetmelerde,bundanetkilenenkişileringenelsağlıkdurumlarıüzerindeetkidebulunmakta.53

BazıRomanlarhastanelerdeırktemelindeönyargılıdavranışlarlakarşılaştıklarınıbildirmişlerdir.542012ABTürkiyeİlerlemeRaporu’nda“Romanlar,bazıdurumlardanüfuscüzdanlarıbulunmadığıiçin,(…)sağlıkhizmetlerineerişimdezorluklarlakarşılaşmayadevametmektedir”denmektedir.55

2012’yekadarTürkiye’dekiRomanlarınçoğununücretsizsağlıkhizmetialmaimkânıtanıyanyeşilkartlarıvardı.56Busistem2012yılınınbaşındadeğiştirildiveyeşilkartsahipleriGenelSağlıkSigortasıkapsamınaalındı.Yeni sistemde, asgariücretinüçtebirindenazgeliriolankişilersağlıkhizmetlerineücretsizerişimhakkınasahipler.AncakbudeğişikliğinRomanlarıneşekildeetkilediğikonusundabiraraştırmayapılmışdeğil.

52 Bkz.AvrupaKomisyonu,KomisyonÇalışmadokümanı,Türkiye2012İlerlemeRaporu:http://www.abgs.gov.tr/files/strateji/2012_ilerleme_raporu.pdf.

53 BaşakEkimAkkan,MehmetBakiDenizveMehmetErtan,Sosyal Dışlanmanın Roman Halleri,Istanbul,Edirne2011.

54 “TepecikHastanesi’ndeNelerOluyor”,Çingeneyiz.org,21July2011,bkz:http://www.cingeneyiz.org/tepecik.html.

55 Bkz.AvrupaKomisyonu,KomisyonÇalışmadokümanı,Türkiye2012İlerlemeRaporu:http://www.abgs.gov.tr/files/strateji/2012_ilerleme_raporu.pdf.

56 1992’deuygulamayakonulanvedoğrudandevlettarafındanfinanseedilenbusistem,gelirleribelirlenenminimumse-viyeninaltındayoksulkişileredevlethastanelerindevebazıüniversitehastanelerindeayaktaveyataraktedaviolanağısağlıyor.Başlangıçtayeşilkartsahipleriilaçteminidahilbütünsağlıkhizmetleriniücretsizolarakeldeediyorlardı.

23


PRofili

EK 1

Antlaşma Katılım/OnayTarihi

İtirazlarveÇekinceler

BMSözleşmeler

IrkAyrımcılığınınTümBiçimlerininÖnlenme-sineİlişkinUluslararasıSözleşme(CERD)(1966)

16Eylül2002 Açıklamalar ve çekinceler: “Türkiye Cumhuriyeti bu Sözleşme hükümlerini yalnızca diplomatik ilişkilerinin bulunduğu Taraf Ülkelere karşı uygulayacağını beyan eder. Türkiye Cumhuriyeti bu Sözleşme’yi, Sözleşme hükümlerinin yalnızca Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın ve hukuki ve idari düzeninin yürürlükte olduğu ulusal topraklar için geçerli olması koşuluyla onayladığını beyan eder. TürkiyeCumhuriyetibuSözleşme’nin22.Maddesininkendisinibağlamadığınıkabuletmektedir.TürkiyeCumhuriyeti’ninancakherbirdurumiçinayrıolarakaçıkvekesinonayvermesigerekecektir.

Ekonomik,SosyalveKültürelHaklaraİlişkinUluslararasıSözleşme(1966)

23Eylül2003 Açıklamalar ve çekince:Türkiye Cumhuriyeti Sözleşme tahtındaki yükümlülüklerini Birleşmiş Milletler Tüzüğü (özellikle Madde 1 ve 2) çerçevesindeki yükümlülüklerine uygun olarak yerine getireceğini beyan eder.Türkiye Cumhuriyeti işbu Sözleşme hükümlerini sadece diplomatik ilişkisi olan devletler karşısında uygulayacağını beyan eder.Türkiye Cumhuriyeti bu Sözleşme’yi, Sözleşme hükümlerinin yalnızca Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın ve hukuki ve idari düzeninin yürürlükte olduğu ulusal topraklar için geçerli olması koşuluyla onayladığını beyan eder. TürkiyeCumhuriyetiEkonomik,SosyalveKültürelHaklarSözleşmesi’nin13.Maddesinin(3)ve(4).Paragraflarını,TürkiyeCumhuriyetiAnayasası’nın3.,14.ve42.Maddelerineuygunolarakyorumlamaveuygulamahakkınısaklıtutar.

İnsanHaklarıAntlaşmalarıOnayveÇekincelerTablosu

24

EK 1: İnsAn HAKlARi AnTlAşMAlARi onAY vE ÇEKincElER TABlosU

AvRUPA RoMAn HAKlARi MERKEZİ | www.ERRc.oRG

MedeniveSiyasiHaklaraİlişkinUluslararasıSözleşme(ICCPR)(1966)

23Eylül2003 Açıklamalar ve çekince:Türkiye Cumhuriyeti Sözleşme tahtındaki yükümlülüklerini Birleşmiş Milletler Tüzüğü (özellikle Madde 1 ve 2) çerçevesindeki yükümlülüklerine uygun olarak yerine getireceğini beyan eder.Türkiye Cumhuriyeti işbu Sözleşme hükümlerini sadece diplomatik ilişkisi olan devletler karşısında uygulayacağını beyan eder.Türkiye Cumhuriyeti bu Sözleşme’yi, Sözleşme hükümlerinin yalnızca Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın ve hukuki ve idari düzeninin yürürlükte olduğu ulusal topraklar için geçerli olması koşuluyla onayladığını beyan eder. TürkiyeCumhuriyetiMedeniveSiyasiHaklarUluslararasıSözleşmesi’nin27.MaddesiniTürkiyeCumhuriyetiAnayasası’nınve24Temmuz1923tarihliLozanAntlaşmasıveEklerininilgilimaddelerineuygunşekildeyorumlamaveuygulamahakkınısaklıtutar.

MedeniveSiyasiHaklaraİlişkinUluslararasıSözleşme-EkSeçmeliProtokol

24Kasım2006 Açıklamalar:“TürkiyeCumhuriyeti,MedeniveSiyasiHaklarUluslararasıSözleşmesiiçinifadeettiğiüçaçıklamaveçekinceninişbuSeçmeliProtokoliçindegeçerliolduğunubeyaneder.”“TürkiyeCumhuriyeti,Protokol’ün1.Maddesini,TürkiyeCumhuriyetitarafındanSözleşme’debelirtilenhaklarınihlaledildiğiniiddiaedenmağdurlardangelecekbaşvurularıTürkiyeCumhuriyeti’ninyargıalanınatabiolacakşekildekabuletmeveincelemeyetkisiniKomite’yeverdiğişeklindeyorumlamakta”dır.Çekinceler:“TürkiyeCumhuriyetiProtokol’un5.Madde,2(a)paragrafıüzerineaşağıdakişekildeçekincekoymuştur.BunagöreKomiteninyetkisi:a) Eğerbaşvurukonusubaşkabiruluslararasısoruşturma

yadauzlaşmaprosedürüneuygunolarakincelemeyealınmışyadaincelenmekteyse,sözkonusubireylerdengelenbaşvuruyukapsamayacaktır.

b) ProtokolünTürkiyeCumuhuriyetiaçısındanyürürlüğegirdiğitarihtensonraTürkiyeCumhuriyetisınırlarıdahilindeyapılaneylemlerden,yerinegetirilmeyenyükümlülüklerden,gelişmelerdenyadaolaylardankaynaklananihlaliddialarınayadaProtokol’ünTürkiyeCumhuriyetiaçısındanyürürlüğegirdiğitarihtensonrakimeydanagelenhareket,yükümlülüğünyerinegetirilmemesi,gelişmeleryadaolaylarlailgilialınankararlardandoğanihlaliddialarınailişkinbaşvurularlasınırlıolacaktır.

c) MedeniveSiyasiHaklarUluslararasıSözleşmesi’nin26.Maddesininihlaliyüzündenkınamakararıalınmışbirbaşvurudurumunda,kınananihlal,yukarıdabelirtilenSözleşme’ningarantialtınaaldığıdiğerhaklarailişkinolmasıhalinde,geçerliolmayacaktır.

25


PRofili

Açıklamalar:“Türkiye Cumhluriyeti, Medeni ve Siyasi Haklar Uluslararası Sözleşmesi için ifade ettiği üç açıklama ve çekincenin işbu Seçmeli Protokol için de geçerli olduğunu beyan eder.”“Türkiye Cumhuriyeti Protokol’ün 1. Maddesini, Türkiye Cumhuriyeti tarafından Sözleşme’de belirtilen hakların ihlal edildiğini iddia eden mağdurlardan gelecek başvuruları Türkiye Cumhuriyeti’nin yargı alanına tabi olacak şekilde kabul etme ve inceleme yetkisini Komite’ye verdiği şeklinde yorumlamaktadır.”Türkiye Cumhuriyeti’nin Medeni ve Siyasi Haklar Uluslararası Sözleşmesi’ne ilişkin yaptığı üç açıklama ve koyduğu çekince aşağıdaki gibidir:Türkiye Cumhuriyeti Sözleşme tahtındaki yükümlülüklerini Birleşmiş Milletler Tüzüğü (özellikle Madde 1 ve 2) çerçevesindeki yükümlülüklerine uygun olarak yerine getireceğini beyan eder.Türkiye Cumhuriyeti işbu Sözleşme hükümlerini sadece diplomatik ilişkisi olan devletler karşısında uygulayacağını beyan eder.Türkiye Cumhuriyeti bu Sözleşme’yi, Sözleşme hükümlerinin yalnızca Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın ve hukuki ve idari düzeninin yürürlükte olduğu ulusal topraklar için geçerli olması koşuluyla onayladığını beyan eder. TürkiyeCumhuriyetiMedeniveSiyasiHaklarUluslararasıSözleşmesi’nin27.MaddesiniTürkiyeCumhuriyetiAnayasası’nınve24Temmuz1923tarihliLozanAntlaşmasıveEklerininilgilimaddelerineuygunşekildeyorumlamaveuygulamahakkınısaklıtutar.

MedeniveSiyasiHaklaraİlişkinUluslararasıSözleşme-İdamCezasınınKaldırılmasıHakkınndaEkSeçmeliProtokol(1989)

2Mart2006

SavaşSuçlarınaveİnsanlığaKarşıSuçlaraZamanaşımınınUygulanamazlığıSözleşmesi

- -

KadınaKarşıHerTürlüAyrımcılığınÖnlenmesineİlişkinSözleşme(CEDAW)(1978)

20Aralık1985 Çekince:“Madde29,paragraf 1’eilişkinSözleşme’nin29.Maddesi,2.Paragrafıuyarınca,TürkiyeCumhuriyetihükümetibumaddenin1.paragrafınınkendisinibağlamayacağınıbeyaneder.”

KadınaKarşıHerTürlüAyrımcılığınÖnlenmesineİlişkinSözleşme-SeçmeliProtokol(1999)

29Ekim2002

İşkenceyeveDiğerZali-mane,İnsanlıkDışıveyaOnurKırıcıMuameleveyaCezayaKarşıSözleşme(CAT)(1984)

2Ağustos1988 Çekince:“TürkiyeHükümeti,Sözleşme’nin30.Maddesi,2.Paragrafıuyarınca,bumaddenin1.paragrafınınkendisinibağlamayacağınıbeyaneder.”

26

EK 1: İnsAn HAKlARi AnTlAşMAlARi onAY vE ÇEKincElER TABlosU

AvRUPA RoMAn HAKlARi MERKEZİ | www.ERRc.oRG

CAT’eekSeçmeliProtokol(2002)

27Eylül2011

ÇocukHaklarıSözleşmesi(CRC)(1989)

4Eylül1995 İmzasırasındakonulanveonaylanmasıileteyidedilençekince:TürkiyeCumhuriyeti,BirleşmişMilletlerÇocukHaklarıSözleşmesi’nin17,29ve30’uncumaddelerini,TürkiyeCumhuriyetiAnayasası’nınve24Temmuz1923tarihliLozanAntlaşması’nınlafzınaveruhunauygunolarakyorumlamaveuygulamahakkınısaklıtutar.

ÇocukHaklarıSözleşmesi-ÇocuklarınSilahlıÇatışmayaDahilOlmasıKonusundaSeçmeliProtokol(2000)

4Mayıs2004 Açıklamalar:1. TürkiyeCumhuriyeti,SeçmeliProtokol’ün3(2).

Maddesiuyarınca,askerlikhizmetininTürkiye’dezorunluolduğunu,ancakhukukenolgunlukyaşınınaltındakiTürkiyeyurttaşlarızorunluaskerliğetabiolmadığınıbeyaneder.TürkiyeAskerlikKanunu’nagöreaskerlikhizmeti20yaşıntamamladığıyılın1Ocakgünübaşlar.Seferberlikveolağanüstühallerdebireyler19yaşındadaaskerealınabilirler.Türkiye’degönüllüaskerealmauygulamasıyoktur.AncakAskerlikKanunu’nun11.Maddesi18yaşınaltındaolmamakşartıyladonanmadavejandarmabirimlerindeastsubayrütbesiylegönüllüaskerlikhizmetineolanaktanımaktadır.SeçmeliProtokolileuyumiçindeolanbumaddepratikteuygulanmamaktadır.İşbuProtokol’ün3(5).MaddesinegöreSeçmeliProtokolhükümlerindenmuaf tutulmuşolanaskeriokulöğrencilerizorunluaskerlikhizmetinetabideğildir.Türkhukuksistemindebuöğrenciler“asker”olarakkabuledilmemekteve“askerlikhizmeti”ileyükümlüsayılmamaktadır.

2.Yüksekaskeriokullaravehazırlıkmahiyetindekiastsubayokullarınaöğrencikabulü,girişsınavındagösterilenbaşarıyaveanne-babayadayasalvasininonayınabağlıolarakgönüllülükesasınagöreyapılmaktadır.İlköğretimlerinitamamlayanveasgari15yaşındabuokullarayazılanöğrencilerokullarınıistediklerizamanterkedebilmektedirler.”

Çekince:“TürkiyeCumhuriyetimevcutSeçmeliProtokol’ünhükümleriniyalnızcatanıdığıvediplomatikilişkilerininbulunduğuTaraf Devletler’ekarşıuygulayacağınıbeyaneder.TürkiyeCumhuriyetiÇocukHaklarıSözleşmesi’neekSeçmeliProtokol’ün3(5).Maddesibakımından,Protokol’ünbumaddesindeatıftabulunulanÇocukHaklarıSözleşmesi’nin29.Maddesinekoyduğuçekinceningeçerliliğinitamolarakmuhafazaettiğinibeyaneder.

ÇocukHaklarıSözleşmesi-ÇocukSatışı,ÇocukFuhşuveÇocukPornografisineİlişkinSeçmeliProtokol(2000)

19Ağustos2002

Açıklama:“TürkiyeCumhuriyetimevcutSeçmeliProtokolhükümleriniyalnızcatanıdığıvediplomatikilişkilerininbulunduğuTaraf Devletlerekarşıuygulayacağınıbeyaneder.”

EngellilerinHaklarınaİlişkinSözleşme(2006)

28Eylül2009

27


PRofili

AvrupaKonseyiSözleşmesi

İnsanHaklarıveTemelÖzgürlüklerinKorunmasınaİlişkinSözleşme(AİHS)

18/5/1954(r) Bkz:http://conventions.coe.int/Treaty/Commun/List-eDeclarations.asp?PO=TUR&NT=005&MA=999&CV=0&NA=Ex-25&CN=999&VL=1&CM=5&CL=ENG

http://conventions.coe.int/Treaty/Commun/List-eDeclarations.asp?PO=TUR&NT=005&MA=999&CV=0&NA=Ex-46&CN=999&VL=1&CM=5&CL=ENG

AİHS-GenelAyrımcılıkYasağınaİlişkin12.No.luEkProtokol

18/4/2001(İmza)

AvrupaSosyalŞartı(revize)57

27/06/2007 TürkiyeRevizeAvrupaSosyalŞartı’nı27/06/1989tarihindeonaylamışverevizeŞart’ın98maddesinden91’inikabuletmiştir(1961tarihliŞart’ı24/11/1989tarihindeonaylamıştı)

İşkenceyeveDiğerZali-mane,İnsanlıkDışıveyaOnurKırıcıMuameleveyaCezalandırmayıÖnlemeyeYönelikAvrupaSözleşmesi

26/2/1988(R)

1/2/1989(Yürürlüğegirmetarihi)

UlusalAzınlıklarınKorunmasınaİlişkinÇer-çeveSözleşme

Türkiyebusözleşmeyineimzalamış,nedeonaylamıştır.

İnsanTicaretineKarşıÖnlemKonusundaAvrupaKonseyiSözleşmesi

19/3/2009(İmza)

ÇocuklarınCinselSömürüveCinselİstismaraKarşıKorunmasınaDairAvrupaKonseyiSözleşmesi

1/4/2012(Yürürlüğegirmetarihi)

Açıklama:TürkiyeDaimiTemsilcisitarafındanonaybelgesiylebirlikte7Aralık2011tarihindesunulanmektuptayeralmaktadır.Orijinaliİngilizcedir.Sözleşme’nin37.maddesinin2.FıkrasıuyarıncaTürkiye,Sözleşme’debelirtilensuçlardanmahkumolmuşkişilerinkimliklerinivegenetikprofillerini(DNA)toplamavemuhafazaetmeküzeregerekliyasalvediğerönlemlerialmaklagörevliulusalmercininadınıveadresiniişbubelgeylesunmaktadır:

BölgeselveAzınlıkDillerineİlişkinAvrupaŞartı

TürkiyebuSözleşmeyineimzalamış,nedeonaylamıştır.

-

57 Kabuledilenhükümlertablosuiçinbkz:http://www.coe.int/t/dghl/monitoring/socialcharter/Coun-tryFactsheets/Turkey_en.pdf.

CHAllengıng DısCrımınAtıon promotıng equAlıty

tÜrkİye - errc.org · 4.5 sağlık 22 ek 1: İnsan hakları antlaşmaları onay ve Çekinceler...

Documents