tüm yönleriyle saĞlik turİzmİsaturk.gov.tr/images/pdf/stur/rusya.pdf · 2016-07-14 · sa l k...

Sağlık Turizmi / Rusya Federasyonu Ülke Raporu

SATURK yayınıdır. Tüm telif hakları saklıdır.

SATUR

KSAT

URK

Tüm YönleriyleSAĞLIK TURİZMİRUSYA FEDERASYONU

ÜLKE RAPORU

2015



SATUR

KSAT

URK

Tüm hakları Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü Sağlık Turizmi Daire Başkanlığı’na aittir. Kaynak gösterilmeksizin alıntı yapılamaz. Alıntı yapıldığında kaynak gösterimi: ‘‘Editör/Yazar Adları, Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü, Sağlık Bakanlığı, Basım Yeri, Basım Yılı’’ belirtilmesi şeklinde olmalıdır. 5846 sayılı yasa gereği Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü’nün onayı olmaksızın tamamen veya kısmen çoğaltılamaz.

ISBN No: 978-975-590-554-9

2015

YazanProf. Dr. Sezer AKARCALI

Grafik Tasarım / DizgiSelcan ÖZENÇ

EditörYrd. Doç. Dr. H. Ömer TONTUŞ

Aziziye Mahallesi Cinnah CaddesiKırkpınar Sokak No:20 Çankaya /ANKARATel: +90 (312) 585 28 00 Fax: +90 (312) 585 28 53



SATUR

KSAT

URKRusya Federasyonuna Bakış 9 1) Temel Bilgiler 9 2) Ekonomik Durum 10

3) İletişim, Ulaşım 10

4) Türkiye ile Siyasi İlişkiler 11

5) Vize 11

6) Genel Yatırım Ortamı 12

7) Turizm 12

Rusya Federasyonunda Sağlık 13 1) Sağlık Göstergeleri 13

2) Sağlık Sistemi 20

3) Sağlık Hizmetlerinin Finansmanı 23

Genel Değerlendirme 27Strateji Önerisi 40Kaynakça 48Rusya’nın 2011’de Hastalık İnsidansının Tüm Nüfusta Genel Dağılımı 59

İÇİNDEKİLER



SATUR

KSAT

URK

YAZAN



SATUR

KSAT

URK

- Rusya

ulusal ve uluslara

Fe

Raporda, s arak

Bu raporun

karar vericiler

Bu rapor, Prof. Dr. Sezer AKARCALI

Prof. Dr. Sezer AKARCALI

Datapoll Dan.



SATUR

KSAT

URK

ÖNSÖZ



SATUR

KSAT

URK

Sağlık turizmi günümüzde, ülkeler için çok önemli bir ekonomik kaynak oluşturmaktadır ve giderek birçok ülke için önemli bir sektör haline gelmiştir. Türkiye’nin bu sektörde başarılı olabilmesi için doğru yol haritasının çıkarılması ve eyleme geçilmesi kritik bir öneme sahiptir. Doğru stratejilerle doğru hedef pazarlara yaklaşmak için diğer ülkeleri doğru şekilde analiz etmek önem taşımaktadır. Bu noktadan hareketle, bu kitapta, sağlık turizmi temelinde Rusya Federasyonu incelenmiştir.Yapılan çalışmalar ve değerlendirmeler ortaya koymuştur ki, Türkiye’nin sağlık turizmi konusunda sektörel lider ülkelerden biri haline gelebilmesi, sonrasında ise lider ülke konumunu sürdürebilmesi, rekabet gücünü arttırabilmesi için sadece tıp alanında değil yaşlı sağlık bakımı ve termal sağlık turizmi alanları gibi daha diğer birçok sektörde de çalışmalar yapılması gerekmektedir. Türkiye, yalnızca coğrafi konumu ya da gelişmiş altyapıya sahip sağlık kuruluşları ile değil aynı zamanda sektördeki yetişmiş, eğitimli insan gücü, sağlık alanında teknik olarak ileri alt yapısı, Avrupa’nın en önemli jeotermal kaynaklarına sahip olması, tarihi ve doğal güzellikleri, zengin kültürel mirası ve göreceli uygun maliyetleri nedeniyle de sağlık turizmi alanında kendisini lider pozisyona taşıyacak önemli bir potansiyele sahiptir.Sağlıkta dönüşüm programı ile DSÖ tarafından da takdirle karşılanan büyük bir ilerleme gösteren Türkiye sağlık turizminde bölgesel gücü elinde bulundurmaktadır.Bu yaklaşımla hazırlanan Rusya Federasyonu ülke raporunun sağlık turizminin muhataplarınca kullanılacak faydalı bir eser olduğunu düşünüyor ve başta Prof. Dr. Sezer AKARCALI olmak üzere emeği geçenlere teşekkür ediyorum.

Dr. H. Ömer TONTUŞSağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürü



SATUR

KSAT

URK



SATUR

KSAT

URK

RUSYA FEDERASYONUNA GENEL BAKIŞ1. TEMEL BİLGİLERDünyanın en büyük yüzölçümüne sahip olan ülkesi Rusya Federasyonu, 11 farklı zaman dilimine bölünmüştür. Rusya Federasyonu, 14 ülkeyle sınır komşusudur. Sahip olduğu yüzölçümü 17.075.200 km2 olup, bu rakam

ABD’nin yaklaşık 1,8 katı büyüklüğündedir. Toplam nüfusu Haziran 2015 tarihi itibariyle 142.423.773 milyondur.8 Aşağıdaki tabloda Rusya Federasyonu’nun 1950’den 2014 yılına kadar olan nüfus hareketleri gösterilmektedir.

Grafik 2: Rusya Federasyonu Nüfusunun Gelişimi (1950 - 2014)

Kaynak: http://www.worldometers.info/world-population/russia-population/ e.t: 08.10.2015

Kaynak: Sağlık bakanlığı (2013) Türkiye Medikal Turizm Değerlendirme Raporu. Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü Ankara. Anıl Matbaacılık.http:// www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/rs.html, e.t. 12.09.2015

RUSYA FEDARASYONUNA GENEL BAKIŞ

GSYİH (Milyon $ )1.861.000

KBGSYİH ( )24.590

Büyüme Oranı (%)0,6 %

Nüfus142.300.000

Yüzölçümü ( km2)17.075.400

BaşkentMoskova

GSYİH (Milyon $ )1.861.000

KBGSYİH ( )24.590

Büyüme Oranı (%)0,6 %

Nüfus142.300.000

Yüzölçümü ( km2)17.075.400

BaşkentMoskova



SATUR

KSAT

URK

Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB)’nin dağılmasıyla 1991 yılında Rusya Federasyonu kurulmuştur. Rusya iki parlamentolu bir başkanlık sistemi ile yönetilen federal bir yapıya sahiptir. Rusya Federasyonu, farklı idari birimlere bölünmüştür. Bu birimler merkezi devlete bağlı ama kendi yasalarıyla yürütme, yasama ve yargı organlarına sahip özerk birimlerdir. Bunların 21’i cumhuriyet, 9’u kray, 49’u vilayet (oblast), 2’si federal statüde kent, 1’i özerk bölge ve 4’ü özerk yöredir (okrug). Rusya Federasyonu’na bağlı olan 21 cumhuriyetin her birinin kendi anayasası ve devlet başkanı vardır. Federasyonun yürütme erki Başbakan başkanlığındaki hükümet iken, yasama yetkisi alt meclis olan Duma ve üst meclis olan Federal Meclis’e aittir. 2012’de yapılan seçimlerde Vladimir Vladimiroviç Putin Devlet Başkanı olarak seçilmiştir. Başbakanlık görevine ise Dmitriy Medvedev Anatolyevich getirilmiştir.9

2. EKONOMİK DURUM

Rus ekonomisi Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra önemli ölçüde küçülmüştür. 1990’lı yılların sonunda doğal gaz ve petrol gibi doğal kaynak ürünlerinin dünya piyasalarında değerlerinin artmasıyla, Rus ekonomisi de yeniden büyümeye başlamıştır. Bugün Rusya, sahip olduğu zengin doğal kaynaklar ve insan gücüyle dünyanın 7. büyük ekonomisidir.10

Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra merkezi planlama anlayışıyla yönetilen ekonomiden küresel pazarlarla entegre piyasa ekonomisine geçen Rusya, 90’lar boyunca enerji ve savunma sanayi haricinde sanayisinin önemli kısmını özelleştirmiştir. 1998 finansal krizinden sonra Rusya’da ortalama reel büyüme hızı %7, 2012 yılında %3,4, 2015 yılı itibariyle %0,6 olmuştur.11

2014 yılı için Rusya’nın Gayrisafi Yurt İçi Hâsılası (GSYİH) 1.906.000 trilyon $, kişi başına düşen GSYİH ise 13.860 dolar olmuştur. 2014 yılında reel büyüme % 4.8 olarak gerçekleşmiştir. Ülkede yoksulluk sınırı altındaki nüfus oranı 2013 yılı verilerine göre %11’dir.12

3. İLETİŞİM ve ULAŞIM

Ulaşım sektörüne bakıldığında Rusya Federasyonunda 2013 verilerine göre 1.218 havaalanı, 87.157 km uzunluğunda demiryolu, 982.000 km karayolu ve 102.000 km denizyolu bulunduğu görülmektedir.13 Rusya’da tamamen veya kısmen federal veya yerel yönetimler tarafından kontrol edilen ve olarak işletilen 3300 televizyon istasyonu, 2400 radyo istasyonu mevcuttur. Federal Hükümetin sahibi ve kontrolü elinde bulundurduğu 6 ulusal TV istasyonu, devlete ait Gazprom şirketinin 3 ulusal TV istasyonu, Moskova şehir yönetiminin 5 TV istasyonu vardır.14

Televizyon, radyo, basılı materyaller, billboardlar Rus pazarında reklam ve promosyon faaliyetlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Ülkede uluslararası standartlarda hizmet veren çok sayıda yabancı ve yerli reklam ajansı bulunmaktadır. Ek-1’de ülkedeki başlıca televizyon ve radyo kanalları verilmiştir.

9 https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/rs.html, e.t. 12.09.201510 IMF Dünya Ekonomik Görünüm Raporu, Nisan 2012, Aktaran: Kalkınma Bakanlığı, Dünya Ekonomisindeki Son Gelişmeler, Temmuz 2012 Sayı: 711 https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/rs.html, e.t. 12.09.201512 A.g.e13 A.g.e14 Benli A.(2011). Rusya Federasyonu Ülke Raporu. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi. Ankara.



SATUR

KSAT

URK

4 TÜRKİYE İLE SİYASİ İLİŞKİLER

Türkiye, SSCB’nin dağılmasının ardından kurulan Rusya Federasyonu’nu 1991 yılında tanımıştır ve 1992 yılında iki ülke arasında resmi ziyaretler yapılmaya başlanmıştır. İki ülke arasındaki işbirliklerinin artırılması amacıyla 2001 yılında Avrasya İşbirliği Eylem Planı imzalanmıştır. İmzalanan planda daha çok ekonomik, güvenlik, politik ve enerji işbirliğine vurgu yapılmış ancak sağlık konusunda bir vurguya rastlanılmamıştır.

Türkiye’nin Moskova’da Büyükelçiliği, Kazan, St. Petersburg ve Novorossisk’de ise Başkonsoloslukları bulunmaktadır. Rusya Federasyonu’nun ise Ankara’da Büyükelçiliği, İstanbul, Trabzon ve Antalya’da Başkonsoloslukları vardır.15

5. VİZE

17 Nisan 2011 tarihinden itibaren hususi, hizmet ve umuma mahsus pasaport hamili Türk vatandaşları ile hizmet ve umuma mahsus pasaport hamili Rus vatandaşları arasında birbirlerinin ülkelerinde 30 günden fazla kalmayacak vizesiz seyahat edebilmektedir. Transit seyahatleri de kapsayan vize muafiyeti 180 gün içerisinde 90 günü aşmayacak grafikde geçerlidir. Bu çerçevede, Rusya’ya girişlerinden itibaren bir defada 30 günü aşmayacak grafikde ve giriş çıkış yapmak suretiyle 180 gün içinde azami toplam 90 gün Rusya’da kalınabilmektedir.16



SATUR

KSAT

URK

6. GENEL YATIRIM ORTAMI

Rusya, ekonomik gelişmede önemli rol oynayan yabancı yatırımları ülkeye çekmek amacıyla özel düzenlemeler gerçekleştirmiştir. 1991 yılında çıkan Yatırım Kanununa göre yabancı yatırımcılar, Rus yatırımcılarla aynı haklara sahip olmuştur ancak bazı sektörlerde yabancı mülkiyet haklarında kısıtlamalar vardır.1999’da çıkan bir başka kanunla bu sınırlamalar azaltılmıştır. 2003-2010 yılları arasında özel sektörün GSYİH içindeki payı %70’ten %65’e düşmüştür.17

2010 itibariyle ülkede bulunan 19 adet Özel Ekonomik Bölge 4 kategoriye ayrılmıştır. Bunlar: Sınaî üretim bölgeleri (Lipetsk, Tataristan, Samara, Yekaterinburg); teknik araştırma ve uygulama bölgeleri (St. Petersburg, Moskova, Tomsk); turizm- dinlenme bölgeleri (Klaningrad, Kuzey Kafkasya, Stavropol, Altay, Irkutsk) ve liman bölgeleridir (Ulyanovsk, Murmansk, Khaborovsk).

Her yıl Dünya Bankası ve Uluslararası Finans Kurumu’nun belirli kriterleri değerlendirerek ülkelerde iş yapma kolaylığı ile ilgili hazırladıkları “Doing Business” raporunda Rusya Federasyonu, 189 ülke arasında iş yapma kolaylığında 62. sırada bulunmaktadır.18

7. TURİZM

Rusya yılda ortalama 22 milyon turist tarafından ziyaret edilmektedir. Bu rakam 2000’li yılların başlangıcından bu yana fazla bir değişiklik göstermemiştir. Ziyaretçilerin yaklaşık 2/3’si eski Sovyet Cumhuriyetlerinden gelmektedir. Ancak bu ziyaretçilerin çoğunluğunu ülkeye çalışmak üzere gelen göçmenler teşkil etmektedir.

Almanya, Finlandiya, ABD, İngiltere, İtalya, Fransa ve Japonya ülke turizmi açısından başlıca pazarlardır. Son yıllarda Güney Korede önemli bir pazar olmaya başlamıştır.

Dış kaynaklı turizm gelirleri 2000 yılında 3,4 milyar $ iken, 2006 yılında 7,6 milyar $’a ulaşmıştır. 2007 yılının ilk yarısında ise turizm gelirleri bir önceki yılın aynı dönemine göre yaklaşık %35 artmıştır.19

Rusya, tur paketlerinin pahalı olması, otel altyapısının yeterli olmaması ve otel fiyatlarının yüksek olması, vize temininde sıkıntılar bulunması, güvenlikle ilgili olumsuz imaj gibi nedenlerle yeterli turist sayısına ulaşamamaktadır. Ülkenin turizm altyapısı yeterince gelişmemiştir. Tesisler yeterli kalitede değildir. Bu durum uluslararası zincirler tarafından yapılan yatırımların artmasıyla birlikte değişmeye başlamıştır. Yine de otel kapasitesi yeterli değildir. Otelcilik sektörü 2000’li yılların başından itibaren gelişmeye başlamıştır.20

Ülkeyi ziyaret eden yabancı turistlerin en fazla tercih ettiği kentler ise St. Petersburg, Moskova ve Moskova’nın kuzey doğusundaki “Altın Halka” olarak adlandırılan bölgedir. Rus turistler için en popüler ülkeler Türkiye, Çin ve Mısır’dır. Bu ülkelerin tercih edilmesinin ticari gerekçeleri de bulunmaktadır.21

15 www.mfa.gov.tr/default.tr.mfa, e.t.12.09.2015 16 www.mfa.gov.tr/default.tr.mfa, e.t.12.09.2015 17 İGEME Rusya Ülke Raporu, 201018 http://www.doingbu siness.org/data/exploreeconomies/russia, e.t.12.09.2015



SATUR

KSAT

URK

C. RUSYA’DA SAĞLIK

Rusya Federasyonu’nda sağlık hizmetlerinin planlayıcı, uygulayıcısı ve denetleyicisi Sağlık ve Sosyal Kalkınma Bakanlığı’dır. Rusya Federasyonu’nda sağlık hizmetleri tümüyle ücretsiz olarak sunulmaktadır.

Rusya Federasyonu’nda 700 binin üzerinde hekim, 1,5 milyondan fazla sağlık personeli, 4400 hastane, yaklaşık 32 bin poliklinik ve 1,6 milyon hasta yatağı bulunmaktadır. Hastane ve polikliniklerin büyük çoğunluğu federal, bölgesel veya yerel hükümetlere aittir. Bunların dışında Ulaştırma Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı ve Savunma Bakanlıklarına ait çok sayıda sağlık kuruluşu bulunmaktadır.22

Rusya Federasyonu, 2010 sonrasında izlediği politikalar gereğince GSYİH’nın yaklaşık olarak %5’ini sağlığa ayırmaktadır.23 Bu oran, başta OECD ve diğer gelişmiş ülkelerin ortalamalarının altındadır.

1.SAĞLIK GÖSTERGELERİ

a. Genel Sağlık Göstergeleri

Rusya Federasyonu’nun nüfusunda son yıllarda önemli düşüşler yaşanmıştır. 2015 yılı verilerine göre nüfus artış hızı -0.04% olarak gerçekleşmiştir.24 Dünya Bankası tarafından 2005 yılında yayınlanan bir çalışmaya göre nüfustaki bu azalma bu oranda devam ettiği takdirde, 2050 yılı itibarı ile ülke nüfusunun % 30 üzerinde azalacağı tahmin edilmektedir. Aşağıdaki grafikte de, Rusya Federasyonu’nun 1950-2014 yılları arasındaki doğum hızındaki düşüş çarpıcı bir şekilde görülmektedir.

19 İGEME Rusya Ülke Raporu, 2010.20 İGEME Rusya Ülke Raporu, 2010.21 Benli A.(2011). Rusya Federasyonu Ülke Raporu. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi. Ankara.22 Türkoğlu Y.(2009). Rusya Federasyonu Medikal Sektörü. T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, Ankara23 a.g.e24 https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/rs.html. e.t. 12.09.2015



SATUR

KSAT

URK

Grafik 3: Rusya Federasyonu Doğum Hızı (1950-2014)

Kaynak: http://www.worldometers.info/world-population/russia-population/ e.t: 08.10.2015

Rusya Federasyonu nüfusunun yaş gruplarına ayrıntılı dağılım incelendiğinde nüfusun %16.68’inin 0-14 yaş aralığında olduğu, %10.15’nin 15-24 yaş aralığında olduğu, %45.54’nün 25-54 yaş aralığında olduğu, %14.01’nin 55-64 yaş aralığında olduğunu ve %13.61’nin ise 65 yaş ve üzeri yaş aralığında olduğu görülmektedir.25

Grafik 4: Rusya Federasyonu Nüfus Piramidi-2014

Kaynak: https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/rs.html



SATUR

KSAT

URK

Birleşmiş Milletler’ in ülke nüfusuna yönelik öngörüleri çok daha karamsardır. 2008 yılında yaklaşık 142 milyon olan ülke nüfusunun BM çalışmalarına göre 2050 yılına doğru 112 milyona gerilemesi beklenmektedir. Rusya’da nüfus yapısının değişmesi ciddi bir risk olarak değerlendirilmektedir. Doğuştan beklenen yaşam süresi 2015 verilerine göre ortalama 70,4’tür. Ancak kadın ve erkek açısından ciddi bir fark vardır. Erkelerde doğumdan beklenen yaşam süresi 64,7 iken kadınlarda bu oran 76,5’tir.26

Ölüm oranları 1960’larda 11-20 yaş grubu haricindeki tüm yaş gruplarında yükselme eğilimi göstermeye başlamıştır. Ölüm oranlarındaki bu negatif eğilim 1990’larda daha da belirgin hale gelmiştir. 1990’lı yıllarda ölüm oranları ve yeni doğan ölümleri hızla artmıştır. Ölüm oranlarındaki söz konusu yükseliş çevresel faktörlerdeki olumsuzluklar, kötü yaşam koşulları ve sağlık sistemindeki bozulmadan kaynaklanmıştır.27

Rusya federasyonu, bebek ölüm oranlarının azaltılmasında önemli gelişmeler kaydetmiştir. Bin canlı doğumda bebek ölüm oranı 2013 verilerine göre 9,97’ye düşmüştür. Bu oran Türkiye için 10,8’dir. Rusya’nın doğurganlık hızı 1,61’dir.28

Rusya Federasyonu Sağlık Bakanlığı verilerine göre 2010 yılında toplam 226.159.577 kayıtlı hasta varken bu rakam 2011 yılında 229.155.404, 2012 yılında 229.717.126’ya, 2013 yılında ise 231.100.000 hastaya ulaşmıştır. 29 30

Grafik 5: Rusya Federasyonu Toplam Kayıtlı Hasta Sayıları (2010-2013)

Hasta sayılarını gösteren yukarıdaki grafikten 2015 yılı itibariyle nüfusu 142.423.773 31 kişi olan Rusya Federasyonu’nda sağlık hizmetlerine müracaatın oldukça düşük olduğu anlaşılmaktadır. Yıllık kişi başına sağlık hizmetlerine müracaat sayısının OECD ve AB ülkelerine göre daha düşük kalmasında sağlık hizmetlerinin yetersizliği, sağlık hizmetlerine ulaşımın güçlüğü, sağlık hizmetlerinin pahalı olması, kuruluş ve personel yetersizliğinin rol oynadığı düşünülmektedir.

25 https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/rs.html. e.t. 12.09.201526 http://stats.oecd.org/, e.t. 12.08.201527 Benli,A. (2011). Rusya Federasyonu Ülke Raporu. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi. Ankara.28 http://stats.oecd.org/, e.t. 12.08.201529 http://pandia.ru/text/78/620/59075.php , e.t: 26.09.210530 http://demoscope.ru/weekly/2015/0655/index.php, e.t: 08.10.201531 http://pandia.ru/text/78/620/59075.php , e.t: 26.09.2105

223.000.000

224.000.000

225.000.000

226.000.000

227.000.000

228.000.000

229.000.000

230.000.000

231.000.000

232.000.000

2010 2011 2012 2013

226.159.577

229.155.400229.717.126

231.100.000



SATUR

KSAT

URK

Rusya Federasyonundaki 2010 yılı kayıtlı toplam kayıtlı hastalarının federasyonu oluşturan federal bölgelere dağılımları aşağıdaki grafikte verilmiştir.

Grafik 5: Rusya Federasyonu Kayıtlı Hastaların Federal Bölgelere Dağılımı (2010)

Moskova’nın da içinde olduğu Merkez Federal Bölgenin toplam hasta sayısı 56 milyondan fazladır. Merkez Federal Bölge 18 alt bölgeden oluşmaktadır. Bu bölge içerisinde yer alan Moskova’da 2010 yılında 8.730.605 kayıtlı hasta bulunmaktadır. Bu rakam 2011 yılında 9.169.440 hastaya çıkmıştır. Volga Federal Bölgesi ise 54 milyondan fazla hastayla ikinci sırada gelmektedir. Volga Federal Bölgesi ise, 14 alt bölgeden oluşmaktadır.

Rusya Federasyonu’nda 2011 yılı kayıtlı toplam hasta sayılarının federasyonu oluşturan federal bölgelere dağılımları aşağıdaki grafikte verilmiştir. 32


32 http://pandia.ru/text/78/620/59075.php , e.t: 26.09.2105

0

10.000.000

20.000.000

30.000.000

40.000.000

50.000.000

60.000.000

Merkez KuzeyBatı

UzakDoğu

Güney KuzeyKafkasya Volga Ural Sibirya

56.485.941

24.283.31119.010.731

10.935.494

56.116.950

18.070.501

32.602.322

9.703.435

0

10.000.000

20.000.000

30.000.000

40.000.000

50.000.000

60.000.000

Merkez KuzeyBatı

UzakDoğuGüney

KuzeyKafkasya

Volga Ural Sibirya

57.429.209

24.539.42919.355.624

11.510.027

54.110.992

18.250.184

33.263.841

9.726.513



SATUR

KSAT

URK

Grafikten de görüldüğü üzere hasta sayıları 2011 yılında artmaya devam etmiştir. Merkez ve Volga Federal Bölgeleri toplam hasta sayıları bakımından diğer bölgelerden açık ara öndedir. Gerek 2010 ve gerekse 2011 toplam hasta sayıları dikkate alındığında, Moskova’nın da içinde olduğu Merkez Federal Bölge ve Volga Federal bölgesi, sağlık turizmi açısından ciddi bir potansiyele sahip görünmektedir.


Grafik 7: Rusya Federasyonu Kayıtlı Hastaların Federal Bölgelere Dağılımı (2010-2012)

0

10.000.000

20.000.000

30.000.000

40.000.000

50.000.000

60.000.000

Merkez KuzeyBatı

Güney KuzeyKafkasya

Volga Ural Sibirya UzakDoğu

57.564.984

24.962.75519.642.728

11.783.556

53.684.092

18.271.087

33.180.093

9.608.441

0

10.000.000

20.000.000

30.000.000

40.000.000

50.000.000

60.000.000

Merkez KuzeyBatı

Güney KuzeyKafkasya

Volga Ural Sibirya UzakDoğu

2010 2011 2012



SATUR

KSAT

URK

Rusya’nın büyük şehirler dışında kalan yerlerdeki hastanecilik hizmetleri yeterli değildir. Rusya Federasyonu’nda hastane sayıları 1990’dan itibaren sürekli düşmektedir. 33

Grafik 8: Rusya Federasyonunda Yıllara Göre Hastane Sayıları

T.C Sağlık Bakanlığı (2014). Sağlık İstatistiği Yıllığı 2013. Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü

Yukarıdaki şekilde görüldüğü üzere, Rusya Federasyonu’nda 1990 yılında 12.800, 2000 yılında 10.700, 2013 yılında 5.900 ve 2015 yılında ise 4.400 hastane bulunmaktadır. Yaklaşık olarak 1,6 milyon olan hastane yatağı sayısı da sürekli azalmaktadır. 2012 yılında bu rakam 30 bin, 2013 yılında 50 bin azalmıştır. Yalnızca Moskova’da toplam hastane yatakları %20 azaltılmıştır. 34 2014-2018 yılları arasında ülkedeki hastanelerin sayısının %11 daha azalması beklenmektedir. 35 Rusya Federasyonu’nda 10 bin kişiye düşen hasta yatağı sayısı 2012 yılında 1347, 2013 yılında ise 1332 olmuştur. Ayrıca, ülkede nitelikli sağlık personeli sorunu yaşanmaktadır. 36 Rusya Federasyonu’nda 10 bin kişiye düşen hekim sayısı 2012 yılında 733, 2013 yılında ise 703 kişi olmuştur.37

Grafik 9: Rusya Federasyonunda Yıllara Göre Poliklinik Sayıları

T.C Sağlık Bakanlığı (2014). Sağlık İstatistiği Yıllığı 2013. Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü. Ankara

33 http://pandia.ru/text/78/620/59075.php , e.t: 26.09.210534 Federal State Statıstıcs Servıce (Rosstat) Russıa’ 2014 Statıstıcal Pocketbook, Moscow2014http://Www.Gks.Ru/Free_Doc/Doc_2014/Rus14_Eng.Pdf, e.t: 08.10.201535 http://www.statista.com/statistics/435859/healthcare-facts-in-russia/, e.t.08.10.201536 Türkoğlu, Y.(2009). Rusya Federasyonu Medikal Sektörü. T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, Ankara37 Federal State Statıstıcs Servıce (Rosstat) Russıa’ 2014 Statıstıcal Pocketbook, Moscow2014http://Www.Gks.Ru/Free_Doc/Doc_2014/Rus14_Eng.Pdf, e.t: 08.10.2015

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

1400012.800

10.700

5.900

4.400

1990 2000 2013 2015

0

5000

10000

15000

20000

25000

1990 2000 2013

21500 21300

16500



SATUR

KSAT

URK

Özellikle koruyucu hekimlik olarak adlandırılan birinci basamak sağlık hizmeti veren kuruluşların sayılarında da azalma gözlenmektedir. 1990’da 21.500 olan poliklinik sayısı 2013 yılında 16.500’e düşmüştür.38

Rusya’da bin kişiye düşen hastane yatağı sayısı 9,1’dir. 39 Türkiye’de toplam hastane sayısı 2013 verilerine göre 1517, hastane yatağı sayısı 202.031, on bin kişiye düşen hasta yatağı sayısı ise 15,8’dir. Türkiye ve Rusya sağlık hizmetlerinin karşılaştırılmasında fikir verebilecek bazı sağlık göstergeleri ise şöyledir: Bin kişiye düşen hekim sayısı 2013 verilerine göre; 4,9, hemşire sayısı ise 1,8’dir. Kişi başına hekime müracaat sayısı 8.2, kişi başına hastanelere müracaat sayısı 4.9’dur. Hastane doluluk oranı ise %66, hastanede ortalama kalış süresi 3.9’dur. Yüz bin kişiye düşen hekim sayısı 174, hemşire sayısı 252’dir.40

Rusya’da hastanecilik hizmetlerinde görülen yetersizlik gibi ileri teknoloji gerektiren tıbbi cihazlar konusunda da yetersizlik söz konusudur. 2014 verilerine göre yüz bin kişiye düşen BT sayısı 11.3 iken bir milyon kişiye düşen MR sayısı 4’tür. 41 2013 verilerine göre Türkiye’de bir milyon kişiye düşen BT sayısı 14.1 iken bir milyon kişiye düşen MR sayısı 10.4, Mamografi cihazı sayısı 11.8, USG cihazı sayısı 62’dir. Bir milyon kişiye düşen radyoterapi cihazı sayısı 2.5, yüz bin kişi başına CT muayene sayısı 145, MR muayene sayısı ise 119’dur.42 Radyoterapi, PET, Mamografi, USG, CT vb. cihazı sayısına ulaşılamamıştır. Ancak ülke sağlık haberlerinde yapılan incelemede bu konuda da ciddi yetersizliklerin olduğu izlenimi edinilmiştir.

Grafik 10: Rusya Federasyonu- Türkiye BT ve MR Göstergeleri-2013

T.C

Sağlık Bakanlığı (2014). Sağlık İstatistiği Yıllığı 2013. Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü

Rusya GSYİH’dan sağlığa %6,5 pay ayırabilmektedir. Bu oran OECD ve diğer gelişmiş ülkelere nispeten oldukça azdır. 2011’de başlayan sağlık reformu ile sağlığa daha fazla fon taahhüt edilmiş ancak henüz gerçekleştiğine dair kanıtlara ulaşılmış değildir. Dünya Sağlık Örgütü 2010 verilerine göre ülkede kişi başına sağlık harcaması 1,277$ olarak bildirilmiştir43.

38 Türkoğlu, Y.(2009). Rusya Federasyonu Medikal Sektörü. T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, Ankara39 https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/rs.html. e.t. 12.09.201540 T.C Sağlık Bakanlığı (2014). Sağlık İstatistiği Yıllığı 2013. Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü41 http://www.who.int/chp/chronic_disase_report/. e.t:09.09.201542 T.C Sağlık Bakanlığı (2014). Sağlık İstatistiği Yıllığı 2013. Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü43 Tontuş, H.Ö.(2015).Tüm Yönleriyle Sağlık Turizmi Ülkeler. T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü, Ankara. Anıl Matbaacılık s:74

0

5

10

15

BT

11,3

4

14,1

10,4

Türkiye



SATUR

KSAT

URK

Rusya Federasyonunun kişi başına kamu sağlık harcaması 2013 verilerine göre 794 ABD dolar, kişi başına özel sağlık harcaması ise 859 ABD dolarıdır.44

Tablo 2:Rusya Sağlık Harcamaları - 2013

Rusya için belli başlı sağlık riskleri sigara, alkol kullanımı, giderek artan obezite, düşen doğum oranları ve artan ölüm oranlarıdır. 15 yaş üstü nüfusta sigara kullanımı 24.2, alkol tüketimi 11.2 litredir.45

Grafik11: 15 Yaş Üstü Nüfusta Sigara Kullanım Oranı

15 yaş üstü nüfusta obezite oranı ise %26.4’tür. Son yıllarda bakteriyel ishal hastalık vakalarındaki artış ve yüksek derecede patojenik H5N1 virüsünün görülmüş olması Rusya için başlıca bir risktir.46

Rusya’nın bin kişide canlı doğum oranı 11.6 ölüm oranı 13.69’dur. Doğurganlık hızı ise 2015 verilerine göre 1.61’dir. Rusya’da ölüm oranları 1960’larda 11-20 yaş grubu haricindeki tüm yaş gruplarında yükselme eğilimi göstermeye başlamıştır.Ölüm oranlarındaki bu negatif eğilim 1960’larda daha belirgin hale gelmiştir. Ölüm oranlarındaki söz konusu yükselişin önemli nedenleri arasında; çevresel faktörlerdeki olumsuzluklar, kötü yaşam koşulları, sağlık sistemindeki bozulma, alkol ve sigaranın fazla tüketimi ve kötü beslenme gösterilmiştir.47

2. SAĞLIK SİSTEMİ

Rusya’nın uygulamakta olduğu sağlık sistemi ‘‘Sosyalist Sağlık Sistemi’’ olarak adlandırılmaktadır. Bu sistem, ilk defa 1917 Rusya ihtilalinden sonra Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nde (SSCB) Marksist- Leninist teoriye göre kurulmuş, özelliklerinin hemen hepsi SSCB sağlık sistemi içinde oluşturulmuş ve geliştirilmiş olması sebebiyle, bu ülkenin sağlık sistemi ve politikaları dünya çapında bir örnek teşkil etmiştir. 48 Komünist sağlık sisteminde, piyasa koşulları oluşmamıştır ve tümüyle kollektif hizmet alanları söz konusudur. Sistem, tam güvence esasına göre işlemektedir.1917’de çok kötü durumda olan SSCB’de, 1970 sonrasında soğuk savaşın etkisiyle askeri harcamalara ayrılan kaynakların artışı sağlık hizmetlerindeki gelişmeyi yavaşlatmış olsa da, ülke

GSYİH Sağlığa Ayrılan Pay %5

Kişi başı kamusağlık harcaması

Kişi başı özelsağlık harcaması

794 $

859 $

24,20%

0,00% 5,00% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00%



SATUR

KSAT

URK

sağlık sistemi ve göstergelerinin ulaştığı seviye sebebiyle, 2000’li yıllarda reforma tabi tutulmuştur.Dünya’da ücretsiz olarak sağlık hizmeti veren ilk ülkedir. Rusya Federasyonu, ‘‘halka %100 ücretsiz sağlık hizmeti ve tedavisi’’ anlayışından kopmamakla birlikte doktorların özel muayenehanesi olmadan neredeyse hastane içinde özel hizmet verilmeyen bir ülke haline gelmiştir. Prestroyka (değişim) ile 90’lı yıllardan itibaren sağlık hizmetlerinin kapsam ve kalitesi erozyona uğrayarak günümüze taşındı. Rusya Federasyonu sağlık sektörü, hem sağlık hizmetlerinin kalitesi bakımından hem de teknolojik açıdan küresel rekabetin çok gerisinde kalmıştır. Sağlık sektöründe çalışan tecrübeli personel sayısı gün geçtikçe azalmaktadır.

Rusya Federasyonu GSYİH’dan sağlığa ayrılan pay 2000’lerden itibaren giderek artmasına rağmen 2008 yılında ücretsiz olarak hizmet veren hastanelerin %36’sı (3900) kapatıldı. Böylece toplam hastane yatak sayısı da %9 (150.000) azaldı.49

2013 yılında Rusya’da sağlık sektörünün modernize edilmesini öngören iki yıllık program hayata geçirilmiştir. Bu kapsamda küçük ve orta büyüklükteki kentler ve kasabaların poliklinikleri ve hastanelerinin modernizasyonuna önem verilmektedir. Rusya Federasyonu, 2015 yılında hastanelerin modernizasyonuna 300 milyon dolar bütçe ayırmayı planlanmaktadır. Ayrılacak bütçenin; hastaların tedavisinde, tıp uzmanlarının ücretlerinin arttırılmasında, yeni hastaneler ve polikliniklerin kurulmasında ve mevcut olanlarının restorasyonu ve modernizasyonunda kullanılması beklenmektedir.50

Rusya sağlık hizmetleri bakımında Türkiye gibi DSÖ Avrupa Bölgesine dâhildir. Gelir bakımından ise yüksek gelirli ülkeler içerisindedir.51

a) Hizmet Sunum Sistemi

Rusya’nın sağlık sistemi, şirketlerin yerel yönetimlerle yapacakları pazarlıklar sonucu hizmet sunumunu kamu ya da -varsa- özel sağlık kuruluşlarından alınacak şekilde tasarlanmıştı. Sağlık sisteminin Sovyetler döneminden en önemli farkı, sağlık etkinliğinin “hizmet sunma” anlayışından, “finans yönetme” biçimine dönüştürülmesidir. Böylece devletin sağlık planlaması ve düzenlemesine ağırlığını koymayacağı, hizmeti satanlar safında yer alacağı ve karlılığı denetleyeceği varsayılmıştır. Hizmet sunumunun tümüyle Sovyet sistemindeki örgütlenme modeliyle yürütülmesi planlanmıştır. Bu bağlamda zaman içinde özel sektörün gelişmesine imkan tanınmıştır. Sigorta yasası çıkartılırken özel hastaneler ve vakıf şirketleri kurulması planlanmış, ancak bunlara yönelik yasal düzenlemeler yeterince düşünülmemişti.52

b) Birinci Basamak Sağlık Hizmetleri

Birinci Basamak sağlık hizmetinin en iyi Sovyetler Birliği’nde örgütlendiği ve işletildiği tüm dünya tarafından bilinir ve kabul edilir. “Reform” sonrasında birincil sağlık hizmetinin sunum modelinde önemli bir değişiklik yapılmadı. Rusya Federasyonu’nda birinci basamak sağlık hizmetlerinin örgütlenme modeli, “uçastok” (sağlık ocağı), “kent polikliniği” ve “özel dal merkezleri” şeklindedir. Sovyet döneminden kalan birinci basamak sağlık hizmetleri sunan birimler sevk zinciriyle birlikte korunmuştur.

46 http://stats.oecd.org/, e.t. 12.08.201547 Türkoğlu Y. (2009). Rusya Federasyonu Medikal Sektörü. T. C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi Ankara48 Sargutan E. (2005). -349 Timur Sarısoy (2009), Rusya’da Dünden Bugüne Sağlık, Gazetem, http://gazetem.ru/index.html, e.t.:08.09.201550 http://tr.sputniknews.com/turkish.ruvr.ru/2012/02/09/65682273/, e.t: 12.09.201551 http://www.who.int/chp/chronic_disase_report/. e.t:09.09.201552 Aksakoğlu G. (2003) “Sovyetler Birliği Özelinde Sosyalist Ülkelerde Sağlık Reformu”, Toplum ve Hekim, 8:28-37.



SATUR

KSAT

URK

Uçastok sağlık hizmetinin bütüncül olarak sunulduğu birincil, aynı zamanda ilk başvuru yeri olduğu için birinci basamak sağlık birimidir. Genelde kırsal alanda 4,000, geniş kırsal ve kentsel alanda 7,000 kişiye bir olmak üzere kurulur. Personeli çoğunlukla feldşer ve hemşireden oluşur. 7,000 kişinin üzerindeki yerlerde ek olarak erişkin ve çocuk pratisyen hekimleri de görev yapar. Birimlerin yönetsel açıdan yalnızca üst yerel yönetim birimleri ile iletişimde olması ilkesi korunmuştur. Böylece sigortaların yerel yönetimlerle anlaşma imzalamaları sağlanarak, sigorta şirketleriyle doğrudan ilişkileri engellenmeye çalışılmıştır.

Kent polikliniği, kentsel alanda oluşturulur. Feldşer ve hemşireler yanında, erişkin pratisyen hekimine 1,700, çocuk pratisyen hekimine 800 kişi düşecek şekilde nüfusun dağılımı planlanır. Bireyler hekimlere liste halinde kaydolur. İstek üzerine ve özel bir onama işlemi yapılarak hekim seçimi de yapılabilir. Kent polikliniklerine, yerleşim yerinin ve toplumun özelliğine göre kadın-doğum, kardiyoloji, romatoloji, onkoloji uzmanları da eklenebilir. Bu poliklinikler, yataklı olabildikleri gibi, cerrahi işlem yapabilecek özelliklere de sahiptirler.

Özel Dal Polikliniği 15 yaş altındakilere yönelik ve ender kurulan bir birimdir. İşyeri Poliklinikleri bazı ağır sanayi birimlerinde rastlanan, özel amaçlı küçük işyeri merkezleridir. İş Sağlığı uzmanları ve ender olarak hasta yatağı bulundurabilirler.53

Rusya Federasyonu’nda birinci basamak sağlık hizmetinin tümü vergi kökenli kamusal bütçe ile finanse edilmektedir.

c) Hastane Hizmetleri

Hastane hizmetleri, birincil sağlık hizmetinde olduğu gibi nüfusun yerleşim dağılımı dikkate alınarak oluşturulmuştur. Bu önemli ilke “reform” sürecinde aynı biçimde korundu. Uçastok düzeyinde 30-50 yataklı birimler oluşturulabilmektedir. Bu şekilde oluşturulan sağlık birimleri genellikle sosyal hizmet amacıyla, ender olarak da küçük cerrahi girişimleri gerçekleştirmek amacıyla kullanılırlar. Bu birimlerde; pratisyen hekim, çocuk hastalıkları uzmanı ve cerrah yer alabilir.

Rayonların mutlaka (bölge) hastaneleri bulunur. Bu hastaneler, 40-150 bin kişiye, 100-700 yatakla hizmet verirler. Her tür tıbbi ve cerrahi olanağa sahiptirler. Ayrıca yatarak hizmet alması gerekmeyen hastalara da bakmakla yükümlü uzman düzeyinde işlev gören poliklinikleri de vardır.

Oblast hastaneleri 10-50 rayona hizmet verir. Daha fazla çeşitlilik içerir ve tıbbi anlamda gelişkindirler. Her tür tıbbi uzmanlık ve imkana sahiptirler. Bu hastaneler, aynı zamanda tıp fakültelerine eğitim hastanesi işlevi de görürler. Kendilerine bağlı poliklinikler de bulunur.

Özel dal hastaneleri kadın ve özellikle çocuk sağlığı konularında çok ileri işlevler üstlenirler. Diğer tüm yataklı birimler gibi sevk zinciri içinde görev yaparlar. İşyeri hastane ve poliklinikleri uzmanlaşmış, bazen yatak da bulundurabilen birimlerdir.

Savunma Bakanlığı ve diğer bazı bakanlıkların, daha çok hastane niteliğinde, kendi örgütlenmeleri bulunur. Federal hastane ve poliklinikler genellikle federal başkentte bulunur, çok ileri amaçlı tanı ve sağaltım işlevleri üstlenirler.54

d) Sağlık Hizmetlerinin Yoğunlaştığı Merkezler

Son 20 yıldır özel sağlık hizmetlerine olan talepte çok büyük artışlar olmuştur. Özel hastane ve klinik sayısının yetersiz olması nedeniyle taleplerin karşılanması kamuya ait hastaneler tarafından karşılanmaya çalışılmaktadır. Ancak sağlık hizmetlerinin artan maliyetler nedeniyle



SATUR

KSAT

URK

finansmanda yaşanan sorunlar, hastane sayısı ve yatak kapasitesinin yetersizliği, yetişmiş nitelikli sağlık personeli yetersizliği gibi nedenlerle bu talepler istenen düzeyde karşılanamamaktadır. Rusya Federasyonu özel sağlık hizmeti pazarının 6,5 milyar dolar olduğu tahmin edilmektedir.

Özel sektöre ait sağlık kuruluşları ekonomik olarak daha gelişmiş olan ve hasta sayısının fazla olduğu merkezlerde bulunmaktadır. Moskova, St. Petersbug dışında Ural, Volga, Sibirya, Uzak Doğu federal bölgelerinde hizmet sunmaktadırlar. Başlıca büyük özel sağlık kuruluşları; Meditsina, Endosurgery, Lithotripsi, Family Doktor Kliniğidir.

3. SİGORTA SİSTEMİ VE SAĞLIK HİZMETLERİNİN FİNANSMANI

A. Sigorta Sistemi

Zorunlu sağlık sigortası, nüfusun sağlık çıkarlarını gözetleyen sosyal koruma şeklidir. Zorunlu sağlık sigortasının amacı, vatandaşların Rusya Federasyonu Anayasası’nın 41. maddesinde zikedilen ücretsiz tıbbi yardım alma haklarını anayasal olarak koruma altına almaktır.

Rusya Federasyonu’nda uygulanmakta olan zorunlu sağlık sigortasını düzenleyen en önemli yasal düzenleme, 29 Kasım 2010 tarihli, 326-FZ numaralı ‘‘ Rusya Federasyonu Zorunlu Sağlık Sigorası Hakkında Federal Kanun’ dur. Kanun Rusya Federasyonu sağlık sigortasının, hukuki, ekonomik ve örgütsel temekini oluşturmakta, sağlık kurumlarının finansmanımı zorunlu sağlık sigortasına yatırılan ödenekleri ile sağlamakta ve böylelikle ülkedeki sağlık sigortalama modelinin temellerini atmaktadır. Zorunlu sağlık sigortası, devletin sosyal güvenlik sisteminin bir parçası olup Rusya federasyonu vatandaşlarına eşit şartlarda sağlık ve ilaç yardımı alma imkanı sağlamakla haklarının korunmasını garanti etmektedir. Sunulan haklar, zorunlu sağlık sigortası programları çerçevesinde, hacim ve şartlarda ödenekler ile sağlanmaktadır.

ZSS kanununda sigorta yapan ve yaptıranlar, Federal Zorunlu Sağlık Sigortası Fonu, Bölgesel fonlar, sağlık sigorta şirketleri ve sağlık kuruluşları zikredilmektedir. Şu anda, zorunlu sağlık sigortası alanında devlet politikasının uygulanmasını, 86 sağlık sigorta fonu gerçekleştirmektedir, bunlardan 2’si Kırım Federal bölgede oluşturulmuştur.

Rusya Federasyonu’nda 1 Nisan 2014 tarihi itibariyle, zorunlu sağlık sigortası kapsamında bulunan sigortalı kişi sayısı, 143,8 milyon kişidir. Bunların 83,8 milyonu çalışmayan ve 60 milyon çalışan vatandaşlardan oluşmaktadır.55

53 Aksakoğlu G. (2003) “Sovyetler Birliği Özelinde Sosyalist Ülkelerde Sağlık Reformu”, Toplum ve Hekim, 8:28-37.54 Aksakoğlu G. (2003) “Sovyetler Birliği Özelinde Sosyalist Ülkelerde Sağlık Reformu”, Toplum ve Hekim, 8:28-37.55 http://www.ffoms.ru/portal/page/top/about, e.t: 29.09.2015”



SATUR

KSAT

URK

Grafik 12: Rusya Federasyonu Sigortalı Kişi Sayısı (2015)

2013 yılında, Rusya Federasyonunun ZSS sistemine 2012 yılına göre %15.7 artışla (1.027,5) her sigortalı başına ortalama 7.554,6 ruble sigorta primleri ve vergileri yatırılmıştır.

2013 yılında ZSS Fonu bütçesine 1.228,1 milyar Ruble aktarılmıştır, 2012 yılına göre bu rakam 185,9 milyar Ruble (% 17,8) artmıştır. 1.025,4 trilyon boyutu olan ZSS Federal Fonu’nun % 84,5 sübvansiyonlardan oluşurken, % 13’sı Rusya Federasyonunda yaşayanlardan sağlanan tutardan karşılanmaktadır. 2013 yılında ZSSBF’nun bütçesine 1.228,1 milyar Ruble aktarılmıştır.

2013 yılında, zorunlu sağlık sigortası bölgesel programların uygulanması için yapılan masraflar 1.1G7,9 milyar Ruble olmuştur. Sağlık kuruluşlarının sigortalama programlarını hayata geçirmesi için harcanan 1.144,0 milyar Ruble buna dâhildir. 2013 yılının ilk yarısında sağlık kuruluşlarına 531.6 Milyar Ruble ödeme yapılmışken, bu rakam 2014 yılının ilk yarısında 622,3 milyar Rubleye ulaşmıştır. Bu rakamın içerisinde sağlık yardımları için yapılan harcamalar yaklaşık 621,6 milyar (%99.9) Ruble’dir. (%99,9). Aynı dönem içerisinde sağlık kuruluşlarının harcamalarının dağılımı ise şöyledir. Emeğin karşılığını ödemek için yapılan harcamalar %72,4, ilaç ve pansuman gereçleri, tıbbi malzeme, kimyasallar ve diğer edevatlar %11,1, gıda malzemeleri %1,8, hizmet ödemeleri %9,95’dir. 2014 tarihinde harcamaların %98’i (593,9 milyar ruble) sigortalıların sağlık yardımlarından oluşmuştur. 56

2013 yılında, zorunlu sağlık sigortası alanında 8.225 sağlık kurumu, 67 sağlık sigorta kuruluşu ve 212 Toplu Hizmet Sistemi şubesi görev almıştır. 2014 yılının ilk yarısında ZSS çerçevesinde 8 554 sağlık kuruluşu, 63 sağlık sigortalama şirketi ve 216 toplu hizmet sistemi (sigortalama şirketi) şubesi çalışmıştır. 57

13 büyük sağlık sigorta şirketlerinin sigortalama payının % 80,1’den fazla olduğu anlaşılmaktadır. Bunlardan Rusya’nın en büyük sigorta şirketlerinden olan “Rosgosstrakh”, yaklaşık 20,8 milyon (toplam sigortalı sayısının % 14,5) “Maks-M” Kapalı Anonim Şirketi 20,0 (% 13,9), Açık Anonim Şirketi “Rosno-MS” ise 17,3 milyon (%12,1) vatandaşının sigorta işlemlerini gerçekleştirmişlerdir. 58

56 http://www.ffoms.ru/portal/page/top/about, e.t: 29.09.201557 http://www.ffoms.ru/portal/page/top/about, e.t: 29.09.201558 http://www.ffoms.ru/portal/page/top/about, e.t: 29.09.2015

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Çalışan Çalışmayan

83,8 Milyon Kişi

60 Milyon Kişi



SATUR

KSAT

URK

Grafik 23: Rusya Federasyonun En Büyük Sigorta Şirketlerinin Sigortaladığı Kişi Sayısı(2013)

b. Sağlık Hizmetlerinin Finansmanı

Rusya Anayasası’nın 41.maddesinde bütün sağlık hizmetlerinin tüm vatandaşlara ücretsiz olarak verilmesi hükmü yer almasına rağmen, sağlık sisteminde önemli sorunlar yaşanmaktadır. 21 Kasım 2011 tarih ve 323-FZ sayılı, “Rusya Federasyonu Vatandaşlarının Sağlığının Temelleri Hakkında” Rusya Federasyonu Federal Yasası sağlığın korunması bir hak olarak tanımlamıştır. Sağlığın geliştirilmesini ise devletin görevi olarak tanımlamıştır.59

Rusya’da 1990 yıllarda reform adı altında merkezi sağlık sisteminden “kommerchiski = özel = paralı “ sağlık hizmetine geçilmeye başlandı. 20 yıl öncesinde hastaneye gelen her insana “önce sağlık” felsefesi zamanla kendini “parayı gişeye öde, sonra doktora görün” anlayışına devretti. Sağlık sisteminde döner sermaye sistemine geçilmesiyle sağlık personeli döner sermayeden para almaya başladı. Döner sermaye sistemine geçilmesiyle birlikte sağlık sektöründe çalışanların maaşlarında iyileşmeler yaşandı.60

Hastaların tedavi edilmesi Devlet Sağlık Sigortası (OMS) adı altında ücretsiz ve sosyal devlet anlayışı altında devam ederken, Özel Sağlık Sigortaları (DMS) adı altında sağlık hizmetine destek verecek finansal yapı olarak sektörde yerini aldı. Zorunlu Sağlık sigortasının işleyişi bünyesinde ciddi sorunlar barındırmaktadır. Bu nedenle de sistemle ilgili Rus vatandaşları arasında genel bir memnuniyetsizlik söz konusudur. Aşağıda verilen grafikte, sisteme ilişkin vatandaşlar tarafından yapılan şikayet sayıları verilmiştir.

59 http://www.mednet.ru/, e.t: 29.09.201560 Aksakoğlu G. (2003) “Sovyetler Birliği Özelinde Sosyalist Ülkelerde Sağlık Reformu”, Toplum ve Hekim, 8:28-37.

0

5

10

15

20

25

Rosgosstrakh Maks-M Rosno-MS

20,8 milyon kişi 20 milyon kişi

17,3 milyon kişi



SATUR

KSAT

URK

Grafik 14: 2000-2011 Zorunlu Sağlık Sigortalama sisteminin Eksikliklerine Yapılan Şikayet Sayıları

Kaynak: http://www.mednet.ru/, e.t: 29.09.2015

1996-2011 yılları arasında mahkemeye başvurulmadan tartışmalı vakaların çözülmesi için Rusya Federasyonu tarafından ödenen tazminat toplamı 352,7 milyon rubledir. Aynı yıllar için mahkeme kararıyla çözülen tartışmalı vakalara ödenen tazminat rakamı ise 133,4 milyon rubledir.61

Özel sigorta kuruluşları olarak değerlendirilebilecek bu kuruluşların sayısı 4 ile sınırlı kalmıştır. Bu kuruluşlar, “yüksek prim” ve “düşük kaliteli hizmet” ile birlikte “tedavi etmekten uzak” bir anlayış içinde hizmet sunmaktadırlar. Getirilen bu sigorta sisteminde karmaşa ve paradokslar mevcudiyetini devam ettirmektedir. Bunun en çarpıcı örneği kişinin hastalığının tedavisinde öncelikle DMS’nin sunduğu hizmetler kapsamında olup olmadığının belirlenmesi için bir komisyondan geçmesi ve tedavisinin güç ve uzun süreli olmadığının ispatlanması gerekmektedir. Bunun yapılabilmesi ise yaklaşık olarak 3 ayı bulan prim ödeme kontrollerinin yapılmasını gerektirmektedir.62

Bu kuruluşlar tarafından, müşterilerinden 2005 yılında 46 milyar ruble özel sağlık sigorta parası toplanmıştır. DMS, primini ödeyip hizmetten yararlanmak isteyenleri komisyonlara gönderip bunlardan sadece bir kısmının tedavisine yönelik 35 milyar ruble yardım alabilmelerine izin verilmiştir. Bu da göstermektedir ki, sektörünün aslında prim ödeyene kaliteli sağlık ve tedavi sunmasını bir kenara koyup komisyonlar ve diğer uygulamalar ile hastaların tedavi isteğini azaltmıştır.

Sadece Moskova’da devlete bağlı çalışan poliklinik sayısı 223’tür. Çocuklara yönelik 176 adet poliklinik bulunmaktadır. Devlet diş hastanesi ise 43 adettir. 63

Rusya Federasyonu sağlık bütçesi artmasına rağmen 2000’li yıllara nazaran 2008 yılında ücretsiz olarak hizmet veren 3900 hastane (tüm hastanelerin %36’sı ) kapatıldı. Hastanedeki yatak sayısı da 150 bin adet (tüm yatakların %9’u) azaldı. Rusya, 2004 yılında sağlık hizmetleri için 29 milyar dolar, 2006 yılında 38 milyar dolar bütçe ayırmıştır. 2008 yılında sağlık bütçesinin toplam bütçe içerisindeki payı, %3 yani 850 milyar ruble olmuştur.64

61 http://www.mednet.ru/, e.t: 29.09.201562 http://www.mednet.ru/, e.t: 29.09.201563 http://www.mednet.ru/, e.t: 29.09.201564 A.g.e.

0

2000

4000

6000

8000

10000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

9147 9357

7780 7470 7140

5658 54826331 5933 6275

5411 53415048 49554136 3968 3519

3043 2738 3103 2976 2890 2700 2728

Şikayet sayısı kanıtlanan Şikayet sayısı



SATUR

KSAT

URK

2020 yılı için Rusya Federasyonu’nun sağlıkta hedefi, devlet sağlık sigortası ve özel sağlık sigortasının yeni kapsamlarının hazırlanması, yeni ekipmanların 35 milyar dolarlık harcama ile teknolojiyi yakalayacak hale getirmesi, doktor ve diğer sağlık personelinin eğitim ve öğretimlerine 26 milyar dolarlık ek yardım yapılması, maaşlardan kesilen sağlık sigorta vergisinin %3’den %5’e çıkartılması, bütçedeki %3 sağlık harcamasının %5,1’e çıkartılarak uluslararası sağlık örgütünün sağlık politika desteğinden faydalanılması, evlere ücretsiz gönderilen ambulans hizmetlerinin kalitesinin arttırılması, özel hastane açılması konusunda yerel yönetimlere destek ve yön verilmesi yönünde kararlı adımlar atılması planlanmaktadır.65

D. GENEL DEĞERLENDİRME

Türkiye ile Rusya Federasyonu arasında sağlık turizmi imkanlarının geliştirilmesi için hazırlanacak ulusal strateji belirleme çalışmalarına yol göstermesi amacıyla hazırlanan bu çalışmada değerlendirme çeşitli başlıklar dikkate alınarak yapılmıştır.

Değerlendirmeye konu olan başlıklardan birincisi sağlık turizminin kapsamındaki hizmet alanlarıdır.Yukarıda da açıklandığı üzere sağlık turizmi kapsamında sunulan hizmetler üç alt başlıkla toplanmaktadır. Bunlar; sağlığı geliştirmeye yönelik hizmetler, tedavi hizmetleri ve rehabilitasyon hizmetleridir. Türkiye ile Rusya Federasyonu arasında sağlık turizmine ilişkin çalışmalarda dikkate alınması gereken başlıklardan birisi bu hizmet gruplarıdır.

Ülkemizi sağlığı geliştirmeye yönelik hizmetlerden yararlanmak üzere tercih edenler daha çok orta ve üst düzey gelir grubunda olan insanlardır. Bu gruptaki insanlar, sağlıklı veya sağlık sorunu yaşayan bütün yaş gubundaki insanlar olabilmektedir. Bu gruptaki insanların iyi bir temel sağlık hizmeti alma ve hastane hizmetlerinden yararlanma beklentisi vardır. Rusya Federasyonunda bu hizmetlerden yararlanmak isteyecek gelir düzeyine sahip büyük bir grup bulunmaktadır.

Grafik 25:Rusya Federasyonu’ndan Gelen Termal Turistlerin Yaş Aralıkları (2012-2014)

Rusya Federasyonu’ndan 2012-2014 yılları arasında gelen termal turistlerinin yaş aralıklarının verildiği yukarıdaki grafik incelendiğinde özellikle 2013-2014 yıllarında 55 yaş ve altındakilerin çoğunlukta olduğu görülmektedir. Bu ülkeye yönelik termal turizm stratejisinde 55 yaş ve altı yaş grubu üzerinde ayrıntılı olarak durulmalıdır.

65 Timur Sarısoy (2009), Rusya’da Dünden Bugüne Sağlık, Gazetem, http://gazetem.ru/index.html, e.t.:08.09.2015

0

1000

2000

3000

4000

5000

2012 2013 2014

14161965

1671

4591

841 7221034 1204

1453

55 yaş ve altı 55 yaş ve üstü Yaş belirtilmemiş



SATUR

KSAT

URK

Rusya Federasyonu’nda kişi başına milli gelir 14 bin ABD $ civarındadır. Özellikle ülkenin büyük şehirlerinde yaşayan insanların gelir düzeyinin ortalamanın üstünde olduğu varsayılırsa bu alandaki fırsatlar iyi değerlendirilmelidir. Ülke üç hizmet başlığı esas alınarak değerlendirilmeli ve hangi şehirlerden insanların hangi kapsamda ele alınacağı ayrıntılı olarak belirlenmelidir. Rusya Federasyonu’ndan 2012-2014 yılları arasında ülkemize gelen uluslararası hastaların sayısı aşağıdaki grafikten de anlaşılacağı üzere sürekli artmaktadır.

Grafik 16: Rusya Federasyonu’ndan Ülkemize Gelen Uluslararası Hasta Sayılarının Yıllara

Göre Dağılımı (2012-2014)

Rusya Federasyonu ile sağlık turizmi kapsamındaki hasta sayısının artırılması önem taşımaktadır. Sağlık turizmi kapsamında gelen hasta sayılara bakıldığında bu ülkenin potansiyelinin çok altında olduğu düşünülmektedir. Rusya Federasyonundan uluslararası hasta kapsamında gelen hastalardan 2012 yılı için sadece % 29,9’u, 2013 için %8,3’ü ve 2014 yılı için de %7,5’i sağlık turizminden yararlanmıştır.

Grafik 17: Rusya Federasyonu’ndan Ülkemize Sağlık Turizmi Kapsamında Gelen Hasta Sayılarının Uluslararası Hasta Sayılarıyla Karşılaştırılması (2012-2014)

Rusya Federasyonundan 2012, 2013, 2014 yıllarında termal turizm kapsamında gelen termal turist sayıları aşağıdaki grafikte gösterilmiştir.

05000

100001500020000250003000035000400004500050000

2012 2013 2014

82713518 3688

19333

38631

44919

27604

42149

48607

Sağlık Turizmi Turistin Sağlığı Toplam

82713518 3688

27604

4214948607

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

2012 2013 2014

Sağlık Turizmi Uluslararası Hasta Toplamı



SATUR

KSAT

URK

Grafik 18: Yıllara Göre Türkiye’yi Ziyaret Eden Termal Turist Sayıları İle Rusya Federasyonundan Gelen Termal Turist Sayıları (2012-2014)

Rusya’dan 2013 yılında, 2012 yılına göre gelen termal turist sayısında bir artış olmakla birlikte 2014 yılında gelen termal turist sayısında azalma olmuş ve Rusya ilk on ülke arasında 4. sıraya gerilemiştir. Termal Turizm kapsamında gelen turistler Fizik Tedavi Ve Rehabilitasyon, Dermatoloji ve Alternatif Tamamlayıcı Tıp Branşlarını tercih etmektedirler. Rusya Federasyonu vatandaşları termal turizm kapsamında 2014 yılında en çok (1253 kişi) Yalova ilini tercih ederken ikinci olarak Afyonkarahisar ilini (722) tercih etmişlerdir.66

Türkiye’yi tedaviye yönelik hizmetlerden yararlanmak üzere tercih edenler ise; daha çok orta ve üst düzey gelir grubunda olanlardan oluşmaktadır. Bu gruptaki insanlar seyahat edebilecek kadar sağlıklı, orta ve üzeri yaş grubunda olan insanlardır. Bu gruptaki insanların tercihlerinde belirleyici olan ileri derecede uzmanlık isteyen müdahale ve ileri teknolojiye duyulan ihtiyaçtır. Yukarıda açıklandığı üzere Rusya Federasyonu sağlık sistemi (sağlık hizmet sunumu ve sağlık finansmanı) tesisi sayısı, yatak sayısı, sahip olunan ileri teknolojili tıbbi cihaz ve ileri derecede uzmanlaşmış personel yönünden ciddi sorunlar yaşamaktadır. Rusya Federasyonu için kriz olarak görülen bu durum Türkiye için fırsat olarak görülmelidir. Türkiye son 15 yıldır uygulamış olduğu Sağlık Dönüşüm Programı sayesinde sağlık sektöründe önemli gelişmelere sahne olmuştur. Kamu ve özel sağlık yatırımları artmış, ileri teknolojili tıbbi cihazların ortalaması OECD ülkelerinin birçoğunun üstüne çıkmıştır. Özellikle ileri düzeyde uzmanlaşmış personel sayılarındaki artış bu alanda sunulacak hizmetler için Türkiye’nin elini güçlendirmektedir. Özellikle özel sağlık kuruluşları bakımından uluslararası akreditasyona sahip olan hastane sayısı birçok ülkeden daha fazladır. Gerek kamu ve gerekse özel sektör yatırımlarının ülke ekonomisi için daha verimli kullanılmasında sağlık turizmi kapsamında tedaviye yönelik hizmetler yüksek katma değere sahip olması nedeniyle öncelikle tercih edilmelidir. Bu gruptaki hizmetlerden yararlanmak üzere gelenler, kendi ülkelerinde bu hizmetlerin yetersizliği, uzun bekleme süreleri ve personel azlığı nedeniyle Türkiye’yi tercih etmektedir. Bu gruptaki insanların tedavi olma önceliği tercihte belirleyicidir. Bu gruptaki kişiler için en başarılı özel ve kamu sağlık kuruluşları tercih edilmelidir. Özellikle ileri teknolojiye sahip ve ileri uzmanlığa sahip personelin bulunduğu kuruluşlar bu grup hizmetlerde öne çıkartılmalıdır. Örneğin bu grup hizmetlerde sorunları (hizmet kalitesi, tıbbi yanlış uygulamalar, hizmetin ücretlendirilmesi vb) en aza indirmek için uluslararası akreditasyona sahip kuruluşlara öncelik verilmelidir. Bu kapsamda, başta İstanbul olmak üzere Antalya, İzmir, Adana, Muğla, Aydın, Kayseri, Bursa, Gaziantep gibi iller bu amaçla değerlendirilebilecek illerin başında gelmektedir.

Ülkemizi rehabilitasyon hizmetlerinden yararlanmak üzere tercih edenler de daha çok üst düzey gelir grubunda olan ve yaşlı olarak kabul edilen insanlardır. Bu gruptaki kişilerde yaşa bağlı sağlık sorunları yanında düşükten orta düzeye doğru çeşitli sağlık riskleri bulunmaktadır.

66 Sağlık Bakanlığı (2015), Türkiye Medikal Turizmi Değerlendirme Raporu 2014. Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü. Ankara. Anıl

Matbaacılık.

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

2012 2013 2014

24462

3800339453

2941 40103846

Toplam Termal Turist Sayısı Rusya Fed. Gelen Termal Turist Sayısı



SATUR

KSAT

URK

Bu grupta yer alan kişilerin tercihlerinde belirleyici olan, sağlık sorunları için ileri derecede uzmanlık, ileri teknoloji ve özellikle de sağlığın psiko-sosyal boyutlarını içeren hizmet beklentileridir. Bu hizmet alanında Rusya Federasyonu’nun aşağıdaki grafikten de anlaşılacağı üzere %14’lere ulaşmış olan yaşlı nüfusu büyük bir fırsat oluşturmaktadır.

Grafik19: Rusya Federasyonu Nüfusunun Yaşlara Göre Dağılımı-2014

Özellikle büyük şehirlerde yaşayan, ortanın üstü ve yüksek gelir düzeyine sahip kişiler bu hizmet alanının hedefini oluşturmaktadır. Bu grupta yer alan kimselere verilecek rehabilitasyon hizmetleri, sosyal hizmetler, psikolojik hizmetler ve inanç turizmi ile desteklenmelidir. Ortodoks ve Katolik Hristiyan nüfus için Türkiye’nin eşiz üstünlüğü bu hizmet kapsamında değerlendirilmelidir. Yapılan bir araştırma sonuçlarına göre yaşlı nüfus grubunda olan ve ülkemizi tercih edenlerin tercihinde kendi ülkelerindeki bakımın yetersiz olması ve tedavi, bakım maliyetlerinin yüksek olmasının etkili olduğu ifade edilmiştir.67

Grafik 20:Rusya Federasyonu’ndan Gelen Termal Turistlerin Yaş Aralıkları (2012-2014)

67 Barca M., Akde E., Gedik Balbay İ. (2013). “Türkiye Sağlık Turizm Sektörünün Analizi ve Strateji Önerileri”. İşletme AraştırmalarıDergisi, 5/3:64-92.

16,68

10,15

45,54

14,01 13,61

%

0500

100015002000250030003500400045005000

2012 2013 2014

1416

19651671

4591

841722

1034 12041453

55 yaş ve altı 55 yaş ve üstü Yaş belirtilmemiş



SATUR

KSAT

URK

Rusya Federasyonu’ndan ülkemize gelen termal turistlerin yaş aralıkları incelendiğinde 55 yaş ve altı grubun önemli bir yer tuttuğu görülmektedir. Rusya’nın ortalama yaşam süresi dikkate alındığında (özellikle erkekler açısından) bu yaş grubunun yaşlı grubu olarak kabul edilmesi ve buna uygun hizmetlerin çeşitlendirilmesi yararlı olacaktır. Bu gruplara yönelik sunulacak hizmetlerin hem kaliteli ve hem de memnuniyet düzeyinin yüksek olması beklentisi unutulmamalıdır.

Değerlendirmeye konu olan başlıklardan ikincisi ülkelerin sağlık turisti gönderme nedenleridir. Bunun için de ülkemize en çok turist gönderen ülkeler ve turist gönderme sebepleri üzerinde durulmalıdır.

Ülkemize yıllar itibariyle gelen uluslararası hasta sayısı her geçen gün artmaktadır. Aşağıdaki grafikte 2013-2014 yıllarında ülkemize sağlık turizmi ve turistin sağlığı kapsamında gelen toplam hasta sayıları gösterilmiştir.

Grafik 21: Türkiye’ye Gelen Uluslararası Hasta Sayıları-2013-2014

Kaynak: TC Sağlık Bakanlığı 2014 Türkiye Medikal Turizm Değerlendirme Raporu

Ülkemize sağlık turizmi kapsamında gelen hastaların ülkelerine bakıldığında Azerbaycan 449 hasta (%22) ile birincidir. Onu sırasıyla Almanya (%21), Bulgaristan (%10), Gürcistan (%10), Rusya (%8), Türkmenistan (%7), Fransa (%5) izlemektedir.

İngiltere ve Amerika gibi gelişmiş ülkelerden de ülkemize sağlık turisti gelmektedir. Ülkemize sağlık turisti gönderen ülkeler tek tek ele alınmak yerine gelir düzeyine göre gelişmiş ülkeler ve gelişmemiş ülkeler olarak iki başlıkta toplanmasının yararlı olabileceği düşünülmektedir. Gelişmiş ülkelerden gelen hastalar ile gelişmemiş ülkelerden gelen hastaların beklentileri farklılaşmaktadır. Her hastaya aynı hizmetin sunulması hem maliyet hem de memnuniyet açısından beklenen sonuçları vermeyebilecektir. Gelişmiş ülkelerden (Amerika, Avrupa) gelen hastalar, ülkemizi sağlık hizmetlerinin kendi ülkelerinde pahalı ve hasta bekleme listelerinin uzun olması nedeniyle tercih etmektedirler. Bu ülkelerden yaşlı nüfusu çok olan ülkeler ise yaşlı nüfusunun çok olması, personel yetersizliği ve bakım maliyetlerinin yüksek olması nedeniyle ülkemizi tercih etmektedir. Gelişmemiş ülkelerden (Sudan, Somali, Afganistan, Libya, Pakistan, Irak ve Asya ülkeleri v.b.) gelenler kendi ülkelerinde sağlık hizmetlerinin yetersizliği ve personel azlığı nedeniyle ülkemizi tercih etmektedirler.

Rusya Federasyonu gelişmiş ülkeler grubunda değerlendirilmektedir. Ancak sağlık hizmetleri bakımından gelişmemiş ülkelerden gelen kişilerin tercih nedenleri ve Rusya vatandaşlarının

172,537

218,138236,791

278,186

0

50

100

150

200

250

300

2013 2014

Sağlık Turizmi Turistin Sağlığı



SATUR

KSAT

URK

özelleşmiş beklentileri de dikkate alınmalıdır. Bu ülke, hem yüksek gelirli hasta profiline, hem de düşük ve orta düzey gelire sahip hasta profiline sahiptir.Rusya Federasyonu’na yönelik sağlık turizmi planlamasında; bu ülke vatandaşlarının tedavi ve bakım hizmetlerinin yetersizliği, ileri düzeyde uzman personel eksikliği, yüksek teknolojili tıbbi cihazların bulunmaması veya yetersiz olması, sağlık hizmetlerine ulaşım zorluğu, maliyetler gibi nedenlerle Türkiye’yi tercih ettikleri dikkate alınmalıdır.

Değerlendirmeye konu olan başlıklardan üçüncüsü ülkelerin tercih ettikleri tıp uzmanlıklarıdır. Yabancı hastaların sağlık turizmi kapsamında Türkiye’de tercih ettikleri tıp uzmanlık alanları sırayla şöyledir: Göz, ortopedi, iç hastalıkları (KVC, kardiyoloji) kulak burun boğaz, kadın hastalıkları, onkoloji, genel cerrahi, beyin cerrahi, diş ve plastik cerrahidir.

2012 yılı itibariyle toplamda 156.176 68 turist Türkiye’de sağlık hizmetlerinden yararlanmışlardır. Bu kişilerin %62’si tedavi dışındaki amaçlarla ülkeye yaptıkları seyahat esnasında (tatil esnasında) geçirdikleri rahatsızlıklar sonucu tedavi görürken %38’i ise tedavi amacıyla Türkiye’ye seyahat eden turistlerden oluşmaktadır. Tıpta uzmanlık alanındaki tercihleri yapanlar %38’lik kesimdir. 2012 yılı itibariyle Rusya Federasyonu’ndan ülkemize sağlık turizmi kapsamında gelen hasta sayısı 8281’dir. Rusya bu sayıyla en çok hasta gelen beşinci ülke konumundadır.69 Turistin sağlığı kapsamında ise Rusya 19.323 hastayla ilk sıradadır. Turistin sağlığı kapsamında sağlık hizmeti alan hastaların Türkiye’de ilk tercihleri 18.175 kişi ile özel hastanelerdir. Bunların aldıkları hizmetlere bakıldığında acil hizmetlerin ağırlıkta olduğu görülmektedir. Buradan da anlaşılan Rusya en çok turist gönderen ülkelerden olmasına rağmen sağlık turizmi bakımından ülkemizi beklenen düzeyde tercih etmemektedir. Rus vatandaşlarının sağlık turizmi kapsamında Türkiye’yi tercih etmemelerinin nedenleri ayrı bir araştırma ile ortaya koyulmalıdır.

Rusya Federasyonu konusunda yapılacak değerlendirmelerin doğru anlaşılabilmesi için ilgili ülkelerin sağlık göstergelerinin incelenmesi ve doğru okunması gerekmektedir. Bu kapsamda Rusya Federasyonu hakkında doğru bir yorum yapabilmek için DSÖ’nün ülke sağlık göstergelerini içeren Dünya Sağlık Raporu verileri, OECD verileri, Rusya federasyonu Sağlık Bakanlığının verileri dikkate alınmalıdır.

DSÖ verilerine göre Rusya Federasyonu’nda özellikle erkekler arasında kardiyovasküler hastalıklara bağlı ölüm oranlarının yüksek olduğu görülmektedir. Rusya Federasyonu, kalp hastalıklarına bağlı ölümlerin dünyada en yüksek olduğu beş ülkeden biridir. 70 Bu ülkede hastalıklara bağlı ölüm oranları incelendiğinde; kardiyovasküler hastalıkların birinci, kanser hastalıklarının ise en yüksek ikinci ölüm nedeni olduğu görülmektedir. DSÖ 2005 verilerine göre hastalığa bağlı ölümlerin %61’i kardiyovasküler hastalıklardan, %12’si kanserden %6’sı kronik hastalıklardan ve %5’i de bulaşıcı hastalıklar, yetersiz beslenme ve doğum hastalıklardan kaynaklanmaktadır.71

68 Bu rakam 2012 yılında 261.999’a , 2013 yılında 300.000’e ulaşmıştır.69 Sağlık Bakanlığı (2012), Türkiye Medikal Turizmi Değerlendirme Raporu. http://www.saglik.gov.tr, et:09.09.2015.70 http://www.healthline.com/health/heart-disease/statistics#2, e.t: 08.10.201571 http://www.who.int/chp/chronic_disase_report/. e.t:09.09.2015



SATUR

KSAT

URK

Grafik 22:Rusya Federasyonunda Hastalıklara Bağlı Ölüm Yüzdeleri (2005)

Kaynak: 1 http://www.who.int/chp/chronic_disase_report/

Rusya Federasyonu’na yönelik sağlık turizmi çalışmalarında bu hastalık bilgileri dikkate alınmalıdır. Rusya Federasyonu’nda toplam hasta sayıları dikkate alındığında 2010 yılında diğer kalp hastalıkları kapsamında 1.283.736 hasta, 2011 yılında ise 1.268.937 hasta vardır. 2010 yılında toplam kardimiyopati hasta sayısı 150.783, 2011 yılında 151.505 kişi olmuştur. Kanser hastalarının sayısı 2010 yılında 5.847.036 kişi, 2011 yılında ise 5.968.860 kişi olmuştur.72 Rusya Federasyonu için, kardiovasküler hastalıklar ve kanser hastalıklarına yönelik özel planlamalar geliştirilmesi yararlı olacaktır.

Rusya Çernobil faciasını yaşamış bir ülke olarak kanser vakalarının artış gösterdiği bir ülkedir. Ancak ülkenin sahip olduğu kuruluş, personel ve radyoterapi imkanlarının yetersiz olduğuna dair bilgiler vardır. DSÖ’nün 2013 Dünya Sağlık Raporunda pek çok ülkenin Radyoterapi, PET, Mamografi, USG, CT vb. cihazı sayısı bulunmaktayken Rusya Federasyonuna ait veri bulunmamaktadır. Rusya tarafından kanser tedavi ve bakım hizmetlerine büyük ihtiyaç duyulduğu yerel raporlardan anlaşılmaktadır. 73 Ancak, kanser vakaları uzun süreli tedavi ve bakım protokolleri gerektirmektedir. Bu hastalıkların yurt dışında ya da uzakta gerçekleştirilmesi bir zorluk olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak özellikle Trabzon, Samsun gibi illerimizde bu amaca uygun olarak oluşturulacak sağlık yapılanması ve çok iyi organize edilecek bir ulaşım, konaklama ile bu sorunun aşılabileceği düşünülmektedir. Örneğin Bulgaristan’dan gelen 4169 hasta onkoloji bölümlerini tercih etmiştir. Rusya özelinde özellikle 35-40 yaş altı kişiler (yaşama bağlılıkları açısından) hedef alınmalıdır.

Rusya Federasyonu’nda en sık görülen hastalıklar ve sayıları aşağıdaki tabloda verilmiştir. 74

72 Rusya Federasyonu Sağlık Bakanlığı Devlet Teşkilatı “Sağlık ve Tıp Biliminin Gelişimi, Tahmini Ve Analizi Bölümü (FGBU), Sağlık Organizasyonu ve Bilgilendirme Merkezi Araştırma Enstitüsü” http://www.mednet.ru/, e.t: 29.09.201573 Çernobil 20. Yılı Sağlık Raporu Özeti, www.greenpeace.org/turkey/Global/.../report/.../ernobil-sa-l-k-raporu.pdf, e.t: 08.09.201574 http://pandia.ru/text/78/620/59075.php , e.t: 26.09.2105

61

12

6 5

%

Kardiyovasküler Hastalıklar kanser

kronik hastalıklar bulaşıcı hastalıklar, yetersiz beslenme



SATUR

KSAT

URK

Tablo 3: Rusya Federasyonunda En Sık Görülen Bazı Hastalıkların Yıllara Göre Sayıları(2010-2011)

Tablodan da anlaşılacağı üzere 2011 yılında, en fazla hasta 55 milyonla solunum yolu hastalıklarında görülmektedir. Bunu 32.4 milyon hastayla dolaşım sistemi hastalıkları, 16 milyon hastayla genitoüriner sistem hastalıkları, 16 milyon hastayla sindirim sistemi hastalıkları,15.8 milyon hastayla göz hastalıkları izlemektedir. 75

75 http://pandia.ru/text/78/620/59075.php , e.t: 26.09.2105

Hastalık 2010 2011Şeker Hastalığı 3.377.965 3.592.437Mental Ve Davranış Bozukluğu Hastalıkları 7.222.792 7.071.668Sinir Sistemi Hastalıkları 8.162.452 8.268.958Multiple Skleroz 53.934 58.078Göz Hastalıkları 15.803.077 15.824.614Katarakt 2.649.295 2.617.760Miyopi 3.042.423 3.049.228Kulak Ve Mastoid Hastalıklar 5.882.465 5.904.196Dolaşım Sistemi Hastalıkları 32.435.783 32.490.372Kronik Romatizmal Kalp Hastalıkları Ve Diğer Kalp Hastalıkları

1.489.109 1.466.943

SVO 7.031.427 6.805.385Hipertansif Kalp Hastalıkları (Kalp Ve Böbrekleri Etkileyen)

8.885.290 9.273.223

İskemik Kalp Hastalıkları 7.374.359 7.411.472Solunum Yolu Hastalıkları 54.187.046 55.759.351Kronik Bronşit Ve KOAH 2.523.827 2.753.780Astım 1.336.771 1.359.567Sindirim Sistemi Hastalıkları 16.069.504 16.041.957Mide Ve Duodenum Ülseri 1.495.654 1.438.535Gastrit Ve Duudenit 3.850.571 3.832.591Safra Kesesi Ve Yolları Hastalıkları 2.675.188 2.625.694Pnakreas Hastalıkları 1.105.519 1.131.429Karaciğer Hastalıkları 433.543 439.521Deri Ve Derialtı Dokuları Hastalıkları 8.793.977 8.772.283Genitoüriner Sistem Hastalıkları 15.775.855 16.337.742



SATUR

KSAT

URK

Rusya Federasyonu’nda hasta sayısı en fazla olan hastalıkların sayısını bir grafikte gösterilecek olursak durum şöyledir: 76

Grafik 23:Rusya Federasyonunda En Çok Görülen Hastalıkların Dağılımı (2010-2011)

Rusya’da en sık görülen hastalıkların burada konu edilmesinin nedeni, bu konuda ciddi çalışmaların ortaya koyulabilmesi içindir. Bu kapsamda öncelikle son beş yılın hastalıklara göre hasta sayılarının temin edilmesi, bu hastalıklardan Türkiye’de tedavi ve bakımları yapılabilecek hastalıkların ve bunların hangi sağlık kuruluşlarında sağlanabileceğinin belirlenmesi yararlı olacaktır. Bu yapılırken, kamu ve özel sağlık kuruluşları tarafından kabul edilebilecek hastalıkların neler olabileceği konusunda, tarafların katılımıyla arama toplantılarının yapılması yararlı olacaktır.

Sayısal olarak bu hastalıklara göre daha az olmakla birlikte özellikle ileri tıbbi teşhis ve tedavi gerektiren Multiple Skleroz (58.078), Pankreas hastalıkları (1.131.429) ve karaciğer hastalıklarına (439.521) özel önem verilerek, sağlık turizmine dahil edilmeli ve bu hastalıklar özellikle ülkemiz üniversite hastanelerinde kabul edilmelidir. Göz hastalıkları, katarakt ve miyopi olarak ayrı ayrı verilen hastalıkların toplamı 21.491.602 kişi yapmaktadır. Ülkemiz özellikle göz hastalıkları konusunda kaliteli ve hesaplı hizmet sunan özel sağlık kuruluşlarıyla bu hastalara talip olmalıdır.

Değerlendirmeye konu olan başlıklardan dördüncüsü tercih edilen kamu veya özel sağlık kuruluşlarıdır. Türkiye’de sağlık turizmi kapsamındaki hareketliliğin artmasında hizmet kalitesi ve standartları yüksek olan özel hastane sayısındaki artış önemli bir rol oynamaktadır. Türkiye’de tedavi görmeyi tercih eden sağlık turistleri, çeşitli illerde bulunan 165 hastanede sağlık hizmeti almayı tercih etmişlerdir. Bu hastanelerin, 72’si devlet hastanesi, 14’ü eğitim ve araştırma hastanesi, 10’u üniversite hastanesi ve 69’u ise özel hastanedir.77 Barca ve arkadaşları (2013) tarafından yapılan araştırmaya göre Türkiye’de sağlık hizmeti alan turistlerin sayısı 2008’de 74.093, 2009’da 91.961, 2010’da 109.678, 2011’de 156.176 kişi olmuştur. 2011 yılı için sağlık hizmeti alan turistlerin 41.847’si (%23) kamu hastanelerinde tedavi görürken, 114.329’u (%73) özel hastaneleri tercih etmiştir.78

76 http://pandia.ru/text/78/620/59075.php , e.t: 26.09.210577 Barca M., Akde E., Gedik Balbay İ. (2013). “Türkiye Sağlık Turizm Sektörünün Analizi ve Strateji Önerileri”. İşletme AraştırmalarıDergisi, 5/3:64-9278 Barca M., Akde E., Gedik Balbay İ. (2013). “Türkiye Sağlık Turizm Sektörünün Analizi ve Strateji Önerileri”. İşletme AraştırmalarıDergisi, 5/3:64-92.

0

10.000.000

20.000.000

30.000.000

40.000.000

50.000.000

60.000.000 2010 2011



SATUR

KSAT

URK

Grafik 24: Türkiye’de Sağlık Turizmi Kapsamında Hastaların Kamu ve Özel HastaneTercihleri 2011-2014

Kaynak: TC Sağlık Bakanlığı 2014 Türkiye Medikal Turizm Değerlendirme Raporu (2013-2014)

2013 yılında kamu hastanelerini tercih edeneler 55.031 kişiyken (%25), özel hastaneleri tercih edenler 163,107 kişi (%75) olmuştur.79 2012 yılında ise bu oran43.904 (%16,8) kamu, 218.095 (%83) özel şeklinde gerçekleşmiştir.80

Rusya Federasyonundan sağlık turizmi kapsamında gelen hastaların devlet ve özel hastane tercihlerine bakıldığında Rusya Federasyonu’ndan gelen hastaların devlet hastanelerini, eğitim araştırma hastanelerini ve üniversite hastanelerini tercih etmedikleri anlaşılmaktadır. Sağlık turizmi kapsamında gelen hastaların daha çok özel hastaneleri tercih ettikleri aşağıdaki grafikten anlaşılmaktadır.

79 Sağlık Bakanlığı (2015), Türkiye Medikal Turizmi Değerlendirme Raporu 2014. Ankara. Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü. Ankara. Anıl matbaacılık.80 Sağlık Bakanlığı (2012), Türkiye Medikal Turizmi Değerlendirme Raporu. ,http://www.saglik.gov.tr, et:09.09.2015

23%16,80%

25%

73%83%

75%

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

2011 2012

Kamu Özel



SATUR

KSAT

URK

Grafik 25:Rusya Federasyonu’ndan Sağlık Turizmi Kapsamında Gelen Hastaların Özel Hastaneleri Tercih Etme Dağılımları (2012-2014)

Grafikten de anlaşılacağı üzere Rusya Federasyonundan gelen hastaların % 93’ü özel hastaneleri tercih etmektedir. 2013 yılında Turistin sağlığı kapsamında Rusya Federasyonu’ndan gelen 36.562 hasta, özel hastaneleri tercih etmiştir. 2014 yılında ise bu kapsamda 41.739 hasta özel hastaneleri tercih etmiştir. Gerek sağlık turizmi ve gerekse turistin sağlığı kapsamında ülkemize gelen hastalar daha çok özel hastaneleri tercih etmektedirler. Bu ülkeye yönelik oluşturulacak stratejide özel sektörün yakalamış olduğu başarı üzerinden hareket edilmesinde yarar görülmektedir. Özel hastaneler tarafından yakalanan başarı, yapılan yatırımların daha iyi değerlendirilmesi, esnek yapıları, fiyatların kamuya göre daha kolay belirlenebilmesi ve oluşturulan marka değeri bakımından daha yararlı olacaktır. Türkiye’yi sağlık ve tedavi amacıyla tercih eden ciddi bir hasta profili oluşmuştur. Bu kesimin Türkiye’nin sağlık hizmetlerine güvendiği varsayılırsa önemli bir tanıtım kitlesi oluşturulmuştur. Bu kitlenin çeşitli iletişim kanalları aracılığıyla sağlık turizminin geliştirilmesinde ve hedef ülkelerdeki tanıtım faaliyetlerinde kullanılması akıllıca olacaktır.

Ortaya çıkan başka bir sonuç ise kamu sağlık kurumlarının sağlık turizmiyle yeterince ilgilenmedikleridir. Sağlık Bakanlığının sahip olduğu büyük potansiyele rağmen kamu sağlık kuruluşlarını sağlık turizmi açısından tercih eden kişilerin oranının %20’lerde olması oldukça çarpıcıdır. Bunun altında bakanlığın iç talebe odaklanması, yöneticiler ve uygulayıcıların sağlık turizmine bakış açısındaki eksiklikler, yasal sorunlar ve personel motivasyonunun olabileceği düşünülmektedir.

0

2000

4000

6000

8000

10000

2012 2013 2014

8271

3518 3688

7742

3288 3428

Sağlık Turizmi Kapsamında gelen Toplam Hasta Özel Hastaneyi Tercihi eden Hasta



SATUR

KSAT

URK

Rusya Federasyonu ile sağlık turizminin geliştirilmesine yönelik her türlü çalışmada lokomotifinin, özel sektör olacağı ortadadır. Özel sağlık kuruşları işletme mantığıyla hareket etmektedir. Bu düşünceyle sürekli olarak sunduğu hizmetleri çeşitlendirmeyi önemsemektedir. Yatırım maliyetlerini düşürecek arayışlar hem yatırımcılar hem de yöneticiler tarafından teşvik edilmektedir. Özel hastaneler işletmenin optimum düzeyde çalışmasını sağlamak için yurt içi ve yurt dışı talebi artırmaya çalışmaktadır. Bu yönde kendilerini sınırlayan bir yasal sınırlılık bulunmamaktadır. Yurt dışı hastaların çekilmesi adına bir tanıtım ve pazarlama stratejileri uygulamaktadırlar. İhtiyaç duydukları uzman personel ve tıbbi cihazları hızla temin edebilmektedirler. Özel sağlık kuruluşları sahip oldukları bu üstünlükleri gerek yurt içinde ve gerekse yurt dışında rekabet unsuru olarak kullanarak öne çıkmaktadırlar. Örneğin Kocaeli’nde bulunan bir özel hastanenin onkoloji branşında sağlık turizmine yapmış olduğu katkı dikkat çekicidir. Bulgaristan’dan gelen 4169 hasta, Almanya’dan gelen 2580 hasta, Irak’tan gelen 1668 hasta, Azerbaycan’dan gelen 1132 hasta özel hastaneleri tercih etmiştir. Azerbaycan’dan diş hastalıkları tedavisi için ülkemize gelen 29 hasta da özel hastaneleri tercih etmiştir. Bu da özel hastanelerin bu sürecin öncüleri olarak kabul edilmesi gerektiğine ilişkin görüşümüzü desteklemektedir.

Sağlık Turizmi kapsamında hastaların başvurdukları ilk beş tıp uzmanlık alanları; ortopedi ve travmatoloji, kadın hastalıkları ve doğum, KBB, Kardiyoloji, üroloji ve genel cerrahi branşlarıdır. Sağlık turizmi kapsamında ülkemize gelenlerin en çok tercih ettikleri tıp uzmanlığı dalları aşağıdaki grafikte gösterilmiştir.

Grafik 26: Sağlık Turizmi kapsamında En Çok Müracaat Edilen Uzmanlık Dalları ve Sayıları (2013-2014)


Bulgaristan’dan gelen hastalar özel hastanelerin onkoloji uzmanlık alanını tercih ederken, İran ve Azerbaycan’dan gelen hastalar kardiyoloji bölümlerini tercih etmişleridir. Almanya’dan, Azerbaycan’dan ve lrak’tan göz hastalıkları uzmanlık alanında tedavi görmek amacıyla gelen hastaların büyük çoğunluğu da özel hastaneleri tercih etmektedirler.

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

18000

ortopedi vetarvmatoloji

kadınhastalıklarıve doğum

KBB kardiyoloji çocuksağlığı ve

hastalıkları

üroloji genelcerrahi

13419

10731

852710108

80676996

7877

1779316384

12884 12697

1221

9687 9439

2013 2014



SATUR

KSAT

URK

Grafik 27: Rusya Federasyonundan Sağlık Turizmi Kapsamında Gelen Hastaların Tıp Uzmanlıklarına Dağılımı (2013)


Rusya’dan turistin sağlığı kapsamında gelen hastaların 2012 yılında en çok tercih ettikleri tıpta uzmanlık branşları incelendiğinde ilk sırayı ortopedi ve travmatoloji branşı almaktadır. Turistin sağlığı kapsamında ülkemizde sağlık hizmeti alan Rusya vatandaşlarının en çok tercih ettikleri branşlar kadın hastalıkları (1494), ortopedi ve travmatoloji (1106), İç hastalıkları (849), KBB (797), genel cerrahi (709) olmuştur.81

Grafik 28: Rusya Federasyonundan Sağlık Turizmi Kapsamında Gelen Hastaların Tıp Uzmanlıklarına Dağılımı (2013-2014)


81 Sağlık Bakanlığı (2012), Türkiye Medikal Turizmi Değerlendirme Raporu. http://www.saglik.gov.tr, et:09.09.2015

0

200

400

600

800

1000

12001147

153 185 177 185 139 197364

75

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000 201220132014



SATUR

KSAT

URK

2013-2014 yıllarında sağlık turizmi kapsamında Rusya Federasyonu’ndan gelen hastaların tercih ettikleri tıp uzmanlık alanları incelendiğinde ise ilk sırayı kadın hastalıkları ve doğum branşı almaktadır. Sağlık turizmi kapsamında gelen hastaların tercih ettikleri ilk üç tıp uzmanlığı branşı; kadın hastalıkları ve doğum, iç hastalıkları ve çocuk sağlığı ve hastalıklarıdır.

Rusya Federasyonu ile Türkiye arasındaki sağlık turizminin geliştirilmesine yönelik çalışmaların özel sektör odaklı olması gerektiği yukarda açıklanmıştı. Ancak kamu sektörünün - özellikle Sağlık Bakanlığı hastanelerinin- bu alandaki payının mutlaka arttırılması gerekmektedir. Bunun için, Rusya Federasyonu ile Türkiye arasında 19 temmuz 1994 tarihinde ‘‘Sağlık ve Tıp Alanında İşbirliği Anlaşması’nın’’ sağlık turizmini de içine alacak şekilde yenilenmesi gündeme alınmalıdır. Özellikle kamu hastanelerinde uygulanmakta olan indirim oranları halen %20 yeniden gözden geçirilerek daha cazip hale getirilmelidir. Rusya vatandaşlarının kamu sağlık kuruluşlarından hizmet almalarını teşvik edecek çeşitlilik sağlanmalıdır. Kısa vadede üniversite hastanelerinin içinde bulunduğu sorunların çözülmesi beklenmediğinden bu yönde hedef koyulmaması isabetli olacaktır. Ancak üniversitelerin teşvik edilmeleri içinde bulundukları mali dar boğazın aşılmasında yardımcı olabilmektedir.

Turistin sağlığı kapsamında sağlık kuruluşlarımıza başvuran hastaların geldikleri ülkelere göre dağılımına bakıldığında, en fazla gelinen ilk 3 ülkenin Rusya, Almanya ve İngiltere olduğu görülmektedir. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlı’ğı’nın verilerine göre, 2012 yılı Ocak-Aralık döneminde ülkemize en çok ziyaretçi gönderen ülkeler sıralamasında Almanya %15,8 (5.028.745) ile birinci, Rusya %11,3 (3.599.925) ile ikinci, İngiltere %7,7 (2.456.519) ile üçüncü

tüm yönleriyle saĞlik turİzmİsaturk.gov.tr/images/pdf/stur/rusya.pdf · 2016-07-14 · sa l k...

Documents